Verrekijkerbieb - 5e leerjaar - Kijker 6 - Thema 8 - N3 - Met Artemis naar Mars

ucatieve uitgaven

BIEB

Met Artemis naar Mars Anna Coudenys

Kijker educatieve uitgaven

Verrekijker 5

6

Met Artemis naar Mars

1

Eerst flink oefenen op aarde Eind augustus 2016 is er een groot Marsproject op aarde ten einde gelopen. Op de helling van een vulkaan in Hawaii hebben zes onderzoekers zich een heel jaar lang van de buitenwereld afgesloten om te doen alsof ze op Mars waren.

Nu zijn ze weer naar buiten gekomen als “aardemensen”.

Zo proberen ze te ontdekken hoe het zou zijn om op Mars te leven.

Al jarenlang doen onderzoekers over de hele wereld dit soort experimenten. Het langste experiment was in 2010-2011.

Het duurde 520 dagen of anderhalf jaar, de lengte van een normale Mars-expeditie. Het waren Russische, Chinese en Europese astronauten die zich toen opsloten om te ontdekken hoe het is om naar Mars te reizen, daar een half jaar te blijven, en weer terug te keren.

Naar Mars reizen? Is zoiets nog ver weg … misschien zelfs onmogelijk … of toch niet? Er zijn steeds meer mensen die geloven dat we al over minder dan 20 jaar in staat zullen zijn om naar Mars te gaan, niet alleen om wetenschappelijk onderzoek te doen, maar zelfs om er voorgoed te wonen.

Voor dit boekje heb ik met een van die mensen een lang en boeiend gesprek gehad: een bijzondere dame die Artemis Westenberg heet.

Ook Artemis heeft regelmatig meegewerkt aan oefenmissies naar Mars.

2

Anna: Marsprojecten op aarde, Artemis? Hoe ging het er daar aan toe?

Artemis: ‘Ik heb van alles meegemaakt. In totaal heb ik zeven of acht Marsmissies gedaan. Een deel ervan was om de boel op te knappen. Tijdens een Marsmissie leven we in een hab, dat is een kleine woonruimte aangepast aan het leven op een andere planeet. Als je in zo’n hab bent, gaat van alles kapot.

Je denkt: “ik ga dat en dat doen vandaag,” en zo heb je er weer geen tijd voor, want dan moet je snel iets herstellen. Je moet dus erg flexibel zijn, en dat vergt wat van mensen.

En bovendien: je zit heel dicht bij elkaar, je zit op elkaars lip1. Normaal gesproken ga je een eindje wandelen als het je allemaal te veel wordt. Dat kan mooi niet! Je moet een ruimtepak aan en je moet altijd iemand meenemen want je mag nooit alleen gaan. Dat kamertje is heel klein. Dus de meeste mensen gaan altijd in de gemeenschappelijke ruimte zitten.’

© Artemis Westenberg

3

Anna: Dus dan moet je goed met andere mensen kunnen omgaan voor een lange tijd?

Artemis: ‘Zo is dat! Je hebt ook heel veel dagelijkse klusjes precies zoals thuis: koken, afwassen, opruimen.

Wist je dat de astronauten op het ISS (het internationale ruimtestation in een baan rond de aarde) ook stofzuigen? Al die stoere astronauten moeten schoonmaken, anders groeien de bacteriën zodanig aan dat het een probleem is. In een ruimtestation kun je geen raam openzetten om alles eens goed te luchten. Het stinkt daar vreselijk, heb ik begrepen.

Ze douchen daar ook niet: ze maken zich schoon met natte lappen. Alle water wordt hergebruikt natuurlijk. De lucht wordt gefilterd.

Als je iets laat vallen in de ruimte heb je een groot probleem.

Op aarde ga je op de grond kijken, want daar zal het wel ergens liggen. In de ruimte kan het naar alle kanten zijn gezweefd. Gewicht bestaat daar immers niet. Dus je zoekt je een ongeluk. Vaak zit het verloren voorwerp aangezogen tegen een van de luchtfilters.

Heel veel van het werk dat je doet is dus saai: onderhoud, schoonmaak. Ik heb ooit gewerkt bij een crew 2 die alles moest repareren. Ik moest helpen de 54 stopcontacten te vervangen in de hab. Een hele middag en avond heb ik dus draden zitten zetten. Nou, dan moet dan gewoon. Je kunt niet na tien van die stopcontacten zeggen: ik heb er genoeg van, kan iemand anders dat nou doen?’

4

5

‘Men doet die projecten om bepaalde condities op Mars na te bootsen. Het gaat er vooral over om zoveel mogelijk mensen te laten meemaken wat het betekent om op Mars te zijn.

Ik ging eens mee met een geologe3 om stenen te verzamelen.

Die gaat daar foto’s van maken en determineren4. Het is heel leuk om zo’n geoloog voor de eerste keer in zo’n ruimtepak met dikke handschoenen aan naar buiten te zien gaan. Daar moet je bij zijn! De geologe ziet een interessante steen en bukt. Zij verliest bijna haar evenwicht door het grote zware ding op haar rug dat voor zuurstof zorgt. Dan pakt zij de steen en brengt die bij haar helm. Zij blaast op de steen om hem schoon te maken. Oeps! Helm! Vergeten! Blazen heeft geen zin! Iedere geoloog moet dan even zelf ervaren van: oh verrek, dat gaat niet. Dus moet je ergens uit je zak een kwastje toveren met je grote handschoenen om die steen wat schoon te vegen.

Als je gereedschap bij je hebt, is het handig als alle dingen in de zakken van je vriend zitten, want dan kun je zien wat je pakt. Door die helm is je zicht beperkt en kun je niet zo goed in je eigen zakken kijken, laat staan er iets uithalen. Dat zijn de dingen die je alleen maar kunt leren op zo’n oefenmissie.’

6

Ruimte-ambassadeur Artemis wordt ruimte-ambassadeur genoemd, omdat ze al meer dan tien jaar de wereld rondtrekt om ruimteprojecten bekend te maken. Vooral met Mars is ze erg begaan.

Ruimte-ambassadeur! Een heel plechtige titel vind ik dat, maar zelf voelt ze zich niet zo belangrijk, al merkt ze wel dat ze na al die jaren ook als een echte ambassadeur behandeld wordt. Ze organiseert conferenties over de ruimte en over Mars. Ze kent dan ook heel veel belangrijke ruimtemensen: wetenschappers, ruimtevaarders, politici5 …

© Artemis Westenberg

7

Ze is bijvoorbeeld bevriend met Buzz Aldrin, de ruimtevaarder die in 1969 als tweede man een voet zette op de maan, na Neil Armstrong. Armstrong was de man die vanop de maan de beroemde woorden uitsprak: ‘Dit is een kleine stap voor een mens, een grote sprong voor de mensheid’. Hij stierf in 2012, maar zijn vriend Buzz is er nog steeds en is ook nog steeds met ruimtevaart bezig. En met Mars!

In de lente van 2016 hield hij nog een toespraak tijdens de Humans to Mars-conferentie (Mensen naar Mars) over de beste manier om naar Mars te vliegen. Op de conferentie was Artemis ook, en ook zij stond op het podium.

Een speciale dame dus. En toch … ‘Doe maar gewoon,’ zegt Artemis, ‘dat is al gek genoeg! Je hoeft niet mevrouw de ambassadeur tegen me te zeggen, hoor.’

Zelf heeft ze de grootste bewondering voor de allereerste ruimtereizigers. ‘We moeten hen heel veel eerbied tonen,’ vertelt ze me. ‘Wij in ons veilige 2016 hebben geen idee hoe het moet geweest zijn om meer dan vijfenveertig jaar geleden een voet op de maan te zetten. Nu hebben we computers die in onze broekzak passen, maar toen … alles was nog zo primitief! Die computers in de raket waarmee men naar de maan vloog, de Apollo 11, waren frutsels6 in vergelijking met wat we nu hebben. Mijn computer in mijn koelkast kan meer dan de computers die ze toen gebruikten!’

8

9

Anna: Hoe word je nu eigenlijk ruimte-ambassadeur, Artemis?

Artemis: ‘Ik heb geschiedenis gestudeerd, dus van ruimtevaart wist ik eerst helemaal niets af. Maar als iets me interesseert, dan lees en bestudeer ik er alles over. Ik lees me te pletter als er een ruimtemissie is. Ik lees alle uitleg over de instrumenten. Ik leer dat als voor een examen. Daarna heb ik ook veel vragen en die stel ik dan gewoon aan de wetenschappers.

Al de mensen die in de ruimtevaart werken, kennen me ondertussen goed! Omdat ik dit al jaren doe, ben ik een soort advocaat van de ruimtevaart geworden en ga ik overal praten met mensen.

Toen ik over Mars hoorde, besefte ik dat daar de kans was voor de mensheid om weer helemaal opnieuw te beginnen.

Misschien ook wel met meer vrouwen aan de macht. Zou je dan niet een heel ander soort wereld krijgen?’

Dat is een interessante vraag om over na te denken. Wat vind jij ervan? Kunnen we op Mars een andere wereld bouwen?

Hoe zou die eruitzien? Wat is jouw ideale wereld? Vind jij dat meisjes dingen anders en beter doen dan jongens? Of helemaal niet?

10

Kerstmis op Mars ‘Dames en heren!’

Artemis staat op het podium bij het begin van de Humans to Mars-conferentie. ‘Neem allemaal uw elektronische agenda en noteer!’

De belangrijke wetenschappers en Marsonderzoekers, ruimtevaarders en politici, journalisten en geïnteresseerden, ze kijken allemaal verbaasd op. ‘Noteer 6 oktober 2033 want dat is de datum waarop de eerste mens op Mars zal landen!’

Artemis lacht als ik haar vraag hoe ze daar zo zeker van is.

‘Het kan natuurlijk ook 31 oktober zijn. Zo’n datum doet de mensen nadenken, en dat is mijn bedoeling. En als het in 2033 niet lukt, kunnen we het in 2035 opnieuw proberen omdat Mars zo vriendelijk is om twee jaar later weer zo dichtbij te komen zodat 25 december 2035 ook nog zou kunnen zonder een heel lange reis door de ruimte van aarde naar Mars. Dat vind ik ook een prachtige datum: Kerstmis op Mars.’

Niet iedereen is het eens met Artemis. Sommige mensen vinden dat het al veel vroeger zou moeten lukken om op Mars te landen. In 2027 bijvoorbeeld. Of zelfs 2025. Ik vraag me af wie gelijk zal krijgen!

11

Je merkt het al, er zit telkens zo’n twee jaar tussen de momenten waarop er een ruimteschip zou landen. Om de 26 maanden komt Mars even dicht bij de aarde, en dan is het beste moment om er te landen.

Nou ja, dichtbij … Wat denk je van 75,9 miljoen kilometer in 2016? In 2018 komt Mars nog een beetje dichter: 57,6 miljoen kilometer. Soms kan het nog dichterbij, zoals in 2287. Dan staat Mars op 55,7 miljoen kilometer van de aarde.

Omdat Mars wat langere baantjes rond de zon draait dan de aarde, kunnen beide planeten ook ongelooflijk ver weg van elkaar staan, tot wel 401 miljoen kilometer. Dus je moet verdorie goed berekenen wanneer je vertrekt naar Mars als je zo kort mogelijk wil onderweg zijn.

Als Artemis vertelt dat het mogelijk zou zijn om op 31 december 2035 op Mars te landen, dan is daar heel veel wetenschappelijk onderzoek aan voorafgegaan.

12

Hoe lang zo’n reis precies duurt? Dat zal net zo lang zijn als de reis van de robots die we nu telkens naar Mars sturen. Artemis denkt dat we de klus tegen 2033 in zo’n half jaartje kunnen klaren. Anderen denken dat het sneller kan en dat je op drie maanden tijd op Mars zou kunnen geraken. Alles hangt af van het soort ruimteschip dat je bouwt. En omdat er mensen meegaan, zou het een heel goed ruimteschip moeten zijn, en heel veilig, met voldoende voedsel en materiaal aan boord.

Hoe zou zo’n ruimteschip eruitzien, denk je? Een raket, zoals de Apollo 11 die op de maan is geland? Of als een vliegende schotel? Of nog helemaal anders? Hoe ziet jouw ruimteschip eruit?

13

Waarom Mars?

Wetenschappers noemen Mars een aardeachtige planeet: een planeet waarvan de oppervlakte bestaat uit vaste stoffen. Dat is een van de redenen waarom het mogelijk is om daar als mens naartoe te gaan: op Mars kun je tenminste staan! Op een reusachtige gasplaneet zoals Jupiter is daar zelfs geen beginnen aan. Op de website van de NASA (de ruimtevaartorganisatie van de Verenigde Staten) vind je werkelijk alle foto’s en filmpjes die ooit door Marsrobots werden genomen en nog steeds worden genomen. Dan zie je het maar al te goed: Mars is rotsig en zanderig en heeft inderdaad iets van onze aarde.

En kijk eens aan: er is zelfs heel veel vaste grond. Mars mag dan twee keer kleiner zijn dan de aarde, er is toch evenveel plaats om te staan, omdat er geen oceanen zijn. Er zijn heel hoge bergen en heel diepe valleien. Een paradijs voor bergbeklimmers: de hoogste berg, de Olympus Mons (Olympusberg) is wel 27 kilometer hoog.

14

Er is nog meer dat Mars aantrekkelijk maakt voor ons mensen.

Mars heeft een lichte dampkring of atmosfeer. Die bevat wel helemaal niet genoeg zuurstof om zomaar in rond te lopen, maar Artemis is er zeker van dat er een oplossing kan komen om toch genoeg zuurstof te hebben: ‘Op Mars lopen we in een ruimtepak, we kunnen niet in een warme jas naar buiten.

Mars heeft 95 procent giftige CO2 als gas in de atmosfeer.

Maar het is een fluitje van een cent om een masker te maken dat om je neus en je mond zit en lucht haalt uit die CO2 en zo zouden we kunnen ademhalen. Jammer is wel dat de atmosfeer te dun is en dat toch dat ruimtepak niet uit kan.’

Dat brengt ons naar een ander belangrijk punt: water!

Mensen hebben water nodig. Vloeibaar water is er op het oppervlak van Mars niet, of toch niet meer. Maar ijs wel, en dat kun je smelten tot water: handig als je daar wil gaan wonen. Maar onder het oppervlak van Mars zit het nog vol met geheimen.

Artemis: ‘Het leuke van Mars is dat we er steeds meer over te weten komen. 16 jaar geleden, toen ik voor het eerst bij Mars betrokken was, waren er allerlei ideeën over die planeet die nu volledig fout blijken. Een van de ideeën was: er is geen water op Mars. Dat is er ooit wel geweest maar is nu volledig verdwenen in de ruimte. Op 31 mei 2002 was er een wereldwijd bericht: water op Mars! Dat kwam omdat er een instrument had gemeten dat er water op Mars was in de korst rond de zuidpool. Het instrument kon een meter diep meten en had water ontdekt.’

15

Anna: Maar is dat water drinkbaar?

Artemis: ‘Dat weten we nog niet, want we hebben niet overal kunnen testen. Op de ene plek vindt een instrument iets, maar op de andere plek kan het weer anders zijn. De Marsrobot Curiosity bijvoorbeeld heeft op Mars al heel wat zoet water gevonden. Water dat je gewoon zou kunnen drinken. Dat heeft de hoofdwetenschapper van de NASA mij verteld.’

Anna: Hoe komt het dat ik dat nog niet in de krant gelezen heb?

Artemis: ‘Dat komt omdat slecht nieuws veel interessanter is dan goed nieuws. Het is leuker om hard te roepen: Ja, maar we kunnen niet naar Mars want het water is niet OK! dan dat je zegt: Het water op die plek is zo, en ergens anders is het weer anders.’

16

Even wennen Wat heeft Mars nog dat aan de aarde doet denken?

Poolkappen, dag en nacht, seizoenen, zelfs een aardig beetje zwaartekracht … kortom, we zouden er ons thuis kunnen voelen. Met wat goede wil en een stevig warm ruimtepak, want het kan er verdomd koud zijn, tot – 140 graden Celsius.

‘Maar er zijn ook plaatsen waar het lekker warm is,’ voegt Artemis eraan toe. ‘Op sommige plaatsen aan de evenaar is het 20 graden Celsius.’

Je moet wel tegen stof kunnen, van dat plakkerige fijnstof dat overal aan blijft hangen en inkruipt. Er zijn op Mars dikwijls stofstormen waarbij dat stof in het rond gaat zwieren. Daarom noemen we Mars de rode planeet, want het stof heeft een roodachtig tintje. Soms is er een stofstorm op één plaatsje.

Soms stormt het op de hele planeet zo hard dat je het door de telescopen op aarde kunt zien. Maar omdat de atmosfeer van Mars heel dun is, zou je niet al te veel last hebben van de wind.

Die zou je niet omverblazen. Dat is toch al een troost.

17

Een Marsjaar is lang (687 aardse dagen), een Marsdag ook (24 uur en 40 minuten). Je zou dus veel meer vrije tijd en vakantie hebben (of lekker lang kunnen uitslapen)! Mars staat een beetje schuiner dan de aarde. Net als de aarde heeft Mars door zijn schuine stand lente, zomer, herfst en winter. Omdat Mars maar half zo groot is als de aarde zou de horizon er voor jou heel anders uitzien dan op aarde.

En dan heb ik het nog niet over die twee manen gehad, Phobos en Deimos. Die zien er volgens de website van het Europese ruimteagentschap, de ESA, uit als rare aardappelen.

De ene zoeft een paar keer per dag rond Mars, de andere doet er juist langer dan een Marsdag over. Dat wordt ook even wennen.

18

Nog veel vragen Wat gaan we daar eten? Kunnen we er planten laten groeien, dieren kweken? Hoe gaan we wonen? Nemen we een soort tenten mee, bouwen we iglo’s, leven we in holen onder de grond? Met deze en nog veel meer vragen zijn wetenschappers over de hele wereld elke dag bezig.

Artemis: ‘Ik heb een experiment gezien waar men in een luchtdichte ruimte probeert om bouwmateriaal te maken met dat hele dunne Marsstof. Zo zouden we op Mars een soort huizen kunnen bouwen.

Er is al heel veel om ons te helpen overleven op Mars. Een 3D-printer kan bijvoorbeeld een grote hulp zijn. Die printers gaan mee naar Mars, daar ben ik zeker van. Je kunt niet alles dubbel meenemen, want wat als die dubbel het ook begeeft?

Dus je moet de mogelijkheid hebben om alles zelf te maken.’

19

Anna: U bent wel erg zeker dat het ons zal lukken om op Mars te gaan wonen?

Artemis: ‘Ik geloof dat wij mensen zo knap zijn dat wij dit kunnen doen gebeuren. Ik ben ervan overtuigd dat het kan.

Ik ben er ook van overtuigd dat het moeilijk is, dat er dingen zullen zijn die wij niet van tevoren bedacht hebben. Voor mij is het grootste probleem nog de reis heen en terug. Je hebt immers heel veel brandstof nodig om op Mars te kunnen landen en weer te kunnen vertrekken. Of je moet de brandstof op Mars zelf maken van elementen uit de atmosfeer. Ook daar is iedereen nog volop over aan het nadenken. Als je op Mars zelf of in de ruimte zou kunnen tanken, dan zou het allemaal veel gemakkelijker zijn.’

Wie mag er mee naar Mars?

Wat denk jij? Mag je mee naar Mars als je veel geld hebt? Er zijn mensen die vinden dat je je ticketje maar zelf moet betalen en dan je plan trekken. Dat zou dan vele honderdduizenden euro’s kosten. Enkele reis? Of toch maar heen en terug?

Of hoef je niet te betalen als je superslim bent? Moet je wel slim zijn om naar Mars te gaan of alleen maar avontuurlijk, sterk en handig?

20

Wil jij zelf ook naar Mars? Hoe kun je je dan nu al beginnen voorbereiden? Ik vraag het aan Artemis.

Anna: Als je elf bent, en je wil later ook graag naar Mars, wat kun je dan nu doen?

Artemis: ‘Zorg dat je goed gezond bent. Dan bedoel ik niet dat je iedere week een marathon moet lopen.

Studeer! Zorg dat je vakken leert aan de universiteit. Leer dingen die nuttig zijn op Mars, zoals biologie of geologie. We zullen ingenieurs en dokters nodig hebben. Maar die mensen moeten ook allemaal nog andere dingen kunnen.

Stel je voor dat men de eerste keer vier mensen naar Mars stuurt. Dan zal je een piloot hebben, maar daarnaast ook nog een reservepiloot. Dus ook al ben jij dokter, misschien moet je ook nog leren vliegen. Besef dat je altijd verschillende dingen heel goed zal moeten kunnen en verdiep je in meer dan één vak.’

21

Anna: Wat voor persoon moet je zijn? Behalve gezond en heel goed in je vak?

Artemis: ‘Je moet zorgen dat je goed met anderen kunt leven maar ook goed met jezelf. Je moet dus zorgen dat je jezelf goed kent. Iedereen heeft mindere kantjes. Weet het gewoon van jezelf. Je bent zoals je bent. Klaar.

Je zult je goed moeten kunnen concentreren op wat je doet.

Je moet ook met anderen goed kunnen samenwerken. Maar ook weer niet te goed.

Met goede vrienden in de ruimte gaan, dat geeft vaak gedonder. Ik heb daar heel erg over nagedacht waarom dat is: ik heb ervaren dat het heel belangrijk is dat mensen professioneel zijn met elkaar. Dat betekent niet kil, dat is iets anders. Je hebt respect voor elkaar, en je helpt elkaar. Maar je laat iedereen zijn ruimte waar jij buiten blijft. Als ik een keertje erg verdrietig ben, dan mag je me natuurlijk wel troosten.

Als iedereen al bevriend is, is het moeilijk om een klein beetje afstand te nemen. In de ruimte of op Mars zit je natuurlijk dicht op elkaar. Je hebt geen huis met zeven verschillende kamers.

De kans is groot dat je in het begin zelfs samenhokt in een heel klein kamertje.

Je moet jezelf dus goed kennen. Je moet leren met anderen om te gaan, maar ook leren professioneel wat afstand te houden van mensen, zonder dat je kil en akelig bent.’

22

Anna: Hoe oud moet je zijn om naar Mars te mogen gaan?

Artemis: ‘De mensen die gaan zullen tussen de 40 en 50 zijn.’

Anna: Zo oud?

Artemis: ‘Daar zijn twee redenen voor. De eerste is je gezondheid. Op Mars is veel meer kosmische straling dan op aarde. De aarde heeft immers een dikke atmosfeer en een magnetisch veld. En die houdt de meeste straling tegen.

Op Mars is er veel meer straling. Als je een hogere dosis aan kosmische straling krijgt dan hier op aarde, dan krijg je misschien na zo’n twintig jaar kanker. Als je 50 bent, is dat minder erg dan op je 25e. Kosmische straling is ook niet zo goed voor de organen die ervoor zorgen dat je kinderen kunt krijgen. Oudere mensen zullen al kinderen hebben, dus dan is het feit dat je geen kinderen meer kunt maken niet zo erg.

De tweede reden is: als je wil dat mensen heel goed zijn in verschillende dingen tegelijk, dan moeten ze daar natuurlijk jarenlang aan werken. Het duurt ook jaren voor ze getraind zijn om daarheen te gaan. Dus je praat over door de wol geverfde7, goed opgeleide astronauten.’

23

Hard werken Tja, die kosmische straling, daar moeten we ons dan toch goed tegen beschermen op Mars! Maar ik heb gelezen over nog een ander gevaar, en daar wil ik het ook eens met Artemis over hebben. Op Mars is er niet zoveel zwaartekracht als op aarde. Wie 100 kilo weegt op de aarde, weegt er maar 38 op Mars. Dat wil zeggen dat je heel zware dingen makkelijk kunt optillen, dat je hele hoge sprongen kunt maken … Maar: krijg je dan geen broze botten omdat je ze niet genoeg gebruikt?

Anna: Als je te lang op Mars leeft, verzwakken je botten dan?

Artemis: ‘Vroeger was men ervan overtuigd dat mensen bij geen zwaartekracht niet zouden kunnen slikken of zelfs niet zouden kunnen eten. Men weet inmiddels dat het onzin is.

Als je geboren wordt op Mars, dan zou het weleens kunnen dat je daar last van hebt als je naar de aarde komt.

De mensen die als eersten naar Mars gaan, die gaan voor achttien maanden en moeten allerlei werk doen. Ze lopen rond met een zware verpakking om in de buitenlucht in leven te blijven. Ze zijn hard aan het werk, dus dat zal allemaal wel meevallen. Mars heeft nog altijd 38 procent zwaartekracht en dat is best veel. Dus je bloed wordt rondgepompt en je hart moet nog pompen.’

24

‘Misschien iets minder hard dan op aarde, maar het is nog steeds pompen. Ze zitten daar niet met een boek voor het raam naar Mars te kijken! Ze oefenen druk op hun botten uit omdat ze bezig moeten zijn.

Kijk, de reis erheen duurt zes maanden in de ruimte. We weten dat astronauten die zes maanden in het internationale ruimtestation, het ISS verblijven, twee uur per dag moeten trainen. Doen ze dat niet, dan verliezen ze spieren en worden hun botten breekbaarder. Als je echt goed traint, blijf je in goede conditie. Je mag niet denken: ach, vandaag heb ik het te druk of ik heb echt geen zin.’

25

‘Ik heb daar met vrouwelijke astronauten over gepraat. Ik vroeg dan: Hoe komt het dat jullie wel kunnen rondlopen als je op aarde landt en dat je rechtopstaand een speech kunt geven? En dat mannen vaker door hun benen zakken?

Toen vertelden ze me: wij trainen iedere dag en de mannen slaan weleens een dagje over.

Zo eenvoudig is dat. En daar is een reden voor: er zijn nog steeds meer mannelijke dan vrouwelijke astronauten. Het is niet genoeg om astronaut te zijn. Je moet ook nog geselecteerd worden om de ruimte in te mogen. Als vrouw moet je heel hard trainen en tonen dat jij goed genoeg bent om de ruimte in te mogen. We hebben het idee dat er eigenlijk scherper gekeken wordt naar vrouwen, dus ze werken harder. Ook in de ruimte.’

Ben je het met Artemis eens? Denk je dat meisjes harder werken dan jongens? Kijk eens om je heen. Wie werkt er het hardst op school? Wie van jullie zou astronaut kunnen worden?

26

Allemaal Marsmannetjes Zou Artemis weten of Marsmannetjes echt bestaan of niet?

Met andere woorden: is er leven op Mars? Of is Mars gewoon een dooie klomp steen? En als het geen dooie klomp steen is, mogen we er dan zo maar met onze lompe aardevoeten overheen lopen?

Artemis: ‘Marsmannetjes? Ik denk het niet! Leven? Die kans is er! Als je vijf centimeter onder de grond bent, heb je geen kosmische stralingen meer. Dus misschien vinden we daar leven terug.

Heel lang hebben we gedacht dat Mars een koude, dode, planeet was. Dat was allemaal al op voorhand berekend.

Maar over de aarde had men het ook lang fout, want de kern van de aarde is veel warmer dan we dachten.

Op Mars zijn er veel kraters omdat er maar heel weinig atmosfeer is die brokstukken verbrandt die uit de ruimte binnenvallen. Alles landt dus met een enorme knal. Maar er is een deel van Mars waar heel weinig kraters zijn en dat betekent dat daar in het recente verleden lavastromen zijn overheen gevloeid.

Zo’n half miljoen jaar geleden waren er nog vulkaanuitbarstingen op Mars. Dat is best wel lang voor ons, mensen, maar niet voor een planeet die 4550 miljoen jaar oud is. Dat is nog maar kort geleden.’

27

28

‘Mars is niet te koud vanbinnen. Er is water. Er zijn aminozuren en dat zijn de bouwstenen van leven. Dus kan er leven zijn.’

Anna: Maar als er leven is op Mars, mag je er dan zomaar heen?

Artemis: ‘Als er mogelijk leven is op Mars, dan mogen we er eigenlijk niet heen, want we mogen het niet verstoren. Maar: we hebben bemande ruimtevaart. En we willen heel graag naar Mars. Dus zal het ook gebeuren. We zouden dolgraag ontdekken of er microben op Mars zijn.’

Anna: Zou het kunnen dat er nog andere levende wezens op Mars zijn, behalve microben?

Artemis: ‘Als we een ondergronds meer op 1000 meter onder de oppervlakte van Mars bezoeken, dan kan het natuurlijk zijn dat we nog andere soorten leven ontdekken. Maar als er leven is aan de oppervlakte van Mars, zullen dat microben zijn, net zoals op aarde. De grootste hoeveelheid leven op aarde zijn microben. Mensen, planten en dieren zijn maar een heel klein deeltje van al het leven hier.

Weet je waarom ik dolgraag de ruimte in wil? Weet je wat ik dolgraag wiI te weten komen? Is er nou werkelijk maar een enkele soort leven? Leven zoals hier op aarde, met het DNA dat wij hebben. Als we op Mars komen en daar het DNA vergeleken met dat op aarde anders is, dan zijn er een paar mogelijkheden.’

29

‘De eerste mogelijkheid is: we vinden dat het leven op aarde en op Mars verwant zijn aan elkaar. Dat zou kunnen omdat er leven vanuit de ruimte dwarrelt op planeten. Maar het zou ook kunnen dat er al leven was op Mars voor er leven was op aarde. Dat leven zou dan kunnen op aarde zijn terechtgekomen nadat een brok steen door de inslag van een meteoriet van Mars is weggeschoten. Ons leven op aarde zou dus van Mars kunnen komen. In dat geval zijn we eigenlijk allemaal Marsmannetjes!

Aan de andere kant kan het ook zijn dat we leven vinden dat helemaal geen familie is van ons. Wat dan bewijst dat het hele universum gevuld is met leven. Want als twee planeten dicht bij elkaar leven hebben dat niet aan elkaar verwant is, dan zegt de wiskundige berekening dat er overal leven is.’

Overal leven! Dat zou inderdaad een gigantische ontdekking zijn. Maar maken we dat leven niet kapot als we niet voorzichtig zijn? En wat als we beslissen voorgoed op Mars te blijven? Hoe moet het dan verder?

Nee, ik heb het antwoord niet. Artemis ook niet. Maar het is wel goed om hierover na te denken. Ook als je tien of elf bent.

Als jij volwassen bent, landt misschien de eerste mens op Mars.

Dus jij bent degene die het allemaal gaat meemaken. Of je reist zelf naar Mars, wie weet!

30

Gigantisch veel te leren Over de ruimte, ruimtevaart en over de planeet Mars is gigantisch veel te lezen en te leren. Er zijn prachtige boeken over Mars en over de ruimte. Je vindt ze in elke bibliotheek.

Het internet bevat ook een schat aan informatie. Op de website van de NASA vind je massaal veel foto’s van Mars en superveel uitleg in het Engels. Een leuke website in het Nederlands is die van de ESA. Nog in het Nederlands en heel interessant is spacescoop.org. Daar vind je bijvoorbeeld een handig ruimtewoordenlijstje.

De organisatie van Artemis Westenberg heet Explore Mars.

Die kun je in het Engels bekijken op ExploreMars.org en in het Nederlands op ExploreMars.nl.

Dank je wel, Artemis, voor het boeiende gesprek en voor je hulp met dit boekje.

En jij, als je ruimtevaarder bent geworden, stuur je me dan een kaartje?

31

Woorduitleg 1 2 3 4

op elkaars lip zitten = dicht bij elkaar zitten crew = bemanning, personeel geoloog = iemand die de aarde bestudeert determineren = de aard van iets bepalen aan de hand van sommige kenmerken 5 politici = mensen die in de politiek werken 6 frutsels = kleinigheden 7 door de wol geverfd zijn = heel veel ervaring hebben

32

Er zijn heel wat mensen overtuigd dat we binnenkort op Mars zullen landen. Om de planeet te bestuderen, en zelfs om er te wonen en te werken.

Artemis Westenberg is een van die mensen.

Zij weet heel veel over ruimtevaart en over Mars. Ze is een heuse ruimte-ambassadeur.

In dit boekje vertelt ze er alles over.

Wil je mee naar Mars?

Begin dan snel te lezen!

Dit boekje maakt deel uit van de Verrekijkerbieb 5.

ISBN 978 90 486 2536 9 Bestelnummer 60 1021 497 KB D/2016/0147/105 NUR 191 Foto’s: Artemis Westenberg, Shutterstock Verantwoordelijke uitgever die Keure Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge RPR 0405 108 325 © Copyright die Keure, Brugge

9 789048 625369

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, microfilm or any other means without written permission from the publisher.