Verrekijkerbieb - 5e leerjaar - Kijker 4 - Thema 2 - N1 - Symbolen

ucatieve uitgaven

BIEB

Symbolen Inge Misschaert

Kijker educatieve uitgaven

Verrekijker 5

4

Symbolen

1

Inleiding Er zijn duizenden symbolen in de wereld. In dit boekje vind je de meest voorkomende soorten bij elkaar.

Waar komen die symbolen vandaan? Wat betekenen ze?

Het zijn verhalen die vaak boeiender zijn dan gedacht.

Reis je mee naar de wereld van het symbool?

2

1 Het ontstaan van symbolen Het woord ‘symbool’ komt uit het Griekse ‘symbolon’ ( Het betekent ‘teken, kenteken of herkenningsteken.’

De letterlijke betekenis ervan is ‘samenvallen’. Teken en betekenis vallen samen en zijn dus hetzelfde.

).

Een symbool is dus een teken of een tekening die iets betekent. Symbolen zijn vaak universeel, dat wil zeggen dat ze over de hele wereld worden gebruikt.

Ooit is daar een afspraak over gemaakt. Vaak is dat binnen een bepaalde taal of binnen een bepaald systeem.

3

2 Huistekens en merktekens Vroeger kon het grootste deel van de bevolking niet lezen of schrijven. Toch was het af en toe wel nodig om korte boodschappen mee te geven of bijvoorbeeld een eigendom duidelijk te maken. Daarvoor werden dan tekens bedacht.

Hieronder kunnen we ook het brandmerken1 van vee rekenen, het merken van grenspalen of het merken van huisraad2. Die tekens worden huismerken genoemd en worden soms van generatie op generatie doorgegeven. Soms vind je deze tekens ook in graffititekeningen terug. Kijk maar eens om je heen als je op de snelweg rijdt met je ouders. Dan zie je vaak dezelfde tekens terugkeren.

4

Heraldische tekens zijn tekens die behoren tot de heraldiek, de wapenkunde. Ze hebben te maken met verdediging en oorlog. De heraldiek (zo noemt men de wetenschap van de wapenkunde) heeft tal van symbolen.

5

Ook in de beeldhouwkunst kun je deze symbolen terugvinden.

Als de oude Grieken een godheid afbeeldden, gaven ze de beelden altijd een paar herkenbare voorwerpen mee die symbool stonden voor die bepaalde godheid. De mensen moesten toch kunnen herkennen aan wie ze offerden!

6

Merktekens kunnen soms ook gevaar betekenen.

Dievenbendes zijn ervoor gekend om zulke tekens onopvallend op huizen aan te brengen. Daarmee willen ze andere bendes op de hoogte brengen van de toestand van het huis in kwestie: of het veilig is om in te breken of niet. Uitkijken dus of je aan je voordeur niet plots zo’n gek teken ziet staan!

7

3 Wiskundige symbolen Iedereen heeft wel een cijfer dat zogenaamd geluk zou brengen. Aan getallen kan soms ook een symbolische betekenis vasthangen. Kijk maar naar onderstaande voorbeelden van getallen met een betekenis. Vaak gaat het om een religieuze betekenis.

8

0:

Een getal dat eigenlijk geen getal is, volgens sommige wetenschappers.

2:

Is volgens de Bijbel een teken van de duivel.

3:

Is volgens de Bijbel een teken van God, omdat het de Heilige Drievuldigheid (God, Zoon en Heilige Geest) uitdrukt. Ook in sprookjes is dit een vaak gebruikt getal.

7:

Zou volgens sommigen ongeluk brengen, of net veel geluk.

13:

Een ongeluksgetal volgens velen.

Het getal pi (π) is een geval apart. Technisch gesproken is het geen symbool, want het staat voor een letter. Maar omdat niet iedereen Grieks kent (het staat voor de letter pi uit het Griekse alfabet), wordt dat vaak als een symbool opgevat.

De Engelse wiskundigen William Oughtred en Isaac Barrow gebruikten dit symbool al in de 17e eeuw als afkorting voor het Griekse woord ‘perifereia’, wat omtrek van een ronde vorm betekent.

De numerologie is een discipline die de getallen linkt aan de toekomst. Volgens een ingewikkeld systeem van getallen en sterren zouden ze de toekomst kunnen voorspellen of bepalen.

9

10

4 Religieuze symbolen Religieuze symbolen zijn symbolen die te maken hebben met godsdienst. Van deze symbolen vinden we er heel veel.

Vooral op kerkhoven valt deze symboliek op. Ga maar eens met dit boekje naar een kerkhof. Wedden dat je nu veel beter begrijpt wat er op zo’n graf staat?

Het Christusmonogram Het lijkt op een P met een letter X erdoor. Het symbool betekent ‘pax Christi’, wat Latijn is voor ‘Vrede van Christus’.

De davidster Duidt op het graf van een Jood.

11

Een doodshoofd Dit wijst op het feit dat het leven maar kort is. Vroeger werden mensen er altijd op gewezen dat ze maar heel kort hier op aarde waren.

Een gebroken zuil Dit symbool geeft aan dat het leven plots geëindigd is.

De persoon in kwestie is dus heel plots gestorven.

12

Een slakkenhuis Een slakkenhuis is spiraalvormig. In de wiskunde wordt dit als een harmonische vorm bekeken.

Op een graf betekent het zelfgenoegzaamheid3 : een slak draagt zijn huis zijn hele leven mee.

Verstrengelde handen Dit betekent dat de personen in het graf gehuwd waren.

Dit symbool wordt aangebracht op graven waarin plaats is voor een echtpaar, of een echtpaar en een kind.

Een lege zandloper Dit symbool wijst op de eindigheid van de mens.

Als de zandloper leeg is, is je tijd gekomen.

13

5 Bloemen Zeg het met een bloemetje! Dat staat vaak op winkeletalages, vooral als Valentijn eraan komt! Maar let wel op met de soort bloem die je aan je geliefde geeft. Er zou weleens een heel verkeerde betekenis aan je bloem kunnen vasthangen!

Amaryllis Deze bloem staat symbool voor trots en uitzonderlijke schoonheid. Ook een hibiscus staat hiervoor.

Anemoon Dit kleine bloemetje staat voor eerlijkheid.

Rode anjer Als je van iemand een rode anjer krijgt, dan is zijn of haar hart gebroken. Krijg je een roze anjer, dan zal hij of zij je nooit vergeten. Een witte staat dan weer voor pure liefde.

14

Chrysant In onze contreien4 is een chrysant een bloem of plant die op een graf wordt geplaatst.

Fresia Wie fresia’s krijgt, krijgt een boeketje vertrouwen. En deze bloemen ruiken ook nog eens heerlijk! Ook gladiolen staan voor vertrouwen.

Gardenia Met een gardenia is je liefde zeer geheim. Spannend!

Iris Wie irissen krijgt, moet wijsheid, vertrouwen en hoop uitstralen.

Krokus Krijg je krokussen, dan staan die voor de lente. De persoon van wie je ze krijgt, wil ook niet gekwetst worden.

Lelie Een lelie staat voor puur geluk. Als het een witte is, dan heb je er nog zuiverheid bij.

15

Rode rozen - liefde Rode rozen geef je als je pure liefde voelt. Gele rozen betekenen vriendschap of haat, toch maar mee oppassen dus.

Roze rozen staan voor een eerste, voorzichtige liefde. Perfect voor Valentijn! Ook witte rozen, net als de meeste witte bloemen, staan voor zuiverheid en onschuld. Oranje rozen wijzen dan weer op een passionele liefde.

Tulp Als je tulpen krijgt, zul je veel succes hebben. Is het een rode, dan ziet de persoon van wie je ze krijgt je graag. Een gele wil dan weer zeggen dat de liefde onmogelijk is.

Zonnebloem Van deze bloem kun je alleen maar vrolijk worden. Ze betekent dan ook bewondering en kracht.

16

17

6 Geheime symbolen Een aantal symbolen hebben een geheime betekenis of worden soms door geheime genootschappen gebruikt.

Hieronder vind je er een paar.

De uil Een uil staat symbool voor wijsheid. Vaak wordt hiermee ook de godin Minerva bedoeld. Misschien heeft het te maken met het feit dat uilen kunnen zien in het donker. Ook in de cultuur van de Indianen speelt het dier een bijzondere rol.

18

Het pentagram Het pentagram is een ster met vijf punten. Dit teken werd volgens geschiedkundigen al door de Grieken gebruikt. Het christendom verbond deze ster met de vijf wonden van Jezus Christus. Het pentagram wordt soms wel verbonden met het kwaad.

19

7 Symbolen in schilderijen Als je naar het museum gaat, moet je eens letten op de symboliek die op schilderijen voorkomt. Als je een paar van die symbolen herkent, gaat er een wereld voor je open!

Dieren De kat Dit dier staat symbool voor vreedzaamheid5. Maar als het een sluipende kat is, dan zijn er moeilijkheden op komst. Is de kat zwart, dan staat ze voor de duivel of het kwade.

Een hond Een hond op een schilderij wijst vaak op huwelijkstrouw of gewoon trouw in het algemeen.

20

Een lam Dit dier staat symbool voor Christus. Op het Lam Gods van de Gebroeders Van Eyck is dit dier heel duidelijk te zien.

Een vis In het Grieks is het woord voor vis ‘ichthus’. De letters van dat woord staan voor Jezus Christus, zoon van God. Ook dit dier wijst dus op Jezus.

21

Een slang Dit dier wijst dan weer op het slechte, de duivel. Op schilderijen waar Eva in de appel bijt, staat de slang meestal afgebeeld met een vrouwenhoofd. De slang wordt soms ook gebruikt voor de geneeskunde.

22

Vruchten Met vruchten wordt de eindigheid van het leven bedoeld: een vrucht rot nu eenmaal weg als je ze laat liggen. Een appel staat vaak in teken van het kwade.

Kleuren Blauw is een kleur die vaak met Maria geassocieerd wordt.

Ze komt dan ook vaak voor met een mantel of jurk in die kleur.

23

Woorduitleg 1 2 3 4 5

24

brandmerken = bestempelen met een gloeiend ijzer huisraad = alle spullen in huis zelfgenoegzaamheid = tevredenheid met zichzelf contreien = streken vreedzaamheid = vredelievend, rustig

Waar komen symbolen vandaan?

Welke soorten bestaan er allemaal?

Waar komen ze vandaan?

Over merktekens, bloemen, getallensymboliek en nog veel meer, lees je in dit boekje.

Dit boekje maakt deel uit van de Verrekijkerbieb 5.

ISBN 978 90 486 2536 9 Bestelnummer 60 1021 497 KB D/2016/0147/105 NUR 191 Foto’s: Shutterstock Verantwoordelijke uitgever die Keure Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge RPR 0405 108 325 © Copyright die Keure, Brugge

9 789048 625369

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, microfilm or any other means without written permission from the publisher.