Kapitaal 3 aso

ASO educatieve uitgaven

NEDERLANDS

3

Rijk maken in taal

LEERWERKBOEK

LEERWERKBOEK NEDERLANDS

Bestelnummer: 93 101 0026 Die Keure wil het milieu beschermen. Daarom kiezen wij bewust voor papier dat afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen.

Dit boek is dan ook gedrukt op papier dat het FSC®-label draagt.

Dat is het keurmerk van de Forest Stewardship Council.

9 789048 613267

00_COVER_Kapitaal3Aso.indd 1

3 Rijk maken in taal 11/08/15 15:54

Thema 3

DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 137

11/08/15 18:33

Doelen Welke leerplandoelstellingen komen aan bod in het derde thema?

1 Strategische vaardigheden > Je past het OVUR-schema toe bij het uitvoeren van de opdrachten.

2 Luisteren en kijken > Je kijkt en luistert naar een verslag van feiten en gebeurtenissen op structurerend niveau. > Je kijkt en luistert naar verschillende tekstsoorten op beoordelend niveau. > Je kiest de meest efficiënte luister- en kijkstrategie (oriënterend, zoekend, globaal en intensief / OVUR). > Je kunt alles wat je gehoord en gezien hebt, toetsen aan eigen ervaringen en interesses en er een persoonlijk standpunt over innemen. > Je bent bereid om te luisteren en te kijken en neemt hiervoor de gepaste luister- en kijkhouding aan. > Je reflecteert over je resultaat.

3 Schrijven > Je kunt op structurerend niveau notities maken en aanvullen tijdens de les, creatieve opdrachten vervolledigen, verslagen en affiches maken. > Je kiest de meest efficiënte schrijfstrategie (oriënterend, zoekend, globaal en intensief / OVUR). > Je past taalbeschouwelijke kennis toe (tekstsoorten en afspraken, verwijs-, verbindings- en signaalwoorden, werkwoorden, zinsbouw ...). > Je maakt zelfstandig gebruik van naslagwerken en informatie- en communicatietechnologieën. > Je bent bereid om te schrijven en je neemt hiervoor de gepaste schrijfhouding aan. > Je reflecteert over je resultaat.

4 Spreken

3 138

> Je kunt op structurerend niveau instructies geven en vragen stellen. > Je kunt op beoordelend niveau oplossingsstrategieën toelichten. > Je kiest de meest efficiënte spreekstrategie (oriënterend, zoekend, globaal en intensief / OVUR). > Je bent bereid om te spreken en je neemt hiervoor de gepaste spreekhouding aan. > Je reflecteert over je resultaat.

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 138

11/08/15 18:33

5 Lezen > Je kunt tekstsoorten lezen op structurerend en op beoordelend niveau: - informatief, overtuigend, activerend, diverterend of - opinie, interview, advertentie, reclametekst, verslag en reportage. > Je kiest de meest efficiënte leesstrategie (oriënterend, zoekend, globaal en intensief / OVUR). > Je gebruikt woordverklaringsstrategieën om woorden een betekenis toe te kennen. > Je past taalbeschouwelijke kennis toe (verwijswoorden, verbindings- en signaalwoorden). > Je bent bereid om te lezen en je neemt hiervoor de gepaste leeshouding aan. > Je reflecteert over je resultaat.

6 Literatuur > Je kunt tekstervarend en tekstbestuderend lezen (fictie versus non-fictie). > Je kunt kenmerken van bepaalde tekstsoorten herkennen (column). > Je verzamelt informatie via verschillende informatiekanalen. > Je past verschillende strategieën toe. > Je maakt gebruik van de correcte begrippen.

2egraad ASO

7 Taalsysteem uitgaven educatieve

AP T- MLANDS

> Je kunt de volgende verschijnselen herkennen, benoemen en het gebruik ervan bespreken: • communicatieschema • tekstopbouw: tekststructuur • uitbreiding actieve en passieve woordenschat Rijk maken in taal • schriftelijke tekstsoorten: - notities, eenvoudig verslag - internetartikel, website - affiche, reclame - formulier • werkwoordstijden • woordverklaringsstrategieën > Je kunt taaltaken bijsturen door taalverschijnselen te herkennen, te benoemen en te bespreken. > Je reflecteert over je eigen taalgebruik en je denkt na over het taalsysteem.

NEDER

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 139

139

11/08/15 18:33

1.DE WERELD

VAN DE KRANT Onze multimediamaatschappij ondergaat dagelijks nieuwe omwentelingen.

Alles evolueert in razend tempo. Het is dus van groot belang dat de grote massa mee is.

Dankzij de media wordt dat ook mogelijk gemaakt. Dagelijks kijken miljoenen mensen tv, spelen ze onlinegames, facebooken ze via hun smartphone en houden ze teleconferenties op kantoor.

Het nieuws wordt als het ware in onze huiskamer gebracht, voorgeschoteld op een bedje van audiovisuele mogelijkheden en afgekruid met een vleugje digitale technieken.

De krant is een van deze communicatiemedia. Het is een naslagwerk vol taal, kunst, wetenschap, humor, economie ... Dit derde thema gaat hier dan ook dieper op in.

Opdracht 1 Brainstorm rond het thema De wereld van de krant.

Noteer zeven begrippen in de woordspin en bespreek die daarna in je werkgroep.

Opdracht 2 Beluister nu het fragment.

Noteer in de woordspin in een andere kleur begrippen die in de fragmenten aan bod kwamen en nog niet door jullie waren opgegeven. Vul je woordspin hiermee verder aan.

Bespreek jullie aanvullingen klassikaal.

3 140

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 140

11/08/15 18:33

Opdracht 3 Lees de onderstaande krantenbegrippen en maak er een contextzin mee.

Vergelijk daarna je antwoorden met je buurman / buurvrouw en vul aan of corrigeer waar nodig.

Bespreek alle antwoorden in klasverband. de nieuwsredacteur:

____________________________________________________________________________________

de journalist:

____________________________________________________________________________________

de eindredactie:

____________________________________________________________________________________

de redactie:

____________________________________________________________________________________

het persbureau:

____________________________________________________________________________________

het dagblad:

____________________________________________________________________________________

de populaire krant:

____________________________________________________________________________________

de kwaliteitskrant:

____________________________________________________________________________________

de massamedia:

____________________________________________________________________________________

het medialandschap:

____________________________________________________________________________________

het oplagecijfer:

____________________________________________________________________________________

het verkoopcijfer:

____________________________________________________________________________________

opmaken:

____________________________________________________________________________________

de drukplaat:

____________________________________________________________________________________

de drukpers:

____________________________________________________________________________________

het registratienummer: ____________________________________________________________________________________ de distributie:

____________________________________________________________________________________

de verzending:

____________________________________________________________________________________

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 141

141

11/08/15 18:33

Opdracht 4 Schrijf een tekst met als thema ‘Dag in het leven van een krant: van geboorte tot laatste adem’ ... Wat gebeurt er bijvoorbeeld bij jou thuis met de krant? Indien jullie geen papieren krant hebben, gebruik dan je verbeelding, m.a.w. maak een leuke mix van non-fictie en fictie.

Breng structuur aan in je tekstgeheel (titel, inleiding, afronding).

Maak ook gebruik van signaalwoorden.

Markeer de gebruikte begrippen in je resultaat.

Maak op een apart blad eerst een kladversie en schrijf dan je definitieve resultaat.

Pas ten slotte correct taalgebruik toe en controleer dat met je T-map.

Vul de zelfevaluatie in.

Zelfevaluatie > Ik gebruikte structuur in mijn tekstgeheel. ja / nee > Ik gebruikte signaalwoorden. ja / nee > Ik markeerde de begrippen in mijn resultaat. ja / nee > Ik controleerde mijn taalgebruik. ja / nee > Ik maakte eerst een kladversie en daarna het definitieve resultaat. ja / nee

Dit besluit ik voor mezelf in één zin: ___________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________

besluit

Wat is een krant?

Een krant is een gedrukt blad dat regelmatig verschijnt. Het bevat veel verschillend nieuws en achtergronden voor een breed publiek.

Opdracht 5 Bekijk het beeldfragment.

Beantwoord vervolgens met je buur de zeven w’s en formuleer op de volgende pagina een algemeen besluit.

3 142

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 142

11/08/15 18:33

________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________

Opdracht 6 Schets op een apart blad in schemavorm wat je op dit moment weet en bijleerde over de krant.

Gebruik hiervoor een mindmap of een andere schematische voorstelling.

Vul doorheen dit thema je schema verder aan, op die manier maak je al een samenvatting.

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 143

143

11/08/15 18:33

Opdracht 7 Los de eerste vraag individueel op.

Vorm daarna klasgroepen en voer de volgende opdrachten volledig uit.

Controleer je antwoorden via een correctiesleutel of in klasgroep.

Wat zorgt ervoor dat wij de krant kopen? Om op deze vraag een antwoord te formuleren, moet je de krant eens grondig analyseren.

1 Waarom zou jij een krant lezen? Som drie redenen op en motiveer met je eigen woorden. ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ 2 Noteer nu in vak A de redenen die jullie allemaal vonden.

3 Noteer in vak B de redenen die verschillend zijn.

4 Bedenk in jullie werkgroep nog twee nieuwe redenen en motiveer jullie antwoord.

Noteer dit in vak C.

__________________________________________________________________________________________________ vak A

__________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________

vak B

__________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________

vak C

reden

motivatie

1 _________________________ 1 _________________________________________________________________

_________________________

_________________________________________________________________

2 _________________________ 2 _________________________________________________________________

_________________________

_________________________________________________________________

5 Neem een kijkje in de kranten die jullie meebrachten of ter beschikking kregen van de leerkracht. Welke krant(en) zouden jullie lezen als jullie rekening houden met de elementen uit bovenstaand kader? ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________

3 144

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 144

11/08/15 18:33

besluit

populaire krant versus kwaliteitskrant We onderscheiden de twee bovenstaande krantentypes.

1 Als de krant overwegend aandacht besteedt aan sensatie en amusement, dan spreken we over een populaire krant.

2 Als de krant overwegend aandacht besteedt aan (politieke, economische, wetenschappelijke ... ) informatie, dan spreken we over een kwaliteitskrant.

6 Rangschik nu de kranten op twee stapels: populaire kranten en kwaliteitskranten.

7 Werk bovenstaand besluitkader verder uit met behulp van de twee krantenstapels. Gebruik hiervoor onderstaand hulpkader. Verdeel de taken in jullie werkgroep, vergelijk daarna de gevonden antwoorden en vul het kader verder aan. Houd vooral rekening met het aantal bladzijden dat aan een onderwerp wordt gespendeerd.

hoofdzakelijk gedrukt in kleur

populaire krant

kwaliteitskrant

ja / nee

ja / nee

formeel / informeel

formeel / informeel

lang / kort

lang / kort

moeilijk / makkelijk

moeilijk / makkelijk

aantal gebruikte illustraties aantal bladzijden gespendeerd aan politiek aantal bladzijden gespendeerd aan ontspanning en amusement aantal bladzijden gespendeerd aan sport aantal bladzijden gespendeerd aan financieel nieuws aantal bladzijden gespendeerd aan reclame en advertenties taalgebruik zinnen woordgebruik

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 145

145

11/08/15 18:33

Opdracht 8 Vul onderstaand besluitkader verder aan met de antwoorden uit opdracht 7.

Raadpleeg de leerkracht bij twijfel.

Corrigeer je antwoorden met een correctiesleutel of in klasgroep.

besluit

kenmerken van krantentypes populaire krant lezerspubliek doel

kwaliteitskrant

______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________

lay-out (uiterlijke vormgeving)

______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ - ___________________________________ - ___________________________________

nieuwsonderwerpen

- ___________________________________ - ___________________________________ - ___________________________________ - ___________________________________ - ___________________________________ - ___________________________________

Opdracht 9 Bespreek één populaire krant en één kwaliteitskrant met behulp van bovenstaand besluit.

Noteer jullie bevindingen op een apart blad en lever je opdracht op een afgesproken tijdstip bij de leerkracht in.

Opdracht 10 Vul je schema van opdracht 6 verder aan.

3 146

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 146

11/08/15 18:33

Een krant bevat een schat aan teksttypes. Afhankelijk van het doel van het artikel wordt het nieuwsbericht in een ander teksttype gegoten.

Opdracht 11 Neem een krant naar keuze.

Voer eerst zelf de opdrachten volledig uit en bespreek ze vervolgens in jullie werkgroep (confer vraag 5).

Raadpleeg bij twijfel de leerkracht.

Vul als laatste stap de zelfevaluatie aan.

1 Zoek in je krant vier verschillende teksttypes en plak die op een apart blad. Nummer je gekozen berichten van ĂŠĂŠn tot en met vier.

2 Vul voor elk bericht het communicatieschema verder aan. titel bericht 1: zender

boodschap

ontvanger

kanaal

code

effect

tekstsoort

tekstdoel

teksttype

bewijs:

bewijs:

bewijs:

_________________________________

_________________________________

_________________________________

fictie of

non-fictie

kenmerken teksttype - __________________________________________________________________

drie moeilijke woorden met betekenis uitgelegd in een zin

__________________________________________________________________

- __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

- __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 147

147

11/08/15 18:33

titel bericht 2: zender

boodschap

ontvanger

kanaal

code

effect

tekstsoort

tekstdoel

teksttype

bewijs:

bewijs:

bewijs:

_________________________________

_________________________________

_________________________________

fictie of

non-fictie

kenmerken teksttype - __________________________________________________________________

drie moeilijke woorden met betekenis uitgelegd in een zin

__________________________________________________________________

- __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

- __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

titel bericht 3: zender

boodschap

ontvanger

kanaal

code

effect

tekstsoort

tekstdoel

teksttype

bewijs:

bewijs:

bewijs:

_________________________________

_________________________________

_________________________________

fictie of

non-fictie

kenmerken teksttype - __________________________________________________________________

drie moeilijke woorden met betekenis uitgelegd in een zin

__________________________________________________________________

- __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

- __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

3 148

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 148

11/08/15 18:33

titel bericht 4: zender

boodschap

ontvanger

kanaal

code

effect

tekstsoort

tekstdoel

teksttype

bewijs:

bewijs:

bewijs:

_________________________________

_________________________________

_________________________________

fictie of

non-fictie

kenmerken teksttype - __________________________________________________________________

drie moeilijke woorden met betekenis uitgelegd in een zin

__________________________________________________________________

- __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

- __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

besluit

de column Een van de vaste rubrieken in een krant is de column. Hierin geeft een al dan niet bekend persoon op een kritische manier zijn mening over een actueel onderwerp.

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 149

3 149

11/08/15 18:33

Hieronder vind je een voorbeeld van een column uit de krant.

Column

Het werk van de duivel Luc De Vos

Het is met techno zoals met seksualiteit. Men wordt het nooit beu. Telkens wanneer men denkt: nu heb ik er genoeg van, is er toch weer die honger naar een nieuwe ervaring.

Met dit besef in het achterhoofd begaf ik me vorige week naar de City Parade hier in Gent. Wat een zalige geestelijke ervaring! In het begin dacht ik dat mijn trommelvliezen gingen imploderen door de druk der woofers en blaffers – dit zijn technische termen voor geluidsboxen. Maar na een aantal ogenblikken reeds waren mijn gehoorzintuigen verdoofd en had ik er verder weinig last van.

Ik trok mijn T-shirt en mijn broek uit en kroop in mijn onderbroek van Calvin Klein op de camion van MNM. Een bende buitenwippers had meteen in de gaten dat ik er niet bij hoorde. ‘Het is hier verboden gebied voor Vlaamse zangers op onze camion, gelieve onmiddellijk het pand te verlaten’, zei een van die gasten. Ik kon er snel twee in de houdgreep nemen en overboord kieperen. De overmacht was echter te groot. Ik belandde zelf op het asfalt van de watersportbaan. Ik had me lelijk zeer gedaan.

Ik ging aan een politieagent vragen waar zich de bevoegde instanties bevonden, om een klacht in te dienen. Deze wetsdienaar vermoedde ten onrechte dat ik lid was van de terreurorganisatie Jongeren Tegen Techno en hij gaf me een mep tegen mijn oren met zijn matrak. Bloedend als een rund koos ik het hazenpad, met een hele bende agenten achter mij aan. Ik slaagde erin mij te verbergen

midden in de miljoenkoppige massa. Om zeker te zijn dat ze me niet zouden vinden kroop ik op de camion van discotheek Illusion en gebaarde van piekenaas. Ik stond plots naast dj Reggi, u kent hem wel, die commerciële dj van Milk Inc. Reggi stond te grinniken met zijn grappige smoel.

‘Wat zijt gij tegengekomen?’, vroeg hij.

‘Wacht, ik zal u helpen. Gij ziet er mij een sympathieke kerel uit. En gij hebt een prachtige onderbroek aan.’

Hij haalde een verbandtrommel tevoorschijn en verbond mijn talrijke wonden. Toen hij klaar was, kreeg ik van hem nog een zoen op mijn mond.

Reggi zei: ‘Zie ik u vanavond in de Expo? Dan kunnen we nog wat praten.’

Zulke vriendelijke mensen, dat komt men tegenwoordig niet veel meer tegen. Ik kreeg van hem ook twee aspirientjes. ‘Slik deze pillen in met een slok wodka, dan kunt gij er beter tegen, tegen al dat lawaai’, zo sprak hij.

Het waren de beste aspirientjes die ik ooit had genomen. Ik voelde mij meteen weer de man. Ik sprong van de camion en mengde mij al dansend en juichend onder het volk. Hier in de overvolle straten van Gent, onder de zweep van het genot, midden in het eindeloze dreunen en bonken, heersten saamhorigheid, liefde en vrede.

Langs de kant zag ik een eenzame jongen staan met een spandoek van Jongeren Tegen Techno. Ik liep naar hem toe.

‘Vade retro, Satanas!’, riep hij in mijn richting.

3 150

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 150

11/08/15 18:33

‘Wat is uw probleem?’, vroeg ik beleefd.

‘Techno is de totale leegte’, zei hij. ‘Het tast de evenwichtsorganen aan en het is nefast voor de essentiële oliën die ons bloed doen stromen. Het is een werk van de duivel om onze jeugd geestelijk en lichamelijk te vergiftigen!’

‘Och, jongen,’ zei ik, ’trek het u niet aan, de mensen willen gewoon wat lol trappen, er is al miserie genoeg op de wereld.’

Hij sprak: ‘Gij zoudt beter onze kant kiezen, Vos, gij als popzanger. Wanneer we zo voortdoen, verovert techno de hele wereld en wil er niemand nog naar gewone liedjes luisteren.’

Ik zei: ‘Beste vriend, inderdaad, dit gevaar bestaat. En wat dan nog? Popmuziek is te ver doorgedrongen op het terrein van de communicatie en metacommunicatie.

Popmuziek is louter commentaar geworden en naast het leven gaan staan. Dat kan niet blijven duren. De mensen zijn het

moe. Popmuziek zal misschien wel geheel verdwijnen. Het is een tijd een sociaal verschijnsel geweest tussen de jaren vijftig van de vorige eeuw en nu. Binnen een aantal decennia zal men er met nostalgie op terugblikken. Techno heeft de toekomst.

Techno is inderdaad inhoudsloos. Dat is nu het goede eraan. Het geeft geen enkele commentaar. Het is enkel wat het is: een dreun die rechtstreeks tot de ziel spreekt.

Techno maakt geen omweg langs de anekdotiek en langs de gevoelens. Net zoals de meeste grote kunst.’

Die jongen moest eerlijk toegeven dat ik gelijk had. We trokken samen arm in arm al lachend en dansend naar de Culture Club. In Flanders Expo stond dj Reggi vruchteloos op mij te wachten.

bron: Luc De Vos, Het werk van de duivel en andere columns, 2009

3 Noteer in de column de volgende cijfers waar onderstaande begrippen bij horen.

1

2

3

4

5

6

7

titel

auteur

krant / boek

datum

besproken onderwerp

mening auteur

gegeven argumenten

4 Zoek een column in jouw krant en plak die (eventueel dichtgevouwen) hieronder. Vul de informatie verder aan. titel: ____________________________________________ ____________________________________________ auteur: column

____________________________________________ krant / boek: ____________________________________________ datum: ____________________________________________ Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 151

3 151

11/08/15 18:34

onderwerp: ___________________________________________________________________________________________________________ mening auteur: ___________________________________________________________________________________________________________ argumenten: ___________________________________________________________________________________________________________

5 Bespreek nu de gevonden antwoorden in je werkgroep. Corrigeer of vul aan waar dat nodig is.

6 Bespreek in je klasgroep de zeven w’s in de gegeven column. ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________

Zelfevaluatie > Ik voerde alle deelopdrachten van opdracht 11 uit. ja / nee > Ik begrijp de definitie van een column. ja / nee > Ik kan de definitie van een column zelfstandig toepassen. ja / nee > Ik herken een column in een krant en kan bewijzen dat het een column is. ja / nee > Ik kan de 7 w’s in de column aangeven. ja / nee

Dit besluit ik voor mezelf in één zin: ___________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________

Opdracht 12 Vul je schema van opdracht 6 verder aan.

Aan de hand van je schema kun je besluiten dat je veel informatie hebt verkregen over de wereld van de krant. Vooraleer je aan de slag gaat met de ultieme uitdaging, is het van groot belang dat je het taalgebruik en het teksttype van een krantenartikel kent. Wat zijn de kenmerken van een goed krantenartikel?

3 152

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 152

11/08/15 18:34

Opdracht 13 Bekijk het onderstaande krantenartikel. (Lees het artikel nog niet!)

Markeer de elementen die aangeven dat het volgens jou een krantenartikel is.

Overloop nu je resultaat in je werkgroep en corrigeer met een correctiesleutel.

De Standaard | 17/02/2014 om 18:29 door bvb

| Bron: BELGA

Vlaamse mediaspelers zijn het niet eens over het verdwijnen van journalistiek op papi er ‘Gratis nieuws zal niet verdwijnen’

Diverse mediaspelers in Vlaanderen zijn het anno 2014 niet eens of nieuws op papier de komende jaren nog een toekomst heeft. Volgens de ene zal papieren journalistiek weldra verdwijnen, volgens de andere heeft nieuws op papier nog jaren overlevingskansen.

De digitale omwenteling in de printsector stond centraal in een parallelle panelsessie tijdens de Staten-Generaal van de Media. In de nieuwe mediaeconomie hebben journalisten en professionele mediaspelers veel mak kelijker toegang tot de middelen van informatiedistributie en ook de distributiekost is drastisch verlaagd.

Voor de mediaconsumenten is nieuws veelal een basisrecht waarvoor hij of zij niet altijd wil betalen. In het deba t vroegen enkele mediaspelers zich af of het digitale moet worden aangemoedigd of print extra bescherming moe t krijgen.

Wouter Verschelden, uitgever van het digitale medium Newsmonkey , benadrukte dat de komst van de digitale omwenteling dé allerbeste kans is geweest die de journalistiek kon overkomen. Hij is ervan overtuigd dat de opstart van een klassiek medium enorm veel kost .

‘En dat zijn niet alleen journalistieke kosten, maar ook kosten voor papier, postkosten en dergelijke. Bij de opstart van Newsmonkey ging 75 procent van de kosten naar de journalistiek’, aldu s Verschelden.

Verder zegt Verschelden dat de mogelijkheden van een online medium gigantisch zijn. ‘Je staat constant in dialoog met je lezers.

Journalistiek werkt immers niet “one way’’. ’ Verschelden is erva n overtuigd dat journalistiek op papier nog even blijft bestaan, maar ‘het zal uiteindelijk wel dood gaan’. En gratis nieuws gaat volgens hem niet verdwijnen. ‘Ik geloof niet dat er een dag komt dat er geen gratis nieuws zal zijn. De jonge consumenten zijn het zo gewoon geworden.’

Volgens Hans Deridder, managing editor bij De Persgroep (Het Laatste Nieuws en De Morgen), is papier nog lang niet dood. ‘Onze mediagroep heeft in België en Nederland in het weekend 7 miljoen lezers voor een betaalde krant tegenover 3 à 4 miljoen bezoekers voor de sites.’

‘Concurrentie moet niet in Vlaan­ deren worden gezocht’ Caspar van Rhijn, directeur digitale nieuwsmedia bij Mediahuis (Gazet van Antwerpen, De Standaard, Het Belang van Limburg, Het Nieuwsblad), vermoedt dat journalistiek op papier niet meer zal groeien. ‘Maar het gaat zeker niet verdwijnen. De papieren kranten zijn nog steeds enorm populair. Mensen zijn nog steed s gehecht aan hun papieren krant.’

Volgens Luc Rademakers, algemeen hoofdredacteur van de VRT-nieuwsdienst, heeft de openbare omroep een belangrijke rol te spelen om de Vlaamse digitale media te versterken.

‘Onze focus ligt op samenwerking en schaalvergroting. De VRT wil de Vlaamse digitale media versterken en daarom zoeken we samenwerkingsopportuniteiten met andere media’, aldus Rademakers, die ook benadrukte dat de digitale concurrentie niet in Vlaanderen moet worden gezocht, maar wel internationaal.

bron: www.standaard.be

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 153

153

11/08/15 18:34

Opdracht 14 Lees de onderstaande begrippen met hun betekenis.

Omcirkel de onderstaande begrippen die jullie kunnen linken aan een markering in het krantenartikel uit opdracht 13.

Noteer dan het nummer van elk omcirkeld begrip bij de aanduiding in het krantenartikel van opdracht 13.

Ga vervolgens op zoek naar het element in het krantenartikel van opdracht 13 dat bij de niet-omcirkelde begrippen hieronder hoort.

Duid die aan met een andere kleur in het krantenartikel en noteer er het corresponderende nummer bij.

Corrigeer nu je antwoorden met een correctiesleutel.

1 de krantenkop

de hoofdtitel van het krantenartikel

2 de tussenkoppen

de subtitels die in het krantenartikel voorkomen Ze worden boven de alinea geplaatst die dat onderwerp behandelt.

3 de lead

de eerste alinea van het krantenartikel Vaak is de lead vetgedrukt weergegeven. Hij omvat de essentie van het volledige artikel.

4 de creditline

verwijst naar de persoon (redacteur, journalist ...) die het artikel schreef of naar het persbureau dat ervoor zorgde dat het artikel bij de krant terechtkwam.

5 de dateline

de plaats waar de redacteur, journalist ... was om het nieuws (de informatie) te verkrijgen.

6 de broodtekst

de eigenlijke tekst van het krantenartikel

De toepassing van bovenstaande begrippen is onmisbaar voor elk krantenartikel. Wanneer jullie zelf een krantenartikel opstellen, check dan of de bovenstaande gegevens erin verwerkt zitten. Ook inhoudelijk en naar uiterlijke vormgeving zijn er een aantal richtlijnen voor het opstellen van een krantenartikel. We bespreken achtereenvolgens de krantenkop, de lead en de broodtekst.

3 154

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 154

11/08/15 18:34

Opdracht 15 Voer de onderstaande opdrachten volledig uit.

Vul als laatste stap de zelfevaluatie verder aan.

1 Vergelijk de onderstaande twee krantenkoppen op basis van jullie eigen criteria (inhoud, weergave inhoud, opbouw, werkwoorden, leestekens ...).

Lego wint rechtszaak tegen populair horloge uit Wallonië

nsen’ ‘Tevreden, maar niet op tafel staan da verschillen

gelijkenissen

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

besluit

de krantenkop Een goede krantenkop: > is kort en krachtig; > omvat de essentie van het krantenartikel (de lezer weet meteen waarover het artikel gaat); > bevat een actief werkwoord (vervoegd in de OTT of OVT); > moet interesse opwekken en de lezer activeren om verder te lezen; > bevat geen leestekens.

2 Formuleer een besluit voor de twee krantenkoppen op basis van het bovenstaande besluitkader.

Krantenkop 1: goed / slecht, omdat _______________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________

Krantenkop 2: goed / slecht, omdat _______________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 155

155

11/08/15 18:34

3 Ga in jullie krant op zoek naar een voorbeeld van een goede krantenkop. Plak hem hieronder op de voorziene plaats en bewijs dat het een goede krantenkop is.

krantenkop

Bewijs: ____________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ 4 Lees nu de lead van het krantenartikel bij opdracht 13.

Welke algemene gegevens vind je hierin terug? ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ 5 Markeer de allereerste zin uit de lead. Welke inhoud geeft deze zin weer? ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ besluit

de lead 1 De lead moet voldoen aan strenge criteria. In de eerste alinea, die meestal vetgedrukt is, wordt er een antwoord gegeven op de 4 w’s: wie, wat, waar en wanneer.

2 De allereerste zin moet uitnodigend zijn. De bedoeling ervan is dat de lezer het artikel leest.

Dat is meestal een korte enkelvoudige zin (maximaal twaalf woorden) die de korte inhoud van het artikel weergeeft.

6 Formuleer een besluit voor de lead van het artikel op basis van het bovenstaande besluitkader.

Lead: goed / slecht, omdat _______________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________

3 156

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 156

11/08/15 18:34

7 Bekijk nu de rest van het artikel met behulp van de leesstrategie verkennend lezen en voorspel de inhoud van het artikel. Doe dit in vier zinnen en motiveer ook hoe jullie tot die voorspelling kwamen. ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________

We maakten deze voorspelling op basis van ______________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________

8 Lees nu het volledige artikel. Wat besluiten jullie als jullie rekening houden met jullie voorspelling? ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________ 9 Uit hoeveel onderdelen betaat de broodtekst? ___________________________________________________________ 10 Zoek nu in elk onderdeel de centrale vraag over het thema. Die staat niet letterlijk in de alinea, maar de inhoud van de alinea is wel het antwoord op deze vraag. onderdeel 1

vraag ___________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________

2

___________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________

3

___________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________

opmerking Omdat elke alinea / elk onderdeel één centrale vraag beantwoordt, kun je een artikel inkorten als het te lang wordt. Een goed nieuwsbericht begint met het belangrijkste en eindigt met het minst belangrijke. Een goed bericht is oprolbaar; is het te lang, dan kun je de laatste alinea(‘s) schrappen.

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 157

157

11/08/15 18:34

besluit

de broodtekst De alinea’s in de broodtekst of eigenlijke tekst van het artikel moeten voldoen aan de volgende voorwaarden: > De eerste zin van de alinea moet de kernzin zijn. > De inhoud van de alinea geeft antwoord op één vraag. > Er moeten verbanden zijn tussen de teksten binnen de alinea.

Binnen de alinea wordt dieper ingegaan op de tekst.

11 Formuleer een besluit voor de lead van het artikel.

Broodtekst: goed / slecht, omdat ________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________

Evaluatie > We voerden alle deelopdrachten van opdracht 15 uit. ja / nee > We begrijpen de verschillende besluiten (krantenkop, lead, broodtekst). ja / nee > We kunnen deze besluitkaders zelfstandig toepassen. ja / nee

Dit besluit ik voor mezelf in één zin: ___________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________

Opdracht 16 Het thema van het krantenartikel is iets waar krantenuitgevers al enkele jaren het hoofd over breken. Het blijft moeilijk te voorspellen. Wat denk jij nu zelf? Zal de papieren krant verdwijnen of zal ze altijd blijven bestaan? Leg uit waarom je dat denkt. ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________

3 158

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 158

11/08/15 18:34

Opdracht 17 Voorgaande opdracht brengt ons meteen op de voor- en nadelen van papieren kranten versus online kranten. Vorm een klasgroepje. De ene helft van de groep bedenkt de vooren nadelen van papieren kranten, de andere helft probeert na te gaan wat nu precies de positieve en negatieve punten van online kranten zijn. Bespreek de resultaten van jullie werkgroepje daarna klassikaal. voordelen

nadelen

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

- _____________________________________

Opdracht 18 Vul je schema van opdracht 6 verder aan. Nu heb je een volledig overzicht van de leerstof.

Reporter voor een week Word zelf reporter en ga op jacht naar de nieuwste weetjes op school. Wie bedenkt de beste antiverveeltips of wat is de hipste boekentassentrend op school of welke leerkracht beging de blunder van de week ...

Via de website www.krantenmaker.be kun je volledig zelf aan de slag gaan. Deze site maakt het mogelijk om een krant te ontwerpen die een heel realistische vormgeving heeft.

Opdracht 19 Ontwerp jullie eigen krant.

Gebruik daarvoor de website www.krantenmaker.be.

Pas de geziene leerstof toe.

Maak met de leerkracht de nodige afspraken.

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 159

159

11/08/15 18:34

Plak hier een afbeelding van jullie krant.

3 160

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 160

11/08/15 18:34

Opdracht 20 Tot slot twee artikels om even over na te denken. Zijn jullie kritisch als jullie nieuwsitems lezen? Geef jullie mening over hoe het nieuws belicht wordt en welke invloed dat kan hebben op de ontvanger.

BY: W. Shadid, Prof.dr. W. Shadid,

tie | 28-3-2008 hoogleraar interculturele communica

boerka als Nieuwsmanipulatie in de media: de onderwerp onaal en

incident is, vergist zich. Nati Dat team wilde blijkbaar koste wat internationaal onderzoek laat keer op het kost beeldmateriaal produceren keer zien dat wat dit onderwerp aanom te laten zien dat Amsterdammers gaat de media zich door selectie en een vrouw met boerka die een zak presentatie schuldig maken aan het met sinaasappelen heeft laten vallen, creëren van negatieve beeldvorming niet behulpzaam zouden zijn. Terwijl en stigmatisering van allochtonen de hulp wel zou worden geboden als en moslims in het bijzonder. Journa­ haar zonder boerka hetzelfde zou zijn , listieke principes als ‘Objectiviteit’ overkomen. Het is de tv-ploeg van opind ‘seco en , or’ ‘hoor en wederho 101tv dan ook gelukt om het gewenste nion’ die in de journalistieke opleiHet en. beeldmateriaal te producer ding vanaf dag één sterk worden filmpje is ook uitgezonden met alle benadrukt, worden in de beroepsgevolgen van dien voor de stemmingpraktijk over het hoofd gezien. makerij ten aanzien van moslims.

Wat nodig is, is het introduceren van Dat het reportageteam van 101tv ia med de dat iging huld besc De een review-habitus bij het mediabe tijdens de opname zijn dag niet had, ren ipule man indien de ren van creë werk ws nieu drijf, waarbij het bleek uit het feit dat er toevallig een wordt echter niet door iedereen als viduele journalist onder de loep kan ezig aanw e tv-ploeg van AT5 op de scèn ia med De . aard aanv nd reke elfsp vanz worden genomen. In de wetenschap was die ook de gebeurtenis op beeld de ers imm ing vorm beeld de in zijn is dat een ingeburgerd gebruik. In de had vastgezet. Dat beeldmateriaal liet en ing nlev same de van is ekbu spre vaktijdschriften wordt het werk van echter een heel ander beeld van de en ici polit van ag uitgebreid gedr het en houd collega-wetenschappers werkelijkheid zien. Amsterdammers waar hoog en n ren tot risse beho tiona ten func re nalis ande besproken. Jour schoten de vrouw met boerka wel rele cultu de wier tegen ers rieën ekled atego eidsb epsc digh de weinige bero degelijk te hulp, maar dat stukje is aan dan en t word word ers en rtred enot Ove epsg tlat. mee werk niet door bero door de programmamakers van dus st heer Er . geld gena al ndpa de scha geëvalueerd.

101tv uitgeknipt en dus aan het het idee dat de media betrouwbaar er Sterk n. kijkerspubliek onthoude zijn, fungeren als waakhond van de nog, uit het beeldmateriaal van AT5 samenleving en derhalve het nieuws bleek tevens dat een medewerker van niet zullen manipuleren, maar zorg 101tv Amsterdammers die de vrouw vuldig weergeven. in kwestie de helpende hand bieden Kortgeleden leverde een reportawilden, tegenhield en wegstuurde geteam van 101tv (het digitale kanaal door hen mee te delen dat er een van BNN en de publieke omroep) tv-opname aan de gang was. echter het tastbare bewijs voor de Wie denkt dat dit voorval een mediaia. onbetrouwbaarheid van de med

Dat de media bij nieuwsgeving selec oed. eeng gem is gaan werk tief te Selectie is begrijpelijk. Duizenden, zo niet miljoenen, vermeldenswaardige gebeurtenissen vinden dagelijks plaats, zodat selectie van nieuws zelfs onontkoombaar wordt. Men selec iamed het van d gron op er echt teert principe ‘man bijt hond’, waarbij de keuze automatisch komt te liggen op exotische en sensationele items. Tot zover begrijpelijk en tot op zekere hoogte ook acceptabel.

bron: interculturelecommunicatie.com/shadid/nieuwsmanipulatie-in-de-media-de-burka-als-onderwerp

3 Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 161

161

11/08/15 18:34

Gepubliceerd op 24 september 2014

NOS nieuwsmanipulatie Op 8 september 2014 is op het journaal van de NOS te zien dat John Sweeney, een gerespecteerde journalist van de BBC, president Poetin een vraag stelt in de wandelgangen.

De NOS laat zien en vertelt dat Sweeney geen reactie krijgt van Poetin. Daadwerkelijk is het verhaal anders en in de beelden van RT is te zien dat Poetin een dikke 2,5 min de tijd neemt voor Sweeney om zijn visie op het conflict toe te lichten. De NOS laat hier een sterk staaltje van staatspropaganda zien en is hiermee het zout in onze pap, want een beter voorbeeld kunnen wij niet wensen.

Niets is wat het lijkt, zoek je eigen waarheid!

De NOS heeft overigens alle beelden verwijderd van de site, dus bij ‘uitzending gemist’ zult u het niet vinden op 8 september 2014 zowel bij de NOS als de NPO. bron: www.youtube.com/watch?v=q_cGzzKGhQ0

3 162

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 162

11/08/15 18:34

Woordenschatlijst de allochtoon de anekdotiek de boerka

iemand die uit een ander land afkomstig is het vertellen van verhaaltjes vrouwengewaad dat het hele lichaam bedekt, met alleen een opening met gaas voor de ogen de broodtekst de eigenlijke tekst van een krantenartikel de column een van de vaste rubrieken in een krant waarin een al dan niet bekend persoon op een kritische manier zijn mening geeft over een actueel onderwerp de consument iemand die iets koopt of verbruikt de creditline verwijst naar de persoon die het artikel schreef of naar het persbureau dat ervoor zorgde dat het artikel bij de krant terechtkwam het dagblad nieuwsblad dat dagelijks verschijnt de dateline de plaats waar de redacteur, journalist ... was om het nieuws te verkrijgen het debat een conversatie tussen twee of meerdere mensen over een onderwerp waarover de deelnemers het oneens zijn derhalve om die reden de distributie verdeling van kranten drastisch krachtig, ingrijpend de drukpers machine waarmee boeken, kranten, tijdschriften gedrukt worden de drukplaat plaat van een drukpers die ervoor zorgt dat de inkt op het papier wordt overgebracht de eindredactie personen die bepalen of de krant klaar is voor publicatie de focus aandachtspunt de functionaris (in BelgiĂŤ) staatsambtenaar het gemeengoed wat aan allen toebehoort de hoogwaardigheidsbekleder hoge ambtenaar bij de overheid imploderen gebeurt wanneer de druk aan de buitenkant van een voorwerp te groot wordt <-> exploderen het incident voorval, conflict de journalist iemand die werkt aan het redactionele deel van een nieuwsmedium de krant gedrukt blad dat regelmatig verschijnt, bevat veel verschillend nieuws en achtergronden voor een breed publiek de krantenkop hoofdtitel van het krantenartikel de kwaliteitskrant krant die overwegend aandacht besteedt aan (politieke, economische, wetenschappelijke ...) informatie de lead de eerste alinea van het krantenartikel, omvat de essentie van het volledige artikel louter enkel en alleen de managing editor hoofdredacteur Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 163

3 163

11/08/15 18:34

manipuleren de massamedia

beĂŻnvloeden, in een bepaalde richting dwingen communicatiemiddelen die als doel hebben de grote massa (mensen) te bereiken het medialandschap wat betrekking heeft op de algemene toestand van alle informatiebronnen (tv, kranten, radio ...) de mediaspelers (hier) verzamelnaam van alle grote kranten e.d.; algemeen: toestel om geluid- en of beeldmedia af te spelen nefast rampzalig de nieuwsredacteur persoon die bepaalt welke artikels gepubliceerd worden de nostalgie het verlangen naar vroeger, naar eigen omgeving en ouderlijk huis de omwenteling verandering het oplagecijfer het aantal exemplaren dat van een krant wordt gedrukt de opportuniteit mogelijkheid, kans het panel groep deskundigen die samen hun mening of oordeel geven parallel het naast elkaar of gelijktijdig plaatsvinden van meerdere activiteiten

die met elkaar verband houden het persbureau instelling die nieuws vergaart en dan verspreidt de populaire krant krant die overwegend aandacht besteedt aan sensatie en amusement de propaganda activiteit, m.n. van een organisatie, om aanhangers te winnen voor zekere principes de redactie werkzaamheden voor het opstellen en rangschikken van artikelen voor een krant, tijdschrift ... het registratienummer nummer om te kunnen archiveren de review-habitus de gewoonte om wat journalisten schrijven te herbekijken de schaalvergroting verschijnsel in de moderne maatschappij dat alles op grotere schaal plaatsvindt de sessie bijeenkomst van een groep mensen om iets bij te leren stemmingmakerij opzettelijk stemming (positieve of negatieve gezindheid) maken voor of tegen iem. of iets de stigmatisering het bezorgen van een slechte reputatie de tussenkop de ondertitel die in het krantenartikel voorkomt, wordt boven de alinea geplaatst die dat onderwerp behandelt vade retro, Satanas ga terug, Satan de wetsdienaar persoon die zorgt voor orde en veiligheid (meestal wordt hiermee een politieagent bedoeld â&#x20AC;&#x201C; politie als persoon of polities als meervoud bestaat niet!) het zout in de pap wat iets aantrekkelijk en boeiend maakt

3 164

Thema 3 DE WERELD VAN DE KRANT

05_137-164_Kapitaal3Aso-Th3.indd 164

11/08/15 18:34