Verrekijkerbieb - 5e leerjaar - Kijker 7 - Thema 8 - N3 - De volkeren van het Amazonewoud

ucatieve uitgaven

De volkeren van het Amazonewoud

BIEB

Lies Vervloet

Kijker educatieve uitgaven

Verrekijker 5

7

De volkeren van het Amazonewoud

1

Groot, groter, grootst!

Je hebt natuurlijk al gehoord van het Amazonewoud.

Misschien heb je er weleens een documentaire over gezien of er een boek over gelezen. Het is dan ook de woonplaats van allerlei exotische, bedreigde, grote, kleine, interessante, prachtige, enge en bijzondere planten en dieren.

Het Amazonewoud is het grootste regenwoud ter wereld: wel vijf en een half miljoen vierkante kilometer groot. Klein België past 180 keer in dat grote woud!

Het ligt dan ook niet in één enkel land, maar in negen verschillende landen op het Zuid-Amerikaanse continent. Het Amazonegebied strekt zich uit over Brazilië, Bolivia, Ecuador, Peru, Colombia, Venezuela, Guyana, Frans-Guyana, en Suriname.

De enorme rivier die er doorheen stroomt – de Amazone – is van bron tot monding bijna 7000 km lang. Dat maakt haar, samen met de Nijl, de langste rivier ter wereld! Deze rivier heeft vele aftakkingen. Die zijn vaak op zich al meer dan 1000 km lang, en hebben zelf ook weer zijrivieren. Door al die waterstromen is het hele gebied rondom de rivier – we noemen dit het Amazonebekken – ontzettend vruchtbaar.

Er zijn dus heel veel verschillende soorten planten en dieren.

2

Het Amazonegebied is dan ook een thuis voor: • zowat 2,5 miljoen (!) insectensoorten • wel 40 000 plantensoorten • bijna 1300 vogelsoorten (dat is een vijfde van alle vogelsoorten wereldwijd!)

• meer dan 2200 vissoorten (ook een vijfde van alle vissoorten) • zowat 430 soorten zoogdieren • … en evenveel amfibieënsoorten • een 380-tal reptielensoorten • enzovoort...

En ... dan hebben we het nog niet eens over alle soorten die nog niet ontdekt zijn!

De dieren die in deze jungle leven, zijn vaak hele bijzondere, prachtige, en soms ook gevaarlijke dieren! Denk maar aan pijlgifkikkers, jaguars, piranha’s, maar ook aan de kleurrijke ara’s, de roze rivierdolfijn, de grappige capibara, etc.

Op het Amazonewoud raak je nooit uitgekeken!

3

Mens en natuur Je denkt er misschien niet meteen aan, maar het Amazonegebied is niet enkel een thuis voor dieren. Er wonen ook heel wat mensen. In het Braziliaanse gedeelte alleen al wonen er meer dan 20 miljoen personen. Dat is bijna dubbel zoveel als in heel België!

Midden in het woud zijn er dan ook grote steden te vinden.

In Brazilië heb je bijvoorbeeld Manaus, waar wel 2 miljoen mensen wonen. In Peru ligt de stad Iquitos. Daar wonen minder dan een half miljoen mensen, maar het is wel de grootste stad ter wereld die niet per autoweg bereikbaar is. Wil je erheen?

Dan zal je een boot moeten nemen, of het vliegtuig!

Natuurlijk wonen niet alle mensen in het gebied in die grote steden. Er bestaan nog steeds heel wat groepen die in het woud zelf wonen. Zij woonden er al lang vóór de Spanjaarden aankwamen op het Amerikaanse continent. We noemen hen de ‘inheemse volkeren’.

4

Inheemse volkeren of indianen?

Waarschijnlijk noem jij de mensen in het Amazonewoud ‘indianen’, maar eigenlijk klopt dat niet. Ze hebben die naam gekregen van Christoffel Columbus, die Amerika ‘ontdekte’ maar dacht dat hij in India terecht was gekomen. Vandaar de naam ‘India-nen’.

Maar stel je even voor dat jouw volk al duizenden jaren ergens woont. Opeens komt er een vreemde man die zegt dat hij jouw land ‘ontdekt’ heeft. Hij geeft je volk een nieuwe naam.

Zou jij dan die nieuwe naam van de buitenstaander gebruiken, of de naam die jouw volk altijd al voor zichzelf had?

Zo is het ook met de inheemse volkeren. Zij hadden al hele andere namen voor zichzelf: Waorani, Yanomami, Cofán, enzovoort.

Zij voelen zich geen ‘indianen’.

Jammer genoeg worden inheemse personen door de rest van de bevolking vaak gediscrimineerd of als minderwaardig gezien. Het woord ‘indio’ (indiaan) is dan ook vaak een belediging. Het is dus meer respectvol als je iemand niet indiaan noemt, maar de naam van zijn volk geeft.

In Brazilië alleen al zijn er zo’n 400-tal verschillende inheemse bevolkingsgroepen. In de andere landen zijn dat er een heel pak minder.

In het hele Amazonegebied worden zowat 330 verschillende talen gesproken. Zo goed als alle mensen spreken naast hun moedertaal ook Spaans of Portugees. Die talen worden steeds meer gebruikt in de dorpen zelf. Zo komt het dat vele Amazonetalen met uitsterven bedreigd zijn. Soms zijn er nog maar een handjevol mensen die de taal goed kunnen spreken.

5

Een tragische geschiedenis Als je denkt dat de Amazonevolkeren altijd vreedzaam en ongestoord in het woud hebben gewoond, heb je het mis.

Toen de Europeanen aankwamen op het continent, brachten ze ziektes met zich mee. De lokale bevolking was nooit eerder met die ziektes in contact geweest, en dus hadden ze er geen weerstand tegen. Dat zorgde ervoor dat ze massaal stierven.

Enkele tientallen jaren na het eerste contact bleef nog maar 10 % van het oorspronkelijke aantal inwoners over!

Ook na die tijd hadden ze het niet makkelijk. De Spanjaarden drongen steeds dieper het woud in, op zoek naar goud. Zij legden hun eigen cultuur en geloof op en probeerden de levensstijl van de lokale bewoners te onderdrukken en uit te roeien. Zo ging veel van de oorspronkelijke cultuur verloren.

In de 19e eeuw ontdekten de Europeanen de mogelijkheden van rubber. Zij bezaten grote rubberplantages in het regenwoud. Vele dorpelingen werden hier als slaven ingezet.

Daarbij werden zij tragisch slecht behandeld en velen stierven aan hun verwondingen, van ziektes, van uitputting of van ondervoeding ... Vooral in Peru en Colombia stierf een groot deel van de inheemse bevolking aan de gevolgen van de ‘rubberexplosie’.

6

Vandaag de dag is de bevolking van deze Zuid-Amerikaanse landen vooral een mix van Europese en inheemse invloeden.

Die mensen van gemengde afkomst noemen we ‘mestizos’. De kinderen met zowel een Europese als een lokale ouder werden zo goed als altijd ‘Europees’ opgevoed. Ze spraken Spaans of Portugees in plaats van de lokale, inheemse taal. Ze werden christelijk opgevoed in plaats van met het traditionele, lokale geloof. Ze vergaten hun tradities en gingen in steden wonen.

Zo ontstond een nieuwe bevolkingsgroep die zich niet meer identificeerde met hun inheemse afkomst.

Blanken en mestizos kijken vaak neer op de inheemsen of ‘indígena’s’. Als zij uit hun dorp verhuizen naar de stad, in de hoop op een beter leven, eindigen zij vaak in armoede. Door discriminatie en gebrek aan onderwijs kunnen ze vaak geen goede baan krijgen.

7

Modern?

Als wij denken aan ‘indianen’ zien we meteen mensen met verentooien en blaaspijlen. Maar de meeste stammen hebben al lang contact met Europeanen. Vele inheemse volkeren doen hard hun best om een evenwicht te vinden tussen hun eigen tradities en de westerse invloeden.

De meerderheid van hen loopt dus rond in T-shirts en jeans, ze drinken Coca-Cola en gebruiken moderne apparatuur. Hun kano’s maken ze nog steeds zelf uit grote boomstammen, maar er hangt nu wel een motortje aan. Sommige dorpen liggen op de route van Amazonecruises. Als de toeristen komen, trekken de dorpelingen hun traditionele kledij aan en verkopen ze handgemaakte spulletjes zoals armbanden en manden. Als de toeristen weer weg zijn, trekken ze hun gewone kleren weer aan en spelen een potje volleybal.

Vaak weten ze nog wel hoe ze moeten vissen en jagen, maar halen ze toch veel voeding uit de stad of van kleine stukjes land die ze bewerken. Er zijn nog wel enkele personen die kunnen genezen met planten, maar meer en meer mensen gaan naar de dokter als ze zich niet goed voelen.

De traditionele rituelen worden in vele dorpen nog wel uitgevoerd, maar vele jongeren vinden die steeds minder belangrijk.

Door het racisme van de buitenwereld voelen sommigen zich beschaamd om hun afkomst. Zij willen niks te maken hebben met de traditionele leefwijzen ...

8

In vrijwillige isolatie?

Sommige groepen kiezen er dan weer voor om niks te maken te hebben met onze leefwereld van techniek, multimedia, geld en snelle veranderingen. Zij willen graag met rust worden gelaten en hun leven in het woud blijven leven zoals ze dat al duizenden jaren doen. Zij willen jagen en vis vangen, en de planten in het bos blijven gebruiken als medicijnen ...

Dat wordt steeds moeilijker. Het regenwoud is al lang niet meer zo moeilijk toegankelijk als vroeger. Er zijn groeiende steden en steeds meer verkeer op de rivieren, maar er zijn ook alsmaar grotere stukken woud die gekapt worden, petroliumbedrijven die olie uit de grond halen, etc.

Zo wordt het moeilijk om nog een stukje ongerept1 Amazonewoud te vinden ... De volkeren in isolatie moeten dus steeds meer hun best doen om niet in contact te komen met onze leefwijze.

9

Leven in het woud Je hebt inmiddels wel begrepen dat het typische idee van een ‘indiaan’ dat wij in ons hoofd hebben, vaak niet klopt.

Er zijn nog wel stammen die afgezonderd leven en dezelfde leefstijl behouden als hun voorouders. Maar de meeste groepen zijn beïnvloed door de westerse wereld en de technologische vooruitgang.

De hedendaagse junglebewoner wil ook gewoon geld verdienen en leuke kleren dragen. De mensen zijn blij dat er elektriciteit is in hun dorp, want dat zorgt voor meer comfort.

Als iemand een reis naar de stad maakt, komt die terug met zakken vol rijst, koekjes, kip, enzovoort.

Die veranderingen in leefstijl betekenen dat sommige culturele kenmerken verdwijnen. Vroeger waren de mensen in de dorpen veel meer afhankelijk van de jacht. Iedereen wist hoe je een blaaspijp met gif moest prepareren. Nu zijn er minder wilde dieren in de buurt van het dorp, en is het makkelijker om gewoon aan runds-, kippen-, of varkensvlees te komen. Vaak verbouwen ze groenten en fruit en houden ze wat kippen of varkens op stukjes grond in en rond het dorp.

Ook gaat er heel veel kennis verloren over de geneeskrachtige planten van het woud. Vroeger waren er altijd mannen en vrouwen die precies wisten welke plant je moest gebruiken bij welke ziekte. Nu gaan mensen al sneller naar de dokter. Dat kan in sommige gevallen levens redden, maar het is ook erg jammer! Vele planten zijn immers van onschatbare waarde voor de wetenschap en voor onze gezondheid.

Andere dingen blijven dan weer wel behouden. Zo kunnen ze nog altijd erg goed kano’s bouwen. In de jungle hebben mensen kano’s zoals wij hier fietsen hebben!

10

Vooral tijdens het regenseizoen lopen dorpen volledig onder water en moet je van het ene huis naar het andere varen. In het droge seizoen gaan ze de rivier op om te vissen, of om andere dorpen of de stad te bezoeken. Vissen is ook zoiets: vis blijft een heel belangrijke en goedkope voedselbron voor de mensen in het regenwoud. Iedereen kan dus prima vissen.

Vaak worden huizen nog steeds op de traditionele manier gebouwd, met muren van jonge boomstammen en daken van gevlochten palmbladeren.

De meeste dorpen hebben nog steeds een ‘maloca’. Dat is een groot gemeenschapshuis. Alle dorpelingen helpen mee om het te bouwen, en iedereen komt hier samen. Het is een heilige plaats waar alle belangrijke gebeurtenissen voor het dorp plaatsvinden.

Sommige dingen stonden op het punt om voor altijd te verdwijnen. De taal, bijvoorbeeld, of sommige verhalen of rituelen. Helaas zijn er vele voorbeelden waarbij dit ook echt gebeurd is, en culturen helemaal zijn verdwenen of opgegaan in de mestizo-maatschappij. Maar bij sommige volkeren besefte de jongere generatie op tijd wat er aan de hand was.

Zij besloten in actie te schieten om hun cultuur te behouden.

Er werden bijvoorbeeld scholen opgericht om de taal, gezangen, en andere kennis te doen herleven.

11

Vele dorpen proberen aantrekkelijk te zijn voor toeristen, door bijvoorbeeld een ‘lodge’ (een – meestal luxueus – junglehotel) te bouwen. Of ze lokken toeristen met een show van hun traditionele dansen, in hun traditionele kledij. De toeristen kunnen dan op een marktje handgemaakte spulletjes kopen, zoals armbandjes of mandjes. Zo kunnen de mensen wat geld verdienen.

Het leven in de jungle is dus een mix van oud en nieuw, van natuurlijke materialen en technologische hulpmiddelen.

Enkele voorbeelden CARAIBISCHE ZEE

ATLANTISCHE OCEAAN

VENEZUELA FRANSGUYANA

COLOMBIA

PERU

BRAZILIË

BOLIVIË

STILLE OCEAAN CHILI

ARGENTINIË

ATLANTISCHE OCEAAN Falkland eilanden (Islas Malvinas)

Shuar

Witoto

Kayapo

Akuntsu

12

Kukama

We kunnen onmogelijk álle verschillende volkeren in het Amazonewoud opnoemen.

Maar we kunnen wel enkele voorbeelden geven.

Ga je mee op reis doorheen het woud? We beginnen onze tocht door de jungle in Brazilië. Meer dan de helft van het regenwoud ligt in dit land. Hier bezoeken we de Kayapo en de Akuntsu.

Dan gaan we verder naar Peru, waar we langsgaan bij de Kukama. In Ecuador vinden we de Shuar, en in Colombia ten slotte springen we even binnen bij de Witoto!

Kayapo Het Kayapo-volk woont in dorpen langs de Xingu-rivier in Brazilië. Ze zijn met ongeveer 8000 mensen in totaal.

Heel lang hebben de Kayapo afgezonderd geleefd. Pas in de jaren 1950 kwamen ze in contact met de buitenwereld. Dat contact konden ze niet tegenhouden, maar ze waren er niet zo blij mee. De Kayapo proberen zoveel mogelijk hun manier van leven verder te zetten. Zo leren ze hun kinderen nog steeds hoe ze moeten vissen, jagen, kano’s bouwen, etc. Net zoals vele volkeren daar, kunnen ze makkelijk overleven en hun weg vinden in het woud.

Het meest opvallende aan de Kayapo is dat de mannen een schijf in hun onderlip plaatsen. Die houten schijf is zes centimeter in diameter, en rekt de onderlip dus helemaal uit.

De jongere mannen vinden vaak dat die schijf in de weg zit. Ze doen hem liever niet meer in. Meestal dragen ze ook westerse kleding in plaats van de traditionele lendendoek2. De hoofdman heeft een prachtige hoofdtooi, gemaakt van gele veren. Die staan in een cirkel om zijn hoofd, zoals de zon.

Als er traditionele feesten en rituelen zijn, gebruiken mannen en vrouwen het sap van planten als verf om mooie tekeningen op hun gezicht en lichaam te plaatsen.

13

In de jaren ‘80 van de vorige eeuw werd één Kayapohoofdman erg beroemd. Zijn naam is Raoni, en hij strijdt tegen de ontbossing van het regenwoud. De wereldberoemde zanger Sting nam de hoofdman mee op tournee. Zo kon hij over de hele wereld zijn boodschap verspreiden. De campagne was erg succesvol: het leefgebied van de Kayapo is nu beschermd. Maar in andere delen gaat het kappen van bomen gewoon verder. Raoni blijft dus vechten om de leefgebieden van de Amazonevolkeren te beschermen.

Wil je meer weten over de Kayapo? Ze hebben hun eigen website! Neem eens een kijkje op kayapo.org Of kijk eens op de site van de grote chief3 Raoni: raoni.com

14

Akuntsu Kan jij je voorstellen dat er nog maar vier personen van jouw volk overblijven? Voor de Akuntsu is het echt zo!

Dat volk is dus met uitsterven bedreigd, en zal binnenkort ophouden te bestaan.

De Akuntsu zijn jagers en verzamelaars en verbouwen zelf ook wat gewassen. In de jaren ‘70 en ‘80 van de 20e eeuw werd er een snelweg in hun gebied aangelegd. Zo konden rijke veehouders en houthakkers het gebied makkelijk binnenkomen. Die wilden het land voor zichzelf en gebruikten bruut geweld tegen de Akuntsu. Zo komt het dat er nu bijna geen stamleden meer overblijven.

Niemand begrijpt de taal van de Akuntsu. Wanneer de laatste Akuntsu sterft, zal dus ook een taal verdwijnen, net als heel wat kennis over de planten in het woud, vele tradities, en een hele geschiedenis. In 2016 stierf de laatste hoofdman en sjamaan van de stam. (Een sjamaan is een soort priester en iemand die alles weet over de genezende werking van de planten.)

Erg? Ja, heel erg! Maar helaas zijn de Akuntsu niet alleen ...

Er zijn heel wat stammen in het Amazonewoud die bedreigd worden door ziektes, door het verdwijnen van hun leefgebied, door vervuiling en door geweld van indringers.

Wil je meer weten over de Akuntsu? Kijk eens op de website van Survival International.

Op http://www.survivalinternational.nl/stammen/akuntsu kan je een kort filmpje (in het Engels) terugvinden over de stam.

De organisatie Survival International vecht voor de rechten van inheemse volkeren over de hele wereld. Ze probeert ervoor te zorgen dat de culturen niet uitsterven. Ze hebben op hun website veel informatie over de stammen in het Amazonewoud.

Kijk eens op http://www.survivalinternational.nl/stammen.

15

Kukama Sommige volkeren leven verspreid over verschillende landen. Eén vorbeeld daarvan zijn de Kukama of Cocama.

Enkele groepen wonen in Brazilië, anderen in Colombia. De meerderheid woont echter in het noorden van Peru, aan de oevers van de rivieren Marañon en Ucayali.

Die rivieren zijn enorm belangrijk voor de Kukama! Het zijn wegen om van het ene dorp naar het andere te gaan, en door hun rijkheid aan vis zijn ze een belangrijke voedingsbron.

Maar naast lekkere vissen zoals piranha’s, zwemt er in de bruine rivier nog een ander dier: de roze rivierdolfijn!

Net als voor vele andere Amazonevolkeren is die dolfijn voor de Kukama heel belangrijk. Zij geloven dat het bijzondere dieren zijn, die zich kunnen transformeren tot mens. Soms komen de rivierdolfijnen aan land in de gedaante van mooie jonge mannen. Dan komen ze een feest bezoeken in een van de dorpen en als ze verliefd worden op een van de meisjes daar, nemen ze die mee in het water. De Kukama geloven dat de rivierdolfijnen onder het water een hele eigen wereld hebben, inclusief steden, gezinnen, kinderen, etc. Ze geloven dan ook niet dat, als iemand verdrinkt in de rivier, die persoon echt dood is. Ze denken dat hij of zij is meegenomen door de dolfijnen, en nu gelukkig verder leeft onder het wateroppervlak ...

De Kukama zullen dan ook nooit een rivierdolfijn doden; misschien is het wel familie!

16

De voorbije jaren zijn er steeds meer bedrijven die in het Amazonegebied boren naar olie. Af en toe komt er door een lek of een ongeval heel wat olie in het water terecht. Dat heeft dramatische gevolgen voor al het leven in de rivieren.

De vissen sterven, maar vormen ook een gevaar voor de gezondheid van de Kukama ...

Enkele jaren geleden beseften de Kukama dat hun taal aan het uitsterven was: enkel de oudere generatie kon ze nog spreken. Jongeren en kinderen spraken alleen maar Spaans.

Enkele Kukama hebben toen een school opgericht om hun taal en cultuur nieuw leven in te blazen: de Escuela Ikuari. Die school is uitgegroeid tot een groot succes, en de kinderen zijn nu erg trots op hun cultuur!

Zoek op YouTube maar eens op de term ‘Escuela Ikuari’. Je zal zien dat de kinderen van die school verschillende liedjes en muziekvideo’s gemaakt hebben over zaken die zij belangrijk vinden.

Het lied ‘Parana’ gaat bijvoorbeeld helemaal over de rivier. De kinderen zingen over hoe belangrijk de rivier is voor hun leefstijl en over het belang van de dieren in de rivier. Ze vragen om de rivier alsjeblieft niet meer te vervuilen.

Het lied ‘Kumbarikira’ gaat over de oorspronkelijke Kukamataal, en dat de kinderen zich niet zullen laten tegenhouden om die te spreken.

En het lied ‘Upupurika’ gaat over het traditionele voedsel, kennis en cultuur.

In de muziekvideo’s zie je beelden van de stad Nauta, in de Peruaanse Amazone, maar ook van het kleine traditionele dorpje Puerto Prado aan de Marañonrivier.

17

Shuar In de jungle ten zuiden van de rivier Pastaza in Ecuador, vinden we het legendarische volk de Shuar.

De Shuar zijn een onuitputtelijke bron geweest van inspiratie voor spannende reisverhalen en avonturenromans.

Dat komt omdat zij bekendstonden als een volk van krijgers.

Zo versloegen ze ooit een Incaleger toen die hun land kwamen bezetten, en voerden ze veel oorlog met andere stammen in de jungle.

Vandaag de dag voeren de Shuar geen oorlog meer met naburige stammen. Hoewel ze zich fel tegen de kolonisatie verzet hebben, oefenen de katholieke kerk en de Ecuadoraanse staat sinds het einde van de 19e eeuw veel invloed uit op de Shuar. Ze willen dat het een vredelievend, christelijk en goed werkend volk is.

De Shuar zijn belangrijk in Ecuador. Met ongeveer 40 000 zijn ze een van de grootste inheemse volkeren daar. Hun taal is dan ook een van de officiële landstalen. Vele Shuar werken voor de overheid of het leger. Toch blijft het een rebelse groep met een sterke identiteit.

De uwishin of sjamaan is bijvoorbeeld nog altijd erg belangrijk.

Ook beoefenen ze nog steeds hun traditionele dansen en rituelen.

18

Net zoals vele andere volkeren in het regenwoud hebben de Shuar ook problemen. De bedrijven die naar olie komen boren, bedreigen hun grondgebied en het ecosysteem.

De Shuar vonden dat hun rechten werden geschonden. Ze spanden zelfs een rechtszaak aan tegen de oliebedrijven en de Ecuadoraanse staat. Door hun heftige protest hebben de oliebedrijven heel wat vertraging opgelopen. Maar de inkomsten van olie zijn voor Ecuador zo belangrijk, dat het hier niet bij zal blijven ...

19

Witoto In de regio van de Putumayorivier in Colombia (en voor een deel in Peru) vinden we de Huitoto of Witoto. Zij bleven lang afgezonderd van de buitenwereld. Hun eerste echte contact met die wereld gebeurde in de tijd van de rubberplantages op het einde van de 19e eeuw. Velen van hen moesten als slaven werken voor de rijke bazen en werden mishandeld of zelfs neergeschoten als ze niet snel genoeg werkten. Families en dorpen werden verscheurd. Op het einde van de korte ‘rubberexplosie’ (ongeveer tien jaar), bleven er van de 30.000 Witoto nog maar 3000 over.

De ‘maloca’ of het gemeenschapshuis is erg belangrijk voor de Witoto. Vroeger, in de kleine dorpen, had ieder gezin zijn eigen kamer in het grote, ronde, houten gebouw. Beneden kon elke familie zijn hangmatten ophangen en kwamen ze allen samen.

In de maloca stonden ook twee uitgeholde boomstammen, ieder met een specifiek geluid. Die instrumenten heten manguaré. Als men daarop sloeg, was het geluid kilometers in de omtrek te horen. Zo konden de verschillende dorpjes in de jungle makkelijk met elkaar communiceren.

Ook belangrijk voor de Witoto is het gebruik van ‘mambe’.

Dat zijn geroosterde en vermalen blaadjes van de cocaplant, gemengd met de as van een boomblad. De Witoto zeggen dat het mengsel hen helpt om beter woorden te kunnen vinden en mooi te kunnen praten. Ze gebruiken het dus als ze elkaar verhalen vertellen of als ze samen beslissingen moeten nemen.

Enkele jongeren uit het grensgebied tussen Peru en Colombia hebben een organisatie opgericht om hun cultuur in ere te herstellen. Zij gaan naar de stad Iquitos om te studeren aan de universiteit, maar zoeken elkaar daar op.

20

Samen hebben ze een maloca gebouwd, waar jongeren uit de jungle kunnen komen wonen terwijl ze studeren in de stad. De jongeren kunnen hier hun eigen taal (leren) spreken en hun eigen tradities uitoefenen, zonder angst om hiervoor gediscrimineerd te worden. Ze willen niet in de stad blijven, maar terugkeren naar hun dorp. Met hun kennis en diploma’s willen ze hun dorpen helpen om vooruit te komen en tegelijk de tradities te behouden.

21

De toekomst?

De toekomst is erg onzeker voor vele inheemse volkeren.

Enkele problemen waar zij mee te maken krijgen: • Ontbossing: Vooral grote veebedrijven zorgen ervoor dat enorme stukken bos gekapt worden.

• Mijnbouw: de Amazone is rijk aan grondstoffen als goud en mineralen. Steeds meer mijnbouwbedrijven zijn actief in het regenwoud en maken zo hele leefgebieden kapot ...

• Olie-ontginning: er zit erg veel olie onder de grond in het Amazonewoud. Maar vaak zijn er lekken, waardoor hele rivieren vervuild raken, vissen sterven en ook landbouwgrond vervuild wordt.

• Stuwdammen: op vele rivieren in het Amazonegebied worden stuwdammen gebouwd om waterkracht op te wekken. Maar die stuwdammen zetten grote gebieden onder water, waar niet alleen inheemse volkeren, maar ook vele dier- en plantensoorten wonen ...

• Voor de bouw van al die bedrijven moeten natuurlijk ook wegen worden aangelegd. Die zorgen ervoor dat het regenwoud makkelijker toegankelijk is en dat er meer verkeer is. Voor de stammen die dat willen, is het steeds moeilijker om rustig en afgezonderd te wonen. Ook moeten er natuurlijk mensen werken in al die bedrijven. Dat zorgt ervoor dat de steden in het woud steeds groter worden.

• Er zijn plannen om van de rivieren een soort snelweg voor schepen te maken tussen de Atlantische en de Stille Oceaan. Hiervoor moeten hele delen van de rivier worden uitgebaggerd4 , wat slecht kan zijn voor bijvoorbeeld de vissen in het water.

22

Er zullen dan ook veel meer grote schepen op die rivieren varen, wat nog meer vervuiling veroorzaakt, en wat het regenwoud nog meer openstelt voor de wereld. Nu al zijn de bouwwerken begonnen om van kleine stadjes (bijvoorbeeld Yurimaguas in Peru) enorme internationale havens te maken.

• Jongeren trekken weg uit de dorpjes. Om naar de middelbare school te gaan moeten kinderen vaak wegtrekken van het dorp. Zeker als ze daarna aan de universiteit willen studeren, moeten ze in de stad gaan wonen. Vaak wennen ze aan het leven in de stad en keren ze niet meer terug naar hun dorp.

Je ziet, het is niet makkelijk voor inheemse volkeren in de 21e eeuw. Er zijn steeds meer invloeden van buitenaf. Kleine groepjes hebben weinig te zeggen tegen grote bedrijven of de overheid van een land. Toch zou het enorm jammer zijn als we al die kennis, verhalen, muziek, rituelen, en kleurrijke verschillen zouden verliezen. Iedere cultuur is immers de moeite waard!

23

Woorduitleg 1 2 3 4

24

ongerept = nog in zijn oorspronkelijke staat lendendoek = doek om rond de heupen te wikkelen chief = indiaans stamhoofd uitbaggeren = rivier dieper maken

Het Amazonewoud is het grootste regenwoud ter wereld: wel vijf en een half miljoen vierkante kilometer groot. Klein België past 180 keer in dat grote woud!

Het is dan ook de woonplaats van allerlei exotische, bedreigde, grote, kleine, interessante, prachtige, enge en bijzondere planten en dieren. Maar ook van inheemse volkeren.

Op het Amazonewoud raak je nooit uitgekeken!

Dit boekje maakt deel uit van de Verrekijkerbieb 5.

ISBN 978 90 486 2536 9 Bestelnummer 60 1021 497 KB D/2016/0147/105 NUR 191 Foto’s: Shutterstock Verantwoordelijke uitgever die Keure Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge RPR 0405 108 325 © Copyright die Keure, Brugge

9 789048 625369

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, microfilm or any other means without written permission from the publisher.