Verrekijkerbieb - 5e leerjaar - Kijker 7 - Thema 5 - N2 - Mmm ... mediteren!

ucatieve uitgaven

BIEB

Mmm ... mediteren!

Anna Coudenys

Kijker educatieve uitgaven

Verrekijker 5

7

Mmm … mediteren!

1

Wat is me dat?

Wat denk je nu? Oei, maar dat kan ik niet! Of: wil je nou echt dat ik op de grond ga zitten met mijn voeten over mijn knieën gevouwen, mijn ogen dichtknijp en aan niets, helemaal niets denk? En hoe lang duurt het voor ik het kan: aan niets, helemaal niets denken?

Met dit boekje wil ik je graag nieuwsgierig maken naar dat simpel-moeilijke gedoe, waar je vast over gehoord hebt. Heb je al foto’s en filmpjes over mediteren gezien? Ben je al op iemand gebotst die daar zomaar zat te zitten met zijn ogen dicht?

2

Opletten!

Mag ik je voorstellen aan Griet? Zij helpt kinderen en jonge mensen mediteren. Ze doet workshops over meditatie en mindfulness, organiseert meditatiekampen en geeft ook yogalessen.

Mindfulness is een Engels woord dat eigenlijk gewoon “aandachtig zijn” betekent. Dat woord heeft heel veel met mediteren te maken. Maar het heeft niets te maken met opletten in de rekenles! Of toch wel?

Griet legt uit: ‘Mediteren is aandachtig zijn in het NU, op dit moment. Mindfulness wil zeggen dat je probeert aandachtig te zijn bij wat je nu aan het doen bent. Je kan dus mediteren of mindfulness beoefenen terwijl je wandelt, danst, leest, knutselt, of ook als je stilzit. En ja hoor, zelfs in de rekenles. Andere gedachten die niets met dat NU te maken hebben, zet je even opzij.’

3

Gedachten poetsen Dit is Griets grote wens: ‘Het zou leuk zijn als kinderen naar mediteren gaan kijken als naar tanden poetsen. We hoeven onze gedachten niet weg te poetsen, maar het kan fijn zijn om ze op te ruimen. Er een beetje orde in krijgen. Om van bepaalde vervelende gedachten weg te stappen. Dat je weet: die gedachte voedt mij niet, brengt mij niks bij. Dan kies je ervoor om die gedachte los te laten. Je wil toch ook niet voortdurend met een stinkende mond of plakkerige tanden rondlopen?’

Bestaat er dan zoiets als gedachtenpoetspasta of een elektrische hersenschrobber? Nee, je moet het helemaal zelf doen. En dat is net het leuke en spannende van mediteren en mindfulness.

Anna: Griet, ken jij toevallig een gedachtenpoets-trucje?

Griet: ‘Als het te druk wordt in mijn hoofd, ga ik heel zorgvuldig en traag stappen. Doe je mee? Je zet je ene voet op de grond. Breng je hele gewicht op die ene voet. Dan pas komt de hiel van de achterste voet omhoog, daarna de rest van je voet, de tippen van je tenen … en ga je die voet vooruitzetten.

Breng weer je gewicht op de voorste voet, de hiel omhoog, de rest van je voet, zet je voet neer, enzovoort. De hele tijd door blijf je voelen wat die voet doet en je gaat ook binnen jezelf voelen wat er gebeurt.’

Anna: Oeps, ik val bijna om!

4

Griet: ‘Ja, het gekke is dat je vaak je evenwicht verliest terwijl je dat doet, terwijl je eenvoudigweg aan het stappen bent. En je evenwicht verliezen op dat moment wil eigenlijk zeggen dat je al eventjes niet met je aandacht bij je voeten bent. Dat je hoofd met andere zaken bezig was.’

Anna: Is dat erg?

Griet: ‘Nee helemaal niet. Je moet wel telkens opnieuw beginnen alsof het de eerste keer is dat je zoiets doet. En tegen jezelf zeggen: ah, OK, terug met mijn gevoel naar mijn voeten. Op die manier kan je bijvoorbeeld eens van de ene kant van de kamer naar de andere lopen. Je kan het ook in de natuur doen als je dat leuk vindt. Maar het kan ook zijn dat je daar te veel afgeleid wordt: je hoort de vogels fluiten, er blaft een hond, het gras kriebelt aan je tenen … dan kan je niet goed op je voeten letten. Je moet er ook voor zorgen dat niemand je stoort, dat er niemand naar jou zit te gapen van ‘wat doet die daar nu?’ Bij mij helpt die oefening heel goed als het te druk wordt in mijn hoofd. Dan helpt stilzitten niet en moet ik bewegen.’

5

Elke dag Net zoals je je tanden regelmatig poetst om geen gaatjes te hebben, is het best om een meditatieoefening heel regelmatig te doen.

Met een keertje tandenpoetsen bereik je niets. Maar wat willen we dan bereiken? Opgeruimde gedachten? Hoe zien die eruit? ’t Is toch echt wel iets geks, je gedachten dagelijks opruimen.

En wat voor effect heeft dat op jouw leeftijdsgenootjes die aan meditatie doen? Want die zijn er al, op heel veel plaatsen in de wereld.

Meditatie op school We gaan even samen een reisje maken, helemaal tot in Amerika en Canada. Daar zijn scholen waar leerlingen (en leerkrachten!) elke dag mediteren. Bij enkele van die scholen gaan we nu op bezoek.

6

Nooit meer straf in Baltimore We beginnen in een lagere school in Baltimore, in Amerika.

Daar krijgen kinderen nooit meer straf als ze iets fout doen. In plaats daarvan mogen ze de meditatieruimte in, een rustig klaslokaal waar ze samen met een speciale leraar meditatieen yogaoefeningen doen. Ze leren er rustig en diep te ademen, in stilte naar hun gedachten en gevoelens te kijken en er een beetje afstand van te nemen.

‘Als ik boos word op iemand,’ zegt een van de kinderen, ‘dan ga ik diep ademhalen en daar word ik rustig van. Het helpt me in alle situaties.’

Baltimore is geen aangename stad, de mensen zijn er erg arm en er gebeuren veel gevaarlijke dingen. De kinderen staan er vaak alleen voor omdat hun ouders niet goed voor hen kunnen zorgen. Door elke dag op school aan mindfulness, mediteren en yoga te doen, leren ze beter voor zichzelf zorgen.

7

Stiltetijd in San Francisco Dat is ook zo op een middelbare school in San-Francisco, in een buurt waar jonge mensen niet graag naar school gingen, hun huiswerk niet wilden of konden maken, en behoorlijk wat herrie schopten in en buiten de klas. De wijk waarin ze wonen is lawaaierig, vuil, gevaarlijk …

Tot er een tijdje geleden een nieuwe directeur kwam, die uit pure wanhoop dan maar met meditatie op school begon.

Hijzelf en al de leraars en leraressen gingen eerst zelf meditatie oefenen. Daarna begonnen ze elke morgen en elke middag samen met de leerlingen een kwartiertje te mediteren.

Gewoon in de klas zelf: oogjes dicht en snaveltjes toe! Dat geldt voor iedereen, ook voor de leraar of lerares vooraan de klas, die mag niet snel nog wat opstellen verbeteren of op Facebook zitten prutsen.

Na een jaar samen mediteren was het veel rustiger op school, was er minder ruzie, werd er minder gevochten, en kwam iedereen zelfs met veel meer plezier naar de klas. Ja, ook de leraars.

Simpel eigenlijk. En duur is mediteren ook al niet. Je hebt er geen speciale kledij of schoenen voor nodig. Je hoeft er geen lange lessen voor te volgen.

‘Ik heb het gevoel dat de echte persoon die binnen in mij verborgen zit, eindelijk naar buiten komt en zich toont,’ vertelt een van de jongens.

8

Een meisje zegt: ‘als je mediteert, word je kalm en verdwijnen al je problemen. Ik kan nu gemakkelijker aandachtig zijn op school.’

Drie minuutjes in Vancouver In een school in Vancouver, Canada is er elke ochtend een drie-minuutjes-meditatie.

Stella vertelt dat al haar gedachten en zorgen verdwijnen zodra de gong gaat. Dan concentreert ze zich enkel nog op haar ademhaling. Als de drie minuten voorbij zijn en de gong, weer gaat voelt ze dat het heel rustig is in haar hoofd.

Ook Jaimie wordt rustig van mediteren. Hij sluit even de ogen en gaat rustig ademen als hij veel stress heeft omdat hij bijvoorbeeld veel schoolwerk moet doen en niet weet waar te beginnen.

Mediterende papa’s Onno en Roel zijn papa’s. Ze hebben elk twee dochters. Wat vinden zij van mediteren op school?

‘Ik vind het belangrijk dat kinderen leren mediteren op school,’ vertelt Onno. ‘Dat mag een verplicht vak worden.’

Roel vindt dat je niemand kan verplichten. ‘Maar je kan kinderen wel uitnodigen om het eens te proberen.’

9

We zitten op een bankje in een grote tuin bij een oud kloostergebouw, waar we samen met bijna honderd andere mensen vijf dagen lang zitten en lopen te mediteren. Alles gebeurt in stilte, ook het eten. Zo’n meditatiedag begint om 6.30 u. ’s morgens en eindigt om 21.30 u. ’s avonds. In het totaal kunnen we zo’n zeven uur en dertig minuten per dag mediteren. We mogen dat, we moeten niet. Ja hoor, we hebben ook pauzes. Zoals op dit moment. En dan mogen we babbelen in de tuin als we daar zin in hebben.

Mediteren zonder dat je het weet Onno vertelt: ‘Als kind wilde ik graag alleen zijn en stelde ik prijs op de natuur. Toen ik klein was, ging ik vissen in het weekend, heel vroeg in de morgen, om zes of zeven uur. Dat gaf me rust.’

Roel speelt graag en veel piano. ‘Als ik piano speel, dan valt alles rondom me weg en kom ik dicht bij mezelf. Dan voel ik me open, en heb ik ruimte om mezelf te zijn.’

Griet werkt liefst in haar tuin en vergeet dan alles. Ikzelf ga graag wandelen aan zee of in een bos. Soms denk ik dan aan helemaal niets, zonder het te beseffen.

Wat doe jij heel graag, zo graag dat je er alles bij vergeet?

10

11

Stilzitten bij jezelf Roel: ‘Net zoals bij pianospelen, is mediteren even tot mezelf komen. Voor mij is het zo dat het dagelijkse leven me heel veel prikkels geeft. Het voelt soms een beetje alsof ik naar alle kanten word getrokken: er moet van alles gebeuren, ik moet van alles doen, er zijn mensen die dingen vragen, ik wil zelf iets af krijgen. Dan wil ik eventjes weg van het doen, en de dingen laten komen en gaan.’

Onno: ‘Voor mij betekent meditatie: tot rust komen. Met meditatie worden de dingen weer wat simpeler en helderder.

Er komt een gedachte voorbij maar die kan je gewoon laten zijn. Je hoeft er niets mee te doen. Of er komt een gedachte voorbij waarmee je later aan de slag kan.’

Roel: ‘Als ik mediteer, dan kan ik dingen laten opkomen zonder er iets mee te doen. Allerlei gedachten zoals: “dat vind ik lastig” of “dat moet ik nog doen”, “daar heb ik echt geen zin in”. Of dingen van vroeger, waar ik het nog moeilijk mee heb.

Of dingen van de toekomst, waarvan ik hoop dat ze nog zullen gebeuren. Dat komt dan allemaal naar boven en ik zit daar gewoon naar te kijken.’

12

Apensprongen Gedachten zijn rare dingen. Ze zijn van jou en toch ook weer niet. Je maakt ze zelf, maar je kan ze toch niet in bedwang houden.

Griet vergelijkt gedachten met aapjes: ‘Een aapje springt van het een naar het ander. Je gedachten springen heen en weer net als een aapje. Daar is niets fout mee. Maar we kunnen onszelf wel veel rustiger maken als we dat aapje een beetje kalmeren, en hem slechts een dingetje tegelijk geven om te doen.’

13

Dus daarom werd ik zo rustig van die stapoefening die Griet me in het begin van het boekje liet doen: ik hoefde maar aan één ding te denken. Ook al viel ik op een bepaald moment bijna om, en dat vond ik een beetje stom van mezelf.

Griet merkt op: ‘Ik vind het belangrijk om door te geven dat je niet moet boos worden op jezelf. Je kan gewoon zeggen: “Ah ja, ‘dat vond ik stom van mezelf’ is ook maar een gedachte.

Ik ben weer eens afgedwaald maar nu kies ik ervoor om deze oefening te doen. Nu kies ik ervoor om weer met mijn aandacht naar mijn voeten te gaan.”

Het is belangrijk om te weten dat er helemaal niets mis is met jou als je dat duizend keer opnieuw moet proberen. Gewoon kunnen zeggen: OK, dit is weer maar een gedachte.’

Het trucje met de sneeuwbol Griet: ‘Als het heel druk is in je hoofd, dan ziet je hoofd eruit als een sneeuwbol. Je kent dat wel, zo’n glazen bol gevuld met water met allemaal kleine witte vlokjes. Als je voelt dat je hoofd propvol zit, schud dan eens goed met die sneeuwbol. Al die vlokjes zijn jouw gedachten. Die dwarrelen maar in het rond, door elkaar. Daarna zet je heel simpel die bol voor jou neer en je kijkt ernaar. Tot die gedachten allemaal neergedwarreld zijn. Terwijl je toekijkt hoe je gedachten tot rust komen, ga je rustiger ademen.’

14

‘Zo’n oefeningetje duurt niet lang en het leert je dat je echt tot rust kan komen. Net zoals die vlokjes. Dus je hoeft niet in paniek te schieten als het te druk is in je hoofd. Het kan weer rustig worden, het dwarrelt wel neer.

Als je niet snapt wat er met je aan de hand is, word je boos, of je maakt ruzie, je wordt brutaal tegen je ouders. Misschien sluit je je op in je kamer en wil je niemand meer zien … Door naar dat sneeuwbolletje te kijken, weet je het weer: het zijn maar gedachten. En die gaan voorbij.’

Keistomme meditatietroep Anna: Je geeft ook workshops over meditatie en mindfulness op school. Wat gebeurt er als de leerlingen zoiets oerstom vinden en niet willen meedoen?

Griet: ‘Als ik op een school kom om meditatie te oefenen met de leerlingen, dan is het eerste wat ik vertel dat je er niet aan moet meedoen als je niet wil. De leerkrachten vinden dat wel een beetje gek, want ze zijn gewoon dat iedereen altijd alles moet meedoen. Bij mij hoeft dat niet.

Ik zeg er wel bij: “Als je niet deelneemt, dan wil ik wel dat je veel respect toont voor ons en voor jezelf en dat je ons met rust laat.” Het fijne is: alle leerlingen doen altijd mee. Er is bovendien nog nooit iemand geweest die achteraf zei dat hij of zij het allemaal stom vond. Ik vraag hen: hoe voel je je nu? En dan zeggen ze: ik voel me opgelucht, ik voel me veel rustiger …’

15

Een minuutje niets Hoe begin jij je dag? Moet het allemaal snel-snel gaan? Zet je meteen je laptop of smartphone op nog voor je uit bed stapt?

Staat de tv al op? Moet je je haasten in de badkamer, heb je geen tijd voor het ontbijt? Roept je mama of papa dat je moet opschieten? Of moet je helemaal alleen de bus nemen en ben je altijd bang dat je te laat bent?

Zoeven naar school. Trinng: een harde bel. Veel drukte. Ruzie op de speelplaats. Niemand om mee te praten als het fout gaat. Een moeilijke oefening. Veel huiswerk. Let op! Pas op!

Doe dit niet! Doe dat niet! En zo gaat het de hele dag door …

Griet: ‘Het zou fijn zijn om elke schooldag samen te beginnen met een meditatie. Zo kom je tot rust en je verbindt je met jezelf, met je klasgroep en met je leerkracht. Dat kan ook nog eens na de middagspeeltijd, en op het einde van de schooldag. Of als er iets heel triestig gebeurd is, als er een familielid gestorven is bijvoorbeeld. Maar ook bij blije gebeurtenissen zoals de geboorte van een kindje: daarover kunnen we samen even stilzitten en mediteren. Een feestdag, een verjaardag: alles verdient meditatieaandacht.’

Meditatieaandacht: stilstaan bij iets en dat aandacht geven met je hele hart. Ook al is het maar vijf minuutjes. Of drie. Of zelfs een enkele minuut. Zo’n mooie minuut kan heel lang duren. Probeer het maar eens: ogen dicht, diep ademen, een minuutje met al je aandacht bij jezelf zijn. Heerlijk!

16

17

Verbondenheid Soms gebruiken volwassenen moeilijke woorden om iets simpels uit te leggen. Zoals ‘mediteren’, iets wat jij al doet als je vrolijk aan het fietsen bent tegen de wind in. Of mindfulness, als je geconcentreerd op het voetbalveld loopt, klaar om met hart en ziel die bal in het doel te trappen. Of als je een moeilijke danspas aan het oefenen bent in de balletles.

Met verbondenheid is het net zo. Het is er, zonder dat je erbij stilstaat. Misschien roep je wel eens “au!” als je een vriend of vriendin ziet struikelen. Dan voel je je verbonden met hem of haar. Of je ziet iemand huilen en je wordt er ook triest van. In een groep vrolijke vrienden, zit je mee te lachen. Als er ruzie is, voel je je misschien ook ellendig vanbinnen.

Door te mediteren kunnen we ons op een aangename en aandachtige manier met de ander verbinden, zonder verdriet, boosheid of angst. Griet heeft daar een mooie oefening voor: “Je gaat met je hele aandacht naar je hart. Vanuit je hart stuur je nu straaltjes naar iemand anders. Naar je huisdier, naar zieke mensen die je niet kent, naar landen in oorlog, naar de natuur, naar armoede. Je stuurt overal liefde naartoe, maar tegelijk krijg je ook van overal liefde terug. Daar maken we een tekening bij vol met pijltjes waar we allemaal liefde naartoe sturen. Zo’n tekenblad staat dan gauw vol want iedereen wil zo veel geven. En weet je wat, ik ben er zeker van dat de andere mensen voelen dat je hen liefde stuurt. Dus de wereld wordt daar op dat moment beter van.

18

19

Wat brengt het op?

Dat willen volwassenen maar al te graag weten. Dus maken ze allerlei rekensommen om te bewijzen dat iets goed of niet goed is. Dat doen ze ook met mediteren en mindfulness. Ze doen wetenschappelijk onderzoek of leerlingen het beter doen op school na een paar jaar mediteren. Of ze minder afwezig zijn, betere resultaten halen, enzovoort.

Dat is zo.

Maar …

Om heel eerlijk te zijn: het resultaat van meditatie en mindfulness is niet belangrijk!

Ja, je leest het goed: het resultaat is niet belangrijk.

Niemand van de mediterende mensen die ik sprak, vond het belangrijk dat ze “beter” werden in iets. Zelfs mensen die meer dan twintig jaar mediteren, zoals Onno die je al eerder in dit boekje ontmoette. Hij zegt: “Ik geloof niet dat je beter bent door te mediteren. Zo werkt het niet.”

Als je elke dag een uur gaat mediteren om goed te worden in rekenen, mag je er zeker van zijn dat het je nooit zal lukken.

Je bent immers niet met jezelf bezig maar met een gedachte die je niet kan loslaten: “ik moet goed worden in rekenen.” Dan doe je het omgekeerde van mediteren.

20

21

Wat is dan wel belangrijk?

Wat belangrijk is bij mediteren en mindfulness is dat je het gewoon doet. Dat je kijkt hoe je je voelt terwijl je het doet.

Dat je blijft volhouden, elke dag opnieuw, tot het een gewoonte wordt als tandenpoetsen.

Begin maar alvast, wacht niet op ons En nog iets heel belangrijks dat ik je wil vertellen: begin maar alvast met mediteren. Een paar minuutjes per dag is al genoeg.

Je hoeft niet te wachten tot je mama of papa erover vertellen, of tot je een workshop krijgt op school.

Volwassenen zijn soms niet zo snel, ze moeten alles overdenken, alles berekenen, en ze piekeren er op los. Ze maken iets wat heel eenvoudig is daarmee soms super-ingewikkeld. Ze denken ook vaak dat kinderen zoiets niet aankunnen.

Onzin natuurlijk: op YouTube vind je de filmpjes over de scholen in Baltimore, San Francisco en Vancouver waarover ik je vertelde. Daar zie je blije jonge mensen lekker zitten rustig ademen met hun ogen dicht, en met een brede glimlach vertellen hoe fijn ze het vinden.

22

Heerlijke hulp Er zijn leuke boekjes over meditatie en mindfulness. Daar zitten cd’tjes bij met oefeningetjes die je zelf kan doen, of samen met je ouders, of op school. Je vindt die boekjes in elke bibliotheek.

“Stilzitten als een kikker” van Eline Snel is zo’n heerlijk boekje waar je veel plezier mee hebt. Je kan het ook goed gebruiken om je ouders of je juf op weg te helpen met mediteren.

“Mindful kids, heartful kids” van George Langenberg en Rob Brandsma is ook een fijn boek met een oefen-cd en een speciaal hoofdstukje voor ouders.

Er zijn steeds meer mensen zoals Griet, die zich bezighouden met mindfulness, meditatie en yoga voor jongeren. Ze houden workshops, geven lessen, komen langs op school. Ze doen dit met hart en ziel omdat ze het zo belangrijk vinden.

23

Dank je wel Ik ben blij dat ik je dit alles heb kunnen vertellen. Maar: alleen was het me nooit gelukt. Daarom wil ik de vele mensen bedanken die me iets over meditatie en mindfulness hebben geleerd in de voorbije jaren. En natuurlijk de mensen die ik in dit boekje aan het woord laat: Roel en Onno, en vooral ook Griet. Met haar ben ik dit boekje begonnen en zo is het cirkeltje helemaal rond. Haar volledige naam is Griet Muyshondt. Haar website heet Levenscirkel.com en daar vind je ook leuke filmpjes die je vertellen hoe fijn mediteren wel is.

Nu is het jouw beurt. Waar wacht je nog op?

24

Het is supersimpel en lijkt toch aartsmoeilijk.

Het is gloednieuw maar ook stokoud.

Iedereen kent het, maar niemand weet wat het precies is.

De eerste keer dat er over geschreven werd, was 1500 jaar voor Christus, en misschien bestond het al wel veel langer. Er bestaan honderden manieren om het te doen, en toch zijn die allemaal hetzelfde.

Ook vandaag schrijven wijze mensen er dikke boeken over …

Mmm ... mediteren!

Dit boekje maakt deel uit van de Verrekijkerbieb 5.

ISBN 978 90 486 2536 9 Bestelnummer 60 1021 497 KB D/2016/0147/105 NUR 191 Foto’s: Shutterstock Verantwoordelijke uitgever die Keure Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge RPR 0405 108 325 © Copyright die Keure, Brugge

9 789048 625369

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, microfilm or any other means without written permission from the publisher.