Τεύχος 373

S ia p c iC Μ Η Ν ΙΑ ΙΑ

Ε Π ΙΘ Ε Ω Ρ Η Σ Η

ΤΟΥ

c a ΒΙΒΛΙΟ Υ

ΤΑ Ο ΡΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΙΖΤΟΡΗΝ^ΑΤΟΖ

Α. Αθωνίτης Σ. Γιαννάτον Φ. Δρακονταειδής Γ. Κιονρτσάκϋκ Λ. Κονρτοβικ\, ΔΙΗΓΗΜΑ

Ναπολέων Ααπαθιωτης

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ® PERUGIA

ΉΝΑ ΖΩΓΟΠΟΐ\ΟΥ Λόντου 8 - Σόλωνος 116,106 81 Αθήνα Τηλ.: 3 8 1 6 5 5 9 ,3 8 0 3 1 9 3 , Fax: 3821158

Ξ ενη Λ ο γο τεχν ία Π ΕΖΟΓΡΑΦ ΙΑ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ 1 9 9 6 μ-ε X:α τά λ ο γ ο ξέν η ς π ε ζο γ ρ α φ ία ς, π οίηση κα ι ε ρ ω τ ικ ή ς β ιβ λ ιο θ ή κ η ς

Ε κδόσεις Κ

ς

αςτανιωτη

Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελλ η ν ικά γράμματα

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΑΪΝΤΟΥΣ ΤΖΑΝΙΣ 0 Βίτο αγαπά την Τζέραλντιν (Ιστορίες) ΑΛΚΟΤ ΛΟΥΙΖΑ ΜΕΥ Μοιραία ερωτική καταδίωξη (Μυθιστόρημα) ΑΝΤΕΡΣΕΝ ΝΕΞΙΟΥ ΜΑΡΤΙΝ Πέλε ο κατακτητης (Τ α παιδικά χρόνια) (Μυθιστόρημα) ΑΝΩΝΥΜΟΥ Προεδρικά χρώματα (Έ να πολιτικό μυθιστόρημα) ΒΟΛΜΑΝ ΟΥΙΛΙΑΜ Ιστορίες ενός πεταλούδα (Μυθιστόρημα) ΒΟΑΜΑΝ ΟΥΙΛΙΑΜ Πόρνες για την Γκλόρια (Μυθιστόρημα) ΓΙΟΣΙΜΟΤΟ ΜΠΑΝΑΝΑ Σαύρα (Διηγήματα) ΓΚΟΛΝΤΙΝΓΚ ΓΟΥΙΛΙΑΜ Η διπλή γλώσσα (Μυθιστόρημα) ΔΙΑΣ ΧΕΣΟΥΣ Τα αρχικά της γης (Μυθιστόρημα) ΔΟΝΟΣΟ ΧΟΣΕ Στέψη (Μυθιστόρημα) ΕΣΣΕ ΕΡΜΑΝ Οι μεταμορφώσεις του Πίκτορ (Έ να ερωτικό παραμύθι) ΖΙΟΝΟ ΖΑΝ Ο Μύλος της Πολωνίας (Μυθιστόρημα) ΙΜΠΑΡΓΚΟΥΕΝΓΚΟΪΤΙΑ ΧΟΡΧΕ Δυο εγκλήματα (Μυθιστόρημα) ΚΑΒΑΜΠΑΤΑ ΓΙΑΣΟΥΝΑΡΙΗ λίμνη (Μυθιστόρημα) ΚΡΕΒΕΛ ΡΕΝΕ Το σώμα μου κι εγώ ΛΕΣΙΝΓΚ ΝΤΟΡΙΣ Αναμνήσεις ενός επιζώντος (Μυθιστόρημα) ΜΕΡΙΚΕ ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ Ο Μότσαρτ στον δρόμο για την Πράγα (Νουβέλα) ΜΙΣΙΜΑ ΓΙΟΥΚΙΟ Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ Γ Ο ναός της αυγής (Μυθιστόρημα) Δ' Ο εκπεσών άγγελος (Μυθιστόρημα)

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤ ΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΜΟΝΤΙΑΝΟ ΠΑΤΡΙΚ Κυριακές του Αυγοΰοτου (Μυθιστόρημα) ΜΟΥΡΑΚΑΜΙΧΑΡΟΥΚΙ Σκληρή χώρα των θαυμάτων και το τέλος του κόσμου (Μυθιστόρημα) ΜΠΑΛΖΑΚ ΟΝΟΡΕ Το πουγκί - Γκομπσέκ (Νουβέλες) ΜΠΕΝΕΔΕΤΙ ΜΑΡΙΟ Ευχαριστώ για τη φωτιά (Μυθιστόρημα) ΜΠΕΝΙ ΣΤΕΦΑΝΟ Η Συμμορία των Ουρανίων (Μυθιστόρημα) ΜΠΕΣΑ-ΛΟΥΙΣ ΑΓΚΟΥΣΤΙΝΑ Η κοιλάδα του Αβραάμ (Μυθιστόρημα) ΜΠΟΥΑΓΚΑΚΟΦ ΜΙΧΑΗΛ Η μυθιστορία του κυρίου Μολιέρου (Μυθιστόρημα) ΝΤΕΣΝΟΣ ΡΟΜΠΕΡ Ελευθερία ή έρωτας! Πένθος αντί πένθους ΟΕ ΚΕΝΖΑΜΠΟΥΡΟ Τσάκισέ τα από μικρά, σκότωσέ τα από παιδιά (Μυθιστόρημα) ΟΝΤΑΑΤΖΕ ΜΑΙΚΑ Ο Άγγλος ασθενής (Μυθιστόρημα) ΠΕΝΑΚ ΝΤΑΝΙΕΛ Σαν ένα μυθιστόρημα ΠΙΡΑΝΤΕΛΛΟ ΛΟΥΙΤΖΙ Χάος (Διηγήματα) ΠΟΥΙΓΚ ΜΑΝΟΥΕΛ Στους τροπικούς νυχτώνει νωρίς (Μυθιστόρημα) ΡΟΥΟ ΖΑΝ Τα πεδία της τιμής (Μυθιστόρημα) ΣΑΛΤΙΚΟΦ-ΣΤΣΕΝΤΡΙΝ ΜΙΧΑΗΛ Η ιστορία μιας πόλης (Μυθιστόρημα) ΣΑΝΤΟΣ ΧΕΣΟΥΣ ΦΕΡΝΑΝΤΕΘ Οι καβαλάρηδες της αυγής (Μυθιστόρημα) ΣΟΝΕΤ ΣΕΡΙ Πέρα από το όριο (Μυθιστόρημα) ΣΤΑΡΝΟΝΕ ΝΤΟΜΕΝΙΚΟ Το άλμα με τα μπαστουνάκια (Μυθιστόρημα) ΤΖΙΑΝ ΦΙΛΙΠ Η ραχοκοκαλιά (Μυθιστόρημα) ΦΕΡΕΪΡΑ ΒΕΡΖΙΛΙΟ Για πάντα (Μυθιστόρημα)

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Τ ζανε Α ιντους

Λ ουιζα Μ ε Υ Α λκοτ

Ο Β ιτο Α γαπα ΤΗΝ ΤΖΕΡΑΛΝΤΙΝ

Μοιραία Ε ρωτική Καταδίωξη

Ιστορίες

Μυθιστόρημα

Σ ’ αυτές τις δεκαοχτώ ιστορίες η Τζάνις Άιντους ρίχνει, με κωμική κα ι τρυφερή ειρωνεία, μια δια­ περαστική ματιά στους σύγχρονους μύθους της α γάπης, τη ς επ α ν ά στα σ ης κα ι του αυτο π ρο σδιορισμού.

Η Ρόζαμοντ είναι μια δυναμική γυναίκα, που ζει μια ανούσια ζω ή. Δ εν ξ έρ ει καν αν έχει καρδιά, γιατί ποτέ δε χτύπησε για κανέναν έρω τα ή κά­ ποια π εριπ έτεια . Σ το πρόσω πο όμως του πλού­ σιου, γοητευτικού κι επικίνδυνου Φίλιπ Τ έμπεστ βρίσκει ό,τι ζη τούσε. Ή έτσι νομίζει... Φεύγουν μ α ζί για τη Γα λλία, όπου η μικρή Ρό ο υ ζ μ ετα­ μορφώνεται στην πανέμορφη κυρία Τέμπεστ, που προκα λεί το θαυμασμό τη ς υψ ηλής κοινωνίας. Ό μ ω ς σιγά σιγά το παραμύθι μετατρέπεται σε ε­ φιάλτη, κα θώ ς αρχίζει να καταλαβαίνει πω ς ο ά­ ντρας της της έχει κρύψει ένα ανήθικο παρελθόν και της επιφ υλάσσει ένα μέλλον τόσο μαύρο ό­ σο κι η ψυχή του. Α υτό που οι εκδότες τη ς Α ουίζα Μ έυ Ά λκοτ απέρριψ αν ω ς «πολύ προκλητικό» για το υ ς α­ ναγνώστες του 19ου αι. είναι σήμερα ένα ρομα­ ντικό θρίλερ, με τη σφραγίδα της δημιουργού των Μ ικ ρ ώ ν Κ υ ρ ιώ ν .

«Η Τ ζά ν ις Ά ιντους δια θέτει μια άγρια φ α­ ντασία... εφευρετική κα ι ζοφ ερά διασκεδαστική».

N ew Y o rk T im es B o o k R eview «Η Τζά νις Ά ιντους είναι μια ανέμελη αλλά με έντονους προβληματισμούς σχολιάστρια. Ό τα ν διεισδύει και διερευνά τις ψ υχές των ηρώων και των ηρωίδων της, καταφέρνει να μετατρέπει σε θείο χάρισμα τη δηκτικότητα και την ευαισθησία. Ε ίναι αξιέπαινη».

PAUL WEST

ΣΕΛΙΔΕΣ: 279________ ISBN960·03·1463·2________ ΤΙΜΗ: 3500

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Maftin Α ντερσεν Νεξιου

Α νώνυμου

Πελε ο Καταχτητής

Προεδρικά Χ ρώματα

Τα παιδικά χρόνια Μ υθιστόρημα

Ένα πολιτικό μυθιστόρημα Ο ν εα ρ ό ς Χ έν ρ ι Μ πά ρτον, πρώ ην συνεργά της γερουσιαστή, μιγάς κα ι εγγονός ενός διάσημου αγωνιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει βα­ ρ εθεί τα μικροπολιτικά παιχνίδια της Γερουσίας, έχει απογοητευτεί από τις ανούσιες μικροσυναλλαγές τη ς εξουσίας. Κ α ι τό τε είναι που τον καλεί ο Τ ζα κ Στάντον, κυβερνήτης μιας μικρής Π ολι­ τεία ς του Ν ότου, κα ι του προτείνει να τον βοη­ θήσει στην προεκλογική του εκστρατεία για την πρ οεδρία, στο κυνήγι του ονείρου για ν’ α λλά ­ ξουν τον κόσμο. Τα Π ρ ο ε δ ρ ικ ά χ ρ ώ μ α τ α είναι ένα βιβλίο-βόμβα κα ι σαν τέτοιο το υπ οδ έχ τη κε παντού το α ­ ναγνωστικό κοινό. Απ εικονίζει την πολιτική κα ­ τά σ τα σ η τω ν Η νω μ έν ω ν Π ο λ ιτειώ ν τό σ ο ζ ω ­ ντανά κα ι αληθινά, ό σο κανένα άλλο ω ς τώ ρα.

Έ τ ο ς 1 8 7 7 .0 Π έλε, ένα ο χτάχρονο α γόρι ορφ α­ νό α π ό μητέρα, φτάνει στη Δανία με τον πατέρα του και πιάνουν δουλειά στο Αγρόκτημα της Π έ­ τρ α ς. Θ α α ν δ ρ ω θ εί μέσα σ ’ έναν κ ό σμ ο β υθ ι­ σμένο στη φ τώ χεια , γεμάτο σκλη ρ ότητα κα ι α ­ πά νθρω π α αστεία, ατυχήματα που καταλήγουν σε ακρωτηριασμούς, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, οινοποσία κα ι ανατριχιαστικούς τρ ό πο υς εκδί­ κησης. Ό μ ω ς μέσα α π ’ αυτό το άθλιο περιβάλλον ο Πέλε, σαν ένας άλλος Όλιβερ Τουίστ, θα μεταμορ­ φω θεί από δυστυχισμένο και φοβισμένο παιδί σε έναν ανεξάρτητο, τολμηρό, χαρούμενο έφηβο.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ Λ Ο Γ ΟΤ ΕΧ Ν ΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ουιλιαμ Β ολμαν

Ουιλιαμ Β ολμαν

ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ΠΟΡΝΕΣ γιατην Γ κλορια

ενος Πεταλούδα

Μυθιστόρημα Ο Ουιλιαμ Τ. Β όλμαν έχει χαρακτηριστεί ω ς «η νέα μεγαλοφυΐα τη ς αμερικανικής λογοτεχνίας» κα ι οι κριτικοί έχουν αποφ α νθεί ότι έχει λίγους ανταγωνιστές στο χ ώ ρο του. Το έργο του Ι σ τ ο ρ ίε ς ε ν ό ς π ε τ α λ ο ύ δ α περι­ γράφει μια συγκλονιστική αναζήτηση τη ς αγά­ πης, που οδηγεί το συγγραφέα από τα άνετα προ­ άστια της Αμερικής στις επικίνδυνες περιοχές της σύγχρονης Κ α μπό τζης. Κ α ι σίγουρα αυτή η ε ­ ξω τική, έντονα ερωτική κα ι προκλητική ιστορία θα πυκνώσει τις τά ξεις τω ν θαυμαστών του, που τον έχουν ανακηρύξει ω ς έναν α πό το υς συναρ­ πα σ τικό τερο υς κα ι ε φ ευρετικό τερ ου ς συγγρα­ φείς της εποχής μας.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

Α π ό την πένα ενός εξαιρετικά ταλαντούχου συγ­ γραφέα γεννήθηκε μια τολμηρά ρεαλιστική αλ­ λά ευαίσθητη ιστορία, η οποία διαδραματίζεται στην περιοχή των «κόκκινων φαναριών» του Σαν Φρανσίσκο. Ο Τ ζίμι, ένας φ ανατικός επισκέπ της τω ν οί­ κων ανοχής, πληρώνει τις πόρνες για να του διηγηθούν τις ιστορίες τους, τις αναμνήσεις τους, τις στιγμές ευτυ χία ς το υ ς, τις λάμψ εις ελπ ίδα ς, τα θραύσματα τρυφερότητας. Ό λα αυτά αποτελούν την ιστορία του, τη ζω ή του, την προσω πικότη­ τά του. Ο Βόλμαν είναι ένας γνήσιος, συναρπαστικός οραματιστής τω ν δρόμων, ένας χρονικογράφος του υπόγειου κόσμου, όπου ελάχιστοι τολμούν να διεισδύσουν και ακόμα λιγότεροι επιστρέφουν για να διηγηθούν την ιστορία το υ ς με τόση ευ­ φράδεια κ α ι ευφυΐα.

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΜΠΑΝΑΝΑ ΓίΟΣΙΜΟΤΟ

Γ ΟΥΙΛΙΑΜ Γ ΚΟΛΝΤΙΝΓΚ

Σαύρα

Η Διπλή Γ λωσσά

Διηγήματα

Μυθιστόρημα

Σε κ ά θ ε ένα από τα έξι α υτά διηγήματα η Γιοσιμότο συνεχίζει να κινείται, με τ ο μοναδικά γοη­ τευτικ ό τη ς τρόπο, ανάμεσα στο μαγικό ρ εα λι­ σμό κα ι στο ιδιαίτερο είδο ς το υ ιαπω νικού μεταμοντερνισμού - ένα σμίξιμο τη ς π α ρ α δοσια ­ κής και της λαϊκής κουλτούρας, του «παλιού τρό­ που ζω ή ς» κ α ι τω ν σύγχρονων α ξιώ ν σ ε μια ση­ μερινή μυθιστορηματική περιγραφή της ζω ή ς και τη ς αγάπης. Η Γιοσιμότο διερευνά με δ εξιοτεχνία τα προ­ βλήματα το υ χρόνου κα ι τη ς μοίρας. Ο ι χ α ρα ­ κτή ρ ες τη ς βρίσκονται πα γιδευμένοι σε συναι­ σθημα τικές κα τα στά σεις που συχνά αδυνατούν να καταλάβουν, αλλά ανακαλύπτουν τον εαυτό το υς μέσα από τη δύναμη τω ν ιστοριών που διη­ γούνται. Το έργο τη ς Γιοσιμότο είναι ύμνος στην ελπί­ δα. Α ν ο ίγει μονοπ άτια που ο δ ηγούν το ν ανα­ γνώστη στη συνειδητοποίηση τη ς ύπ αρ ξή ς του.

Μ ια ηλικιωμένη μάντις στους Δελφ ούς, το πιο ιε­ ρό μαντείο τη ς αρχαίας Ε λ λά δ α ς, επιχειρεί μια αναδρομή σε όλη την παράξενη ζω ή της που έζη σε ω ς Π υθία, Π ρώ τη Κυρία και φωνή του θ ε ­ ού Α π όλ λ ω να . Έ χ ε ι πια π ερ ά σ ει εξή ν τα ο λό ­ κληρα χρόνια ω ς μεσολαβήτρια διφορούμενων μαντικών φθεγμάτω ν. Π ά νω α πό μια ολόκληρη ζω ή στο έλεο ς του θ εού, τω ν ιερέων και τω ν αν­ θρώπων, έχει σταθεί μάρτυρας της παρακμής των Δ ελφ ώ ν κα ι τη ς επίδρασής το υς στον κόσμο. Α υτό το θα υμά σιο μικρό μ υθιστόρημα, που απέμεινε α πλώ ς προσχέδιο λόγω του αναπάντε­ χου θανάτου του συγγραφέα, το 1993, είναι ένας ψυχολογικός κα ι ιστορικός θρίαμβος. Έ ν α α πό­ λυτα πειστικό πο ρ τρ έτο τη ς εμπειρίας μιας γυ­ ναίκας, κάτι μάλλον σπάνιο στο σύνολο έργο του Γκόλντινγκ. Η Αριέκα, η Π υθία, είναι μια από τις λαμπρότερες δημιουργίες του. ΣΕΛΙΔΕΣ: 177________ ISBN960 03-1518 3________ ΤΙΜΗ: 2500

ΣΕΛΙΔΕΣ: 156________ ISBN96Q.03.167Q.8_________ ΤΙΜΗ: 2500

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

I

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Χ ε ς ο υ ς Δ ιας

ΧΟΣΕ ΔΟΝΟΣΟ

Τα Α ρχικά της Γ ης

Στέψη Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα Ο Κ ά ρλος Π έρ ες Σ ιφρέδο αναγκάζετα ι να κά ­ νει τον απολογισμό της μέχρι τώ ρ α ζω ή ς του ύ­ στερα από απαίτηση της γενικής συνέλευσης του Κόμματος, προκειμένου αυτή να αποφασίσει αν θα ανακηρυχθεί «υποδειγματικός εργαζόμενος». Μ έσα α π ’ αυτή την επώδυνη διαδικασία παρα­ κολουθούμε κι εμείς την πορεία του Κάρλος: τα παιδικά χρόνια, την εφηβεία και τους απόηχους των θρησκευτικών τελετώ ν των μαύρων, την πα ­ ράνομη δράση, το υς φ όβους και τα φαντάσμα­ τα ενός ιδιαίτερα ευα ίσθητου παιδιού, που θα δει τη ζω ή του να μεταμορφ ώ νεται μετά το ξ έ ­ σπασμα κα ι την επικράτηση τη ς Ε πανάστασης. Και όλα αυτά σε μια εκπληκτικά πλούσια και χυμώδη γλώσσα, που συνδυάζει το λυρισμό και την ποίηση με την αργκό, τη γλώ σσα του κινηματο­ γράφου, της μουσικής και τω ν παραδόσεων τω ν αφροκουβανέζικω ν δοξασιών.

Στη Σ τ έψ η ο Χ ο σ έ Δονόσο παραλληλίζει δυο εκ διαμέτρου αντίθετους κόσμους. Τόσο ο άβουλος μεγαλοαστός μεσήλικας, όσο και ο φουκαράς λω­ ποδύτης αποτυγχάνουν να ξεφύγουν από την ά­ θλια, για διαφορετικούς για τον κα θένα λόγους, ύπαρξή τους. Η παρακμή της αστικής τά ξης της Χιλής συμ­ βολίζεται σε όλο της τ ο μεγαλείο στο πρόσω πο τη ς τρελής ενενηντάχρονης γιαγιάς του κεντρι­ κού ήρω α, που ζει στο τεράστιο σπίτι της με τις δυο υπηρέτριες τη ς κα ι τις φαντασιώσεις της, ε­ νώ ο εγγονός της, ο Α ντρές Ά βαλος, που ζει βυ­ θισμένος σε μιαν ατέλειωτη ανία, χωρίς κανένα κίνητρο για τη ζω ή, χωρίς κανένα ουσιαστικό εν­ δια φ έρον - ο ύ τ ε καν ένα π ά θ ο ς - δίχω ς ν α έχει πο τέ του διακινδυνέψει να ανατρέψει, έστω και στο παραμικρό, τη βολεμένη του ζω ή, διαπιστώ­ νει με φρίκη κάποια μέρα το αδιέξοδο στο οποίο είναι εγκλωβισμένος. ΣΕΛΙΔΕΣ: 314________ ISBN960-03·0893·4

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΤΙΜΗ: 3500

ΞΕΝΗ ΛΟ ΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ε ρμ α ν Ε ςςε

Ζ α ν Ζ ιονο

Οι Μεταμορφώσεις τουΠικτορ

0 Μύλος της Π ολωνίας

Ένα ερωτικό παραμύθι

Μυθιστόρημα

Το παραμύθι του Πίκτορ μπορεί κανείς να το χα­ ρακτηρίσει ω ς φόρο τιμής στο «Μ αγικό αυλό» του Μ ότσαρτ. Η μεταμόρφωση την οποία πρ έ­ πει να υποστεί ο Π ίκτορ δεν είναι εντελώς ακίν­ δυνη. Α ν εξέλεγ κ τες δυνάμεις, που δια μ ορφ ώ ­ νουν την ψυχή και τον άνθρωπο, παίζουν επίσης ένα ρόλο. Α υτό αποδεικνύει ά λλω στε και το ύ ­ φος αυτού του παραβολικού ερωτικού παραμυ­ θιού, η φόρμα του, που είναι ανοιχτή στη μουσι­ κή, η αγέρωχη γλώ σσα του, που σε εξα ιρετικά ευτυχισμένες στιγμές φτάνει σ ε πραγματική ο­ μοιοκαταληξία, κα θώ ς και οι πολλοί κα ι παρά­ τολμοι μυθολογικοί υπαινιγμοί του.

Μ ια ν ύχτα του χειμώνα φ τάνει σε μιαν απόμα­ κρη γαλλική πολιτεία ο κύριος Ζοζέφ. Πυκνό μυ­ στήριο κα λ ύπ τει το π α ρ ελθό ν α υτού το υ αν­ θρώ που, που όλοι δείχνουν να τον σέβονται, μα στην ουσία τον φοβούνται. Δ εκαετίες ολόκληρες θα ζήσει μαζί τους στη μικρή τους πόλη, θα πα­ ντρ ευτεί μια γυναίκα που σέρνει πάνω τη ς την κατάρα μιας ολόκληρης γενιάς, θα κάνει μαζί της ένα γιο και θα πεθάνει. Δ ε θα προλάβει να δει να διαλύονται ό σα προσπ άθησε να χ τίσει γύρω α ­ πό αυτούς που αγαπούσε, θέλοντας να τους προ­ στα τεύσει απ’ την καταστροφή. Την ιστορία του και, μαζί, την ιστορία της οι­ κογένειας την αφηγείται κάποιος που την έζη σε από πολύ κοντά, φτάνοντας να δει μετά από χρό­ νια το πεπρωμένο, που πάντα το αντιμάχονταν όλα τα μέλη αυτής της καταραμένης γενιάς, να τα σημαδεύει ξανά και να τα οδηγεί στην κατα­ στροφή και την εξαφάνιση.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧ ΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Χ ο ρχε Ι μ παργκουενγκοϊτια

ΓΐΑΣΟΥΝΑΡΙ ΚΑΒΑΜΠΑΤΑ

Δυο Ε γκλήματα

Η Λ ίμνη

Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

Τα Δ ύ ο ε γ κ λ ή μ α τα γράφτηκαν το 1978. Π ρόκει­ ται για ένα μυθιστόρημα που στοχεύει στην κα ­ ταφορά της δικαιοσύνης της χώρας του συγγρα­ φέα, του Μεξικού. Ο κεντρικός ήρωας είναι θύμα των κοντόφθαλμων και προκατειλημμένων διω­ κτικών αρχών, που προσπαθούν να βρουν ενό­ χους για διάφορες τρομοκρατικές ενέργειες. Ο Χ ό ρ χε Ιμπαργκουενγκοϊτια περιγράφει με χιούμορ και σαρκασμό τις περιπέτειες του ή ρωά του, που προσπαθεί να ξεφ ύγει όχι μόνο από τα χέρια της αστυνομίας αλλά και από την αδιακρι­ σία της οικογένειάς του, στην οποία καταφεύγει για να γλιτώσει. Η μοίρα μοιάζει να κ α θοδη γεί με το ανήλεο χέρι της τους αθώους στην καταστροφή και τους άδικους στην εξουσία. Δ ύο εγκλήματα θα γίνουν και το παράλογο θα θριαμβεύσει και πάλι, όπω ς σε όλα τα βιβλία του Χόρχε Ιμπαργκουενγκοϊτια.

Δ ύο γυναικείες φ ιγούρες περπα τούν αγκαλια­ σμ ένες στην όχθη μιας λίμνης. Έ ν α δεκάχρονο αγοράκι τις α κολουθεί συνεπαρμένο από την τε­ λειότητα των ειδώλων τους. Ο Τζιμπέι δεν είναι πια ένα δεκάχρονο αγόρι, αλλά συνεχίζει να ακολουθεί τις αψ εγάδιαστες σιλουέτες των νεαρών κοριτσιών. Η απρόσιτη τε­ λειότητα της ομορφιάς τους έλκει σαν μαγνήτης τα τερατόμορφ α πόδια του. Θ α προτιμούσε να τις σκοτώ σει ή να σκοτω θεί παρά να τις χάσει. Η εμμονή της α πόλυτης ομορφιάς και της α ­ πόλυτης ασχήμιας, της ολοκληρωτικής αποδοχής κα ι τη ς ολοκληρω τικής απόρριψης, του εφ ήμε­ ρου και της αιωνιότητας, της γεροντικής έκπτω ­ σης κ α ι του θανάτου στοιχειώ νει τον ήρω α του βιβλίου. Η φευγαλέα ευτυχία που του προσφέρει η εγγύτητα με τη νεότητα και την ω ραιότητα εί­ ναι η μόνη ψ ευδαίσθηση που μπορεί να τον λυ­ τρώσει από τα στοιχειά που τον βασανίζουν.

ΣΕΛΙΔΕΣ: 207

ISBN960-03-0836-5

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΤΙΜΗ: 3000

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ Λ ΟΓ ΟΤ ΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ρενε Κ ρεβελ

ΝτοριςΛ εςινγκ

Το Σ ώμα μου

Α ναμνήσεις ενος Ε πιζωντος

κι Ε γω

Μυθιστόρημα Το σ ώ μ α μ ο υ κ ι εγ ώ ή η φιλοδοξία να χαράξει με και μέσα στις λέξεις μια γεωγραφία της ύπαρξης. Α π ό τη μια πλευρά η σάρκα: μυστικές επιθυμίες, όνειρα α ισθησιασμού, η δονή τω ν αγκαλιασμέ­ νων σωμάτων... Α π ό την άλλη το πνεύμα: η μνή­ μη, το αίσθημα του χρόνου που περνάει, τα ό ­ νειρα που διαψεύστηκαν... Τελικά ένα μοναδικό μυθιστόρημα κεντημένο με μικρές ιστορίες, με φαντασιώσεις και ανέκδοτα, που ταυτόχρονα εί­ ναι και ένα κα τα π ληκτικό λ εξικό τω ν μορφών του σύχρονου ρομαντισμού.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

«Μ ια απόπειρα αυτοβιογραφίας», λέει η Ντόρις Λέσινγκ περιγράφοντας το νέο της βιβλίο. Ε δ ώ η πραγματικότητα είναι τα καθημερινά συμβά­ ντα μερικώ ν χρόνω ν, όπου η βα ρβα ρότητα α­ ποτελεί κά τι το φυσικό και ο κα θένας θα πρέπει να αγωνιστεί για την επιβίωσή του - άντρες, γυ­ ναίκες, ακόμα και μικρά παιδιά, τα οποία έχουν τόσο εκβαρβαριστεί από την αναγκαιότητα τω ν καταστάσεω ν, ώ στε είναι ακόμα πιο θηριώδη α­ πό τους ανηλεείς ενήλικες. Η αφηγήτρια παρακολουθεί από το παράθυ­ ρό της τα πάντα να καταρρέουν, βλέπει τις ορ­ δές που μεταναστεύουν να περνούν από μπρο­ στά τη ς α ν αζητώ ν τα ς την ασφ ά λεια , το κα τα ­ φύγιο, μια καλή ζω ή που βρίσκεται πάντοτε κά­ που αλλού.

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Γ ΙΟ Τ Κ ΙΟ Μ ΙΣ Ι ΜΑ [ ΘΑΛΑΪΚΑ τ ιιϊ γονιμότητα: Τίξ»; Δ*

Ο εκπεσών άγγελος

Γ ιουκιοΜειμα

Γ ιουκιοΜειμα

Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ

Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ

γ ΟΝ αοςτης Α υγής

δΌ Εκπεςων Αγγελος

Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

«Η ολοκλήρωση αυτού του μεγάλου μυθιστορήματος - Η θ ά λ α σ σ α τη ς γ ο ν ιμ ό τ η τ α ς με κάνει κα ι αισθάνομαι ότι έφ τα σε το τέλος του κόσμου...» έγραψε ο Γιούκιο Μισίμα τον Ο κτώβριο του 1970. Το Ν οέμβριο ήταν νεκρός - ύστερα από τελετουργική αυτοκτονία. Αποτελούμενη από τέσσερ α μέρη, Η θ ά λ α σ σ α τη ς γ ο ν ιμ ό τ η τ α ς αντιπροσωπεύει την ά νθηση τη ς ιδιόμορφης μεγαλοφυΐας του Μισίμα. Το Α ν ο ιξ ιά τ ικ ο χ ιόν ι είναι μια ευγενική και συγκινητική ιστορία αγάπης. Στα Α φ η ν ια σ μ έ ν α ά λ ο γ α , την αιματηρή συνέχειά του, πρωταγωνιστεί ένας ακροδεξιάς τρομοκράτης. Στο Ν α ό τη ς αυ γ ή ς , μια Ταϊλανδή πριγκίπισσα συνδέεται μ υστικιστικά με το υς ή ρω ες τω ν προηγούμενων έργων. Ο ε κ π ε σ ώ ν ά γ γ ε λ ο ς είναι ένα έργο εξίσου συναρπαστικό και ερω τικό με τα προηγούμενα, αλλά διαπνέεται από μια αποχαιρετιστήρια θλίψη. Στις 25 Νοεμβρίου του 1970 ο Γιούκιο Μ ισίμα ξάφνιασε τον κόσμο με την τελετουργική αυτοκτονία του. Ο λοκλήρω σε αυτή την τετραλογία, το τελευταίο έργο του, το πρωί της μέρας του θανάτου του. Λίγο πριν αυτοκτονήσει, έγραψε στους φίλους του ότι αισθανόταν κενός, έχοντας δ ώ σει όλα του τα πιστεύω και τα αισθήματα για τη ζω ή σ ’ αυτό το γιγάντιο εγχείρημα, που αργότερα επαινέθηκε ω ς αριστούργημα.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟ ΓΟΤΕΧ ΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΠατρικΜοντιανο

Ε ντουαρντΜερικε

Κ υριακές ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

0 Μ ό τσα ρτ ςτο ν ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΑ

Μυθιστόρημα

Νουβέλα

Γιατί, άραγε, η Σύλβια Βιλκούρ κι εγώ εγκαταλείψαμε τις ακροποταμιές του Μ άρνη και κρυ­ φτήκαμε στη Νίκαια; Η Σύλβια ήταν πράγματι η γυναίκα του Βιλκούρ; Κι ο Σταυρός του Νότου, το διαμάντι που πήρε μαζί της η Σύλβια, πώ ς εί­ χε φ τά σει στα χέρια της; Ποια ήταν η πραγματι­ κή αιτία θανάτου του δημοφιλούς ηθοποιού Ε μ ός, ο οποίος σκ οτώ θη κε, κ α θ ώ ς λένε, στην α­ πελευθέρωση του Παρισιού από αδέσποτη σφαί­ ρα; Για τί εκείνο το πα ρά ξενο ζεύγ ο ς Α μερικα­ νών, με την ερειπωμένη βίλα και το αυτοκίνητο με τις διπλωματικές πινακίδες, ενδιαφερόταν τό ­ σο πολύ για τη Σύλβια, για μένα και για το Σταυ­ ρό του Νότου; Και γιατί ο Βιλκούρ, μετά την κα­ τάπτω σή του, κατέφ υγε στη Νίκαια; Μ έσα α π’ όλα αυτά τα αινίγματα, διαγράφε­ τα ι μια ιστορία αγάπης, εμποτισμένη με μια γοη­ τεία που συνοδεύει τον αναγνώστη για καιρό.

Σ επτέμβριος 1787. Ο Β ό λφ γκα νγκ Α μ α ντέους Μ ότσα ρτ και η γυναίκα του Κ ονστά ντσε τα ξι­ δεύουν με αμάξι από τη Βιέννη για την Πράγα, όπου π ρόκειται να παρουσιαστεί για πρώτη φο­ ρά ο «Δον Τζιοβάννι» - κα τά πολλούς η σπου­ δαιότερη όπερα που έχει γραφτεί ποτέ. Μ ια στά­ ση για ξεκούραση σ ’ ένα άσημο χωριό τη ς βοημικής εξοχής γίνεται η αφορμή για μια πικρή π α ­ ρεξήγηση ανάμεσα στον Μ ότσαρτ και στην οι­ κογένεια του κόμη φον Σίντσμπουργκ, ά ρχοντα της περιοχής. Ό μ ω ς η φήμη του διάσημου συν­ θέτη κα ι ο ήπιος χα ρα κτήρα ς του β οηθούν να δ ιο ρ θω θ εί σύντομα η π ρώ τη κα κή εντύπ ω ση. Έ τ σ ι ξεκινά μια βαθύτερη γνωριμία με την αρ­ χοντική οικογένεια, που έχει την ευκαιρία, πρώ ­ τη αυτή, ν’ ακούσει, απ’ όλους τους θνητούς, με­ ρικές από τις θεσπέσιες μελωδίες που περιέχει το λυρικό αριστούργημα του συνθέτη.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1 996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Χ αρουκι Μουρακαμι

Ονορε ντε Μπαλζακ

ΣΚΛΗΡΗΧΩΡΑΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ και το Τέλος του Κοςμου

Τ ο Π ουγκί ΓΚΟΜΠΣΕΚ

Μυθιστόρημα

Νουβέλες

Ε ίνα ι η εποχή που η διαχωριστική γραμμή με­ τα ξύ Κ αλού κα ι Κ α κού είναι πιο δυσδιάκριτη παρά ποτέ. Ο πόλεμος της πληροφορικής μαίνε­ ται. Ο ι Σημειακές, τα όργανα του Εργοστασίου, είναι αυτοί που αδίστακτα θ α χρησιμοποιήσουν κά θε μέσο, θεμιτό κα ι α θέμιτο, για να κλέψουν απόρρητα μυστικά. Ο ι ε κπρόσω ποι του Συστή­ ματος, οι Α ριθμητές, θα κάνουν ακριβώς το ίδιο για να τα π ροστατεύσουν. Σ ’ αυτόν τον πόλεμο κανόνες δεν υπάρχουν - μόνο το εφιαλτικό αποτέλεσμα μετράει. Κάπου ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα, ή παράλληλα με αυτά, πάλλονται τα Παλιά Όνειρα, πιο δυσνόη­ τα και ασαφή από κά θε άλλη φορά στην ιστορία της α νθρω πότητας. Κ ι ο Έ ρ ω τ α ς, α πρ όσω πος και ανώνυμος, λες κι είναι ο μεγαλύτερος κίνδυ­ νος α π’ όλους...

Μ έσα στην τερ ά στια νω πογραφία τη ς Α ν θ ρ ώ ­ π ιν η ς Κ ω μ ω δ ία ς τ ο «Πουγκί» και ο «Γκομπσέκ» είναι δύο πινελιές του αριστοτεχνικού χρω στή­ ρα ενός μαιτρ. Το πρώ το πάνω σε φόντο ρόδινο, το δ εύτερο σε φόντο μαύρο. Έ χ ου ν όμως και τα δύο ένα κοινό σημείο: το χρήμα. Γιατί - κ ι εδώ έ­ χουμε ένα άλλο δείγμα της ιδιοφυίας του Μπαλζ ά κ - μέσα σε μια Ε υρ ώ π η βουτηγμένη στο ρο­ μαντισμό αυτός ήταν ο π ρώ τος που διέγνωσε ό­ τι ο κύριος μ οχλός του κόσμου ήταν πια το χρή­ μα - γι’ αυτό και το έκανε πραγματικό πρ ω τα ­ γωνιστή του έργου του.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Μάριο Μπενεαετι

Στέφανο Μπενι

Ε υχαριστώ για τη Φωτιά

Η Συμμορία των Ουράνιων

Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

«Χρονικό μιας ηθικής σε χρόνια κρίση και μιας ομαδικής ανικανότητας». Μ ε αυτές και άλλες πα­ ρόμοιες εκφράσεις χαρακτηρίστηκε α υτό το μυ­ θιστόρημα, που γράφ τηκε τ ο 1963 κα ι έχει ήδη μεταφραστεί σ ε εννέα γλώσσες. Π ίσω από μια οικογενειακή ιστορία, στην ο­ ποία πρωταγωνιστούν τρεις γενιές, διαφαίνονται τα προβλήματα που θα ανατρέψουν την επιφα­ νειακή ηρεμία της. Ο Μ πενεδέτι στο βιβλίο αυ­ τό σχολιάζει τα κοινωνικά φαινόμενα από το ε­ σωτερικό τους, πραγματευόμενος ένα από τα πιο έντονα σημεία διαμάχης τη ς γενιάς του, πού ή­ θελε μεν αλλά δεν μπόρεσε να βάλει τέρμα στη διαφθορά κα ι στον κομφορμισμό μιας αστικής και μιας μεσαίας τά ξη ς, που είχαν τη δική τους εξασφάλιση ω ς μοναδική και ακλόνητη θρησκεία.

Δ εν είναι μόνο ένα βιβλίο: είναι μια μαγγανεία από τρανταχτά γέλια κα ι εκπλήξεις. Είναι μαγικό, επικίνδυνο, σκληρό. Α υτό να ξέρ ει όποιος θελήσει ν’ ακολουθήσει τη Συμμορία τω ν Ο υρανίων στις περιπέτειες της μέσα στα μυστήρια της Γκλαντονίας. Αλίμονο σ ’ όποιον διαβάσει την προφ ητεία της Αγίας Ουρανίας! Θ α γελάει μέχρι να τελειώ ­ σουν οι μ έρες του.

ΣΕΛΙΔΕΣ: 286

ISBN960-03-0801-2

ΤΙΜΗ: 3500

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

ΣΕΛΙΔΕΣ: 358________ ISBN960-03-1162·5________ ΤΙΜΗ: 4000

¥

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Α γκουςτινα Μπεςα-Λουις

Μιχαήλ Μπουλγκακοφ Η Μυθιστορία του Κ υρίου Μολιερου

Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

«Η Έ μ α α ισθά νθη κε τις π α λά μες τη ς να ιδρώ ­ ν ο υ ν ήταν ο φ όβος για το αναπόφευκτο. Ή τα ν ο φ όβ ος κα ι μαζί η πα ρά ξενη α ίσθηση ότι βρι­ σκόταν μόνη της μέσα σ ’ ένα στρόβιλο από π α ­ ράταιρα γεγονότα, που δεν επηρέαζαν τη σιωπή του κόσμου. Ε πομένως, τα πάντα θ α ήταν άσκο­ πα: η αγάπη, ο οίκτος, ο πολιτισμός και η υλοποί­ ηση του καλού και του κακού». Το ψυχογράφημα μιας αυτοκαταστροφικής νεαρής γυναίκας, που οδεύει προς την ωριμότη­ τα και το θάνατο οριζόμενη εξίσου από την εξαι­ ρετική τη ς ομορφιά και την ελαφριά α ναπηρία της. Χ αρτογράφ ηση ενός α τόμου κα ι μιας επο ­ χής, Η Κ ο ιλ ά δ α τ ο ν Α β ρ α ά μ αποτελεί παράλλη­ λα και το ψυχογράφημα μιας χώρας, της Πορτο­ γαλίας, στο δεύτερο μισό του αιώνα μας. Μια γραφή πικρή και αινιγματική, που ακρο­ βατεί μεταξύ του μυθιστορήματος και της αλλη­ γορίας.

Μ ε τη βοήθεια μιας μαμής η συμπαθέστατη κυρία Π οκλέν γέννησε το πρώτο της τέκνο, ένα πρόωρο γένους αρσενικού, στις 13 Ιανουάριου του 1622. Πενήντα χρόνια αργότερα η γυναίκα του σκέ­ πασε τον τάφο με πέτρινη πλάκα και παρήγγειλε να φέρουν στο νεκροταφείο εκατό δεμάτια ξύλο για να ζεσταίνονται οι άστεγοι. Μια τεράστια φω ­ τιά άρχισε ν’ ανάβει πάνω στην πλάκα. Η πέτρα ράγισε και έγινε κομμάτια. Ο χρόνος σκόρπισε τα συντρίμμια της και όταν, ενενήντα χρόνια αργό­ τερα, οι κομισάριοι της Γαλλικής Επανάστασης έφτασαν με το σκοπό να ξεθάψουν το σώμα του Μ ολιέρου, κανένας δ εν μ πόρεσε ν ’ α ποφ α νθεί μ ετά β εβ α ιό τη το ς ό τι τα λείψ α να α υ τά ή τα ν πράγματι του Μ ολιερου. Είναι πολύ πιθανό οι τι­ μές ν’ αποδόθηκαν σε κάποιον άγνωστο.

ΣΕΛΙΔΕΣ: 371

ISBN960-03-1472-1

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΤΙΜΗ:4000

1996

ϊ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟ ΓΟΤ ΕΧ ΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ρομπερ Ντεςνος

Κ ενζαμπουρο Οε

Ελευθερία ή Epqtas Πένθοςαντί Πένθους

Τσάκισε τα απο Μικρά, Σκότωσε τα απο Παιδια

Το Ε λ ε υ θ ε ρ ία ή έ ρ ω τ α ς ! γράφτηκε το 1927, ενώ το Π έ ν θ ο ς α ν τ ί π έν θ ου ς , που συμπληρώνει το έρ­ γο, δημοσιεύτηκε το 1984. Ο ι λέξεις ενορχηστρώνονται δημιουργώντας το απόλυτο μιας παρατηρητικής ποίησης. Ο ι πε­ ρ ιπ έτειες το υ Κ ο ρσ έρ Σ ανγκλό κα ι τη ς Λ ο υ ίζ Λ αμ προσφ έρουν στον αναγνώστη την ελευθ ε­ ρία που χρειάζεται για να νιώσει τον έρωτα, αυ­ τόν που είναι η ίδια η ουσία της ζω ή ς, αλλά και η ψ ευδα ίσθη ση που β ο ηθ ά ει τον ά ν θρ ω π ο να ξεχνάει το θάνατο. Μ ικρές ιστορίες που διακόπτονται συνεχώ ς και στις οποίες κυριαρχεί το «υπέροχο», το «μα­ γικό», το «θαυμάσιο», είτε πρόκειται για τον «α­ στερία που μιλάει με το στρείδι και το ναυάγιο», είτε για το «ερω τικό γράμμα που έχασε ο τα χυ­ δρόμος στη διασταύρωση...».

Σ ε ένα απομονω μένο χω ριό, κα τά τη διάρκεια του Β ' Π αγκοσμίου Π ολέμου, μια ομάδα ανηλί­ κων εγκληματιών γράφουν τη δική τους ιστορία, μια μικρή αλλά σημαντική εποποιία της φιλίας, του έρωτα και της αλληλεγγύης. Ο Ό ε προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό, αλλά και την οργή των αντιδραστικών της χώρας του, αφηγούμενος με συγκλονιστική ενάργεια και αδρότητα την περιπέτεια αυτών των ανηλίκων πε­ ριθωριακών, που συντροφεύουν με ένα λιποτά­ κτη, έναν Κορεάτη παρία και μια παρατημένη κο­ πέλα. Ο ι «αρνητικοί» ήρω ες του Ό ε συμβάλλουν στην αυτοσυνείδηση μιας εποχής και ενός πολι­ τισμού που έχουν χάσει το έρμα και τον α νθρω ­ ποκεντρισμό τους, μιας κοινωνίας που πρέπει να συνταραχτεί, έστω και μέσω της λογοτεχνίας, για να ξαναβρεί την ανθρωπιά της και ν’ αποτινάξει την υποκρισία και τη βαναυσότητά της.

Μυθιστόρημα

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

*

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟ Γ ΟΤ ΕΧ ΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Μαϊκλ Ονταατζε

ΝτανιελΠ ενακ

0 Α γγλος Α σθενής

Σαν Ε να Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα Στις τελ ευτα ίες στιγμές του Δ ευτέρο υ Π α γκο­ σμίου Πολέμου, σε μια εγκαταλειμμένη βίλα της Ιταλίας, συναντιούνται τέσσερις άνθρωποι: μια νεαρή νοσοκόμα, με τσακισμένη τη θέλησή της, που συγκεντρώνει όση δύναμη της έχει απομείνει στον τελευταίο, ετοιμοθάνατο ασθενή της· ο ασθενής, ένας άγνωστος Άγγλος, που επέζησε ε­ νός αεροπορικού δυστυχήματος, με το νου του γεμάτο μυστικά και πάθη· ένας κλέφ της, οι «ι­ κανότητες» του οποίου τον έχουν κάνει έναν α­ πό τους ή ρω ες του πολέμου- κι ένας Ινδός φ α ­ ντάρος στο βρετανικό στρ ατό, ειδικός στην εξουδετέρω ση βομβών, που έχει διδαχθεί από τα τρία χρόνια πολέμου ότι «δεν υπάρχει ασφάλεια πουθενά παρά μόνο στον εαυτό του». Σιγά σιγά αρχίζουν να αποκαλύπτονται ο ένας στον άλλο και οι ιστορίες τους, τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν, ξετυλίγονται στη μια δραματική σκη­ νή μετά την άλλη.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

Αιώνιο το παράπονο δασκάλων και γονιών: Τα σημερινά παιδιά δε διαβάζουν - ούτε καν μυθι­ στορήματα! Τ ι να φταίει άραγε; Η τηλεόραση, το βίντεο, το κομπιούτερ ή μήπως οι ίδιοι οι γονείς; Ή , ακόμα χειρότερα, το ίδιο το σχολείο; Π ατέρας και καθηγητής κι ο ίδιος, ο Ντανιέλ Πενάκ προσπαθεί να εξηγήσει πώ ς μια γενιά στην οποία απαγόρευαν το διάβασμα, «γιατί θα χα­ λάσουν τα μάτια σου», τη διαδέχτηκε μια γενιά για την οποία το διάβασμα είναι αγγαρεία. Μια πρόταση λοιπόν, ένα μήνυμα ελπίδας, έ­ να βιβλίο που δε στέκετα ι μόνο στις υπ οχρ εώ ­ σεις του αναγνώστη απέναντι στο βιβλίο, αλλά υπογραμμίζει και τα δικαιώματά του· ένα δρο­ σερό διάλειμμα από τις συνηθισμένες μελέτες και τα χιλιοεπαναλαμβανόμενα δοκίμια για το τόσο σκοτεινό και ανεξιχνίαστο εκείνο πρόσω πο: το σημερινό έφηβο και τα προβλήματά του.

*

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟ ΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΛΟΥΙΤΖΙ ΠΐΡΑΝΤΕΛΛΟ

Μ α ν ο υ ε λ Π ουιγκ

Χ άος

Στους Τροπικούς Νυχτώνει Νωρίς

Διηγήματα

Μυθιστόρημα Στο Ρίο ντεΤ ζα νέιρο δυο αδελφές, στο λυκόφως της ζω ή ς τους, αναθυμούνται τα περασμένα και ζουν από κοντά τους έρω τες μιας νεότερης γειτόνισσάς τους. Α υτή την παράλληλη «δράση» ο αναγνώστης την παρακολουθεί διαθλασμένη και παραμορφωμένη μέσα από το χρόνο και την υ­ ποκειμενική ματιά των δυο ηρωίδων, σ ’ ένα από τα πιο πρω τότυπα και μοντέρνα μυθιστορήμα­ τα τω ν τελευταίων ετών. Το Σ τ ο υ ς τ ρ ο π ικ ο ύ ς ν υ χ τ ώ ν ει ν ω ρ ίς , το τ ε ­ λευταίο μυθιστόρημα του Αργεντινού συγγρα­ φέα του συγκλονιστικού Φ ιλιού της γ υ ν α ίκ α ς -α ρ άχ νη ς, ισορροπεί σ ’ ένα θαυμαστό μεταίχμιο α ­ νάμεσα στη θεατρική παντοδυναμία ενός α πο­ λαυστικού, αλλά και αποκαλυπτικού, διαλόγου κα ι στο επιστολικό μυθιστόρημα, αφήνοντας ό­ λη την α τμ όσφ α ιρα , τη συγκίνηση κα ι την αν­ θρω πιά να προκόψουν μέσα από ένα λόγο κα ­ θημερινό, ζεστό κα ι δραματικά οικείο.

Το 1984 οι α δελφοί Ταβιάνι γύρισαν την ωραιό­ τερη ίσω ς κινηματογραφική ταινία τους, τ ο σε­ νάριο της οποίας βασίστηκε σε έξι διηγήματα του Λουίτζι Πιραντέλλο. Α πό την πλούσια διηγηματική παραγωγή του νομπελίστα Ιταλού συγγραφέα, η οποία, κα θώ ς έλεγε ο ίδιος, «αποτελείται από πολλούς μικρούς καθρέφτες», οι Ταβιάνι επέλεξαν μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές. Μ ε φόντο τη Σ ικε­ λία των αρχών του αιώνα, εκεί που ο θρύλος σμί­ γει με την Ιστορία και η ποίηση με το δράμα της καθημερινής ζω ή ς, ο Π ιραντέλλο εξερ ευν ά το χάος της ανθρώπινης ύπαρξης, τα βάθη τη ς αν­ θρώπινης ψυχής, με το πικρό, ιδιότυπο χιούμορ του, «που μοιάζει με χαμόγελο και όμως είναι δά­ κρυ».

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤ ΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Τα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ:

Ζ αν Ρουο

Μιχαήλ Στςεντριν-Σαλτικοφ

Τα Πεδία της Τ ιμής

Η Ιστορία μιας Π όλης

Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

Στα Π ε δ ία τη ς τιμής ο αφηγητής θυμάται τα παι­ δικά του χρόνια σε μια μικρή πόλη της γαλλικής επαρχίας του Κ ά τω Λίγηρα. Χιούμορ, τρυφερό­ τητα και συγκίνηση δεσπόζουν στο πρώτο μέρος αυτού του συναρπαστικού μυθιστορήματος που, ξαφ νικά, με μιαν αφηγηματική δεξιότητα α συ­ νήθιστη σε πρω τόλεια, τινάζετα ι α κόμα πιο πί­ σω στο χρόνο και βυθίζεται στη φρίκη του Π ρώ­ του Π αγκοσμίου Π ολέμου, για ν’ α ναδυθεί και πάλι στην επισφαλή γαλήνη το ύ σήμερα, α φήνοντάς μας με τη γεύση ενός σπάνιου πεζογραφικού ταλέντου κα ι με την αναμονή του επόμε­ νου βιβλίου του.

Στην Ι σ τ ο ρ ία μ ια ς π ό λ η ς ο Σαλτικόφ-Στσεντρίν παρουσιάζεται οξύς α ναλυτής των κα κώ ς κειμέ­ νων, ανατρεπτικός και ριζοσπάστης· με χιούμορ δ ια β ρ ω τικ ό, με ειλικ ρίνεια, π ου φ τά ν ει ω ς το χλευασμό, κα ι πρ ω τότυπη σάτιρα δια κω μ ω δεί τους εκφυλισμένους λαϊκούς χαρακτήρες της κοι­ νωνίας του εν ονόματι μιας σχεδόν ευλαβικής πί­ στης που τρέφει για το λαό. Χρησιμοποιώντας ένα ρεαλισμό εμπλουτισμέ­ νο με αλληγορίες, καυτηριάζει τη μίζερη συμβα­ τικότητα, αλλά κα ι την υποκριτική ηθική και τη στυγνή καταπίεση του τσαρικού κατεστημένου. Η ισ τ ο ρ ί α μ ια ς π ό λ η ς , ενώ αρχικά φαίνεται σαν η ιστορία της Ρωσίας του προηγούμενου αι­ ώνα, τελικά αποδεικνύεται ένα αιφνίδια οικείο, καθολικής αξίας και επίκαιρο έργο· ένα έργο που χάρισε την παγκόσμια αναγνώριση στο συγγρα­ φέα του, ο οποίος επί έναν ολόκληρο αιώνα πα ­ ρέμενε σχεδόν άγνωστος.

ΣΕΛΙΔΕΣ: 182

ISBN960-03-1049-1

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΤΙΜΗ: 2500

1996

ΣΕΛΙΔΕΣ: 301

I

ISBN960-03-1546-9

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΤΙΜΗ: 3500

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤ ΕΧΝΙΑ

Χ εςους Φερναντεθ Σαντος Ο ι ΚΑΒΑΛΑΡΗΔΕΣ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Σ ερι Σ ονετ

Πέρα απο το Οριο

της Α υγής Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

Τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα του αιώνα μας χρη­ σιμεύουν ω ς φόντο σ ’ α υτό το μυθιστόρημα. Κ ά ­ τω από αυτή τη βαριά σκιά πορεύονται οι απλοί άνθρωποι που, με τη χαλύβδινη θέληση τους και τη γενναιότητά τους, υπερβαίνουν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ζ ω ή ς το υς τα φ υσικά τους όρια. Ά νθρω π οι κα ι τοπίο, θρύλος κα ι πραγμα­ τικότητα μετατρέπονται σε ένα μύθο μέσα από τους άντρες και τις γυναίκες α υτού του βιβλίου, που δε διστάζουν να παλέψ ουν, να πεθάνουν, να αγαπήσουν ή να αναζητήσουν χρυσάφι στις όχθες ενός ποταμού χω ρίς όνομα. Α θόρυβοι ήρ ω ες που πασχίζουν να αλλάξουν το νόημα των πραγμάτων, αναζητώντας μια αιτία για να μπο­ ρέσουν να ζήσουν. Βίαιο και ποιητικό, το μυθιστόρημα αυτό εί­ ναι ένα από τα καλύτερα δείγματα της σύγχρο­ νης ισπανικής λογοτεχνίας.

«Γύρισα και κοίταξα στο σημείο που μου έδειχνε. Ο άντρας ήταν στραμμένος προς το μέρος μου, μ’ ένα ποτήρι στο χέρι, και κουβέντια ζε με μια γυναίκα με απίστευτα ξα νθά μαλλιά. Δ εν έβλε­ πα το πρόσωπό της, αλλά υπέθεσα ότι τον φλέρταρε επειδή της χαμογελούσε αυτάρεσκα .. Ξαφ­ νικά ένιωσα να διεγείρομαι. Χρόνια είχα να συ­ ναντήσω άντρα που να μου προκαλέσει αυτή την αντίδραση με την πρώτη κιόλας ματιά... »Νομίζω ότι αμέσως κατάλαβα πω ς ο άνθρω­ πος α υτός ήταν επικίνδυνος, π ω ς ήταν κάποιος που θα ανέτρεπε τη ζω ή μου. Αλλά μάλλον αυτό ήθελα. Α υτό περίμενα. »Και τώ ρα ξέρ ω ότι έτσι γίνεται. Κάποια στιγ­ μή φτάνεις στα όριά σου... και τα περνάς».

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤ ΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Φ ΙΛ ΙΠ ΤΖΙΑΝ

Η ραχοκοκαλιά

Ντομενικο Σταρνονε

ΦίΛΙπΤζίΑΝ

Το Α λμα με

Η ΡΑΧΟΚΟΚΑΛΙΑ

τ α Μ παςτουνακια

Μυθιστόρημα

Τα «μπαστουνάκια» είναι τα σχήματα με τα οποία τα παιδιά της Α' Δημοτικού γεμίζουν τα τετράδιά τους για να εξοικειωθούν με το γράψιμο. Α π ό τα μπαστουνάκια περνάει κανείς στην ορθογραφία κα ι έπειτα στο μυθιστόρημα, στην πολιτική, στη γενική κουλτούρα. Μ πορεί με άλλα λόγια να γί­ νει ένας άλλος Καλβίνο. Αυτό είναι που ονειρεύ­ εται ο Μικέλε, μέλος στη δεκαετία του 7 0 μιας η­ γετικής ομάδας του Κ Κ Ι, φιλόδοξος συγγραφέας και παραλήπτης ενός γράμματος απ’ τον Καλβί­ νο, γράμματος που ο Καλβίνο δεν έγραψε ποτέ. Το ταλέντο του Σταρνόνε έχει κωμική βάση, όμως οι πολιτικές, οι οικογενειακές κα ι σεξουα ­ λικές εμπειρίες που περιγράφει τον εμπλέκουν σε βάθος και φαίνεται να μην έχουν χάσει ακό­ μα την αξία τους. Έ τ σ ι η αγωνία γίνεται α υτο­ σαρκασμός και το βιβλίο αποκτά εκείνη την α ­ νάλαφρη γεύση γέλιου κα ι α πογοήτευσης στην οποία χρω στάει τη γοητεία του.

Σ ε μια πόλη που π ρ έπ ει να είναι τη ς Αμερικής (μπορεί όμως και να μην είναι) ένας συγγραφέ­ ας που θέλει να γράψει (αλλά δεν μπορεί) δοκι­ μάζει (και δοκιμάζεται σε) μια σειρά από σχέσεις με ανθρώ πους που θέλει ν ’ αγαπήσει, π ρέπει ν’ αγαπήσει και, κυρίως, θέλει και πρέπει να τον α­ γαπήσουν. Σ ’ ένα αστικό τοπίο εκ πρώ της όψεω ς αφιλόξενο και αμείλικτο, ο Τζιαν ξέρει να στή­ νει το μικρόκοσμό του μ’ ένα γράψιμο που ερω ­ τοτροπεί με όλες τις εκδοχές του «μεγάλου αμε­ ρικανικού μυθιστορήματος», όπου το πρώτο πρό­ σω π ο τη ς αφ ήγησης δε δ ισ τά ζει να α π εκδ υθεί κά θ ε α υτα ρ έσκειας κα ι να δ ώ σει στο μ υθιστό­ ρημα, με όλο το πικρό χιούμορ του αυτοσαρκα­ σμού, το χαρακτήρα μιας λεπτής, τρυφερής και αφοπλιστικής εκμυστήρευσης.

ΣΕΛΙΔΕΣ: 260

ISBN960.03-0959-0

ΤΙΜΗ: 3600

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

ISBN960-03-1046-7

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ Λ ΟΓ ΟΤ Ε Χ ΝΙ Α ΠΕΖΟΓΡΑΦΙ Α

ΞΕΝΗ Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α ______ Π Ο Ι Η Σ Η ______

Β ερζιλιο Φερεϊρα

ΣεϊμουςΧ ηνυ

Γ ια Π αντα

Τ α ΠΟΙΗΜΑΤΑ του Β άλτου

Μυθιστόρημα

Έ ν α ς γέρος συνταξιούχος επιστρέφει στο χωριό όπου γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρό­ νια. Ανοίγει τα πα ρ ά θυ ρα του παλιού σπιτιού διάπλατα στον ορίζοντα, στις μνήμες του παρελ­ θ όν τος το υ , σ ε μιαν α ναζήτηση το υ νοή μ α τος μιας ολόκληρης ζω ή ς, σε αναζήτηση τη ς λ έ ξ η ς που θα την ε ξέφ ρ α ζε: «Π οια ουσιαστική λέξη; Εκείνη που θ α απάλυνε μιαν αγωνία. Εκείνη που είναι πριν α π’ όσες ειπώθηκαν. Εκείνη που ακό­ μη και λέγοντας δε λέει, σαν επίδεσμος για κάτι που θεραπεύεται...» Μελαγχολία, μοναξιά, σιωπή. Το σπίτι έρημο και άδειο - κι όμως, γεμάτο α πό μία και μόνο λέ­ ξη: Α γ ά π η : «Η πρώτη που σ ’ όλη μου τη ζωή εξέφ ρα σε π έρα για π έρ α το είναι μου. Ε κείνη που στάθηκε τόσο πλήρης και γεμάτη, που όλα τα υ­ πόλοιπα ήταν πλεόνασμα στην πλάση. Ο Θ εός εξάντλησε σε μένα, στο στόμα μου, όλο το θαύμα της δύναμής Του. Ε ν αρχή ην ο λόγος». ΣΕΛΙΔΕΣ: 296

ISBN960-03-1536-1

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

Η π ο ίη σ η τ ο ν Ι ρ λ α ν δ ο ύ ν ο μ π ε λ ίσ τ α γ ια π ρ ώ τ η φ ο ρ ά μ ε τ α φ ρ α σ μ έ ν η σ τ α ελ λ η ν ικ ά α π ό την ΚΑΤΕΡΙΝΑ Α ΓΓΕΛ ΑΚ Η -ΡΟ ΥΚ «Η φωνή του Σέιμους Χ ή νυ, π ό τε μυθολογική, πότε δημοσιογραφική, αγροτική και μαζί αστική, γιομάτη αναμνήσεις αλλά κα ι ανυπόμονη, στα ­ θερή κι ό μως υποχω ρητική, λακωνική κα ι ανα­ λυτική, είναι μια φωνή εύκαμπτη, όμοια σχεδόν με την ίδια τη συνείδηση», γράφει στο Ν ιον Γιόρκ ε ρ η Έ λ εν Βέντλερ. Γράφοντας μια ποίηση που είναι «διανοητικά αγνή, συγκινησιακά ρωμαλέα και απόλυτα αυθε­ ντική», ο Σέιμους Χήνυ «ομολογεί» την πίστη του στην ικανότητα τ η ς πο ίησ ης να χ τίζει χώ ρ ο υ ς φαντασίας σαν φωλιές, όπου -ό π ω ς λέει ο ίδιοςκάποτε στο μέλλον θα ’ρθουν οι πραγματικότη­ τες να κατοικήσουν.

ΤΙΜΗ: 3500

1996

I

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

ΤΟΥ ΕΡΩΤ Α

Α νώνυμου

Α νώνυμου

ΚΟΚΚΙΝΟ ςτο Γ υναικωνιτη

Η Ξαναμμένη Α φροδίτη

Το Κ ό κ κ ιν ο σ τ ο γ υ ν αικ ω ν ίτη θεωρείται σήμερα από τα κλασικά κείμενα της κινεζικής ερωτικής λογοτεχνίας. Ε κδόθηκε για πρώτη φορά το 1632, στο τέλ ο ς τη ς δυναστείας τω ν Μ ινγκ, κα ι αφού απαγορεύτηκε από την επόμενη δυναστεία των Μαντσού και από την Κομουνιστική Ε πανάστα­ ση, έγινε έργο αναφοράς για κά θε σινολόγο. Π έ­ ρα από το λογοτεχνικό του ενδιαφέρον, αποτελεί σημαντικό ιστορικό και κοινωνιολογικό ντοκου­ μέντο για τη ζω ή τω ν ανθρώ πω ν στο υς ο ίκους ανοχής των κατώτερων κοινωνικών τάξεω ν στην Κίνα του Π ου αιώνα.

Το κείμ εν ο α υτό δ η μ οσ ιεύ τη κ ε το 1771. Α υτή όμως την πρώτη έκδοση δεν την είδε κανείς. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1791. Η Ροζίν, εταίρα, διάσημη και, όπω ς μας λέει η ίδια, φ ιλομ αθή ς, πεινασμένη κα ι ερω τομ α νή ς, γράφει αυτό το βιβλίο για να διδάξει τις «α δελ­ φές της» και να διασκεδάσει τη φίλη της Φολβίλ, η οποία την προέτρεψ ε ν’ αφήσει για λίγο το φ υ­ σικό της χώρο, το κρεβάτι, για να πιάσει την π έ­ να. Ο ι περιπέτειες της, οι πελάτες της -«μεγιστά­ ν ες», «λόρδοι», «υψηλά ιστάμενοι» και... πλού­ σιοι- οι σχέσεις της με το υπηρετικό της προσωπι­ κό, που παίρνει μέρος στα όργια... όλη της η ζωή σε λίγες σελίδες, προς τέρψιν τω ν αναγνωστών και συμμόρφωσιν τω ν «πελατών». Έ ν α βιβλίο πάντα επίκαιρο, αν δεχτούμε ότι η τέχνη της Ροζίν είναι απ’ αυτές τις λίγες που δεν επηρεά ζοντα ι από το χρόνο κ α ι σπ ουδά ζονται με μόνη δασκάλα τη φύση. ΣΕΛΙΔΕΣ: 173

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

t

ISBN960-03-1515-9

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΤΙΜΗ: 2000

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Α νώνυμου

Α νώνυμου

Η Κρυφή Ζ ωη μου

Η Α φεντρα και ο Σκλάβος

I. Τα χρόνια της νιότης μου

Α υτοβιογραφ ία ενός ανώνυμον Βικτοριανού, π ου αφ ιέρω σε τη ζωή τον στον έρω τα

Μια μαζοχιστική ρεαλιστική ιστορία

Τα απομνημονεύματα του ανώνυμου Βικτοριανού στην αυτοβιογραφία Η κ ρυ φ ή ζω ή μ ο υ είναι η απλή, χωρίς λογοτεχνικές εξάρσεις, περιγραφή γεγονότων της καθημερινής ερωτικής ζω ή ς ενός ανθρώπου που ζούσε για το σεξ. «Η μόνη α νησυχία μου για τη ν έκδ ο ση τω ν απομνημονευμάτων μου είναι επειδή έχω κάνει, από περιέργεια ή από απληστία, α ρκετές τρέλες που θα μπορούσαν να ε ξαγριώ σουν ακόμη και κά π ο ιους συ νειδητοπ οιη μένους ε λευ θ ερ ιά ζο ν τες. Π ολλο ί θα με κ α τα δικά σο υν στο πυρ το εξώ τερον, αν κι έχουν κάνει τα ίδια ή και χειρό­ τερ α α πό μένα. Α λλά το να καταγγέλλεις τις α ­ μαρτίες τω ν άλλων ήταν πάντα ένας τρόπος για να καλύψεις τις δικές σου ανομίες. Ίσ ω ς γι’ αυτό το λόγο δ ε θ α έπ ρ ε π ε να δ ει την ιστορ ία μου, εκτός από μένα, κανενός ανθρώπου μάτι».

Η ιστορία μιας δεκαεφτάχρονης λαϊκής πόρνης που ξεμυάλισε ένα σαραντάχρονο ευκατάστατο, ευπ ρ επ ή δη μ οτικό σύμ β ουλο, π α ρ α σύρ ο ντά ς τον σε παιχνίδια εξουσίας και υποταγής και οδη­ γώντας τον μέχρι τον εξευτελισμό και την κα τα ­ στροφή. Ο ι εμπειρίες του με την υπηρέτρια στα παιδι­ κά του χρόνια τον είχαν προετοιμάσει για παρό­ μοιες ιδιαιτερότητες. Μ ετά λοιπόν από σαράντα χρόνια ευυπόληπτης, μεγαλοαστικής ζω ής, ίσως όχι από πρόθεση αλλά από φύση, α κο λο υθείτο πάθος του για τη μικρή πόρνη. Σαδομαζοχιστικά παιχνίδια χωρίς τελειω μό, ιδιαίτερες ηδονές μέ­ χρι εκεί που δ ε φτάνει ο νους.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Α νωνύμων

Κ αμιλοΜποϊτο

Η Πέρλα

Ε να Σώμα

ή Μ έρες α π ό τη ζωή μ ία ς διάσημης γυναίκ ας

Μαριαννα Δ ύο διαφ ορετικές ιστορίες με κοινό παρονομα­ στή τον έρωτα. Η Πέρλα, μια γνωστή ηθοποιός, αποκαλύπτε­ τα ι στα μάτια του κοινού διά χειρ ός α νωνύμου συγγραφέως, ο οποίος μας περιγράφει τα κρυφά της ταλέντα. Στη «Μ αριάννα» ο ν εαρ ός Ε δ ο υ ά ρ δ ο ς, φ α ­ ντασμένος, εγωιστής, ακόλαστος, γόνος ά σω της ο ικ ο γ έν εια ς, μα ς π α ρ α σ ύ ρ ει σ το ν κό σ μ ο τω ν ερω τικώ ν συνα λλαγώ ν, στις κρ εβ α τοκ ά μ α ρ ες όπου λειτουργεί το χρηματιστήριο τω ν αισθημά­ των. Δ ύ ο δ ια φ ο ρετικές ιστορ ίες ανωνύμω ν συγ­ γραφέων, με κοινό σκοπό τους την ευχαρίστηση του αναγνώστη.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

«Ναι, τη μητέρα που κλα ίει για το ά ρρ ω στο παιδί της, τη γυναίκα που φιλάει τον εραστή της, τον Γκ α ίτε ενώ γ ράφ ει τον Φ ά ο υ σ τ , τον Δάντη κα θώ ς συνθέτει τη Θ εία Κ ω μ ω δία...» «... Κ ι άλλες πο λλές ιδιόρρυθμες κ α ι πολλα ­ π λ ές υλο π ο ιή σ εις, φ α ινόμ ενα για τα οπ ο ία δε γ ν ω ρίζου μ ε ακόμη ο ύ τε το γ ια τί ο ύ τε το π ώ ς. Αλλά θα τα βρούμε». « Έ τ σ ι λ οιπ ό ν , Γ ια τ ρ έ, θ α μ π ο ρ ο ύ σ α μ ε να επαναλάβουμε μέσα σε ένα εργαστήριο φ υσικής, χημείας ή ανατομίας τη διανοητική διαδικασία του Μ ότσαρτ ή του Δάντη, τα δάκρυα τη ς μητέ­ ρας και το χαμόγελο της συζύγου;»

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Π ω λ Ν ουζε

ΦΡΑΝΣΟΥΑ-ΤίΜΟΛΕΟΝ ΝΤΕ ΣΟΥΑΖΙ

Ε ρωτική Ζ ωη

Οι Α ναμνήσεις toy A bba Ντε Σουαζι π ου ντυνόταν σ α ν γ υναίκα

«Ε ίχ α χ ώ σ ει τη γλώ σσα μου ανάμ εσα σ ε χείλη και σε δόντια και γευόμουνα την υγρή φρεσκάδα του στό μ α τό ς τη ς, ενώ η κίνηση μιας ν ευρικής γλώσσας ανταποκρινόταν στα χάδια μου. »Αυτή η γλώ σσα ξαφνικά έδ ειξε να πέθανε. Ά φ ησε μια αδύναμη κραυγή χωρίς να πέσει πίσω το κεφ ά λι τη ς. Το χέρι μου που είχε α δ ρά ξει το γοφό της τον ένιωσε να τρέμει λίγο, ενώ με τα δά­ χτυλα της παλάμης χ άιδευα κρυφ ά και λίγο βί­ αια, νιώ θοντας την μπορντούρα τη ς μ ετα ξω τής κά λτσας, που μου φάνηκε σκληρή, κα ι συνάμα τη μεταξένια θέρμη της σάρκας, αυτόν το φω τει­ νό γοφ ό που είχα δει για μια στιγμή. Μ ολονότι φ ιλ ο ύ σ α πιο συ χν ά τα χείλ η τη ς κ α ι π α ρ ’ό τι έσφιγγα πιο δυνατά το κορμί τη ς πάνω μου - ο γο φ ός τη ς α κο υμ π ο ύσ ε βαριά στην κοιλιά κ α ι στο πόδι μου, ενώ ένιωθα τον δυνατό και στρογ­ γυλό ώ μο στο στή θο ς μ ο υ - το χ έρι μου προχω ­ ρούσε με χίλιες προφυλάξεις».

Ο ι περιπέτειες του αββά ντε Σ ουα ζί, που συνήθι­ ζε να ντύνεται γυναίκα, δημοσιεύτηκαν όλες μα­ ζί για πρώτη φορά το 1862. Ο αββάς έγραψε τις τέσσερις ιστορίες του βιβλί­ ου του στη φίλη του μαρκησία ντε Λαμπέρ. Π ερι­ γράφ ει με πολλές λ επ τομ έρειες και λεπ τό χιού­ μορ διάφορα επεισόδια από τη ζω ή του, που την α πολαμβά νει φ ο ρώ ν τα ς γυναικεία ρούχα. Θ α τον γνωρίσουμε ω ς κόμησα ντε Μ παρ και ω ς κυ­ ρία ντε Σανσί και θα μας μ εταφ έρει στον κόσμο του, όπου τα δρώντα πρόσωπα χάνουν στα χαρ­ τιά ό,τι έχουν και δεν έχουν και δηλώνουν αδυ­ ναμία στα γυναικεία φορέματα. Κωμικοτραγικές καταστάσεις και ένα ευχάρι­ στο και απρόοπτο τέλος.

I ΣΕΛΙΔΕΣ: 214_______ ISBN960-03-1393-8_______ ΤΙΜΗ: 2500

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

Τ

ΞΕΝΗ Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Τ Α Λ Ο Γ Ο I Μ Ο Κ A

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

Σ

Γκίνζμπουργκ Νατάλια Ο δρόμος που πάει στην πόλη (Νουβέλα)........ 2500 Οι φωνές της νύχτας (Νουβέλα)...................... 2500 Γκόγκολ Νικολάι Ο μαγικός κύκλος (Διηγήματα)......................... 2500 Γκόλντινγκ Γουίλιαμ ΤΡΙΛΟΓΙΑ Α' Μύησις ταξιδευτού (Μυθιστόρημα)............. 3000 Β' Σε απόσταση αναπνοής (Μυθιστόρημα)...... 3000 Γ' Φωτιά στα έγκατα (Μυθιστόρημα)................ 3000 Άνθρωποι από χαρτί (Μυθιστόρημα)................ 3000 Η διπλή γλώσσα (Μυθιστόρημα)...................... 2500 Γκόρντιμερ Ναντίν Η ιστορία του γιου μου (Μυθιστόρημα)............ 2500 Μια ιδιοτροπία της φύσης (Μυθιστόρημα)....... 3500 ΓούντχαουζΠ. Μην μπλέξεις με το Διάβολο (Μυθιστόρημα)... 2500 Δίας Χεσούς Τα αρχικά της γης (Μυθιστόρημα).................... 5000 Δίεθ Λουίς Ματέο Η μαγική πηγή της νιότης (Μυθιστόρημα)........ 5000 Δονόσο Χοσέ Στέψη (Μυθιστόρημα)...................................... 3500 Έιμις Κίνγκσλεϋ Ο τυχερός Τζιμ (Μυθιστόρημα)........................ 3000 Ένας χοντρός Εγγλέζος (Μυθιστόρημα)......... 3000 Έιμις Μάρτιν Άλλοι άνθρωποι (Μία ιστορία μυστηρίου) ........ 4000 Έντο Σιουσακού Σιωπή (Μυθιστόρημα)...................................... 2500 ΕσνόζΖαν Λίμνη (Μυθιστόρημα)...................................... 2500 Έσσε Έρμαν Σιντάρτα (Ένα ινδικό παραμύθι)...................... 1500 Πήτερ Κάμεντσιντ (Μυθιστόρημα).................. 1500 Ταξίδι στην Ανατολή (Μυθιστόρημα)................ 1300 Κνουλπ (Μυθιστόρημα)................................... 1500 Γερτρούδη (Μυθιστόρημα).............................. 1800 Ροσάλντε (Μυθιστόρημα)................................. 2000 Κάτω από τον τροχό (Μυθιστόρημα)................ 2000 Ο λύκος της στέπας (Μυθιστόρημα)................ 2000 Ταξίδι στη Νυρεμβέργη (Νουβέλα).................. 1300 Ντέμιαν (Μυθιστόρημα)................................... 1800 Νάρκισσος και Χρυσόστομος (Μυθιστόρημα) .. 2500 Το τελευταίο καλοκαίρι του Κλίνκσορ (Νουβέλες) 2000 Παράξενα νέα από κάποιο άλλο άστρο (Διηγ.).. 2000 Το παιχνίδι με τις χάντρες (Μυθιστόρημα)...... 2500 Ο Βροχοποιός - Ο Εξομολογητής Ινδική βιογραφία (Νουβέλες).......................... 1800 Το νησί του ονείρου και άλλα διηγήματα......... 3000 Οι μεταμορφώσεις του Πίκτορ (Ενα ερωτικό παραμύθι) .................................. 2500 Ζαμιάτιν Ευγένιος Η πλημμύρα (Νουβέλα)................................... 1500 ΖελούνΤαχάρ Μπεν Ο γραφιάς (Μυθιστόρημα)............................... 2000

Αιμέ Μαρσέλ Η μυστική ζωή του κυρίου Μπερτό (Μυθιστόρημα) 2500 Άιντους Τζάνις Ο Βίτο αγαπά τηνΤζέραλντιν (Ιστορίες).......... 2500 Ακουταγκάουα Ριουνοσούκε Κάπα (Μυθιστόρημα)..................

1500 Ρασομόν και άλλες ιστορίες............................. 1500 Ακρόυντ Πήτερ Τσάτερτον (Ο θάνατος του ποιητή) (Μυθιστόρημα) 3000 Καληνύχτα, κύριε Όσκαρ Ουάιλντ.................... 4000 Αλκοτ Λουίζα Μέυ Μοιραία ερωτική καταδίωξη (Μυθιστόρημα).... 3500 Ανθολογίες Ανθολογία περουβιανού διηγήματος (ΕπιλογήΜετάφραση: Ρήγας Καππάτος-Javier Sologuren) 3000 Ανθολογία χιλιανού διηγήματος (ΕπιλογήΜετάφραση:ΡήγαςΚαππάτος-PedmLastra).... 3000 Ανθολογία γερμανικού διηγήματος (ΕπιλογήΜετάφραοη: Γιάννης Πάτσης).......................... 3000 Η γάτα στην παγκόσμια λογοτεχνία (ΠρόλογοςΕπιλογή-Μετάφρααη: Ρήγας Καππάτος).......... 4000 Αντερσεν Νέξιου Μάρτιν Πέλε ο κατακτητής (Τα παιδικά χρόνια) (Μυθιστόρημα)................................................ 4000 Ανώνυμος Προεδρικά χρώματα (Ενα πολιτικό μυθιστόρημα) 5000 ΑπνταϊκΤζων Το παζάρι στο άσυλο (Μυθιστόρημα)................ 3000 Αναζητώντας τον εαυτό μου (Μνήμες)............ 4000 Βεντούρι Μαρτσέλο Λευκή σημαία στην Κεφαλονιά (Μυθιστόρημα). 2000 Βλαντύ Μαρίνα Βλαντιμίρ ή Η τροχιά ενός μετεωρίτη (Μυθ.)... 2000 Βόλμαν Ουίλιαμ Ιστορίες ενός πεταλούδα (Μυθιστόρημα)........ 3500 Πόρνες για την Γκλόρια (Μυθιστόρημα).......... 2500 Βολταίρος Ζαντίγκ ή Το πεπρωμένο (Μυθιστόρημα)......... 2000 Τα περί τον Σαδίκην ή Την Ειμαρμένην (Μετάφραση: Δ.Ν. Ιακεντέρης Βυζάντιος, 1819) 3000 ΓεΤσουν-Τσαν ΤΡΙΛΟΓΙΑ- ΗΣΥΧΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΒΟΥΝΑ Α' Το χωριό στο βουνό (Μυθιστόρημα)............. 3000 Β' Τα απέραντα λιβάδια (Μυθιστόρημα)............ 3000 Γ Το μακρινό ταξίδι (Μυθιστόρημα)................. 3000 Γιοσιμότο Μπανάνα Kitchen (Δύο νουβέλες)................................... 3000 Ν.Ρ. (Μυθιστόρημα).......................................... 3000 Σαύρα (Μυθιστόρημα)...................................... 2500 Γκαλό Μαξ Μια δημόσια υπόθεση (Μυθιστόρημα)............. 3000 Γκάρνταμ Τζέιν Ο Θεός ναυάγησε στις ξέρες (Μυθιστόρημα)... 3000 Γκαρύ Ρομαίν Οι χαρταετοί (Μυθιστόρημα)............................ 3500

¥

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Τ

I

Μ

Ο

Κ

A

Τ

Ζενέ Ζαν Οσκοινοβάτης................................................ 1000 Ζιονό Ζαν Ο Μύλος της Πολωνίας (Μυθιστόρημα).......... 2500 Θέλα Καμίλο Χοσέ Η οικογένεια του Πασκουάλ Ντουάρτε (Μυθ.).. 2500 Ικάζα Χόρχε Ουαζιπούνγκο (Μυθιστόρημα)......................... 2000 Ιμπαργκουενγκοΐτια Χόρχε Δύο εγκλήματα (Μυθιστόρημα)........................ 3000 Ινόουε Γιασούσι Έρωτας και εκδίκηση (Μυθιστόρημα).............. 3000 Καβαμπάτα Γιασουνάρι Κιότο (Μυθιστόρημα)....................................... 3000 Το σπίτι των κοιμισμένων κοριτσιών και άλλες ιστορίες........................................... 3000 Η λίμνη (Μυθιστόρημα)................................... 2500 Καζάν Ηλίας Πέρα από το Αιγαίο (Ιστορικό μυθιστόρημα).... 6000 Καλβίνο Ίταλο Μαρκοβάλντο ή Οι εποχές στην πόλη (Μυθ.)... 2500 Καπότε Τρούμαν Όταν οι προσευχές εισακούονται (Ενα ημιτελές μυθιστόρημα)............................ 3000 Κεφελέκ Γιαν Ηγυναίκα κάτω από τον ορίζοντα (Μυθιστόρημα) 3000 Ο βάρβαρος γάμος (Μυθιστόρημα)................. 3000 Κιάρα Πιέρο Θα δω τη Σιγκαπούρη; (Μυθιστόρημα)............. 2500 Κίρχοφ Μπόντο Ινφάντα (Μυθιστόρημα)................................... 4000 Κοέν Αλμπέρ Το βιβλίο της μητέρας μου (Μυθιστόρημα)...... 2000 Κοκτώ Ζαν Ελληνικό Ημερολόγιο (Εισαγωγή: Γιάννης Τσαρούχης, μετάφραση.Θανάαης Νιάρχος, σχέδια: Ζαν Κοκτώ) Με τέσσερα σχέδια του Ντ. Πετράτου.............. 2500 Κόλινς Μέιμπελ Το ειδύλλιο του Λευκού Αωτού........................ 2000 Κόνραντ Τζόζεφ ΗΤρέλα του Αλμάγερ (Μυθιστόρημα).............. 3000 Κορτάσαρ Χούλιο Τα Βραβεία (Μυθιστόρημα).............................. 4000 Κρεβέλ Ρενέ Το σώμα μου κι εγώ.......................................... 2500 Κρεστ Εμανουέλ Ράντου ή Οι φυσητές γυαλιού του Λιπσανί (Μυθιστόρημα)................................................ 2000 Λάγκερκβιστ Περ Ο νάνος (Μυθιστόρημα).................................. 2000 Λάι Καμάρα Το μαύρο αγόρι (Μυθιστόρημα)....................... 2000 Λέβι Πρίμο Το περιοδικό σύστημα (Μυθιστόρημα)............. 3000

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

Α

Λ

Ο

Γ

Ο

Σ

Λε Κλεζιό Έρημος (Μυθιστόρημα,)................................... 3500 Λέσινγκ Ντόρις Το πέμπτο παιδί (Μυθιστόρημα)...................... 2500 Το καλοκαίρι πριν από το σκοτάδι (Μυθιστόρημα) 2500 Αναμνήσεις ενός επιζώντος(Μυθιστόρημα).... 3500 Λώρενς Ντ.Χ. Η ράβδος του Ααρών (Μυθιστόρημα).............. 4000 ΜακΚόχριν Τζέραλνπν Στα πόδια των αγγέλων (Μυθιστόρημα).......... 2500 Μαν Χάινριχ Τελικός σταθμός: Μπαρ «Το χαρέμι» (Μυθ.)..... 4000 Μέρικε Έντουαρντ Ο Μότσαρτ στον δρόμο για την Πράγα (Νουβέλα) 2000 Μίλιγκαν Σπάικ Μουρλό - Μια ιρλανδέζικη φαντασία (Μυθ.).... 3000 ΜιλνΑ.Α. Το μυστήριο του κόκκινου σπιτιού (Αστ. μυθ.)... 2000 Μισίμα Γιούκιο Δίψα για έρωτα (Μυθιστόρημα)....................... 2500 Ο ήχος των κυμάτων (Μυθιστόρημα).............. 3000 ΗΘΑΛΑΣΣΑΤΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΑΆνοιξιάτικο χιόνι (Μυθιστόρημα)................. 4000 Β' Αφηνιασμένα άλογα (Μυθιστόρημα)............ 5000 Γ' Ο ναός της αυγής (Μυθιστόρημα)................ 5000 Δ' Ο εκπεσών άγγελος (Μυθιστόρημα)............ 3500 Μολίνα Μουνιόθ Αντόνιο Ο Πολωνός ιππέας (Μυθιστόρημα).................. 5000 Μοντάλβο Πέδρο Γκαρθία Μια ιστορία από τη Μαδρίτη (Μυθιστόρημα).... 2500 Μοντιανό Πατρίκ Κυριακές του Αυγούστου (Μυθιστόρημα)........ 2500 Μοράντε Έλσα Αραθέλι (Μυθιστόρημα).................................. 3500 Μουρακάμι Χαρούκι Το κυνήγι του Αγριοπρόβατου (Μυθιστόρημα).. 3000 Σκληρή χώρα των θαυμάτων και το τέλος του κόσμου (Μυθιστόρημα)............................. 5000 Μπαζέν Ερβέ Με την οχιά στο χέρι (Μυθιστόρημα).............. 2500 Μπαλζάκ Ονορέ Ο μπαρμπα-Γκοριό (Μυθιστόρημα).................. 2500 Το πουγκί - Γκομπσέκ (Νουβέλες).................... 2000 Μπέλλοου Σάουλ Ο μετέωρος άνθρωπος (Μυθιστόρημα)............ 2000 Η κλοπή (Μυθιστόρημα).................................. 2000 Μπενεδέτι Μάριο Ευχαριστώ για τη φωτιά (Μυθιστόρημα).......... 3500 Μπένι Στέφανο Το μπαρ κάτω από τη θάλασσα (Μυθιστόρημα). 2500 Ο μάγος Μπαόλ - Μια ήσυχη νύχτα της Δικτατορίας (Μυθιστόρημα)...................... 2500 Κωμικοί, τρομαγμένοι μαχητές (Μυθιστόρημα). 3000 Η Συμμορία των Ουρανίων (Μυθιστόρημα)...... 4000 Μπέσα-Λουίς Αγκουστίνα Η κοιλάδα του Αβραάμ (Μυθιστόρημα)............ 4000

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ Λ ΟΓ ΟΤ ΕΧΝΙΑ Τ

I

Μ

Ο

Κ

A

Τ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

Λ

Ο

Γ

Ο

Σ

Πενάκ Ντανιέλ Σαν ένα μυθιστόρημα...................................... 2500 Περούτσο Χουάν Οι φυσικές ιστορίες (Μυθιστόρημα)................. 2500 Πίντερ Χάρολντ Οι νάνοι (Μυθιστόρημα) .................................. 2500 Πιραντέλλο Λουίτζι Γυμνή ζωή (Διηγήματα)..................................... 2000 Χάος (Διηγήματα)............................................. 1500 Πουίγκ Μανουέλ Στους τροπικούς νυχτώνει νωρίς (Μυθιστόρημα) 3000 ΠΡΙΣΜΑ (Τριμηνιαία έκδοση επιλογής από την παγκόσμια σύγχρονη λογοτεχνία) Διευθυντής: Δ.Χατζής 1. J. Updike, G.G. Marquez, Μ.Tournier κ.ά........ 800 2. C. Milos, Α. Μποτσάρωφ, Β. Καμιάνοφ, Ν. Sarraut κ.ά................................................ 800 3. A. Athilano, A. Artaud, Μ. Cardinal,A. Malraux κ.ά. 800 4. Ε. Neutsch, L. Galambos, J.L. Borges κ.ά....... 800 Δεμένο σ’ έναν τόμο....................................... 4000 Πριστάβκιν Ανατόλι Πέρασε μια νύχτα η χρυσή νεφέλη (Μυθιστόρημα)................................................. 3000 Ρίνζερ Λουίζε Ο έρωτας του Αβελάρδου (Μυθιστόρημα) ...... 3000 Ροτ Γιόζεφ Η εξέγερση (Μυθιστόρημα)............................. 2500 Ρουό Ζαν Τα πεδία της τιμής (Μυθιστόρημα).................. 2500 Σαλτικόφ-Στσεντρίν Μιχαήλ Η ιστορία μιας πόλης (Μυθιστόρημα).............. 3500 Σάντος Χεσούς Φερνάντεθ Οι καβαλάρηδες της αυγής (Μυθιστόρημα)..... 3500 Σατωμπριάν Φρανσουά-Ρενέ Οι περιπέτειες του τελευταίου των Αβενσεράγων (Μυθιστόρημα)................................................. 1500 Σεσέ Ζακ Η εξομολόγηση του πάστορα Μπυργκ (Μυθ.)... 2000 Σιλόνε Ιγνάτσιο Το μυστικό του Λουκά (Μυθιστόρημα)............. 1500 Σιμ Εύθυμη Ιατρική............................................... 2500 Σκόρσα Μανουέλ Ο ακίνητος χορός (Μυθιστόρημα).................... 2000 Σόνετ Σέρι Πέρα από το όριο (Μυθιστόρημα).................... 3500 Σοπέν Κέιτ Η Αφύπνιση (Μυθιστόρημα) ............................. 2500 ΣουίφτΤζόναθαν Η μάχη των βιβλίων (Νουβέλα)........................ 1500 Σταρνόνε Ντομένικο Το άλμα με τα μπαστουνάκια (Μυθιστόρημα)... 3500 Τανιζάκι Τζουνίτσιρο Το πορτρέτο της Σούνκιν (Διηγήματα)............. 2000 Σβάστικα (Μυθιστόρημα)................................. 3000 Οι αδελφές Μακιόκα (Μυθιστόρημα)................ 5000

Μπιανκιότι Έκτορ Μόνο τα δάκρυα μετράνε (Μυθιστόρημα)........ 3000 Μπόρχες Χόρχε Λουίς Λαβύρινθοι (Διηγήματα).................................. 2500 Μπουαλώ Πιερ - Ναρσεζάκ Τομά Οι διαβολογυναίκες (Μυθιστόρημα)................ 2000 Μπουλγκάκοφ Μιχαήλ Η μυθιστορία του κυρίου Μολιέρου (Μυθ.)....... 3000 Μπρεχτ Μπέρτολντ Διόρθωση παλιών μύθων και άλλες ιστορίες.... 3000 Μπρύκνερ Κριστίνε Ω, Δεισδαιμόνα, αν είχες μιλήσει!.................... 2000 ΜυρζέΑνρί Οι λιμοκοντόροι ή Σκηναί εκ του βοημικού βίου (Μετάφραση: Εμμ.Ροΐδης, 1898)...................... 3000 Μωμ Σόμερσετ Τσάι και ματαιοδοξία (Μυθιστόρημα)................ 3000 Ναντόλνυ Στεν Η ανακάλυψη της βραδύτητας (Μυθιστόρημα)................................................ 3000 Νέιλορ Γκλόρια Οι γυναίκες της οδού Μπρούστερ (Ένα μυθιστόρημα σε επτά ιστορίες)................ 4000 Νέστλινγκερ Κριστίνε Γράμματα που δε γράφτηκαν ποτέ, της Έμμας Κ., 75 χρόνων....................................................... 2500 Νιτόμπε Ιναζό ΜΠΟΥΣΙΝΤΟ- Ο κώδικας των Σαμουράι............. 4000 Νόοτεμποομ Κέες Η ακόλουθη ιστορία (Μυθιστόρημα)................ 2000 Ντεσνός Ρομπέρ Ελευθερία ή έρωτας! Και πένθος αντί πένθους. 2500 Ντιντερό Ντενί Ο ανιψιός του Ραμώ (Μυθιστόρημα)................ 2500 Ντι Μωριέ Δάφνη Ρεβέκκα (Μυθιστόρημα).................................. 3000 Όε Κενζαμπούρο Μια προσωπική υπόθεση (Μυθιστόρημα)......... 3000 Η σιωπηλή κραυγή (Μυθιστόρημα).................. 4000 Τσάκισέ τα από μικρά, σκότωσέ τα από παιδιά (Μυθιστόρημα)................................................ 2500 Ονέτι Χουάν Κάρλος Το ναυπηγείο (Μυθιστόρημα).......................... 3000 Οντάατζε Μάικλ Ο Άγγλος ασθενής (Μυθιστόρημα).................. 4000 ΌουτςΤζόις Κάρολ Η αυτοφυλακισμένη (Νουβέλα)........................ 2000 Ουίτγουερθ Ευγένιος Τα εννέα πρόσωπα του Χριστού (Μυθιστόρημα)................................................ 4000 Ουσμάνε Σεμπένε Χορματιάν (Μυθιστόρημα)............................... 3000 Παρίζε Γκοφρέντο Το αφεντικό (Μυθιστόρημα)............................. 3000 Πελό Πιερ Το όνειρο της Λούσυ (Μυθιστόρημα) ............... 2000

ΝΕΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Α

ϊ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Τ Ι Μ Ο Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ

ΕΡΩΤΙΚΗ

Τέναντ Έμα Το παραμύθι της Εύας (Ηθοπλαστική ιστορία).. 3000 Τζιαν Φιλίπ Μπέτυ Μπλου (Μυθιστόρημα)......................... 3000 Η ραχοκοκαλιά (Μυθιστόρημα)........................ 5000 Τολστόι Λέων Κόπα - Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς (Νουβέλες)... 2500 Τουέιν Μαρκ Ο μυστηριώδης ξένος (Μυθιστόρημα)............. 2000 Ο άνθρωπος που διέφθειρε το Χάντλεϊμπεργκ (Μυθιστόρημα)................................................ 1500 Τουλ Τζων Κένεντυ Συνασπισμός ηλιθίων (Μυθιστόρημα).............. 3500 Φενόλιο Μπέπε Μια προσωπική ιστορία (Μυθιστόρημα)............ 2500 Φερέιρα Βερζίλιο Για πάντα (Μυθιστόρημα)................................. 3500 Φιτζέραλντ Σκοτ Η χαμένη δεκαετία (Διηγήματα)...................... 2500 Φόρστερ Ε.Μ. Εκεί όπου οι άγγελοι φοβούνται να διαβούν (Μυθιστόρημα)................................................ 2000 Μωρίς (Μυθιστόρημα)..................................... 3000 Χαλίφα Σάαρ Χρονικό της φραγκοσυκιάς (Μυθιστόρημα)..... 2000 Χάμετ Ντάσιλ Το μεγάλο χτύπημα (Διηγήματα)...................... 1500 Χάντκε Πέτερ Η ώρα της αληθινής αίσθησης (Μυθιστόρημα). 2000 Λάθος κίνηση (Νουβέλα)................................. 1500 Περί επιτυχημένης μέρας............................... 1500 Περίκοπώσεως............................................... 1500 Χάρντυ Τόμας Μια ευφάνταστη γυναίκα και άλλα διηγήματα.. 1500 Χάσεκ Γιάροσλαβ Όμορφος κόσμος ηθικός (Διηγήματα)............. 1500 Για γέλια και για κλάματα (Διηγήματα)............. 1500 Για τα πανηγύρια (Διηγήματα).......................... 1500 Χέρμλιν Στέφαν λυκόφως (Μυθιστόρημα)................................. 1500 Χόμελ Ντέιβιντ Ηλεκτρικές καταιγίδες (Μυθιστόρημα)............ 2500 ΏστινΤζέιν Έμμα (Μυθιστόρημα)....................................... 4000

Ανθολογίες Αμαρτίες γονέων και άλλα ερωτικά κείμενα του 20ού αιώνα (Επιλογή-Μετάφρααη: Αλέκος Γώργας).......... 3000 Η γυναίκα της ηδονής και άλλα ερωτικά κείμενα του 18ου και 19ου αιώνα (Επιλογή-Μετάφρααη: Αλέκος Γώργας).......... 3000 Το ειδύλλιο του ρόδου και άλλα ερωτικά κείμενα μέχρι και το 17ο αιώνα (Επιλογή-Μετάφρααη: Αλέκος Γώργας).......... 3000 Αρχαία ελληνική ερωτική ποίηση (Επιλογή-Μετάφραση-Σχόλια: Σωκράτης Α. Σκαρτσής)............ 3000 Καρδιά από σαντιγί - Ερωτικές ιστορίες γυναικών (Επιλογή-Μετάφρααη: Κλεάνθη Χατζιδάκη)..... 2200 Ανωνύμου Βικτόρ - Ερωτική εξομολόγηση ανωνύμου Ρώσου 2200 Ανωνύμου ΙζαμπέλΕρωτική εξομολόγηση ανωνύμου πατρός........ 1800 Ανωνύμου Αναμνήσεις Γερμανίδας αοιδού........................ 3000 Ανωνύμου Κόκκινο στο γυναικωνίτη................................. 2000 Ανωνύμου Η ξαναμμένη Αφροδίτη................................... 2000 Ανωνύμου Η κρυφή ζωή μου - 1.Τα χρόνια της νιότης μου (Αυτοβιογραφία ενός ανώνυμου Βικτοριανού, που αφιέρωσε τη ζωή του στον έρωτα)............. 4000 Ανωνύμου Η αφέντρα και ο σκλάβος................................. 2000 Ανωνύμων Η Πέρλα (ή Μέρες από τη ζωή μιας διάσημης γυναίκας) -Μαριάννα...................................... 2000 Ζαρύ Αλφρέντ Το υπεραρσενικό.............................................. 2200 Ζοζέ Πιερ (Επιμέλεια) Έρευνες για τη σεξουαλικότητα. Αρχεία Γάλλων υπερρεαλιστών............................................... 3000 Λώρενς Ντ. X. Γιοι και εραστές (Μυθιστόρημα) (Ολόκληρη έκδοση, μη λογοκριμένη).............. 4000 ΜιραμπώΟνορέ Ρικέτι Η μύησή μου στον έρωτα ή Ένας εραστής ποιότητας................................. 2000 Μιρμπώ Οκτάβιος Το ημερολόγιο μιας καμαριέρας (Μυθιστόρημα) 3000 Μπόιτο Καμίλο Ένα σώμα........................................................ 1500 Νουζέ Πωλ Ερωτική ζωή.................................................... 2500 Ντυκλό Πινό Σαρλ Οι εξομολογήσεις του κόμη ντε **’ ................. 2000 Ουάιλντ Όσκαρ Σαλώμη....................

2000 Παλλαβιτσίνο Φεράντε Η ρητορική της πορνείας σε δύο διαλόγους.... 3000 Πούσκιν Αλεξάντρ Μυστικό ημερολόγιο (1836-1837)..................... 2000 Σουαζί Φρανσουά-Τιμολεόν Οι αναμνήσεις του αββά ντε Σουαζί που ντυνόταν σαν γυναίκα.............................. 2500 Τουέιν Μαρκ Το ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας............. 2000

ΧΗΝΥΣΕΪΜΟΥΣ Τα ποιήματατου βάλτου (Μειάφραοη: ΚαιιρίναΑγγεΧάκη-Ρονκ)............................ 4000 ....

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

ΒΙΒΛΙΟΘΗ ΚΗ

Τ Ι Μ Ο Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

Η ποίηση τον Ιρλανδόν νομπελίστα για πρώτη φορά μεταφρασμένη στα ελληνικά από την ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ-ΡΟΥΚ

_________

I jS j' .η;

f

''

'

;

: ΕΚ .

I »

.

..

Τα ποιήματα τον βάλτον

Κ

s g I .

I

, •Κ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚρΙ

1 1 I

!κ“ εκ? - η - ' Κ ΕΚ

"

ΞΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^ΕΚ^Εΐ|

ΣΕΪΜΟΥΣ ΧΗΝΥ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα γραφεία: Ζαλόγγου

11,106 78 αθηνα, fax : 382.2530 11,106 78 αθηνα, fax: 384.24.31 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Ζωοδόχου Πηγής 3,106 78 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟΚΕΝΤΡΟ: 330.12.08 e-mail: kastaniotis@ath.forthnet.gr γραφείο Θεσσαλονίκης: Αρκποτε'λους 7,546 24 Θεσσαλονίκη, τηλ.: (031) 270.391 - fax : (031) 271.659 χονδρική πώληση: Ζαλόγγου

=

Π ολιτιστική Πρωτεύουσα 1997 Άγνωστες ιστορικές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης

Δημοσίευση σπάνιων ντοκουμέντων σε όλα τα τεύχη του 1997 Τιμητική προσφορά τον «διαβάζω» αρχείο Γιώργου Ζεβελάκη

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΧΑΤΖΑΚΗΣ

Θαλασσινό μου αγέρι Α π λό χω ρ η θ ά λ α σ σ α είναι ο β ίος, είτε π ερ­ νάει σ τη ν ξη ρ ά είτε σ τη θά λ α σ σ α , είτε στα βουνά είτε σ το υ ς κάμπ ους, με τις μπ ουν ά τσ ες και τις φο υρτο ύν ες τη ς, με τις χα ρ ές τη ς και τις π ίκρες. Χ ιλ ιο δια τυπ ω μ έν η άποψ η, θα π είτε αυτή - ναι, μα και α ξεπ έρ α στη α λή ­ θεια, που για ά λλη μια φορά τη ν αποδείχνει σ ε τούτο το βιβλίο ο κα π ετα ν-Χ α τζά κη ς. Η ισ το ρ ία το υ, με τα απλά, τα συ νη θισμ έν α επ εισ όδια

που

τη

διανθίζουν

γίνεται

εν το ύ το ις μια συνα ρπ α στική περιπ έτεια, έτσ ι που τη ν αφηγείται, με πηγαίο λόγο και α ν επ η ρ έα σ τη γραφή. Α λ λ ά είναι και ένα κείμενο με διάχυτο συχνά το χιο ύ­ μορ, και ίσ ω ς αυτό να ο φ είλετα ι σ τις α ν τιθ έσ εις που γέμ ισα ν τη ζω ή του α φ ηγητή: ένα παιδί του οροπεδίου Λ α σιθίου γίνεται εργάτης τη ς θ ά λ α σ ­ σ α ς, έν α ς «σ το ύμ π ος» τη ς αρ ιθμ η τική ς σ το σ χ ο λ είο α ριστεύει σ τη Σ χο λή τη ς Ύ δ ρ α ς κι ύσ τερ α σ α ν α φ έν της τω ν κυμάτω ν - κι α υτός ο π ρώ ην α φ έν τη ς τη ς θ ά λ α σ σ α ς ξαναγίνεται ο ά ν θρω π ος τη ς γ ης και του γ εν έθλιο υ οροπ εδίου... Τ ις α ν τιθ έσ εις α υτές του βίου του π ρω τα γ ω νιστή και α φ ηγητή, ο συγγραφέας τις αποδίδει έξο χ α με το ύτη τη ν παράγραφο, τη ν τελευτα ία , του 21ο υ «επ εισ οδίο υ» τη ς π εριπ έτειά ς του: « Ε κ εί ήμουν κι εγώ , το παιδί του βουνού, ανάμεσα σ ε ά ντρες γίγαντες και σ ’ ένα βαπόρι κ ο λ ο σ σ ό μ έσ α σ ε το ύτη τη ν άγρια θ ά λ α σ σ α που λυ σ σ ο μ α ν ο ύ σ ε κι έμοιαζε μια π εριπ έτεια συ να ρπ α στική που άρχιζε να μου φαίνεται σ τα ψ έματα επικίνδυνη, μια εμπειρία γεμάτη ενδιαφ έρον αφού είχα κα τα φ έρει να δια τη ρ ή σω την ψυχραιμία μου μ π ροστά σ το ν κίνδυνο.»

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΚΑΑΕΝΤΗΣ

Β ιβ λ η φ ιλ κ ή Η ΚΑΡΤΑ-ΣΗΜΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΦΙΛΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Τα ποιητικά βιβλία τού ΑΝ ΤΩ Ν Η Φ Ω Σ Τ ΙΕ Ρ Η

Η Σ κέψ η Α ν ή κει στο

ΠΕΝΘΟΣ **

Σ κ ο τ ε ιν ο ς Ε ρ ω τ α ς **<

0 Δ ιά β ο λ ο ς ΤΡΑΓΟΥΔΗΣΕ ΣΩΣΤΑ έ*.

Το Θ α κ α ι το Ν α ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΠΕ ΡΙ ΕΧΟΜΕΝΑ ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ No 373 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1997 ISSN 1106-1383

Δ ι α β α ζ ω - Α κ ο ύ ω - Β λ ε ι ι ω _________________________ 4 1 Best Seller 4 3 Βραχυγραφίες 4 6 Βιβλιογραφικές προτάσεις: Γ ουγκοσλαβία 4 8 Επετηρίδα Απριλίου 5 0 Το ξένο βιβλίο Ηλίας Μαγκλίνης: Εφιάλτες από τον ψυχρό πόλεμο (Βιβλία από τις ΗΠΑ) 5 5 Λεύκωμα Ιωάννινα (1890 -1950) 5 6 Μελέτη Μαρία Γκασούκα: Πριν τη Χαδούλα ήτανη Χαρμολίνα (Μιαπροσέγγιση της παπαδιαμανπκής ηρωίδας από τη σκοπιά του φύ­

λου) 6 2 Άρθρο Γιάννης Δεληολάνης: Καβάφης; 6 6 Εξώστης Όσκαρ 97: Η γιορτή συνεχίζεται Γράφει ο Γιάννης Δεληολάνης 6 8 Κοντρόλ Ολόγος, τομο­ νόστηλοκαι το δισέλιδο Γράφει ο Κώστας Πάρλας 7 0 Τα Παλιά ΝαπολέωνΛα-

παθιώτης: «Ηπαγίδα»-Διήγημα 7 4 Λίλιπούτεια Απαντάη ΒικτωρίαΘεοδώρου Λογιστήριο: Διαφημίσεις: 33.01 Συνδρομές: 33.01

Χ Ο ΘΕΜ Α ΤΟ Υ ΜΗΝΑ: Τα όρια τον μυ θισ το ρ ή μ α το ς 7 8 Αλέξανδρος Αθωνίτης: Περίμυθιστορήματος τινά 8 2 Σοφία Γιαννάτου: Μύθος και πραγματικότητα 8 5 Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής: Εκείθεν του μυθι­

Ιδρυτής: ΠερικλήςΑθανασόπουλος Διευθυντής: ΓιώργοςΓαλάντης Αρχισυντάκτης: ΗρακλήςΠαπαλέξης Σύνταξη: ΚατερίναΓρυπονησιώτη, Βασίλης Καλαμαράς, ΗρακλήςΠαπαλέξης, ΒάσωΣπάθή, ΚαπηΤοπάλη. Συνδρομές: ΑθανασίαΣπάθή Διαφημίσεις: ΗρακλήςΠαπαλέξης Καλλιτεχνικήεπιμέλεια: ΜυρτώΠαπαγεωργίου Επιμέλεια-Διορθώσεις: ΒίκυΚωτσοβέλου Στοιχειοθεσία- ΗλεκτρονικήΣελιδοποίησηΦιλμ-Μοντάζ: ΕΝΤΥΠΟο.ε, ΖωοδόχουΠηγής48,τηλ.: 38.36.058-38.12.373 Εκτύπωση: Δ. Πρίφτης&Υιοί ΟΕ Σωνιέρου6 Βιβλιοδεσία: Μ.Φουντουλάκης, Παπανικολή13, Αιγάλεω,τηλ.: 5987432 Διανομή: ΝεοΠρακτορείοΤύπου

στορήματος 8 8 Γιάννης Κιουρτσάκης: Τομυθιστόρημα και η μετατόπιση τωνο­ ρίων του 9 1 Δημοσθένης Κούρτοβικ: Τοόριο είναι ο ορίζοντας 9 4 Τα όρια του μυθιστορήματος-μια συζήτηση

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η __________________________________________ 102

Μένης Κουμανταρέας: «Ζω πάντα με την προσμονή της έκπληξης-.

Τησυνέντευξηπήρε ο Νίκος Βατόπουλος Π Α Ρ Ο Υ Σ ΙΑ Σ Ε ΙΣ ________________________________________ 1 1 6 Μόλις κυκλοφόρησαν Συνεργάστηκανοι: Νένα Κοκκινάκη, ΝίκηΚάποιου, Ηλίας Μαγκλίνης, ΚωνσταντίνοςΔ. Μαλαφάντης, Σωτήρης Ντάλης, Χρίστος Παπα­ γεωργίου, Γιάννης Παπαδάτος, Αλέξης Σταμάτης, Βάσω Σπάθή, Δημήτρης Τσατσούλης 1 3 4 Υπό έκδοσιν Επιμέλεια: Βασίλης Καλαμαράς

Κ ρ ι τ ι κ έ ς ______________________________________________ 1 3 7 Ελληνική Πεζογραφία Κλαίρη Μιτσοτάκη: Flora Mirabilis Γράφει ο

Ιδιοκτήτης- Εκδότης: ΓιώργοςΓαβαλάς&ΣΙΑΕ.Ε.

Δημήτρης Τσατσούλης 1 3 9 Γιάννης Παπαδοπούλας: Χωρίς κίνητρο Γράφει η ΤιτίκαΔημητρούλια 1 4 1 ΣάκηςΣερέφας: Τοσπίτιυποδέχεται Γράφει οΑλέξηςΣτα­

Κεντρικήδιάθεση: Αθήνα: «Διαβαζω» Α. Μεταξύ26, Αθήνα10681 Θεσσαλονίκη: Βιβλιοπωλείο «Κέντροτουβιβλίου»Λασσάνη9τηλ. 237.463

Σύνθεσηεξωφύλλου: ΜυρτώΠαπαγεωργίου

μάτης 1 4 3 Ποίηση ΠουνούςΕμρέ Γράφει η Πηνελόπη Στάθη 1 4 5 Μελέτη Βάλτερ Πούχνερ: Ο Παλαμάς και το θέατρο Γράφει η Κυριακή Πετράκου 1 4 9 Μαρτυρία Νίνα Ναχμία: Ράνα Ζιλμπέρτα - Ένα παιδίστο γκέτο της Θεσσαλονίκης Γράφει η Λίλυ Εξαρχοπούλου 1 5 1

Πολιτική Ι.Κ. Πρετεντέρης: Η δεύτερη

μεταπολίτευση Γράφει ο Τάσος Παππάς

Δ ε λ τ ί α ___________________________ 1 5 7 Βιβλιογραφικό 1 6 5 κριτικογραφία

Β ι β λ ί ο υ ι

ο

u

Ε π ι θ ε ώ ρ η σ η

ΓαBestseller του ιιηνα

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ

1 QQ/

βραβεία

To περιοδικό διαβάζω και η Επιτροπή Κριτικών αποτεηούμενπ από τους:

Βαγγέλη Αθανασόπουλο Αλέξη Ζήρα Ελισάβετ Κοτζιά Μισέλ Φάις Βαγγέλη Χατζηβασιλείου

θα απονείμουν τα Λογοτεχνικά Βραβεία '96:

·

π ο ιη ς η ς

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ • ΑΙΗΓΗΜΑΤΟΣ • ΠΡΩΤΟΕΜΦ ΑΝΙΖΟΜΕΝ ΟΥ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΥ

Ορχηοτρας ίων Χρωμάτων

ο υ μ μ ε ιο χ π

one

τη ς

12

Ιουνί ου,

ημέ ρα

Πt μ η ι η

οιο Αίθριο της Στοάς ιου Βιβλίου me Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (Α ρ σ ά κ ε ιο Μ έν α ο ο -π εα ιια τΖ ό γ Β ο ιι 5)

ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

BARBARA VINE Η επέτειος της Ζενεβιέβ

PATRICIA HIGHSMITH Ένα καλοκαιρινό ειδύλλιο

JOSEPH "JOE DOGS'" 1ANNUZZI (Η κουζίνα της μαφίας)

Η ζωή και τα εγκλήματα ενός μαφιόζου (Αυτοβιογραφία)

a ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ 9 · 144 52 ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΤΤΙΚΗΣ · ΤΗΛ. 28 16 134, 28 46 074 - 5 · FAX: 28 17 127 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΟΛΩΝΟΣ και ΜΑΣΣΑΛΙΑΣ 14 · 106 80 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛ. 36 15 334

B est S gjjer^ Ο πίνακας παρουάιΐίξει τα εμπορικότερα βιβλία του μ.ήνα, σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παραχώρησαν 30 βιβλιοπώλες απ’ όλη-την Ελλάδα, δηλώνοντας , 'ο κσθ'έ-ί'άς τους τέσσερα βιβλία που είχαν τις περισσότερες πωλήσεις. ΤΑΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΑΝ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ: Βαγιονάκης-ΑΘ. Βερνάρδος-Ερμιόνη. Γκρίτσης-Γεωργιάδης-Καλλιθέα. Δημητριάδης-Καλαμάτα. ΔιάλογοςΒύρωνας. Δωδώνη-ΑΘ. Δωδώνη-Γιάννινα. Ελευθερουδάκης-Αθ. Ειρμός-Δράμα. Ενδοχώρα-ΑΘ. ΕξαρχόπουλοςΑθ. Έντυπο-Θεσσ. Εστία-ΑΘ. Ευσταθίου-Καρδίτσα. θεωρία-Ζάκυνθος. Ιανός-θεσσ. Καραβίας-ΡουσσόπουλοςΑθ. Κεντρί-θεσσ. Κουκκίδα-Κόρινθος. Λαμπρινού-Ρέθυμνο. Λέσχη του Βιβλίου-ΑΘ. Μοσχονάς-Αγρίνιο. ΠιτσιλόςΑθ. Πλέθρον-Αθ. Πολιτεία-ΑΘ. Πρίσμα-Πειραιάς. Σύγχρονη Έκφραση-Λειβαδιά, Το Παραθύρι-Καλαμάκι. ΦακίνουΜαρούσι. Φιλιππότης-ΑΘ.

ί

______ 1______

______ ί ____

ι

7

Π.Κ0ΕΛ0

Ρ. Π1ΛΤΣΕΡ

Μ.ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

Ν. ΠΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Ο Αλχημιστής

Ο γυρισμός

Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω

Ο μεγάλος θυμός

ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

ΚΕΔΡΟΣ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

Μ.ΚΟΥΝΤΕΡΑ

Α.ΜΙΧΑΛ0Π0ΥΛ0Υ

Το χρώμα του φεγγαριού

Η αγάπη άργησε μια μέρα

Η βραδύτητα

Γιάντες

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

Ε.Κ0ΥΚΚ0Υ

ΓΙΟΒΑΝΝΑ Βαμμένος Ή λιος ΔΕΛΦΙΝΙ

ΚαποδίστριαςΡωξάνδρα Στοΰρτζα

Φ.ΓΕΡΜΑΝΟΣ Έ λ λ η Λαμπέτη ΚΑΚΤΟΣ

ΕΣΤΙΑ

ΜΠ.ΑΝΣΓΟΥΩΡΘ Θρησκευτικό Δράμα ΝΕΦΕΛΗ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

11 Χ.ΜΙΣΣΙΟΣ Το κλειδί είνοακάτω οοιό το γεράνι ΓΡΑΜΜΑΤΑ 12 Κ.ΤΣΕΠΕΡΑΙΑΟΥ Όχι «ια σε|, μόνο φίλοι ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ 13 Π.ΚΟΕΛΟ Στις όχθες του ποταμού Πιεδρα κάθισα και έκλ«ημα ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ 14 Μ.ΒΑΜΒΟΥΝΑΚΗ Τ« ρβντεβοιί με τη Σιμονη ΦΙΛΙΠΠΟΤΗΣ 15 Ν.ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Δέκα μΰθοι και μια ιστορία ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

P

■· '

-

e

s

t

S

e l l e i y

Οι παρακάτω πίνακες προκϋτΐτ,<ί*υν από τα αναλυτικά στοιχεία **" ’ nou μας έδωσαν 30 βιβ λιοπώλες α π ’ όλη την Ελλάδα

Αθήνα - Πειραιάς - Θεσσαλονίκη 1

Μ . Κ Ο Υ Μ Α Ν Τ Α ΡΕ Α Σ

1

Π .Κ Ο Ε Λ Ο

2

Ρ .Π Ι Α Τ Σ Ε Ρ

3

Μ . ΚΟΥΝ ΤΕΡΑ

ΟΑλχημιστής

Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω κ έ δ ρ ο ς 2

Ν. ΓΙΑ Ν Ν Α Κ Ο Π Ο Υ Α Ο Υ

ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ

0 μεγάλος θυμός

0 γυρισμός

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

3

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

Α. ΙΙΑ Π Α ΔΑ ΚΗ

Το χρώμα του φεγγαριού

Ηβραδύτητα

ΚΑΛΕΝΤΗΣ

4

ΕΣΤΙΑ

4

Α. Μ ΙΧ Α Λ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ

Γιάντες

Θρησκευτικό Δράμα

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 5

Μ Π .Α Ν Σ Γ Ο Υ Ω Ρ Θ ΝΕΦΕΛΗ

Ε. ΚΟΥΚΚΟΥ

5

Π .Κ Ο Ε Α Ο

Ιωάννης ΚαπιδίστριαςΡωξάνδρα Στουρτζα

Στις όχθες του ποταμού Πιέδρα κάθισα και έκλαχβα

ΕΣΤΙΑ

ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ

Αλλες Πόλεις m&8kWFPT33!EE^m 1

2

3

Ν. ΓΙΑ Ν Ν Α Κ Ο Π Ο Υ Α Ο Υ

1

ΟΑλχημιστης

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ

Λ. Ζ Ω Γ Ρ Α Φ Ο Υ

2

Ο γυρισμός

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

Μ . Κ Ο Υ Μ Α Ν Τ Α ΡΕ Α Σ

3

I

Χ .Μ Ι Σ Σ Ι Ο Σ

Μ . Κ Ο ΥΝ ΤΕΡΑ

Η βραδύτητα

ΚΕΔΡΟΣ

5

Ρ . Ι ΙΙΛ Τ Σ Ε Ρ

Η αγάπη άργησε μια μέρα Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω 4

Π .Κ Ο Ε Λ Ο

0 μεγάλος θυμός

ΕΣΤΙΑ

4

Ν .Ε Β Α Ν Σ

Το κλειδί είναι κάτω από το γεράνι

0 γητευτής των αλόγων

ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

Μ . ΒΑΜ ΒΟ ΥΝ Α ΚΗ

5

Μ . ΑΝ ΣΓΟ ΥΩ ΡΘ

Τα ραντεβού με τη Σιμόνη

Θρησκευτικό Δράμα

ΦΙΛΙΠΠΟΤΗΣ

ΝΕΦΕΛΗ ______________________________________________ 1

ΕΙΜΑΙ ΣΙΓΟΥΡΟΣ (ΔΙΣ): ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΔΕΣ ΕΙΝΑΙ ΛΙΓΟ ΑΝΩΜΑΛΕΣ Αν τα παρακάτω που θα διαβάσετε τα έλεγε ένας μα­ θητής Λυκείου, εύκολα κάποιοι θα έβγαζαν συμπε­ ράσματα για την κατάντια της σημερινής νεολαίας. Αν τα ισχυριζόταν ένας δεξιός πολιτικός, θα λέγαμε ότι στις απόψεις του καθρεφτίζεται ο συντηρητι­ σμός. Όμως τα είπε ο Διονύσης Σαββόπουλος σε μια συνέντευξη στον Χρήστο Ιωαννίδη στο Έψιλον, η οποία αποτελεί, κατά τα άλλα, το αποκορύφωμα της κοινοτοπίας: Η γυναίκα δεν νιώθει την ανάγκη να γίνει καλλι­ τέχνης, παρά μόνο αν είναι λίγο ανώμαλη.

- Πρέπει να το αποσαφηνίσετε αυτό! Εννοώ ότι έχουν κάποια προβλήματα με τον ε­ αυτό τους. Ασχέτως αν το ομολογούν ή όχι.

-Και ισχύει για όλες: Για όλες!.. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν εί­ ναι μεγίστη ποιήτρια η Σαπφώ. Ή ότι δεν ήταν σπουδαίος άνθρωπος. Αλλά η Σαπφώ, ως γυναίκα, ήταν ένα μικρό έκτρωμα.

- Το συνδέετε με την ομοφυλοφιλία της; Σ’ αυτή την περίπτωση, ναι.

- Έχουμε όμως και καλλιτέχνιδες που κάνουν οι­ κογένεια και παιδιά. Σύμφωνοι, αλλά είμαι σίγουρος ότι κάτι θα τις «τρώει» αυτές τις γυναίκες.

-Το οποίο έχει σχέση με την ερωτική πληρότητα; Είμαι σίγουρος. Ο Νιόνιος των νεανικών μας χρόνων θύμα της επι­ θυμίας του να πρωτοτυπεί με οποιοδήποτε τίμημα.

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Οι επικρίσεις περί μισογυνισμού για τα 41 μέλη της Ακαδημίας Αθηνών, μετάαπό71 χρόνια του θεσμού, ευαισθητοποίησαν φαίνεται τους αθανάτους, οι ο­ ποίοι για πρώτη φορά δέχθηκαν στον ανδροκρατούμενο κύκλο τους μια γυναίκα, τη συγγραφέα Γαλάτεια Σαράντη. Και βέβαια δεν της έκαναν χάρη.

Το αξίζει η 77χρονη πεζογράφος. Μακριά από τη δημοσιότητα η Γαλάτεια Σα­ ράντη έχει να επιδείξει πλούσιο έργο: «Το βιβλίο της χαράς» (διηγήματα, 1947), «Το βιβλίο της Μαρίας και του Γιοχάνες» (νουβέλα, 1952), το θαυμάσιο μυθι­ στόρημα «Πασχαλιές» (1949), «Επιστροφή» (μυθι­ στόρημα, 1953) τιμήθηκε με το Βραβείο της Ομάδας των Δώδεκα, «Το παλιό μας σπίτι» (Β’ Κρατικό Βρα­ βείο Μυθιστορήματος, 1959), «Να θυμάσαι τη Βίλντα» (Α' Κρατικό Βραβείο Διηγήματος, 1973), «Ρωγ­ μές» (Βραβείο Ουράνη), «Τα νερά του Ευρίπου» (1988), «Το Ποτάμι» (διηγήματα, 1993). Έχει γράψει επίσης δύο παιδικά βιβλία και τέσσερα θεατρικά έρ­ γα. Η πρώτη γυναίκα ακαδημαϊκός μετά την εκλογή της δήλωσε στη Δήμητρα Ρουμπούλα στο Έθνος: «Τώ­ ρα είναι ώρα για περισσότερη δουλειά, περισσότε­ ρη ευθύνη». Αλλά και η Ελένη Σαραντίτη με το βιβλίο της «Κάπο­ τε ο κυνηγός» τιμήθηκε με έπαινο στον παγκόσμιο διαγωνισμό της UNESCO με θέμα «Η προσφυγιά, η ανοχή και η κατανόηση ανάμεσα στους λαούς». Ας σημειωθεί ότι στο διαγωνισμό είχαν υποβληθεί 600 έργα από τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών.

Ο ΝΤΙΝΟΣΣΙΩΤΗΣ ΔΙΑΒΑΖΕΙ ΝΤΙΝΟ ΣΙΩΤΗ Σχολιάζει ο Ντίνος Σιώτης στα τελευταία Ρεύματα: Ωραία τα βραδινά κάθε Δευτέρα που οργάνωσε το περιοδικό διαβάζω στο καφέ «The Food Company», στου Ελευθερουδάκη, τους δύο τε­ λευταίους μήνες του 1996. Για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους. Ο γράφων το σχόλιο γνωρίζει καλά ότι οι εκδηλώσεις του διαβάζω στο καφέ δεν έγιναν μόνον τους «δύο τε­ λευταίους μήνες του 1996», αλλά τους τρεις τε­ λευταίους και συνεχίστηκαν κι άλλους τρεις μήνες το 1997. Ούτω πως παρουσιάστηκαν συνολικά βι­ βλία δέκα εννέα συγγραφέων. Αυτά για την αποκα­ τάσταση της αλήθειας. Αλλά ο «Ρευματοσκόπος» συνεχίζει ως εξής: γιατί σώνει και καλά έπρεπε να διαβάζουν ηθο­ ποιοί αποσπάσματα από τα βιβλία των συγγρα­ φέων που παρουσιάζονταν; Απ’ ό,τι ξέρουμε, κανένας δεν ήταν μουγκός, άλαλος ή κωφάλα­

λος, όλοι είχαν σώες και ακέραιες τις φωνητικές τους χορδές, και ειλικρινή δεν καταλαβαίνουμε γιατί δε διάβαζαν οι ίδιοι οι τιμώμενοι συγγρα­ φείς τα κομμάτια από τα βιβλία τους. Ο κόσμος πηγαίνει στις εκδηλώσεις αυτές για να γνωρίσει τους συγγραφείς από κοντά και για να ακούσει τους ίδιους να απαγγέλλουν ή να διαβάζουν α­ πό το έργο τους (τα πλάγια δικά μας). Θα απαντούσαμε στον γράφοντα εξηγώντας του πώς και με ποια κριτήρια επιλέξαμε τους ηθοποιούς, οι οποίοι διάβαζαν χαρακτηριστικά αποσπάσματα (όχι κομμάτια) από τα βιβλία των παρουσιαζόμενων συγγραφέων. Δεν το κάνουμε - εξάλλου το θεωρού­ με ευνόητο - διότι την απάντηση δίνει ο ίδιος ο Ν. Σιώτηςτων «Ρευμάτων» υπό μορφή ρεκλάμας με χο­ ντρά, ευανάγνωστα γράμματα. Τι λέει η διαφήμιση; «Ο Ντίνος Σιώτης διαβάζει Ντίνο Σιώτη» και παρακά­ τω με μικρότερα γράμματα Ο Ντίνος Σιώτης αυτοπαρουσιάζεται και διαβά­ ζει από τα δημοσιευμένα βιβλία του και από το αδημοσίευτο έργο του. Τι διαβάζει δεν μας λέει. Προφανώς εννοεί «κομμά­ τια». Να μαγνητοφωνηθεί, να μαγνητοφωνηθεί η α­ νάγνωση. Για να συμπληρώσει τη σειρά της Λύρας «Ο Ελύτης διαβάζει Ελύτη», «Ο Σεφέρης διαβάζει Σεφέρη», «Ο Εγγονόπουλος διαβάζει Εγγονόπουλο», κ.τ,λ. Περί αυτογνωσίας λόγος ουδείς!

ΘΡΥΛΕ, ΘΕΕ Μ Ο Υ !!! Επιτέλους το βιβλίο που έλειπε. Ντυμένο στα κόκκι­ να και στ’ άσπρα, κυκλοφόρησε από το «Δίαυλο», σε μικρό σχήμα για να μπαίνει στην κολότσεπη, να δια­ βάζεται οπουδήποτε, να επιδεικνύεται, να αποστηθί­ ζεται. Θα γίνει το καμάρι όλων των γαύρων, δηλαδή του μισού και βάλε πληθυσμού της Ελλάδας, οι άλ­ λοι μισοί είναι διασκορπισμένοι σε άλλες ομάδες. Εί­ ναι φυσικά το «Το αλφαβητάρι του Ολυμπιακού» με χαρακτηριστικό υπότιτλο «Όλα όσα πρέπει να ξέ­ ρεις και δεν σου έχουν πει για τον «Ολυμπιακό, που έγραψε με περισσή φροντίδα ο φίλος και συνεργά­ της του διαβάζω Γιώργος Κεντρωτής. Τώρα οι Ολυμπιακοί έχουν το δικό τους ευαγγέλιο.

ΕΚΤΟΥ ΠΟΝΗΡΟΥ Ο Κώστας Κρεμμύδας ιθύνων νους του περιοδικού Μανδραγόρας σ’ ένα ολοσέλιδο κείμενό του στην ε­

φημερίδα Εποχή έγραψε για τον Χρήστο Ηλιόπουλο ένα κείμενο-αποχαιρετισμό, με τον συγκινητικό τίτλο «Να μας θυμάσαι και να μας προσέχεις». Με έκπλη­ ξη όμως, ήδη στην πρώτη στήλη του κειμένου του, διαβάσαμε ότι Ο Χρήστος Ηλιόπουλος αντί του γνωστού, κα­ ταξιωμένου, κερδοφόρου και με μεγάλη κυκλο­ φορία «ΔΙΑΒΑΖΩ» προτίμησε να δημοσιεύει στον άγνωστο, περιορισμένης εμβέλειας, οικο­ νομικά έκθετο και αβεβαίας συνέχειας «Μανδραγόρα» και μάλιστα από το ξεκίνημα του πε­ ριοδικού. Πριν όμως τελειώσουμε την ανάγνωση της δεύτε­ ρης στήλης, από τον ίδιο τον γράφοντα, διαβάσαμε τα παρακάτω: Δεν ήξερα επίσης για το εύρος των συνεργα­ σιών του στο «ΔΙΑΒΑΖΩ». Μου ’χε πει για «κά­ ποια» άρθρα. Μόλις προχτές και με αφορμή την επικείμενη έκδοση ενός βιβλίου του μετά κείμε­ νά του - κάτι που το σκεφτόταν από καιρό - δια­ πίστωσα πως η συνεργασία του με το περιοδικό ξεκίνησε από το τεύχος 243/11.7.1990 και συνε­ χίστηκε μέχρι το τεύχος 317/Σεπτέμβριος 1993, δημοσιεύοντας 23 κριτικά σημειώματα για 49 σύγχρονους ποιητές, ένα κείμενο για τη σχέση ποίησης και κριτικής (θεματικές που τον απα­ σχόλησαν εντονότερα στον «Μανδραγόρα» μέ­ χρι και το τέλος της ζωής του), καθώς και ένα άρθρο για τον Ρεμπώ. Κύριε Κρεμμύδα, θα αντιπαρέλθουμε τη σύγχυση και την άγνοιά σας (;), αλλά πώς να αντιπαρέλθουμε την προσπάθεια “οικειοποίησης", αμέσως μετά το χαμό του φίλου, του συνεργάτη και συντρόφου Χρή­ στου Ηλιόπουλου, και μάλιστα με τρόπο τόσο άκομ­ ψο και τόσο θορυβώδη; Πάντως για την «επικείμενη έκδοση ενός βιβλίου» με τα κριτικά κείμενα του Χρήστου Ηλιόπουλου είμαστε στη διάθεση όποιου έχει αναλάβει αυτή την ευθύνη, σε ό,τι αφορά την αναδημοσίευση των κειμένων του από το διαβάζω- αρκεί να μας ζητηθεί η άδεια.

ΘΕΡΜΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΛΑΔΙ ΣΤΗ ΦΩΤΙΑ Έφτασε στα γραφεία του διαβάζω δελτίο τύπου από τον Μάριο Βερέττα, ο οποίος πλήρης οργής, και δι­ καίως, αναφέρεται στον εμπρησμό του βιβλιοπωλεί­ ου του (Ζωσιμαδών 14-Εξάρχεια) από «αγνώστους» με δύο βόμβες μολότοφ. Αποτέλεσμα αυτής της κα­ τάπτυστης ενέργειας ήταν να καεί μεγάλο μέρος

των βιβλίων και η πυροσβεστική υπηρεσία να κατα­ στρέψει με το νερό ό,τι είχε απομείνει. Ο “εξαγνισμός” που έγραψαν οι βάνδαλοι στον εξωτερικό τοίχο του βι­ βλιοπωλείου αποτιμήθηκε στα 7-8 εκατομμύρια δρχ. Ό,τι φτιάχτηκε μέσα σε τέσσερις μήνες καταλύθηκε εν μίανυκτί. Εκφράζουμε τη θερμή μας συμπαράσταση στον Μά­ ριο Βερέττα και είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε στην επαναλειτουργία του βιβλιοπωλείου του. Όμως στο δελτίο τύπου του Μάριου Βερέττα μας κατέπληξαν τα παρακάτω λόγια του: ... ο Δήμαρχος Αθηναίων... Δεν φροντίζει για την αυστηρή αστυνόμευση της περιοχής, Δεν αποσύ­ ρει τα κέντρα απεξάρτησης από το κέντρο, Δεν απομακρύνει την απανταχτού αλητεία από τις «κα­ τασκηνώσεις» της επάνω στο λόφο του Στρέφη... Και συνεχίζει μεταξύ των άλλων να απαιτεί: Να καθαριστεί οριστικά η περιοχή των Εξαρχείων από τους αλήτες, τους κακοποιούς, τους επαίτες, τους ναρκομανείς, τους περιθωριακούς (τα πλάγια δικά μας). Κύριε Βερέττα, ειλικρινά αντιλαμβανόμαστε τον θυμό σας, αλλά θα μας επιτρέψετε να διαφωνήσουμε ριζικά όχι μόνο με τον τρόπο που εκφράζετε την οργή σας, αλλά και με την ουσία της καταγγελίας σας και τις α­ παιτήσεις σας. Σε καιρούς δύσκολους και πονηρούς - κατέχουμε τα πρωτεία του ρατσισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση - ας μη ρίχνουμε λάδι στη φωτιά, προσφέροντας άλλοθι σε μιαν ανεξέλεγκτη αστυνόμευση που μπορεί να βάλει βόμβα στα θεμέλια της δημοκρατίας.

βλιοθήκη στην Ελλάδα και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη - στεγάζεται προσωρινά στο Μέγαρο Μουσικής Αθη­ νών - και η βιβλιοθήκη του Βρετανικού Συμβουλίου στο Κολωνάκι, σύμφωνα με τις δηλώσεις του δι­ ευθυντή της, θα αντικατασταθεί από ένα κέντρο πλη­ ροφοριών που θα λειτουργεί με υπολογιστές. Στη μα­ κρινή Καλιφόρνια, μας πληροφορεί ο Κώστας Γαλανόπουλος στα ΝΕΑ, συνέβησαντα εξής: Τον Απρίλιο του '96 ο καινούριος διευθυντής της Νέας Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Σαν Φραντζίσκο, ανήγγειλε ότι θα την έκανε ηλεκτρονική. Τη γέμισε με κομπιούτερ και οθόνες και τα βιβλία καταχω­ νιάστηκαν σε αποθήκες. Περίσσευαν όμως 200.000 τόμοι. Για να μην ενο­ χλούν τους έκαψε και κάλεσε όλη την Καλιφόρνια να θαυμάσει το επίτευγμά του. Δεν υπολόγισε όμως αφενός την αντίδραση των παραδοσιακών βιβλιοφάγων και τις σκανταλιές α­ φετέρου των κομπιούτερ, οι οποίοι χρειάζονταν διαρκή συντήρηση. Έτσι σε 10 μήνες η «βιβλιοθή­ κη του μέλλοντος» είχε παθητικό 3 εκατ. δολάρια ενώ η χάρτινη περιουσία της σάπιζε στα υπόγεια. Ο νέος διευθυντής αναγκάστηκε να παραιτηθεί κατηγορώντας τους επικριτές του ότι «είναι ανίκα­ νοι να δουν την πρόοδο και θέλουν τις βιβλιοθήκες μουσεία». Δειλά, κάποιοι υπάλληλοι μετά το “κάζο” ανοίγουν τώρα χαρτοκιβώτια και ξαναβάζουν στα ράφια τα βιβλία.

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΟ INTERNET

Ο Ζαν-Ντομινίκ Μπωμπύ αρχισυντάκτης του γαλλικού ELLE, γράφει ο Μιχάλης Μητσός στα ΝΕΑ, ήταν ένας ευτυχισμένος άνθρωπος μέχρι τη στιγμή που συνέβη το απροσδόκητο. Από μια καρδιαγγειακή πάθηση έμει­ νε παράλυτος. Μόνο το αριστερό του βλέφαρο μπο­ ρούσε να κουνήσει. Μ’ αυτό το βλέφαρο όμως κατάφερε να γράψει ένα βιβλίο 140 σελίδων. Πώς; Κλείνοντας το βλέφαρό του στο σωστό γράμμα σε μια γραμματέα η οποία του διάβαζε το αλφάβητο. Έτσι υπολογίζεται ότι για να γράψει το βιβλίο του ανοιγόκλεισε το βλέφα­ ρό του πάνω από 200.000 φορές. Το βιβλίο κυκλοφό­ ρησε στη Γαλλία και σε λίγες ώρες εξαντλήθηκαν 25.000 αντίτυπα. Στο βιβλίο του Το σκάφανδρο και η πεταλούδα (Laffont) όλη η αγωνία της απόλυτης απο­ μόνωσης περιγράφεται με τρόπο συγκλονιστικό. Τέσσερις μέρες από την έκδοση του βιβλίου του ο ΖανΝτο έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 45 ετών. Το σκάφανδρο και η πεταλούδα μαθαίνουμε ότι πρό­ κειται να κυκλοφορήσει τον επόμενο μήνα στα ελληνι­ κά από τις εκδόσεις «Ψυχογιός».

Ένα εικονικό βιβλιοπωλείο δημιούργησε η δραστήρια ΕΛΕΑ ΕΠΕ στο Internet (http: // plato. elea. gr.) χρησι­ μοποιώντας ως βάση τον βιβλιογραφικό της οδηγό. Το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο περιλαμβάνει ούτε λίγο, ούτε πολύ 88.000 τίτλους βιβλίων που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά. Οι επισκέπτες αυτού του ιδιό­ τυπου βιβλιοπωλείου με την πιστωτική τους κάρτα μπορούν να παραγγείλουν όποιο βιβλίο θελήσουν. Στις οθόνες τους επίσης μπορούν να διαβάσουν τις παρουσιάσεις των νέων εκδόσεων, να επισκεφτούντις σελίδες διαφόρων εκδοτικών οίκων και τις δραστηριό­ τητες της Ένωσης Ελλήνων βιβλιοθηκάριων.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ Ενώ ήδη λειτουργεί η πρώτη ηλεκτρονική μουσική βι­

Μ ΑΘΗΜ Α ΖΩΗΣ

Βραχνγραφίεζ

Ε. ΚΕ. Β Ι.:

Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Τ Α Σ Ε ΙΣ

Γ τ ο ν γ κ ο σ Χ α β ία I I Γ Ι Ο Υ Γ Κ Ο Σ Λ Α Β Ι Κ Ο Τ Ρ Α Γ Ω Δ Ι Α : 0 πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία έφερε την Ελλάδα για άλλη μια φορά σε διάσταση με τη Δύση. Εκείνοι τοποθετούνταν αρνητικά προς τους Σέρβους, ε­ μείς τους «υιοθετήσαμε». Εκείνοι ήθελαν να αποτρέψουν την επέκταση των μαχών προς νότον, εμείς προβλη­ ματιζόμασταν για το όνομα που θα έπαιρνε η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Εκείνοι προέτασσαν το Παρόν, εμείς την Ιστορία (με το Μέλλον, φυσικά, δεν έδειχνε να ασχολείται κανείς). Όσο έρρεε το αίμα των πρωταγωνιστών του πολέμου, τόσο μεγάλωνε ο φανατισμός των θεατών του και τόσο πιο δυσδιάκριση γινόταν η αλήθεια. Δύσκολο έργο, λοιπόν, η συγκέντρωση αντικειμενικών και ψύχραιμων πονημάτων γι’ αυτή την τραγωδία. Δύσκολο, αλλά αναγκαίο για να την παρακολουθήσουμε και να την κατανοήσουμε. Η επιλογή που ακολουθεί δεν καλύπτει την κρίση στις σχέσεις της Αθήνας με τα Σκόπια, που αποτελεί χωριστό κεφάλαιο και απαιτεί δική του βιβλιογραφία. Επίσης, τα βιβλία που παρατίθενται δεν εξαντλούν το θέμα. Ένας λόγος γι’ αυτό είναι ότι σημαντικοί τίτλοι δεν έχουν (ακόμη;) μεταφραστεί στα ελληνικά - ο αγγλομαθής ανα­ γνώστης θα πρέπει να προσθέσει στη συλλογή του βιβλία όπως Η πτώση της Γιουγκοσλαβίας του Μίσα Γκλένι (Penguin, 1992) και Ο θάνατος της Γιουγκοσλαβίας των Δώρα Σίλμπερ και Άλαν Λιτλ (Penguin, BBC, 1995). Εξάλλου, η κατάσταση είναι ακόμη «θερμή»· οι μάχες μπορεί να σταμάτησαν, αλλά κανείς δεν είναι σίγουρος για το αν και πότε θα ξαναρχίσουν. Η αποτίμηση είναι, λοιπόν, προσωρινή. Τα Βαλκάνια, όπως ξέρουμε καλά, παράγουν περισσότερη Ιστορία απ’ αυτή που μπορούν να καταναλώσουν. Εκείνοι που την καταγράφουν είναι λογικό να μην προλαβαίνουν. ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΗΤΣΟΣ

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΧΑΤΖΗ/7Ρ0ΔΡ0Μ ΙΔΗΣ

Α ΡΓΥΡ Η Σ ΝΤΙΝ 0/70Υ/Ι0Σ

Η έκρηξη τον εθνικισμού

Z arje ονο Sarajevo ?

Παρασκήνιο, Αθήνα 1991, σελ.240

Κορφή, Αθήνα 1993,σελ. 267

ΖΩΡΖ ΚΑΣΤΕΔΔΑΝ

/7ΑΥΔ0Σ ΣΑΡΔΗΣ

Ιστορία των Βαλκανίων

Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας

Μετάφραση: Βασιλική Αλιφέρη Γκοβόστης, Αθήνα 1996, σελ. 711

Compupress, Αθήνα 1993, σελ. 190

ΖΔΑΤΑ Φ Μ Ι/70βΙΤΣ

ΓΙΩ ΡΓΟ Σ ΜΗΤΡΑΔΙΑΣ

Το ημερολόγιο της ΖΧάτα

Γιουγκοσλαβία: έγκλημα και τιμωρία

Μετάφραση: Άγγελος Φιλιππάτος Νέα Σύνορα, Αθήνα 1994, σελ. 190

ΤΟΧΡΟΝΙΚΟΜΙΑΣΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ Ιαμός, Αθήνα 1994, σελ. 397

ΝΕΜ/70ΪΣΑ ΠΟΠΟΒ

ΣΩ ΤΗΡΗΣ SA/INTEN

Ο σέρβικός λαϊκισμός

Μ ακεδονικό και Βαλκάνια (1991-1994)

Μετάφραση-Πρόλογος: Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης Παρασκήνιο, Αθήνα 1994, σελ. 122

ΗΑΔΙΕΞΟΔΗΠΟΡΕΙΑΤΗΣΕΛΛΗΝΙΚΗΣΠΟΛΠΙΚΗΣ θεμέλιο, Αθήνα 1994, σελ. 166

ΤΑ ΣΟ Σ Τ ΕΔ Δ 0ΓΔ 0Υ

ΒΙΝ ΤΟΣΔΑΒ ΣΤΕΒ Α Ν Ο Β ΙΤΣ

Η Γερμανική πολίτικη στον Γιουγκοσλαβικό χώρο (1991-1995)

Χιόνι στην Αθήνα

Πόλις, Αθήνα 1996, σελ. 262

Μετάφραση: Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης Παρασκήνιο, Αθήνα 1992, σελ. 175

Ο Μιχάλης Μητσός είναι δημοσιογράφος στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ και στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων

Ε Λ ΙΣ Α Β Ε Τ M O Υ Τ Ζ Α Ν -Μ Α Ρ Τ ΙΝ Ε Γ Κ Ο Υ

Αυτοβιογραφία Μέσα από την Αυτοβιογραφία της πρώτης Ελληνίδας πεζογράφου σκιαγραφείται η θέση της γυναίκας στην επτανησιακή κοινωνία του 19ου αιώνα και ανιχνεύονται τα σπέρματα της χειραφέτησης που ακολούθησε.

ν ε ε ς* κ ν κ λ ο ψ

ο ρ ίε ς

Ν ΙΚ Ο Λ Α Ο Σ Κ Ο Ν Ε Μ Ε Ν Ο Σ

Τα ματογυάλια Το καυστικότατο κείμενο ενός αγνοημένου συγγραφέα που σχολιάζει σπαρταριστά την κοινωνική καθημερινότητα της εποχής του, η οποία ελάχιστα διαφέρει από τη σημερινή.

3 U G O FOSCOLO

ΠΟΙΗΜΑΤΑ U G O FO SC O LO

Ποιήματα μεταφρασμένα από Επτανησιους

iiji

Ο πιο αγαπημένος ποιητής στην Ιταλία, σχεδόν άγνωστος στην Ελλάδα, αν και Ζακυνθινής καταγωγής, μεταφρασμένος από τους επιφανέστερους μετασολωμικούς ποιητές.

Επιμέλεια: Ηλίας Μαγκλίνης

Επιλεκτική κ ατα γραφ ή ση μαντικώ ν, λ η σ μ ο ν η μ έν ω ν , εν ίο τ ε α ξ ιο π ερ ίερ γ ω ν γ εγο νότω ν π ου σ η μ ά δ ε ψ α ν τον κ ό σ μ ο της λο γ ο τ εχ ν ία ς κα ι τ η ς τέχ ν η ς γεν ικ ό τερ α

Στην Ελλάδα...

6 Α π ριλίου 1833: Ο Αδαμάντιος Κοραής (ετ. γεν. 1748) πεθαίνει στο Παρίσι.

13 Απριλίου 1841:0 ποιητής και ζωγρά­ φος Νίκος Εγγονόπουλος _________ (1910-1985) συλλαμβάνεται αιχμάλωτος από τους Ναζί και κλείνεται σε στρατόπε­ δο εργασίας. Θα δραπετεύ­ σει και, αφού διανύσειτη μισή Ελλάδα με τα πόδια, θα επιστρέφει στην Αθήνα.

15 Απριλίου 1896: Ο πεζογράφος Γεώργιος Βιζυηνός (ετ. γεν. 1849) πεθαίνει στο Δρομοκαΐκειο «συνέ­ πεια μαρασμού τελευταία περίοδος προϊούσης γενι­ κής παραλύσεως». Ο Βιζυηνός είχε εισαχθεί στο ίδρυμα στις 14 Απριλίου 1892. Εκεί έγραψε το διήγημα «Μοσκώβ-Σελήμ».

15 Απριλίου 1927: Ο Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) δημοσιεύει στην εφημερίδα «Ελεύθερος Λόγος» τις εντυπώσεις του α­ πό την επίσκεψή του στο σπίτι του Κωνστα­ ντίνου Π. Καβάφη (1863-1933) στην Αλε­ ξάνδρεια. «Ένας θνητός που έγινε αθάνα­ τος», γράφει χαρακτηριστικά.

20 Απριλίου 1899: Εκδίδονται τα «Λόγια της Πλώρης»του Ανδρέα Καρκαβίτσα (1865-1922).

20 Απριλίου 1922: Ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης (ετ. θαν. 1988) γεννιέται στο Μετα­ ξουργείο. Ειρωνεία: στις 20 Απριλίου (1889) είχε γεννηθεί και ο Αδόλφος Χίτλερ.

21 Απριλίου 1967: Ο Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) συλλαμβάνεται στο σπίτι του

Επετηρίδα

λίγες ώρες μετά από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών. Την ίδια ακριβώς ημέρα πεθαίνει η γυναίκα του πεζογράφου Κοσμά Πολίτη (1888-1974), ενώ ο ίδιος συλλαμβάνεται από την Ασφάλεια ως αριστερός. Ανακρίνεται για αρκετές ώρες ώσπου να τον αφήσουν ελεύθερο για να κηδέψει τη γυναίκα του. Κι ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, ο Γιώργος Σεφέρης (1900-1971) σημειώνει στο ημερολόγιό του: «Προκόβουμε κατα­ πληκτικά».

22 Απριλίου 1894: Γεννιέται στην Αλεξάν­ δρεια της Αιγύπτου η Πηνελόπη Δέλτα (ετ. θαν. 1941).

26 Απριλίου 1888: Γεννιέται ο Κοσμάς Πο­ λίτης στην Αθήνα. Το πραγματικό του όνο­ μα είναι Πάρις (Παρασκευάς) Ταβελούδης.

26 Απριλίου 1981: Πεθαίνει ο ποιητής Τάκης Σινόπουλος (ετ. γεν. 1917).

27 Απριλίου 1748: Ο Αδαμάντιος Κοραής (ετ. θαν. 1833) γεννιέται στη Σμύρνη.

27 Απριλίου 1864:0 Στρατηγός Μακρυγιάννης (ετ. γεν. 1797) πεθαίνει στο σπίτι του.

27 Απριλίου 1941: Καθώς οι Γερμανοί ει­ σβάλλουν στην Αθήνα, η Πηνελόπη Δέλτα αυτοδηλητηριάζεται. Πεθαίνει στις 2 Μαΐου. Η τελευταία της εντο­ λή: «Παιδιά μου, ούτε παπά, ούτε κηδεία. Παραχώστε με σε μια γωνιά του κήπου...».

29 Απριλίου 1863: Γεννιέται στην Αλεξάνδρεια ο Κ.Π. Καβάφης.

29 Απριλίου 1933: Ο Κ.Π. Καβάφης πεθαίνει την ημέ­ ρα των γενεθλίων του. Την ί­ δια ακριβώς ημέρα πεθαίνει και η ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη Οφ.γεν. 1902).

30 Απριλίου 1954:0 πεζογράφος Μάριος Χάκκας (1931-1972) συλλαμβάνεται και δι­ κάζεται με το νόμο 509 ως κομμουνιστής. Καταδικάζεται σε τέσσερα χρόνια φυλακή, θα αποφυλακιστεί στις 30 Απριλίου του

Τον Απρίλιο του 1946 εκδίδεται από τον οίκο Γκοβόστη η πρώτη συλλογή ποιημά­ των του Άρη Αλεξάνδρου (1922-1978), «Ακόμα τούτη η Άνοιξη». Τον Απρίλιο του 1957 τυπώνεται η ποιητι­ κή συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «Εν Ανθηρώ Ελληνι Λόγω» από τον Ίκαρο. Τον Απρίλιο του 1980 τυπώνεται η ποιητι­ κή συλλογή του Ανδρε'α Εμπειρικού (1901-1975) «Οκτάνα» από τον Ίκαρο.

Στον Κόσμο...

3 : 0 συγγραφέας του έμμε­ τρου δράματος «Συρανό ντε Μπερζεράκ» Εντμόντ Ροστάν (ετ. θαν.

1918) γεννιέται στη Μασσα­ λία.

2 Απριλίου 1805: Γεννιέται ο Χανς Κρίσπαν Αντερσεν (ετ. θαν. 1875) στην Odense της Δανίας.

2 Απριλίου 1840:0 Γάλλος συγγραφέας Εμίλ Ζολά (ετ. θαν. 1902) γεννιέται στο Παρίσι.

7 Απριλίου 1824: Θάνατος του Άγγλου ποιητή Λόρδου Βύρωνα (ετ. γεν. 1788) στο Μεσολόγγι από ελονοσία. Η καρδιά και τα πνευμόνια του τάφηκαν στην Ελλάδα, αλλά το σώμα του ενταφιάστηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Nottinghamshire της Αγγλίας.

9 Απριλίου 1821: Γέννηση του Γάλλου ποι­ ητή Σαρλ Μποντλέρ (ετ. θαν. 1867).

13 Απριλίου 1906: Ο μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας Σάμιουελ Μπέκετ (ετ. θαν. 1989) γεννιέται στο Δουβλίνο. Αργότερα θα πει: «Όλοι τρελοί γεννιόμα­ στε, αλλά εκείνος που είναι σε θέση να ανα­ λύσει την τρέλα του είναι φιλόσοφος».

14 Απριλίου 1930:0 Ρώσος ποιητής Βλαντιμίρ Μ αγιακόφσκι (1893-1930) συναντά στο γραφείο του τη Βερόνικα Πολόνσκαγια με την οποία ήταν ερωτευμένος. Αυτοκτονεί με το ρεβόλβερ του λίγες μόλις στιγμές

αφού εκείνη έχει φύγει.

14 Απριλίου 1864: Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (18211881) γράφει μπροστά στο πτώμα της γυναίκας του (η ο­ ποία είχε πεθάνει από φυμα­ τίωση), το κείμενο «Περι­ συλλογή».

15 Απριλίου 1843: Ο πεζογράφος Χένρυ Τζέιμς (ετ. θαν. 1916) γεννιέται στη Νέα Υόρκη.

15 Απριλίου 1942: Θάνατος του Ρόμπερτ Μούζιλ (ετ. γεν. 1880) από ε­ γκεφαλικό επεισόδιο.

15 Απριλίου 1980: Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ (ετ. γεν. 1905) πεθαίνει. Τέσσερις μέρες αργό­ τερα πενήντα χιλιάδες άτομα τον συνοδεύ­ ουν στο κοιμητήριο Μονπαρνάς.

18 Απριλίου 1964: Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ προκαλεί αντιδράσεις με τη δήλωσή του: «Μπροστά σε ένα παιδί που πεθαίνει, η "Ναυτία" δεν βαραίνει καθόλου».

21 Απριλίου 1910: Πεθαίνει ο Αμερικανός συγγραφέας Μ αρκΤουέιν (ετ. γεν. 1835).

21 Απριλίου 1933: Ο Μάρτιν Χάιντεγκερ (1889-1976) δέχεται να εκλεγεί πρύτανης του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ. Αργότερα θα δηλώσει: «Ήταν η μεγαλύτε­ ρη ανοησία της ζωής μου».

22 Απριλίου 1934:0 Ντύλαν Τόμας (19141953) κερδίζει το πρώτο βραβείο της «Γώ­ νιας των Ποιητών» (Poets’Corner) και η Sunday Referre γίνεται χορηγός της πρώ­ της του ποιητικής συλλογής.

23 Απριλίου 1564: Πιθανή ημερομηνία γέν­ νησης του Ουίλιαμ Σαίξπηρ (ετ. γεν. 1616) στο Stratfford της Αγγλίας.

24 Απριλίου 1899: Γέννηση του Ρώσου συγγραφέα Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (ετ. θαν.

1977) στο Σεν Πίτερσμπουργκτης Ρωσίας.

24 Απριλίου 1930: Εκδίδεται το ποίημα «Η Τετάρτη των Τεφρών» του Τ.Σ. Έλιοτ (1888-1965). Τον Απρίλιο του 1856 ο Γκυστάβ Φλό­ μπερ (1921-1880) ολοκληρώνει τη «Μα­ ντάμ Μποβαρύ» ύστερα από 56 μήνες επί­ μονης εργασίας. Τον Απρίλιο του.1919 ο Άγγλος συγγρα­ φέας Ε.Μ . Φόρστερ (1879-1970) δημοσι­ εύει δοκίμιο για την ποίηση του Καβάφη. Τον Απρίλιο του 1938 κυκλοφορεί η «Ναυτία» του Σαρτρ αποσπώντας ιδιαίτε­ ρα επαινετικές κριτικές. Τον Απρίλιο του 1991 πεθαίνει ο Άγγλος συγγραφέας Γκράχαμ Γκριν (ετ. γεν.

1904) στην Ελβετία.

Επετηρίδα

Μ

Η Ν Η Ν

ΒΙΒΛΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΠΑ

ΕΦΙΑΛΤΕΣ απο τον

ψ υ χ ρ ά π ό λ εμ ό

Η ερώτηση «Είστε ή υπήρξατε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος;» τέθηκε κατ’ επα­ νάληψη κάτω από συνθήκες τρόμου σε εκα­ τοντάδες Αμερικανούς διανοούμενους, δη­ μόσιους υπάλληλους, δασκάλους, καθηγη­ τές, συγγραφείς, καλλιτέχνες στη δεκαετία του ’50. Τα βιβλία των Theodore Dreiser, Dashiell Hammett, W.H. Auden, Edmund Wilson και άλλων, αποσύρονταν ως ανατρε­ πτικά από τις δημόσιες βιβλιοθήκες. Κι όταν στο Μπλούκλιν εξερράγη ένας υπόνομος, τα πλήθη στο δρόμο άρχισαν να ουρλιάζουν πα­ νικόβλητα: «Οι Ρώσοι! Ηρθαν οι Ρώσοι!». Οι επιτροπές «αντι-αμερικανικών δραστηριο­ τήτων» που συστάθηκαν (σε μια από αυτές πρόεδρος ήταν ο, μετέπειτα πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον) είχαν σκοπό να εξαρ­ θρώσουν την «κομμουνιστική συνομωσία» που απειλούσε την Αμερική. Η μαζική αυτή υστερία έφτασε σε ακραία σημεία όταν ένας άγνωστος γερουσιαστής από το Ουινσκόν-

σιν, ο Τζόζεφ Μακάρθι (Joseph Me Carthy, 1908-1957), δήλωσε το 1950 ότι έχει στα χέρια του έναν κατά­ λογο 205 ονομάτων α­ πό άτομα που ανήκαν στο κομμουνιστικό κόμμα και που την ίδια στιγμή εργάζονταν στα ανώτερα κλιμάκια της αμερικανικής κυβέρνησης. Λίγο αρ­ γότερα, το 1953, το ζεύγος Ρόζενμπεργκ εκτελέστηκε με την κατηγορία της κατα­ σκοπείας, ενώ παράλ­ ληλα, σκηνοθέτες και ηθοποιοί του κινημα­ τογράφου διώκονταν. Καριέρες και ζωές κα­ ταστρέφονταν. Στην πλειονότητά τους οι Αμερικανοί διανο­ ούμενοι καταδίκαζαν την ακραία αυτή μορφή μαζικής παράνοιας. Φαίνεται όμως ότι οι και­ ροί αλλάζουν: δύο βιβλία κυκλοφόρησαν πρόσφατα στην Αμερική τα οποία, στο πνεύ­ μα του νεο-συντηρητικού ιδεολογικού κλίμα­ τος της Νέας Τάξης Πραγμάτων, εκφράζουν θεωρίες και απόψεις που ανατρέπουν τη μέ­ χρι τώρα επικρατούσα άποψη που καταδίκα­ ζε την αντι-κομμουνιστική υστερία της δεκαε­ τίας του ’50 ως ένα βάρβαρο «κυνήγι μαγισσών».

Α ν τι-κομ μ ου νισ τ ές ενα ντίον Μ ακάρθι (!) Ο Ρίτσαρντ Γκιντ Πάουερς (Richard Gid Powers) είναι καθηγητής ιστορίας στο Πανε­ πιστήμιο City της Νέας Υόρκης. Στο βιβλίο του «Όχι δίχως Τιμή - Η ιστορία του Αμερι­ κανικού Αντικομμουνισμού» (Not Without Honor - The History of American A nti­ communism, εκδ. Free Press, Νέα Υόρκη, 1996, σελ. 554) επανεξετάζει σε βάθος, και ταυτόχρονα προχωρά σε μια ριζική αναθεώ­ ρηση όλων όσα έχουν λεχθεί και γραφεί για

την αντικομμουνιστική Αμερική των λεγάμε­ νων «φίφτις». Ο Πάουερς κάνει ένα σαφή δια­ χωρισμό ανάμεσα στους «αντι-ανατρειττικούς» (counter-subversives) υστερικούς τύ­ πους όπως ο γερουσιαστής Τζόε Μακάρθι, και στους «υπεύθυνους αντι-κομμουνιστές» (responsible anti-communists). Σύμφωνα με τον Πάουερς, οι «αντι-ανατρεπτικοί» είχαν διασυνδέσεις με την άκρα δεξιά της Αμερικής ενώ, την ίδια στιγμή, λάτρευαν τις «θεωρίες συνομωσιών» (conspiracy theories), στις οποίες βάσιζαν το επιχείρημα ότι ο κομμουνισμός ήταν η μόνη αιτία για οτι­ δήποτε πήγαινε στραβά στην Αμερική. Ο Πά­ ουερς θεωρεί ότι η ανικανότητά τους να απο­ δεχθούν τις αλλαγές που συντελούνταν στην αμερικανική κοινωνία μετά τον πόλεμο (ως γνωστόν, ακόμα και η εμφάνιση του Rock’ η’ Roll το 1955 θεωρήθηκε από μερικούς ως συνομωσία των Σοβιετικών για να διαφθαρεί η αμερικανική νεολαία...), τους οδήγησε στην ακραία μορφή υστερίας που χαρακτήρισε την περίοδο εκείνη, όπου ακόμα και στις γνω­ στές B-movies ταινίες επιστημονικής φαντα­ σίας, οι εξωγήινοι εισβολείς φαίνονταν να συμβολίζουν την απειλή του κομμουνισμού: τα «μικρά πράσινα ανθρωπάκια» ήταν τελικά «κόκκινα»...

ξένοβιβλίο

Οι «υπεύθυνοι αντι-κομμουνιστές», από την άλλη, μας λέει ο Πάουερς, δεν είχαν καμμιά σχέση με τους υστερικούς αδαείς ακροδεξιούς Μακαρθικού ύφους και ήθους. Ηταν άν­ θρωποι των οποίων η απέχθεια προς τον κομ­ μουνισμό ήταν βασισμένη σε βαθιά και πολύ­ πλευρη γνώση σχετικά με την αληθινή φύση του κομμουνισμού και του κακού που έκανε σε μια δημοκρατική κοινωνία. Επρόκειτο για μελετητές, ερευνητές, καθηγητές, ισχυρίζε­ ται ο Πάουερς, μερικοί από τους οποίους ή­ ταν ο Sidney Hook, ο Arthur Μ. Schlesinger

Το πρόβλημα που αντιμετωπίσανε βέβαια, μας λέει ο Πάουερς, ήταν ότι οι ακραίες μέ­ θοδοι, οι ύποπτες μεθοδεύσεις και ανεύ­ θυνες επιθέσεις των «αντι-ανατρεπτικών» την περίοδο εκείνη, οδήγησαν όλο τον σκεπτόμενο κόσμο στο να ταυτίσει οτιδήποτε αντι-κομμουνιστικό με τον Μακάρθι και την παρέα του. Από κει και πέρα, ήταν αναμενόμενο ότι κάθε επίθεση εναντίον του κομμουνισμού, απ’ όπου κι αν προερχόταν και όποιο και αν ή­ ταν το ύφος και περιεχόμενο, στιγματιζόταν ως ισοπεδωτική, αντιδραστική, βάρβαρη και βέβαια, μακαρθική. Έτσι, λοι­ πόν, η έκκληση των «υπεύ­ θυνων αντι-κομμουνιστών» σε ακαδημαϊκούς κύκλους καθώς και σε κύκλους διανο­ ουμένων, δεν εισακούστηκε ποτέ, ακόμα κι όταν η τρομο­ κρατία του Μακάρθι κατέρρευσε και ο ίδιος πέθανε ξε­ χασμένος απ’ όλους, μέσα στην παρακμή του αλκοόλ, το 1957.

Και μετά τη δ εκα ετία του ’5 0 ;

Jr. και ο John Dewey. Σε αντίθεση με τους μακαρθικούς, η προσέγ­ γιση των «υπεύθυνων αντι-κομμουνιστών» στο ζήτημα του κομμουνισμού στην Αμερική ξεκινούσε από μια θετική βάση και έριχνε το βάρος της όχι σε προπαγανδιστικού και ρη­ τορικού επιπέδου θέσεις, αλλά σε πιο γενικευμένες θεωρίες με κάποιο φιλοσοφικό υπόβαθρο όπως, για παράδειγμα, στη «σύ­ γκρουση αξιών ανάμεσα στην ελευθερία και τον απολυταρχισμό».

ξένοβιβλίο

Κατά τη διάρκεια της δεκαε­ τίας του ’70, ύστερα από τις άγριες δολοφονίες των αδελ­ φών Κένεντι, του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, την τραγωδία του Βιετνάμ και, βέβαια, το σκάν­ δαλο Γουότεργκέιτ (που έρι­ ξε και τον Πρόεδρο Νίξον), οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν έβλεπαν το λό­ γο γιατί θα έπρεπε να υποπτεύονται τον κομ­ μουνισμό ενώ, παράλληλα, όλοι όσοι είχαν κυνηγηθεί μια εικοσαετία νωρίτερα, απο­ κτούσαν διαστάσεις ηρώων. Οι «υπεύθυνοι» φιλελεύθεροι αντι-κομμουνιστές της δεκαε­ τίας του ’50 είχαν εγκαταλείψει τον αγώνα τους. Σ’ αυτήν ακριβώς τη φάση ήρθε ο καθηγητής Norman Podhoretz, ο οποίος, μόνος του σχε­ δόν, υποστηρίζει ο Πάουερς, κατάφερε να ξαναδημιουργήσει τον λεγόμενο «αντι-κομ-

μουνιστικό συνασπισμό» (anti-communist coalition) συγκεντρώνοντας άτομα που μπο­ ρούσαν να μιλήσουν σωστά, σοβαρά και υπεύθυνα για τις αρνητικές πλευρές του κομ­ μουνισμού. Η ειρωνεία είναι πως οι προσπά­ θειες της κίνησης αυτής των μετριοπαθών αντικομμουνιστών συνέβαλαν σημαντικά στην εκλογή του Ρόναλντ Ρέιγκαν στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών και στην αναγέννη­ ση της αντι-κομμουνιστικής γραμμής που α­ κολουθήθηκε στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, σε αντίθεση με την «ηττοπαθή» εξω­ τερική πολιτική του δημοκρατικού Κάρτερ. Πάντως, τις υποψίες των «υπεύθυνων» αντικομμουνιστών, αλλά και του ίδιου του συγγραφέα, αναφορικά με τις κομμουνιστι­ κές συνομωσίες μέσα στην Αμερική, ήρθαν να επιβεβαιώσουν απόρρητα έγγραφα της Κα-Γκε-Μπε που δόθηκαν πρόσφατα στη δη­ μοσιότητα. Τα έγγραφα αυτά, που είναι πιο γνωστά ως «φάκελοι Βενόνα», αποκαλύ­ πτουν ότι υπήρχε οργανωμένη και συστημα­ τική κατασκοπεία από κομμουνιστές Αμερι­ κανούς πράκτορες, οι οποίοι υποστηρίζονται από τη Σοβιετική Ένωση καθώς και το ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα της Αμερικής (ΚΚΑ) κατευθυνόταν από το Κρεμλίνο. Ακριβώς σ ’ αυτά τα ντοκουμέντα έχει βασίσει το δικό του βιβλίο, ο διευθυντής των Αρχείων Νεότερης Ιστορίας της Αμερικής στη Βιβλιο­ θήκη του Κονγκρέσου, Τζον Ερλ Χάινς (John Earl Haynes). Τίτλος του βιβλίου: «Κόκκινος Φόβος ή Κόκκινη Απειλή; Αμερικανικός Κομμουνισμός και Αντι-κομμουνισμός την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου» (Red Scare or Red Menace? American Communism and Anti-com m unism in the Cold War Era, εκδ. IL: Dee, Σικάγο, 1996, σελ. 214). Ο Χάινς έχει επίσης αντλήσει υλικό από την έρευνα που είχε κάνει μαζί με τον Χάρβεϊ Κλερ (Harvey Klehr) πάνω σε απόρρητους φακέ­ λους από τη Μόσχα, ντοκουμέντα στα οποία βασίστηκαν για να γράψουν το βιβλίο τους «Ο Μυστικός Κόσμος του Αμερικανικού Κομ­ μουνισμού» που κυκλοφόρησε μέσα στο 1995. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Χάινς γράφει πως

πράγματι το ΚΚΑ ήταν επικίνδυνο για την Αμερική. Ειδικά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλε­ μο ήταν ο «εσωτερικός σύμμαχος του πιο επι­ κίνδυνου εχθρού της Αμερικής» - εδώ ο Χάινς αναφέρεται βέβαια στη Σοβιετική Ένω­ ση. Φαίνεται πως ανάμεσα στα πλάνα των κομμουνιστών εξ Αμερικής ήταν να κλέψουν τα απόρρητα σχέδια του προγράμματος «Μανχάταν» για την κατασκευή ατομικής βόμβας, καθώς και άλλα πολύτιμα στοιχεία

και πληροφορίες στρατιωτικού περιεχομέ­ νου και να τα δώσουν στους Σοβιετικούς. Σύμφωνα με την υπόθεση αυτή το ζεύγος Ρόζενμπεργκ είχε πράγματι κλέψει τέτοιου εί­ δους σχέδια και τα είχε «πασάρει» στους Σο­ βιετικούς. Δεν ήταν όμως μονάχα αυτοί. Γε­ γονός είναι πως η κατασκευή ατομικής βόμ­ βας ή βόμβας υδρογόνου από την ΕΣΣΔ βα­ σίζεται κατά πολύ σε κλεμμένα επιστημονικά έγγραφα που έφτασαν στο Κρεμλίνο από την Αμερική μέσω μυστικών πρακτόρων. Ο Χάινς

όμως δεν σταματά εδώ καθώς υποστηρίζει ό­ τι υπήρχε ένα καλά οργανωμένο κύκλωμα κα­ τασκόπων και πρακτόρων που είχε διεισδύσει ακόμα και στα ανώτερα κλιμάκια της κυβέρνησης, τα συνδικαλιστικά όργανα των εργατών, στο Χόλιγουντ, στο Μπρόντγουέι, και πάει λέγοντας.

Συμπ εράσ μα τα Τόσο ο Πάουερς όσο και ο Χάινς βρίσκονται στην ίδια κατευθυντήρια γραμμή με εκείνη που είχε χαράξει ο Μακάρθι και οι ακόλουθοί του, με τη μόνη διαφορά ότι διαφωνούν ως προς τη μέθοδο και τον τρόπο με τον οποίο έ­ γινε τότε επίθεση ενάντια στον κομμουνισμό. Οι Αμερικανοί φαίνεται πως δεν ξεχνούν εύ­ κολα. Το πρόβλημα όμως βρίσκεται στο πώς λειτουργεί ο συλλογικός μηχανισμός μνήμης σε αυτή τη χώρα αφού έχουν την τάση να δια­ στρεβλώνουν καταστάσεις, να μεταμορφώ­ νουν πρόσωπα σε βαθμό τέτοιο που να μπο­ ρεί να μιλά κανείς για ένα είδος «μετάλλα­ ξης» της μνήμης. Κατά κάποιο τρόπο, η περί­ πτωσή τους θυμίζει τη βλακώδη επιμονή κά­ ποιων (εναπομείναντων) κομμουνιστών στο να αγιοποιούντον Στάλιν ή απλά να δικαιολο­ γούν την εισβολή στην Ουγγαρία το 1956 και στην Τσεχοσλοβακία δώδεκα χρόνια αργότε­ ρα. Αυτή η «μετάλλαξη συλλογικής μνήμης» άρ­ χισε να παρατηρείται την περίοδο της κυβέρ­ νησης του πολεμοχαρούς και διόλου μετριο­ παθούς Ρέιγκαν, ο οποίος άλλαξε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι Αμερικανοί αντιμετώπι­ ζαν την υπόθεση Βιετνάμ καθώς επίσης και το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ. Ύστερα ήρθε η ηρωοποίηση του αξιωματικού Όλιβερ Νορθ στο σκάνδαλο παράνομης πώλησης όπλων των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, γνωστό ως «Ιράν-γκεϊτ» - άμεσα ανεμιγμένος στην υπό­ θεση αυτή φέρεται ο διάδοχος του Ρέιγκαν στην προεδρία Τζορτζ Μπους. Η ειρωνεία είναι πως υπήρξαν και εξιλαστή­ ρια θύματα ανάμεσα στους αντιδραστικούς και υστερικούς «αντι-ανατρεπτικούς» αντικομμουνιστές: ακόμα κι αυτός, ο διαβόητος Μακάρθι ήταν ένα τέτοιο θύμα αφού έγινε

ξένοβιβλίο

«μπροστάρης» στη «σταυροφορία» κάποιων που προτίμησαν να κερδίσουν τον βρόμικο αυτό και διόλου «ψυχρό», πόλεμο από τα πα­ ρασκήνια, ενώ όταν η «αποστολή» του τελεί­ ωσε, περιθωριοποιήθηκε σε ακραίο βαθμό (ας μην εκπλαγεί κανείς αν μετά τον Νίξον ο Όλιβερ Στόουν γυρίσει τη ζωή του Μακάρθι σε ταινία...). Μήπως αυτό δεν ήταν το πραγματικό πρόσω­ πο της Αμερικής το 1950 - και όχι μόνο τότε; Κι από την άλλη πλευρά, ποιος ο λόγος να φέρουμε ξανά στο προσκήνιο τέτοιου είδους «φαντάσματα» και εφιάλτες; «Για να μπουν τα πράγματα στη θέση τους», ισχυρίζονται και οι δύο συγγραφείς. Αλλά ποια πράγματα να μπούνε στη θέση τους; Το ότι Αμερικανοί κομμουνιστές και Σοβιετικοί πράκτορες έκα­ ναν όντως κατασκοπεία στην Αμερική; Ή μή­ πως το ότι τόσο οι αμερικανικές όσο και οι σοβιετικές κυβερνήσεις της εποχής σκορ­ πούσαν τον τρόμο σε αθώους πολίτες, το ότι τους κατέστρεφαν και τελικά τους εξόντω­ ναν; Τα γεγονότα αυτά είναι γνωστά και τού­ τη η αναχρονιστικού τύπου επανεξέτασή τους δεν προσφέρουν, ούτε καν προσθέ­ τουν, το παραμικρό στη σωστή γνώση της σύγχρονης ιστορίας. Δεν υπάρχει τίποτα το «αιρετικό» στα λεγάμενα των δύο Αμερικα­ νών συγγραφέων παρά μόνον ένα αντιδρα­ στικό πνεύμα που είναι έτοιμο να σαρώσει τα πάντα. Ίσως τελικά να βρισκόμαστε σε μια εποχή ό­ που, ανάμεσα στα άλλα, υπάρχει μια επικίν­ δυνη τάση στο να «αγιοποιούμε» και να δί­ νουμε «άφεση αμαρτιών» σε πρόσωπα και πράγματα που έχουν αμαυρώσει με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο τη νεότερη ιστορία. Μετά από όλα όσα έχουν ειπωθεί για τους θαλά­ μους αερίων ως μια «μικρή λεπτομέρεια» του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου», καιρός είναι, φαί­ νεται, να δικαιολογήσει κανείς και το «κυνήγι των μαγισσών», τις βλακώδεις θεωρίες «ντό­ μινο» κ.ο.κ., στην Αμερική της δεκαετίας του 1950. Ό λ’ αυτά όμως δεν μπορούν παρά να προκαλούν σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο μια βαθιά μελαγχολία...

ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ

W mm Λ

ε

ν

χ

ι ψ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ, 1890-1950 Κείμ ενα: Βασίλης Σφ υρ ό ερ α ς, Β ασίλης Χαρίσης Σχεδ ιασ μός: Σ.Β . Σκοπελίτης Αθήνα, Ολκός/Ριζάρειον Ίδρυμα, 1996, Σελ. 2 5 0

Ο φ ακός μεγάλων φωτογράφων (B o isso n a s, Nelly’s, Μπαλάφας, Μ ελετζής, Παπαϊωάννου, κ.ά.) αποθανά­ τισε σ ε μια έκδοση- μαρτυρία τη φυσιογνωμία της ■ Ηπείρου. φωτογραφίες υψηλής αισθητικής ι ιωαννινα μ ε τον φυσικό τους περίιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους, η ακμαία στιγμιότυπα από την καθημερινή

ρινττ Χαδούλα ήταν η Χαοαολίνα Μια προσέγγιση της παπαδιαμαντικής ηρωίδας από τη σκοπιά του φύλου στον Μιχάλη Μερακλή

56

«Η θητεία της πενθεράς»1δεν είναι από τα γνωστότερα παπαδιαμανπκά διηγήματα. Οι προσεγγίσεις του έργου έχουν συνήθως η­ θογραφικό ή λαογραφικό χαρακτήρα με κυρίαρχη τη «φυσιολογία» που διέπει πρόσω­ πα, γεγονότα και καταστάσεις, ενώ - απ’ όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε - λείπει η α­ νάγνωσή του από την οπτική του φύλου2. Δη­ μοσιεύτηκε το Νοέμβριο του 1902 στο περιο­ δικό «Ζωή», λίγους μόνο μήνες πριν από τη δημοσίευση της «Φόνισσας»3. Είναι μάλλον περίεργος ο μη συσχετισμός των δύο ηρωίδων από τους διάφορους μελε­ τητές, αφού η Χαρμολίνα αποτελεί από κάθε άποψη τον πλησιέστερο προς τη Φραγκογιαννού, την ψυχοσύνθεση και τα πάθη της γυναικείο παπαδιαμαντικό χαρακτήρα, το πρόπλασμά της. Αλλωστε, δεν είναι πιθανά τυχαίο γεγονός το ότι δημοσιεύτηκε σαρανταπέντε μόλις ημέρες πριν από τη «Φόνισσα», χωρίς να μεσολαβήσει κάποια άλλη

Μελέτη

γυναικεία μορφή. Δεν θα ήταν δε υπερβολή να ισχυριστούμε - βασιζόμενοι/ες όχι μόνο στην κοινότητα του τρόπου ζωής των δύο γυναικών, αλλά και στην κοινή ιδεολογία τους - πως η Χαδούλα-Φραγκογιαννού είναι η προέκταση, η ολοκλήρωση της Χαρμολίνας. Πριν απ’τη διερεύνηση, ωστόσο, μιας τέ­ τοιας άποψης επιβάλλεται να επισημανθεί α­ πό την αρχή η σημαντική επίσης διαφορά τους, αλλά και η στάση του συγγραφέα απέ­ ναντι τους. Πιο συγκεκριμένα, η Χαρμολίνα είναι μια Σκιαθίτισσα που, αν και κατανοεί τους λόγους που καθορίζουν την ταξική και φυλετική της θέση - ίδιες μ’ αυτές των περισ­ σότερων γυναικών του νησιού της - αποδέχε­ ται τη γυναικεία μοίρα της και σταματάει έ­ γκαιρα, αδύναμη και απρόθυμη να διαταράξει την έννομη φυλετικά και κοινωνικά τάξη. Ο συγγραφέας όμως - κι εδώ χρειάζεται να σταθούμε ιδιαίτερα - δεν φαίνεται να ικανο­ ποιείται από την αποδοχή αυτή. Συνειδητά ή

«ασύνειδα» είναι προφανές, πως αντιλαμβά­ νεται την ιστορική και κοινωνική αδικία που συντελείται. Ο ίδιος - σε στενή πάντοτε σχέ­ ση με τον γυναικείο κόσμο του νησιού του αλ­ λά και της πρωτεύουσας - συλλαμβάνει τα γυναικεία πάθη και τις γυναικείες αντιστά­ σεις, που πάντα ήταν υπαρκτές. Και τις μετουσιώνει στο κορυφαίο του έργο, τη «Φόνισσα», όπου δομεί τον χαρακτήρα μιας γυναί­ κας που υπερβαίνει τα φυλετικά όρια, επανα­ στατεί, συγκρούονται με τον κοινωνικό-φυλετικό κανόνα και χάνεται μεταξύ της «θείας και της ανθρώπινης δικαιοσύνης»4. Η χήρα Χαρμολίνα και η Χαδούλα-Φραγκογιαννού είναι δύο γυναίκες με κοινή - σ’ έ­ να βαθμό - ταξική προέλευση, που βιώνουν μια ζωή γεμάτη πάθη, εξαιτίας της φυλετικής τους ιδιότητας - γυναίκες σε μια κοινωνία ό­ που η ανδρική υπεροχή κι εξουσία αποτε­ λούν αξίωμα - των φυλετικών προκαταλήψε­ ων και της κατά φύλο προσδιορισμένης ηθι­ κής. Και οι δύο διαφέρουν από τις προϋπάρχουσες παπαδιαμαντικές γυναίκες. Εκείνο που τις διαφοροποιεί είναι η συνειδητοποίηση της κατάστασής τους, η εντόπιση των αι­ τίων που την προκαλούν, η διαμόρφωση μιας αντίστοιχης ιδεολογίας - λιγότερο καθαρής στη Χαρμολίνα περισσότερο στη Φραγκογιαννού - και τέλος η κατάληξη σε μια σειρά κοινών συμπερασμάτων, ιδιαίτερα σε ό,τι α­ φορά τη σχέση τους μ’ ένα κορυφαίο κοινωνι­ κό γεγονός, τον γάμο και τις συνέπειές του στη ζωή των γυναικών5. Από κει και πέρα οι δρόμοι τους χωρίζουν: η Χαρμολίνα θα υπο­ ταχθεί1η Φραγκογιαννού θ’ αντιδράσει και θα συγκρουστεί. Η Χαρμολίνα, όπως αργότερα και η Αμέρσα6, προσπεράστηκε από τους παπαδιαμαντικούς μελετητές. Κι αυτό γιατί και ο τρόπος ζωής της, αλλά και τα πάθη της φαντάζουν «φυσικά». Ανάγονται λοιπόν στη σφαίρα της «φυσιολογίας» και των μύθων που δι’ αυτής περιβάλλονται οι γυναικείες υπάρξεις και δεν προκαλούν ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέ­ ρον. Προσπεράστηκαν όμως έτσι και μια σει­ ρά συνηθειών και διανθρώπινων σχέσεων που τίθενται από τον Παπαδιαμάντη σ ’ αυτό του το διήγημα, γεγονός που αποτελεί υπο­ λογίσιμο έλλειμμα. Ποια είναι λοιπόν η Χαρμολίνα; Είναι μια

εύπορη Σκιαθίτισσα που μένει χήρα σε νεα­ ρότατη ηλικία ύστερα από λίγους μήνες γά­ μου κι ενώ είναι έγκυος. Δεν ξαναπαντρεύε­ ται, μεγαλώνει την κόρη που απέκτησε, η ο­ ποία και κληρονομεί την περιουσία του παπ­ πού της. Όταν η κόρη έρχεται σε ηλικία γά­ μου, η μητέρα της την παντρεύει μ’ ένα μεσήλικα άνδρα, ο οποίος αναλαμβάνει - όπως ή­ ταν η συνήθεια - τη διαχείριση της οικογενει­ ακής περιουσίας και η Χαρμολίνα αναγκάζε­ ται από τα πράγματα να συγκατοικήσει με το γαμπρό της, που διαχειρίζεται πλέον και την προσωπική - προικώα - της περιουσία. Η συγκατοίκηση και η εκχώρηση όλων των οι­ κονομικών της δικαιωμάτων στον συνομήλικο γαμπρό της έχει ως αποτέλεσμα τη ραγδαία επιδείνωση της ζωής της Χαρμολίνας, η ο­ ποία μετατρέπεται σε υπηρέτρια της νέας οι­ κογένειας με πολλαπλά και βαρύτατα καθη­ μερινά καθήκοντα. Έτσι, μέσα από μια απλή, καθημερινή και συνηθισμένη για την εποχή της ιστορία, απο­ καλύπτεται η ζωή των γυναικών της ελληνι­ κής υπαίθρου στο μεταίχμιο των δύο αιώνων και μια σειρά από ενδιαφέροντα ζητήματα θί­ γονται από τον συγγραφέα, παράλληλα με τη ζοφερή περιγραφή της καθημερινότητας που βιώνει η ηρωίδατου, όπως είναι: Πρώτα το θέμα της χηρείας σε πολύ νεα­ ρή ηλικία, καθώς το φαινόμενο του πνιγμού των ανδρών-ναυτικών ήταν καθημερινό κι α­ ποτελούσε τη βασικότερη αιτία χηρείας των νέων γυναικών, αν και στην προκειμένη περί­ πτωση ο ναυτικός-σύζυγος αρρωσταίνει ή πεθαίνει στα «σπιτάκια» της Σμύρνης7. Η κατά φύλο προσδιορισμένη ηθική αντίληψη της σκιαθίτικης κοινωνίας επιβάλλει στις χήρες «τα μαύρα της χηρείας δεσμό», τα «βαρύτερ’ απ’ τα σίδερα»8, αφού η χηρεία έχει συνήθως ως αποτέλεσμα μια νέα μορφή εγκλεισμού των γυναικών στο σπίτι - οπωσδήποτε όχι της ίδιας αυστηρότητας μ’ αυτή των ανύπαντρων κοριτσιών. Και στη Σκιάθο, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, η ζωή των νέων γυναικών που χηρεύουν διέπεται από ένα πλέγμα απα­ γορεύσεων που δεν ισχύουν για τις παντρε­ μένες. Όμως πρέπει να διευκρινισθεί πως οι απαγορεύσεις αυτές εφαρμόζονται κυρίως σε εύπορες Σκιαθίτισσες, συνήθως δε άτε­ κνες. Οι υπόλοιπες, που εκτός της χηρείας εί­ χαν την ευθύνη των παιδιών και την κάλυψη

Μελέτη

των ποικίλων αναγκών τους, δίνουν τη μάχη της επιβίωσης και συχνά αναγκάζονται να συγκρουστούν με τις απαγορεύσεις: «... πό­ λεμον και εις τη δικαιοδοσίαν την ανδρικήν α­ κόμη, όπου εχρειάσθη να έχη μέγα φρόνημα και θάρρος η Χρήσταινα, χηρεύουσα νέα, α­ ναγκασμένη να είναι και πατέρας και μάννα διά τα ορφανά της»9. Η Χαρμολίνα, που πρό­ θυμα παραχώρησε στο γαμπρό της τη διαχεί­ ριση κάθε περιουσιακού της στοιχείου - αν και εθιμικά είχε τη δυνατότητα αυτοδιαχείρι­ σης τουλάχιστον της προικώας περιουσίας της - ανήκει στην πρώτη κατηγορία. Παραιτείται και, φυσικά, ούτε σκέψη για δεύτερο γάμο, επιλογή για την οποία ουδέποτε μετάνιωσε. Πάντως, παρά την κοινωνική αποδοκιμα­ σία που προκαλούν οι δεύτεροι ή κάποτε και οι τρίτοι γάμοι των εν χηρεία γυναικών10, στη Σκιάθο δεν ήταν ασυνήθιστοι. Ο Παπαδιαμάντης σε αρκετές περιπτώσεις αποδέχεται με συμπάθεια ή και με χιούμορ τέτοια γεγονότα, όπως συμβαίνει με τη χήρα παπαδιά του ομώ­ νυμου διηγήματος11, ή με τη Μαριώτου «Αγά­ πη στον γκρεμνό»12 και την Κρατήρα τού «Ο Πανδρολόγος»13. Όμως το κοινωνικό πρότυπο αποτελεί η Χαρμολίνα, με την άρνησή της να ξαναπα­ ντρευτεί, στάση για την οποία εισπράττει την πλήρη επιδοκιμασία του συγγραφέα: «Είτα η μάννα έμεινεν ισοβίως χήρα σώφρων, θαύμα γυναικείας εγκαρτερήσεως ουχί ασύνηθες εις τας ελληνικός χώρας, πριν ανατείλωσιν αι "χειραφετήσεις" εις τον ορίζοντα, και η κόρη ανετράφη, εμεγάλωσεν, εκ κοιλίας μητρός ορφανή»14. Δεύτερο ζήτημα που θίγεται στο συγκεκρι­ μένο διήγημα αφορά τη μεγάλη διαφορά ηλι­ κίας που υπάρχει ανάμεσα στα παντρεμένα ζευγάρια. Στη Σκιάθο, όπως και αλλού15, απο­ τελεί συνήθεια ν’ αρραβωνιάζονται νεαρά κο­ ρίτσια ηλικιωμένους άνδρες, οι οποίοι είτε πιθανόν λόγω της εργασίας τους ως ναυτικοί - δεν παντρεύτηκαν έγκαιρα, είτε χήρεψαν κι αναζητούσαν δεύτερη σύζυγο κ.λπ. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, το γεγονός έχει διαταξικό χαρακτήρα. Βεβαίως, ως επί το πλείστον, αφορούσε κορίτσια με ελάχιστη ή κα­ θόλου προίκα, άρα και χωρίς ελπίδα ν’ απο­ κτήσουν σύζυγο συνομήλικό τους: «Έλαβε εις γάμον τη θυγατέρα ενός ομήλικός του την

Μελέτη

οποίαν είχε φιλεύσει πολλάκις κουφέτα, καθ’ όν χρόνον επήρε την σύνταξίν του»16. Αποτε­ λεί όμως συνήθεια και μεταξύ ευπορών οικο­ γενειών, που, όπως φαίνεται, δεν διστάζουν να παντρεύουν τα κορίτσια τους με ηλικιωμέ­ νους άνδρες («Ήτον σχεδόν σαράντα χρό­ νων εκείνη δεκαοκτώ»17) και σε περιπτώσεις υπαρκτής λειψανδρίας, αλλά και στη λογική, πιθανόν, της συνετής διαχείρισης εκ μέρους τους της σημαντικής προικώας περιουσίας: «Ήτον δε ο Ιάκωβος Ματθαίου σχεδόν ίσος την ηλικίαν με την πενθεράν του. Όλοι οι νέοι του χωρίου είχον ξενιτευθή εις την Αμερικήν, όπου δεν εύρον την πραγματοποίησιν του ο­ νείρου των... Όθεν όλα τα γεροντοπαλλήκαρα του τόπου, όσοι είχαν μαγαζείον ή θέσιν ή σειράν τινα, εθήρευον τας νεαρός κόρας τας εχούσας προίκα»18. Και καθώς στις διαδικα­ σίες που κατέληγαν στο γάμο τα ίδια τα κορί­ τσια δεν έχουν λόγο, υποχρεώνονται να θά­ ψουν τις ανάγκες του κορμιού τους και τα σκιρτήματα της καρδιάς τους. Όσο για τους συζύγους τους η θέση του προσδιορίζεται α­ πό τον γεμάτο ζήλεια και χιούμορ αναστεναγ­ μό του Παπαδιαμάντη: «φορτουνάτε σένεξ!»19. Τρίτο θίγόμενο ζήτημα αποτελεί η συνε­ χής και αδιάκοπη σχέση των γυναικών με τα παιδιά, που δεν σταματά παρά μόνο με το θά­ νατό τους. Τα παιδιά κι ύστερα τα παιδιά των παιδιών περιχαρακώνουν με τρόπο ασφυκτι­ κό και αδιέξοδο τη γυναικεία ύπαρξη. Κι εδώ η προσέγγιση αυτής της σχέσης γίνεται - πά­ ντοτε στο πλαίσιο μιας ανυπόφορης φυσιο­ λογίας - από ρομαντική σκοπιά, που προ­ σπερνά αβασάνιστα τη γυναικεία απομύζηση: «Η μάμη των, αυτή τους ανέθρεψεν, αυτή τους είχεν αναστήσει, αυτήν εγνώριζαν μητέ­ ρα»20. Πρόκειται για μονομερή και μη αξιολογήσιμη προσφορά, «απολύτως φυσική», μέ­ ρος της συνολικής αθέατης προσφοράς των γυναικών, που στην περίπτωση της Χαρμολίνας αφορά μια νέα ακόμα γυναίκα που «είχε "γραφή σκλάβα" εις τον γαμβρόν της. Όπως ισοβίως έφερε της χηρείας τα δεσμά, ισοβίως είχεν αναλάβει και τον ζυγόν της θητεί­ ας πλησίον της κόρης της και του γαμβρού της»21. Έτσι και το κεντρικό ζήτημα που διαπραγ­ ματεύεται το διήγημα σχετίζεται με την τε­ λευταία περίοδο της ζωής αυτής της γυναί-

κας που ενώ - σε ιδεολογικό τουλάχιστον επί­ πεδο - κατέχει στην κοινωνία, στην οποία ζει, αναβαθμισμένη θέση χάρη στην εμμηνό­ παυσή της22 - σε σχέση τόσο με τις ανύπα­ ντρες, όσο και τις νεότερες παντρεμένες ή χήρες γυναίκες - στην πραγματικότητα βιώνει ζωή γεμάτη από βάρη και καθήκοντα, αντιστρόφως ανάλογα προς την ηλικία και τις φυσικές της δυνάμεις: «Ήτον άρα η χήρα Χαρμολίνα, εις την υπηρεσίαν του γαμβρού της, συνάμα κηπουρός, ορνιθοτρόφος, χηνο­ βοσκός, συβώτις, αιγοβοσκός και στηλάτης... και συγχρόνως παραμάννα δια τα επτά παιδία... Τέλος είχε τη φροντίδα όλων των παιδιών και των ζώων καθ’ όλον το απόγευμα και το δειλινόν και την εσπέραν πάλιν... Κατό­ πιν είχε να συζητή με τον γαμβρόν της και να δίδει λογαριασμόν... Τέλος κοντά τα μεσάνυκτα, ήρχετο και δι’ αυτήν η ώρα της ποθει­ νής αναπαύσεως»23. Στην προκειμένη περίπτωση η Χαρμολίνα βρίσκεται σε δυσμενέστερη θέση από τη Φραγκογιαννού, η οποία διατηρεί - σ’ ένα βαθμό - την αυτοδιάθεσή της και διαθέτει έ­ να μοναδικό καταφύγιο προς το οποίο κατευθύνεται σε κάθε δύσκολη στιγμή της: τη φύση, τις βουνοκορφές, τα βοτάνια της - μό­ νιμη αναζήτησή της το «σερνικοβότανο» - αλ­ λά και την εξουσία που διατηρεί στα θηλυκά

μέλη της οικογένειάς της. Ακόμη η Φραγκογιαννού έχει την Αμέρσα, την κόρη της, που συμμερίζεται πολλές από τις απόψεις της κι αποτελεί την παρακαταθήκη της για το μέλ­ λον24. Η Χαρμολίνα είναι μόνη και αβοήθητη. Εί­ ναι όμως, συγχρόνως, απρόθυμη ν’ αντιδράσει, να συγκρουστεί με μια τάξη πραγμάτων που τη συντρίβει. Εξακολουθεί - άλλη βασική της διαφορά από τη Φραγκογιαννού - ν’ α­ ντλεί δυνάμεις από την εκκλησία, σημαντικό παράγοντα διατήρησης της τάξης αυτής: «μόνη η εκκλησία ηδυνήθη να φαιδρύνη με "χιτώνα φωτεινόν" και "κουκούλιον αγαλλιάσεως"»25. Ωστόσο σκέπτεται, κατανοεί κι - ως ένα βαθμό - ερμηνεύει τις αιτίες που την οδή­ γησαν σ’ αυτή την κατάσταση. Ο γάμος αμφι­ σβητείται έντονα, και αντιμετωπίζεται ως πη­ γή δεινών για τις γυναίκες: «Αλλά τι ενόει άρα η απλοϊκή γραία με 'Τα βάσανα του κόσμου"; Ενόει διατί να υπανδρευθή προ τριακονταε­ τίας η χήρα αυτή ή διατί να υπανδρεύσει την κόρην της;»26. Οι σκέψεις της συγκροτούνται γύρω από το καθοριστικό για τη ζωή της γε­ γονός και το συμπέρασμα είναι αβίαστο: «Μίαν μωρίαν φαίνεται ότι έκαμα εις την ζωή μου, και αυτήν δεν ημπορούσα να την αποφύ­ γω. Άφησα τους γονείς μου να με πανδρέψουν, επειδή αδύνατον ήτον να διαβάσω τα μαύρα γράμματα, τα οποία η Μοίρα γράφει εις το κρανίο μας, όπως λέγουν. Και μίαν φρονιμάδα ως φαίνεται, έκαμα, ότι δεν απεφάσισα να ξαναπανδρευθώ»27. Η Φραγκογιαννού θα το επαναλάβει αργό­ τερα εντοπίζοντας παράλληλα και τη μεγαλύ­ τερη από τις συμφορές που συνεπάγεται έ­ νας γάμος: «Και άλλοτε πάλιν την ήκουσαν να δογματίζει ότι ο άνθρωπος δεν συμφέρει να κάμη πολλά κορίτσια, και ότι το καλύτερον εί­ ναι να μην παντρεύεται κανείς»28. Η Χαρμολί­ να θα καταλήξει: «Μίαν σωτηρίαν ευρίσκω- το να μη έχη γεννηθή κανείς ποτέ ή να έχη πεθάνη με την ώρα του»29. Δεν είναι τυχαίο που τέτοιες ευχές ανή­ κουν κατά βάση στο «γυναικείον ιδίωμα» του παπαδιαμαντικού λόγου. Ένας άνδρας δύ­ σκολα θα ευχόταν για τα κορίτσια «Να μη σώ­ σουν!.. Να μη πάνε παραπάνω!»30 όπως κάνει η Φραγκογιαννού κι ακόμα πιο δύσκολα δια­ νοείται πως «Έτσι τού ’ρχεται τ’ ανθρώπου, την ώρα που γεννιώνται να τα

Μελέη

καριδοπνίγη!»31, ακόμη και στην περίπτωση που τα θεωρεί βάρος - όπως συνήθως συμβαίνει άλλωστε - κι είναι πρόθυμος να το ξεφορτωθεί όσο πιο γρήγορα γίνεται32. Τέλος ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το θίγόμενο από τον Παπαδιαμάντη ζήτημα της ιδιοκτησίας. Τόσο στην περίπτωση της Χαρμολίνας, όσο και της Φραγκογιαννούς το πρόβλημα της ιδιοκτησίας και οι σχέσεις τους μαζί του αποτελούν κλειδί ερμηνείας των παθών και της στάσης τους. Στην πρώτη η ιδιοκτησία περνάει από τα χέρια της στα χέ­ ρια του γαμπρού. Στη δεύτερη παραμένει στη Δελχαρώ. Έτσι και οι δύο γυναίκες υφίστανται τον ταξικό υποβιβασμό και τις συνέπειές του. Η Χαρμολίνα όχι πια τόσο νέα, γε­ γονός που δυσχεραίνει παραπέρα την αντι­ μετώπιση της κατάστασης όπως εξελίσσεται. Η Χαδούλα-Φραγκογιαννού συναντάει τη φτώχεια μαζί με το γάμο της. Από κει και πέ­ ρα η πορεία είναι κοινή. Η κατάληξη διαφέ­ ρει. Είναι, ωστόσο, ως ένα βαθμό, συνεπής και με τη συγγραφική πορεία του Παπαδιαμάντη. Με τη Χαρμολίνα ολοκληρώνεται η συλλογή της σκόρπιας οργής, της αγανάκτη­ σης, της αμφισβήτησης, που ξεκινά ήδη από την Αυγούστα. Ο νους, βεβαίως, της Χαρμο­ λίνας δεν εξάπτεται σε «ανώτερα ζητήματα». Έχει δεχθεί τη μοίρα της και μόνο σκόρπιες σκέψεις σωτηρίας περνούν από το μυαλό της, λίγο πριν κοιμηθεί, σκέψεις που αποκα­ λύπτουν από τη μία την επιθυμία της να σω­ θεί και από την άλλη τον αμετάκλητο συμβι­ βασμό της με την πραγματικότητα, εξηγούν όμως ταυτόχρονα τα αδιέξοδα της γυναικεί­ ας ύπαρξης και το μονόδρομο που υποχρεώ­ νονται να ακολουθήσουν σ’ ολόκληρο τον κύ­ κλο της ζωής τους: «Κατόπιν της φρονιμάδας αυτής, η δευτέρα μωρία, ο γάμος της κόρης μου, ήτον επίσης άφευκτος... Αλλά μήπως, ε­ άν η κόρη μου, ενυμφεύετο ένα νεώτερον, θα έκαμνεν ολιγώτερα παιδιά, και θα είχα εγώ ολιγωτέρας φροντίδας;.. Ίσως, αν ο γαμβρός μου ήτον ναυτικός (και πάλιν η θάλασσα με τα φαρμάκια της!) δεν θα είχα κατσίκες και προβατίνες να βόσκω, και δεν θα είχα γαϊδουρίτσαν δια να φορτώνω - και να πηγαί­ νω κάποτε κι εγώ καβάλα, να ξεκουράζωμαι ω! Ελεεινόν ξεκούρασμα...»33. Δείχνουν ακό­ μη την ανάγκη άντλησης δυνάμεων και κατασυνέπεια τη στροφή προς την εκκλησία: «Αχ!

Μάέτη

δενεγινόμου καλόγρια!»34. Είναι μια πρόσκαι­ ρη κι απραγματοποίητη ευχή. Κάθε προσπά­ θεια διασάλευσης της νομιμότητας είναι κα­ ταδικασμένη κι ο Παπαδιαμάντης σπεύδει να το επιβεβαιώσει: «Δυστυχώς δεν υπήρχον πλέον ούτε γυναικεία μοναστήρια εις την χώ­ ραν». Η έκρηξη θα συντελεστεί στην περίπτωση της Χαδούλας-Φραγκογιαννούς. Αυτή έχει πλέον διαμορφώσει μια ιδεολογία εξέγερ­ σης. Συγκρούεται με τον κοινωνικό κανόνα (ή νόμο του χωριού), υπερβαίνει το φυλετικό ό­ ριο και καταφεύγει στο έγκλημα μη διαθέτο­ ντας άλλο μέσον έκφρασης της οργής της. «Η θητεία της Πενθεράς» επιβεβαιώνει πως ο Παπαδιαμάντης είναι κατ’ εξοχήν κοι­ νωνικός συγγραφέας. Είναι η κοινωνία που θέτει τους όρους και τα όρια παραδέχεται με την περιγραφή των παθών της ηρωίδας του. Είναι η κοινωνική ασυμμετρία που δημιουργεί Χαρμολίνες και Χαδούλες, που οδηγεί στο συμβιβασμό ή σε αποφάσεις ρήξης αλλά κά­ ποτε και στο έγκλημα35, αναφέρεται κατ’ επα­ νάληψη στο έργο του, συνειδητά ή «ασύνειδα», αδιάφορο. Ο Παπαδιαμάντης έχει αφε­ νός τη δύναμη της παρατηρητικότητας και κατανόησης των κοινωνικών φαινομένων, α­ φετέρου την ευαισθησία και την εξοικείωση με το θηλυκό στοιχείο. Έχει ακόμα μιαν ιδιό­ τυπη ψυχοσύνθεση τραυματισμένη από ό­ ρους, κανόνες, υποχρεώσεις και καθήκοντα, που της επιβάλλει η ίδια κοινωνία, η οποία ο­ πλίζει το χέρι της Χαδούλας-Φραγκογιαννούς. Είναι κρίμα που αυτή η διάσταση της παπαδιαμαντικής δημιουργίας δεν έχει αναδειχθεί όσο της αξίζει. Είναι ευνόητο πως δεν κατανοούνται οι αντιστάσεις που προτάσσο­ νται σε προσπάθειες που γίνονται προς αυτήν την κατεύθυνση, από μερίδα ενασχολού μενών με τις παπαδιαμαντικές σπουδές36, γεγονός που αδικεί ιδιαίτερα τον Παπαδιαμάντη. Η προσέγγιση του έργου από την οπτική του φύλου αποτελεί νέο δεδομένο στις παπαδιαμαντικές σπουδές. Συμβάλλει στην ανά­ δειξη του κοινωνικού του χαρακτήρα, χωρίς όμως να παραγνωρίζει τα δικά της όρια, ού­ τε, πολύ περισσότερο, να μονοπωλεί την παπαδιαμαντική «αλήθεια».

ΜΑΡΙΑ ΓΚΑΣΟΥΚΑ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1.

Α. Παπαδιαμάντη, «Η θητεία της πενθεράς» Άπαντα, επ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου, τ. 3, σ. 405, Αθήνα 1989.

2. Το παπαδιαμαντικό έργο αποτελεί, κατά τη διατυπω­ μένη ήδη άποψή μας, σημαντική πηγή άντλησης στοι­ χείων που βοηθούν τη διερεύνηση της κοινωνικής θέ­ σης των Ελληνίδων γυναικών του 2ου μισού του 19ου αιώνα, τόσο στην ύπαιθρο, όσο και στην πόλη. Ο Παπαδιαμάντης συνειδητά ή «ασύνειδα» μίλησε πολύ για τις γυναίκες. Και αποκάλυψε, με τον τρόπο που μίλη­ σε, εκείνα επίσης που, συνειδητά ή όχι, αισθανόταν ή και διαισθανόταν γι’ αυτές. Ωστόσο, αυτός ο λόγος του δημιουργού ακόστηκε πάντοτε ψιθυριστά, μ' απο­ τέλεσμα να τον αγνοούν και οι ίδιες οι γυναίκες. Από την άποψη αυτή, επισημαίνεται μια σοβαρή έλλει­ ψη στη βιβλιογραφία για τον Παπαδιαμάντη γενικότε­ ρα, η οποία υποτιμά το συγκεκριμένο ζήτημα και ακό­ μα μια παράλειψη των γυναικών να γνωρίσουν, να κα­ τανοήσουν και ν’ αναδείξουν ένα λογοτεχνικό έργο που το μεγαλύτερο μέρος του μοιάζει ν’ απευθύνεται αποκλειστικά σ’ αυτές. Μαρίας Γκασούκα, Η κοινωνι­ κή θέση των γυναικών στο έργο του Α. Παπαδιαμάντη, Διδακτ. Διατριβή, Πανεπιστήμιο Αθηνών 1996.

3. Α. Παπαδιαμάντη, «Η Φόνισσα», ο.π. 3,417.

4. Πολλά ερωτηματικά έχει προκαλέσει - όπως αναφέ­ ραμε ήδη - μεταξύ των μελετητών του Παπαδιαμάντη η σύλληψη από τον συγγραφέα (που για τους πολ­ λούς είναι «συντηρητικός», «θρησκευόμενος», για κά­ ποιους μάλιστα «αναχωρητής») ενός έργου όπως η «Φόνισσα», η δημιουργία μιας ηρωίδας ανατρεπτικής, η οποία ωθείται ως τα άκρα, συγκρούεται και αυτοκαταστρέφεται. Πολλές και οι συζητήσεις που έγιναν σχετικά και οι απόψεις που εκφράστηκαν: Είναι ή όχι η Φραγκογιαννού το alter-ego του Παπαδιαμάντη; Ταυτίζεται ή όχι μαζί της; Ποια η σχέση της συνείδη­ σης του συγγραφέα με το δημιούργημά του; κ.λπ. Κατά την άποψή μας, η απορία και η σύγχυση που προκαλεί το γεγονός είναι αδικαιολόγητες. Γιατί η Χαδούλα-Φραγκογιαννού δεν είναι μια αιφνιδιαστική, α­ νεξήγητη παρουσία στη συγγραφική πορεία του Παπαδιαμάντη, αφού, από την πρώτη κιόλας περίοδο, α­ πό τα ρομαντικά του μυθιστορήματα, συνέλεγε τα χα­ ρακτηριστικά και τις ιδιότητες που θα δομούσαν αρ­ γότερα την προσωπικότητα και τη φυσιογνωμία της η­ ρωίδας του και προίκιζε μ’ αυτά προηγούμενες ηρωίδες του. Η Αυγούστα, η γραία Κοντάκαινα, αλλά και αρκετές ακόμη γυναικείες φιγούρες του έργου του, διαθέτουν πολλά επιμέρους στοιχεία που θα συγκε­ ντρωθούν αργότερα για να συγκροτήσουν και τη Φραγκογιαννού. Βλ. σχ. Μαρίας Γκασούκα ο.π. της ί­ διας «Μια γυναικεία προσέγγιση της “Φόνισσας" του Αλ. Παπαδιαμάντη», ΑΥΓΗ, 15-8-1992.

5. Ο γάμος είναι σημείο οριστικής συνάντησης των φύ­ λων, ευλογημένο από την εκκλησία, απ’ το οποίο ξεκι­ νούν σχέσεις αλληλεξάρτησης, αμοιβαίας συμπλή­ ρωσης και αλληλοπαραδοχής, με σημείο αναφοράς, ωστόσο, το αρσενικό μέλος. Βλ. σχ. Ν. Σκουτέρη-Διδασκάλου, «Για την τελετουργία του γάμου», Ανθρωπολογικά για το γυναικείο ζήτημα, σ. 116, Ο Πολίτης, β’ εκδ., Αθήνα 1991.

6. Κόρη της Φραγκογιαννούς, στις επιλογές της οποίας διακρίνονται στοιχεία του νέου τύπου γυναίκας που εμφανίζεται ήδη στη νεοελληνική κοινωνία. Το ίδιο

συμβαίνει και με τη δασκάλα, άλλη δευτερεύουσα γυναικεία μορφή της «Φόνισσας» στην οποία ο Παπαδιαμάντης αφιερώνει μόλις τρεις σειρές στο έργο του για να την ειρωνευθεί, αλλά αυτές αξίζουν πιο πολύ α­ πό ένα κεφάλαιο.

7. «Κι εκείνος εκ τρυφεράς ηλικίας ουδέν άλλο έβλεπε γύρω του ή μαύρας μαντήλας» 2, 160 («Η Μαυρομαντηλού»).

8. 3,406 («Η θητεία της πενθεράς»).

9. 3, 642 («Η Ντελησυφέρω»).

10. Σε αντίθεση με τον χήρο άνδρα για τον οποίο - κάπο­ τε πριν ακόμη ξεψυχήσει η ετοιμοθάνατη σύζυγος ξεκινούσαν άμεσα οι διαδικασίες ενός νέου προξε11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

2,86.

4,481.

3,372.

3,406. Όπως αναφέρει ο Γ. Ληξουριώτης, ο Άγγλος Millingeu δεν κρύβει την αγανάκτησή του, καθώς βλέπει στο Μεσολόγγι, όπου βρίσκεται, τους τακτικούς γόμους δωδεκάχρονων κοριτσιών, μ’ άνδρες πάνω απ’ τα σα­ ράντα. (Γ. Ληξουριώτη, Κοινωνικές και Νομικές αντιλή­ ψεις για το παιδί τον πρώτο αιώνα του Νεοελληνικού Κράτους σ. 298, Δωδώνη, Αθήνα 1986).

4,229 («Τα ρόδιν’ Ακρογιάλια»).

3,406 («Η θητεία της πενθεράς»), 3,405 ο.π.

4,229 «Ευτυχισμένε γέροντα!» (fortunate senex).

3,78 («Η Γλυκοφιλούσα»).

3,407. Η κοινωνική θέση των ηλικιωμένων της Σκιάθου ανα­ βαθμίζεται, ιδιαίτερα σε περίπτωση χηρείας: οι κοινω­ νικές τους σχέσεις διευρύνονται, ενώ από ελεγχόμε­ νες μετατρέπονται σε ελέγκτριες των νεωτέρων γυναικών. Η εμμηνόπαυση, όσο κι αν η αρχή της τουλάχιστον δημιουργεί καταστάσεις φόβου ή ανα­ κούφισης, λειτουργεί διττά: ως σταθεροποιητικός πα­ ράγοντας διατήρησης του φυλετικού ορίου και απε­ λευθερωτικά για τις ίδιες, αφού τις απαλλάσσει από τις συνεχείς - συχνά ανεπιθύμητες - εγκυμοσύνες και τοκετούς.

3,409-411. Μαρίας Γκασούκα, «Οι δευτερεύουσες γυναικείες μορφές της "Φόνισσας” του Αλ. Παπαδιαμάντη», Ρό­ πτρο τ. 5, σ. 16-21.

3 3 3 3 3 3

32. Όπως συμβαίνει με τον πατέρα της Βασίλως, ηρωί­ δας του «Χρήστος Μηλιόνης» (2,12).

33. 3,409.

34. 3,416 35. Μέσα από τη ρήξη της Χαδούλας-Φραγκογιαννούς με το περιβάλλον της εντοπίζεται από το συγγραφέα ο κοινωνικός χαρακτήρας του εγκλήματος και ολοκλη­ ρώνεται η διερεύνηση που άρχισε στο «Χριστόψωμο» σχετικά με τις αιτίες που οδηγούν σ’ αυτό τους φο­ ρείς της ζωής, τις γυναίκες.

36. Βλ. σχ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου, Δαιμόνιο Μεσημ­ βρινό, ιδιαίτερα σ. 131-132, Γρηγόρη, Αθήνα 1978.

Μελέτη

m .................................... m u v r n J b a m

m

m

Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν, απέναντι σ ’ ένα μύθο, πρέπει να διαλέξεις ένα βαθμό α υ θ ά δ ε ια ς (αν βεβαίως θέλεις να πεις κάτι καινούριο) ή ευσεβούς συντήρησης- η λογι­ κή απάντηση φέρνει τον ιδανικό δρόμο στη μέση, κι εκεί ακριβώς αποφάσισε να πορευθεί ο Γιάννης Σμαραγδής φέρνοντας στη μεγάλη οθόνη τον Κ α βά φ η του. Είπε μύ θο, μια και ο Καβάφης εμφανίζεται δι­ πλά μυθικός: από τη μια, επειδή ανήκει στους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές, α­ πό την άλλη, γιατί ο άνθρωπος έχει πεθάνει, και κάθε ματιά στη ζωή του (εκτός από τη δι­ κή του) δεν μπορεί παρά να είναι υποθετική. Υπάρχουν φυσικά τα άφθονα ιστορικά γεγο­ νότα που επιβιώνουν, μα δεν είναι αυτά ικανά να καθορίσουν την ποιότητα της ματιάς στην «ουσία» της ζωής του Καβάφη. Σοφά ποιώ­

im

m

O

m

ντας, η ταινία δείχνει πως δεν ενδιαφέρεται να γίνει «φωτογραφική» βιογραφία, εστιάζο­ ντας - με κάποια δική της ποιητική άδεια, εί­ ναι αλήθεια - σε όψεις μονάχα του ψυχισμού του ποιητή. Το έργο δεν προσποιείται αντι­ κειμενικότητα, παρουσιάζεται περισσότερο σαν στοχασμός πάνω στον Καβάφη, κι αυτή είναι τελικά η πιο σωτήρια αρετή του. Όπου όμως υπάρχουν αρετές υπάρχουν κι αμαρτίες - η ταινία απεικονίζει το γεγονός στη ζωή του Καβάφη, μα το βιώνει και στη δραματουργική της δομή. Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά... Ο Κ α β ά φ η ς βεβαίως παρακολουθεί βασικά ι­ στορικά δρώμενα της ζωής του ποιητή: τη φυγή της οικογένειας από την Αλεξάνδρεια, τη σχέση του με την κυραρχική μητέρα του, την επαφή του με την Ελλάδα, την πτώση

του στη φτώχεια και στην ανάγκη του να βιοποριστεί ως υπάλληλος... Όλα αυτά όμως προσφέρουν μόνο το πλαίσιο σε μια πιο «ε­ σωτερική» ματιά στον Καβάφη, γίνονται, με κάποιο τρόπο, το ντεκόρ για να αναδειχθούν ορισμένα ειδικά στοιχεία - συγκεκριμένα ο θαυμασμός του Καβάφη για το κλασικό πα­ ρελθόν και η σύνδεση του αισθητικού με την ερωτική επιθυμία. Δεν ξέρω και δεν μπορώ να πω για τις πραγματικές εμπειρίες του αν­ θρώπου, μα το τερέν της επιθυμίας είναι ε­ κείνο που ενδιαφέρει περισσότερο από κάθε άλλο τον Κ α βά φ η. Η ανάδυση και η αποδοχή της ομοφυλοφιλίας του ποιητή σαν κυρίαρ­ χο στοιχείο της ταινίας συνέχει τις υπόλοι­ πες παραμέτρους του έργου. Θεματική προ­ σέγγιση μοντέρνα, ευαίσθητη κι ενδιαφέ­ ρουσα, μα αφήνει ένα διακριτικό αίσθημα έλ­ λειψης μετά τη θέαση, λες και ο πραγματι­ κός Καβάφης προσπερνάει το φιλμ όσο και τους θεατές του. Ο σεναριογράφος και σκη­ νοθέτης Γιάννης Σμαραγδής κάνει τον Καβά­ φη του... βουβό, κίνηση σίγουρα έξυπνη: το σενάριο δεν προσποιείται ότι αποκαλύπτει τον Απόλυτο Καβάφη, φροντίζοντας να μην πει πράγματα για τα οποία θα μπορούσε αρ­ γότερα να μετανιώσει... Η στάση είναι έντιμη (αν και ελαφρώς παράδοξη - αν κάποιος δεν ήξερε για τον Καβάφη, θα πίστευε ότι ο άν­ θρωπος ήταν μουγγός), αφήνοντας το χαρα­ κτήρα του πιο «ανοιχτό» στη ματιά του κοι­ νού, ενώ τονίζει δραματουργικά το πρόσωπο του Δημήτρη Καταλειφού (τον κατάκοιτο, ε­ τοιμοθάνατο Καβάφη, που μοιάζει να αναπο­ λεί τα γεγονότα - και τα οράματα - της νεό­ τητάς του, ερμηνεύει ο Βασίλης Διαμαντόπουλος). Από την άλλη μεριά, όμως, μπορεί να φανεί και σαν ένα καλό άλλοθι, μια - πώς να το πούμε - απουσία ρίσκου. Καβάφης ναι, αλλά ποιος Καβάφης είναι αυτό που βλέ­ πουμε; Η ταινία δίνει τον συγκεκριμένο τόνο που επιλέγει και όπως επιλέγει- διόλου τυχαία, καταφέρνει να αυτοπεριοριστεί σε έ­ να «θραύσμα» του Καβάφη. Και πάλι, όμως, τα πράγματα που καταλαβαί­ νουμε για τον Αλεξανδρινό είναι ελάχιστα. Ο Καβάφης της ταινίας διχάζεται και παθιάζε­ ται, κι όμως εμφανίζεται παράδοξα σαν άν­

θρωπος χωρίς κίνητρα, μια κινούμενη παρα­ τηρούσα συνείδηση. Αρκεί αυτό; Κι αν δε μι­ λάει, θα έπρεπε να μας μιλάει, κι η ταινία προσπαθεί γ ι’ αυτό μέσα από σημειώσεις κι εκφωνήσεις ποιημάτων, κυρίως όμως μέσα από την αφοσίωση στο πρόσωπο του Καταλειφού. Τα πολλά κοντινά πλάνα αναζητούν «τα πράγματα που δε λέγονται» στην εσωτε­ ρική ερμηνεία (όχι πως είχε και πολλές εναλ­ λακτικές επιλογές) του ηθοποιού, και δεν εί­ ναι λίγες οι φορές που οι σκηνές «μεταφέρονται» από την παρατήρηση των αντιδράσεων του πρωταγωνιστή. Ο Καταλειφός γίνεται λοιπόν ένα πρόσωπο του Καβάφη, μα δεν εί­ μαι σίγουρος για το αν τελικά τα όρια της... σιωπής αναδεικνύουν ή περιορίζουν την ερ­ μηνεία του. Δίπλα του, ο Βασίλης Διαμαντόπουλος προσφέρει μια σεβάσμια αλλά όχι α­ κριβώς δύσκολη ερμηνεία. Από τους δεύτερους ρόλους, ξεχωρίζει μόνο η Μάγια Λυμπεροπούλου στο ρόλο της μητέ­ ρας του Καβάφη. Οι υπόλοιποι είναι απλώς πρόσωπα που περνούν, με λίγες ερμηνευτι­ κές ευκαιρίες και μοιάζουν παραδόξως να α­ ντανακλούν τις διαθέσεις του φιλμικού ποιη­ τή: από αυτή την άποψη, όπου η μνήμη μπερ­ δεύεται με την ωραιοποίησή της, οι χαρακτή­ ρες του περίγυρου σχηματοποιούνται και α­ ποδυναμώνονται. Πράγματι, ως το τέλος του φιλμ ευχή κι ανά­ μνηση έχουν σμίξει για τον κατάκοιτο ποιη­ τή, σε μια - κάπως απλή - ανάδυση της επι­ θυμίας με ειρηνική, επιτέλους, μορφή. Η μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου γεμίζει τις εικόνες, ζωογονώντας ένα μέρος από τις σεναριακές σιωπές. Η φωτογραφία είναι εξί­ σου φροντισμένη με την υπόλοιπη παραγω­ γή, από τα στάνταρ της οποίας δεν μπορεί να έχει κανείς βιαστικά παράπονα. Έστω κι έτσι όμως, δεν μπόρεσα να αποτινάξω την αίσθηση ότι η καλαισθησία του φιλμ έκρυβε μια ιστορική «αμηχανία» του, ένα ενοχλητικό κενό στο κέντρο της ταινίας, εκεί όπου θα έ­ πρεπε να βρίσκεται το ψυχικό αποτύπωμα του ποιητή.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΕΛΗΟΛΑΝΗΣ

Ν τ ό ρ ο θ ι Ά λ ισ ο ν

Τ Ο ΜΠΑΣΤΑΡΔΟ

Σ

ύγχρο νη

Α

μ ερικ ά ν ικ η

και...

Τζέιν Σμάιλι ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΥΛΙΤΖΕΡ

Ρ ό ζ ε λ ιν Μ η ρ ά ο ν ν

ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ Τ Ο ΕΓΚΛΗΜΑ

Μ α ίρ η Γ κ έ ιτ σ κ ιλ

ΔΥΟ ΑΛΛΙΩΤΙΚΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ

Μιχάλης Μακρόπουλος Η θλίψ η στα μ ά τ ια τ ο υ π ο ν τ ικ ο ύ

...Ε

λ λ η ν ικ ή

Φοίβος Μάλαμας

ο γο τ εχ ν ία

Κώστας Μαύρος

Ο ι α σ υ γ χ ώ ρ ετ ο ι

Λ

Η ζω ή ε ν κ ύ κ λ ω

Κωνσταντίνος Αγνώστου Η φ ω νή τ ο υ μ α ν δ ρ α γ ό ρ α

Γεράσιμος Δενδρχνός Χ α ιρ ετ ίσ μ α τα α π ό το νό τ ο Μ α τ ία ς ν τ ε λ Ρ ίο ς . Η μ ε ρ ο λ ό γ ια

Γρήγορης Διπλάρης Α ν ε μ ο δ ε ίκ τ η ς

Δέσποινα Ευγενίδου Τ ο τ α ξίδ ι τ ο υ Α ν δ ρ ό ν ικ ο υ

Μαρία Ζαούση Γ ρά μ μ α α π ό τ ο ν Ρ ή ν ο

Κώστας Ζυρίνης Αγκύλες (Π ο λ λ α π λ ό ς θ ά ν α τ ο ς) Μ ά γ κ ν ο υ μ κ α ι μπ ιρ ίμπ α

Δήμος Θεός Μ α ν ιά κ Μ π έ η ς

Αριστείδης Κάντας Φ ο ρ τ ο υ ν έ λ λ α Μ α ρ γ α ρ ίτ α

Πόλυ Μηλιώρη Τ ο β ά ρ ο ς τω ν π ε τ ρ ά δ ιώ ν

Μαρία Μήτσορα Οήλιος δ ύ ω

Γιώργος Ξενίας PA R A D IS E

Γιάννης Ρεμούνδος Η ζω ή ε ίν α ι μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α , μ ω ρ ό μ ο υ ! Β ρ έ χ ε ι σ υ ντρ ίμ μ ια α π ό ν ίκ ε λ

Απόστολος Ετρογγύλης Η Μ υ ρ τώ κ α ι οι ά λ λ ο ι

Μαριέλλη Σφακχανάκη-Μανωλίδου Μ η π α τ ά τ ε τ ις ο υ ρ έ ς Και ά λ λ ε ς ο υ ρ έ ς

Μυρτώ Ταπανλή Α ν τ ισ τ ο ιχ ίε ς

Κυριάκος Τσακίρης Σ ίκ ιν ο ς

Λίνα Καπετανάκη

Στέλιος Φώκος

Ό χ ι, κ ά ν ε τ ε λ ά θ ο ς

Δ ε ν λ έ ν ε π ο τ έ κ α λ η μ έρ α τη νύ χτα

Ιωάννης Κοκκάρης Π έ τ ρ ιν ο ς ή λ ιο ς

Ναπολέων Λαζάνης

Τάκης Χατζηαναγνώσιου Τ ο κ ο ίλ ο ν τ ο υ κ ύ μ α τ ο ς

Ελένη Χατζούδη-Τούντα

Ί χ ν η σ ιω π ή ς

Π λα τ ε ία ή εξώ σ τη ;

Νιόβη Δύρη

'Ελλη Χχούμαν

Μ α χ α ίρ ι σ τ η ν μ π ό τ α

Β ίο ς κα ι έ ρ γ α τ η ς Γ ά τ α ς τ η ς Σ ο φ ή ς

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΪΤΟΥ 3 - 1 1 4 7 1 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 36.24.326, 36.25.575 - FAX 36.48.030 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 - ΤΗΛ. 32.12.111

ΕΞΩΣΤΗΣ) από τον Γιάννη Δεληολάνη

C/ «

iir Οσκαρ ’97: Η γιορτή συνεχίζεται

'λ Γενικήεικόνα

Αν τα Όσκαρ θεωρούνται η λαμπρότερη βιτρίνα του Χόλιγουντ, τότε η πανίσχυρη βιομηχανία των εικόνων δεν θα πρέπει να εί­ ναι και πολύ περήφανη για τον εαυτό της φέτος. Όχι ότι δεν υπήρχαν αρκετές καλές ταινίες για να ανταγωνιστούν άξια για τους επίχρυσους Όσκαρ και το πρεστίζ τους - απεναντίας, η σοδειά ήταν, από ποιοτική άποψη, καλύτερη από άλλες χρονιές - μα η παρουσία του ίδιου του Χόλιγουντ ήταν αναιμική. Οι majors, οι ισχυρές εταιρίες παραγωγής και διανομής ταινιών που στην ουσία απο­ τελούν τη βιομηχανία, δεν εί­ χαν φέτος τις «ποιοτικές» παραγωγές τις οποίες η Ακαδημία τόσο αγαπά-διό­ λου περίεργο, αφού όλοι αυτή την εποχή αναζητούν την τεχνητή ασφάλεια των υπερπαραγωγών και ονει­ ρεύονται θριάμβους στα τα­ μεία. Τα θεαματικά φαβορί περα­ σμένων χρόνων, σαν τη Λί­ στα του Σίντλερ ή το Φόρεσ τ Γκαμπ, απουσιάζουν. Μικρότερες, ανεξάρτητες παραγω­ γές κέρδισαν τα φώτα της δημοσιότητας και την εκτίμηση του κοινού. Ιδιαίτερα «διακεκριμένες» εμφανίστηκαν η Αγγλία και η Αυστραλία, καθώς το Μυστικά και Ψέματα και το Shine, ο Σολί-

Εξωοτηζ

στας, αντίστοιχα, κατάφεραν να βρεθούν υποψήφιες στις κορυφαίες κατηγορίες (καλύτερες ερμηνείες, σενάριο, σκηνοθεσία, καλύτερη ταινία). Πέρα από αυτές, όμως, τα φετινά Όσκαρ έμοιαζαν πλημμυρισμένα από καλλιτέχνες... not born in the USA, αποδεικνύοντας με τον ένα τρόπο ή τον άλλο ότι το Χόλιγουντ ξέρει να κάνει τις μεταγραφές που του χρειάζονται. Η έλλειψη των φαβορί κάνει, βεβαίως, σημαντικά πιο συναρπαστικό τον ανταγωνισμό των υπολοίπων - ακό­ μη καλύτερα, όμως, δίνει σε μικρές ταινίες τη δυνατότητα να διακριθούν, μαζί κι έναν ευχάριστο «ανεξάρτη­ το» άνεμο στην όλη γιορτή. Και η δωρεάν διαφήμιση των Όσκαρ, μην το ξεχνάτε, έχει ουσιώδες αντίκρισμα στα ταμεία για τις νικήτριες, αλλά και για τις υποψήφιες απλώς ταινίες. Θα καταφέρει άραγε το φετινό κλίμα να στείλει κάποιο σήμα στους μεγαλοπαραγωγούς; Η αλήθεια είναι ότι η πρωτοτυπία γίνεται όλο και σπα­ νιότερο αγαθό στο Χόλιγουντ κι η ασυνήθιστη φετινή «πασαρέλα» των ταινιών θα παραμείνει πολύ πιο κο­ ντά στην εξαίρεση παρά στον κανόνα. Έστω κι έτσι, υπάρχει πάντα κάποιο φαβορί: η ταινία του Άντονι Μινγκέλα Ο Αγγλος Ασθενής ανέλαβε φέ­ τος δικαιωματικά το ρόλο, συγκεντρώνοντας δώδεκα υποψηφιότητες. Ίσως επειδή στο φόντο της χολιγουντιανής «φτώχειας», στη φετινή απονομή, ο Ασθενής δείχνει σαν την πιο «οσκαρική» περίπτωση, ίσως γιατί η παλιομοδίτικη ευαισθησία του άγγιξε απρόοπτα πολλούς ανθρώπους, όλοι περίμεναν ότι ο Ασθενής όχι μόνο θα περπατούσε τη βραδιά των Όσκαρ, αλλά και θα γύριζε σπίτι του με μια αγκαλιά γεμάτη αγαλματάκια.

ΟΑγγλοςΑσθενής Και δικαίως καλείται έτσι: βρετανικής καταγωγής ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Άντονι Μινγκέλα, Βρε­ τανοί οι πρωταγωνιστές Ρέιφ Φάινς και Κρίσην Σκοτ Τόμας, είχαν όμως και διεθνή βοήθεια από τον έμπειρο εβραϊκής καταγωγής παραγωγό Σαούλ Σάεντς, αλλά και τη Γαλλίδα Ζιλιέτ Μπινός (υποψήφια για Όσκαρ δεύτερου γυναικείου ρόλου). Περισσότερο απ’ όλους, όμως, ο Ασθενής οφείλει την πληθωρική του πα­ ρουσία στα Όσκαρ, με τις δώδεκα συνολικά υποψηφιότητες στον Ζάεντς. Αυτός ο δαιμόνιος παραγωγός έ­ χει ένα θρίαμβο στην απονομή ανά δεκαετία - το 75 είχε παρουσιάσει τη Φωλιά του Κούκου και το ’84 το Αμαντέους - και κάνει καλύτερη δουλειά στην ηλικία του (είναι 86 χρονώ, για όσους αναρωτιούνται) απ’ ό,τι δύο κονσερβο-παραγωγοί καλοκαιρινών υπερ-επιτυχιών. Το σχέδιό του είχε αρχικά απορριφθεί από την ι­ σχυρή Fox, η οποία έβρισκε την ιστορία καταδικασμένου έρωτα με φόντο την Αίγυπτο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου απελπιστικά παλιομοδίτικη. Ο Ζάεντς δεν πτοήθηκε και πήγε την ταινία του στην ανεξάρτητη Miramax, όπου βρήκε καλύτερο κλίμα και... τα 30 εκατομμύρια δολάρια που κόστισε η ταινία. Με το κόστος της μέσης χολιγουντιανής παραγωγής να ξεπερνάει με άνεση αυτό το νούμερο, καταλαβαίνει κανείς εύκο­ λα πώς ο τρομερός παππούς δεν τα κατάφερε καθόλου άσχημα... Το φιλμ, με διάρκεια που αγγίζει τα 160 λεπτά, είναι μια άψογη παραγωγή χωρίς να ζητά να εκβιάσει τον εντυπωσιασμό και χωρίς να χρειάζεται ο­ νόματα σταρ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους για να λειτουργήσει. Όσο για τον Μινγκέλα... άσημος ως πέ­ ρυσι, είχε υπογράψει μόνο δύο ημι-αποτυχημένες ταινίες. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, ο Αγγλος Ασθενής δεν είχε ονόματα από πίσω του για να τον σπρώξουν - εί­ χε, όμως, ένα ονομαστό μυθιστόρημα: το ομώνυμο έργο του Μάικλ Οντάριτζε, ολοκληρωμένο το 1992, πά­ νω στο οποίο στήριξε το σενάριό του ο Άντονι Μινγκέλα.

Διασκευασμένασενάρια Στην κατηγορία αυτή ο Άγγλος Ασθενής ήταν επίσης το φαβορί, δίπλα σε μια σειρά από πολύ διαφορετικές μεταξύ τους προσπάθειες. Ο Αμερικανός Μπίλι Μπομπ Θόρντον παρουσιάστηκε σαν θετική έκπληξη με τη μικρή, προσωπική του θα έλεγε κανείς ταινία, το Sling Blade. Αουτσάιντερ, παρά την παγκόσμια επιτυχία του έργου, φάνηκε και το σενάριο του Trainspotting, για λόγους... θεματικούς και μάλλον αυτονόητους. «Σοβαρό» και καλών προθέσεων το σενάριο του Οι Μάγισσες του Σάλεμ, μα η αλληγορία με τις δίκες των «μαγισσών» στο Σάλεμ δύσκολα λειτουργεί έξω από την εποχή του μακαρθισμού, οπότε και είχε γράψει το πρωτότυπο ο Άρθουρ Μίλερ. Οι υποψηφιότητες της κατηγορίας ολοκληρώνονταν με κάτι... κλασικής χροι­ άς. Ο «αναλυτικός» Ά μ λ εττου Βρετανού Κένεθ Μπράνα, με την υποψηφιότητά του αυτή έκανε να φαντάζει ακόμη πιο έντονη η απουσία αυτής της φιλόδοξης σαιξπηρικής αναβίωσης από τις υπόλοιπες βασικές κα­ τηγορίες. Προφανώς, κάτι δεν πήγε καλά στο Βασίλειο της Δανιμαρκίας...

□

ΚΟΝΤΡΟΛ) από τον Κώστα Πάρλα

ΒΙΒΛΙΟ

κΑΐΤΗΛΕ-ί-----

ΟΡΑΣΗ

Ο λόγος, το μονόστηλο και το δισέλιδο

Υπάρχουν στιγμές, που όσο πείσμων και αν είσαι στο σκοπό σου, όσο πεπεισμένος ότι ίσως (...η απόλυτη σιγουριά είναι δύσκολη) συμβάλλεις, έστω κατά ένα χιλιοστό, στη βελτίωση μιας κατάστασης, αποθαρρύ­ νεσαι ολοκληρωτικά. Γιατί τα μεγέθη είναι άνισα, γιατί τ’ αρνητικά στοιχεία είναι παντοδύναμα, γιατί οι φωνές διαμαρτυρίας δεν μπορούν να φτάσουν σ ’ ευαίσθητα - ή με το στοιχει­ ώδες αίσθημα ευθύνης - αυτιά. Είναι, τελικά, θέμα μεγεθών. Και συναλλαγής. Αξίζει να δώσει κανείς λίγη προσοχή, αν βέβαια έχει την υπομονή και αντοχή, στον Λόγο και στον Ήχο του, έτσι όπως εκφέρεται από τις ξανθές «προξενήτρες» (ο όρος είναι μάλλον ευφημιστικός) των ιδιωτι­ κών μας καναλιών. Λόγος αγοραίος, που θέλει να παριστάνει τον σύγ­ χρονο, Λόγος φτηνός και πάνω απ’ όλα Λόγος σαρκα­ στικός, χλευαστικός που εξακοντίζεται ευθέως ενα­ ντίον «πελατών» και θυμάτων. Ανάλογα με την εικόνα του καθενός, οι ανάλγητες ή ανυποψίαστες για το θέ­ αμα που εμφανίζουν παρουσιάστριες, καταβάλλουν εμφανείς προσπάθειες για να ερεθίσουν και να προ­ βάλλουν ακόμη περισσότερο το αρνητικό, το αδικημέ­ νο στοιχείο που κουβαλάει ο καθένας μέσα του με τον κατάλληλο για τον καθένα λόγο. «Μεγάλε» προσφωνείται ο ταλαίπωρος γέρων, «κού­ κλα μου» η αδικημένη από τη φύση ηλικιωμένη και ψιμυθιωμένη γυναίκα. Και φυσικά άφθονη «μαγκιά»,

ήχος λαρυγγόφωνος, που υποδύεται την «άνεση», και φυσικά παντού και πάντοτε ο ενικός αριθμός: πώς αλλιώς θα τονιστεί η εξουσία της οικοδέσποινας πάνω στα ανύποπτα θύματά της; Άφθονα τα παραδείγματα των μαργαριταριών που εκπέμπονται από τα χείλη τους βέβαια, μέσα στην αμεριμνησία της ανοησίας τους. «Είσαι καλλιεργημένος εσύ... Πού σε καλλιερ­ γήσανε εσένα;» ακούστηκε να λέει ευειδής - τρόπος του λέγειν - ξανθή προς ένα ηλικιω­ μένο κύριο... Και ο Ήχος αυτός του Λόγου, μαζί με το περιεχόμενό του αναπαράγεται, κυκλοφορεί, δια­ δίδεται και δημιουργεί προηγούμενο και, σύντομα στο μέλλον, τα παράγωγά του. Και είναι παντοδύναμος στην ισχύ της εκπομπής του, στη δυνατότητα εισδοχής του στο καθημερινό σπιτικό, στην επιρροή που ασκεί - έστω και χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Και ποιες είναι οι αντιστάσεις της άλλης πλευράς; Του ομαλού, περιεκτικού, του προβληματισμένου Λόγου; Του έντυπου, ακόμη Λόγου; Και εδώ καταλήγουμε και πάλι στην επισήμανση της αρχής του σημειώματος αυτού: Είναι θέμα μεγεθών. Θέλουμε ένα ακόμη παράδειγμα, πολύ γενικότερο αλλά και πιο χαρακτηριστικό; Έγραφε πριν πολλές εβδομάδες ο φίλος Κώστας Γεωργουσόπουλος, στην εφημερίδα που τον φιλοξενεί, ένα πύρινο σημείωμα - μονόστηλο - για τις τηλεοπτικές προξενήτρες, έχο­ ντας πάρει αφορμή από το απωθητικό συμβάν με τις σκυλομαχίες της ελληνικής υπαίθρου. Μερικές μόνο μέρες μετά, η ίδια η εφημερίδα διαλαλούσε στην πρώ τη της σελίδα τη δ ισ έ­ λιδη συνέντευξη που έπαιρνε συντάκτριά της από μια από τις απωθητικότερες «σταρ». Δύο σελίδες γεμάτες από τις εμβ ριθείς δηλώ σ εις της, του στυλ και του επιπέδου «έτσι γουστάρω» και «έτσι θέλω», με ανύπαρκτη σχεδόν διάθεση κριτικής ή αντιπ αρά θεση ς. Πλουραλισμός, θα πείτε. Ν’ ακούγεται και η μια άποψη και η άλλη. Μονόστηλος, όμως, ο Γεωργουσόπουλος, δισέλιδο το έδαφος (και στην πρώτη σελίδα) για να αλωνίσει (και να διαφημιστεί) η πλατινέ θύτις. Είναι θέμα μεγεθών ή όχι; Και αποθαρρύνεσαι όταν βλέπεις την αντίληψη της άκρατης εμπορικότητας, της άνευ ορίων ανεκτικότητας και του συμβιβασμού με τα σκύβαλα που μας περιβάλλουν να επικρα­ τούν για λόγους ταμείου, ναι ή όχι; Με τον αβρό αυτό και χρυσωμένο τρόπο τα σκύβαλα αποκτούν νέο «πρόσωπο», άλλοθι ποι­ ότητας, αυξάνουν το ανύπαρκτο ειδικό τους βάρος. Με το πονηρό και ισοπεδωτικό χάδι της μπουρζουαζίας (όπως θα ’λεγε και ο αείμνηστος Μπουνιουέλ) αναβαπτίζονται, ξεπλένονται ως άλλο βρόμικο χρήμα και ξαναγυρνούν στην αγορά... σίγουρα με περισσότερο θράσος, διαβρωτική δύναμη και ασυδοσία. Χάνουμε άραγε οριστικά την αίσθηση του Μέτρου; Ίσως και της ντροπής;

Π ερί επ ισ τημονικής δεοντολογίας και άλλω νασ τείω ν... Είναι πολύ δ ύσ κολο να μεταφέρεις σε λέξεις αυτά που σου π ρ ο κα λεί το λεγόμενο «Ερωτοδικείο», εκπομπή ενός ακόμη από τους θαυματουργούς ιδιωτικούς σταθμούς. Είναι ίσως από τις σπάνιες περιπτώσεις που μένεις άλαλος αλλά και με πολλά ερωτηματικά για το πού μπορεί να φτάσει η εκπεμπόμενη αηδία - εικαστική, ακουστική, οπτική. Η στήλη αυτή θα ήθελε ωστόσο να διατυπώσει μια σκέψη: Αν και εφόσον παρίστανται σ’ αυτήν την εκπομπή πραγματικοί ψυχολόγοι, κοινωνικοί λει­ τουργοί και διάφοροι άλλοι εκπρόσωποι ανάλογων βαρύγδουπων ειδικοτήτων, τότε θα έπρεπε ν’ αρχίσουμε ν’ ανησυχούμε σοβαρά. Όχι μόνο γιατί αποκαλούμενοι «επιστήμονες» δέχονται να συμμετέχουν και να στηρίζουν ανάλογα «θεάματα», αλλά και για την ανυπαρ­ ξία κωδίκων Ηθικής και Επαγγελματικής Δεοντολογίας.

τα M i ΕΠΙΛΟΓΕΣ Α ΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΖΕΒΕΛΑΚΗ κ ε ίμ ε ν α του π α ρ ελθ ό ν τ ο ς που ε ί τ ε διαβά στηκαν π ολύ σ τ η ν επ ο χ ή τους ε ί τ ε δ ε ν π ρ ο σ έχ θ η κ α ν ό σ ο τους άξιζε. Η ανάγνωσή τους σ ή μ ερ α π ροσφ έρ ε τ α ι για σ υ σ χ ετ ισ μ ο ύ ς μ ε γ εγ ο νότα και πρόσωπα της επ ικα ιρότητας.

Ναπολέων Λαπαθιώτης (1888 - 1944) Η παρουσία του στην πνευματική ζωή του Μεσοπολέμου είναι σημαντική, ίσως και σημαντικότερη από το έρνο του. Το ταλέντο του - αν δεχτούμε έναν ορισμό του Γιώργου Χειμωνά για το ταλέντο - ήταν η προσωπικότητά του που άφησε σημάδια στα χρόνια εκείνα τα μεταξύ των δύο πολέμων. Το περισσότερο γνωστό έργο του είναι το ποιητικό, αλλά έγραψε και πεζά, άρθρα, κριτικές, μελέτες, έ­ κανε μεταφράσεις και πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Στιγμή» η Αυτοβιογραφία του. Τα πεζογραφήματά του δεν έτυχαν ιδιαίτερης προσοχής αν και δεν υστερούσαν σε ποιότητα και είχαν διαβαστεί από ένα ευρύτερο κοινό αφού τα πιο πολλά δημοσιεύτηκαν σε λαϊκά περιοδικά, ημερολόγια και εφημερίδες. Η επιλογή της «Παγίδας», γι' αυτό το τεύχος του διαβάζω, έγινε ανάμεσα σε 50 διηγή­ ματα που φιλοξενήθηκαν στο περιοδικό - «τροφοδότη» της στήλης μας - Μπουκέτο. Η υπόθεση του διη­ γήματος και η γραφή του ξεφεύγουν από το συνηθισμένο κλίμα των έργων του Λαπαθιώτη με τους κόκ­ κινους μπερντέδες και τους ωραιολόγους ερωτικούς καημούς. Μια έμμονη ιδέα καρφώνεται στο κεφά­ λι ενός μοναχικού ανθρώπου και γίνεται παγίδα θανάτου. Η τελευταία του διαδρομή με το τραμ από τη δουλειά στο σπίτι του είναι πολύ κοντά στην καθημερινότητά μας. ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Είχα ήδη δώσει στο περιοδικό την εισαγωγή στο διήγημα του Γρηγορίοο Ξενόπουλου «V αλλόκοτα μάτια» (Αρ. 371, Φεβρουάριος), όταν βρήκα την έκδοση της Κατοχής «ΗΑθανασία και άλλα διη­ γήματα», στην οποία είχε περιΑηφθεί, 20 χρόνια μετά την πρώτη δημοσίευση, το ως άνω πεζογράφημα.

Η ΠΑΓ\ΔΑ ΤΟΥ κ. ΝΑΠΟΛ. ΛΑΠΑΘΙΩΤΗ ΕλληνικάΔιηγήματα Μπουκέτο, 20 Αυγούστου 1931

Ενώ κατέβαινε τη σκάλα του σπιτιού του, είχε ξαφ­ νικά, εκείνο το πρωί - χωρίς κι ο ίδιος να μπορεί να πει γιατί-το πολύ παράξενο συναίσθημα, πως ήταν η στερνή φορά, αυτή, που την πατούσε. Την είχε κατεβεί τόσες φορές, χωρίς ποτέ να δοκιμάσει τέτοιο πράμα. Κι όταν έφτασε στην πόρτα, το πίστεψε τό­ σο βαθιά αυτό, πούνιωσε μιαν αόριστη, μεγάλη νοοπαλγία. Με το πρόσχημα πως κάτι ξέχασε, ξανανέβηκετα σκαλοπάτια, κ’ έπειτα πάλι τα κατέβηκε αρ­ γά, προσπαθώντας τη στιγμή που τα κατέβαινε να διώξει την παράξενη πικρή αυτή ιδέα. Έλεγε τάχα, πως, μ’ αυτό που έκανε, θάλλαζε της τύχης τα γραμμένα;.. Αλλά και τη δεύτερη φορά, η υποψία

m Παλιά

του καρφώθηκε βαθύτερη. Ντράπηκε τότε να ξανανεβεί, άνοιξε με βρόντο την οξώπορτα και την ξανάκλεισε με βρόντο, καθώς βγήκε - για να ξεχαστεί μ’ αυτό τον κρότο - αλλά το χέρι του, με μια μικρή τρε­ μούλα, αργοπόρησε στο μπρούτζινο το πόμολο, μη θέλοντας ακόμα να τ’ αφήσει, νιώθοντας, στην κρύαν επαφή του, μια ξαφνική κι αλλόκοτη στοργή, σάμπως, εκείνη τη στιγμή, να τ’ αποχαιρετούσε... Κ’ έπειτα πάλι τ’ άγγιξε, σιγά, πολύ σιγά, με τα τεντω­ μένα δάχτυλά του, μ’ ένα χάδι και με μια λαχτάρα, που δεν την είχε ποτέ του ξανανιώσει - μ’ ένα σφίξι­ μο καρδιάς και μια συγκίνηση, που μέχρι τώρα, στα σαράντα τόσα χρόνια του, δεν την είχε ξαναδοκιμά­ σει... Κ’ έφυγε, δίχως να κυττάξη πίσω, με τα μάτια καρ­ φωμένα πέρα, μ’ ένα βήμα γρήγορο κι αποφασιστι­ κό - ζητώντας με τη λογική του να πολεμήσει τις κουτές του φαντασίες, και προσπαθώντας να χαμο­ γελάσει. Μα δε μπορούσε να τα καταφέρει.

Τ’ αυτοκίνητα περνούσαν μπροστά του, ο ήλιος - έ­ νας ήλιος ανοιξιάτικος - του στράβωνε τα μάτια - κ’ εκείνος βάδιζε μηχανικά, στην τύχη, με το νου του καρφωμένο στην ιδέα, που δεν κατώρθωνε να την απομακρύνει - απορώντας πώς του είχε γεννηθεί, και μη βρίσκοντας, για δικαιολογία της, παρά τη νευρική του την κατάσταση, που, κι αυτή, είχε την α­ φορμή της, σε κάποιες ελαφρές ανωμαλίες της πρωτύτερα κανονικής ζωής του, κάποιες (ορισμέ­ νες καταχρήσεις, των τελευταίων ημερών αυτών, απ’ τις οποίες, ο οργανισμός του, πρέπει να ήταν σοβαρά εξαντλημένος. Η ιδέα του αυτή, σκόρπισε λιγάκι, μόλις έφτασε στη μικρή πλατεία. Εκείνη τη στιγμή, τα μαγαζιά άνοι­ γαν τις πόρτες τους, κάποιοι εργάτες σφύριζαν χα­ ρούμενα, καθώς τραβούσαν βιαστικά στην πρωινή δουλειά τους, ο σκουπιδιάρης, έφτανε, χτυπώντας το κουδούνι του, τα λεωφορεία ξεκινούσαν - ο κό­ σμος είχε τη χαρμόσυνη βιασύνη, τη μεθυστική και πυρετώδη, της φλογερής ζωής που ξαναβρίσκεται, και της ελπίδας που ξαναγεννιέται... Το συναρπαστικό εκείνο θέαμα του αλάφρωσε το βάρος της καρδιάς. Ανακατώθηκε στο πλήθος που περνούσε, ανέβηκε σ’ ένα λεωφορείο, πλήρωσε το εισιτήριό του, κι άρχισε να χαζεύει με την κίνηση. Ο ήλιος χρύσωνε τις άψες των σπιτιών, και τάκανε να λάμπουν σαν καινούρια. Τα κάρα περνούσαν φορτωμένα, ένας αέρας δυνατός και ζωογόνος, γιόμιζε τα διψασμένα στήθη του - κ’ η γρηγοράδα του λεωφορείου, τούδιν’ ένα κέφι στην ψυχή, σαν ένα διεγερτικό πιοτό, που μαστιγώνει ξαφνικά τα νεύρα, τους ξαναδίνει την ισορροπία, και τα ξανα­ φέρνει στο ρυθμό τους... Έφτασε στην πόρτα του γραφείου του, αλαφρωμένος κι ανακουφισμένος. Πήρε τότε την εφημερίδα, κι άρχισε να διαβάζει. Είχε φτάσει πιο νωρίς από τους άλλους. Ήπιε τον καφέ του, και διάβασε με προσοχή τα νέα. Κι άξαφνα, χωρίς κανένα λόγο, εκεί που διάβαζε κά­ ποιο τηλεγράφημα, για τη σύλληψη δεν ξέρω ποιων ληστών - ο νους του πήγε στη σκάλα του σπιτιού του, και ξαναθυμήθηκε την πρωινή του σκέψη. Ένιωσε, τότε, πως δεν είχε σβύσει - αλλά πως ήταν φωλιασμένη κάπου κρυμμένη σε μιαν άκρη του μυαλού του, και δεν περίμενε παρά την ευκαιρία να ξαναφανεί, τυραννική. Εξακολούθησε, ωστόσο, να διαβάζει, δίχως να προ­ σέχει τι διαβάζει. Έβλεπε τα γράμματα να περνούν μπροστά του, σα τους κρίκους της μεγάλης αλυσί­ δας, χωρίς αρχή και νόημα και τέλος. Κι όταν ήρθαν οι προϊστάμενοί του, και θέλησε να

τους πάει κάποια έγγραφα, και να τους εξηγήσει τι σημαίνουν - είδε πως δεν του ήταν δυνατόν... Το μυαλό του γύριζε αλλού, γύριζε στην πρωινή του σκέψη, και δε μπορούσε νατό πειθαρχήσει, δε μπο­ ρούσε, παρ’ όλες τις προσπάθειες, να το φέρει στην κανονική γραμμή. Οι άλλοι του συνάδελφοι, πρόσεξαν, κι αυτοί, την ταραχή του. Κάποιος του είπε να γυρέψει άδεια, και να πάει να ξεκουραστεί. Φαινόταν έτσι χλωμός κι αφηρημένος, που κι ο ίδιος ο προϊστάμενός του, βλέ­ ποντας την τρεμούλα του χεριού του, θέλησε να μάθει τι συμβαίνει.

- Τίποτε, είπ’ εκείνος κ’ έπεσε πάλι με τα μούτρα στη δουλειά. Αλλά γράμματα, ψηφία κι αριθμοί, χοροπηδούσαν αδιάκοπα μπροστά του. Κι όλ’ αυτά ε ν ώ θ η κ α ν στα μάτια του, κ’ έκαναν ένα μεγάλον πόθο: να τρέξει σπίτι του αμέσως, στη στιγμή, κ α ι ν ’ α ν έ β ε ι , ά λ λ η μ ι α φ ο ­ ρ ά , τ η σ κ ά λ α ! Ένιωθε π ω ς μ ό ν ο αν κ α τ ώ ρ θ ω ν ε ν ’ α ν έ βε ι ά λλη μια φ ο ρ ά τ η σ κ ά λ α - η καρδιά του θάβρισκε ξανά την ησυχία της, θα λυτρωνόταν απ’ τον εφιάλ­ τη... Ένιωθε πως αν αργοπορούσε - αν δεν έκανε ευθύς, αυτό το πράμα - ως τη νύχτα, που θα ξαναγύριζε, το μυαλό του μπορούσε να σαλέψει... Πήγε, τότε, στον προϊστάμενό του, του είπε πως ή-

ταΠ ώ ά

ταν αδιάθετος, και τον παρακάλεσε να φύγει. Εκεί­ νος τούδωσε την άδεια αμέσως. Βγήκε, τρέχοντος, την πόρτα του γραφείου. Είχε φορέσει το καπέλο του ανάποδα, και δεν το πρόσε­ ξε αυτό, παρά μόνον όταν βρέθηκε στο δρόμο. Ήθελε, αν ήταν δυνατόν, να βρεθεί στο σπίτι του, χωρίς να κάνει βήμα - να τον αρπάξει κάποιος απ’ το σβέρκο, και να τον ρίξει στην πόρτα του σπιτιού του, χωρίς αυτός να κουνηθεί διόλου... Μόλις πατούσε το πρώτο σκαλοπάτι - τόξερε - θα ησύχαζε αμέσως... Όλ’ η αγωνία του θα κόπαζε, θα ξαναρχόταν η καρδιά στον τόπο της! Αλλά προτού συμβεί αυτό το πράμα - προτού το πόδι του σ τ α θ ε ί στο σκαλοπάτι - δε θα μπορούσε ποτέ να η­ συχάσει... Πήδηξε στο λεωφορείο. Μα αυτό τραβούσε γι’ άλ­ λη γειτονιά. Το κατάλαβε, όταν είχε προχωρήσει. Κατέβηκε στη στάση, και ξαναγύρισε να βρει το τραμ της γειτονιάς του. Αλλά το τραμ αργούσε να φανεί. Κάθε λεπτό του φαινόταν ολόκληρος αιώνας. Επιτέλους, πρόβαλε το τραμ που λαχταρούσε. Ανέβηκε σ’ αυτό, και πή­ ρε θέση. Προσπαθούσε να συγκρατηθεί, να μη δεί­ χνει την αδημονία του. Είχε την αίσθηση πως όλοι, τώρα, γύρω του, ήξεραντο σαράκι της ψυχής του. Το τραμ γέμισε κόσμο, αλλά πολύ αργά. Τίποτε δε βάδιζε κατά τη θέλησή του, και με το δικό του το ρυθμό. Κανένας τώρα δεν βιαζόταν γύρω του. Ο εισπράκτορας άναβε το τσιγάρο του, κι ο οδηγός κα­ τέβηκε για να πιει νερό, στο γειτονικό το καφενείο. Τελοσπάντων, γύρισε στη θέση του, και το τραμ ξε­ κίνησε. Πήγαινε σιγά, με τρανταγμούς, σπαράζο­ ντας τ’ αυτιά, σε κάθε στρίψιμο, καθώς τριβόταν α­ πάνω στις γραμμές. Και σε κάθε στάση σταματού­ σε, γιατί κάποιος, διαρκώς, σε κάθε στάση, εννοού­ σε και να κατεβεί. Κι όλοι τους κατέβαιναν αργά, και δίχως βία - τόσο, που του φάνηκε πως τόκαναν επί­ τηδες, επειδή είχανε μπει στο μυστικό του, κ’ έπαι­ ζαν, τώρα, με την αγωνία του, με μιαν απόλαυση σχεδόν σατανική... Ως κ’ η χοντρή αυτή γυναίκα, ε­ κεί - κάτω, με το καλάθι, και τα τέσσερα παιδιά, τόκανε επίτηδες, κ’ εκείνη, δίχως άλλο, και κατέβαινε μ’ όλη την ησυχία της, τόσο που κι ο εισπράκτορας, στο τέλος, αγανάχπισε, και της έκανε, κ’ εκείνος, παρατήρηση... Κ’ έπειτα, στάσεις στις διασταυρώσεις, ακινησίες ώσπου νάρθει τ’ άλλο τραμ, δύσκολα ξεκινήματα, σαν προμελετημένα... Κι όσο πλησίαζε κατά τη γειτονιά του, όσο οι γνώρι­ μες γωνιές πρόβαλαν στα μάτια του, τόσο κ’ η αγω­ νία του άρχισε να κοπάζει. Η τρεμούλα της καρδιάς

ταΠώ ά

του έπαυε, ξανάβρισκε σχεδόν τον εαυτό του. Κα­ ταλάβαινε πως όλ’ αυτά περνούσαν, πως όλες οι γελοίες υποψίες του, δεν ήταν, ίσως, παρά φυσική συνέπεια κάποιων ωρισμένων καταχρήσεων - κά­ ποιων καταχρήσεων κρασιού κι αγρυπνιών - απ’ τις οποίες, ο λεπτός οργανισμός του, πρέπει να ήταν ε­ πηρεασμένος... Κι επιτέλους, φάνηκε το σπίτι του. Τώρα ήταν εντελώς ησυχασμένος - τόσο εντελώς ησυχασμένος, πούνιωσε μιαν άξαφνη ντροπή, και είπε να μην κατεβεί διόλου - αλλά να γυρίσει στο γραφείο του, να ξαναπάει κατ’ ευθείαν στη δουλειά του... Γι’ αυτό και δεν κατέβηκε στη στάση του σπιτιού του. Έπειτα, όμως, ξαφνικά μετάνιωσε, και θέλησε να κατεβεί πιο κάτω. Αφού ήταν φτασμένος στο σπίτι του μπροστά, έπειτ’ από τόσην αγωνία - τι θάχανε ν’ ανέβει μια στιγμή;.. Κ’ επειδή η άλλη στάση βρισκόταν, τώρα, κάπως μακρυά, θέλησε να πηδήσει. Πήδησε με την πλάτη προς τα πίσω. Έν’ αυτοκίνητο ερχόταν από πίσω. Πριν καταλάβει τι συμβαίνει ακριβώς, ένιωσε κάτι που τον χτύπησε στη μέση, και τον έρριξε μπρού­ μυτα στο δρόμο. Το φτερό τον τίναξε μπροστά - κ’ η ρόδα του πήρε το κεφάλι!

□

Μ Α ΧΗ Μ Ο ΥΖΑ ΚΗ

Δοξαστικό Μαγνητισμού της εφηβείας

ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ

Μ ΥΘ Ο Ι Κ Α Ι ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΝ ΑΑ ΩΝ Του Πανεπιστημίου του Τέξας και του Βρετανικού Μ ουσείου, με εικόνες και χάρτες

Γ

η ς σελίδες των οκτώ τόμων θα συνα­

ντήσουμε τους μύθους που επί αιώνες συγκίνησαν την ανθρώπινη φαντασία, ακόμα κι όταν οι θρησκείες που στηρίζονταν σε αυ­ τούς τους μύθους είχαν πια παραμεριστεί: τον Κατακλυσμό των Μεσοποτάμιων, τους ζωόμορ­ φους αιγυπηακούς θεούς, τον Ώ ρο, τον Όσιρη, την Ίσιδα, τον Αία, την Α θηνά και τους ά λ ­ λους, γνωστούς και λιγότερο γνωστούς μ α ς θεούς του Ολύμπου και τους ρω μαϊκούς θρύ­ λους για τον Αινεία, τον Ρωμύλο και τονΡώμο καθώς και τη Λουκρητία, αλ λ ά και τους μ υ ­ θικούς ήρωες των Κελτών, τον Όντιν και τον Θωρ, μαζί μ ε τις μορφές των βορείων λαών, τους αιμοδιψείς θεούς των Αζτέκων και των Μ άγια και τον τόσο ανθρώπινο Αχούρα Μ άζδα των Περσών μ ε τον προφήτη του Ζωροάστρη. Στόχος της σ αράς αυτής είναι να δώσει την ιστορική πραγματικότητα που κρύβεται πίσω από τους μύδους, τεκμηριωμένη από τα αρ­ χαιολογικά και φιλολογικά ευρήματα του κάθε λαού και τοποθετημένη με αυτό τον τρόπο στα πλαίσια του αντίστοιχου πολιτισμού. Επειδή η μυθολογία των αρχαίων λαών αποτελεί συγ­ χρόνως και μια πηγή καλλιτεχνικής δημιουρ­ γίας, οι τόμοι αυτοί συνοδεύονται από μια πλούσια εικονογράφηση η οποία συνοδεύει τον αναγνώστη στην εξερεύνηση της δημιουρ­ γικής φαντασίας του κάθε λαού. Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ο Υ Ν

• Οι μύθοι των Ελλήνων • Οι μύθοι των Αιγυπτίων • Οι μύθοι των Ρωμαίων • Οι μύθοι των Περσών • Οι μύθοι της Μεσοποταμίας • Οι μύθοι των Αζτέκων και των Μάγια • Οι μύθοι των Βορείων • Οι μύθοι των Κελτών ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π Α Π Α Δ Η Μ Α : Ιπποκράτους 8 Αθήνα, τηλ.: 36.27.318

Στα Λιλιπούτεια άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης απαντούν σε καίρια ερωτήματα με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου

Στρατόπεδα συγκέντρωσης εξόριστων γυναικών κατά την περίοδο του Εμφυλίου αλλά και αργότερα (1948-1954). Στις ασπρόμαυρες φωτογρα­ φίες του λευκώματος που επιμελήθηκε η Βικτωρία Θεοδώρου παρελαύνουν γερόντισσες και μαθητριούλες, μη­ τέρες με μωρά και ανύπαντρες, αγρότισ­ σες και αστές, γυναίκες απλές και διανο­ ούμενες, με λίγα λόγια όλη η Ελλάδα. Σ’ όλες τις μορφές, σ’ όλα τα πρόσωπα Σύλλογος Πολιτικών Εξόριστων θαυμάζεις την αξιοπρέπεια και την αντο­ Γυναικών: Γυναίκες εξόριστες χή, το κουράγιο και τη δύναμη ανθρώπων στα στρατόπεδα του Εμφυλίου Χίας-Τρίκερι-Μακρόνησοςπου εκτοπίστηκαν και υπέφεραν σε άΑϊ Στράτης νυδρα και αφιλόξενα νησιά. Σημαντική 1948-1954 Επιμέλεια: Βικτωρία Θεοδώρου προσφορά και ανεκτίμητο ντοκουμέντο Συγκέντρωση φωτογρ. υλικού: που περιγράφει εύγλωττα μια σκληρή ε­ Κατίνα Σηφακάκη Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 ποχή, μια εποχή που χαρακτηρίσθηκε Σελ. 194 __________ «πέτρινα χρόνια».

(βίΜβθεοίιψν)

Ε Ρ .: Μπορεί να διαφυλαχτεί η ιστορική μνή­ μη μέσα από ένα φωτογραφικό λεύκωμα; Α Π .: Νομίζω πως ένα φωτογραφικό λεύκω­ μα μπορεί να διαφυλάξει την ιστορική μνήμη όταν είναι αυθεντικό. Φωτογραφίες προσώπων, τόπων και γεγονό­ των από το παρελθόν βοηθούν τον ιστορικό και τον μελετητή της ιστορίας να συμπληρώ­ σει την έρευνά του με πολύτιμα στοιχεία. Το λεύκωμα των εξόριστων γυναικών ασφα­ λώς προσφέρει στην ιστορική μνήμη. Πρέπει όμως να διευκρινίσω ότι οι γυναίκες δεν είχαν αυτή την πρόθεση. Δεν διαφύλαξαν μέσα σε περιπέτειες και διωγμούς το υλικό, για την ι­ στορική μνήμη. Όχι ότι δεν έβλεπαν μακριά.

Aduioma

Οι γυναίκες από καιρό ονευρεύονταν να κά­ μουν ένα ωραίο λεύκωμα σε καλό εκδότη. Ν’ αποτυπώσουν εκεί, με τα σύγχρονα θαυμαστά μέσα των γραφικών τεχνών, τις φθαρμένες κιτρινισμένες φωτογραφίες που τράβηξαν με την παλιά KODAK που τη φύλα­ γαν από μεταγωγή σε μεταγωγή μέσα στον κόρφο τους. Το ’θελαν για να το χαρίσουν πρώτα στον ε­ αυτό τους. Να ξαναδούν τα πρόσωπά τους φρέσκα, γελαστά και σ ’ εκείνες ακόμα τις συνθήκες, να ξαναδούν τις φίλες και τις συντρόφισσές τους - πολλές από τις οποίες δε ζουν ή διαμένουν σε απομακρυσμένα χω­ ριά και ν’ αναπνεύσουν εκείνο το οξυγόνο της ανάτασης και της ελπίδας. Να το χαρίσουν μετά στα παιδιά τους, στα εγγόνια τους και σ’ εκείνους που τις νιώθουν. Το έχουν βέβαια συνειδητοποιήσει με σεμνό­ τητα, πως συνετέλεσαν στην ιστορική μνήμη με το να διαφυλάττουν φωτογραφίες και χει­ ρόγραφα. Ας σημειωθεί ότι η κατοχή φωτο­ γραφικής μηχανής σήμαινε κατασκοπεία και στρατοδικείο. Όταν απευθυνθήκαμε στον εκδότη κρατώ­ ντας το υλικό, αφού το περιεργάστηκε καλά, είπε: «Ναι, θα το βγάλω αυτό το λεύκωμα. Είναι η ιστορία μας». Αξίζει λοιπόν να το πουν οι άλλοι - όχι εμείς. Κατά τη γνώμη μου, το πιο σημαντικό είναι η διαφύλαξη αυτού του χαμόγελου που θερ­ μαίνει όλες σχεδόν τις σελίδες του, αθώο, καρτερικό, πικρά ειρωνικό ή στημένο για μια φωτογραφία, που θα σταλεί κρυφά στους δι­ κούς, είναι το «είμαι καλά...» του Λουντέμη*, το «κι α υ τό θ α π ερά σει» του Ρίτσου.** ΕΡ.: Πού απευθύνεται το λεύκωμα και ποιο το νόημά του; ΑΠ.: Το λεύκωμα απευθύνεται, καταρχήν, στις ίδιες τις εξόριστες γυναίκες. Το δικαιού­ νται. Ήταν ένα έργο που έπρεπε, αυτό τουλά­ χιστον, να πραγματοποιηθεί. Σε όσες ζουν και σε όποια γωνιά της Ελλάδας κι αν βρί­ σκονται σήμερα. Το λεύκωμα τώρα ταξιδεύει και χτυπά την πόρτα τους. Είναι μια αντάμωση, ένας χαιρετισμός. Αλλά και σαν έκδοση, καλαίσθητα φροντι­

σμένη, απευθύνεται σε όλους τους ευαίσθη­ τους ανθρώπους. Στις γυναίκες, τους νέους, σ ’ αυτούς που ενδιαφέρονται για την περίοδο εκείνη, ανεξάρ­ τητα από τα κοινωνικά τους φρονήματα. Επειδή είναι αντιηρωικό και έτσι χαρακτηρί­ στηκε από ομιλητές και τον τύπο, είναι μια έκ­ πληξη και ταιριάζει με τα μηνύματα της επο­ χής μας. Το νόημά του είναι η απόδειξη: ότι οι γυναί­ κες εκείνες, πριν από μισό σχεδόν αιώνα και μέσα στον αλληλοσπαραγμό του εμφυλίου, ήταν ενωμένες. Δεν διχάστηκαν, δεν έπαψαν να βοηθιούνται μεταξύ τους. Ήταν πάνω από τη διάσπαση. Ήθελαν μόνο να γυρίσουν στον τόπο τους και στα έργα τους. Δεν απέβλεπαν σε αξιώματα και σε θέσεις, ελάχιστες πολι­ τεύτηκαν ή έλαβαν διακρίσεις. Τους είναι αρ­ κετό, αν και δεν είναι απόμαχες, να ζήσουν σ’ αυτόν τον Κόσμο.

□

* Από ποίημα του Μ. Λουντέμη που γράφτηκε στη Μακρόνησο. ** Γιάννη Ρίτσου: «Ρωμιοσύνη».

Mutmia

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ OPERA

Ζ ο έ Valdes

Το καθημερινό τίποτα

ZotVaUUs^, ϊημερινβ

Η σημερινή Κούβα του Φιντέλ Κάστρο: μια «χαμένη πατρίδα» ΚΩΛΕΤΤΗ 23 Α, 106 77 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ, 330 45 46 - FAX. 330 36 34

Ταόρια τον μυθιστορήματος Στον Πρώτο Κύκλο των εννέα εκδηλώσεων του διαβάζω κάθε Δευτέρα, στο καφέ του Ελευθερουδάκη (Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος του 1996), κάθε φορά που παρουσιαζόταν ένα μυθιστόρημα, επιμάνως ετίθετο προς τον συγγραφέα το ερώτημα: «Το μυθιστόρημά σας είναι αυτοβιογραφικό»; Ή παραλλαγές του όπως: «έχε/ αατοβιογραφικά στοιχεία»; Έτσι που να αναρρωτιέται κανείς αν τα όρια των δύο ειδών, του μυθιστορήματος δηλ. και της αυτοβιογραφίας, είναι τόσο δυσδιάκριτα στις μέρες μας ώστε έπρεπε οπωσδήποτε να επαναπροσδιορι­ στούν. Σ’ αυτή τη σύγχυση μερίδιο της ευθύνης έχουν βεβαίως οι εκδότες και οι συγγραφείς, οι οποίοι συχνά, και εν πολλοίς με τρόπο αυθαίρετο, καθορίζουν αν το υπό έκδοσιν βιβλίο ονήκει βιβλιογραφικό στο χώρο της πεζογρα­ φίας ή της αυτοβιογραφίας. Οι αιτίες λοιπόν υπήρχαν για ν' αρχίσει ένας γόνιμος διάλογος για τα όρια του μυθιστορήματος. Η αφορμή δόθη­ κε όταν ο Αλέξανδρος Ασωνίτης δήλωσε απερίφραστα ότι το μυθιστόρημα του Γιόννη Κιουρτσόκη, το οποίο τιμή­ θηκε με το Βραβείο Μυθιστορήματος 1995 του διαβάζω, δεν έπρεπε να βραβευτεί, διότι ο ίδιος ο τίτλος του, Σαν Μυθιστόρημα, παραπέμπει αυτομάτως σε άλλο είδος. Με αυτά τα δεδομένο κάναμε πράξη την ιδέα του Δημήτρη Δασκαλόπουλου. Σε μια ανοιχτή συνάντηση των μυθιστοριογράφων, που συμμετείχαν στον Πρώτο κύκλο των εκδηλώσεων του διαβάζω, ετέθη το ερώτημα περί των ορίων του μυθιστορήματος. ^ ' «►Τα κείμενα που ακολουθούν καθώς και η συζήτηση στο τέλος είναι τσ αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης, η οποία έγινε στις 13 Ιανουάριου 1997-πρώτη του Δεύτερου Κύκλου τωΙεκδηλώσεων (Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρ-, τίος 1997) του Α r ’ - η~—

f

Π ερί μυθίοτορήματος τινά δήλωσή μου για τη βράβευση του κυρίου Κιουρτσάκη, ο οποίος είχε την εντιμότητα να χαρακτηρίσει το βιβλίο του «Σαν μυθιστόρη­ μα», έγινε επειδή στην Ελλάδα τα περισσότερα μυθιστορήματα έχουν μια έντονη αυτοβιογραφική χροιά με αποτέλεσμα να μην αναπτύσσονται, έτσι ώ­ στε να μπορέσουν να συναγωνιστούν διάφορα με­ γάλα μυθιστορήματα ξένων συγγραφέων, θεώρησα σωστό λοιπόν να αναφέρω πως ακριβώς το ότι πολ­ λοί εγκύπτουν σε μνήμες της παιδικής τους ηλικίας ή στην εφηβική μετέπειτα, αυτό τους στερεί εξ αντι­ κειμένου και εξ ορισμού τη δυνατότητα να αναπτύ­ ξουν τους ήρωες, να αναπτύξουν το μυθιστόρημα και να δώσουν μια φιλοσοφική χροιά, η οποία πι­ στεύω πως είναι απαραίτητη να υπάρχει σε κάθε μυθιστόρημα. Λοιπόν, αν ο καθένας μας φέρει στο μυαλό του δέκα, είκοσι μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που του αρέσουν, θα δούμε ότι δυστυχώς τα περισσότερα έχουνε σχέση με το πώς έχει ζήσει ο καθένας και με τον άμεσο ή έμμεσο πε­ ρίγυρό του. Αυτά δεν είναι πρωτογενές λογοτεχνικό μυθιστοριογραφικό υλικό όμως, οπότε θα πρέπει να κάνουμε μια τομή και να πούμε τι είναι μυθιστόρημα και τι δεν είναι. Βεβαίως, ό,τι ορισμό και να δώ­ σουμε, επειδή κανένα είδος δεν είναι δυνατόν να α­ ναπτυχθεί εάν περιορίσουμε τόσο πολύ το πλαίσιό του, το μυθιστόρημα εκτινάσσεται από τα όρια της επινόησης κ.λπ. και περιλαμβάνει τη μυθοπλασία α-

Η

Θφα τον Μήνα

πό αυτοβιογραφικά ή ιστορικά γεγο­ νότα και όλα τα υπόλοιπα. Αλλά κυρίως, καταρχάς το μυθιστόρημα εί­ ναι επινόηση. Αυτή είναι η άποψή μου σχετικά με το μυθιστόρημα και όσοι διάβασαν τη δήλωσή μου αυτή θα πρέπει να κατάλαβαν ότι δεν αποτε­ λούσε νύξη προς το πρόσωπο του κυρίου Κιουρτσάκη. Υφίσταται όμως το θέμα της αυτοβιογραφικής γραφής, είναι πολύ έντονο και είναι αυτό που θα έπρεπε να απα­ σχολήσει όχι μόνο τη σημερινή συζή­ τηση αλλά γενικώς, το τι είναι μυθι­ στόρημα στην Ελλάδα και να ασχολη­ θούμε επίσης με το πώς είναι δυνατόν αυτή η τεράστια άνθηση παραγωγής να μην έχει να παρουσιάσει, σε μια σχετική αναλογία βέβαια, τέτοια μυθι­ στορήματα που θα μας επιτρέψουν να πούμε ότι όντως υπάρχει μια άνθηση στο μυθιστόρημα στην Ελλάδα και ότι μπορούμε να συναγωνιστούμε τους ξένους. Διότι ναι μεν οι ξένοι δεν είναι κριτήριο, δεν είμαι ραγιάς για να λέω, ότι αν το πουν οι ξένοι πάει να πει ότι είναι καλό, όχι, αλλά επειδή ακριβώς έχουμε διαβάσει τα βιβλία τους, νομίζω ότι είμαστε σε θέση να διακρίνουμε τα είδη και να κρίνουμε με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυστηρότητα και τους εαυτούς μας και τους άλλους. Κατά συνέπεια, η ουσία της δήλωσής μου ήταν ότι θα πρέπει να γίνουμε όλοι καλύ­ τεροι, ότι θα πρέπει να πάψουμε να αναζητούμε εύκολες λύσεις και ότι θα πρέπει να γίνει αντιληπτό, πως η ζωή του καθενός δεν αφορά σε κανέναν άλλο εκτός από τον ί­ διο. Ως αποτέλεσμα αυτής της αυτοβιογραφικής μανίας, διότι στην ουσία πρόκειται για κάτι το ψυχοπαθολογικό, δηλαδή το να γράφουν όλοι πώς ζήσανε, έχουμε το φαινόμενο των τελευταίων πέντε ετών, να παρουσιάζονται διάφοροι οι οποίοι να μην έχουνε σχέση με τη μυθιστοριογραφία ή με τη συγγραφή, θα μου πείτε αν έχω εγώ, ας μείνει όμως αυτό το ερώτημα για το τέλος. Είτε πολιτικοί είτε ηθοποιοί είτε δημο­ σιογράφοι κυρίως, αυτή είναι η μάστιγα με τα τρία πλοκάμια, οι οποίοι, επειδή έχουν αποκτήσει ένα όνομα, θεωρούν κεκτημένο τους δικαίωμα να γράψουν τι έζησαν. Λοιπόν, αυτό δεν ενδιαφέρει κανέναν και αυτό δεν είναι μυθιστόρημα. Και επιμένω ότι το μυθιστόρημα οφείλει να είναι καθαρή επινόηση. Για τεχνικούς λόγους, δεν εί­ ναι δυνατόν να αναπτυχθεί κάτι το οποίο έχουμε περιορίσει από την αρχή. Όταν κά­ ποιος λέει για το πώς έζησε ή ξεκινάει από κάποιο συμβάν, αυτομάτως έχει μέσα στο μυαλό του συγκεκριμένα πράγματα τα οποία δεν μπορούν να αναπτυχθούν. Δεν ξεκινάει δηλαδή από το άλφα για να φτάσει στο ωμέγα, ξεκινάει από το χι, από το βήτα, αλλά δεν ξεκινάει από το άλφα. Αυτά σχετικά με το αν ένα μυθιστόρημα πρέ­ πει να είναι αυτοβιογραφικά ή όχι. Και βεβαίως υπάρχει το παράδειγμα του Χένρι Μίλερ με τους δύο Τροπικούς. Αλλά ο Μίλερ ποτέ δεν ονόμασε τα βιβλία του μυθιστορήματα και ο Μίλερ είναι ορόσημο σε αυτού του είδους την πεζογραφία. Διότι, εφόσον έχουμε έναν τόσο μεγάλο συγγραφέα, είναι νομίζω αυτονόητο ότι οποιοσδήποτε θα ήθελε να επιχειρήσει μια

τέτοια προσπάθεια αυτοβιογραφικής γραφής θα έπρεπε τουλάχιστον να μπορέσει να τον συναγωνιστεί επί ίσοις όροις, δηλαδή σαν να ήτανε το βιβλίο του να διαβαστεί από Αμερικα­ νούς, Άγγλους, Γάλλους κ,λπ. Δεν μπορούμε να θέτουμε ως κριτήριο το τι παράγεται στην Ελλάδα, διότι, για παράδειγμα, η Ελληνική ποίηση, και δεν αναφέρομαι μονάχα στα δύο Νόμπελ και στα δύο Λένιν, βρίσκεται σε πολύ υψηλό επίπεδο. Η πεζογραφία δεν μπόρεσε να ανα­ πτυχθεί. Αν θέλουμε να αναπτυχθεί, οφείλουμε να δούμε αφενός το επίπεδο που βρίσκεται η πεζογραφία σήμερα στην Ελλάδα και αφετέρου πού βρισκόταν από τον πόλεμο και μετά ή το μεσοπόλεμο, και τέλος να θέσουμε ως όρια, για να γράψουμε καλύτερα βιβλία, τους ξένους συγγραφείς οι οποίοι είναι αποδεδειγμένο, ότι τουλάχιστον πολλοί από αυτούς, και ως σύνολο έργου είναι καλύτεροι αλλά και τα βιβλία τους είναι καλύτερα από τα δικά μας. Αυτό, επανα­ λαμβάνω, δεν συνιστά ούτε μείωση ούτε ραγιαδισμό ούτε μη σεβασμό ούτε έλλειψη ήθους, εί­ ναι όμως μια αλήθεια, κατά τη γνώμη μου, αντικειμενική αλήθεια, θα πρέπει λοιπόν να αναρω­ τηθούμε όλοι, γιατί δεν μεταφράζονται στο εξωτερικό τα βιβλία των συναδέλφων μας ή γιατί, αν μεταφράζονται έχουν μια τόσο μικρή απήχηση, γιατί οι ξένοι εκδότες ενδιαφέρονται για βι­ βλία που έχουν ένα έντονο ηθογραφικό στοιχείο, γιατί όλα τα βιβλία από τον πόλεμο και μετά έχουν ως κύριο άξονα αναφοράς τους τον περίφημο Εμφύλιο, από τον οποίο πρέπει κάποτε να απαλλαγούμε, γιατί κανένας δεν αντιλαμβάνεται ότι το λεγόμενο Κομμουνιστικό Κόμμα αποτέλεσε έναν κυριολεκτικά κυματοθραύστη για οποιαδήποτε λογοτεχνική ανάπτυξη, για οποιοδήποτε ταλέντο, παράδειγμα τον Ρίτσο, και γιατί εν πόση περιπτώσει δεν καταλαβαίνει κανείς, ό­ τι ο Τσίρκας αναγκάστηκε μετά την Τριλογία να γράψει τη Χαμένη Ά νοιξη για την οποία, προ­ φανώς, αν είχανε περάσει δέκα-είκοσι χρόνια δεν θα αισθανόταν και πολύ ευτυχής; Όταν το λέω εγώ αυτό, ακούγεται σαν αυθάδεια, αλλά δεν είναι. Η Χαμένη Άνοιξη αδικεί κυρίως τον Τσίρκα. Κι αυτό θα πρέπει να γίνει αντιληπτό και δεν είναι επίθεση ούτε εναντίον του Τσίρκα ούτε σε οποιονδήποτε άλλο. Απλώς, με θλίβει το να μην έχουμε έναν συγγραφέα, και μιλάω για τους μη ζώντες, ανάλογο, ας πούμε, του Ελύτη ή του Καμύ. Γιατί να μην έχουμε; Κι αφού δεν έ­ χουμε, ας προσπαθήσουμε. Αυτό είναι το ένα σκέλος της απαντήσεσώς μου πάνω στο ζήτημα, γιατί είναι ελαφρώς διφο­ ρούμενος ο τίτλος της σημερινής συζήτησης, «τα όρια του μυθιστορήματος». Αν λοιπόν καθέ­ νας τοποθετηθεί πάνω στο τι είναι μυθιστόρημα, νομίζω πως θα είναι πιο ενδιαφέρον να δούμε, τι μπορεί να περιλαμβάνει ένα μυθιστόρημα. Κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, το μυθιστόρημα απο­ τελεί έναν συνδυασμό επιστημών. Λέγοντας αυτό δεν κάνω κάποια αντιδιαστολή μεταξύ τέ­ χνης και επιστήμης, απλώς ότι το μυθιστόρημα είναι κάτι εξαιρετικά πολύπλοκο στην ανά­ πτυξή του, στη δόμησή του, έχει πάρα πολύ μεγάλες απαιτήσεις από εκείνον που θα αποπει­ ραθεί να το γράψει και, κυρίως, είναι μια πάγια άποψή μου αυτή, οφείλει να είναι όσο το δυνα­ τόν περισσότερο φιλοσοφικό μπορεί. Δηλαδή θα πρέπει να έχει μια απεικόνιση του κόσμου έ­ τσι όπως την οραματίζεται ο ήρωας, και πριν από αυτόν ο συγγραφέας, και να αποτελεί ένα αυτόνομο φιλοσοφικό σύστημα. Γιατί, αν φέρουμε στο νου μας τους πιο σημαντικούς μυθιστοριογράφους του αιώνα μας ή του προηγούμενου, θα δούμε ότι όλοι μπορούν να θεωρηθούν ως συγγραφείς-φιλόσοφοι. Αυτός ακριβώς ο εμβολιασμός του μυθιστορήματος με τη φιλοσο­ φία, είναι εκείνος ο οποίος του δίνει τη δυνατότητα, αφενός να ανταγωνιστεί επί ίσοις όροις μια, ας πούμε, “καθαρή” επιστήμη όπως είναι η φιλοσοφία και αφετέρου του δίνει τη δυνατό­ τητα να εξελιχθεί. Γιατί η διαφορά μεταξύ μυθιστορήματος και φιλοσοφίας είναι ίδια με εκείνη ανάμεσα στην τέχνη και την επιστήμη, δεδομένου ότι και τα δύο είναι τρόποι να φιλοσοφήσει κάποιος - στην τέχνη έμμεσα, στην επιστήμη άμεσα - έτσι λοιπόν, όταν ένα μυθιστόρημα ανα­ πτύσσεται φιλοσοφικά, μπορεί να δείξει και να πραγματευτεί το ζητούμενο. Και το ζητούμενο είναι να δούμε, τι μπορεί να συμβεί σε έναν συγκεκριμένο άνθρωπο σε μια συγκεκριμένη στιγ­ μή, όταν αυτός ο άνθρωπος υιοθετήσει μια ιδέα. Όσο πιο ισχυρή είναι αυτή η ιδέα, τόσο πιο με­ γάλος θα είναι ο κραδασμός, ο κλονισμός που θα υποστεί ο ήρωας, τον οποίο πρέπει να ανα-

Θεμα m Μήνα

πτύξει ο συγγραφέας. Επομένως, ε­ κείνο που πρέπει να εξετάσουμε στη σημερινή συζήτηση είναι αν και κατά πόσον το μυθιστόρημα οφείλει να εί­ ναι φιλοσοφικό κι επίσης ότι οφείλει να ασχολείται με τον συγκεκριμένο άνθρωπο, με τη μονάδα, και όχι με το σύνολο ή την εποχή, διότι κατά τη γνώμη μου τα μεγάλα μυθιστορήματα δεν πραγματεύονται την εποχή ή διά­ φορους ανθρώπους, οι οποίοι ζουν, πράττουν και σκέφτονται σύμφωνα με την αναγωγή τους σε κάποια ομάδα, κόμμα, δόγμα, κ.λπ., αφού αυτό δεν μπορεί να σταθεί στο χρόνο, αλλά ένα συγκεκριμένο άτομο που ζει τις ιδέες του. Οι μεγάλοι συγγραφείς δηλαδή, γράφουν αυτά που δεν έζησαν κι όχι αυτά που έζησαν, γι’ αυτό και θεωρού­ νται συγγραφείς με όραμα. Είναι και κάτι άλλο που θα ήθελα να πω και να τελειώσω. Υπάρχει ένα πρόβλημα σήμερα στην Ελλάδα με τη γλώσσα. Η καθιέρωση της δημοτικής αποτέλεσε, παρά τις αγαθές, ενδεχομέ­ νως, προθέσεις των εμπνευστώντου... εν πάση περιπτώσει, εδώ και είκοσι χρόνια η Ελλάδα έ­ χει ένα φοβερό πρόβλημα στη γλώσσα. Η καθιέρωση της δημοτικής μάς έχει δημιουργήσει φοβερά προβλήματα, διότι δεν μπορούμε να γράψουμε έτσι όπως θέλουμε, δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις λέξεις που θέλουμε, ούτε τη σύνταξη που θέλουμε. Κάτι θα πρέπει να γίνει, έτσι ώστε να λυθεί αυτό το θέμα. Η δημοτική είναι περιορισμένη, δεν είναι γλώσσα η ο­ ποία επιτρέπει την ανάπτυξη του πολιτισμού. Δεν είναι μια θέση κατά της δημοτικής αυτή, ού­ τε θέλω να μιλάω καθαρεύουσα όπως έγραφε ο Σούτσος, θέλω να πω ότι όσο αναπτύσσεται ο πολιτισμός στην Ελλάδα, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη να εκφραστεί με όσο το δυνατόν πολυφωνικότερα και πολυπλοκότερα σχήματα και λέξεις και αυτή τη δυνατότητα δυστυχώς δεν μας την παράσχει η δημοτική, επομένως είμαστε αναγκασμένοι να καταφύγουμε στη γλώσσα που ανούσια ονομάζεται καθαρεύουσα, όσο ανούσιος βέβαια είναι κι ο όρος δημοτι­ κή, αφού κι οι δύο υπαινίσσονται ότι υπάρχει απ’τη μια η βρωμεύουσα κι απ’ την άλλη η αρι­ στοκρατική. Είναι γελοίοι όροι. Οφείλουμε λοιπόν να χρησιμοποιούμε μια καλύτερη γλώσσα κι αυτή η καλύτερη γλώσσα είναι η καταφυγή μας, η προσφυγή μας στην αρχαϊκή μορφή της γλώσσας μας, από την οποία μπορούμε να αντλήσουμε σχήματα και λέξεις και τα πάντα. Ένα ακόμη σύγχρονο φαινόμενο είναι το μυθιστόρημα οικογενειακού τύπου (δεν αναφέρομαι στον Ταχτσή), τα αναπτυσσόμενα συνήθως σύμφωνα με τις επιταγές του μαγικού ρεαλισμού. Η υιοθέτηση όμως του μαγικού ρεαλισμού οδηγεί μαθηματικώς σε έναν ιδιότυπο αλλά α­ κραιφνή φασισμό - κλωνοποίηση, αφού προϋποθέτει την εξομοίωση των πάντων και την κατά­ λυση ή παράκαμψη κάθε εθνικού πολιτισμού και συμπεριριφοράς. Επιπλέον σε εξωτερικό δα­ νεισμό καταφεύγουν οι ασθενέστεροι και υποδεέστεροι πολιτισμοί, απόδειξη ότι η ευρωστία της Β. Αμερικανικής μυθιστοριογραφίας την αποτρέπει “μαγικών” απομιμήσεων. Τα παραδόξως ρεαλιστικά έργα πιστεύω ότι αργά ή γρήγορα θα έχουν την τύχη που είχαν οι, γραφόμενες από Ινδούς, τραγωδίες στα Ελληνοβακτριανά βασίλεια. Εξάλλου είναι απορίας άξιον το πώς τόσοι πολλοί έγιναν ξαφνικά Πλωτινικότεροι του Πλωτίνου. Οψόμεθα πάντως.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΣΩΝΙΤΗΣ

Θέμα τον Μήνα

Ρ*" I

Μύθος πραγματικότητα

(Λίγεςσκέψεις για τα ^ Η Β όρια τον μυθιστορήματος)

ι είναι μυθιστόρημα σήμερα; Πώς το ορίζει κα­ νείς σε σχέση με άλλα λογοτεχνικά είδη και τι μορφές μπορεί να έχει στην εποχή μας; Ποιος καθορίζει το αν ένα αφήγημα είναι μυθιστόρημα ή όχι; - Κάποια αντικειμενικά κριτήρια; οι συνειδητές προθέσεις του συγγραφέα που το τιτλοφορεί έτσι; ή ο αναγνώστης που αναγνωρίζει ή όχι σ ’ ένα ανά­ γνωσμα τη μυθιστορηματική του ταυτότητα; Ερωτήματα τέτοια, που ανήκουν σε μια ευρύτατη έτσι κι αλλιώς συζήτηση περί ορίων του μυθιστο­ ρήματος, μ’ έχουν απασχολήσει κατά καιρούς ως αναγνώστρια. Από την άλλη πλευρά, ως μυθιστοριογράφος έχω μια πολύ περιορισμένη εμπειρία (έχω γράψει ένα και μοναδικό μυθιστόρημα μέχρι στιγμής) που με επικέντρωσε σε ένα άλλο ερώτημα - τη σχέση μύθου και πραγματικότητας σ ’ ένα μυθιστόρημα. Ήταν κάτι που με άφηνε αδιάφορη ως αναγνώστρια: το αν ένας συγγραφέας αντλεί το υλικό του από πραγματικά περιστατικά και χαρα­ κτήρες, καταγράφοντας βιώματα της δικής του ζω­ ής ή άλλων ανθρώπων γύρω του, ή αν αντίθετα θέ­ λει να στηριχτεί περισσότερο στη φαντασία του

Τ

απ’ ό,τι στην εμπειρία, δεν το θεώρη­ σα κριτήριο ποτέ για το αν αυτό που διαβάζω είναι πράγματι μυθιστορήμα ή όχι. Κριτήριο ήταν - και συνεχί­ ζει να είναι - αν ένα συγκεκριμένο βι­ βλίο εξελίσσεται μέσα μου, κατά την ανάγνωση, ως μυθιστόρημα. Ως μια αφήγηση δηλαδή, με διάρκεια μεγα­ λύτερη από ένα διήγημα ή μια νουβέλα, με στοιχειώδη εξέλιξη από κάποιο χρονικό σημείο προς κάποιο άλλο, που αναφέρεται στην ανθρώ­ πινη ύπαρξη χρησιμοποιώντας τον ήρωα ή τους ήρωες που διαλέγει ο συγγραφέας. Γράφοντας όμως η ίδια, βρέθηκα α­ ντιμέτωπη με διλήμματα που καθόρι­ ζαν κάθε τόσο τις επιλογές της αφή­ γησης τόσο από άποψη περιεχομέ­ νου όσο και από άποψη μορφής, δο­ μής, ύφους - έτσι ώστε τελικά να τα θεωρήσω σημαντικά. Πού σταματάει ο μύθος και πού αρ­ χίζει η εξιστόρηση της πραγματικό­ τητας σ ’ ένα μυθιστόρημα; Υπάρ­ χουν τέτοια όρια διάκρισης ανάμεσα στο φανταστικό και το πραγματικό; Πώς μεταμφιέζεται ένα πραγματικό γεγονός σε μυθιστορηματικό; Πώς αντίστροφα μεταμφιέζεται ένας φανταστικός ήρωας σε πραγματικό πρόσωπο με σάρκα και οστά, αν αυτή τουλάχιστον είναι η πρόθε­ ση του συγγραφέα; Και παραπέρα, ως ποιο σημείο μπορεί να διαχωριστεί το συγγραφικό εγώ από το «αφηγηματικό εγώ» ενός μυθιστορήματος ή από τα «πει­ ραματικά εγώ» του συγγραφέα (για να χρησιμοποιήσω την έκφραση του Κούντερα) που ενυπάρχουν μέσα στους μυθιστορηματικούς χαρακτήρες; Ίσως δεν θα με είχαν βασανίσει τέτοια ερωτηματικά αν (πέραν της συγγραφικής μου απει­ ρίας) το συγκεκριμένο μυθιστόρημα δεν ήταν τόσο εμφανώς βασισμένο σε προ­ σωπικά βιώματα και αν, επιπλέον, δεν είχα επιλέξει την πρωτοπρόσωπη αφήγηση που συχνά ενέτεινε την ταύτιση του συγγραφικού εγώ με το (πολλαπλό) αφηγη­ ματικό εγώ της ηρωίδας. Και ίσως δεν θα τα συζητούσα εκ των υστέρων (θα τα θεωρούσα περισσότερο σχετικά με την τεχνική της συγγραφής παρά με γενικού ενδιαφέροντος ερωτήματα που άπτονται της έννοιας του μυθιστορήματος) αν δεν είχαν τεθεί ήδη σε συζήτηση από αναγνώστες, τόσο με αφορμή το δικό μου όσο και άλλα πεζογραφήματα που χρησιμοποιούν αναγνωρίσιμο αυτοβιογραφικό, ή βιωματικό άλλων ανθρώπων, υλικό. Πώς μιλάει κανείς για μυθιστόρημα σε αντιδιαστολή με μια αυτοβιογραφία ή ένα βιογράφημα; Η ερώτηση μου φαίνεται ανάλογη μ’ αυτή του θεατή που παρακολουθεί έναν η ­ θοποιό να παίζει (ή ένα σκηνοθέτη να σκηνοθετεί) ένα έργο βασισμένο στην ίδια του τη ζωή. Αν ο ηθοποιός έχει επίγνωση ότι παίζει ρόλο κι ότι κάνει τέχνη αντί να αναπαράγει επί σκηνής τον εαυτό του, γίνεται σήμα για το θεατή που «διαβάζει»

πλέον τα σημαινόμενα χωρίς να τον αφορά η προσωπική, βιωματική αλή­ θεια του ηθοποιού (παρά μόνον ί­ σως η αλήθεια της τέχνης του). Πα­ ρόμοια είναι νόμιζω η πρόκληση για τον αυτοβιογραφικό μυθιστοριογράφο που καλείται να «ανυψώσει» (ας μου επιτραπεί η λέξη) την πραγ­ ματικότητα σ ’ ένα συμβολισμό ή «σήμα» της πραγματικότητας, μετατρέποντάς την σε μυθιστορία και δί­ νοντας έτσι στον αναγνώστη τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε μια διαδρομή που δεν αφορά πλέον την προσωπική ζωή του συγγραφέα. Μ’ αυτή την έννοια, τα όρια μεταξύ μύθου και πραγματικότητα σ ’ ένα μυθιστόρημα δεν είναι μόνο δύσκο­ λο, αν όχι ανέφικτο, να τεθούν, αλλά ίσως είναι κι ανώφελο να διερευνώνται. Κι αυτό ισχύει νομίζω εξίσου για τα «βιογραφικά» λεγάμενα μυθι­ στορήματα, όσο άλλωστε και για κά­ θε μυθιστόρημα, που α π’τη φύση του συνδυάζει ένα άρρηκτο πάντρε­ μα μύθου και πραγματικότητας. Αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι κάθε μυθιστοριογράφος καταθέτει τη δική του εμπειρία και αλήθεια, άλλοτε πιο άμεσα κι άλλοτε άκρως συγκαλυμμένα, μεσ’ από τα προσωπεία των ηρώων του, τότε γιατί να διερευνώνται τέτοιοι διαχωρισμοί; Άλλωστε η σχέση μύθου-πραγματικότητας στο μυθιστόρημα δεν είναι λιγότερο σύνθετη α π’ ό,τι στη ζωή την ίδια. Υπάρχουν αντικειμενικά συμβάντα; Υπάρχει γεγονός που να μην είναι άρρηκτα δεμένο από τις ερμηνείες που δίνει κανείς σ ’ αυτό - είτε ιστορικό γεγονός, είτε προσωπικό συμβάν, είτε περιστατικό της ζωής άλλων κ.λπ. Πόσο ρόλο παίζει η φαντασία κι οι μυθοπλαστικές εσωτερικές διεργασίες κάθε ανθρώπου για να ερ­ μηνεύσει τον κόσμο γύρω του και να καθορίσει έτσι την πραγματικότητά του; Και ο μυθιστοριογράφος, αντίστοιχα, δεν αποπειράται ν’ αποτυπώσει αυτή την αμφίδρομη σχέση προσωπικής μυθοπλασίας και εξωτερικού κόσμου, όταν διερευνά πτυχές της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα α π’ το μυθιστόρημα; Αναρωτιέμαι, αν μήπως σ ’ αυτήν ακριβώς τη συνείδηση της απουσίας ορίων με­ ταξύ μύθου και πραγματικότητας, που διευρύνεται ολοένα στην εποχή μας, δεν βασίζονται και οι απόπειρες πιθανόν στο σύγχρονο μυθιστόρημα να καταργηθούν συχνά οι κλασικές αφηγηματικές τεχνικές (που παραπέμπουν στην «αυστηρώς νοούμενη» μυθοπλαστική αφήγηση) και να συνδυαστούν μορφές λόγου που καταργούν τα στεγανά ανάμεσα στις δηλωμένες «αλήθειες» ή αναζητήσεις του συγγραφέα α π ’ τη μια και στην εσκεμμένη έντεχνη μυθοπλασία που απαιτεί το μυθιστόρημα απ’ την άλλη, διευρύνοντας έτσι τα όριά του.

ΣΟΦΙΑ ΓΙΑΝΝΑΤΟΥ

Εχείθεντου μυθιστορήματος

ο μυθιστόρημα είναι δημιούργημα της φιλελεύ­ θερης πρωτοβιομηχανικής αστικής κοινωνίας της δυτικής Ευρώπης. Η γέννησή του μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια: είναι τα μεσάτου 18ου αιώνα και πατρίδα του η Αγγλία, η χώρα που επέλεξε και επέβαλε τη βιομηχανία, προσδιόρισε την έν­ νοια του φιλελευθερισμού, θεσμοθέτησε τα όργανα της λειτουργίας του και σεβάστηκε με φανατισμό τις αξίες του, δηλαδή τις ατομικές ελευθερίες, την πίστη στην πρόοδο και στην εμβάθυνση του ορθο­ λογισμού. Αυτή η γέννηση δεν πήρε τη μορφή μοναδικού φαι­ νομένου: το μυθιστόρημα ως μακροσκελές αφήγη­ μα εμφανίζεται κατά τον 16ο αιώνα, με κορυφαίο εκ­ πρόσωπο τον Ραμπελαί, επιβιώνει και ωριμάζει κατά τον 17ο αιώνα, με τον Θερβάντες. Ο πρώτος ενδιαφέρεται να διηγηθεί και λίγο νοιάζεται για τη σκια­ γράφηση των προσώπων που φέρνει στο προσκή­ νιο, όπως λίγο τον απασχολούν η ισορροπία της διή­ γησης, οι χρονικές αλληλουχίες των πράξεων, η σει­ ρά των επεισοδίων που επιλέγει. Ο δεύτερος αποδί­ δει σημασία στη συνοχή της εξέλιξης της αφήγη­ σης, πλάθει πρόσωπα στο μέτρο των ανθρώπων, ο­ ρίζει την αρχή της αφήγησής του και την οδηγεί, λίγο-πολύ ομαλά, ως το τέλος της. Ο Ραμπελαί όμως και ο Θερβάντες επιβεβαιώνουν πως ο πεζός λόγος έχει το πλεονέκτημα να χωράει, στην ίδια αφήγηση, παρεκβάσεις, διατριβές, στιχουργήματα, πρόκειται

Τ

δηλαδή για ένα εύπλαστο εί­ δος. Αυτή η πλαστικότητα εξυπη­ ρετήθηκε στη Γαλλία, όπου η επανάσταση πίστεψε ότι έ­ πλαθε έναν υπό διαρκή απει­ λή καινούριο κόσμο, τη δη­ μοκρατία. Στον αναγκαίο και συνεχή φωτισμό των οπαδών της δημοκρατίας, η λογοτε­ χνία είχε βαρύνοντα ρόλο και ο λογοτέχνης, ως τότε υπη­ ρέτης κάποιου κυρίου στην υπηρεσία και προστασία του οποίου αφιέρωνε τη γραφίδα του, είχε πια μεταβληθεί σε ι­ διοφυή προσωπικότητα, σε οραματιστή, αλλά και σε ηγέ­ τη της κοινωνίας, στην υπη­ ρεσία του λαού της οποίας έ­ θετε πλέον τον κονδυλοφόρο του, παρόλο που δεν απολάμβανε της προστασίας της, αλλά τουλάχιστον της τιμής και επιβράβευσης με αδριάντες και θέσεις σε μαυσωλεία. Την ίδια στιγμή, ο διαρκής περιορισμός του αναλφαβητισμού, η μετακίνηση από την ύπαιθρο στις πόλεις, η βιομηχανική ανάπτυξη και η εξ αυτής εκμετάλλευση της φύ­ σης και των ανθρώπων, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, η χειραφέτηση των γυναικών, η αποικιοκρατία, αποτέλεσαν πηγές έμπνευσης για το μυθιστόρημα, που παγίωσε μια μέθοδο ανάπτυξής του, τη γραμμική: από την αρχή προς το τέλος με κορυφώ­ σεις σε διάφορα σημεία, με τον συγγραφέα να κινεί τα νήματα και να ολοκληρώνει τους χαρακτήρες του, πότε κατά τους κανόνες της ρομαντικής σχολής, πότε της ρεαλιστικής, πότε της νατουραλιστικής και ούτω καθεξής. Η κρίση της αστικής κοινωνίας, κρίση που πήρε διάφορες μορφές και ανακόπηκε α­ πό δύο παγκόσμιους πολέμους, την οκτωβριανή επανάσταση και τον καταναλωτι­ σμό, βοήθησε το μυθιστόρημα να αποτολμήσει ακραίους μετασχηματισμούς, αλλά και πολλαπλούς πειραματισμούς. Όμως, η διαρκής φυγή του μυθιστορήματος προς την ανανέωση έφερε την κόπωση, αλλά και την εξάντληση των δυνατοτήτων του. Στην περίοδο της κρίσης, που εκτείνεται από το 1870 ως τις απαρχές της εξερεύνη­ σης του Διαστήματος (1960), το μυθιστόρημα μοιάζει να επιδιώκει το έντιμο κλείσι­ μο των λογαριασμών του με την ανθρώπινη κατάσταση, τον ανθρώπινο λόγο, την ανθρώπινη σκέψη. Από τον Ντοστογιέφσκι στον Προυστ, στον Κάφκα, στον Τζόυς, πλειάδες συγγραφέων έστρωσαν το δρόμο της ευπρεπούς αποχώρησης, είτε πρό­ κειται για τον Χέρμαν Μπροχ, είτε για τον Καμύ ή τον Φώκνερ. Η επικράτηση της τεχνολογίας, μεσούσης της κρίσης της αστικής κοινωνίας (κρίση που έχει εν πολλοίς να κάνει με το πείραμα από τη βιομηχανία στις υπηρεσίες), παρ’ όλους τους θορυβώδεις πανηγυρισμούς της νίκης του «ελεύθερου κόσμου» επί του «υπαρκτού σοσιαλισμού», είναι φανερό πως απαιτεί άλλη εκφραστική προσέγγιση: ο κόσμος έπαψε να είναι αντιληπτός ως αίτιο και αιτιατό, αλλά προσφέρεται (και τον διαχειριζόμαστε με τους υπολογιστές) ως πρόσκαιρο και διαρκώς εν δυνάμει σύνο-

Θφα τον Μήνα

λο πολλαπλών, σύνθετων και αλληλοεπιδρούντων υποσυνόλων και μηχανισμών, ό­ που η ελάχιστη μεταβολή μιας συνιστώσας επηρεάζει σωρευτικά το σύνολο, έτσι που να λέγεται πως «η αρχή της πτήσης μιας πεταλούδας στην Ιαπωνία είναι ικανή να προκαλέσει τυφώνα στη Νέα Υόρκη». Το μυθιστόρημα ως τακτοποίηση του κόσμου, ως παράδειγμα προσώπων και ψυχο­ λογιών, ως γραμμική εξέλιξη από ένα σημείο σε άλλο, είναι συμβατό με τη νευτώ­ νεια φυσική, που απεχθάνεται την αταξία, τον μετεωρισμό, το χάος. Συνέβαλε με την παρουσία του στη διαμόρφωση μιας αντίληψης σταθερότητας και διάρκειας. Όπως το λέει το όνομά του, διά του μύθου εισχώρησε και διασφάλισε την Ιστορία. Είναι φανερό πως στην κυρίαρχη λογική της άλγεβρας των συνόλων, των μαθηματι­ κών της τυχαιότητας και των υπολογισμών των μεταβλητών, όπου όλα δομούνται υπό ασταθή ισορροπία και ο κόσμος συγκροτείται για να μην καταρρεύσει, το μυθι­ στόρημα δεν έχει θέση ως αφήγηση. Το γεγονός ότι υπάρχει και ανθεί, έχοντας καταφάγει κάθε άλλο λογοτεχνικό είδος δεν σημαίνει ότι αποτελεί απόδειξη ευρωστίας και όχι μεταστατικής κακοήθους νεοπλασίας. Δεν είναι εξάλλου βέβαιο ότι η τεχνολογική εποχή (σε συνδυασμό με την καταναλω­ τική κοινωνία) έχει ανάγκη τη λογοτεχνία ως δημιουργία με απαιτήσεις μακροβιότητας και συμμετοχής στην Ιστορία, μέ απαιτήσεις κιόλας χάραξης σκέψης και προο­ πτικών. Δεν αποκλείεται όμως η τεχνολογική εποχή να αναζητά την αιτιολόγηση της ύπαρξής της και την προοπτική του μέλλοντος της διά ενός λόγου τυχαίου, χαοτι­ κού, αιωρούμενου, ασταθούς και κεκλιμένου ως ο πύργος της Πίζας. Εκείθεν συνε­ πώς του ωκεανού του μυθιστορήματος μπορεί να βρίσκεται ένας έντεχνος λόγος, που αναμένει τον πρώτο εξερευνητή του για να υπάρξει. Γιατί όπως και να το κά­ νουμε, ο κόσμος της λογοτεχνίας δεν μπορεί να διαφέρει από τον περιβάλλοντα χώ­ ρο του και να βρίσκεται σε διαμάχη μαζί του. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι γνωστό πως ο περιβάλλων κόσμος γράφει στα παλιά του τα παπούτσια τη λογοτεχνία και συνεχίζει το δρόμο του. Η νεότερη ελλάδα δεν ακολούθησε, για λόγους ιστορικούς, τη διαδρομή της δυτι­ κής Ευρώπης σε ό,τι αφορά τους εκφραστικούς τρόπους, ούτε επεδίωξε ως φιλε­ λεύθερο κράτος της Δύσης να τους προσαρμόσει στα κοινωνικά της δεδομένα, πλούσια καθαυτά από μια ιδιοποιηθείσα κληρονομιά, που έγινε αποδεκτό ότι, πηγαί­ νοντας προς τα πίσω, έφτανε ως τους Πελασγούς. Το μυθιστόρημα ειδικά υπήρξε πρωτίστως μίμηση (με τη βοήθεια της μετάφρασης, της παράφρασης και της επι­ φυλλίδας, με συνεπείς εκπροσώπους στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα) και έτεινε, μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο (1945-49), να αποκτήσει ξεχωριστή απόχρωση, όταν πια η ελληνική κοινωνία ανέθρεψε, δια της εσωτερικής μετανάστευσης, την πρώτη γηγε­ νή αστική της τάξη. Η θεματική του, επιλεκτική και ισχυρά συνυφασμένη με πολιτι­ κές περιπέτειες, νοσταλγική εξαιτίας της απόσπασης από τα πάτρια για τη μεταφύτευση στις πόλεις, μικροαστική εξαιτίας της κοινωνικής καχεξίας και έλλειψης προ­ οπτικών, προϊόν «έμπνευσης» και γενικότερης απαιδευσίας, δεν ήταν δυνατό να δη­ μιουργήσει μια κάποια Ιστορία εγχώριου μυθιστορήματος, ικανή να μπολιάσει ανα­ ζητήσεις και να τοποθετήσει την ελληνική λογοτεχνία στη ροή των ευρωπαϊκών εξε­ λίξεων. Σήμερα, όπου φαίνεται πως το μυθιστόρημα ανθεί στην ελληνική αγορά, εί­ ναι βέβαιο πως πρόκειται για παραζάλη γραφής, φωνασκιών, διαφήμισης και πωλήσεων. Καμιά αντίρρηση να γίνεται τέτοιο παζάρι εν διαρκεί τρικυμία. Αρκεί να μην πι­ στεύουμε πως αυτά έχουν να κάνουν με τη λογοτεχνία, με την παιδεία, με τον πολιτι­ σμό, με το μέλλον και άλλα τέτοια ηχηρά παρόμοια.

Φ.Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ

~

Το μυθιστόρημα

ο· ; μ\ και η μετατόπιση των ορίων τον

α καταθέσω όχι τον θεωρητικό μου στοχα­ σμό, αλλά τη συγκεκριμένη συγγραφική ε­ μπειρία μου. Αν κάποιος ερχόταν να μου πει, την εποχή που έ­ φτιαχνα τις μελέτες μου για τον Σεφέρη, την προ­ φορική παράδοση, το καρναβάλι, τον Καραγκιόζη, ότι θα έγραφα μια μέρα μυθιστόρημα, σίγουρα θα τον έπαιρνα για τρελό. Το ίδιο και όταν στα 1990 άρχισα να γράφω το Σ α ν Μ υ θ ισ τό ρ η μ α (που δεν εί­ χε ακόμα τίτλο) με αφετηρία την οικογενειακή και προσωπική μου περιπέτεια. Πρόθεσή μου ήταν να γράψω όχι βέβαια μιαν αυτοβιογραφία (η ιδέα αυτή με απωθούσε τόσο πολύ ώστε να αναστέλλει πάλι και πάλι τη γραφή), αλλά ένα «ανοιχτό» λογο­ τεχνικό κείμενο χωρίς αυστηρό ειδολογικό προσ­ διορισμό- ένα κείμενο που το έβλεπα μάλλον τότε σαν ένα αφηγηματικό δοκίμιο με το οποίο θα εξε­ ρευνούσα άλλη μια φορά τα σταθερά μου θέματα - από την Ελλάδα και την Ευρώπη ώς τον έρωτα και το θάνατο - όχι πια με τον τρόπο της μελέτης ε­ νός εξωτερικού προς εμένα «αντικειμενικού», αλ­ λά με την ανασκαφή της εντελώς υποκειμενικής δοκιμασίας μου.

0

Και όμως... Όσο το γράψιμο προχωρούσε, το βιβλίο γινόταν όλο και περισσότερο στα ίδια μου τα μάτια έν α μ υ θ ισ τό ρ η μ α (κι αυτή η προϊούσα μυθιστορηματοποίηση αποτελεί επίσης ένα βασικό «μυθιστορηματικό» του θέμα): τα γνωστά μου πρόσωπα μου αποκαλύπτονταν άγνωστα όταν ξαναζούσαν και μιλούσαν μέσα στο κείμενο' ο συγγραφέας (δηλαδή εγώ ο ίδιος) γινόταν άλλος όταν εμφανιζό­ ταν, σε άλλο χρόνο, ως ήρωας της ιστορίας του ή όταν λειτουργούσε ως αφηγη­ τής- και τούτος πάλι ο αφηγητής ήταν άλλος όταν πάσχιζε να είναι αντικειμενικός και άλλος όταν έμενε ενσυνείδητα υποκειμενικός και συμπάσχω ν κοντολογίς, η μονοφωνία του αυτοβιογραφικού λόγου γινόταν μυθιστορηματική πολυφωνία. Σε τέτοιο βαθμό ώστε να πιάνω τον εαυτό μου να βιάζεται να γράψει τη συνέχεια, για να ιδώ εγώ ο ίδιος «τι θα γίνει παρακάτω»· να γίνομαι έτσι ο πρώτος αναγνώ­ στης αυτής της ιστορίας που, όπως τώρα καταλάβαινα, μου ήταν άγνωστη προ­ τού τη γράψω. Και η αίσθησή μου αυτή επικυρώθηκε από πάμπολλους αναγνώ­ στες, οι οποίοι διάβασαν το βιβλίο ως μυθιστόρημα - θέλω να πω: ως λογοτεχνι­ κό έργο της φαντασίας - χωρίς να ρωτούν αν όσα διάβαζαν ήταν «αληθινά» ή επι­ νοημένα. Π ώ ς όμως συνέβη αυτό; Νομίζω ότι από τη στιγμή που άρχισα να βλέπω την ίδια μου τη ζωή σ α ν μ υ θ ισ τό ρ η μ α - θέλω να πω: σ α ν να ’τα ν ένα μυθιστόρημα - είχα ε­ πίσης αρχίσει να διαμορφώνω, ανεπίγνωστα αλλά αναγκαστικά, μιαν ορισμένη μ έθ ο δ ο γρ α φ ή ς : τον αφηγηματικό χειρισμό αυτής της πραγματικής περιπέτειας με τις χίλιες δυο, απλές ή σύνθετες, τεχνικές του μυθιστορήματος - από το flash­ back ως τις πολύτροπες εναλλαγές των ρηματικών χρόνων και προσώπων - που όλες τους έχουν ως στόχο να φωτίσουν τα πράγματα με πολλούς τρόπους και α­ πό διάφορες οπτικές γωνίες. Που σημαίνει ότι από την αρχή του βιβλίου, συνδυά­ ζω και αντιπαραθέτω τη ματιά ενός εγώ με τη ματιά κάποιου άλλου, τη ματιά του «τώρα» με τη ματιά του «τότε», τη ματιά του «έξω» με τη ματιά του «μέσα» κ.ο.κ. και με τέτοιο τρόπο ώστε η καθεμιά να σχετικοποιεί και συνάμα να αναδεικνύει την άλλη. Αυτήν ακριβώς τη μέθοδο, που θα την ονόμαζα μ υ θ ισ το ρ η μ α τικ ή σ κη­ ν ο θ εσ ία ή, πιο καλά, εσ ω τε ρ ικ ή μ υ θ ο π λ α σ ία , δοκίμασα να συνοψίσω με τον αμφίσημο τίτλο του βιβλίου. Αλλά γ ια τί μια τέτοια «σκηνοθεσία» προκειμένου για μιαν ιστορία που, καθώς λέ­ νε, «έγινε στ’ αλήθεια»; Όχι, πιστεύω, επειδή ο συγγραφέας θέλησε να κάνει το αυτοβιογραφικό του κείμενο να μ ο ιά σ ε ι με μυθιστόρημα- αλλά ούτε - το είπα κιό­ λας - επειδή είχε την π ρ ό θ εσ η να γράψει μυθιστόρημα. Ο βαθύτερος λόγος ήταν άλλος, και ο συγγραφέας το συνειδητοποίησε μόνο όταν τέλειωνε τη δουλειά του: να ανακαλύψει το εσωτερικό νόημα αυτής της ιστορίας ή, αν προτιμάτε, την κρυμμένη της «αλήθεια»· που θα πει αδιαίρετα: να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του και, την ίδια στιγμή, να φανερώσει το γενικότερο, καθολικό ει δυνατόν πυρή­ να της ιστορίας του. Με άλλα λόγια, η μυθιστορηματική μορφή ήταν γ ι’ αυτόν ο καλύτερος, ο πιο οικονομικός, ο μοναδικός τελικά τρόπος για να πετύχει εκείνο που εξαρχής φιλοδοξούσε: να εξερευνήσει λίγο περισσότερο, μέσ’ από την εξιστόρηση της μοναδικής και ανεπανάληπτης ζωής κάποιων προσώπων, την ίδια τη ζωή. Και τι άλλο γυρεύουμε από ένα μυθιστόρημα αν όχι ακριβώς αυτό; Βασισμένος σ ’ αυτή την εμπειρία, θα υπερασπιστώ το δικαίωμα του μυθιστοριογράφου να αντλεί τα μυθιστορήματά του όχι απλώς από τη σκέψη του (που δεν είναι παρά μια μορφή της ζωής του), αλλά από αυτή την ίδια τη ζωή χωρίς να επι­ νοεί τίποτε (εννοώ βέβαια: χωρίς να επινοεί πρόσωπα και γεγονότα - γιατί θα χρειαστεί οπωσδήποτε να επινοήσει κάτι άλλο, που είναι και το βασικότερο: την

α φ ήγησ η, η οποία θα συγκροτήσει, μέσα στο κεί­ μενο και τα πρόσωπα και τα γεγονότα, δηλαδή θα δημ ιο υ ρ γή σ ει τελικά την ι­ στορία)· χωρίς να ανησυχεί αν η «αληθινή» του ιστορία μπορεί να ενδιαφέρει τον αναγνώστη (θα έλεγα ότι τον ενδιαφέρει τόσο λίγο ή τόσο πολύ όσο και το αν «η μαρκησία βγήκε στις πέ­ ντε» του παλιού καλού μυθιστορήματος, για να θυμηθούμε τον Βαλερύ: ό­ λα εξαρτώνται από το πώς θα ειπωθούν τα πράγματα, οπότε επιστρέφουμε στο ζήτημα της αφήγησης)· χωρίς προπάντων να νοιά­ ζεται μήπως παραβιάζει κάποια υποθετικά ό ρ ια του μυθιστορήματος (όρια που

%

έχουν τεθεί άραγε από ποιον, πώς, πότε και γιατί;). Τώρα, το αν το συγκεκριμένο κείμενο που θα προκύψει από ένα τέτοιο εγχείρημα θα είναι πράγματι μυθιστόρημα ή κάτι άλλο - ας πούμε, ένας λόγος προ-μυθιστορηματικός ή ίσως, γιατί όχι; και μετά-μυθιστορηματικός - αυτό θα το πουν μόνο η κριτική και ο χρόνος, δηλαδή σε τελευταία ανάλυση οι επαρκείς αναγνώστες. Διαπιστώνω πάντως ότι ο σοφότερος, κατά τη γνώμη μου, θεωρητικός του μυθι­ στορήματος, ο Μιχαήλ Μπαχτίν, έγραφε πριν από μισόν αιώνα τούτα, που σχετί­ ζονται άμεσα με το θέμα μας: «Το μυθιστόρημα είναι ζυμωμένο εξαρχής με μια ζύμη διαφορετική απ’ ό,τι τα τελειωμένα (λογοτεχνικά) είδη. Μ’ αυτό, μέσα σ ’ αυτό, γεννήθηκε, ως ένα βαθμό, το μέλλον όλης της λογοτεχνίας. Να γιατί, από τη στιγμή που γεννήθηκε, δεν μπορούσε να γίνει απλώς ένα είδος ανάμεσα στα άλλα είδη ούτε να έχει μ’ εκείνα σχέσεις ειρηνικής και αρμονικής συνύπαρξης. Απέναντι στο μυθιστόρημα, όλα τα άλλα είδη αρχίζουν να αντηχούν αλλιώς. Μια μακρά διαμάχη ξεκινάει, για να «“μυθιστορηματοποιηθούν” τα άλλα είδη [...]». Και παρακάτω: «Η "μυθιστορηματοποίηση" της λογοτεχνίας δεν σημαίνει την ε­ φαρμογή στα άλλα είδη ενός κανόνα που δεν είναι ο δικός τους. Γιατί το μυθιστό­ ρημα δεν έχει τον παραμικρό κανόνα! Από την ίδια του τη φύση είναι μη κανονι­ στικό. Είναι η ενσάρκωση της ευλυγισίας. Είναι ένα είδος που αιωνίως αναζητά τον εαυτό του, αυτοαναλύεται, επανεξετάζει όλες τις καθιερωμένες μορφές του». (Έπος και Μ υ θ ισ τό ρ η μ α , εκδ. Πόλις 1995, σ. 85-86). Ναι, το μυθιστόρημα δεν παύει να μετατοπίζει τα όριά του αλλά και να μετακινεί­ ται προς όλες τις κατευθύνσεις· και γ ι’ αυτό ακριβώς μπορεί να καθρεφτίζει όλο και νέες όψεις του ανεξάντλητου κόσμου που υπάρχει γύρω μας και μέσα μας.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΥΡΤΣΑΚΗΣ

θέμα τον Μήνα

Το όριο είναι ο ορίζοντας ' ένα βιβλίο της, νομίζω στο Οι λ ε ύ κ ε ς α σ ά ­ λ ε υ τες , η Μάρω Δούκα απορεί κάποια στιγμή για τους ήρωες των ξένων μυθιστορημάτων, λέγοντας ότι ποτέ δεν μπόρεσε να καταλάβει γιατί παλεύουν ολοένα με την πίστη τους, την οποία πρέπει ή να χάσουν ή να αποκτήσουν. Πρόκειται για εκπληκτική ομολογία. Φωτίζει μέσα σε λίγες φράσεις μια από τις βαθύτερες, κατά τη γνώμη μου, αιτίες της υποπλασίας του ελληνικού μυθιστορήματος ή, για να συμμορφωθώ με την ο­ ρολογία του τίτλου της αποψινής εκδήλωσης, τα ό­ ριά του. Πρέπει να πω ότι ποτέ, ακόμα και την επο­ χή που δεν σήκωνα μύγα στο μαρξιστικό σπαθί μου, δεν βρήκα πειστική τη συνηθισμένη, ντετερμινιστικά κοινωνικο-οικονομική εξήγηση που θέλει την υπανάπτυξη της ελληνικής αστικής τάξης υπεύθυνη για την καχεκτική μυθιστοριογραφία μας, όπως και για σχεδόν ό,τι άλλο στραβό υπάρ­ χει σ ’ αυτό τον τόπο. Μου φαινόταν αφόρητα μηχα­ νιστική. Υπάρχουν άλλωστε έθνη με αστική τάξη ε­ ξίσου ή και ακόμα πιο υπανάπτυκτη από την ελληνι­ κή, που ωστόσο έχουν αξιολόγατες επιδόσεις στο μυθιστόρημα. Δεν έχουμε προσέξει κάποιους άλλους, γενικότε­ ρους παράγοντες, που ιστορικά προηγούνται της αστικής τάξης, αλλά η επίδρασή τους στην καλλι­ τεχνική δημιουργία είναι πολύ πιο έμμεση· εκδηλώ­

Σ

m

νεται φιλτραρισμένη μέσα από πολλά και διάφορα κανάλια, και γ ι’ αυτό το αποτέ­ λεσμά της δεν μπορεί να προδικαστεί στην κάθε ατομική περίπτωση, διαμορφώ­ νει όμως μια γενική εικόνα «στατιστικά αναμενόμενη», για να δανειστώ μια μαθη­ ματική έκφραση. Αναφέρομαι κυρίως στο πολιτισμικό ήθος. Αυτό που ξενίζει τη Μάρω Δούκα, η διακυβευόμενη πίστη, στενά συναρτημένη στον καθολικισμό με το αίσθημα της αμαρτίας και στον προτεσταντισμό με το ακόμα βαθύτερο αίσθημα της ενοχής, είναι από τους ακρογωνιαίους λίθους του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος. Το μυθι­ στόρημα, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, είναι καρπός μιας αλλοτρίωσης, την ο­ ποία ο μυθιστοριογράφος, και μαζί του ο ήρωάς του, συνειδητοποιούν στον ίδιο τον εαυτό τους και με την οποία πρέπει να παλέψουν σκληρά. Ολοι οι κύριοι χα­ ρακτήρες των μεγάλων μυθιστορημάτων είναι ψυχικά και ηθικά διχασμένοι: ανά­ μεσα στη φύση τους και στην αγωγή τους, ανάμεσα στις παρορμήσεις τους και στις αρχές τους. Αυτή η ένταση είναι η ουσία του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος, ο ίδιος ο λόγος ύπαρξής του. Στη νεοελληνική κουλτούρα δεν υπάρχει πολύ πρόσφορο έδαφος για τέτοιες ε­ ντάσεις. Ο Έλληνας (ας μου συγχωρεθεί η γενίκευση, αφού εξήγησα πιο πριν πώς την εννοώ) είναι πιο κοντά στον κατά φύσιν άνθρωπο α π’ ό,τι ο Ευρωπαίος ή ο Βορειοαμερικανός ή ακόμα και ο Ρώσος. Έχει επισημανθεί επανειλημμένα πό­ σο λίγο επηρεάζεται η εσωτερική μας ζωή και η συμπεριφορά μας από την «πί­ στη» μας, από δεσμευτικούς κανόνες, πόσο συχνά κρίνουμε και πράττουμε κατά την περίσταση, χωρίς να ενοχλούμαστε πολύ για τη θεωρητική ασυμφωνία των χειρονομιών μας, χωρίς να βασανιζόμαστε από ενοχές για την παράβαση θρη­ σκευτικών, ηθικών ή ιδεολογικών αρχών τις οποίες, κατά τα άλλα, ασπαζόμαστε. Αυτή από πολλές απόψεις είναι μια στάση ελκυστική. Ίσως ακόμα και σοφή. Οπωσδήποτε οδηγεί σε λιγότερες αυτοκτονίες και λιγότερες επισκέψεις στον ψυχίατρο. Αλλά δύσκολα γεννιέται μεγάλο μυθιστόρημα από συνειδήσεις τόσο ρευστές (δεν λέω ελαστικές!) που δεν σκαλώνουν στις αντιφάσεις του πολιτι­ σμού τους. Μπορεί όμως να γεννηθεί πολύ καλή ποίηση. Η ποίηση δεν έχει ανάγκη από ηθι­ κές αρχές, δεν τη απασχολούν έννοιες όπως το καλό και το κακό, δεν έχει σε υπόληψη το υπερεγώ. Όχι μόνον η Ελλάδα βγάζει καλύτερους ποιητές απ’ ό,τι μυθιστοριογράφους, αλλά και τα ελληνικά μυθιστορήματα κρίνονται συνήθως με ποιητικά κριτήρια: δεν εκτιμάται η δομή τους, που είναι βασικός όρος για την α­ πόδοση μιας σύγκρουσης αξιών, αλλά η ποιητική τους ατμόσφαιρα, η μουσικότη­ τα του λόγου τους, η προφορικότητά τους (δηλαδή η ανταπόκρισή τους στους ρυθμούς και στο ύφος του προφορικού λόγου). Δύσκολα μπορώ να φανταστώ άλλη χώρα όπου θα έπαιζε τόσο σπουδαίο ρόλο ένα βιβλίο όπως Το τρ ίτο σ τε φ ά ­ νι του Ταχτσή. Και μπορούμε έτσι να καταλάβουμε καλύτερα γιατί έχουν τόση ε­ πιτυχία στην Ελλάδα μυθιστορήματα γραμμένα από συγγραφείς με θεατρικό υπόβαθρο. Θα προσέξατε ότι η εξήγηση που προτείνω εδώ και που είναι απλώς μια ερμη­ νευτική υπόδειξη και όχι ένα ερμηνευτικό σχήμα, δεν είναι τόσο ντετερμινιστική όσο εκείνη που τα φορτώνει όλα στην αποτυχία της ελληνικής αστικής τάξης, αν και είναι ομολογουμένως πιο απαγορευτική από κάποιες βολονταριστικές από­ ψεις που μιλούν για ολιγωρία ή ανεπάρκεια των συγγραφέων, υπονοώντας ότι

Θέμα m Μήνα

αυτός που μιλάει θα τα καταφέρει σίγουρα καλύ­ τερα από τους άλλους. Δεν ισχυρίζομαι, δηλαδή, ότι είναι δυνατόν να έχουμε σημαντική μυθιστο­ ριογραφία στην Ελλάδα. Λέω απλώς ότι υπάρ­ χουν ανασχετικοί παράγοντες που κάνουν αυτή την εξέλιξη δυσκολότερη απ’ ό,τι αλλού. Δεν απο­ κλείεται αυτοί οι παράγοντες να εξασθενήσουν ή και να έχουν ήδη εξασθενήσει. Νομίζω, άλλωστε, ότι τόσο οι αυτοκτονίες όσο και οι ψυχίατροι έχουν πληθύνει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Ίσως λοιπόν πληθύνουν και οι καλοί μυθιστοριογράφοι, που με τα βιβλία τους θα αυτοπροστατεύονται και θα προστατεύουν και από τις μεν και από τους δε. Αυτά ως προς τα όρια του ελληνικού μυθιστορή­ ματος. Σε ό,τι αφορά τώρα τα όρια του μυθιστο­ ρήματος γενικά, είναι γνωστό ότι ο μοντερνισμός δεν έχει κουραστεί να αναγγέλλει τον θάνατό του εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα, αλλά το μυθιστόρημα δεν λέει να του κάνει τη χάρη και όλα δείχνουν σήμερα ότι θα επιζήσει του επίδοξου νεκροθάφτη του. Όλα τα επιχειρήματα για το θάνατο του μυθιστορήματος είναι αντλημένα από τη θεωρία, και μάλιστα από μια θεωρία πε­ ρισσότερο πολιτική παρά καλλιτεχνική, όχι από την εμπειρία. Η εμπειρία μας λέει ό­ τι και σήμερα επίσης γράφονται σπουδαία μυθιστορήματα και οι σημερινοί άνθρω­ ποι διψούν για τέτοια βιβλία όσο και πριν από εκατό ή διακόσια χρόνια. Δεν θέλουν πώς και πώς να πάνε στην όπερα ή να χορέψουν καντρίλιες ή να έχουν το πορτρέτο τους σε λάδι, δεν στολίζουν τα σπίτια τους όπως οι παλιοί και δεν φορούν ημίψηλο ή ρεντιγκότα. Αλλά θέλουν πάντα να διαβάζουν ωραία μυθιστορήματα. Γιατί; Διότι ο άνθρωπος ανέκαθεν είχε την ανάγκη να αφομοιώνει τον κόσμο του μέ­ σα από ιστορίες, μέσα από μύθους. Όσο πιο πολύπλοκος γίνεται ο κόσμος, τόσο περισσότερος χώρος θα υπάρχει για το μυθιστόρημα, την πιο σύνθετη μορφή έντε­ χνου λόγου. Η φιλόσοφος Χάνα Άρεντ έλεγε ότι μια καλοειπωμένη ιστορία έχει με­ γαλύτερο εννοιολογικό πλούτο από ένα θεωρητικό κείμενο. Αυτό το βλέπουμε να επαληθεύεται σε πολλά σύγχρονα μυθιστορήματα, που χωνεύουν μέσα στον μύθο τους πλήθος καινούριες εμπειρίες του ανθρώπου, δύστροπες στη φιλοσοφική ή την πολιτική ή την κοινωνιολογική ανάλυση. Οι μοντερνιστές, βέβαια, δεν αγαπούν τις καλοειπωμένες ιστορίες. Μάλλον τις περιφρονούν και τις θεωρούν ξεπερασμένες. Ωστόσο, ήταν ένας από τους κορυφαί­ ους μοντερνιστές συγγραφείς, ο Βίτολντ Γκομπρόβιτς, που έγραψε ότι όσο πιο πα­ ράτολμη γίνεται η λογοτεχνία, τόσο περισσότερο θα έπρεπε να επιστρέφει στις πα­ λιές, εύκολες φόρμες, με τις οποίες είναι εξοικειωμένος ο αναγνώστης. Το σημερινό μυθιστόρημα δεν έχει επιστρέφει στην «εύκολη» φόρμα της στρωτής ιστορίας από άγνοια ή επιπολαιότητα, αλλά από μια βαθύτερη επίγνωση των νέων προκλήσεων που αντιμετωπίζει. Κάνει ένα βήμα πίσω για να προχωρήσει πολλά βή­ ματα πιο μπροστά. Και θα συμφωνήσετε, φαντάζομαι, ότι αυτό είναι πιο ενδιαφέ­ ρον και πιο υγιές από το να πενθεί τον εαυτό του, κρατώντας στα χέρια του μια πλαστή ληξιαρχική πράξη θανάτου του.

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ

Τα

όρ ια τον

μυθιστορήματος” Συζήτηση που έγινε στην ημερίδα που οργάνωσε, στις 13. Ί.9Ί, το “δια β ά ζω ” στο βιβλιοπωλείο του Ελευθερουδάκη

Αναστασία Κεσκεσιάδου: Συμφω­ νώ και διαφωνώ ταυτόχρονα με τις απόψεις του κ. Ασωνίτη. Κάποίο μυθιστόρημα μπορεί να είναι αυτοβιογραφικό, να έχει θαυμάσια πλοκή και ο πυρήνας του να είναι φιλοσοφικός. Άλλωστε το «Σαν Μυθιστόρη­ μα» του Γ. Κιουρτσάκη και το «Θεραπεύοντας την Άλισον Γκρέι» της Σ. Γιαννάτου έχουν φιλοσοφικές προεκτάσεις. Συμφωνώ με τον κ. Δρακονταειδή στο ότι υπάρχουν και ξένοι σημαντι­ κοί μυθιστοριογράφοι, όπως ο Προυστ, ο Τζόυς, ο Κάφκα, προσθέτω και τον Χέμινγουέι, οι οποίοι χρησιμοποιούν αυτοβιογραφικό στοιχεία στα αριστουργηματικά τους μυθιστορήματα. Με το σκεπτικό του κ. Ασωνίτη, κινηματογραφικές ταινίες, όπως αυτές του Μπέργκμαν, που έχουν αυτοβιογραφικό στοιχεία θα πρέπει να αμφισβητηθούν για την αξία τους. Το ότι δεν χρησιμοποιούμε στοιχεία της καθαρεύουσας στο σημερινό μυθιστόρημα, όπως ισχυρίζεται ο κ. Ασωνίτης, δεν είναι ανασταλτικό μιας και έχουν τη δυνατότητα οι σύγχρονοι μυθιστοριογράφοι να γρά­ φουν στην καθαρεύουσα. Παράδειγμα ο Γιάννης Σκαρίμπας. Τέλος, θα ήθελα να ρωτήσω τον κ. Δρακονταειδή γιατί θεωρεί ότι το σύγχρονο μυθιστόρημα δεν έχει πολιτιστικά στοιχεία. Αλέξανδρος Ασωνίτης: Σχετικά με τα αυτοβιογραφικό, για να τελειώνουμε, διότι είναι δεδομένη η άποψή μου και ο καθένας μπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει (δεν το λέω υποτιμητι­ κά αυτό), θα θυμίσω μια φράση του Νόρμαν Μαίηλερ, ο οποίος έχει πει, ότι αυτοβιογραφία γράφουν μόνο οι πιο καλοί και οι πιο κακοί

Θέμα τον Μήνα

συγγραφείς. Και θα ήθελα να υπενθυμίσω μια φράση του Καλβίνο, ο οποίος έχει πει, ότι η λογοτεχνία δεν θα είναι τίποτα και δεν θα έχει λόγο υπάρξεως, αν δεν ασχολη­ θεί με πράγματα τα οποία δεν είναι δυνατόν να αποτολμήσει κανείς άλλος. Αυτό δεν νομίζω ότι εξυπηρετείται με την αυτοβιογραφική γραφή. Να πω κάτι πάνω σε όλα όσα είπε ο κ. Δρακονταειδής, ήταν πολύ σωστή και ακριβής αναδρομή αυτή που μας έκανε. Να πω όμως, ότι το μυθιστόρημα είναι ένα είδος το οποίο εμφανίστηκε καταρχάς στην ελληνιστική εποχή. Πρώτο δείγμα είναι ο «Βίος Αλεξάνδρου», το οποίο έχω και μεταφράσει, του ψευδο-Καλλισθένους. Και να πω ε­ πίσης ότι όντως το μυθιστόρημα είναι τόσο ευρύ, που συμπεριλαμβάνει τα πάντα, και δοκίμιο και ποίηση και φιλοσοφία και την καθαρή αφήγηση, διότι ακριβώς προ­ σπαθεί να καλύψει το όλοντου ανθρώπου, να εξετάσει και να καλύψει και το υποκει­ μενικό και το αντικειμενικό, αυτή είναι η διαφορά με την επιστήμη, αν το οριοθετή­ σουμε πολύ στενά, και τέταρτον να πω ότι παρέλειψα να αναφέρω τον Καζαντζάκη ως μυθιστοριογράφο μετά τον πόλεμο, αλλά νομίζω ότι, έτσι όπως είναι σήμερα η κατάσταση, ο Καζαντζάκης χάνει πάρα πολύ από τη γλώσσα την οποία χρησιμοποι­ εί, η οποία γλώσσα πλέον δεν είναι δυνατόν να καλύψει καμιά πολιτιστική ανάγκη. Φ ίλιππος Δρακονταειδής: Φαίνεται ότι δεν γίνο­ μαι καθόλου αρεστός όταν τίθενται τέτοια ερωτήματα σχετικά με το μυθιστόρημα γενικότερα και την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα. Επειδή πέφτει αρκετά συχνά μια ερώτηση τέτοια ή παραπλήσια αναγκάζομαι πάντα να γυρνώ σε ένα πράγμα που προέρχεται από την επαγγελματική μου διαστροφή που στα τελευταία τριάντα-τριανταπέντε χρόνια είμαι στέλεχος πολυεθνικών εταιριών, τα τελευταία δέκα χρόνια κάνω τον σύμβουλο επιχειρήσεων και κάθε φορά αναγνωρίζουν στους χώρους στους οποίους δουλεύω ότι είμαι συγγραφέας και με πετάνε έξω. Αυτή λοι­ πόν η επαγγελματική διαστροφή με έχει πείσει απόλυτα ότι η λογοτεχνία είναι κι αυτή μια αγορά (ειδικά στην εποχή του καταναλωτισμού που ζούμε σήμερα), είναι μια αγορά, έχει ένα νταραβέρι, κάποιος πουλάει και κάποιος αγοράζει. Και για να υπάρχει αγορά, όπως έλεγε και ο Μαρξ, πρέπει σαφώς να υπάρχει προσφορά και ζήτηση. Δεν μπορεί να υπάρχει προσφορά και να μην υπάρχει ζήτηση από την άλλη μεριά. Παρατηρούμε ότι η λογοτεχνία της εποχής μας, επειδή είναι καταναλωτικό είδος, διακρίνεται από υ ηερπ ροσ φ ορ ά και κάθε φορά που υπάρχει υπερπροσφορά, το προϊόν το οποίο διατίθεται στην αγορά είναι προϊόν με χαμηλή προστιθέμενη α­ ξία. Δεν υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα στο μυθιστόρημα που εκδίδει ο Καστανιώτης και σε εκείνο που εκδίδει ο Πατάκης, ή ο Λιβάνης κ.λπ. Λέω ονόματα εκδοτών για να μην πω ονόματα συγγραφέων. Είναι δε όλα αυτά τα μυθιστορήματα χείριστα για τον απλούστατο λόγο ότι στρεβλώνουν την αγορά, δεν έχει εμφανιστεί ποτέ κα­ νένας αναγνώστης ή μια σειρά αναγνωστών που να μπορέσει να πετάξει στην άκρη ένα είδος μυθιστορήματος και να αγκαλιάσει κάποιο άλλο. Μέσα λοιπόν σε αυτή την κατάσταση παράγονται σκουπίδια και αμφιβάλλω πάρα πολύ αν το μέλλον θα μπο­ ρέσει να βάλει στην άκρη αυτόν τον τεράστιο όγκο σκουπιδιών για να μπορέσει κα­ νείς να διακρίνει τι ήταν εκείνο το καλό που ίσχυσε στην εποχή μας. Δεν βλέπω να υπάρχει κάτι που θα κάνει το μυθιστόρημα οδηγό σκέψης. Πέρασε εκείνη η εποχή που ο συγγραφέας ήξερε και καθοδηγούσε τους άλλους. Σήμερα είναι κι αυτός έ­ νας απλός καταναλωτής όπως οποιοσδήποτε άλλος. Το βλέπουμε και σε πολύ απλά πράγματα. Συγγραφείς συγκεντρώνουν υπογραφές για να διαμαρτυρηθούν για κά­ τι. Περνάνε παντελώς απαρατήρητοι. Δεν συζητώ και για την ποιότητα των συγγρα-

Θίμ τον Μψα

φέων, η οποία όλο και χαμηλώνει. Αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο στο οποίο αν μπού­ με, θα πρέπει να κλάψουνε. Σοφία Γιαννάτου: Να ρωτήσω κάτι τον κύριο Δρακονταειδή; Θα ήθελα να τον ρωτήσω, επειδή καταλαβαίνω πάρα πολύ καλά το σκεπτικό του πάνω στην υπερπροσφοράτου μυθιστορήματος και έχοντας επίσης α­ κούσει όλα όσα είπε ο κύριος Ασωνίτης αλλά και ο κύριος Κιουρτσάκης, μήπως είναι απλώς θέμα ορισμού του τι είναι μυθιστόρημα; Φίλιππος Δρακονταειδής: Εγώ θα επιμείνω στην άποψή μου ότι το μυθιστόρημα έτσι όπως το ξέρουμε ή το μυθιστόρημα ως γραμμικό, ένα πράγμα που έχει αρχή, μέση και τέλος, είναι μια ιστορία πεθαμένη. Μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει όπως συνεχίζουν να υπάρχουν πεθαμένα λογοτε­ χνικά είδη. Υπάρχουν και σήμερα σονέτα για παράδειγμα, το σονέτο όμως είναι μια ιστορία που έχει πάψει προ πολλού. Πηγαίνουμε στο θέατρο και βλέπουμε αρχαία τραγωδία, αλλά δεν νομίζω ότι περνάει σε κανενός το μυαλό σήμερα να κάτσει να γράψει μια αρχαία τραγωδία. Τα είδη εξαντλούνται όπως εξαντλούνται οι κοινωνίες, όπως εξαντλούνται οι ιστορικές περίοδοι. Είπα λοιπόν ότι π α ρ’ όλ’ αυτά, πιστεύω ότι η ανάγκη του ανθρώπου να λέει μια ιστο­ ρία και να αφηγείται υπάρχει. Μήπως όμως ζούμε σε μια εποχή που εισάγει το χαο­ τικό, το διαρκώς μεταβαλλόμενο αφού είναι μια εποχή τεχνολογίας, έλεγα λοιπόν μήπως υπάρχει πιθανότητα να γραφτούν χαοτικά πράγματα. Θα σας δώσω λοιπόν ένα πολύ απλό παράδειγμα τι εννοώ. Πριν από μερικά χρόνια έφτιαξα ένα μυθιστό­ ρημα το οποίο πέρασε από τα χέρια ενός αναγνώστη για να με βοηθήσει να βρω εκ­ δότη. Η ετυμηγορία του αναγνώστη ήτανε ότι το μυθιστόρημα δεν είχε τέλος. Έγινα έξαλλος. Κάθισα σε μια νύχτα και έγραψα δεκαέξι χειρόγραφες σελίδες προσπαθώ­ ντας να πω σε αυτόν τον άνθρωπο ότι έχω το δικαίωμα να σταματάω όπου στο διάολο θέλω. Γιατί το χαοτικό πράγμα, αυτό που δεν έχει αρχή, μέση και τέλος, είναι πραγματική λογοτεχνία πια. Και από κει και πέρα, εάν συνεχίσω να γράφω, θα γρά­ φω με αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Αιωρούμενα, μετεωριζόμενα πράγματα. Κατά πά­ σα πιθανότητα, αυτό μπορεί να ονομαστεί μυθιστόρημα. Δεν ξέρω. Για μένα δεν θα είναι. Θα είναι κάτι άλλο... Αναστασία Κεσκεσιάδου: Μήπως το μυθιστό­ ρημα δεν είναι θέμα είδους, αλλά θέμα ανάγνωσης ή τρόπου ανάγνωσης; Φίλιππος Δρακονταειδής: Και ο τρόπος της α­ νάγνωσης έχει αλλάξει. Θα σας θυμίσω ότι όταν βγήκε το μυθιστόρημα οι άνθρωποι ήταν αναλφάβητοι. Ένας το διάβαζε και οι υπόλοιποι κάθονταν γύρω και άκουγαν. Με αυτόν τον τρόπο, μεγάλα αφηγηματικά έργα ή μεγάλα ποιητικά έργα παρέμεναν στη μνήμη των ανθρώπων, οι οποίοι ήταν σε θέση να τα επαναλαμβάνουν. Θυμάμαι τον Γιάννη Μανούσακα στα καλά του τα χρόνια, ήξερε όλο τον «Ερωτόκριτο» απ’ έ­ ξω. Σήμερα αυτό δεν γίνεται, δεν απομνημονεύουμε. Παίρνουμε ένα βιβλίο, το δια­ βάζουμε και το πετάμε. Θα ήθελα να αναλογιστείτε πόσοι από σας έχετε διαβάσει έ­ να βιβλίο πάνω από μια φορά. Είμαι βέβαιος πως είστε ελάχιστοι. Δεν υπάρχει πιθα­ νότητα. Είναι πάρα πολλά τα βιβλία τα οποία διαβάζετε. Τα περισσότερα διαβάζο­ νται και πάνε στην άκρη και μάλιστα πετιώνται όπως πετάτε το περιτύλιγμα ενός χαρτιού σαπουνιού ή χαρτιού τουαλέτας. Τελείωσε. Αυτό είναι. Έχει αλλάξει και η ανάγνωση. Γίνεται κατά μόνας. Μπορείτε να φανταστείτε να βγεί­ τε σε μια παρέα και να διαβάζετε ένα μυθιστόρημα; είναι περίπου απίθανο. Δεν λέω

Θέμα τον Μήνα

ότι τα πράγματα αυτά δεν γίνονται αλλά κ α τά κανόνα δεν γίνονται. Συνεπώς έχουν αλλάξει πάρα πολλά. Κι όσο θα είμαστε μόνιμα μπροστά στην οθόνη του ηλεκτρονι­ κού μας υπολογιστή και θα πλέουμε μέσα στο Ιντερνετ και κανείς δεν θα μας μιλάει, καταλαβαίνετε ότι μπαίνουμε σε έναν πολιτισμό διαφορετικό από εκείνον που ήταν ο πολιτισμός του λόγου, ο πολιτισμός της έκφρασης. Μπαίνουμε στον πολιτισμό της εικόνας, σε κάτι άλλο που δεν μπορώ να το προσδιορίσω και δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι το λογοτεχνικό είδος που βγαίνει από την εποχή του κ. Γουτεμβέργιου θα εξακολουθεί να βρίσκεται εν ζωή στην περίοδο του Ιντερνέτ. Λίλυ Εξαρχοπούλου: Εσείς μιλάτε για χάος και ο Αμερικανός συγγραφέας Τόμας Πίντσον για εντροπία. Ουσιαστικά μιλάτε για το ίδιο πράγμα. Μήπως λοιπόν έχουμε περάσει σε μια νέα εποχή μυθιστορήματος; Φ ίλιππος Δρακονταειδής: Δεν ξέρω τι σημαίνει εντροπία. Άλλοι μιλάνε και για όσμωση, αλλά εγώ δεν δίνω δεκάρα τσακιστή γι’ αυτά πράγματα. Προσπαθώ να χρησιμοποιώ τις λέξεις που χρησιμοποιώ με μεγάλη προ­ σοχή. Είπα και στην εισήγησή μου ότι η σημασία του μυθιστορήματος είναι κολοσσι­ αία. Κι ο Κούντερα έχει δίκιο όταν λέει ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν παρήγαγε τίποτε άλλο εκτός από μυθιστόρημα. Το μυθιστόρημα υπήρξε, μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει, αλλά δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο εκτός από κάτι που συμβαδίζει με την εποχή του. Δεν μπορούμε να έχουμε έναν τρόπο έκφρασης που ανήκει σε παρελθούσα εποχή και εμείς να πηγαίνουμε σε κάποια άλλη εποχή. Είναι βέβαιο ότι η λογοτεχνία θα πεθάνει σε αυτή την περίπτωση. Και πολύ καλά θα κάνει! Δεν υπάρχει κανένας λόγος να ζήσει. Θα μπορούμε να παράγουμε όπως παρήγαγαν οι σχολαστικιστές στην περίοδο του Μεσαίωνα άπειρα σχόλια επί του Αριστοτέλη και εμείς δεν κάνουμε τίποτα άλλο παρά σχολιάζουμε τα σχολιαζόμενα. Μιλάμε για τον ομφαλό μας, για το κείνο μας και το άλλο μας και ίσως θα συμφωνούσα με τον κ. Ασωνίτη, αν αυτή είναι η αντίληψή του, ότι η ομφαλοσκόπηση είναι ένα πράγμα απολύτως εκνευριστικό. Δεν μας ενδιαφέρει καθόλου ο κάθε ηλίθιος ο οποίος είναι «επώ­ νυμος», και περί ηλιθίων πρόκειται γιατί αν είχε την παραμικρή αίσθηση πνεύματος, δεν θα έβγαζε ένα βιβλίο για τον ομφαλό του. Θα είχε μια συγκράτηση. Δεν μπορού­ με λοιπόν να πούμε ότι υπάρχει μια λογοτεχνία που βαδίζει σε έναν δρόμο τη στιγμή που εμείς πηγαίνουμε σε κάποιον άλλο. Μου φαίνεται εντελώς παράλογο. Βέβαια, εξακολουθούν ακόμα και σήμερα και υπάρχουν άνθρωποι που γράφουν με ρίμες ό­ πως και άνθρωποι που γράφουν σαν τον Σαίξπηρ. Πολύ καλά κάνουνε οι χριστιανοί! Ανήκουν στην Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών, στον Σύνδεσμο Ελλήνων Λογοτεχνών, δόξα τω Θεώ, έχουμε 35 συλλόγους όπου ο καθένας μπορεί να στεγαστεί. Να πατά­ με και λίγο στη γη και να καταλαβαίνουμε τι λέμε. Αυτά είναι τα όρια του μυθιστορή­ ματος. Και το χάος ξέρετε είναι μια πολύ καλή υπόθεση. Από το χάος γεννιούνται πράγματα, δεν γεννιούνται από τα πεθαμένα. Τα πεθαμένα είναι πεθαμένα. Αλέξανδρος Ασωνίτης: Πιστεύω ότι το μυθιστό­ ρημα θα έχει πάντοτε μια κλασική μορφή, νομίζω ότι δύσκολα θα διαβάσουνε οι άν­ θρωποι σε οποιαδήποτε εποχή πράγματα που θα είναι ασαφή, δίχως αρχή, μέση και τέλος. Νομίζω ότι ποτέ δεν θα συμβεί αυτό, κι αν κάνουμε μια ιστορική αναδρομή α­ πό τις τραγωδίες και μετά, θα δούμε ότι πάντα έτσι ήταν. Και μιας και ο κύριος Δρακονταειδής έθιξε το ζήτημα της τεχνολογίας και της σχέσης της με τη λογοτεχνία και, κάνοντας ένα λογοπαίγνιο με τις λέξεις τεχνολογία και λογοτεχνία, αναρωτιέμαι μήπως η λογοτεχνία είναι καιρός να επιτεθεί στην τεχνολογία...

Φ ίλιππος Δρακονταειδής: Ναι, πολύ σωστά, αλ­ λά θα ήθελα να θυμίσω στον κ. Ασωνίτη ότι το μυθιστόρημα ποτέ δεν ξεκίνησε γραμ­ μικά. Αν πάρετε να διαβάσετε τον «Γαργαντούα» του Ραμπελαί θα διαπιστώσετε ότι ούτε ξέρει πού πάει, ούτε ξέρει πού τελειώνει, τελειώνει μάλιστα σε κάποιο σημείο που θα μπορούσε κάλλιστα να συνεχίσει. Δεν υπάρχει καμιά λογική. Και θα δείτε ότι υπάρχουν ιστορίες στον Ραμπελαί όπως η περίφημη διαμάχη ανάμεσα στον Κωλοσφουγγιστή και στον Κουραδομυριστή. Ο καθένας από αυτούς προσπαθεί να πείσει το δικαστήριο και μιλά σε μια γλώσσα ακατάληπτη. Αυτή η ιστορία, η οποία θα μπο­ ρούσε να περάσει σε πέντε σελίδες, καταλαμβάνει περίπου το ένα τέταρτο του βιβλί­ ου του, ενώ άλλα πράγματα που φαίνεται να είναι πιο σημαντικά, όπως ένας πόλε­ μος, καταλαμβάνουν μερικές σελίδες δεδομένου ότι ο αφηγητής πέφτει στην κοιλιά του Γαργαντούα που είναι τεράστια και ζει εκεί μέσα και βλέπει κάτι περίεργα πράγ­ ματα, περίεργες πόλεις που υπάρχουν μέσα στο στομάχι του. Το μυθιστόρημα δεν γράφτηκε για να έχει αρχή, μέση και τέλος. Γράφτηκε για να λέγεται. Για ναλέ-γε-ται! Να έχει λόγο. Και αν ξεκινήσετε από τις νοβέλες που είναι το χαρακτηριστικό πράγμα της πρώιμης αναγέννησης στην Ιταλία απ’ όπου ξεκίνησε σιγά σιγά το μυθιστόρημα, θα διαπιστώσετε ότι δεν έχει, επαναλαμβάνω, αρχή, μέση και τέλος. Βέβαια έχει μια αφορμή αλλά πού αρχίζει ή πού τελειώνει αυτή η αφορμή, αυτό εναπόκειται στον συγγραφέα που είναι ο μόνος κύριος για να το κάνει αυτό το πράγμα, αλλά λέω ότι α­ πό δω και μπροστά παύει να είναι κύριος αυτού του πράγματος. Θα είναι κύριος κά­ ποιου άλλου. Και καταρχήν δεν θα είναι ιδιοφυής. Θα μου επιτρέψετε την έκφραση ε­ κείνη που έλεγε η γιαγιά μου και την οποία προσπαθώ να σεβαστώ σε όλη μου τη ζωή. 'Ελεγε ότι ο άνθρωπος και σ ’ αυτή την περίπτωση ο συγγραφέας, δεν πρέπει να παίρνει την πορδή του για άγιο μύρο. Οι συγγραφείς συνεχίζουν να κάνουν ακριβώς αυτό το πράγμα, είναι ανεπίτρεπτο. Θα ήθελα να πω ότι είναι και ανήθικο... Πέτρος Τατσόπουλος: Ο Φίλιππος είναι πολύ ορμητικός. Νόμιζα πως άκουγα έναν δεκαοχτάχρονο. Δύο μικρές ενστάσεις, αν επι­ τρέπεις, σε μας τους «γεροντότερους». Δεν συμφωνώ με τη θανατολαγνεία σου. Με την προκήρυξη θανάτου μιας τέχνης όποτε εμφανίζεται μια άλλη μορφή τέχνης ή μια ανώτερη τεχνολογία. Νομίζω ότι η δύναμη του INTERNET είναι και η βασική του, η δομική του αδυναμία. Η δύναμη-αδυναμία της εικόνας. Η εικόνα, ακόμη και η πιο ποιητική εικόνα, η πιο σουρρεαλιστική, η πιο αφηρημένη εικόνα, θα είναι πάντοτε συγκεκριμένη και δεσμευτική. Δεσμευτική της φαντασίας, περιοριστική της συν-δημιουργίας που είναι το διάβασμα, το απλό κλασικό διάβασμα μιας τυπωμένης σελί­ δας. Νομίζω ότι πάντοτε θα καταφεύγουμε στο τυπωμένο χαρτί και, κατ’ επέκτασιν, θα καταφεύγουμε στο μυθιστόρημα - όσο κι αν κυριαρχήσει η εικόνα. Η εικόνα ε­ μπεριέχει κάτι το «απάνθρωπο» στην ιδιοσυστασία της, η κυριαρχία της εικόνας σε απομακρύνει από το ίδιο σου το σώμα. Γι’ αυτό και θα βρίσκουμε, θα συνεχίσουμε να βρίσκουμε παρηγοριά σε κάτι τόσο παλαιό, τόσο «παρωχημένο», όσο το γραπτό κείμενο. Από κει και έπειτα, νομίζω ότι ο Φίλιππος απάντησε πολύ καλά στον ίδιο του τον εαυτό, λέγοντας, αφενός ότι το μυθιστόρημα με αρχή-μέση-τέλος έχει πεθάνει και συμφωνώντας αφετέρου - ο «άλλος» Φίλιππος - με τον Ασωνίτη, παραδεχόμε­ νος ότι η ιστορία του μυθιστορήματος δεν ήταν ποτέ τόσο απλή, τόσο γραμμική: οι παραδοσιακοί από τη μια όχθη, οι μοντερνιστές από την άλλη. Από την εποχή του Ραμπελαί, οι συγγραφείς χρησιμοποιούν μοντερνιστικά τεχνάσματα. Ακόμη και κλασικότροποι συγγραφείς, όπως ο Στήβενσον, έχουν χρησιμοποιήσει μοντερνιστικά

ευρήματα - ευρήματα που θα τα ζηλεύαμε και σήμερα. Θυμάμαι ένα χαρακτηριστι­ κό διήγημά του. Δύο από τους ήρωέςτου, στο «Νησί του Θησαυρού», μεσούσηςτης πλοκής, αποβιβάζονται από το καράβι τους στην παραλία. Αρχίζουν ν’ αντιδικούν γύρω από το «ποιον αγαπάει πιο πολύ ο συγγραφέας», με επιχειρήματα όπως: «εμέ­ να αγαπάει πιο πολύ, διότι τον δικό μου χαρακτήρα αναπτύσσει περισσότερο, εσένα σε κρατάει παράμερα»... Η κουβέντα τους διακόπτεται από μια ξαφνική καταιγίδα, σπεύδουν στο καράβι να καλυφθούν - και η καταιγίδα, η μπόρα αυτή δεν είναι παρά η μελάνη, η τρικυμία στο μελανοδοχείο, καθώς ο συγγραφέας βουτά την πένα του, έτοι­ μος να συνεχίσει το «ορθόδοξο» μυθιστόρημά του, το «Νησί του Θησαυρού». Είναι έ­ να διήγημα που θα το ζήλευε ο Μπόρχες - μέγας, άλλωστε, θαυμαστής του Στήβενσον. Ας μην επαίρονται, λοιπόν, οι σύγχρονοί μας μοντερνιστές ότι ανακάλυψαν την πυρίτιδα, τα σύνορα ανάμεσα στην παράδοση και το μοντερνισμό είναι δυσδιάκριτα. Αν η ιστορία του μυθιστορήματος ήταν τόσο απλή, τόσο γραμμική όσο οι μοντερνιστές θέλουν να πιστεύουν, τότε ο θάνατος του παραδοσιακού μυθιστορήματος θα εί­ χε επέλθει με την έλευση του σύγχρονου μοντερνισμού. Αλλά το μυθιστόρημα επέζησετου μοντερνισμού, όπως και το θέατρο επέζησετου κινηματογράφου, και ο κινημα­ τογράφος, παρά τις Κασσάνδρες, επέζησε της τηλεόρασης. Θα επιζήσουμε και του INTERNET, Φίλιππε. Ο Πολιτισμός ακολουθεί σπειροειδή διαδρομή. Ξαναγυρνάμε σε μορφές που, για κάποια διάστημα, φαίνεται να περνούν στο περιθώριο - ξαναγυρνά­ με, έστω και μεταλλαγμένοι. Αν οι καιροί σήμερα επιτάσσουν να στηθούμε μπροστά σε μια οθόνη, δεν θ’ αργήσει η μέρα που θα επιστρέφουμε στο χαρτί - και όχι μόνο α­ πό νοσταλγία, από τη νοσταλγία της μυρωδιάς και της αφής. Ο Φίλιππος τα γνωρίζει πολύ καλά όλα αυτά. Έχει και ο ίδιος υπάρξει θύμα των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Φίλιππος Δρακονταειδής: Ο Πέτρος έκανε λόγο περί θανατολαγνείας την οποία δεν ανέπτυξε στη συνέχεια και κάνει στο τέλος μια κουβέντα για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Νομίζω ότι χρειάζεται να κάνουμε κά­ ποιες διευκρινίσεις. Δεν υπάρχει θανατολαγνεία. Υπάρχει όμως μια ανάγκη να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Έχω πει χιλιάδες φορές ότι σε ό,τι με αφορά δεν βλέπω κανέναν αναγνώστη μπροστά μου. Όταν γράφω, νιώθω ότι στο βάθος του ορίζοντα κάποιοι άνθρωποι πλησιάζουν προς εμένα. Αυτοί οι άνθρωποι με ενδιαφέρουν. Αυτό λοιπόν δεν είναι «αμάν, χανόμαστε». Τα πράγματα πεθαίνουν και είναι πολύ φυσιολο­ γικό να πεθαίνουν. Ας δούμε από κει και μετά τι μπορεί να γίνει. Το άλλο είναι ότι μπο­ ρεί να είμαι θύμα των ηλεκτρονικών υπολογιστών, παρά το ότι έναν έχω για να γράφω, δεν είμαι στο Ιντερνετ από μόνος μου για να χάνω την ώρα μου. Είμαι θύμα λοιπόν. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν κάποια θύματα-συγγραφείς που επιμένουν να γρά­ φουν με τον κονδυλοφόρο και τους λέω: ρε παιδιά, ξέρετε τι γίνεται; υπάρχει κάπου έ­ να εργαλείο που σας προσφέρει η εποχή μας και κάνουν: πω, πω, πω, το φοβερό αυτό πράγμα θα μας φέρει, κ.λπ. Θεωρώ ότι είναι λάθος. Αν θέλεις, γράφε με τον κονδυλο­ φόρο, αλλά δεν μπορεί να ζεις στη χαραυγή του 21 ου αιώνα και να λες ότι αμάν, αυτό το κουτί θα με φάει. Δεν μπορείς να λες κάτι τέτοιο. Δεν σε τρώει, έχει μύρια άλλα προ­ βλήματα αλλά δεν σε τρώει... Ηρακλής Παπαλέξης: Η δική μου διαπίστωση εί­ ναι: ευτυχώς που δεν οριοθετήθηκε το μυθιστόρημα. Ευτυχώς που η σημερινή συνά­ ντηση δεν είχε καν αυτό το στόχο. Να περιχαρακωθεί το μυθιστόρημα έτσι που να μην μπαίνει κανείς χωρίς διαβατήριο. Τα όρια του μυθιστορήματος μπορεί τελικά να είναι και χαώδη, όπως ήδη ειπώθηκε «να μην υπάρχουν καν».

Θέμα τον Μήνα

Μ ε το βιβλίο του Εκείνοι οι Ουρανοί ο Μπερνάρντο Ατσάγα συνεχίζει τον αφηγηματικό κόκλο που αρχίζει με το έργο του Ένας άνθρωπος μόνος. Οι πέντες ώρες του ταξιδιού της επιστροφής στη γενέθλια πόλη μιας “μεταμελημένης” τρομοκράτισσας που μόλις έχει αποφυλακιστεί και αντιμετωπίζει το απειλητικό τείχος των σκιών του παρελθόντος της, το οποίο ορθώνεται μπροστά της φράζοντάς της οποιοδήποτε μέλλον. Μια βουτιά στην ψυχή μιας ανθρώπινης ύπαρξης που έχει βιώσει τόσες καταστροφικές εμπειρίες, από την παρανομία και τη συμμετοχή στην ένοπλη πάλη και τη ρήξη με την οικογένεια μέχρι τη βίαιη απώλεια του αγαπημένου προσώπου και τα χρόνια της φυλακής.

(

Εκδόσεις

ΕΚΚΡΕΜΕΣ 1 - 43 Αθήνα 104 33 Τ η λ ./F a x: 82 20 00 6

Βαθύ πάθος, καταπιεσμένη σεξουαλικότητα και εναλλαγή έρωτα και μίσους για τη μητέρα της κυριαρχούν στη ζωή της Έρικας Κόχουτ, καθηγήτριας πιάνου στο Ωδείο της Βιέννης. Ενώ η μητέρα της την περιμένει, η Έρικα Κόχουτ παίρνει σβάρνα τα πορνομάγαζα της Βιέννης, αναζητώντας πρόσκαιρη ηδονή. Μέσα σ’ αυτή την πιεστική ατμόσφαιρα κάνει την εμφάνισή του ο Βάλτερ Κλέμμερ, σπουδαστής μουσικής και μετάφραση : Μαριάννα Σταυροπούλου γυναικάς. Καθώς η σχέση Λεύτερης Αναγνώστου δασκάλας/μαθητή βυθίζεται σε ιλιγγιώδη στρόβιλο η Γέλινεκ (Βραβείο Heinrich Boll - 1986) ζωγραφίζει τη φρικιαστική εικόνα μιας γυναίκας που κατατρώγεται από την έκσταση της αυτοκαταστροφής. Μπεστ -σέλερ στη Γερμανία, Η πιανίστρια μεταφράστηκε Ε Α Φ Ρ I Ν Τ Ε σε πολλές γλώσσες, Γ I Ε Λ I Ν Ε Κ f ενώ έγινε και κινηματογραφική ταινία.

ΕΛΦΡΙΝΤΕ ΕΕΛΙΝΕΚ

η πιανίστρια

η πιανίστρια

■

Εκδόσεις

ΕΚΚΡΕΜΕΣ

13 Αθήι

04 33 Τηλ./Fax: 82 20 006

Ο Μένης Κουμανταρέας είναι ο Έλληνας εκείνος πεζογράφος ηου δύσκολα βρίσκει κανείς αντίστοιχό τον σε άλλη χώρα. Γιατί ο Κουμανταρέας είναι ο συγγραφέας εκείνος ηου τα τελευταία 35 και πλέον χρόνια (σταδιακά στην αρχή αλλά με ορμή μετά το 1975) κατόρθωσε, δίχως να το επιδιώξει, να συμπυκνώσει μέσα στα γραπτά του αλλά και μέσω αννών την αστική μυθολογία. Και μάλιστα με έναν τρόπο που χωρίς να ακολουθεί συμπαγή διαδικασία, μεταμορφώνεται διαρκώς χωρίς να χάνει τον γενετικό της κώδικα. Τα διηγήματα και τα μυθιστορήματα του Μένη Κονμανταρέα είναι ορόσημα της μεταπολεμικής Αθήνας, σημαδούρες αναιροράς και επιοτροψής για την κοινωνία που γεννήθηκε μέσα από τη μεταπολιτευτική αναγέννηση, με ψαλιδισμένα άλλοτε τα ψτερά της, με αναθαρρημένο άλλες ιρορές το ηθικό της, αλλά πάντοτε γοητευτικά οικεία κι αναγνωρίσιμη μέσα από τις παράξενες αντιχράαεις της. Η «Βιοτεχνία Υαλικών», «Η κυρία Κούλα», «Το Κουρείο» είναι ψηλοκορψές της δεκαετίας του ’70, σήραγγες για ώριμες καρδιές ή για άγουρους εφήβους. Ο «Ωραίος Λοχαγός», «Η Φανέλα με το Εννιά» είναι τα ανοίγματα της δεκαετίας του ’80 που αναζητούσε πρόσωπο, ενώ η «Συμμορία της Άρπας» και «Η Μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω» είναι οι καταθέσεις των τελευταίων, των «αλεξανδρινών» μας χρόνων. Το τελευταίο βιβλίο του Μένη Κουμανταρέα στοιχειοθετεί την αφορμή να τον συναντήσουμε, αυτόν τον πρίγκιπα της Φωκίωνος Νέγρη, τον απόμακρο διανοψή και συνάμα τον σεισμογράψο των πιο λαϊκών κραδασμών στην πόλη. Η Αθήνα στα χέρια του Μένη Κουμανταρέα είναι η πόλη των παιδικών χρόνων, φορτωμένη με τις φουσκοδεντριές της εφηβείας και τις ματαιοδοξίες της νιότης. Ταυτόχρονα είναι μία πόλη γκρίζα και φωτεινή, προδομένη από τις ίδιες τις αντιφάσεις της, οι οποίες όμως της δίνουν το νόημα της δικής της ύπαρξης. Αυτός ο πολυπρόσωπος, ανθρωποκεντρικός, ερωτικός, αστικός καμβάς είναι ο κόσμος του Μένη Κουμανταρέα και σε αυτόν τον κόσμο θελήσαμε να τρυπώσουμε.

ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΗΡΕ 0 ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ

Σννέντενξη

Μ ένψ Κουμανταρέας: Νίκος Βατόπουλος: Το «Η Μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω» είναι επιστροφή στην πηγή της κλασικής αφήγη­ σης ή αφετηρία για μια νέα σχέση με τον αναγνώστη; Μ ένης Κουμανταρέας: Μετά τη Συμμορία της Άρπας, που ήταν ένα σχόλιο για το τέλος του αιώνα και τη δύνα­ μη της μουσικής, επιστρέφω στην πόλη μου, που είναι η Αθήνα. Αυτή τη φορά όμως δεν πρόκειται απλά για ιστο­ ρίες καθημερινών ανθρώπων. Γράφω για τους μύθους αυτής της πόλης. Πίσω από την καθημερινότητα παρα­ μονεύει ένας κίνδυνος και μια απειλή. Υπάρχει σαφώς έ­ να κλίμα βίας που υποφώσκει. Ο κουρέας - που εδώ επέχει θέση ψυχαναλυτή, παπά ή γιατρού - ακούει τις ε­ ξομολογήσεις των πελατών του και μας τις μεταφέρει με την οξυδέρκεια του παρατηρητή, αλλά και με την υ­ περβολή του παραμυθά. Είναι καθαρά ιστορίες που οι ά­ ντρες αφηγούνται μεταξύ τους στους χώρους που συ­ χνάζουν.

Είχατε πει ότι θέλετε αυτές οι ιστορίες «να σηκωθούν λίγο πιο ψηλά από τη γη». «Δεν θέλω να μου κολλήσουν τη ρε­ τσινιά του ρεαλιστικού αφηγητή». Είναι ρετσινιά ο ρεαλι­ σμός; Η χρήση της γλώσσας είναι ρεαλιστική. Ναι, απ’ αυτή την ά­ ποψη μπορείτε να με πείτε ρεαλιστή. Τα ίδια τα θέματα ό­ μως σ’ αυτές τις ιστορίες ανυψώνονται πέραν του ρεαλι­ σμού. Πετάνε προς το φανταστικό, καμιά φορά και στο τρο­ μακτικό. Ο Γιος του Θυρωρού, λόγου χάρη, είναι μια «γοτθι­ κή ιστορία» κάτω από το άπλετο αττικό φως. Η μίξη αυτών των δύο διαφορετικών τάσεων πιστεύω ότι, όπου πετυχαί­ νει, δημιουργεί ενδιαφέρον.

Αναφερθήκατε στη γλώσσα. Η μέχρι τώρα πορεία σας δείχνει ότι παρακολουθείτε την εξέλιξη της καθομιλουμέ-

με

“Ζΐύ ηάντα προσμονή της

”

Είναι μήπως λάθος ο τρόπος που η κοινωνία βλέπει σήμερα ορισμένα θέματα που θίγονται στα βιβλία σας; Αν μ’ αυτό εννοείτε τους μετανάστες και τους ο­ μοφυλόφιλους, που είναι κι αυτοί μετανάστες του έρωτα, τότε ναι. Μη σας παρασύρει η ανεκτι­ κότητα που φαινομενικά δείχνει η κοινωνία σήμε­ ρα. Στο βάθος παραμονεύει ο ρατσισμός.

Η ανοχή είναι μια κατάσταση που διαφοροποιεί την κοινωνία μας από τις παλιότερες;

νης. Ωστόσο, σε πρόσφατη κριτική του ο Πα­ ντελής Μπουκάλας στην «Καθημερινή» έκανε κάποιες επισημάνσεις για το χειρισμό της γλώσσας στη «Μυρωδιά...» Δεν ήταν στενά γλωσσικές οι παρατηρήσεις του κ. Μπουκάλα. Ήταν παρατηρήσεις που αφορού­ σαν στην ακρίβεια και στην αληθοφάνεια των η­ ρώων. Έλεγε λ.χ. ότι το Ρουμανόπουλο σε ορι­ σμένες στιγμές δεν μπορούσε να μιλάει έτσι. Και, φαίνεται, έχει δίκιο. Κοιτάξτε. Ένας συγγρα­ φέας δεν είναι ποτέ αλάνθαστος. Θα ’λεγα μάλι­ στα, ότι τα λάθη του καμιά φορά τον οδηγούν στην καρδιά της αλήθειας.

Οι νέοι άνθρωποι που μεγαλώνουν σήμερα έ­ χουν όχι απλώς μεγάλη ανεκτικότητα με τους γκέι, να το πούμε έτσι, αλλά και συντροφικότητα πολλές φορές. Το παρατηρώ στα κορίτσια. Πολ­ λές φορές διαλέγουν φίλους γκέι για παρέα. Διό­ τι βρίσκουν σ’ αυτούς και την εξυπνάδα και την τρυφερότητα που δεν βρίσκουν πάντα σ’ ένα κα­ θαρόαιμο αρσενικό. Αλλά διερωτώμαι πόσοι κα­ θαρόαιμοι αρσενικοί μείνανε; Δεν υποτιμώ καθό­ λου την αρρενωπότητατης φυλής, αλλά βλέπου­ με ότι ένας άντρας σήμερα δεν φοβάται να δείξει τα θηλυκά στοιχεία της προσωπικότητάς του. Αφήνω πια ότι ένας άντρας πλαγιάζει πολύ ευκο­ λότερα με έναν άλλον άντρα, απ’ ό,τι παλιότερα. Και με λιγότερες τύψεις και με λιγότερο τίμημα. Δεν είναι ο τρόπος που μεγαλώσαμε στις δεκαε­ τίες του ’50 και του ’60. Αλλά, σας είπα, υπάρχει υπόκωφη στο κοινωνικό στρώμα, όχι η κατα­ κραυγή πια, αλλά μία μομφή σιωπηρή... Γι’ αυτό και το θέμα της ομοφυλοφιλίας, όποτε περνάει μέσα στο βιβλίο, δεν είναι για να κάνει μια επανά­ σταση όπως ένα παλιό μου διήγημα Οι γόμοι του

Συνέντευξη

Σπόρου καί της Ποππαίας στο Αρμένισμα, που για την εποχή του (1967) ήταν όντως πρωτοπο­ ριακό. Σήμερα δεν είναι τολμηρό, απλώς βλέπω, αισθάνομαι και προσπαθώ να εξηγήσω ορισμένα πράγματα. Δεν διαλέγω την ομοφυλοφιλία για την παρεκτροπή της, αλλά για την ιδιαιτερότητα που έχει σήμερα στις σχέσεις των ανθρώπων. Το ίδιο ισχύει και για τον χλομό Δ ιαλέγα τ ψ ομοφυλοφιλία όχι γ ια την που γίνεται ζι­ παρεκτροπή της, αλλά για την γκολό. Είναι ιδ ιαιτερότητα που έχει στις σχέσεις μια ιστορία των ανθρώπων που ιδιαίτερα αγαπώ, γιατί ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ είναι και μια ι­ στορία αληθι­ νή, που μου διηγήθηκε ο κουρέας μου, και που τη ζούμε γύρω μας. Και σαν τέτοια τη θεωρώ αφε­ τηρία και δείκτη όλου του βιβλί­ ου. Ή το θέμα, ας πούμε, του Μασάμπα που τρώει τη λευκή κοπέλα είναι κάτι που συνέβη στη δεκαετία του 70 στο Χίλτον, αλ­ λά κανείς δεν τόλμησε να μιλήσει γι’ αυτό. Οι δη­ μοσιογράφοι τότε δεν ήταν ξεσαλωμένοι όπως εί­ ναι σήμερα.

Δεν είχε διαρρεύσει... Είχε εξαπλωθεί ως φήμη, αλλά δεν γράφτηκε πο­ τέ τίποτε ανοιχτά. Πέρασε όμως από στόμα σε στόμα, πολλοί το θυμούνται ακόμα. Σήμερα, αν συνέβαινε, θα ήταν πρωτοσέλιδο επί εβδομάδες.

Το θέμα των εθνικών μειονοτήτων δείχνει επί­ σης να σας αφορά. Είναι κάτι πάρα πολύ σοβαρό. Πιστεύω ότι οδεύ­ ουμε σε μια κοινωνία, η οποία θα γίνει μικτή τα προσεχή χρόνια. Έχει ήδη γίνει στη Ρόδο.

Στη Ρόδο; Βεβαίως, γάμοι Σκανδιναβών με Ροδίτες. Αλλά,

Συνέντευξη

νομίζω, αυτό το χαρμάνι των φυλών, ίσα ίσα θα δυναμώσει την ελληνικότητά μας. Δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτε.

Πιστεύετε ότι το ελληνικό κράτος έχει αναστο­ λές απέναντι σ’ αυτή την επερχόμενη πολυπολιτισμικότητα; Π.χ. στη Θεσσαλονίκη η κληρονο­ μιά των Εβραίων έχει περίπου αποσιωπηθεί... Μα, η εβραιολογιά της Θεσσαλονίκης ήταν ζωο­ γόνος και προωθούσε το εμπόριο και τις τέχνες. Τα ξέρουμε αυτά από μαρτυρίες πολλών ανθρώ­ πων. Δεν νομίζω ότι στην Ελλάδα υπάρχει αντι­ σημιτισμός, όχι... Το πρόβλημά μας σήμερα είναι καταρχήν οι Αλβανοί. Συγχέουμε βέβαια τους ποινικούς που αμόλησε από τις φυλακές ο Αλία, με τους Αλβανούς, οι οποίοι έχουν έρθει πρό­ σφυγες, desperandos κυριολεκτικά για να βρουν ψωμί και ελευθερία. Είναι βεβαίως και οι Ρουμά­ νοι, οι Πολωνοί, οι Πακιστανοί, οι Φιλιππινέζοι που μας βολεύουν σαν υπηρετικό προσωπικό... Αλλά γι’ αυτούς τους ανθρώπους που είναι τόσο φοβισμένοι, τόσο υποταγμένοι δεν τολμούμε να πούμε τίποτα.

Παρ’ όλα αυτά νιώθω ότι η «Μυρωδιά...» αφήνει μια γεύση αισιοδοξίας, που συνυπάρχει όμως με μία πίκρα. Μία ήσυχη πίκρα... Ναι, ίσως γιατί σαν χαρακτήρας η επίθεση δεν μου ταιριάζει τόσο. Προτιμάω να βλέπω τα πράγματα από διπλή σκοπιά. Προσπαθώ να μοι­ ράσω το δίκαιο και την αδικία. Όντως, υπάρχει μια πίκρα, δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί, αλλά α­ πό την άλλη μεριά σκέπτομαι σε ποια σπουδαία λογοτεχνία και σε ποια χώρα, τα βιβλία δεν αφή­ νουν ένα καταστάλαγμα πίκρας; Όλα τα σπου­ δαία βιβλία έχουν ένα φόντο μελαγχολίας, ας πούμε οι ήρωες του Τσέχοφ δεν αφήνουν μια τρομερή πίκρα; Στον Ντοστογιέφσκι αυτή η αί­ σθηση είναι πιο άγρια. Ναι, κι εγώ πιστεύω ότι με όλο το θανατικό που συμβαίνει μέσα στο βιβλίο υπάρχει το χιούμορ που είναι καταλυτικό, όπως π.χ. στην ιστορία της Μαυρούλας... όχι δεν είναι απελπισμένα διηγήματα αυτά. Δεν νομίζω. Εξάλλου η εποχή μας δεν μας αφήνει να είμαστε μόνο οργισμένοι, μόνο λυπημένοι, μόνο χαρού­ μενοι, μόνο αισιόδοξοι ή μόνο απαισιόδοξοι. Ζούμε σε μια εποχή με μικτά αισθήματα, έναν μι­

κτό πολιτισμό που αρχίζει και διαμορφώνεται σ’ αυτό το τέλος της χιλιετίας και που μας αφήνει και περιθώρια πόνου αλλά και περιθώρια γέ­ λιου. Δεν βλέπετε τι γίνεται με βιβλία των νέων ανθρώπων; Διαβάζοντάς τα υπάρχει άφθονο γέ­ λιο. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι απελπισμένοι. Εγώ νομίζω ότι είναι και πιο απελπισμένοι από μας. Διότι εμείς ζήσαμε του­ λάχιστον στη δεκαετία του ’60 αισιόδοξες ατμό­ σφαιρες και μια ατμόσφαιρα αναγέννησης. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε τώρα για αναγέννηση, αλλά δεν μπορούμε να καταδικάσουμε και την ε­ ποχή μας.

Βιογραψκά στοιχεία τον Μένη Κονμανταρέα

Μήπως η εποχή αγαπά να καταστροφολογεί ή να θριαμβολογεί;

λη τον Β ερολίνου. Το 1 982 απελευθερώ θη κα α π ό

Γεννήθηκα στην Α θήνα, ζω σ ’ αυτήν κ α ι σ π άν ια φεύγω μ α κ ρ ιά της. Γράφ ω α π ό πολύ μικρός. Π ρω τόβγαλα βιβλίο το 1962 σ ε η λικία 3 0 ετών, τ α «Μ ηχανάκια». Θ έμα τον οι κ αταπ ιεσ μ έν οι έ ­ φηβοι της εποχής. Δ ούλεψα ε π ί χ ρ ό ν ια σ ε δου­ λειές άσ χ ετες μ ε τη λογοτεχνία, π ράγ μ α που μ ε κρά τη σ ε μ α κ ρ ιά απ ό εξαρτήσεις, αλ λ ά που μ ’ α ­ πομόνω σε κιόλας. Το 1 969 δ ικά σ τη κ α α π ό τη Χούντα γ ια το «Αρμένισμα». Το 1 975 η π ολιτεία μ ε βρ ά β ευ σ ε γ ια τη «Β ιοτεχνία Υαλικών». Το 1972 π ή ρα την υ ποτροφ ία της DAAD γ ια την π ό­

Είναι σαφώς μια μεταβατική εποχή. Θα έλεγα ότι είναι οι αλεξανδρινοί χρόνοι, αν κάνουμε μια ι­ στορική παρομοίωση. Με μόνη διαφορά, ίσως σε αντίθεση με την αλεξανδρινή εποχή, υπάρχουν τόσες ανακαλύψεις, τόση πρόοδος στον τεχνικό τομέα και τόσο μεγάλο μέρος ευθύνης των υπο­ λογιστών στο να διαδώσουν τις τέχνες και να μην είναι απλώς κτήμα των ανθρώπων που έχουν τα μέσα, που παρά τον τρόμο που καμιά φορά έχω απέναντι στην τεχνολογία, αναγνωρίζω ότι αυτή η εποχή είναι με τον τρόπο της μια σπουδαία ε­ ποχή. Αφήνω τις ανακαλύψεις γύρω στην ιατρι­ κή, τη γενετική όπου σημειώνεται μια τρομερή ε­ πανάσταση...

το ζυγό του ω ραρίου. Τ αινίες γ ια την τηλεόραση κ α ι τον κινη μ ατογράφ ο, άλλες μ έτρ ιες κι άλλες καλές, έγιναν η «κυρία Κούλα», τ α «Καημένα» κ α ι η «Φ ανέλα μ ε το 9». Π αράλλ η λ α μ ε τ α δικά μ ου β ιβ λ ία μ ετέφ ρ α σ α άλλους συγγραφ είς, πιο πολύ Α μ ερικανούς, που μ ου πή γαιναν κ α ι μ ’ έ­ χουν επ η ρεάσει. Δ ικά μ ου βιβ λ ία μ ετα φ ρ άσ τη ­ κ αν στη Γ α λ λ ία κυρίως. Τη χ ρ ο ν ιά που π έρ ασ ε μ ίλ η σ α σ το Σ τρασβούργο, τη Γενεύη κ α ι το Κέμπριτζ, σ τ α π α ιδ ιά που μ αθ αίν ου ν ν έα ελληνικά στις ε κ ε ί έδρες. Μ έχρι σή μερα έγ ρ α ψ α δεκ ατρ είς τόμους διηγημάτων κ α ι μ υθιστορημάτων.

----------------1 -------------------

Πέστε μου, μπορεί ένα βιβλίο να είναι καλό και ταυτόχρονα να είναι μπεστ σέλερ...

ΜΕΝΗΣ κΛ αλΑΝΤΑΡΕΑΣ

Απολύτως. Δεν με εντυπωσιάζει καθόλου όταν έ­ να βιβλίο πουλήσει π.χ. 100.000 αντίτυπα. Το θέ­ μα είναι τι βιβλίο είναι. Είναι προνόμιο της επο­ χής μας η εκδημοκράτιση της τέχνης. Το να γρά­ φεις για τον εαυτό σου, τους φίλους σου και έ­ ναν μικρό κύκλο ανθρώπων στους οποίους θέ­ λεις ν’ αρέσεις, δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να κατακτήσεις έναν ευρύτερο αριθμό αναγνω­ στών. Το ζήτημα είναι να μην ξεκινάς σκεφτόμενος τι θα πουλήσεις. Πράγμα που δεν γίνεται κα­ τανοητό από μια μερίδα «συγγραφέων». Τη στιγ­ μή που γράφεις πρέπει να είσαι ερμητικά κλει­ σμένος στο κουκούλι σου. Τότε μόνο μπορείς να πλησιάσεις τους άλλους.

Συνέντευξη

Σας χαρακτηρίζει διακριτική και επιλεκτική πα­ ρουσία στα ΜΜΕ. Προστατεύετε τον εαυτό σας; Είναι άμυνα, είναι περιφρούρηση κάποιων αρχών, είναι έμμεση κριτική σε κάτι που σας ε­ νοχλεί; Όταν ο καθένας μπορεί να δώσει μια συνέντευξη σήμερα, και βέβαια είναι περιφρούρηση. Διότι δεν μπορώ να εξομοιωθώ με όσους αποφασί­ ζουν να γράψουν ξαφνικά την ιστορία της ζωής τους και δίνουν συνέντευξη γι’ αυτό. Είναι μια τα­ κτική που μου είναι ξένη. Απλώς εγώ σκέφτομαι και λέω: όταν έχω να πω κάτι, το λέω. Και πότε εί­ ναι ο χρόνος για να πω αυτό το κάτι; Όταν έχω βγάλει ένα βι­ Αεν μπορώ να εξομοιωθώ μ ε τον βλίο. Διότι, τό­ άνθρωπο, ο οποίος θα γράφ ει ξαφνικά τε δεν με απα­ την ιστορία της ζωής του και θα δώσει σχολεί το γρά­ συνέντευξη ψιμο ώστε να το διακόψω. Ένα βιβλίο εί­ ναι μια σχεδία από την οποία κανείς πιάνεται για να σωθεί. Όταν ακόμα κο­ λυμπάει και δεν έχει ανέβει στη σχεδία, τι έχει να πει; Θολού­ ρες και πράγ­ ματα τετριμμέ­ να.

Σας ενόχλησε η δημοσιότητα με τον τίτλο που έδωσε η εφημερίδα «Τα Νέα», προβάλλοντας τις απόψεις σας για το χασίς;

106

Προς στιγμήν ναι, διότι θεώρησα ότι η απόφαση του υπεύθυνου της σελίδας να βάλει αυτόν τον τίτλο σ’ ένα καινούριο βιβλίο μου ήταν εκτός τό­ που. Εκ των υστέρων όμως, λέω, ότι αυτή τη στιγμή συμβάλλω σε μια συζήτηση, η οποία γίνε­ ται ευρύτερα πια για τη χρήση του χασίς και την αποποινικοποίησή του. Τείνω να είμαι και ευχαρι­ στημένος, διότι αυτή η δήλωση προκάλεσε μια ζύμωση, δεν ήταν απλώς μια δήλωση εντυπωσια­ σμού και επομένως βλέπω ότι ολοένα και περισ­ σότερο η συζήτηση στρέφεται προς τα εκεί. Εί­

Συνέντευξη

ναι ένα φλέγον θέμα και νομίζω ότι πρέπει να πε­ ράσει πια στη συνείδηση του κόσμου ότι το να έ­ χει κανείς μερικά γραμμάρια χασίς πάνω του δεν σημαίνει τίποτε, όπως και το να καπνίζει κανένα τσιγαράκι επίσης δεν σημαίνει τίποτα.

Πολλοί το πιστεύουν, αλλά λίγοι τολμούν να το εκφράσουν δημοσίως. Αν κάτι χάρηκα στην τροπή που πήρε η συζήτη­ ση στα «Νέα», ήταν ότι βγήκαν ορισμένοι άνθρω­ ποι σαφώς οπισθοδρομικοί, σαφώς ακαδημαϊκοί και συντηρητικοί, οι οποίοι με χτύπησαν γι’ αυτή μου τη δήλωση. Και, βέβαια, ξεσκεπάστηκαν.

Επίσης προχωρήσατε και σε μια αρκετά τολμη­ ρή στάση σε ό,τι αφορά στο εκδοτικό τοπίο. Εί­ ναι ενδιαφέρον να θίξουμε το θέμα εκδότη και συγγραφέα. Εσείς πώς βλέπετε τη διαμόρφω­ ση της ελληνικής εκδοτικής αγοράς; Σας ενο­ χλεί η παντοδυναμία του Καστανιώτη και η λογι­ κή που εκπορεύεται μέσα απ’ αυτή; Εκτιμώ τον Θανάση Καστανιώτη, είναι ένας άν­ θρωπος αυτοδημιούργητος, έχει μια πολιτική, την οποία εγώ δεν μπορώ να σχολιάσω, δεν μπο­ ρώ να υπεισέλθω στα εσωτερικά ενός εκδοτικού οίκου. Αν θέλετε, χαίρομαι κιόλας που είναι ένας τόσο δυναμικός άνθρωπος και κάνει τέτοιο ά­ νοιγμα... Αυτό που μ’ ενοχλεί είναι όταν έρχονται οι άλλοι εκδότες και μου λένε: «ξέρετε δεν μπο­ ρούμε, δεν τολμούμε να πλασάρουμε τα δικά

μας βιβλία στους βιβλιοπώλες διότι αυτοί έχουν τον Καστανιώτη καπέλο». Αρχίζει και μ’ ενοχλεί... Να, έρχεται η κυρία Χατζηνικολή, που είναι παλιά εκδότρια και πολύ σεβαστή και μου λέει αυτό το πράγμα. Αλλά δεν είναι μόνο ο Καστανιώτης. Μήπως την ίδια πολιτική δεν κάνει σΛιβάνης, δί­ νοντας πριμ σε γνωστούς συγγραφείς ή πιο ή­ πια, αλλά μ’ έναν πιο διαβρωτικό τρόπο ο Πατάκης; Νομίζω ότι αυτή τη στιγμή γίνεται μια μάχη ανάμεσα σε τρεις-τέσσερις μεγάλους εκδότες στην Αθήνα... Εμένα δεν με ενοχλεί, διότι βγαί­ νουν και νέες μέθοδοι προβολής του βιβλίου. Εί­ μαι πάντα ανοικτός. Δεν θα μ’ ενοχλούσε καθό­ λου αν αγόραζα βιβλία από το σούπερ μάρκετ.

Βιβλία τον Μένη Κονμανταρέα 1 9 6 2 : Τ α μ η χ α νά κια , «Φέξης» -1 9 7 0 , «Κέδρος» 11η έκδοσ η 199 5 1 9 6 7 : Το αρ μ ένισ μ α, «Εστία» -1 9 8 1 , «Κέδρος», 6η έκδοσ η 1989 1 9 7 2 : Τ α καη μένα, «Κέδρος», 8η έκδοσ η 1996 197 5 : Β ιο τεχ ν ία Υαλικών, «Κέδρος», 15η έκδοσ η 1 99 6 1 9 7 8 : Η κ υ ρ ία Κούλα. «Κέδρος», 12η έκδοσ η 1 996 1 9 7 9 : Το κ ουρείο, «Κέδρος», 8η έκδοσ η 1988

Είναι ένα θέμα που έχει προκαλέσει μεγάλες συζητήσεις.

1 9 8 1 : Σεραχρείμ κ α ι Χ ερουβείμ, «Κέδρος», 6η

Κοιτάξτε, το σημείο που μ’ ενοχλεί είναι όταν πα­ τάς τον κάλο του συναδέλφου σου. Από κει και πέρα νομίζω το βιβλίο μπορεί να κινηθεί οπουδή­ ποτε. Γιατί να μη πουλάνε βιβλία στα αεροπλάνα; γιατί να μη πουλάνε βιβλία στα βαπόρια; Το ότι θίγονται κάποια επαγγέλματα είναι αυτονόητα. Μήπως δεν θίχτηκε ο μπακάλης όταν άνοιξαν τα σούπερ μάρκετ; Υπάρχει μια κακώς εννοούμενη ρομαντική διάθεση που μας κάνει να λέμε «α, ο καημένος ο μπακάλης της γειτονιάς μας». Όμως, μας αρέσει το σούπερ μάρκετ. Και ο μπακάλης της γειτονιάς, μην κοιτάτε, κάνει κι αυτός τη δου­ λίτσα του. Καθετί καινούριο τρομάζει τους αν­ θρώπους που έχουν συνηθίσει σε μια ρουτίνα. Ο καθένας επιβιώνει όπως και όπου μπορεί.

1 9 8 2 :0 ω ρ αίο ς λοχαγός, «Κέδρος», 10η

έκδοσ η 1 9 8 5

έκδοσ η 1994 198 6 : Η χρανέλα μ ε το ενν ιά. «Κέδρος», 11η έκδοσ η 1 9 9 5 1 9 8 9 : Π λ αν όδ ιο ς σ αλπιγκτής, «Κέδρος», 2η έκδοσ η 1989 1 9 9 3 : Η σ υμ μ ορία της άρ π α ς, «Κέδρος», 3η έκδοσ η 1 99 5 1 9 9 4 : Θ υμάμ αι τη Μ αρ ία, «Καστανιώτης», 2η έκδοσ η 199 7 199 6 : Η μ υρω διά τους μ ε κ ά ν ει ν α κλαίω, «Κέδρος», 7η έκδοσ η 1 977

Μ ΕΤΑ Φ Ρ Α ΣΕΙΣ

Είστε στον «Κέδρο» πολλά χρόνια...

1 961: H ess, Ν τέμ ιαν

Πολλά χρόνια. Από τη δικτατορία, όταν ο Στρατής Τσίρκας με γνώρισε στη Νανά Καλλιανέση.

1 969: M cCullers, Η μ π αλ άν τ α του

Τα «Μηχανάκια» και το «Αρμένισμα» πού τα εί­ χατε βγάλει;

1 9 7 2 : Carrol, Η Αλίκη στη χ ω ρ ά των

λυπημένου καχρενείου 1 970: Faulkn er, Κ αθώ ς ψυχορραγώ

Τα Μηχανάκια στον Φέξη, έναν εκδοτικό οίκο που συγκέντρωνε την εποχή εκείνη, το 1962, την αφρόκρεμα της διανόησης, αλλά που ο εκδότης, άμυαλος, έχασε τα πάντα χαρτοπαίζοντας. Μετά πήγα στον Κολλάρο, σαν ένα μεταβατικό στά­ διο, τότε δεν ήταν ακόμα η κυρία Καράπΐδου, ή­ ταν ο πατέρας της, ο Σαραντόπουλος. Με πεί­ ραξε, τότε στην «Εστία», το γεγονός ότι όταν δι-

θαυμάτω ν 197 7 : B uchner, Λεντς 198 0 : M elville, Μ παρτλεμπυ, ο γραχριά άλλες ισ το ρίες 199 6 : Fitzgerald, Το πλουσιόπ αιδο 199 5 : Heim ingway, Οι χρονιάδες 199 5 : P oe, Στη δίνη του Μ άελστρομ

Σννέηενξη

κάστηκα για το Αρμένισμα δεν ήρθαν στη δίκη. Στις δίκες, μάλλον... Εν αντιθέσει με τον «Κέ­ δρο», που πραγματικά με περιέβαλε με πάρα πολύ μεγάλη στοργή. Δεν φτάνει μόνο να εκδί­ δεις κάπου τα βιβλία σου, πρέπει λίγο ν’ αγαπάς τον εκδότη σου και ν’ αγαπιέσαι απ’ αυτόν. Η λογική τού να μεταπηδάς σε άλλον εκδότη, να κάνεις δηλαδή μεταγραφή για να πουλήσεις πε­ ρισσότερα, μου είναι ξένη. Κι ας υπάρχουν πα­ ράπονα. Όλοι έχουμε παράπονα. Το παράπονο είναι ένα μέρος της αγάπης κι αυτό. Υπάρχει α­ γάπη χωρίς βάσανο;

Τελευταία είδαμε, έπειτα από χρόνια, μερικά α­ πό τα παλιά σας βιβλία με νέα εξώφυλλα. Είναι απαραίτητο να εκσυγχρονίζει κανείς την πρόσοψη, αφή­ νοντας κατά το δυνατόν, το πε­ ριεχόμενο ανέ­ παφο. Διαφω­ νώ με όσους ε­ πιδίδονται στο σπορ του ξαναγ ρ α ψ ίμ α τ ο ς . Κάθε βιβλίο α­ νήκει στην επο­ χή που γράφτη­ κε. Όμως, το ε­ ξώφυλλο, θέλει μια νέα αισθητι­ κή που να μην προσβάλλει βέβαια αυτό που υπάρχει μέσα. Μην ξεχνάμε, ένα βιβλίο κρεμιέται στη βιτρίνα και μπαίνει στον πάγκο.

Όταν κοιτάτε πίσω, πώς βλέπετε εκείνα τα χρό­ νια του ’60; Πώς κρίνετε την εξέλιξή σας; Τι έχε­ τε κρατήσει, τι προχωράτε; Κράτησα τη σταθερή προσήλωσή μου στη γλώσ­ σα όσο κι αν αυτή άλλαξε στο μεταξύ. Το βλέπε­ τε στη Φανέλα ή στη Μυρωδιά να γίνεται πολλές φορές και λαϊκή και ιδιωματική. Ωστόσο η βάση της γλώσσας, όπως έμαθα να τη γράφω, παρα­ μένει, είναι μια σταθερά ή, αν θέλετε, μια αρχή. Θέλω δεν θέλω είμαι ένα μέρος της ανθρωπιστι­ κής παιδείας που έχω λάβει και διατηρώ κάποιες

Συνέντευξη

αρχές. Δεν μπορώ να τις απαρνηθώ τόσο εύκο­ λα. Αυτό δεν σημαίνει ότι βρίσκομαι κλεισμένος μέσα σ’ έναν πύργο κι ότι δεν βλέπω γύρω μου. Διότι σ’ έναν κόσμο που κλονίζεται, σ’ έναν κό­ σμο που έχει τόσους πολέμους εν ενεργεία, τό­ ση πείνα, τόσες διαμάχες, εγώ δεν μπορώ να εί­ μαι πια ο παντογνώστης αφηγητής. Και η ίδια η γραφή, πολλές φορές, κλονίζεται...

Σε συνεντεύξεις σας, σας έχουν ρωτήσει πολ­ λές φορές για την αστική σας παιδεία και νομί­ ζω ότι σας κάνει εντύπωση αυτό. Στην περίπτω­ σή σας, η αστική καταβολή είναι εύκολα ανα­ γνωρίσιμη. Αναφερθήκατε και στην ανθρωπι­ στική παιδεία, που νομίζω ότι είναι συνάρτηση της αστικής καταβολής. Πιστεύετε ότι εξακο­ λουθεί να είναι κατά κάποιο τρόπο αν όχι τα­ μπού, πηγή αμηχανίας η αστική παιδεία; Ρωτάτε έναν άνθρωπο, ο οποίος έχει συγκρουστεί με τον πατέρα του γι’ αυτό το θέμα. Διότι ο πατέρας μου ενώ και τη μουσική αγαπούσε και τα βιβλία, δεν ήθελε ο γιος του να γράφει ή του­ λάχιστον να έχει αυτή την επαγγελματική απα­ σχόληση. Και μέχρι ενός σημείου του έκανα το χατίρι και δούλεψα για αρκετά χρόνια, αλλά από κει και πέρα διαφωνούσα και διαφωνώ πάντα ότι το γράψιμο είναι ένα χόμπι. Το γράψιμο είναι μια αφοσίωση και μια υπόθεση ζωής. Κατά τον ίδιο τρόπο που απαρνήθηκα τη δεξιά ιδεολογία της οικογένειάς μου. Ο παππούς μου, ο πατέρας της μητέρας μου, ήταν υπασπιστής του Κωνσταντί­ νου του Α’. Αυτό δεν σημαίνει ότι εγώ είμαι βασι­ λικός.

Είχατε πει κάπου πρόσφατα ότι αν δεν είχε με­ σολαβήσει η Φρειδερίκη, πιθανότατα σήμερα να είχαμε βασιλευομένη δημοκρατία. Ναι, βέβαια... Αυτό είναι το μόνο καλό που μας έ­ κανε η απριλιανή δικτατορία. Μόνο αυτό... Όλα τ’ άλλα ήταν μια τρομερά σκοτεινή περίοδος, που εμένα με βρήκε στα καλύτερό μου χρόνια. Με ατσάλωσε μπορώ να πω, με πολιτικοποίησε, διότι πριν ήμουνα κάπως έτσι αφ’ υψηλού απολιτίκ...

Πολιτική συνείδηση αποκτήσατε στη δικτατορία; Ναι, διότι τότε έβλεπες ότι η θέση ενός ανθρώ-

ανοίγματα στη Φανέλα με το ποδόσφαιρο, έκανα ανοίγματα στην Άρπα με τη μουσική, έκανα με τον Λοχαγό πολιτικά ανοίγματα, ναι, μπήκα, σε πολλά θέματα, όμως ξέρετε, πάντα ονειρεύομαι μια πιο συνθετική δουλειά. Μια δουλειά που θα αγκαλιάσει έναν ευρύτερο κόσμο. Δεν εννοώ ευ­ ρύτερο κόσμο απαραίτητα έξω από την Αθήνα, αλλά πώς να το πω, μια τοιχογραφία ανθρώπων. Ήδη, ας πούμε, Η μυρωδιά τους μ ε κάνει να κλαίω είναι ένα απόσπασμα αυτής της δουλειάς που έχω στο μυαλό μου να κάνω. Ένα μωσαϊκό...

Τι ακριβώς έχετε στο μυαλό σας να κάνετε;

που που γράφει -και όχι μόνο εκείνη την εποχήθα πρέπει να ήταν στη φυλακή. Πράγμα που επα­ ληθεύτηκε από πολλές περιπτώσεις συγγραφέ­ ων, όπως του Ζάννα, του Πλασκοβίτη, του Μαρωνίτη αλλά και άλλων όπως του Περικλή Πά­ γκαλου, που ήταν κατ’ εξοχήν αγωνιστής και άν­ θρωπος μεγάλης παιδείας... Θέλω να πω ότι υ­ πήρχαν άνθρωποι που πλήρωσαν με φυλακή. Έκανα κι εγώ ό,τι μπορούσα εκείνη την εποχή. Δέχτηκα οχλήσεις από την ασφάλεια, για τη συμ­ μετοχή μου στα «18 Κείμενα» και στερήθηκα από ένα σημείο κι έπειτα το διαβατήριό μου. Ήταν το μικρότερο κακό.

Με τη μεταπολίτευση και μετά απελευθερώσα­ τε μεγάλη ενέργεια... Φαίνεται ότι είχατε μαζέ­ ψει πολύ υλικό μέσα σας... Ναι, βέβαια. Μα, η Βιοτεχνία Υαλικών γράφτηκε μέσα στη δικτατορία, εκδόθηκε βέβαια το 1975. Νομίζω ότι χωρίς τη δικτατορία δεν θα είχα γρά­ ψει αυτό το βιβλίο, βιβλίο που καθόρισε την πο­ ρεία μου αποφασιστικά. Αλλά προηγουμένως με ρωτήσατε αν είμαι ευχαριστημένος με την εξέλι­ ξή μου... Υπάρχουν στιγμές που λέω ναι, έκανα

Μακάρι να το ήξερα. Είναι ένα ερώτημα που πά­ ντα με απασχολεί, γιατί πολλές φορές βρίσκομαι σ’ ένα σκοτάδι και λέω: ποιο είναι το επόμενο βή­ μα; Θα μου πεί­ τε γιατί να υ­ πάρχει επόμε­ νο βήμα; Διότι καθένας που μαθαίνει μια δουλειά θέλει να την προχω­ ρήσει. Εγώ αυ­ τό που έμαθα είναι να γράφω ιστορίες. Δεν υ­ πάρχει σήμερα η υπεροψία ότι είμαι συγγρα­ φέας, υπάρχει όμως η ελευθε­ ρία του να είσαι συγγραφ έας. Και αυτό είναι σημαντικό διότι στη δεκαετία του '60, για να λέμε και τα στραβά, όταν έλεγες ότι εί­ μαι συγγραφέας σε κοιτούσαν περίεργα. Παρό­ λο που είχαν υπάρξει σε προηγούμενες γενιές ο Μυριβήλης, ο Καραγάτσης, ο Κοσμάς Πολίτης, η λέξη συγγραφέας ηχούσε τότε φάλτσα. Γι’ αυτό και στην ταυτότητά μου δεν είχα γράψει μέχρι ε­ κείνη τη στιγμή τη λέξη συγγραφέας, έγραφα ι­ διωτικός υπάλληλος... Αλλά μες στη δικτατορία όταν χρειάστηκε ν’ αλλάξω ταυτότητα, επειδή α­ κριβώς με ζόρισαν και με κοιτούσαν με στραβό μάτι, εκεί έβαλα «συγγραφέας». Ήταν η πρώτη

Σννέκενξη

φορά. Αλλιώς το να δηλώσεις ότι είσαι πεζογράφος ή ποιητής δεν έχει μεγάλη σημασία. Σημα­ σία έχει η δουλειά που κάνεις. Σήμερα η κοινωνία εκτιμά. Σε αναγνωρίζουν όταν πας στο ΙΚΑ ή σ’ έ­ να νοσοκομείο και όχι μόνο στις κοσμικές πρε­ μιέρες των θεάτρων.

Λνηάμαι γ ια ένα ωραίο νεοκλασικό σηίτι που π ε ψ ε ι, αλλά δεν μπορώ να υποτιμήσω τ ψ πολυκατοικία. Γ ια τ ί m αυτή έχει βγει από μ ια ανάγκη της πόλης

να κοτέτσι, το έκλεισαν, και μεταπηδούν από τη μια δουλειά στην άλλη, προσπαθώντας να επι­ βιώσουν. Έχω μια σχέση βιωματική με αυτή την πόλη.

Πού μεγαλώσατε; Στην Πλατεία Βικτωρίας, η οποία έχει υποβαθμι­ στεί σήμερα. Η πλευρά της Αθήνας που με ενδια­ φέρει πάντα, χωρίς να υποτιμώ την άλλη, είναι η Πατησίων, η Κυψέλη, η Βικτώρια, η Αχαρνών, εί­ ναι τα μέρη τα πιο οικεία σε μένα... Αλλιώς υπάρ­ χουν πολύ ωραιότερα στην Αθήνα. Λυπάμαι για ένα ωραίο νεοκλασικό σπίτι που πέφτει, αλλά δεν μπορώ να υποτιμήσω την πολυκατοικία. Γιατί και αυτή έχει βγει από μια ανάγκη της πόλης. Ακόμα και μερικά πράγματα κιτς, εμένα μ’ αρέ­ σουν, δηλαδή... μ’ αρέσουν, βρε αδελφέ, πώς να το πω... Δεν έχω μεγαλώσει στη Φλωρεντία. Αν είχα μεγαλώσει στη Φλωρεντία, θα είχα τον αι­ σθητισμό του Ιταλού, πιθανώς. Πώς μπορείς να το κάνεις στην Αθήνα αυτό το πράγμα; Δεν γίνε­ ται. Όχι ότι δεν θα ντυθείς κι εσύ ωραία, αλλά το να γυρίζεις ας πούμε και λίγο χύμα, εντάξει, δεν είμαστε και απόγονοι λόρδων...

Έχετε δεχθεί τη συνύπαρξη ομορφιάς και ασχήμιας. να συνυπάρχουν μέσα σσς η τσαρουχική νο­ σταλγία και η ρεαλιστική αντίφαση πάντα σε σχέση με τους κατοίκους... Πώς έγινε και εξελι­ χθήκατε σε συγγραφέα της πόλης; Ίσως γιατί στο βάθος, όποτε πηγαίνω στο εξωτε­ ρικό, είμαι δυστυχής. Παρόλο που οφείλω πολλά σε δύο ταξίδια μακρινά που έκανα στη ζωή μου, έξι μηνών το καθένα, το ένα στο Λονδίνο στην ε­ φηβεία και το άλλο όταν ήμουν 40 ετών στο Βε­ ρολίνο, ταξίδια που με δίδαξαν και μου άνοιξαν ορίζοντες, αισθάνομαι στο εξωτερικό σαν χαμέ­ νος. Σαν να με έχουν βγάλει έξω από το σπίτι μου και να ψάχνω το δρόμο. Νομίζω ότι η πόλη αυτή είναι μια πόλη που έχω μεγαλώσει μαζί της, την αισθάνομαι στο πετσί μου, αγαπώ τους ανθρώ­ πους, ακόμα και τη «βλαχιά» που έχει ενσκήψει στην Αθήνα, τη βλέπω κι αυτή όπως βλέπω τους μετανάστες. Κι αυτοί μετανάστες εσωτερικοί εί­ ναι. Άνοιξαν ένα αχούρι, το έκλεισαν, άνοιξαν έ­

Συνέντευξη

Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν νοιάζομαι για την καλυτέρευση. Υπάρχει ένας Σύλλογος στην Κυ­ ψέλη, στη Φωκίωνος Νέγρη, που φροντίζει για τη βελτίωση των συνθηκών εδώ. Είμαι γραμμένος σ’ αυτόν, έχω πάει μια-δυο φορές, με ενδιαφέρει να μην έχουμε τα σκουπίδια μπροστά στις πόρ­ τες (σ.σ. η πολυκατοικία στην οποία μένει ο Μ.Κ. αντικρίζει μια από τις όψεις της Δημοτικής Αγο­ ράς στην Κυψέλη). Αυτό το θέμα των σκουπιδιών είναι κάτι το τρομερό... Δεν είναι δυνατόν μια πό­ λη να ζει με κάθε δυο-τρεις εβδομάδες απεργία στα σκουπίδια.

Η ανάγκη για ωραία πράγματα είναι, όμως, μια βασική ανάγκη για σας. Αλλά η ομορφιά πρέπει να είναι ουσιαστική και χρηστική. Να μην είναι μόνο έναταμπλό βιβάν.

Στα βιβλία σας, όντως, οι περιγραφές πραγμά­ των ή οι αναφορές σε καταστάσεις δεν έχουν

την επιτήδευση του ωραιοφανούς, αλλά είναι α­ ποτέλεσμα μιας φυσικής αλήθειας. Ναι, γιατί τα αισθήματα και οι σχέσεις των αν­ θρώπων με ενδιαφέρουν πάνω απ’ όλα. Η πεζο­ γραφία μου είναι μια πεζογραφία ανθρωποκε­ ντρική. Χωρίς τα πρόσωπα των ανθρώπων δεν θα μπορούσα να γράψω. Σκεφτείτε μια πόλη, την Αθήνα, κατοικημένη από απόμακρα και απρόσω­ πα όντα, χωρίς να έχεις ένα τοπίο να ξεκουρά­ ζεις το μάτι σου.

Καμιά φορά και εσείς δίνετε μια εικόνα ενός αρκετά απόμακρου ανθρώπου... Μου το λένε οι άλλοι.

Μπορεί και να φοβίζετε κάποιους... Αυτό είναι καλό- να φοβίζεις. Διότι πρέπει να ξέ­ ρεις να κρατάς τους ανθρώπους στη θέση τους όταν εκείνοι δεν ξέρουν να κρατιώνται. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είμαι φιλικός και μάλιστα με μια κατηγορία ανθρώπων που με ενδιαφέρουν.

Στη «Μυρωδιά» θίξατε την πολυπρόσωπη κοι­ νωνία, στην «Άρπα» είχατε ως βασικό μοτίβο τη μουσική. Υπάρχει κάποιος άλλος κύκλος κεντρι­ κού προβληματισμού, που πιστεύετε ότι μπο­ ρείτε να προσεγγίσετε; Είναι ένα πράγμα που ρωτάω τον εαυτό μου κά­ θε μέρα. Υπάρχει ένα γραπτό μου ανάμεσα στην Άρπα και στη Μυρωδιά. Παρότι δεν μ’ αρέσει να επανέρχομαι, θα δοκιμάσω - αυτή τη δουλειά κάνω αυτόν τον καιρό - να το ξαναπιάσω λίγο, να το ξαναδώ. Είναι ένα γραπτό το οποίο απέτυχε. Αλλά δεν ήταν ένα γραπτό που το σταμάτησα στη μέση και έφυγα. Μου κινεί ακόμη το ενδιαφέ­ ρον. Απλώς δεν ξέρω αν είμαι ο κατάλληλος συγ­ γραφέας για να το γράψω. Είναι ένα πολιτικό γραπτό.

Δεν είναι δηλαδή μυθιστόρημα; Μικρό μυθιστόρημα. Μεγάλη νουβέλα. Τι σημα­ σία! Και τώρα δοκιμάζω τον εαυτό μου, δίνω ό­ σα περισσότερα μπορώ. Αν το γραπτό αυτό δεν πετύχει τελικά, δεν πρόκειται να σκάσω. Εξάλ­ λου μέσα από τις αποτυχίες του μαθαίνει κα­ νείς.

Είχατε πει κάπου ότι σας ενδιαφέρουν τα μεγάλα

μυθιστορήματα και οι σύνθετες κατασκευές... Δεν είναι απαραίτητο να γράφεις πολυσέλιδα μυ­ θιστορήματα. Ένα μικρότερο γραπτό μπορεί να είναι πολύ πιο σύνθετο από ένα γραπτό που επεκτείνεται σε σελίδες. Υπάρχει μια τάση σήμερα για μυθιστορήματα ιστορικά και πολυσέλιδα α­ φηγήματα. Μέσα στο ’96 μας κατέκλυσαν τέτοια βιβλία. Από την άλλη υπάρχουν σύντομα αφηγή­ ματα, όπως της Νικόλ Ρούσσου (σ.σ. «Πες στη μορφίνη ακόμα την ψάχνω», εκδ. Αλεξάνδρεια), το οποίο, ενώ στην αρχή νομίζεις ότι θα διαβά­ σεις ένα μανιφέστο μηχανόβιων ή των χαπάκηδων, στο τέλος αποδεικνύεται ένα πολύ τρυφερό βιβλίο. Για πρώ­ το βιβλίο, μάλι­ στα, είναι εξαι­ ρετικό.

Υπάρχουν ό­ ντως ενδιαφέ­ ρουσες φωνές σήμερα... Και βέβαια υ­ πάρχουν. Λα­ μπρά ταλέντα υπάρχουν. Αρκεί να διασωθούν. Μήπως ο Χωμενίδης δεν είναι ένα πρωτογενές ταλέντο; Ο Αλέξαν­ δρος Ασωνίτης με τη «Συνείδηση της Αιωνιότη­ τας» μας εισάγει σ’ ένα πρωτόγνωρο για την ελλη­ νική λογοτεχνία προβληματισμό. Σε λίγο θα υπάρ­ ξουν άλλοι. Είμαστε μια φύτρα παραμυθάδων.

Ποιον κίνδυνο υπονοείτε; Δεν αρκεί μόνο το ταλέντο. Το ταλέντο είναι η προϋπόθεση. Η δουλειά που κάνεις πάνω σ’ αυ­ τό το ταλέντο, πώς το προχωράς και μέχρι πού έ­ χεις τα κότσια να το φτάσεις, εκεί είναι το αιτούμενο. Είναι μια ολόκληρη διαδικασία που έχει σχέση τόσο με τη ζωή σου όσο και με τον τρόπο που δουλεύεις. Δεν μπορώ να παραδεχτώ ότι έ­ νας πεζογράφος δεν μπορεί να δουλεύει επίμο­ να. Πειθαρχία, ώρες δουλειάς, καθήλωση στο γραφείο, να επανέλθεις, να σκίσεις, να ξαναγρά­ ψεις, να το αφήσεις, να απομακρυνθείς, να ξανάρθεις πάλι πίσω να το δεις... Είναι μια δουλειά

Σννέντενξη

χαμαλίστικη. Και δεν ξέρω πόσο το καταλαβαί­ νουν αυτό οι νέοι άνθρωποι. Αυτοί που έχουν και το μεγαλύτερο ταλέντο οφείλουν να το καταλά­ βουν περισσότερο.

Υπάρχει βιασύνη σήμερα για το πρώτο βιβλίο; Δεν είναι κακό αυτό. Είναι μέσα στην εποχή μας. Γιατί από κει που έπρεπε να βγάλεις το πρώτο βι­ βλίο και να είναι αριστούργημα, αυτό έχει πια πε­ ράσει. Ας βγάΗ ομορχριά πρέπει να είν αι ουσιαστική λεις και ένα κ αι χρηστική. Ν α μην είναι μόνο ένα πρωτόλειο, μέ­ ταμπλό βιβάν σα σ’ αυτό μπο­ ρεί να υπάρ­ χουν πράγματα ενδιαφέροντα. Στον «Κέδρο» πριν από αρκε­ τά χρόνια είχαν βγει δύο βιβλία, το ένα είναι της Χ ο υ ρ μ ο υ ζιά δου (Γειτονιά των Καλών Κλε­ φτών) και το άλ­ λο του Συμπάρδη (Το Μέντι­ ουμ), τα οποία ήταν πολλά υποσχόμενα. Δεν ή­ ταν αριστουργήματα, κανένα από τα δύο. Και ξέ­ ρω ότι αυτοί οι άνθρωποι όλα αυτά τα χρόνια δεν έχουν σωπάσει, γράφουν και θα εκδώσουν, φα­ ντάζομαι, σύντομα τα μυθιστορήματά τους. Το περιμένω. Είμαι και λίγο υπεύθυνος για τους αν­ θρώπους που τους έχω ενθαρρύνει, είναι ένα πά­ ρα πολύ ευαίσθητο θέμα, ένας μεγαλύτερος να ενθαρρύνει έναν νέο χωρίς να τον χαϊδεύει. Διότι μόνο έτσι μαθαίνουμε να γράφουμε. Κι εγώ από κάποιους άλλους ανθρώπους πήρα ώθηση, ακό­ μη κι αν με αποθάρρυναν κάποια στιγμή. Το έκα­ ναν για ένα σοβαρό λόγο, οι σοβαροί αυτοί άν­ θρωποι. Δεν μου είπαν «δεν γράφεις καλά» για να με αποθαρρύνουν, αλλά για να μου δείξουν τα λάθη μου. Η λογοτεχνία που διαμορφώνεται σήμερα μοιά­ ζει ολοένα και λιγότερο με τη λογοτεχνία που γραφόταν παλιότερα. Η εικόνα του τι είναι λογο­ τεχνία έχει αρχίσει να αλλάζει μέσα στο παγκό­

112

Σννέπεν'ξη

σμιο τοπίο. Η επιτυχία μυθιστορημάτων του Στέφεν Κινγκ, π.χ, είναι ένα διεθνές φαινόμενο. Αν ρωτήσεις νέα παιδιά, θα σου πουν ότι διαβάζουν Στέφεν Κινγκ. Από την άλλη, υπάρχει ένας κύ­ κλος που σνομπάρει αυτή την επιτυχία. Κι εγώ ο ίδιος, μη νομίζετε ότι είμαι εξοικειωμένος, αλλά τουλάχιστον προσπαθώ να καταλάβω αυτή τη λογοτεχνία. Μήπως δεν υπάρχουν άνθρωποι που όταν πρωτόγραψε ο Φόκνερ κάνανε γκριμάτσες αποδοκιμασίας; Υπάρχει μια τάση η λογοτεχνία να γίνεται λιγότερο επεξεργασμένη, πιο ανάλα­ φρη, λιγότερο σοβαροφανής. Κι απ’ την άλλη με­ ριά, τρομερά βίαιη. Όσο πιο βίαιη τόσο οι πιτσιρικάδες τρελαίνονται γι’ αυτήν. Μέχρι να αντικατασταθούν οι χαμένες αξίες θα καθόμαστε πάνω σ’ ένα ηφαίστειο.

Αυτό σημαίνει ότι έχει αυξηθεί και η ευτελής λογοτεχνία; Δεν ξέρουμε πια τι είναι το ευτελές και τι όχι. Και βέβαια κυκλοφορεί πάρα πολύ σαβούρα. Έχει αλλάξει ο κόσμος, δεν είναι πια ο ίδιος... Δεν μπορούμε να πούμε κατ’ αναλογία ότι ο Τολστόι έγραφε κατά τον ίδιο τρόπο που έγραφαν τον 18ο αιώνα. Όπως και στις αρχές του αιώνα, ο Τό­ μος Μαν, π.χ., δεν έγραφε όπως ο Τολστόι... Και είναι τρομερά σημαντικό ένα γραπτό σήμερα να απηχεί το σήμερα. Όχι ότι δεν σέβομαι το ιστορι­ κό μυθιστόρημα, και έχουμε σοβαρές τέτοιες κα­ ταθέσεις τη χρονιά που πέρασε, αλλά δεν μου αρκεί μόνο αυτό.

Δεν θα μπορούσατε να γράψετε εσείς ένα ιστο­ ρικό μυθιστόρημα; Τι να το κάνω; Θέλω δεν θέλω τα γραπτά μου μελλοντικά, αν διασωθούν, θα είναι ιστορικά...

Κατά μία άλλη έννοια είστε όμως και πολιτικός συγγραφέας. Όχι ο στρατευμένος πολιτικά συγγραφέας, αλλά οι καταστάσεις που θίγετε έχουν πολιτική δυναμική. Όσο λιγότερο στρατευμένος είσαι, με την κομ­ ματική έννοια, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχεις να μιλήσεις οικουμενικά και να παρέμβεις στα πράγματα του καιρού σου. Αυτό δεν συνέβαινε παλιότερα που η στράτευση ήταν μέσα στο αίμα των ανθρώπων.

ΠΛΑΝΟΔΙΟΣ ΣΑΛΠΙΓΚΤΗΣ

Δεν μπορεί να φανταστεί κανείς τον Τσίρκα δίχως την πολιτική του στράτευση, η οποία του κόστισε κιόλας με τη διαγραφή από το κόμμα, κ.λπ. Και τον Ρίτσο δεν μπορεί κανείς να τον φανταστεί εκτός κόμματος... Πολλές φορές λένε, α, ο Ρίτσος έπρε­ πε να μην είναι κομμουνιστής, να αφεθεί ελεύθε­ ρος να εκφράσει τον εαυτό του. 'Ελεγαν ότι ήταν ομοφυλόφιλος και το έκρυψε ή ήταν ένας λυρικός ποιητής και τυλίχτηκε στον μανδύα της πολιτικής. Είναι ψέμα αυτό, γιατί ο Ρίτσος ατσαλώθηκε μέσα απ’ αυτή τη σχέση του με το κόμμα. Τον βοήθησε και εσωτερικά να έχει μια πειθαρχία σαν άνθρω­ πος και βέβαια συνέτεινε και στη φήμη του. Διότι τότε το να είσαι στο Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν μια δύναμη. Μην κοιτάτε σήμερα που δεν υπάρχει αυτή η δύναμη. Δεν υπάρχει οποιαδήποτε δύναμη σήμερα. Το να είσαι ενταγμένος σε ένα κόμμα εί­ ναι αδιάφορο, για να μην πω καθυστερημένο.

Πώς κρίνετε τη διείσδυση της ελληνικής λογοτε­ χνίας στις ξένες αγορές. Υπάρχουν οι προϋ­ ποθέσεις; Όχι. Πώς να πεισθεί από το κράτος ένας ξένος εκ­ δότης να βγάλει ένα ελληνικό βιβλίο, όταν δεν πεί­ θεται από το ίδιο το βιβλίο και τον συγγραφέα του! Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει κρατι­ κή πολιτική. Σκέφτομαι την περίπτωση της Ερόικα του Πολίτη, η οποία μεταφράστηκε παλιά και απορρίφτηκε μετ’επαίνων από τους ξένους. Γιατί, άραγε, να μην αρέσει στην Ευρώπη η Ερόικα; Αυτό σημαίνει ότι δεν τους ενδιαφέρουν τα δικά μας θέ­ ματα. Ή ότι είναι πολύ σωβινιστές. Δεν είναι όμως

τυχαίο ότι ο Ζορμπάς πέρασε τα σύνορα, διότι θί­ γει ένα πολύ σημαντικό θέμα: τη διάσταση ανάμε­ σα στον διανούμενο και τον λαϊκό άνθρωπο, που αφορά φαίνεται τους ξένους, τη διάσταση δηλαδή ανάμεσα στη Θα υπήρχαν άνθρωποι που, όταν μεσογειακή αρπριντόγραψε ο Φόκνερ, θ α κάνανε χέγονη, πρωτεγκριμ άτσες απ οδοκ ιμ ασίας ϊκή υπόσταση και τον δυτικό τρόπο ζωής. Νομίζω ότι, παρά τις γκρίνιες των συγγραφέων της δικής μου γενιάς, ο Ζορμπάς είναι ένα πολύ σημαντικό μυθιστόρημα. Πρέπει να ξεπεράσουμε το γλωσσικό μας κόμπλεξ για να το εννοήσουμε. Βλέπω και τα δικά μου βιβλία, όσα έχουν μεταφρα­ στεί έξω: το Λοχαγό, τη Φανέλα, τη Βιοτεχνία. Τι να το κάνεις; Στη γαλλική αγορά είναι ανύπαρκτα. Κανείς δεν τα ξέρει. Αλλά νομίζω ότι και οι Έλλήνες συγγραφείς δεν θίγουμε πάντα τα πιο καίρια προβλήματα. Μένουμε εγκλωβισμένοι στα δικά μας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Καβάφης είναι ο ποιη­ τής που ταξιδεύει σ’ όλον τον κόσμο. Ενώ ο Παλαμάς, βλέπετε, όσο και σημαντικός ποιητής να εί­ ναι, δεν αφορά καν εμάς σήμερα.

Πιστεύω, όμως, ότι εσείς έχετε τη μόνιμη διάθε­ ση να προσφέρετε μια έκπληξη στον εαυτό σας. Το στοιχείο της έκπληξης είναι πρωταρχικό. Ο άν­ θρωπος έχει αρχίσει να γράφει από τη στιγμή που έκθαμβος κοιτάει τον κόσμο. Έτσι κι εγώ ζω πάντα με την προσμονή μιας έκπληξης, ενός θαύματος.

□

Σννέντενξιι

Α ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ Κεντρική διάθεση: Σόλωνος 133,106 77 Αθήνα, τηλ. 3806305,3821813, fax 3838173 Βιβλιοπωλείο στη Στοά του Βιβλίου: Πεσμαζόγλου 5 / Σταδίου 44,105 64 Αθήνα, τηλ. 3311719 ΝΙΚΟΛ ΡΟΥΣΣΟΥ Π ε ς σ τη Μ ο ρ φ ίν η , α κ ό μ α τη ν ψ άχνω ΊΓε Η Μορφίνη στην πόλη: μια παρδαλή γάτα σαν πατσαβούρι κι ένας αλλιώτικος κόσμος μέσα στον κόσμο. Στους δρόμους, τις αυλές και τις ταράτσες του, πλά­ σματα της νύχτας, σχεδόν ανίδεα ή αδιάφορα για την πρωινή πραγματικότητα, επιβιώνουν με τους δικούς τους νόμους και την καταδικιά τους βέβηλη γλώσσα, παίζοντας πότε με σκληρότητα και αγριάδα, πότε με τρυφερότητα και σωτήριο χιούμορ.

ΝΤΟΛΛΗ ΝΤΑΛΚΑ Κ ά τ ω α π ’ το ν ίδ ιο ουρ ανό Η ζωή, τα πάθη και το δράμα μιας ελληνικής οικο­ γένειας στην προαιώνια ύπαιθρο και τις σύγχρονες πο­ λιτείες της Μαύρης ηπείρου. Ένα μυθιστόρημα για την οδυνηρή συνύπαρξη μαύρων και λευκών, στηριγμένο σε μια πραγματική ιστορία που τάραξε, πριν πολλά χρόνια, τη ζωή της ελληνικής παροικίας στη Ροδεσία και τη Νότιο Αφρική.

ΕΥΑ ΚΑΡΑΪΤΙΔΗ Ο ν ε ιρ ε ύ ο μ α ι π ω ς γ λ ύ τω σ α Δώδεκα ιστορίες Φύλλα σκορπισμένα στον άνεμο, ημερολόγια, φω­ τογραφίες και ρομάντζα εποχής δίνουν το πρόσχημα γι’ αυτά τα ατελείωτα παιχνίδια της γραφής και της μνήμης: δώδεκα ιστορίες, ονειρικές ή εφιαλτικές, δρα­ ματικές ή ευτράπελες, όπου τίποτα δεν είναι αδύνατο, καθώς οι ήρωες διασχίζουν τη χώρα της επιθυμίας α­ κροπατώντας στα σπασμένα κομμάτια της πραγματι­ κότητας.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ · ΠΑΤΑΚΗ Σ ΥΓΧΡΟ ΝΗ

ΞΕΝΗ

Έ ιμ ις

Α λεσσάντρο Μ πάρικκο

Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ

ΜΕΤΑΞΙ

Μάρτιν

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Γιατί ένας συγγραφέας καταξι­ Το Μ ετάξι είναι μια ιστορία. Αρ­ ωμένος από την κριτική και α­ χίζει με έναν άντρα που διασχί­ γαπημένος από τους αναγνώ­ ζει τον κόσμο, και τελειώνει με στες να θελήσει να εμφανιστεί μια λίμνη που βρίσκεται εκεί, ως ένας μυθιστοριογράφος ριζι­ μια μέρα με αέρα. Ο άντρας λέ­ γεται Ερβέ Ζονκούρ. Δεν είναι κά p o litic a lly i n c o r r e c t , γνωστό πώς λέγεται η λίμνη. « Η πληροφορία είναι ένα από αυ­ Όλες οι ιστορίες έχουν τη μου­ τά τα βιβλία που θα θέλαμε να σική τους. Αυτή έχει μια μου­ κλείσουμε μέσα σ’ ένα κλισέ για σική λευκή. Έχει σημασία να να απαλλαγούμε από την πολυπλοκότητά τους. Είναι μια κ ω ­ το πούμε, γιατί η λευκή μουσι­ μωδία ανατρεπτική, ένα μ υθι­ κή είναι μια μουσική παράξενη, στόρημα που αναπτύσσεται πέρα μερικές φορές σε αναστατώνει... απ’ τα όρια... Πού έγκειται η πλη­ Είναι σαν ν’ ακούς να παίζουν ροφορία; Είναι απλή και τρομερή: τη σιωπή, και αυτούς που τη κάθε άτομο επιθυμεί το θάνατο χορεύουν καλά τους κοιτάζεις του άλλου κα ι η κοινωνία δεν ι­ και μοιάζουν ακίνητοι. Είναι ε­ σορροπεί παρά μόνο μ ’ αυτό τον ξαιρετικά δύσκολη η λευκή μουσική. τρόπο...». (Le M onde, 17-1-97) Μάριιν Έιμις

η Πληροφορία

Αλεσοάνιρο Μπάρικκο

Φιλίπ Λαμπρό Ο Α Ρ Χ Α ΡΙΟ Σ Σκιαγραφώντας έναν «αρχάριο της δημοσιογραφίας», που δίνει τη μάχη της επιβίωσης στον κό­ σμο των «παλιών», ο Φιλίπ Λα­ μπρό πλάθει μύθους, θυμάται χωρίς ποτέ να νοσταλγεί... Δη­ μοσιογράφος κι οίδιος, σε μία πό­ λη που δε διαφέρει σε τίποτα απ’ το Παρίσι μιας «χρυσής επο­ χής», όπως προβάλλει μέσα στον Α ρ χ ά ρ ιο , αποκαλύπτεται χω­ ρίς μελοδραματισμούς, συγκινεί χωρίς να το επιδιώκει και αφηγείται την αιώνια ιστορία της νιότης, που χάνεται αφήνοντας σκόρπιες μνήμες και συναισθή­ ματα, όνειρα και προσδοκίεςπου, αν είσαι τυχερός, σε ακολουθούν σ’ όλη σου τη ζωή... Φιλίπ Λαμπρό

Μετάξι

· — . ΜΠΕΝΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 38.31.078, FAX: 36.28.950- ΓΠΟΚ/ΜΑ: Ν. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΓ 122, I.: (031) 70.63.54-5- Web site: http://www.conceptum.com.gr/patakis

επιμέλεια: Ηρακλής Παπαλέξης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Π ρ ο θ έ σ ε ις ... Ίσως είναι δυσδιάκριτο καμιά φορά το ό­ ριο που μετατρέπει το έξυπνο σε εξυπνακίστικο. Έξυπνος είναι σίγουρα ο τίτλος της μικρής αυτής συλλογής διη­ γημάτων της πρωτοεμφανιζόμενης Βάνας Αλατά, όχι όμως και το περιεχόμενο των τεσσάρων κειμένων που περιλαμβά­ νονται σ’ αυτήν. Η προσωποποίηση της «Ιδιωτικής πρωτοβουλίας», που τιτλοφο­ ρεί τα δύο από αυτά, και η μετάλλαξή της σε alter ego της ηρωίδας χάνει πολύ γρήγορα την ευρηματικότητά της, πέ­ φτοντας σε πεζολογίες. Οι αληθοφανείς διάλογοι, φλερτάροντας με το ειρωνικό, μετατρέπονται σε εξυπνακίστικες αδιά­ φορες ατάκες πρωτόλειου. Στα δύο επό­ μενα κείμενα «Σούπερ Μάρκετ Καζαμπλάνκα» και το ομότιτλο της συλλογής, η ιδέα που τα κινεί γρήγορα εξατμίζεται 5 κοινοτοπίες χωρίς την παραμικρή ΒΑΝΑΑΛΑΤΑ φροντίδα δημιουρ­ Το οποίο στην ομίχλη γίας μιας στοιχειώ Διηγήματα Αθήνα, Ιστός/Αλυσίδα, 1996 δους δόμησης ή α Σελ. 37 φηγηματικής επε­ ξεργασίας. Μένει το ---------------------------καλαίσθητο της έκδοσης... Δεν αρκεί. Δ. Τσατσούλης Η κ ρ α υ γ ή ε ν ό ς κο ρ ιτσιο ύ Η «Νεανική Φωνή» ήταν ένα περιοδικό που έβγαινε από μια νεανική παρέα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940. Μέ-

σα από τις σελίδες του «παρηλάσανε» ονόματα όπως: Μ. Αναγνωστάκης, Γ. Δάλλας, Ε. Κακναβάτος, Τ. Λυγνάδης, Δ.Π. Παπαδίτσας, Μ. Πλωρίτης, Α. Σο­ λωμός και πολλοί άλλοι. Ανάμεσα σε αυτούς και η, έφηβη τότε, Άλκη Ζέη με πέντε διηγήματα, τα οποία δημοσιεύτη­ καν από τον Ιανουά­ ΑΑΚΗ ΖΕΗ ριο ως το Σεπτέμ­ ΝΕΑΝΙΚΗ ΦΩΝΗ βριο του 1944. Και τα πέντε συγκε­ ντρώνονται για πρώ­ το φορά στον παρό­ ντα τόμο, ο οποίος φέρει τον ίδιο τίτλο με εκείνο του περιοδικού. Πέντε διηγήματα, λοιπόν, από την εποχή της νιότης της γνωστής συγγραφέως. Μιας νιότης τραυματισμένης από τους οδυνηρούς καιρούς της Κατοχής, τους καιρούς της πείνας και της εξαθλίωσης. Καταγραμμένη μέσα από την πένα ενός νεαρού κοριτσιού που σαν ένας «ευαί­ σθητος σεισμογράφος» βιώνει έντονα την εποχή της· η απελπισία εκείνης της εποχής αποτυπώνεται με έναν τρόπο σπαραχτικό, σαν μια κραυγή όπου μέσα της συμπυκνώνονται αλλεπάλληλα μη­ νύματα πόνου αλλά και ελπίδας. Αυτό που μένει είναι μια γλυκόπικρη αίσθηση: πικρή λόγω των καταστάσεων που περιγράφονται. Γλυκιά λόγω της «πολλά υποσχόμενης» νεανικής γραφής που ξα­ ναζωντανεύει με έντονα χρώματα τη ζοΑΛΚΗΖΕΗ Νεανική Φωνή Με ζωγραφική της Μαριλίτοας Βλαχάκη Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 Σελ. 80

φερή ατμόσφαιρα μιας εποχής που μοιάζει μακρινή πια, σχεδόν ξεχασμένη. Η. Μαγκλίνης

Τ ο α δ ιέ ξ ο δ ο του έρω τ α Πρώτη εμφάνιση στο χώρο της πεζο­ γραφίας του Πέτρου Αυγερινού, με τέσ­ σερα διηγήματα περί απολεσθέντων ε­ ρώτων. Καταγραφή της καθημερινότητας νέων ανθρώπων με τρυφερότητα αλλά και σπαραγμό, πολλές φορές, για την πολυπλοκότητα των σχέσεων και το αδιέ­ ξοδο του έρωτα. Αναδεικνύονται συναισθήματα και μύ­ χιες σκέψεις νέων ανθρώπων σε μια συνεχή προσπάθεια ύπαρξης και συνύ­ παρξης, μέσα από συμβιβασμούς και έ­ ντονα συναισθήμα­ τα χαράς, λύπης, ΠΕΤΡΟΣ ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ μοναξιάς και τρέ­ Περί απολεσθέντων ερώτων Διηγήματα λας. Αθήνα, ΝέαΣύνορα, 1996 Ο έρωτας άλλοτε ως Σελ. 208 χαρά της ζωής και άλλοτε ως πρόφαση για στήριγμα σε μια τρελή πορεία, συνή­ θως χωρίς έξοδο. Β. Σπάθή

Β ια σ μ ο ί λο γ ο τ ε χ ν ία ς Ο Παύλος Καλλιγάς (Τεργέστη, 1814Αθήνα, 1896) δημοσιεύει τον «Θάνο Βλέκα», για πρώτη φορά, σε συνέχειες, στο περιοδικό «Πανδώρα» το 1855. Το έργο εντάσσεται στην Α’ Αθηναϊκή Σχολή με χαρακτηριστικά την αρχάίζουσα καθα­ ρεύουσα, που έχει επιβληθεί ως επίσημη γλώσσα του νεοσύστατου κράτους, και την επίδραση του δυτικού ρομαντισμού. Ωστόσο, στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα δεν λείπουν εικόνες ενός πρώιμου ρεαλι­ σμού προκειμένου να αποδοθεί η σύγχρονή του πραγματικότητα της Οθωνι­ κής βασιλείας (η υπόθεση τοποθετείται γύρω στα 1840), ενώ διαθέτει πλοκή, δια­ γραφή χαρακτήρων και μια ειρωνική ο­ πτική που αγγίζει τον σαρκασμό. Το κεί­ μενο, όπως και τα άλλα της εποχής (των Σούτσων, του Στ. Ξένου, του Ιω. Πιτζιπιού

κ.ά.), δεν είναι σήμε­ ρα εύκολα αναγνώ­ σιμο, κι αυτό όχι μό­ νον λόγω της γλώσ­ σας του, η οποία ω­ στόσο αποτελεί συστατικό στοιχείο ΘΑΝΟΣ ΒΛΕΚΑΣ του όσο και κοινωνι­ κή μαρτυρία. Οι λό­ γοι που προβάλλει ο μεταγλωττιστής του στη δημοτική ως α­ ναγκαίους ελάχιστα πείθουν, εφόσον α­ κραίες εκφράσεις και λέξεις ή αρχαία παραθέματα θα μπορούσαν να απο­ δίδονται απλώς σε υποσημειώσεις. Με τέτοια αντίληψη, κινδυνεύουν από «μετα­ γλώττιση» όχι μόνον τα υπόλοιπα, σε κα­ θαρεύουσα, κείμενα του 19ου αιώνα αλ­ λά και, γιατί όχι, τα γραμμένα στην άκρα­ τη δημοτική: μήπως έφτασε η σειρά όχι μόνο του Βιζυηνού και του Παπαδιαμάντη αλλά και του Ψυχάρη ή και του Καζαντζάκη στο όνομα μιας υποβόσκουσας μονοφωνίας και «ομοιομορφοποίησης» της λογοτεχνικής μας εξέλιξης, της ισοπέδωσης κάθε παρέκκλισης από τη γλωσική νόρμα χάριν μιας νέας λογοτεχνικής «ορθότητας»; Ας αντιδράσουμε όσο εί­ ναι καιρός σε τέτοιες προτάσεις, όσο α­ νώδυνες κι αν φαίνονται φαινομενικά. Δ.Τσατσούλης

ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΛΛΙΓΑΣ Θάνος Βλέκας Μεταγλώττιση στη δημοτική: Σταύρος Γ. Βλοντάκης Αθήνα, Παπαδήμας, 1996 Σελ. 276

Η αυ ταπ ά τη τ η ς ύ π α ρ ξ η ς Τέσσερις εποχές που ακούν σε ποιητι­ κά ονόματα και δώ­ δεκα μήνες-επιστολές με δύο πρόσω­ πα που συμμετέ­ χουν σε μια υπαρξιακή επικοινωνία. Μέσα στις εποχές, την «Αρχαία θάλασσα», τη «διάτρητη πέτρα», την «κρυφή φωτιά» και τον «ασίγαστο άνεμο» ο άνθρωπος βιώνει ιδανικά την αυταπάτη της ύπαρξής του για να επιστρέφει σ’ αυτήν ωριμότερος.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ Οι εποχές της ιδανικής αυταπάτης Αθήνα, Βογιατζή, 1996 Σελ. 154

ΜόλιςΚυκλοφόρησαν

Στην περιγραφή των εποχών και περισ­ σότερο στην επιστολιμαία γραφή δια­ κρίνουμε μια απολογητική διάθεση που πηγάζει από διαψεύσεις, «ειρωνικά» α­ ποδεκτές, και αξιολογήσεις που κάπο­ τε παίρνουν την προέκταση μιας σχε­ δόν εφηβικής απαίτησης για ευτυχία, ουσιαστικά (και αντικειμενικά) ανύπαρκτης. Όλα αυτά είναι το αποτέλεσμα της ποι­ ητικής ευαισθησίας που διατρέχει το έργο της Ελευθερίας Κουντούρη, που μεταθέτοντας την ποιητική της αγωνία σε μια πεζή καταγραφή, λογοτεχνικοποιεί βασικά υπαρξιακά ερωτήματα με άξονες τη φύση της ύπαρξής μας και την αιώνια μοίρα της μοναχικής ανθρώ­ πινης ουσίας. Ν. Κοκκινάκη

Έ ρ ω τ α ς και κ ο ιν ω ν ικ ό ό ρ α μ α Θα μπορούσε το συγκεκριμένο βιβλίο να ήταν το «έπος» ακόμα μιας γενιάς, της πρώτης μεταπολιτευτικής, που κυνήγησε μέσα στις αντιφάσεις της (του) το όνειρο. Θα μπορούσε ακόμη και να ’ναι ένα αέναα ημιτελές σενάριο για ταινία μικρού μήκους. Ή ακόμα και υλικό για ένα άλλο μυθιστόρημα. Κι αυτό γιατί το ύφος του συγγραφέα, ποιητικό και δοκιμιακό μαζί, ανατέμνει κριτικά τους κοινωνικούς ορίζοντες, μέσα από τη διαρκή αναζήτηση ενός γενέθλιου Έρωτα που εναγώνια αναζη­ τά την πλήρωση ή και το αντίστροφο. Είναι η προβολή των ερωτικών αντιθέ­ σεων φοιτητών, κάπου στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, πάνω στο κοινωνικό όνειρο. Και τα δύο ευρισκό­ μενα σε μια ατέρμονη μεταξύ τους συγκρουσιακή κατάσταση και συνάμα αλληλοεπηρεαζόμενα, ως μετεικάσμα­ τα, συγκροτούν μια εποχή που σπαράγματά της ανιχνεύονται και σήμερα γύρω μας. Η φιλμι- ----------------------------------κή σχεδόν αποτύπ ω σ η τω ν δρ ώ μ ενω ν ως αιμ άσ σ ου σ α μνήμη έρχε-

ςτεργιος μαυροκεφαλος

Φλέγόμενες παπαρούνες Αθήνα, Δελφίνι, 1996

ται να σκιαγραφήσει το ερωτικό σώμα μιας μάλλον α-τελούς και απραγματο­ ποίητης αναζήτησης, έστω κι αν φαίνε­ ται αυτή να επικρατεί σε αντίθεση με το ουτοπικό κοινωνικό όραμα της επανά­ στασης. Είναι ένα σημαντικό βιβλίο, που αν και γράφτηκε το 1982-83, υφολογικά αλλά και θεματολογικά, προοιωνίζει έναν πολλά υποσχόμενο συγγραφέα. Γ. Παπαδάτος

Σ μ ιλ ε ύ ο ν τ α ς τ ις λ έ ξ ε ι ς Ένας γλύπτης έχει συνηθίσει να πα­ λεύει με ένα φυσικό υλικό, να τιθασεύει την πέτρα, το μάρ­ μαρο, τον μπρού­ ντζο και από εκεί να δημιουργεί μορ­ φές, σχήματα, αι­ σθήματα. Τι συμ­ βαίνει όταν αντί για πηλό και άμμο ο γλύπτης σμιλεύει λέξεις; Ο Κυριάκος Ρόκος, στο τέταρτο βιβλίο του, μέσα α­ πό είκοσι ιστορίες μας ξεναγεί στο ερ­ γαστήρι της ψυχής του αφηγούμενος περιστατικά συνδεδεμένα με το επάγ­ γελμά του, από τα οποία αναδύεται έ­ νας ιδιότυπος κόσμος πελατών, συνερ­ γατών, φιλότεχνων τους οποίους ο ί­ διος μοιάζει να παρατηρεί από απόστα­ ση μια και, όπως επαναλαμβάνει σχε­ δόν σε όλες τις ιστορίες, «είναι ο ίδιος που ήταν και χτες και προχτές». Πρόζα απλή, άμεση, ειλικρινής, διακρίνεται για μια λεπτή ειρωνεία και έναν γοη­ τευτικό σαρκασμό ιδίως όταν μας συστήνει στον θαυμαστό κόσμο των περί την τέχνη τυρβαζόντων. Ένας «ε­ πικίνδυνος γλύπτης» παρατηρεί και αυτοπαρατηρείται στο καλλιτεχνικό παζάρι. Α. Σταμάτης

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Κ λ α σ ικ ό α ρ ισ τ ο ύ ρ γ η μ α Το ανεπανάληπτο ■ JULES VERNE αυτό μυθιστόρημα, Μιχαήλ Στρογκόφ που κυκλοφορεί για Μτφρ.: Φοίβος ΑρβανίτηςΒίκυ Τσιώρου μια ακόμη φορά, τώ­ Αθήνα, Παπαδόπουλος, 1996 ρα απ’ τις καλές εκ­ Σελ, 433 δόσεις «Παπαδό- πουλος», βρίσκει μια καινούρια μετα­ φραστική προσαρ­ μογή, έτσι που να το κάνει προσιτό σε ό­ λους, μικρούς και μεγάλους. Ο ήρωας του Βερν, Μιχαήλ Στρογκόφ, και η α­ γαπημένη του σύ­ ντροφος Νάντια Φεντόρ, πρέπει να φτά­ σουν από τη Μόσχα στο μακρινό Ιρκούτσκ, πρωτεύουσα της Σιβηρίας. Θα διανύσουν χιλιάδες χιλιόμετρα, μέσα από βουνά, λίμνες, ποτάμια. Από την έγκαιρη άφιξή τους εξαρτάται η σωτηρία της πό­ λης και ολόκληρης της Σιβηρίας από την εισβολή των Τατάρων. Ένα αειθαλές αριστούργημα που, μέσα τόσο από πραγματικές όσο κι από φα­ νταστικές συνθήκες, εξελίσσεται συναρ­ παστικά, δίνοντας ώθηση στην επιθυμία του αναγνώστη για δράση, πλοκή και σασπένς. Σίγουρα ένα απ’ τα καλύτερα έργα του Ιουλίου Βερν.

X. Παπαγεωργίου

Σ ώ μ α : το έ ν δ υ μ α τ η ς ψ υ χ ή ς Τι απ’ όλα είναι «Το σώμα μου κι εγώ»; Ένα ποιητικό δοκίμιο, ένα μυθιστορημα­ τικό ποίημα ή ένα ποιητικό μυθιστόρημα; Ίσως λίγο απ’ όλα, ΡΕΝΕ ΚΡΕΒΕΛ θα μπορούσε να α­ Το σώμα μου κι εγώ παντήσει κανείς. Κι Μτφρ.: Γιώργος Μίχαλος Αθήνα, Καστανιά)της, 1996 ακόμα: στοχασμός πάνω στην ανθρώπι­

νη ύπαρξη με ποιητικές προεκτάσεις λε­ πτών αποχρώσεων. Ο Κρεβέλ στοχάζεται πάνω στην πολύ­ πλοκη σχέση πνεύματος και σάρκας: ει­ κόνες, στιγμιότυπα της καθημερινής ζω­ ής, αδέσποτες φράσεις, λέξεις, άλλοτε επιτυχημένα και άλλοτε όχι και τόσο επι­ τυχημένα, συνθέτουν έναν κόσμο όπου το σώμα αποκτά υπόσταση πνευματική και αντίστοιχα το πνεύμα υπόσταση σω­ ματική. Ο Κρεβέλ υπήρξε πνεύμα ανήσυχο. Έζησε ζωή ταραγμένη, συνδέθηκε με τους Γάλλους υπερρεαλιστές, αρρώστησε σοβαρά από φυματίωση και αυτοκτόνησε στα τριανταπέντε του χρόνια, ακο­ λουθώντας το παράδειγμα του αυτόχειρα πατέρα του. Ένα γοητευτικό κείμενο σε πολύ καλή μετάφραση. Η. Μαγκλίνης

Β ία για τη βία Μια ιδιότυπη περίπτωση κινηματογραφημένου μυθιστορήματος, οι «Γεννημένοι δολοφόνοι» γράφτηκαν μετά την ο­ λοκλήρωση της ταινίας του Ολιβερ Στόουν. Η αρχική ιδέα πήρε τη μορφή ενός σεναρίου από τον Κουέντιν Ταραντίνο, ο οποίος, αδυνατώντας να βρει χρήματα -------------------------- για να γυρίσει τις ταινίες του, το πού­ ΤΖΟΝ ΟΓΚΑΣΤΤΖΕΪΝ ΧΑΜΣΕΡ λησε στον Όλιβερ Γεννημένοι δολοφόνοι Στόουν που επέφε­ Αθήνα, Κέδρος, 1996 ρε σημαντικές αλΣελ. 246 _________________ λαγές με αποτέλε­ σμα ο Ταραντίνο να αρνηθεί την πατρότητά του. Οι «Γεννη­ μένοι Δολοφόνοι» είναι η ιστορία ενός νεαρού ζευγαριού Αμερικανών, της Μάλορι Γουίλσον και του Μίκι Νοξ, που σκο­ τώνουν σαρανταοκτώ άτομα κατά τη διάρκεια ενός αιμοσταγούς μήνα μέλιτος. Σε ζωντανή σύνδεση με τη φυλακή όπου κρατούνται, εμφανίζονται στο τη­ λεοπτικό σόου «Αμερικανοί μανιακοί», σπάζοντας τα ρεκόρ ακροαματικότητας και οδηγώντας τη φυλακή σε εξέγερση. Καταιγιστική ανούσια βία σε ένα έργο το οποίο, δήθεν καταγγέλλοντας το φαινό-

ΜόλιςΚνύοφόρησαν

μενο, ναρκισσεύεται με την ωμή αθροι­ στική των πτωμάτων στο κυνήγι ενός μα­ κάβριου Αμερικανικού Ονείρου. Α. Σταμάτης

Μ ε ξ ίφ ο ς τη ν π έ ν α

ΠΟΙΗΣΗ Μ ικρ ό ταξίδι για θ ν η τ ο ύ ς

ΑΝΤΩΝΗΣ ςκιαθας Φαντασιωσειςενός οδοιπόρου Αθήνα, Δελφίνι, 1996

Η νέα ποιητική συλλογή του Αντώ_

1'

νη Σκιαθα χωρίζεται σε τέσσερα μέρη (Ο Σελ 69 οδοιπόρος, Η οδοιπορία, Οι φαντασιώ­ σεις, Η Διαθήκη). Ο ποιητής-οδοιπόρος διατρέχει την Ιστορία και το τοπίο και τους μύθους του τόπου του. Έχοντας δραπετεύσει από την πραγματικότητα, ελεύθερος και αθώος, επιθεωρεί έφιπ­ πος την πόλη, δραπετεύει στη Μεγάλη Θάλασσα, φαντασιώνειτο ιππικό του σύμπαντος, αποζητά το πάθος και απειλεί­ ται διαρκώς από το θάνατο, «Νυχθημε­ ρόν σ τα θεμέλια των ποταμών καπνίζουν τα οστά...». Η φύση, οι εποχές, ο αέρας, το φως, αποτελούν το φυσικό σκηνικό της περιπλάνησης, της κατάδυσης στην άλλη πλευρά της πραγματικότητας, σαν ο ποιητής να προσπαθεί να αναποδο­ γυρίσει το τοπίο για να δει τι κρύβεται α­ πό κάτω, να διαβάσει το πεπρωμένο από τα νωπά ακρορρίζια. Ποίηση του Έξω Χώρου, η ποίηση του Σκιαθά χαρακτηρί­ ζεται από έναν λόγο συμβολικό, ελλει­ πτικό, με λυρικές εξάρσεις που εικονοποιούν μια φαντασία οικουμενική, μια φαντασία που επιχειρεί να συνδέσει τη μοίρα του προσώπου με το Όλον, να γεφυρώσει το ατομικό με το ιστορικό πε­ πρωμένο. Α.Σταμάτης

Ύστερα από την επιτυχία του «Πίνακα της Φλάνδρας» (Δελφίνι, 1994) ο Ισπα­ νός δημοσιογράφος και συγγραφέας Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε επανέρχεται με ένα, θα μπορούσαμε να πούμε, «ιπποτικό-αστυνομικό» μυθιστόρημα. Ήρωας του εν λόγω βιβλίου είναι ο δον Χάιμε Ασταρλόα, φημισμένος δάσκαλος της ξιφασκίας στην Ισπανία του δέκαΑΡΤΟΥΡΟ ΠΕΡΕΘ-ΡΕΒΕΡΤΕ του ένατου αιώνα Ο δάσκαλος της ξιφασκίας αλλά, πάνω απ’ όλα, Μτφρ.: X. Παπαγεωργίου Αθήνα, Δελφίνι, 1996 υπέρμαχος αξιών Σελ. 324 ιπποτικών. Μαζί με το μυστήριο που αναλαμβάνει να διαλευκάνει ο συγκεκριμένος ή­ ρωας, προσπαθεί α­ πεγνωσμένα να προστατέψει τις α­ ξίες ενός κόσμου που χάνεται. Στις στρατιωτικές τέ­ χνες το ξίφος αρχί­ ζει να χάνει έδαφος από το πιστόλι, σύμ­ βολο διαφθοράς και ανεντιμότητας για τον Ασταρλόα: ένας πραγματικός ιππό­ της δεν μάχεται ποτέ με πιστόλι παρά μόνον με ξίφος. Ο ρ φ έα ς ανάστροφ ος Ο συγγραφέας πετυχαίνει να στήσει ένα καλά δομημένο μυθιστόρημα βασιζόμε­ Ο Χρήστος Τσιάμης στην παρούσα δεύ­ νος σε όρους, αρχές αλλά και μυστικούς τερη ποιητική του συλλογή καταγράφει κώδικες της ξιφασκίας. Δεν είμαστε τό­ ποιητικά μια εκδοχή του Ορφικού μύ­ σο σίγουροι παρ’ όλ’ αυτά, αν πραγματι­ θου, τοποθετημένου στο σήμερα. Ένας κά καταφέρνει να μεταδώσει στον σημε­ νεαρός ήρωας χάνει τους γονείς του και ρινό αναγνώστη το πάθος του κεντρικού ------------------------------------- επιχειρεί μια «κλιματου ήρωα για την ξιφασκία και τις αρχές ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΙΑΜΗΣ κωτϊ7 καταβύθιση» των ιπποτών, καθώς και το αν είναι πε­ Κήπος με ρίζες στον Άδη για να τυχημένος ο συμβολισμός που προσπα­ Α θ ή ν α , Χ Ζ £ ς , 1996 συνομιλήσει με τους θεί να περάσει μέσα από το βιβλίο. αγαπημένους του Σελ. 70 Η. Μαγκλίνης . «... Έτσι, σε τρίγωνο,

α κ ίν η τ ο ι/μ ιλ ή σ α μ ε .Η επίμονη αναζή­ τηση του παρελθόντος, ο πόνος για ό,τι είναι πια χαμένο θα τον κάνει να κιν­ δυνεύσει «... το εγκάρσιο πλήγμα διακυβεύεται στα σκοτάδια...», τότε όμως θα έρθει το νεύμα του έρωτα, μια αντί­ στροφη Ευρυδίκη και «η γραμμή του / μπαίνει / στη γραμμή της / και ξετυλίγο­ νται / περγαμηνές / τα σεντόνια / μ ε τη γραφή τους». Ποίηση, λυρική, σωματική που ενσωματώνει εύστοχα το διάλογο και την αφήγηση και απελευθερώνεται ξαφνιάζοντας ευχάριστα, όταν ξεφεύγει από το πλαίσιο του μύθου που ακο­ λουθεί. Α. Σταμάτης

τη, λιτή, λόγος ενός ποιητή που ταξίδε­ ψε και έζησε σε πολλές πόλεις του κό­ σμου και τώρα μακριά από την πολύ­ βουη πόλη, δουλεύει παράλληλα τον στίχο και τη γη, παρατηρώντας πού και πού από του ποταμού την κοίτη «... τα βότσαλα από την αδιάκοπη ροή να στρογγυλεύουν...». * Αργυρής Χιόνης: «Εσωτικά Τοπία», Νεφέλη, 1991.

Α. Σταμάτης

ΙΣΤΟΡΙΑ θ έ μ α τ α του αλύτρω του ελ λ η ν ισ μ ο ύ

Κ ο ν τ ή κο υ β έρ τ α η π ο ίη σ η * Στην ποίηση του Αργύρη Χιόνη υπάρχει ένα είδος θετικής απαισιοδοξίας. Τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι, όμως αυτό δεν τον θλίβει. Ο ποιητής καθηλω­ μένος σε μια στωική ακινησία τα παρα­ κολουθεί, τα παρατηρεί, τα ανατέμνει. Το κεντρικό πρόσωπο των ποιημάτων του είναι μέσα στα πράγματα και ταυτό­ χρονα έξω. Μόνιμα _______________ μοτίβα του Χιόνη, η ΑΡΓΥΡΗΣ ΧΙΟΝΗΣ σιωπή και η ακινησία Ο ακίνητος δρομέας διατρέχουν και Αθήνα, Νεφέλη, 1996 αυτήν την όγδοη Σελ. 68 συλλογή του. Στη δεύτερη ενότητα με τίτλο «Ακίνητος στου ΑργυρήςΧιόνης ποταμού την κοίτη», ένας άνθρωπος ξα­ 0 ΑΚΙΝΗΤΟΣ ΔΡΟΜΕΑΣ πλωμένος εκούσια στην κοίτη ενός πο­ ταμού που μόνο με την όραση, γιατί δεν ακούει και δεν οσφαίνεται, φαντάζε­ ται τη μυρωδιά των λουλουδιών και τα κελαηδίσματα των πουλιών στην κοίτη ενός ποταμού, με τους σολομούς να ταξιδεύουν κόντρα στο ρεύμα, τις καρένες των πλοίων να περνούν, το χτυποκάρδι ενός κυνηγημέ­ νου ελαφιού που σκύβει. Ποίηση απέριτ­

ΧΡΗΣΤΟΣΔ. ΚΑΡΔΑΡΑΣ Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Αλύτρωτος Ελληνισμός της Μακεδονίας, Θράκης και Ηπείρου Μετάτο Συνέδριο του Βερολίνου Αθήνα, Επικαιρότητα, 1996 Σελ. 421

Ο ρόλος του Οι­ κουμενικού Πα­ τριαρχείου στα ευ­ αίσθητα ζητήματα του αλύτρωτου ελ­ ληνισμού της Β. Ελλάδας, μετά την ί­ δρυση του Ελληνι­ κού κράτους (1830) και ειδικότερα μετά το συνέδριο του Βερολίνου (1878), είναι το αντικείμενο της μελέτης του παρό­ ντος βιβλίου. Ο συγγραφέας συνεκτιμώντας τα γεγο­ νότα που διαδραματίστηκαν και τους παράγοντες που επηρέαζαν εκείνη την εποχή, καθορίζει τους ρόλους της Αθή­ νας και της Κων/πολης, τη διαφορετική ι­ δεολογική ταυτότητα που εξέφραζαν και δη τον διακαή πόθο του Οικουμενι­ κού Πατριαρχείου για την ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το βιβλίο ανήκει στη σειρά «Ιστορία» των εκδόσεων «Επικαιρότητα», φέρει το σχή­ μα τσέπης, συνοδεύεται από βιβλιογρα­ φία και ευρετήριο ονομάτων και έχει όλα τα στοιχεία εκείνα που το καθιστούν α­ παραίτητη ιστορική εργασία.

X. Παπαγεωργίου

Ε λ λ η ν ικ ή ναυτική π α ρ ά δ ο σ η Στη μελέτη αυτή ο X. Λάζος επιχειρεί μια συνολική παρουσίαση των επιτευγμά-

ΜόΙιςΜλοφόρηοαν

των εκείνων που συνέβαλαν στην εΧΡΗΣΤΟΣΛΑΖΟΣ δραίωση της ναυτι^Α ?χαβά£ κής παράδοσης των Αθήνα, Αίολος, 1996 Ελλήνων και που Σελ.261 πολλά απ’ αυτά ή- ---------------------------------ταν σχεδόν άγνωστα. Το ανεμοσκόπιο, οι αστρολάβοι, τα ανεμολόγια, τα ηλιακά ρολόγια, οι ουράνιες σφαίρες είναι μερι­ κά από τα επιτεύγματα αυτά. Όπως ση­ μειώνει ο συγγραφέας, βασικός στόχος του τόμου είναι να ανατρέψει με επιχει­ ρήματα την άποψη ότι οι αρχαίοι ναυτι­ κοί μας έκαναν μόνο περίπλους και δεν ταξίδευαν στο ανοιχτό πέλαγος. Όσοι α­ ναγνώστες γοητεύονται από τα εξε­ ρευνητικά ταξίδια των αρχαίων Ελλή­ νων, είναι βέβαιο ότι θα αντλήσουν πολ­ λά στοιχεία από το έργο του X. Λάζου. Σ. Ντάλης

Σ τ η ν Ε λ λ ά δ α το υ 1 9 ο υ α ιώ ν α Τον Απρίλιο του 1995 είχε διοργανωθεί στο Ινστιτούτο Goethe ένα πολύ ενδια­ φέρον συνέδριο με θέμα την εικόνα του ελληνικού πολιτισμού στη γερμανική ε­ πιστήμη και διανόηση κατά τον 19ο αιώ­ να. Τις επεξεργασμένες εισηγήσεις εκεί­ νου του συνεδρίου περιλαμβάνει αυτός ο φροντισμένος τό­ μος που επιμελήθηΣΥΛΛΟΓΙΚΟ κε ο Ε. Χρυσός. Όλα Ένας νέος κόσμος γεννιέται. σχεδόν τα κείμενα Η εικόνα του ελληνικού πολιτισμού στη γερμανική του τόμου συμφω­ επιστήμη κατά τον 19ο αιώνα νούν με την άποψη Αθήνα, Ακρίτας, 1996 που υποστηρίζει ότι Σελ. 304 οι πνευματικές ανα­ ζητήσεις και η δια­ νόηση της Γερμα­ νίας τον 19ο αιώνα επηρέασαν αποφα­ σιστικά τη διαμόρ­ φωση της εικόνας του ελληνικού πολι­ τισμού, μιας εικό­ νας που ως ένα βαθ­ μό εξακολουθεί να ι­ σχύει και σήμερα. Για την πληρέστερη ενημέρωση των α­

ναγνωστών μας σημειώνουμε ότι τα κεί­ μενα του τόμου υπογράφουν οι: Χανς Αϊντενάιερ, Χανς-Γ ιόαχιμ Γκέρκε, Φάνης Κακριδής, Αθανάσιος Καλπαξής, Από­ στολος Καρπόζηλος, Ιωάννης Κονιδάρης, Μιχάλης Μερακλής, Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενετάς, Γκέρχαρντ Ποντσκάλσκι, Βάλτερ Πούχνερ, Ντίτερ Ρ. Ράινς, Αντρέα Σμίνκ, Σπύρος Τρωιάνος, Πέτερ Φούνκε και Ευάγγελος Χρυσός. Σ. Ντάλης

ΔΟΚΙΜΙΟ Ο Β α λ ε ρ ύ του Μ ά α σ τρ ιχτ (;) ΠΩΛ ΒΑΛΕΡΥ Η κρίση του Πνεύματος Μτφρ.-επίμετρο: Θανασης Χατζοπουλος Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 Σελ. 85

Η

^ Τΐά εν(*

Κ0'

ρυφαίου στοχαστή πάνω στα πράγματα ._

τΠζ Ευρώπης μετά την καταστροφή του Α’ Παγκοσμίου Πο­ λέμου. Στο βιβλίο, που περιέχει δύο επι­ στολές που έγραψε ο Βαλερύ στα 50 του, σε μια ηλικία εξαιρετικής γονιμότη­ τας, ο συγγραφέας επανατοποθετεί τον άνθρωπο της Ευρώπης στο φυσικό του περιβάλλον. Βλέπει τον Ευρωπαίο σαν τον κάτοικο ενός προνομιούχου τόπου, ενός τοπίου που το 1914 είχε φτάσει στο όριο της νεοτερικότητας, να τρι­ γυρίζει τώρα σαν νέος Άμλετ στις κο­ ρυφές του προγονικού κάστρου παρα­ κολουθώντας εκατομμύρια φαντάσμα­ τα της πρόσφατης λαίλαπας να περιφέ­ ρονται. Παράλληλα στοχάζεται πάνω στο μέλ­ λον μιας από τις πιο πληγωμένες έννοι­ ες που υπάρχει: του Πνεύματος. Εξαι­ ρετική η μετάφραση του Θανάση Χατζόπουλου, επιτρέπει στον αναγνώστη να απολαύσει ένα κείμενο σχεδόν προφητι­ κό, που μιλά για την κρίση των αξιών, για τον πολιτισμό και για τον θάνατο, ένα κείμενο που ενόψει των πρόσφατων εξε­ λίξεων στη Γηραιό ήπειρο αποκτά ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον. Α. Σταμάτης

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ Λα ϊκά π α ρ α μ ύ θ ια Οι χαμένες πατρίδες έχουν γίνει πια μνή­ μη. Μνήμη αβάσταχτη και μαζί περιού­ σια. Μια γενέθλια δύναμη εμφιλοχωρεί κι ερμηνεύει κάθε φορά ένα γιγαντιαίο ε­ κτόπισμα αξιών, εθίμων και ηθών, ελπί­ δων και πόθων κι αισθήσεων πληρωμέ­ νων από μια Μητέρα-Γη με εγγεγραμμέ­ να επάνω της πλήθος ιστορικοκοινωνικά συμβάντα με καταληκτήριο εκείνο της προσφυγιάς. Αυτή τη μνήμη αποθανατί­ ζει η συγγραφέας με τα παραμύθια που της διηγήθηκαν άνθρωποι, οι οποίοι τώ­ ρα μένουν στο Καππαδοκικό της Καρδί­ τσας και που τα άκουσαν από τους πατέ­ ρες και τους παππούδες τους. Αξίζει η μνημόνευση των ονομάτων τους: Βασί­ λης Καρατζόγλου, Νίκος Συμεωνίδης, Σουλτάνα Τσιτόγλου. Το βιβλίο περιέχει κι έναν συγκινητικό πρόλογο όπου κατα­ γράφονται οι συνθήκες ζωής των κατοί­ κων Ελλήνων και Τούρκων στο χωριό Τσουχούρ (ΒαθύλαΚΑΛΛΙΟΠΗ ΑΛΙΒΑΝΟΓΛΟΥκος) της Καππαδο­ ΠΑΠΑΓΠΞΛΟΥ κίας. Συνθήκες α­ Παραμύθια της Καππαδοκίας μοιβαίας συνεργα­ Εικον.: Μ. Λάππας Αθήνα, Σμυρνιωτάκης, 1996 σίας και ειρηνικής συνύπαρξης. _________ Κι είναι όλα μαζί που συνθέτουν μια εξαίσια προσπάθεια, που πέρα από τη φόρτιση, πολλά κομίζει στη λαϊκή λογοτεχνία αλλά και την περαιτέ­ ρω μελέτη της. Και μια αναγκαία σημείω­ ση που λέει πολλά: Το βιβλίο εκδόθηκε με τη χρηματοδότηση της κοινότητας Καππαδοκικού! Γ. Παπαδάτος Ε λ λ η ν ικ ό ς υ π ό κ ο σ μ ο ς Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα μελέτη, που επιχειρεί μια περιγραφή των ανθρώ­ πων του ελληνικού υπόκοσμου, στα τέλη του 19ου αι. (κουτσαβάκηδες) και στις αρχές του 20ού (μάγκες). Ο Ηλ. Πετρόπουλος μελετάει τη νεοελληνική λογοτε­ χνία καταγράφοντας την τυπολογία αυτών των ανθρώπινων χαρακτήρων, τα

ηλιας ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Υπόκοσμος και Καραγκιόζης Αθήνα, Νεφέλη, 1996 Σελ.260

ενδυματολογικά χαρακτηριστικά τους, -m γλωσσική TOUC ,

1

,

έκφραση, τις συνή­ θειές τους, αναζητώντας την έκφρα­ ση του λαϊκού πολιτισμού. Παράλληλα ανατρέχει στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου σκιών και στα χρόνια που οι κα­ ραγκιοζοπαίχτες διώκονταν από τη χω­ ροφυλακή. Επίσης προχωράει στην ανά­ λυση χαρακτήρων και ηρώων, όπως του Σταύρακα. Στο βιβλίο επισημαίνεται η συνεισφορά του Γιάννη Σκαρίμπα στο ελληνικό θέα­ τρο σκιών και η προσφορά αυτού του εί­ δους τέχνης στη διασκέδαση των παι­ διών, πριν τη θέση του καταλάβει ο κινη­ ματογράφος. Η έκδοση αποτελεί μια πολύ ενδιαφέ­ ρουσα λαογραφική μελέτη και συνοδεύ­ εται από πλούσια εικονογράφηση, 250 σχέδια, φωτογραφίες και γκραβούρες απάτην ιστορία του Καραγκιόζη. Κ. Δ. Μαλαφάντης

ΑΡΘΡΑ-ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΕΣ Δ ο λ ιχ ο δ ρ ο μ ικ ή κριτική Δοκιμιακός ευθύβολος στοχασμός πά­ νω στην ευρύτητα των ενδιαφερόντων ---------------------------- που απασχολούν τον Κ. ΓεωργουσόΚΟΣΤΑΣ ΓΈΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ πουλο. ΕικοσιτέσΤο νήμα της στάθμης Αθήνα, Καστανιά)της, 1996 σερα κείμενα του Σελ. 163 γνωστού κριτικού, γραμμένα μεταξύ 1973-93, που καλύ­ πτουν μια ποικιλία θεμάτων που εκτεί­ νονται από τα «Θ εα­ τρικά κείμενα στη θεματο γραφ ία του Καβάφη» ως την «Πόλη και ναρκωτι­ κά». Κείμενα που έ­ χουν γραφτεί κατά παραγγελία, είτε εκφωνήθηκαν σε ε­ πετείους ή κατατέ-

ΜόλΐζΚυκλοφόρησαν

Μητρόπουλος και Ν. Μπακουνάκης. Οι διαδρομές της σκέ­ ψης των δώδεκα π ρ ο σ ω π ικ ο τ ή τ ω ν που περιλαμβάνο01 ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ] νται σ’ αυτή την έκ­ δοση, σχηματίζουν μιαν εκλεκτική «γε­ ωγραφία των ιδεών» της ελληνικής δια­ νόησης, αποτελώ­ Α. Σταμάτης ντας άξονες αναφο­ ράς σε μιαν «εποχή χωρίς βεβαιότητες» Η επ ικά ιρ ό τ η τα μ ε ε υ α ισ θ η σ ία - όπως δεν μπορεί παρά να είναι το τέ­ Πέντε χρόνια συνεργασίας της εκλεκτής Κονδύλης Λορεντζόιος λος ενός αιώνα, ση­ ηθοποιού στις επιφυλλίδες της εφημερί­ μειώνουν εύστοχα δας «Τα Νέα», ως μοναδικής γυναικείας οι Δ. Μητρόπουλος παρουσίας, συγκεντρώνονται τώρα σε και Ν. Μπακουνάκης. έναν τόμο δίνοντας το πολιτιστικό στίγ­ μα ποικίλων καθη- --------------------------Οι δώδεκα προσωπογραφίες είναι κατ’ μερινών γεγονότων. αλφαβητική σειρά των: Κ. Αξελού, Ε. ΕΥΑ ΚΟΤΑΜΑΝΙΔΟΥ Με λογισμό και μ' όνειρο Αρβελέρ, Κ. Καστοριάδη, Π. Κονδύλη, Ζ. Η Εύα Κοταμανίδου Πολιτιστικές επιφυλλίδες Λορεντζάτου, Α. Μάνεση, Δ. Μαρωνίτη, δράττει την ευκαι­ Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 Γ. Μόραλη, Ν. Μουζέλη, I. Ξενάκη, Σ. ρία, μέσα από αυτή Σελ.284 τη βδομαδιάτικη πα­ Ράμφου, Κ. Τσουκαλά. ρουσία της, για να Σ. Ντάλης δείξει έμπρακτα την αναγωγή στον πολι­ τισμό της καθημερινής κοινωνικής πολι­ τικής και διεθνούς πραγματικότητας. Πρόσωπα, καταστάσεις, μικρά συμβάντα Λ έξεω ν έρω ς που περνούν στα ψιλά του Τύπου ή ση­ μαντικά γεγονότα της ελληνικής και διε­ θνούς επικαιρότητας αποκτούν, μέσα α­ Ο σουρεαλισμός, Αρχεία Γάλλων Υπερρεαλιστών: πό τα σύντομα αυτά κείμενα τις πολιτι­ που φιλοδόξησε ν’ Τα σουρεαλιστικά παιχνίδια σμικές τους παραμέτρους, γίνονται α­ απελευθερώσει το (Μάρτιος 1921-Σεπτέμβριος 1962) Παρουσίαση-Σημειώσεις: φορμή για σκέψεις πάνω στο πολιτισμικό πνεύμα του ανθρώ­ Εμμανουέλ Γκαρίγκ πρόσωπο μιας κοινωνίας. Καίρια, εύστο­ που από τη δουλεία Μτφρ.: Δημήτρης Χορόσκελης χα, λιτά, σεμνά, με σεβασμό στη γλώσσα της λογικής, βασί­ Επιμ.: Γιώργος Ξενάριος Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 και ευαισθησία απέναντι στο εκάστοτε α­ στηκε στην παντοντικείμενο αναφοράς τους. δυναμία του ονεί­ Δ. Τσατσούλης ρου και το ανυστερόβουλο παιχνίδι της σκέψης. Το επαναστατικό αυτό κίνημα, στην προσπάθειά του να προσεγγίσει Δ ώ δ εκα Έ λ λ η ν ε ς σ τοχα στές μέσ’ από τη λογοτεχνία και την τέχνη, την ουσία των πραγμάτων, χρησιμοποίη­ Δώδεκα Έλληνες στοχαστές, δημι­ σε πληθώρα μεθόδων. Μια από αυτές εί­ ουργούς και επιστήμονες που δρουν ε­ ναι και το παιχνίδι ως τρόπος αποκά­ ντός και εκτός του ελληνικού χώρου, ελυψης μιας βαθύτερης πραγματικότη­ πέλεξαν και παρουσίασαν από τις σελί­ τας, το παιχνίδι που είναι στο σουρεαλι­ δες του «Βήματος» την περίοδο Ιουνίουσμό κάτι περισσότερο από απλή δρα­ Σεπτεμβρίου 1996, οι δημοσιογράφοι Δ. στηριότητα, είναι μια στάση ζωής.

θηκαν ως συμμετοχές σε αφιερώματα. Μια εκφραστική ανάγκη κατάθεσης ενός υποκειμενικού λόγου πάνω σε ζητήματα γενικότερου ενδιαφέροντος αλλά και σε εξειδικευμένα. Ένα ευέλικτο νήμα της στάθμης που άλλοτε τανύζεται ισορρο­ πώντας σε ένα λόγο διδακτικό και άλλο­ τε ξετυλίγεται μαιανδρικά για να παρα­ σύρει τον αναγνώστη στις δολιχοδρομικές διαδρομές ενός πληθωρικού, ανή­ συχου κριτικού πνεύματος.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ Οι δρόμοι της σκέψης Δώδεκα Έλληνες στοχαστές Αθήνα, Κέδρος, 1996 Σελ.150

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ

ΜόΙΐζΜΙοφόρησαν

Στον τόμο αυτό παρουσιάζονται τα κυριότερα παιχνίδια που επινόησαν οι ο­ παδοί του κινήματος από το 1921 μέχρι το 1962. Πρέπει να γίνει κατανοητό - επι­ σημαίνει ο Αντρέ Μπρετόν - πως όταν μι­ λάμε για «λογοπαίγνια», εννοούμε ότι ε­ κείνο που διακυβεύεται δεν είναι οι λέ­ ξεις αλλά οι πιο μύχιοι λόγοι της ύπαρ­ ξής μας. Εξάλλου - συνεχίζει χαρακτηρι­ στικά ο πάπας του σουρεαλισμού - οι λέ­ ξεις σταμάτησαν να παίζουν. Οι λέξεις κάνουν έρωτα. Ν. Κώτσιου

ΘΕΟΛΟΓΙΑ Η υ π ό θ ε σ η το υ Θ ε ο ύ Θεός μπορεί να μην υπάρχει. Ίσως όμως να είναι η πιο σημα­ ντική πραγματικότη­ τα στον κόσμο. Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η βασική άποψη της Αγγλίδας, πρώην μονα­ χής και νυν συγγραφέως, Κάρεν Άρμστρονγκ στη συναρπαστική αυτή μελέτη. Όπως γράφει και η ίδια η συγγραφέας, η έννοια «Θεός» κα­ τέχει ένα ολόκληρο φάσμα νοημάτων, μερικά από τα ο­ ποία είναι τελείως αντιφατικά μεταξύ τους. Την ίδια στιγμή, η ίδια η ιδέα του Θεού δεν αναπτύχθηκε από ένα καθορι­ σμένο σημείο ούτε εξελίχθηκε κατά τρό­ πο γραμμικό προς μια τελική σύλληψη. Όντας λοιπόν τεράστιο το ζήτημα του Θεού η Άρμστρονγκ περιορίζεται συνει­ δητά στον μονοθεϊσμό των Εβραίων, των Χριστιανών και των Μουσουλμάνων δί­ χως τούτο να σημαίνει ότι δεν γίνονται ε­ κτενείς, κάποτε, αναφορές σε παγανιστικές λατρείες, στον Ινδουισμό και το Βουδισμό.

Η «Ιστορία του Θεού» δεν είναι μόνον μια ιστορική αναδρομή στην πορεία που εί­ χε η έννοια «Θεός» μέσα στο χρόνο: ό­ ντας αποστασιοποιημένη από δόγματα, θρησκεύματα ή θεολογικές θεωρίες, η συγγραφέας διεισδύει βαθιά μέσα στην «καρδιά» των διαφόρων προβλημάτων και ζητημάτων που αφορούν στο Θεό. Αναλύει, ερευνά και ασκεί μια πολυεπίπεδη κριτική συνδυάζοντας επιτυχημένα θεολογικές, φιλοσοφικές, κοινωνιολογι­ κές και ιστορικές προσεγγίσεις. Πάνω απ’ όλα όμως, το βιβλίο της είναι μια ι­ στορία της ανθρώπινης αγωνίας που χα­ ρακτηρίζει τη λεγάμενη «υπόθεση του Θεού». Η μετάφραση του Φώτη Τερζάκη ανταποκρίνεται πολύ καλά στη ζωντάνια και την καθαρότητα του λόγου της Αγγλίδας συγγραφέως. Η. Μαγκλίνης

ΠΑΙΔΙΚΑ Μια δ α σ κ ά λ α π ο υ έ δ ιν ε λ ύ σ ε ις Ο Ι.Δ.Ι. αφηγείται συμβάντα καθημερινά που οι τρόποι διαπλοκής τους καταγρά­ φουν καταστάσεις και προβληματι­ σμούς ουσιαστικούς. Μια νεαρή δασκά­ λα από την πόλη, αποσπάται σ’ ένα χω­ ριό. Πολλές φορές με την παιδαγωγική της πρακτική, με τον τρόπο συμπεριφο­ ράς της απέναντι στους άντρες που την επιθυμούν αλλά και με τον ξενιτεμό, την παλιννόστησή της και την οριστική δια­ μονή της στο χωριό, είναι το κέντρο συζητήσεων. Ζητήματα οικολογικού πε­ ριεχομένου, ευρύτερου διαπολιτισμικού, υποδειγματικής παιδαγωγικής συλλογιστικής, διαπροσωπικών σχέσε­ ων και ενός υποδειγματικά οραματικού ανθρωπισμού τίθενται σ’ αυτό το βιβλίο. Η αφήγηση εγγράφει ένα ρεαλιστικό όφος με λιτά στοιχεία που ξέρει, σε συναι________________ σθηματικές κορυ­ φώσεις, να γίνεται ΙΑ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ποιητικό. Πρόκειται Ένα δέντρο στο ποτάμι Εικον.:Σπ. Γούσης για ένα σημαντικό Αθήνα, Πατάκης, 1996 μυθιστόρημα για Σελ. 128 μεγάλα παιδιά, από

τα καλύτερα των τελευταίων χρόνων στην ελληνική παιδική λογοτεχνία. (Για παιδιά από 11 ετών και για εφήβους) Γ. Παπαδάτος

Π ο ιο ς ν α είν α ι; Ο Ονόματα δε λέμε είναι ένα αγόρι όλο αργύρω κοκορελη «πνεύμα αντιλο0 Ονόματα δε λέμε γίας», που συνεχώς Αθ^ α· 1996 μπλέκεται σε τρε­ λές περιπέτειες, α­ στείες καταστάσεις και ιστορίες γεμά­ τες φαντασία. Αιτία των παθημάτων του είναι η επιμονή του να κάνει το αντίθετο απ’ ό,τι του λένε. Το αληθινό όνομά του θα το ανακαλύψει ο αναγνώστης στο τέ­ λος της ιστορίας, α­ φού ξετυλιχτεί μια διασκεδαστική και κεφάτη ιστορία. Ο Ονόματα δε λέμ ε είναι ένα σύγχρονο παραμύθι με στοιχεία κόμικς, γεμάτο ζω­ ντάνια και ευρήματα, μοντέρνο στο στιλ και με φανταστική εικονογράφηση του Γιώργου Χαλκιά, που ζωντανεύει τις ι­ στορίες στα μάτια των αναγνωστών. (Από 5 ετών και άνω) Κ. Δ. Μαλαφάντης

Π α ιδ ικ έ ς ε μ π ε ιρ ίε ς Στο βιβλίο περιγράφεται ένα πασχαλιά­ τικο οικογενειακό ταξίδι στη Σπάρτη, μ’ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την πε­ ριοχή και τα πασχαλιάτικα έθιμα, όλα δοσμένα από τη σκοπιά ενός πιτσιρίκου, που με αφοπλιστική ελικρίνεια και αφέ­ λεια σχολιάζει τον κόσμο των μεγά­ ΒΟΥΛΑΜΑΣΤΟΡΗ λων. Το παιδί, εκτός Εκείνητη φορά από μια διαπεραστι­ Αθήνα, Πατάκης, 1996 Σελ.64 κή ματιά κι α­ συγκράτητη γλώσ­

σα, διαθέτει και πρωτόγνωρη τόλμη και πλούσια φαντασία, μετατρέποντας έτσι τις συνηθισμένες καταστάσεις σε αληθι­ νές περιπέτειες. Έτσι θυμάται τα αρχαία Σπαρτιατόπουλα, το βουνό-τούρτα, τη σπηλιά με τις γόνδολες, το μισοπεθαμένο χωριό και την κακιά Μάγισσα, τη βόλτα του Επι­ ταφίου, τον πόλεμο της Ανάστασης, το αρνί, την πέτσα του και τον τελευταίο Μοϊκανό. Μέσα από τον αυθόρμητο λόγο του η συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να διακωμωδήσει ή κι απλώς να επισημάνει ορισμένες υποκριτικές καταστάσεις, α­ παράδεκτες συνήθειες και παλιομοδίτι­ κες αντιλήψεις που κυριαρχούν ακόμα στις κοινωνικές σχέσεις. (Από 6 ετών και άνω) Κ. Δ. Μαλαφάντης

Έ νας

ερ ω τευ μ ένο ς σ κύλος

Οι συγγραφικές περιπλανήσεις στις πε­ ριοχές του ονείρου, του Χ.Μ., κι αυτή τη φορά συνεχίζονται. Η ποιητικότητα, γνώριμο άλλωστε στοιχείο του ύφους του, συνδέοντας τα επίπεδα μορφής και περιεχομένου, ανατέμνει τη φαντασία και την πραγματικότητα μέσα από δρό­ μους ανείπωτης ομορφιάς αφήνοντας μια αίσθηση νοσταλγίας στις λεωφό­ ρους του ρέοντα χρόνου. Κυρίως του ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΥΛΩΤΗΣ μελλοντικού. Γιατί Ο Κάδμος, η σκυλίτσα του και ο παρελθοντικός και το φεγγάρι Εικον.: Φ. Στεφανίδη και ο παροντικός σε Αθήνα, Καστανιά)της, 1996 όλα τα βιβλία του Σελ.28 -------------------------- συγγραφέα, δου­ λεύουν για ένα ευ­ τυχισμένο μέλλον είτε ατομικό, είτε κοι­ νωνικό. Όλοι οι ήρωές του συναντώνται κάπου στο μέλλον, οι κοινωνίες του είναι μάλλον ονειρικές, αυτόνομες, οικολογι­ κές. Οι αισθήσεις που αναδύονται δεν εί­ ναι γήινες μόνο, είναι συμπαντικές κι η α­ νάμνησή τους ως συμπληρώματα φθαρ­ τών εικόνων είναι γενέθλια. Ο Κάδμος, λοιπόν, είναι ένας σκύλοςφύλακας του αρχαιολογικού Μουσείου της Θήβας. Θα ερωτευτεί μια σκυλίτσα

που κατοικεί στο φεγγάρι. Κάποτε θα την ανταμώσει σ’ ένα τοπίο όπου θα δει τις αληθινές πραγματώσεις των ακίνη­ των εικόνων του Μουσείου. (Για παιδιά από 7-10 ετών) Γ. Παπαδάτος

Πληγές εμφυλίου Το μυθιστόρημα αυτό είναι το τρίτο ΜΠΙΛΛΥΟΙΚΟΝΟΜΟΥ-ΡΟΖΕΝ μέρος μιας τριλο­ Ένα χελιδόνι το χειμώνα Αθήνα, Πστάκης, 1996 γίας με ηρωίδα την Σελ. 256 Αντιγόνη. Στα δύο πρώτα βιβλία - Ο -------------------------πόλεμος της Αντιγό­ νης και Η άλλη πλευρά του βουνού - πα­ ρακολουθούμε την ηρωίδα, μικρό κορί­ τσι, στο σπαραγμό του Εμφυλίου κι αρ­ γότερα να πληρώνει με υποχρεωτικό ξε­ νιτεμό τις πολιτικές ιδέες των γονιών της. Στο μυθιστόρημα Ένα χελιδόνι το χειμώ ­ να, η Αντιγόνη γυρίζει στην Ελλάδα του ’50. Έχει να διαβεί την πύλη της ενηλικίωσής της και ν’ αντιμετωπίσει ταυτό­ χρονα το πένθος και τις απώλειές της, κλείνοντας, με τη σοφή καθοδήγηση της γιαγιάς της, τους παλιούς ανοιχτούς λο­ γαριασμούς. Παράλληλα με τη χώρα ο­ λόκληρη, το νεαρό κορίτσι αγωνίζεται να επουλώσει τις πληγές του και να οραμα­ τιστεί το αύριο. (Από 13 ετών και άνω) Κ. Δ. Μαλαφάντης Αλτρουϊσμός Η Πηνελόπη, νεαρή Αθηναία φοιτήτρια της Ιατρικής, αποφασίζει, παρά τις α­ ντιρρήσεις της παντρεμένης αδελφής της, να γραφτεί ως εθελόντρια στη διε­ θνή οργάνωση «Γιατροί χωρίς σύνορα», όπου η Ελλάδα μετέχει σαν δραστήριο μέλος. Σκοπός της οργάνωσης είναι να προσφέρει βοήθεια στις χώρες που χτυπήθηκαν από ________________ συμφορές: πολέ­ ΝΙΤΣΑΤΖΩΡΤΖΟΓΛΟΥ μους, τυφώνες, Χωρίς Σύνορα πλημμύρες, αλλά Αθήνα, Καστανιάτης, 1996 και από επιδημίες και πείνα.

Τα ανίψια της νεαρής γιατρίνας, εν­ θουσιασμένα με την ιδέα, αποφασίζουν να τη μιμηθούν, όταν θα μεγαλώσουν και αρχίζουν μαζί της αλληλογραφία. Έτσι μαθαίνουν τις δραστηριότητες και τις περιπέτειες των γιατρών στη Γιουγκο­ σλαβία, την Αρμονία, την Αφρική και τις Φιλιππίνες, που η Πηνελόπη επισκέπτε­ ται διαδοχικά. Παρακολουθούν ακόμα τη γνωριμία της με ένα νεαρό γιατρό και ξαναβρίσκονται όλοι στην Αθήνα, ικανο­ ποιημένοι που πρόσφεραν τη βοήθειά τους στην ανθρωπότητα, και έτοιμοι για καινούριες εξορμήσεις. (Από 10 ετών και άνω) Κ. Δ. Μαλαφάντης

Φανταστικό σχολείο Πρόκειται για μια πολύ όμορφη συλλογή από 19 ποιηματάκια, που αντλούν τη ΣΟΦΙΑΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ θεματολογία τους Θαλασσινό σχολείο από τη ζωή και τη Ζωγραφιές: Λιάνα Μερτζάνη χαρά των παιδιών. Αθήνα, Δελφίνι, 1996 Σελ. 46 Υπάρχουν αρκετά ποιήματα για το σχολείο και για στιγ­ μές της μαθητικής ζωής, για το καλο­ καίρι και τις καλο­ καιρινές διακοπές, καθώς και για τα αδελφάκια των παι­ διών και τις μεταξύ τους σχέσεις, που για τα ίδια αντιπρο­ σωπεύουν τον κό­ σμο ολόκληρο. Υπάρχουν ακόμα ποιήματα για τη μητέρα, τον ξενιτεμένο πατέρα, προ­ σευχές και ποιήματα για το ομορφότερο ανθρώπινο συναίσθημα, την αγάπη. Και δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά, για­ τί ο εγωκεντρισμός και τα ενδιαφέροντα των παιδιών μικρής ηλικίας στρέφονται κυρίως γύρω από αυτά τα θέματα. Και α­ πό αισθητική πλευρά η Σ. Χατζηδημητρίου καλώς πράττει: στα ποιήματά της α­ κολουθεί τον «παραδοσιακό» ποιητικό

τρόπο1 χωρισμένα σε ισόστιχες στρο­ φές, με πετυχημένη ομοιοκαταληξία, ε­ ξασφαλίζει τη μουσικότητα των ποιημά­ των έτσι που να αρέσουν περισσότερο στα μικρά παιδιά. Αξιόλογη είναι και η εικονογράφηση του βιβλίου, πολύχρωμη και δισέλιδη, που υπάρχει ως φόντο και αναφέρεται στο θέμα του κάθε ποιήματος, με σαφές, περιγραμμικό σχέδιο. (Από 5-8 ετών) Κ. Δ. Μαλαφάντης

Χαρούμενα βιβλία Πρόκειται για τέσσερα βιβλία από μια σειρά που έχει τίτλο «Χαρούμενες οικο­ γένειες». Ένας μάγος με την οικογένειά του διασκεδάζει τον κόσμο, τα παιδιά της κυρίας Παραπατά βρήκαν τη λύση για να μην... παραπατά η μητέρα τους, η κυρία Σαπουνάδα βρήκε τρόπο για να μην πλήττει και μια υδραυλικός που δεν αποχωριζόταν τα εργαλεία της έσωσε α­ πό βέβαιο πνιγμό έ­ να καράβι! Οι ήρωΑΛΑΝΑΛΜΠΕΡΓΚ ες των ιστοριών εί­ Ο κύριος Κόσμο ο Μάγος Η κυρία Παραπατά ναι καθημερινοί, δη­ η σερβιτόρα μιουργικοί και ε­ Το καθαριστήριο της κυρίας Σαπουνάδα φευρετικοί, δεν Η κυρία Τάπα η υδραυλικός υπάρχουν στερεοΕικον.: Τζ. Ράιτ-Τζ. Άλμπεργκτυπικοί ρόλοι στην Α. Άμστατζ-Τζ. Ράιτ Μτφρ.: Κ. Σχινά-Χ. Βλαβιανός πρακτική τους, και Αθήνα, Νεφέλη, 1996 πάντα κινούνται α­ Σελ. 24,24,24,24 νάμεσα στη φαντα­ σία και την πραγμα­ τικότητα έχοντας μεταξύ τους σχέσεις ι­ σοτιμίας, φιλίας, αποδοχής της ιδιαιτε­ ρότητας, συνεργασίας και αλληλοβοή­ θειας. Οι ιστορίες είναι διασκεδαστικές και χαρούμενες. Το χιούμορ που απο­ πνέουν είναι ευφυές και αθώο συνάμα. (Για παιδιά από 5-8 ετών) Γ. Παπαδάτος

Μελέτη ζωής Είναι ένα βιβλίο επιστημονικής φαντα­ σίας πολύ ενδιαφέρον, γιατί πέρα από την πολύ καλή δόμηση και την εντεινόμενη πλοκή, θέτει προβληματισμούς

Μόλις ΚνκΙορρηοαν

ΖΑΝ ΖΟΥΜΠΕΡ ΤαπαιδιατουΝωε Μτφρ.: Μ. Ντε Κάστρο Αθήνα, Καστανιώτης, 1996

σύμφυτους με την ανθρώπινη επιβίω,,,

σΠ και το μέλλον του πλανήτη μας. Αποκαλύπτει δε τις απεριόριστες δυνα­ τότητες του ανθρώ­ που που όταν λει­ τουργεί σε συνθή­ κες αγάπης που μπορεί και να τις γεννάει ο κίνδυνος, μεγαλουργεί. Από μάλλον άγνω­ στες αιτίες, ένας ενσκήπτων χειμώνας με χιόνια, αποκλείει μια οικογένεια σ’ έ­ να απομακρυσμένο σπίτι. Το θάρρος ό­ μως, η συνεργατικότητα και η αγάπη που νιώθουν τα μέλη της δεν λείπουν και τα επικίνδυνα απρόοπτα, βέβαια, ε­ πικρατούν. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα όπου μέσα από την κοσμοθεωρία του, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου, επαγ­ γέλλεται μια ευτυχισμένη ζωή για την ανθρωπότητα για ένα σημαντικό έργο που καταλήγει να είναι ύμνος στη ζωή. Κι είναι αλήθεια ότι τέτοια βιβλία σημα­ τοδοτούν τη λογοτεχνία ως ένα από τα στοιχεία που πρέπει να έχουν θέση στο προσκήνιο της ανθρώπινης σκέψης. Γιατί πλάι στην αναγνωστική απόλαυση λειτουργεί έξοχα και η αφύπνιση των συνειδήσεων. (Για παιδιά από 10 ετών και για μεγά­ λους) Γ. Παπαδάτος

Τα παιδιά συν-δημιουργοί της μεγάλης τέχνης Τι τυχερά είναι τα σημερινά παιδιά που μπορούν να έχουν στα χέρια τους τέτοια βιβλία, αριστουργηματικά στην αισθητι­ κή - πώς αλλιώς αφού περιέχουν φωτο­ γραφίες έργων ιερών τεράτων της τέ­ χνης - και χρηστικά για τη μετάδοση - ό­ σο είναι δυνατόν - των συμβολισμών και των κωδίκων τους!

Το καθένα από τα ΣΥΛΒΙΖΙΡΑΡΝΤΕ παραπάνω τέσσερα ΚΛΑΙΡ ΜΕΡΛΩ-ΠΟΝΤΥ ΝΕΣΤΟΡΣΑΛΑΣ βιβλία της σειράς Οι τοιχογραφίες του Τζότο «Παιχνίδια με την Οι πίνακες του Πάμπλο Τέχνη» αποτελείται Οι μουσαμάδες του Σαγκάλ ...του Ντα Βίντσι από τέσσερα μέρη. Μτφρ.: Γ. Ράικος Το πρώτο, με χι­ Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 ουμοριστικά σκίτσα Σελ. 40,40,40 και λιτά κείμενα ανα- --------------------------φέρεται στους σπουδαιότερους σταθ­ μούς της ζωής του καλλιτέχνη και το δεύτερο μέρος, με παιγνιώδη τρόπο (παιχνίδι της χήνας), παρουσιάζει την ε­ ποχή του (ιστορικά και πολιτιστικά γεγο­ νότα). Στη συνέχεια, στο τρίτο μέρος, παρατί­ θενται αντιπροσωπευτικά του έργα (με ερωτήσεις, πληροφορίες, κουίζ με εικόνες-αποσπάσματα των έργων κ.ά. εργα­ σίες) και στο τέταρτο, αποκαλύπτονται οι απαντήσεις και οι λύσεις των διαφό­ ρων δραστηριοτήτων. Είναι δηλαδή αληθινά εργαλεία που με ευχάριστο και αβίαστο τρόπο κάνουν τα παιδιά κοινωνούς και «συν-δημιουργούς» - αναγνώστες της μεγάλης τέ-

χνης-

(Για παιδιά από 9-12 ετών). Γ. Παπαδάτος

Η αιώνια φιγούρα Στο λυκόφως ήδη ΜΙΓΚΕΛΔΕ ΘΕΡΒΑΝΤΕΣ του 20ού αιώνα ένας Δον Κιχώτης ιππότης έρχεται από Διασκ.: D. Watbrecker Εικον.: D. Eisenburger τα παλιά, πολλές Μτφρ.: Ε. Βαρδάκη-Βασιλείου φορές κρούει την Αθήνα, Πατάκης, 1996 Σελ. 98 πόρτα της συνείδη­ σής μας και κάθε φορά μας θυμίζειτούτο: ότι πάνω από τις μηχανές τις φοβερές που λειτουργούν με πτητικά υγρά ή με ηλεκτρονικά μέσα, την πρώτη θέση στην ψυχή του ανθρώ­ που πάντα θα έχουν οι αθώοι κι αμέρι­ μνοι κι οι ανιδιοτελείς κατασκευαστές ο­ νείρων. Οι παραμυθάδες που σκιαμα­ χούν με τα ορατά κι αόρατα εγγαστρί­ μυθα τέρατα πάσης εξουσίας κι εγκαθι­ δρύουν «άνευ ορίων και όρων» την αέναη άνοιξη της ποίησης και της φαντασίας. (Για παιδιά από 9 ετών και για εφήβους) Γ. Παπαδάτος

Άγρια περιπέτεια Ο Τζακ Λόντον, ένας περιπλανώμενος συγγραφέας στις αρχές του αιώνα, δη­ μοσιεύει μια σειρά βιβλίων, τα περισσό­ τερα των οποίων αφηγούνται ιστορίες με ζώα της Άγριας Φύσης του αμερικανι­ κού βορρά. Ο Ασπροδόντης, μισός λύκος-μισός σκύλος, περιδιαβαίνει χιονι­ σμένα δάση και μέσα από τη σχέση του μετά άλλα ζώα, σχέση φονικού πάντα μί­ σους, αλλά και με τους ανθρώ­ ΤΖΑΚΛΟΝΤΟΝ πους, ύστερα α­ Ο Ασπροδόντης πό μιαεπώδυνη Εικον.: Φ. Μινιόν Διασκ.: Ρ. Μπουντέ αιχμαλωσία, αΜτφρ.: Σ. Σκουλικάρη φοσιώνεται μέ­ Αθήνα, Πατάκης, 1996 Σελ. 238 χρι αυτοθυσίας σ’ έναν δικαστή 0 ΑΣΠΡΟΔΟΝΤΗΣ κι εκεί γνωρίζει την πραγματική αγάπη. Παρότι διασκευ­ ασμένο το βι­ βλίο, δίνει την αί­ σθηση μιας πλή­ ρους αφήγησης περιστατικών. Σ’ αυτό βέβαια βοηθάει και η πολύ καλή μετά­ φραση. Οι νόμοι της φύσης αναδύονται και δείχνουν το πρόσωπό τους σκληρό και άτεγκτο. Με μια άκρως οικολογική συλλογιστική ο συγγραφέας θαυμαστά τους ερμηνεύει μέσα από τις ρεαλιστικές περιγραφές και τις ενστικτώδεις συμπεριφορές των πλασμάτωντης. Είναι ένα από τα πιο υπέροχα βιβλία από όσα έχουν γραφτεί με παρόμοια θέματα. (Για παιδιά από 10 ετών και για εφήβους) Γ. Παπαδάτος

Ο τρομερός Λουκάς και ο Λύκος... Ο Λουκάς είναι ένα τρομερό γουρουνάκι. Στο πρώτο βιβλίο ως... Μασκοφόρος Εκδικητής τρομάζει τους πάντες ακόμα και τον πατέρα του. Στο δεύτερο πηγαί­ νοντας φαγητό στη γιαγιά του, στο δά-

σος, έρχεται αντιμέτωπος με το λύκο, ο οποίος συγχέει το ρόλο του με αυτόν των γνωστών παρα­ μυθιών για τα τρία γουρουνάκια και την Κοκκινοσκουφίτσα, τα COLIN MC NAUGHTON οποία προσπα­ Μπου! Ουπς θεί να θυμηθεί. Μτφρ.: Α. Παπασταύρου Ξεκαρδιστικές Αθήνα, Παπαδόπουλος, 1996 και ενδιαφέΣελ.32 ρουσες για τη μεταμυθοπλασία που εγγράφει και για τις περιπτώσεις διακειμενικότητας που αποτυπώνει. Ενδιαφέ­ ρον βιβλίο (το δεύτερο) και για τους ερευνητές. Η εικονογράφηση είναι αριστουργηματική. (Για παιδιά από 4-10 ετών) Γ. Παπαδάτος

Η σωστή διατροφή με χιούμορ Ένα ένζυμο, ο. Μάκης Ενζυμά κης είναι στο στομάχι της Μα­ ρίας που κατα πίνει αμάσητες τις τροφές. Κι νειρεύεται έναν παράδεισο που εκεί οι τρο φές είναι ανάλα φρες και τον. χαϊδεύουν...! Με πολύ χιού­ μορ δηλαδή, ευρηματικότητα και παραστατι­ κή εικονογρά­ φηση εξηγείται στα παιδιά η διαδικασία της πέψης και ενημερώνονται για το εί­ δος των τροφών που τη διευκολύ­ νουν. (Για παιδιά 5-8'ετών) Γ. Παπαδάτος

Δ ύο ά ν τρες, μ ια γ υ ν α ίκ α. Οι α ν ομ ο λ ό γ η τες σ χ έσ εις μ ια ς εφ η βείας. Ο ήλιος του κ α λ ο κ α ιρ ιο ύ , του μ εσ η μ εριού . Α ισ θη σ ια σμ ός. Ε ρ ω τ ικ ό ς π αροξυσμ ός. Το νύχι εκείνης. Το π α ιχ ν ίδι της αφήγησης, του χ ρόνου, τω ν σω μάτω ν. Τα α σ α φ ή ό ρ ια της η θο γ ρα φ ία ς, της ερ ω το γ ρ α φ ία ς.

W

ΜόλιςΚνχλοφόρησαν

0 " '

ΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΟ Ν Τ Η Σ Ε Σ Τ ΙΑ Σ Α Θ Η Ν Α -Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν ΙΚ Η -Α Ε Υ Κ Ω Σ ΙΑ

ΤΑ Κυκλοφορούν

4 6

Μ Ι Κ Ρ Α

I

τίτλοι

βιβλιοπωλεία

σε

όλα

τα

500 δραχμές ΚΛΑΣΙΚΑ ΕΛ ΛΗ Ν ΕΣ

ΛΑΤΙΝΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 38.31.078, FAX: 36.28.950 — ΥΠΟΚ/ΜΑ: Ν. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ 122, 563 34 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ.: (031) 70.63.54-5 — Web site: http://www.conceptum.com.gr/patakis

εκδόσεις

Π Ο Λ ΙΣ

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΤΛΑΟΤ

μυθιστόρημα

Έ να μυθιστόρημα για τη δεκαετία του ’60, για την παιδική ηλικία στο κέντρο της Αθήνας' για τα παιχνίδια, τα αστεία, τα ψέματα και τα τρομερά μυστικά' για τις καλές και κακές μέρες μιας χώρας που μεταμορφώνεται σε μια άλλη χώρα.

(Κδόσας Π Ο Λ ΙΣ · ΟΜΗΡΟΥ 32 · 106 72 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛ. 36 43 382 · FAX 36 36 501 και στη ΣΤΟΑ του ΒΙΒΛΙΟΥ · ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 . ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛ. 3 2 16 148

/

/

επιμέλεια: Βασίλης Καλαμαράς

«Πρωτομαγιά με τον σουγιά/χαράξαν τον φεγγίτη ». 0 σ τίχος είναι του Νίκου Γκάτσου από τον δίσκο «Νυν και αεί» (μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος). Μήνας Μάιος με ή χωρίς σουγιά. Μάιος: ανθισμένα λιβάδια με παπαρούνες. Μάιος εν τω άσ τει: με ή χωρίς ανθισμένους κήπους. Μάιος των εξορμήσεω ν - ελπ ίζουμε όχι απ οκλειστικά των εκδρομικώ ν, αλλά και των βιβλιοφ ιλικώ ν. Ας μυρίσουμε - συγγνώμην - ας δούμε τι ετο ιμ άζο υ ν για τον μήνα Μάιο οι εκδ ό τες G utenberg, Ν εφέλη, Οδυσσέας, Πλέθρον, Υπερίων, Ωκεανίδα.

_____________ ΠΑΕΟΡΟΝ

Σειρά: Ανθρώπων άστεα Μιράντα Βίκερς «Οι Αλβα­ νοί» (μτφρ. Εύα Πέππα), Γκόντφρι Γ|ούντουϊν «Οι Γενίτσαροι» (μτφρ. Τρισεύγενη Παπα'ίωάννου), Robert Drews «Η έλευση των Ελλήνων» (μτφρ. Τούλα Σιετή). Μελέτες: Νίκος Μπελαβίλας «Χωρογραφία του Αι­ γαίου των πειρατών». Λογοτεχνία: Σούζαν Σόνταγκ «Ο εραστής του η­ φαιστείου» (μτφρ. Αντώνης Γαλέος), Χρήστος Χρυσόπουλος «Οι συντα­ γές του Νάίολέοντα Δελάστου», Ντανιέλ Πενάκ «Συγγραφείς σε τιμή ευκαιρίας» (μτφρ. Καλλιό­ πη Πατέρα), Μιχάλης Καρακατσάνης «Μπλακ άουτ», Μιχάλης Μανωλίδη ς «Τη χρόνια του Mahler».

Υπόήώοιν

Σειρά: Επικοινωνία Γ. Β έλτσ ος «Κείμενο στα "Νέα"» (1992-1997). Σειρά: Λαϊκός πολιτισμόςΤ ο π ικ έ ς κ ο ινω νίες Σ. Δαμιανάκος, Ε. Ζακοπούλου, Χρ. Κ α σ σ ίμης, Β. Ν ιτσιά κος «Εξουσία, εργασία και μνήμη σε τρ ία χ ω ρ ιά της Ηπείρου». Σειρά: Μικρόκοσμος __________ ΩΚΕΑΝΙΔΑ

Κάρλος Φουέντες «Ντιάνα» (μυθιστόρημα). Η ερωτική σχέση του συγγραφέα με την ηθοποιό Τζιν Σίνμπεργκ (μτφρ. Κλαίτη Σωτηριάδου). Η βιογραφία του «Λόρδου Βύρωνα» από τον Αντρέ Μωρουά (μτφρ. Λήδα Παλλαντίου). Μανόν Λεσκώ «Αβά Πρεβώ» (μτφρ. Έφη Κορόμη­ λά).

Η. Bloom «Η θρα ύσ η των δ οχείω ν» (μτφρ. Γ ιά ννης Σ κ α ρ π έλο ς ), Μ. F o ucault «Αυτό δ ε ν ε ίν α ι π ίπ α » (μ τ φ ρ .

Γ. Σ π α ν ό ς ),

Μ.

Foucault «Η σκέψη τού ε­ κτός». Σ ε ιρ ά : Θ ε ω ρ ία Λ ο γ ο τ ε ­ χνίας και κριτικής Δ. Δημηρ ο ύ λ η ς «Ο π ο ιη τ ή ς ω ς Έθνος: αισθητική και ιδεο­ λογία στον Γ. Σεφέρη».

G U TEN BERG_____________

ΝΕΦΕΛΗ___________________________________

John Chadwick «Ο μυκηναϊκός κόσμος». Ο αποκρυπτογράφος της Γραμμικής Β μάς π α ­ ρουσιάζει τον μυκηναϊκό πολιτι­ σμό. «Η εισαγωγή στον “Μόμπι-Ντικ” του Χέρμαν Μέλβιλ» του Α.Κ. Χριστοδούλου. Ο μεταφραστής του κορυφαίου έργου μάς εισά­ γει στον κόσμο του Αμερικανού συγγραφέα. Στη σειρά «Orbis Literae» εκδίδεται το «Γουάιτ Τζάκετ» του Χέρμαν Μέλβιλ. Μια ακόμη ναυτική περιπέτεια - αλ­ λά μια περιπέτεια ψυχής (μτφρ. Έφη Καλλκρατίδη). Νικολάου Κάλας «Εστίες Πυρκαγιάς». Το κο­ ρυφαίο θεωρητικό έργο του ποιητή, δοκιμιογρά­ φου και κριτικού τέχνης - που το έργο του στην Ελλάδα π αραμένει ά­ γνωστο (πρόλογος: Αλε­ ξάνδρα Δεληγιώργη, μτφρ. Γιάννα Σαββίδου). Σ. Κουτσουλέλου-Μίχου «Η γλώσ­ σα της διαφήμισης». Μια κειμενογλωσσολογική προσέγγιση του διαφημιστικού κειμένου. Λεβ Σ. Βιγκότσκι «Η σκέψη στην κοινωνία». Ένας από τους πιο γνωστούς ψυχολόγους, που τα συγγράμματά του έχουν καθο­ ρίσει την πορεία πολλών κλά­ δων των ανθρωπιστικών επιστη­ μών. «Βασικό λεξικό ξένων λέ­ ξεων της νέας ελληνικής» των Ευ. Παπακυριακού και X. Παπακυριακού. Στον τόμο περιέχεται το σύνολο των λέξεων που εισήλθαν στον κορμό της ελληνι­ κής. Σ. Μ πουζάκης «Γεώργιος Α. Παπανδρέου (1888-1968). Ο πολιτικός της παιδείας». Ο πρώτος τόμος, όπου καταγρά­ φεται όλη η πολιτική του Γέρου της Δημοκρατίας σχετικά με την παιδεία και την εκπαίδευση στη χώρα μας.

Σειρά: Ξένη Πεζογραφία (επ. σειράς: Χάρης Βλαβιανός): Ε.Λ. Ντοκτόρου «Διε­ θνής έκθεση» (μυθιστόρημα), σε μτφρ. Γ. Τσακνιά και Μαργ. Ζαχαριάδου και Γκράχαμ Σουίφτ «Τελευταίες εντολές» (μυθιστόρημα) βραβείο Booker 1996, σε μτφρ. Μαρίας Τσάτσου. Σειρά: Νεότερος Ευρωπαϊκός Πολιτισμός (επ. σειράς: Παναγιώτης Κονδύλης): Norbert Elias «Η εξέλιξη του πολιτισμού» (μτφρ. Έμμυ ΒαϊΚούση), Jacob Burckhardt «0 πολιτισμός της Αναγέννησης στην Ιταλία» (μτφρ. Μαρία Τοπάλη), Wilhelm Mulmann «Ευρωπαϊκή λογοτεχνία και παγκόσμιος πολιτισμός» (μτφρ. Κ. Κουτσουρέλης). Σειρά: Πανεπιστήμιοτης Οξφόρδης (επιμ. σειράς: Χάρης Βλαβιανός) «ΛεξικόΤέ­ χνης και Καλλιτεχνών» (μτφρ. Ειρήνη Οράτη). Σειρά: Ποίηση Περιοδικό «Ποίηση» 9οτεύχος - Εξαμηνιαίο περιοδικό για την11§τική τέχνη.

William Blake «Οι γόμοι του ουρανού και της κόλασης» (δίγλωσση έκδοση), σε εισ.-μτφρ.-σχ. Χάρης Βλαβιανός. Γιώργης Παυλόπουλος «Λίγος Αμμος» (ποιήματα). Σειρά: Πεζογραφική Παράδοση (επ. σειράς: Νάσος Βαγενάς) Αλέξανδρος-Ρίζος Ραγκαβής «Λέιλα και άλλα διηγήματα» (φιλολογική επιμ.: Λπσα Χστζοπούλου). Σειρά: Σύγχρονη Ελληνική Πεζο­ γραφία. Νίκος Δήμου «Από την οδό Ρήνου στην Hes Strasse» (αυτοβιογραΝίκη Λοϊζίδη «Ημερολόγιο θερα­ πείας» (νουβέλα). ·' β β η Β Β Β μβ· Ηλίας Πετρόπουλος «Ιστορίατης καπότας» (Λαογραφική μελέτη). Σειρά: Ιστορία Επ. σειράς: Αντ. Λιάκος-Έφη Γαζή.

Benedict Anderson «Φαντασιακές κοινότητες» (Στοχασμοί για τιςαπαρχές και τη διάδοσητου εθνικισμού), σε μτφρ. Ποθητή Χατζαρούλα. Σειρά: Βιβλίαγια τη μουσική Theodor W. Adorno «Κοινωνιολογίατης μουσικής» (μτφρ. ΦώτηςΤβρζάΗΚ). __________________________________ΥΠΕΡΙΩΝ Gottfied Wilhelm Leibniz (1646-1716) «Η Μοναδολογία», σε ει­ σαγωγή Γεράσιμου Βώκου και μετάφραση |Στέφανου Λαζαρίδη. Πρόκειται για ένα από τα τελευταία κείμενα του Λάιμπνιτς, γραμμένο δύο μόλις χρόνια πριν τον θάνατό του.

Martin Heidegger «Ο Holderlin και η ουσία τη ς ποίησης» (δί­ γλωσση έκδοση, σε μτφρ. και επίμ. Θεόδωρου Άδραστου). Με τη μελέτη αυτή ο Heidegger δηλώνει πως δεν φιλοδοξεί να αποσπάσει την ποίηση του Holderlin από την αρμοδιότητα των φιλολόγων και να την προσγράψει στην περιοχή της φιλοσο­ φίας. Το ζήτημα που θέτει δεν είναι αυτό της ερμηνείας επιμέρ ους ποιημάτων, αλλά του καθολικού προσδιορισμού τη ς ουσίας τη ς ποίησης μέσα στην προοπτική τη ς φιλοσοφικής σκέψης.

John Ashbery-Kenneth Koch «Στη σκιά του τρένου» (δίγλωσση έκδοση, επιλογή, παρουσ., μτφρ. Βασίλης Παπαγεωργίου). Οι δύο μεγάλοι εναπομείναντες ποιητές τη ς Σχολής τη ς Νέας Υόρκης.

Υπόέχόοοιν

Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΟ

-

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΔΩΔΩΝΗ Αθήνα, Ασκληπιού 3, S 36.13.029, 36.37.973 Γιάννινα, Μιχαήλ Αγγέλου 27, S 35.026

Ο ι ε κ δ ό σ ε ις « Δ Ω Δ Ω Ν Η » σ υ ν εχ ίζο ν τα ς την π α ρ ά δοση σ το θ εα τρ ικ ό χ ώ ρ ο , έχο υν κ υ κ λ ο φ ο ρ ή σ ει μ έχρ ι σ ή μ ερ α : Α '. Β '.

Παγκόσμιο Θέατρο: 159 τό μ ο ι με 184 θ εα τρ ικ ά έρ γ α Σύγχρονο Ελληνικό Θέατρο: 65 τό μ οι με 124 θ εα τρ ικ ά έρ γ α

F . Νεοελληνική Θεατρική Βιβλιοθήκη: 6 τό μ ο ι με 11 θ εα τρ ικ ά έρ γ α . Μελέτες για το Θέατρο: 17 τό μ οι.

Δ".

Η εξιδανικευμένη εικόνα μιας παραδοσιακής κοινωνίας (που αντιπαρατίθεται προς την αστική) μέσα από μια συγκινησιακή λειτουργία της γλώσσας

Ως προς το σημείο αυτό, ο αφηγητής (ή, αν ύο τριτοπρόσωπες αφηγηματικές φωνές προτιμάτε, ο άνθρωπος που είναι η ίδια η διεκπεραιώνουν τη σύντομη διήγηση στο συγγραφέας), στον επίλογό του, διευκρινίζει πρόσφατο βιβλίο της Κλαίρης Μιτσοτάκη, μιας προσεκτικά ολιγογράφου συγγραφέως, δύο φορές απευθυνόμενος στον αναγνώστη του, πως η βασική ηρωίδα της ιστορίας του, η που παράλληλα μας έχει δώσει κι έναν ενδιαφέ­ Αλεξάντρα, ουδέποτε, στο διάστημα της γνωρι­ ροντα θεατρικό μονόλογο («Οι παράξενοι λόγοι μίας τους, του διηγήθηκε τη ζωή της. Έτσι, αί­ της κυρίας Μποβαρύ»), Η πρώτη φωνή, εκείνη ρονται οι τυχόν υπόνοιες του αναγνώστη για που αναλαμβάνει τη διήγηση της κυρίως ιστο­ μια πιθανή «φωνογραφική» αναπαράσταση ρίας, υιοθετεί ένα τοπικό ιδίωμα, συγκεκριμένα μιας επιτόπιας διήγησης: η πρώτη αφήγηση τη διάλεκτο των Ανωγείων Κρήτης, όπου, άλλω­ δεν είναι παρά κατασκεύασμα, τόσο ως προς στε, διαδραματίζεται η ιστορία. Η δεύτερη α­ την υπόθεση όσο και ως προς τη λεκτική επιλο­ φηγηματική φωνή, εμφανιζόμενη είτε με σύντο­ γή του ίδιου αυτού αφηγητή. Ένα είδος φόρου μες παρεμβάσεις στο σώμα του κυρίως κειμέ­ τιμής σε έναν άνθρωπο και το περιβάλλον του νου είτε με το επιλογικό, ιμπρεσιονιστικών απο­ (ανθρώπινο και φυσικό), πολύτιμα προσωπικά χρώσεων, διευκρινιστικό προς τον αναγνώστη βιώματα που του πρόσφεραν, κείμενο, υιοθετεί αντίθετα μια όπως ο ίδιος καταμαρτυρεί, το μάλλον εξεζητημένη, δοκιμιακή, μήνυμα μιας άλλης ζωής. λογοτεχνικών αξιώσεων, γλώσ­ Με αυτό τον τρόπο επέρχεται η σα. Έτσι, στην πραγματικότητα, αναζητούμενη νομιμοποίηση στο πλαίσιο του όλου κειμένου, του όλου εγχειρήματος που, εί­ δύο αφηγηματικές φωνές κινού­ ναι αλήθεια, δημιουργεί εύλογα νται παράλληλα εκφέροντας έ­ ερωτήματα. Πρώτον, οι αυθαί­ ναν διαφορετικό λόγο έως ότου ρετες επεμβάσεις του δοκιμιααποδειχθεί ότι πηγάζουν από κού λόγου στο ρου της καθαυτό τον ένα και αυτό φορέα εκφώ­ ιστορίας, δίχως καν τυπογραφινησης.

Δ

Κρπιχή

κή διαφοροποίηση, αιτιολογούνται από τη συνειρμική λειτουργία του ίδιου του αφηγητή μπροστά στο υλικό που προσπαθεί να συνθέσει ή να ανασυνθέσει από τα σκόρπια βιώματά του, χρονικά απομεμακρυσμένα από το τώρα της γραφής του κατά μια εικοσαετία. Τούτες οι επεμβάσεις, ωστόσο, μένουν μετέω­ ρες και ξένες προς την αφηγούμενη ιστορία, ε­ νώ κάποιες από αυτές δημιουργούν και εννοιολογική αντίφαση ως προς τα λεγάμενα αυτού του ίδιου του αφηγητή: για παράδειγμα, ενώ στις παρεμβάσεις δηλώνεται πως οι άνθρωποι της υπαίθρου «ένα μονάχα θέλουν: να ζήσουν μ ετά το θάνατό τους» (σ. 32), στον επίλογο, η ί­ δια αυτή αφηγηματική φωνή καταλήγει πως «ο άνθρωπος της υπαίθρου δεν έχει συνείδηση, δεν θέλει να διαιωνιστεί» (σ. 81). Δεν είναι σα­ φές αν στις δύο ρήσεις ο αφηγητής αναφέρεται σε υλικές ή μεταφυσικές επιβιώσεις, αυτά ωστόσο όσο και όλα τα άλλα, που συνθέτουν το περιεχόμενο του δοκιμιακού λόγου, δημι­ ουργούν μια εξιδανικευμένη, φοβάμαι, εικόνα μιας παραδοσιακής κοινωνίας που αντιπαρατί-

Ιψίλο φ(ίλία

Κριτική

θεται προς την αστική μέσα από μια συγκινη­ σιακή λειτουργία της γλώσσας, μέσω της οποί­ ας ερμηνεύεται με φιλοσοφίζουσα διάθεση ο κόσμος. Η καθαυτό ιστορία, ωστόσο, δεν φαίνεται να υποστηρίζει τον ανωτέρω στοχασμό. Βασικό της προτέρημα, η απόδοσή της μέσω διαρκών αφηγηματικών αναχρονιών (με συνεχείς προ­ λήψεις και αναλήψεις), αναπαριστώντας έτσι πειστικά τη λειτουργία της μνήμης ή αλλιώς, την από μνήμης αφήγηση μιας ιστορίας με τις συνακόλουθες συνειρμικές παρεκβάσεις, ίδιον του προφορικού λόγου. Τούτο το γεγονός, σε συνδυασμό με το λεκτικό ιδίωμα που προαναφέραμε, δημιουργεί μια αποδεκτή αφήγηση πάνω στην ιστορία της Αλεξάντρας με τα διά­ φορα σημαντικά ή ασήμαντα γεγονότα που χα­ ρακτηρίζουν τη ζωή της. Η τριτοπρόσωπη, και εδώ, αφήγηση ακολουθεί σταθερά την οπτική ή αλλιώς τον τρόπο θέασης της ηρωίδας χωρίς, εκμεταλλευόμενη τον ετεροδιηγητικό της χα­ ρακτήρα, να αναπτύξει κάποια απόσταση από τα τεκταινόμενα. Έτσι, προκύπτει μια επιτυχής «μίμησις», μια αυθεντικότητα, χωρίς στόχο και ουσία. Ακριβής περιγραφή ηθών και εθίμων, φωνο­ γραφική αναπαράσταση του λόγου, είναι στοι­ χεία που παραπέμπουν σε μια «φυσιογραφία», στην επιταγή μιας «φυσικότητας» (για να θυμη­ θούμε μια βασική αισθητική αρχή του Ν.Γ. Πολί­ τη) και, πιθανόν, σε έναν «εκλαογραφισμό της λογοτεχνίας»... Δεν θα πρέπει να θεωρηθεί τυχαίο πως στην προμετωπίδα του βιβλίου, η ρήση της Μαρίνας Τσβετάεβα «Η τέχνη - είναι όπως η φύση» αποτελεί την πεμπτουσία του πα­ ρόντος εγχειρήματος: έγκαιρα η δοκιμιογραφική παρέμβαση μας προειδοποιεί: «αυτές οι κοι­ νωνίες ζουν "φυσικά"» (σ. 15). Αν όλο αυτό δεν παραπέμπει σε αρχές σοσιαλιστικού ρεαλι­ σμού, δεν είναι αμέτοχο, 100 χρόνια μετά, της εξίσωσης που βρίσκεται πίσω από τον διαγωνι­ σμό διηγήματος της «Εστίας» του 1883: λογο­ τεχνία =λαογραφική καταγραφή. Ίσως, αυτό που έντεχνα απέφυγε στο έργο του ο Γ. Βιζυηνός (του οποίου γιορτάζουμε την εκατονταετη­ ρίδα από τον θάνατό του) ήλθε ο καιρός να πραγματώσει (νεοτερίζοντας;) η σύγχρονη πε­ ζογραφία μας και να αγκαλιάσει (όπως ήδη έ­ κανε!) η κριτική μας... Δημήτρης Τσατσούλης

μνΐιιπιφμηχόζ %

Κλείνει το μάτι στον αναγνώστη...όλα συνέβησαν έτσι, αλλά θα μπορούσαν να έχουν συμβεί και κάπως αλλιώς

τελευταία δουλειά του Βολιώτη Γ. Παπαδόαστυνόμος Τρανός, προκειμένου απλώς να τα απουλου επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά ότι η ποκαλύψει - και όχι να τα κρίνει. Ο μύθος είναι α­ ελληνική επαρχία θεραπεύει την τέχνη της λο­ πλός: ένας πάμπλουτος επιχειρηματίας, ο Τάκης γοτεχνίας με μεράκι αλλά και πολύ καλά αποτελέ­ Μαντίδης, βρίσκεται δολοφονημένος. Ο παντο­ σματα. Μετά τα Είδωλα και τα μονόπρακτα που α­ γνώστης και παντεπόπτης αναγνώστης γνωρίζει ε­ νέβηκαν από το ΔΗΠΕΘΕ Βόλου, το μυθιστόρημα ξαρχής το δράστη, όχι όμως και το κίνητρο. Τη δο­ Χωρίς κίνητρο παρουσιάζεται ως η απόληξη μιας λοφονία αναλαμβάνει να εξιχνιάσει ένας παιδικός προβληματικής και μιας αναζήτησης, με σημεία α­ φίλος του Μαντίδη, συμμαθητής του από την επο­ ναφοράς την ηθική και τη γραφή, αλλά και την ηθι­ χή που και οι δυο ήταν φτωχόπαιδα, ο αστυνόμος κή της γραφής. Το εγχείρημα δε ενός πολυδιάστα­ Τρανός. Με βάση αυτό το μύθο, ο συγγραφέας του κειμένου, στο πλαίσιο του σύγχρονου μυθι­ υφαίνει ένα παιχνίδι συνεχών αναιρέσεων, η φυσι­ στορηματικού λόγου, κλείνει εντυπωσιακά μια κότητα των οποίων χρωματίζει τη ρεαλιστική διά­ προσωπική πορεία και ανοίγει νέες διαδρομές. σταση του έργου. Το κύριο χαρακτηριστικό του μυθιστορήματος εί­ Το μυθιστόρημα ενσωματώνει διαστάσεις πολλών ναι η άψογη συνέργεια μεταξύ των συνιστωσών μυθιστορηματικών υπο-καπιγοριών, υπονομεύο­ του και η λειτουργική συνοχή τους. Η πολλαπλότη­ ντας όμως εξαρχής την ταύτιση. Θα μπορούσε να τα αποτελεί οργανικό στοιχείο της σύλληψής του. είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, υπάρχει η δο­ Διατρέχει το κείμενο υπογείως και οι διαδρομές λοφονία, ο αστυνόμος, η αναζήτηση του ενόχου' της αντηχούν στις εμφανείς αλλά ο αναγνώστης τον ένοχο συνδηλώσεις, κατά τη σύνθεση αυτό τον ξέρει από την πρώτη σε­ του υλικού. λίδα κιόλας. Και όμως, είναι ένα α­ Η θέση του συγγραφέα απέναντι στυνομικό μυθιστόρημα όσον α­ στο υλικό του είναι η παραδοχή φορά τη δημιουργία ενός τσατης αυτονομίας του, η οποία αντα­ ντλερικού χαρακτήρα, του α­ νακλάται στο χειρισμό του. Τα πά­ στυνόμου Τρανού - ο οποίος, σε ντα είναι γνωστά εξαρχής και τίπο­ αντίθεση με τους Αμερικανούς τα δεν είναι. Τα πράγματα κρα­ συναδέλφους του, δεν θα θελήσει τούν εφτάκλειστα τα μυστικά τους να κάνει τη δουλειά του, να φτά­ και ο συγγραφέας δρα ως άλλος σει δηλαδή ως τον πραγματικό έ­

Μ

νοχο και να ολοκληρώσει το παζλ. Θα μπορούσε να είναι ένα μυθιστόρημα ψυχολογι­ κής ανάλυσης - είναι και αυτό. Η ψυχολογία του νεαρού Τσέλιου, λόγου χάρη, είναι πλεγμένη στη βάση των αποχρώσεων: ο συγγραφέας χτίζει ένα νεαρό πλουσιόπαιδο, κακομαθημένο ίσως, κενό ί­ σως, αλλά και θανατηφόρα ερωτευμένο, όπως α­ ποκαλύπτεται στο τέλος - εάν είναι ερωτευμένο. Ο Πάνος, όντας όλ’ αυτά μαζί, είναι αληθινός κι η α­ λήθεια του αντανακλάται στο λόγο του, ένα λόγο απόλυτα συναφή με τον ήρωα και απόλυτα διαφο­ ροποιημένο. Θα μπορούσε να είναι η ιστορία ενός παράνομου έρωτα, του Πάνου με τη Μαίρη, τη σύζυγο του Μαντίδη, ή ερώτων, αφού η κόρη του Μαντίδη είναι ε­ ρωτευμένη με τον Πάνο και τα είχαν μάλιστα για κάποιο διάστημα. Επίσης, η ιστορία ενός τρομο­ κράτη, εφόσον υπάρχει και μια παράλληλη ιστο­ ρία, ενός φτωχού νεαρού φοιτητή, του Θανάση, που θέλει να τινάξει τον κόσμο στον αέρα. Θα μπο­ ρούσε να είναι η ανατομία μιας γενιάς, που κουβα­ λάει τα αδιέξοδα της επιτυχίας των γεννητόρων της. Το έργο του Γ. Παπαδόπουλου είναι όλα αυτά μαζί, κυρίως όμως είναι κάτι απ’ όλ’ αυτά, ένα κείμενο α­ πό το οποίο ξεκινάνε πολλά νήματα και ο συγγρα­ φέας δεν θεωρεί ότι πρέπει να τα ξετυλίξει. Φιλο­

δοξία του να χτίσει χαρακτήρες και κυρίως να χτί­ σει την ομιλία τους, το γλωσσικό τους ιδίωμα. Ο α­ ναγνώστης παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα το κείμενο ακριβώς λόγω του ρεαλιστικού λόγου των προσώπων, στην απόλυτη συμφωνία ομιλούντος και φωνής. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση δημι­ ουργεί την ψευδαίσθηση της απόστασης, όπως και ο ρεαλισμός της αφήγησης δημιουργεί τεχνηέ­ ντως το είδωλο της πραγματικότητας - και δεν την αναπαράγει. Στο επίπεδο της πλοκής, η τελική αναληθοφανής επιλογή του αστυνόμου, απλώς κλείνει το μάτι στον αναγνώστη για τελευταία φορά: όλα συνέβησαν έτσι, αλλά θα μπορούσαν να έχουν συμβεί και κάπως αλλιώς, ή έτσι είναι αν έτσι νομίζετε. Αντιστικτικά, κομματιαστά, οι ιστορίες όλες γίνονται μία και η μία ιστορία αυτοκαταργείται, διότι έχει επιτελέσει το ρόλο της και έχει ολοκληρώσει την α­ ποστολή της. Ένα καλοχτισμένο βιβλίο, όλες οι ψηφίδες του εί­ ναι, αν όχι σοφά, τουλάχιστον βαλμένες κατόπιν ω­ ρίμου σκέψεως, η κίνησή του είναι μετρημένη και η αίσθηση που αφήνει στον αναγνώστη είναι ότι ο συγγραφέας είναι πλέον κύριος του παιχνιδιού. Και περιμένουμε να δούμε το παιχνίδι που θα επιλέξει να παίξει. Τ πίκα Δημητρούλια

X p . Τ σ ούντα , Ι σ τ ο ρ ία τ η ς Α ρ χ α ία ς Ε λ λ η ν ι κ ή ς Τ έ χ ν η ς .

Η επ ικα ιρό τητα Μαυρομιχάλη 60 - 106 80 Αθήνα Τηλ.: 36 07 382 - Fax: 36 36 083

Η σπουδαία συνθετική εργασία του αρχαιολόγου και ακαδη­ μαϊκού Χρ. Τσούντα είναι κλασική, γιατί αν και πέρασαν 68 χρόνια απ’ την πρώτη έκδοσή της (1 9 2 8 ), δεν έχασε τίποτε απ’ την επιστημονική της πληρότητα και εγκυρότητα. Η ερμηνευτική δύναμη και η καθαρότητα της σκέψης του μεγάλου αρχαιολόγου, απαλ­ λαγμένη από εθνικιστικές εξάρσεις και συναισθηματι­ σμούς, μυεί ακόμη και τους λιγότερο υποψιασμένους ανα­ γνώστες στον υπέροχο κόσμο της αρχαίας ελληνικής τέχνης, με απλότητα, νηφαλιότητα και επιστημοσύνη.

Λόγος στέρεος, γερά δομημένος, με κατακτημένο ένα ολότελα προσωπικό ιδίωμα, καταλήγοντας σε απογειωτικές στιγμές αξιοσημείωτης λογοτεχνικής έξαρσης

ν το βιβλίο αυτό ο ποιητής Σάκης Σερέφας r μας παρουσιάζει εφτά ιστορίες τοποθετη■ μένες σε μια πόλη που, όπως ο ίδιος αφή­ νει να εννοηθεί, είναι η γενέτειρά του Θεσσα­ λονίκη. Κοινό συνδετικό νήμα τους είναι ο έ­ ρωτας, αλλά ένας έρωτας πάντα ανολοκλήρω­ τος, που ενώ ο αναγνώστης περιμένει στο τέ­ λος να εκφραστεί και ως αποτέλεσμα, στρα­ βώνει και αποτυγχάνει σαν την ευκαιρία που χάνει σε κενό τέρμα ο σέντερ φορ στο 90’. Τις επτά ιστορίες διηγούνται επτά διαφορετικοί ά­ ντρες σε ισάριθμες συντρο­ φιές: ένα συγγραφέας γεροντοπαλίκαρο, ένας μεσήλικας με γαλήνια όψη στους συνα­ δέλφους του τού Συλλόγου Διαμελισθέντων Κορέας, ένας λάτρης των φυτών και ενδελε­ χής παρατηρητής των απέναντι μπαλκονιών, ένας ταξιτζής στην Εγνατίας, ένας ασπρο­ μάλλης πια επιπλοποιός, ένας

I

θιασώτης της εντός έδρας αναμονής και για ε­ πιδόρπιο ένα... μεταλλαγμένο σκυλάκι. Τα αντικείμενα του πόθου, γυναίκες με τις ο­ ποίες ο εκάστοτε ήρωας άγγιξε μα ποτέ δεν έ­ φτασε την ερωτική κορύφωση, είναι μια γερο­ δεμένη παραγωγός ραδιοφώνου με συνοικια­ κό ντύσιμο, μια δημοσιογράφος που στη διάρ­ κεια μιας ακόμα λευκής νύχτας αποσπά έναν σημαντικό φάκελο, μια πρωτοετής της Γυμνα­ στικής Ακαδημίας που του αφήνει, μόνο κει­ μήλιο, το αποτύπωμα των χειλιών της σε ένα ποτήρι αχλάδι-βότκα, μία τα­ μίας κινηματογράφου, που μυρίζει όπως κάθε ταμίας κινη­ ματογράφου: γλυκόπικρα, μία κοπέλα από τις ροζ αγγελίες στο κορμί της οποίας καταμετράται συνειρμικά η ηλικία του, ένα ετεροχρονισμένο ρα­ ντεβού που υποδέχεται ένα σπίτι βγαλμένο από σελίδες του Πόε και μια μάγισσα Κορί-

να που ταξιδεύει το αρσενικό ως την... σκυλί­ σια του πλευρά. Ο λόγος του Σερέφα είναι στέρεος, γερά δο­ μημένος, με κατακτημένο ένα ολότελα προ­ σωπικό ιδίωμα καταλήγοντας, στο τέλος συνήθως των ιστοριών, σε απογειωτικές στιγ­ μές αξιοσημείωτης λογοτεχνικής έξαρσης έ­ τσι ώστε να μας δίνει την αίσθηση πως ο συγγραφέας κάνει ένα είδος προπόνησης με τον πεζό λόγο, χωρίς όμως αυτό να αφαιρεί τίποτα από την αναγνωστική απόλαυση και την αυτάρκεια των επιμέρους ιστοριών. Πι­ στεύω πως ο Σερέφας έχει ένα στοιχείο που σπάνια συναντά κανείς στους νέους Έλληνες συγγραφείς. Διαθέτει αυτό που λέμε προσω­ πικό ύφος, ένα ιδιαίτερο στίγμα. Το ύφος στη λογοτεχνία είναι μια έννοια που δύσκολα ορί­ ζεται και ακόμα πιο δύσκολα κατακτιέται. Προσπαθώντας να προσεγγίσουμε τον όρο, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως αυτός συνιστά μια περιοχή δράσης καθαρά διακριτή, ένα ατομικό πεδίο βολής, ένα τοπίο ή, κα­ λύτερα, έναν τόπο όπου ο συγγραφέας σαν ι­ διοσυστασία, σαν βιολογική οντότητα συναντάται με τη λογοτεχνία σαν μια πνευματική δραστηριότητα, το μέρος που το πρόσωπο συναντά την τέχνη, εκεί που το βιολογικό ει­ σχωρεί στο πνευματικό και τανάπαλιν. Το α­ ποτέλεσμα αυτής της συνάντησης είναι μια γραφή που θα λέγαμε πως έχει διακριτά ση­ μεία στίξης, μια γραφή με «σωματικές» προε­ κτάσεις, ένας Λογο-τύπος. Όπως αναγνωρίζει κανείς έναν μασκαρεμένο άνθρωπο από το ι­ διαίτερο σούφρωμα στο χείλι, από την ελίτσα στο σαγόνι, ή τη χαρακτηριστική ουλή στο μέ­ τωπο, έτσι και ο συγγραφέας με το προσωπι­ κό ύφος αναγνωρίζεται από την κάμψη των ρημάτων, από τις μικροεμμονές στη χρήση των μεταφορών, από τον τρόπο που κυκλώ­ νουν και καταλαγιάζουν στο ουσιαστικό τα ε­ πίθετα. Ο λόγος του Σερέφα διαθέτει όλα ε­ κείνα τα συστατικά που προσδιορίζουν ένα προσωπικό λογοτεχνικό ύφος, στοιχείο που μας κάνει να περιμένουμε να τον ρισκάρει πε­ ρισσότερο δοκιμάζοντάς τον σε μια μελλοντι­ κή συνθετότερη δημιουργία. Το θέμα - ερωτικές περιπέτειες ενός μοναχι­ κού thirty-something στην πόλη - έχει απα­

Κριτιχη

σχολήσει κατά κόρον πολλούς νέους συγγρα­ φείς. Φαίνεται πως η αδιαμφισβήτητη γοητεία του μοναδικού αρσενικού κυνηγού, ο οποίος περιπλανιέται στην πόλη συνήθως μετά από έναν αποτυχημένο έρωτα, ενός άντρα που εί­ ναι σκληρός και τρυφερός μαζί, ενός ενήλι­ κου που κρύβει ένα παιδί, έχει θέλξει την πλει­ ονότητα των νέων Ελλήνων συγγραφέων. Ο τραυματισμένος επιβήτορας που - όπως έλε­ γε και ο Μπράντο, στο «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι», «Οι γυναίκες είτε νομίζουν ότι τον κα­ ταλαβαίνουν, είτε νομίζουν πως α υτό ς δεν τις καταλαβαίνει και τα δύο εξίσ ου βαρ ετά » - εί­ ναι ένας δημοφιλής ήρωας που εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα στη νεότερη πεζογρα­ φία μας. Το θέμα έχει περικυκλωθεί ασφυκτι­ κά και έχει αναλυθεί υπό οποιαδήποτε δυνατή οπτική έτσι ώστε μοιραία να έχει επέλθει ένας κορεσμός. Ο Σερέφας ωστόσο καταφέρνει να υπερβεί τη συνήθη λεξιλαγνεία της αφήγησης του ερωτι­ κού παιχνιδιού μέσα στο αστικό ντεκόρ, είδος που συνήθως εξαντλείται στο προφίλ ενός cool ψευδοσυναισθηματικού αρσενικού, στη συσσώρευση των gadjets, στο namedropping και στη δήθεν στακάτη - δημοσιογραφικού τύπου αυτάρεσκη αφήγηση. Εδώ είναι που συνήθως χάνεται το παιχνίδι και η πεζογραφία υποχωρεί υπέρ ενός ύφους που συναντάμε συχνά στα διηγήματα ή στις μικρές ιστορίες που δημοσιεύονται στα περιοδικά. Θα έλεγε κανείς πως οι ιστορίες αυτές είναι μιας χρήσεως, ότι αυτοκαταστρέφονται άμα τη αναγνώσει, παράγωγα μιας γραφής του συρμού, της επιφάνειας. Αντίθετα στον Σερέφα η πένα είναι επαρκώς ταλαιπωρημένη, οι δόσεις αυτοειρωνείας και σαρκασμού πανταχού πα­ ρούσες, μας κλείνουν το μάτι, οι λογοτεχνικές βάσεις διαφαίνονται γερά θεμελιωμένες και οι αναφορές - ομολογημένες (στη σημείωση, Μωπασάν, Καβάφης, Ντοστογιέβσκι) ή μη, εί­ ναι καίρια ενσωματωμένες στο διηγηματικό corpus. Αναρωτιέται κανείς αν ο ποιητής θα στραφεί στο μέλλον και προς το μυθιστόρη­ μα, όπου οι προσδοκίες φαίνονται και είναι μεγάλες. Αλέξης Σταμάτης

Έηζ/m m ; mptj; m BovAim

Γ α τον Γουνούς, η ανάσταση της ψυχής είναι υπόθεση τούτου του κόσμου, οι θεσμοί είναι ο θάνατος και ο έρωτας η ζωή

Ρουμί (1207-1273), έγραψε στα περσικά, ο Γι­ Γιουνούς Εμρέ, ο μυστικός, προφορικός ουνούς τραγούδησε σε μια ώριμη τουρκική ποιητής του 13ου αιώνα (περ. 1240-1320), γλώσσα, γενναιόδωρα μπολιασμένη από την γνωστός από καιρό στη Δύση, απασχόλησε αρκετά την τουρκική και τουρκολογική βιβλιο­περσική και την αραβική παράδοση. Χάρη στις επιστημονικές όσο και στις ε­ γραφία, αλλά παρέμεινε σχεδόν άγνωστος στο κλαϊκευμένες εκδόσεις του έργου του, ο Γι­ ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Το κενό αυτό κα­ ουνούς παρουσιάζει ειδικό ενδιαφέρον για μας, λύπτει η παρούσα δίγλωσση και ιστορικά σχο­ καθώς για εφτά αιώνες δεν έπαψε να παρηγολιασμένη έκδοση μιας επιλογής 51 ποιημάτων ρεί και να εμψυχώνει τους Μικρασιάτες όλων του. των δογμάτων (όπως μαρτυρούν τραγούδια Τα τραγούδια της Συλλογής αυτής είναι φλογε­ ρά μηνύματα μιας θεολογίας της καρδιάς που του καταγραμμένα στα καραμανλίδικα). Για τον Γιουνούς η ανάσταση της ψυχής είναι κτίζει πάνω στον έρωτα, την αυταπάρνηση και υπόθεση τούτου του κόσμου, οι θεσμοί είναι ο τη μυστική γνώση. Είναι επίσης ακούσιες μαρ­ θάνατος και ο έρωτας η ζωή. τυρίες για την ποιμενική, αγροτική και σε λιγό­ Η έκδοση αυτή, την οποία επιμελήθηκε η Πολύ­ τερο βαθμό την αστική ζωή στην Ανατολή της μνια Αθανασιάδη, παρουσιάζει ακριβώς την ύστερης βυζαντινής και σελτζουκικής αυτοκρα­ προσωπικότητα του ποιητή μέ­ τορίας. σα από το θρύλο και την παρά­ Ο Γιουνούς είναι αυτός που δοση και την εντάσσει αρισυνέβαλε στη γέννηση μιας νέ­ στουργηματικά στον τόπο και ας λογοτεχνικής γλώσσας ΓΙΟΥΝΟΥΣ ΕΜΡΕ το χρόνο. Η ιστορία και η προ­ (Δυτική Τουρκική του γραπτού Εισαγωγή, φορική παράδοση, αρμονικά λόγου) και όπως ο σύγχρονός μετάφραση, σχόλια: συνδεδεμένες, παρουσιάζονται του Δάντης ανέδειξε με την ποί­ Πολύμνια Αθανασιάδη στην εξαιρετικά κατατοπιστική ησή του τη διάλεκτο, στην οποία εισαγωγή και οδηγούν τον ανα­ Αθήνα, Απάμεια, 1996 έγραψε, σε εθνική γλώσσα. Ενώ γνώστη στην όσο το δυνατό κα­ ο άλλος μεγάλος μυστικός ποιη­ Σελ. 184 λύτερη κατανόηση των ηθικών τής του ισλάμ, ο Τζελαλ-αλ-ντίν-

Ο

Κριτική

ΧΡΗΣΤΟΣΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ ΟΒΟΜΒΙΣΤΗΣΊΟΥΠΑΡΘΕΝΩΝΑ ΉΤΟΓΚΡΕΜΙΣΜΑΤΟΝΣΥΜΒΟΛΩΝ Δενήθελαναμεπεράσουνγιαεγκληματία. Ούτεγιαπαράφρσνα. Είναι πολύσημαντι­ κό γιαμένα, ναμηνπαρανοηθούντακίνη­ τράμου. Δενσκόπευανακάνωκακό. Δενήθελανακαταστρέψω. Δενήτανσκοτιμο. Αποζητούσαμόνον'απελευθερώσω απ'αυτόπου ήταντέλειο. Έβλεπατονεαυ­ τόμουσανναπροσφέρειέναδώρο, μια διέξοδο, μιαπρόκληση. ΔΙΗΓΗΜΑ ΣΕΛ.64 ΝΑΤΑΣΑΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ ΙΧΝΟΣ ΚΡΑΓΙΟΝ Η ΝΥΧΤΑ ...Μά τί τέλος πάντων κ’έκείνη άγαποΒσε; Τις σκιέςτής δικής της φαντασΰοσης πού μές ατό άπειρο-άπειρο κι αύτές; Τό Ιχνος τσΟκραγιόν Ισως πού στό κενό, λευκόχαρτί τής ζωής της, τής σημάδευε τά Ιχνη; Ίχνηπού έμεναν οτή νύχτα. Ίχνηπορτοκαλί, άπό κραγιόνπού άλλοτε έβαφε, πού ξέβαφε άλλοτε. ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

ΝΟΕΛΜΠΑΞΕΡ ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ, ΣΗΜΕΡΑ... Στηνενήλικηζωήμας, πιστεύωπως όλοι μας λίγο-πολύ ξαναζήσαμε ιστορίες τωνπαραμυθιών ως πρωστσυς συμβολισμούς τους. ? °** Οι τρεις ιστορίες τουβιβλίου είναι σύγχρονες καθημερινές ιστορίες από τηζωήμας, που “θα μπορούΤις έγραφε η ζωήόχι “μια φορά κι έναν καιρό", αλλά σήμερα. Γι’αυτό αν και δεν είναι παραμύ­ θια, τα θεωρώ αληθινά παραμύθια. ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Ο Σ

Ζητήστε το σήμερα σε βιβλιοπωλεία και περίπτερα

εκδόσεις

Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Ο Σ Αποστολοπούλου 64,152 31 Χαλάνδρι, Ίήλ: 67.75.147

αντιλήψεων και των πολιτιστικών ιδεωδών, που γέννησαν τον ποιητή. Η συγγραφέας-μεταφράστρια και επιμελήτρια της έκδοσης, γνωστή και από άλλες δουλειές της [βλ. Διαβάζω 157 (17.12.86) σ.σ. 145-8 και 312 (26.5.93) σ. 23. - Πολύμνιας Αθανασιάδου, Πνοές, Αθήνα 1991], μόχθησε να μας δώσει όχι μόνο τη μετάφραση των στίχων του Γιουνούς, αλλά και τη μουσική, και την πηγαία απλότητα που περικλείουν, πράγμα δύσκολο και απαιτη­ τικό. Η ίδια σημειώνει: «Ήταν φ ορές όταν η έ ­ νταση της παρουσίας του (του ποιητή) περιθω­ ριοποιούσε κάθε έγνοια κι άλλες φορές όταν στεκόμουν απέναντι σ ’ ένα βουβό στίχο και τον εξόρκιζα να αποκωδικοποιήσει το μήνυμά του. Ύστερα από καιρό κατάφερα ν’ αντιληφθώ πως το μήνυμα δεν είναι ποτέ ένα, πως η γλώσσα του Γιουνούς είναι ύπαρξη πλασμένη από επάλληλα στρώ ματα ερμηνειών, από διαδοχικές επιστρώ­ σεις αγάπης και κατανόησης...» Το αποτέλεσμα των προσπαθειών της, ωστόσο, τη δικαίωσε, ο Γιουνούς βρήκε τον τρόπο, χάρη σ’ αυτήν, να τραγουδήσει τη φλογερή θεολογία της καρδιάς και στην ελληνική γλώσσα. Ή πιαμε το θεϊκό κρασί. Δ ό ξα τω Θεώ! Διασχίσαμε το πέλαγος της θέλησης. Δ ό ξα τω Θεώ! Κείνα τ ' απέναντι βουνά, οξιές κι αμπέλια, μ ε γεια και μ ε χ αρά τα προσπεράσαμε. Δ ό ξα τω Θεώ! Ή μασταν ξερ ο ί και ποτιστήκαμεμ ας φ ύτρωσαν φτερά, γίναμε πουλιά, βρήκαμε συντρόφους και πετάξαμε. Δ ό ξα τω Θεώ! Δεν είμαστε συνηθισμένοι να βλέπουμε τόσο καλές και φροντισμένες εκδόσεις που να ικανο­ ποιούν και την ποιητική απόλαυση και να θερα­ πεύουν και το μεράκι του ιστορικού· γι’ αυτό χαιρετίζουμε την έκδοση των τραγουδιών του Γιουνούς Εμρέ της Πολύμνιας Αθανασιάδη που μας έκανε κοινωνούς της μυστικής σκέψης αυτού του Τούρκου ποιητή του 13ου αιώνα. Πηνελόπη Στάθη

Οβιιιψχόζ Πώ /ιάς

Πλευρές της νεοελληνικής κουλτούρας, οι οποίες έχουν παραγνωριστεί ή υποτιμηθεί

Ο Παλαμάς και το θέατρο αποτελεί στροφή στο Βάλτερ Πούχνερ, καθηγητής και πρόεδρος μέχρι τώρα έργο του, μολονότι η μέθοδος φαι­ του Τμήματος θεατρικών Σπουδών της Φι­ νομενικά παραμένει η ίδια: συγκέντρωση ενός λοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθήνας, συγγραφέας πολλών βιβλίων με θεα-τεράστιου υλικού, εξαντλητική ανάλυση και α­ ξιοποίηση των στοιχείων. Ωστόσο το πνεύμα τρολογικά θέματα, τόσο στην ελληνική όσο και της προσέγγισης έχει αισθητά μεταβληθεί και η στη γερμανική γλώσσα, είναι πολύ γνωστός σε αντιμετώπιση γίνεται εκ των έσω, μέσω της ταύ­ όσους έχουν σχετικά ενδιαφέροντα ώστε να τισης, κατά το δυνατό, με το πνεύμα του ποιητή χρειάζεται παρουσίαση. Οι μελέτες του, ποικί­ και σέ λίγα σημεία από μια κριτική απόσταση. Η λες σε αντικείμενα, αποτελούν πρότυπα επι­ παρουσίαση γίνεται θεματολογικά και όχι χρο­ στημονικής ενδελέχειας και μεθοδολογίας για νολογικά. Αναδεικνύει μια προσφορά του εθνι­ τον ερευνητή. Παράλληλα με την πλούσια πλη­ κού μας ποιητή στο θέατρο, που έχει αγνοηθεί ροφόρηση, προσφέρουν και ένα μεγάλο αριθ­ ή υποτιμηθεί μέχρι τώρα και αμό νέων θεμάτων για έρευνα και ποκαθιστά παρεξηγήσεις, οι ο­ μελέτη. Ένα μόλις χρόνο μετά ποίες τείνουν να επαναλαμβά­ την έκδοση της προηγούμενης νονται και να διαιωνίζονται στην εργασίας του, παρουσιάζει ΒΑΛΤΕΡ ΠΟΥΧΝΕΡ ιστορία των νεοελληνικών ταυτόχρονα τρία νέα βιβλία από γραμμάτων: ότι ο Παλαμάς δε τις εκδόσεις Καστανιώτη (Δρα­ Ο Παλαμάς διέθετε δραματουργικό ταλέ­ μ α το υ ρ γ ία ς αναζητήσεις. Πέντε και το θέατρο ντο και το μοναδικό θεατρικό μ ελετήματα και Φιλολογικά και Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 του έργο, η «Τρισεύγενη», μο­ θεατρολογικά ανάλεκτα. Πέντε Σελ. 836 λονότι έχει μια ποιητική-λυρική μ ελετήματα εκτός από τη μελέ­ αξία (αν και σε πεζό), αποτελεί τη για τον Παλαμά).

Ο

Κριτική

ωστόσο μια αποτυχημένη απόπειρα δίχως συνέχεια, ότι ο ποιητής δεν ήταν έμπειρος στα θεατρικά πράγματα. Η αντιμετώπιση και επε­ ξεργασία του άφθονου υλικού γίνεται με μια εν εκτάσει συντομία, όσο παράδοξο και αν φαίνε­ ται αυτό. Το κυρίως κείμενο αποτελείται από ουσιαστικότατες αναλύσεις θεμάτων τέχνης, και όχι μόνο, που εξετάζονται συγκριτικά και ι­ στορικά. Η έκθεσή τους, αν και πλήρης, είναι συνοπτική. Η ολοκληρωμένη εξήγηση κάθε ιδέ­ ας και πληροφορίας γίνεται μέσω άφθονων και εκτεταμένων υποσημειώσεων, οι οποίες, κατά την έκφραση του μελετητή, χρησιμεύουν σαν μεγεθυντικός φακός ώστε ο αναγνώστης να εί­ ναι σε θέση να παρακολουθήσει το περιεχόμε­ νο είτε συμπυκνωμένα είτε αναλυτικά. Ο Παλαμάς υπήρξε πολύπλευρος και περιεκτι­ κό πνεύμα: μελέτησε σημαντικές περιόδους του ευρωπαϊκού πολιτισμού και αφομοίωσε στοιχεία τους, πολλά από τα οποία μεταπλά­ στηκαν και εισχώρησαν στο δικό του έργο (Ανα­ γέννηση, Μπαρόκ, γερμανικό και γαλλικό ρομα­ ντισμό, σύγχρονα αισθητικά ρεύματα). Εκτός από το ποιητικό του έργο, στο οποίο κυρίως ο­ φείλει την ηγετική θέση του στα ελληνικά γράμ­ ματα, υπάρχει και ένα τεράστιο κριτικό, αρχικά δημοσιευμένο στον ημερήσιο και περιοδικό τύ­ πο και κατόπιν στους δεκαέξι τόμους των Απά­ ντων του, που τον αποκαλύπτει επίσης ως τον βαθύτερο και καλύτερα καταρτισμένο κριτικό των λογοτεχνικών πραγμάτων της εποχής του. Ο Ξενόπουλος και ο Παύλος Νιρβάνας, ο τε­ λευταίος παρά τη θρυλική πολυμάθειά του, τον ακολουθούν από κάποια απόσταση. Κείμενα (σημαντικά αποσπάσματα) του ίδιου του Παλαμά παρατίθενται μέσα στην εν λόγω μελέτη, ώ­ στε ο αναγνώστης να μη χρειάζεται να ανατρέ­ χει στο χάος τω ν Απάντων, εκτός αν επιθυμεί να διευρύνει προς περισσότερες κατευθύνσεις την πληροφόρησή του. Οι αναλύσεις και κρί­ σεις τόσο του Παλαμά, όσο και του ερευνητή, για τα θεατρικά αλλά και τα γενικότερα πνευμα­ τικά φαινόμενα δίνουν μια ολοκληρωμένη εικό­ να της σημασίας, της πορείας και της εξέλιξής τους, μέσα σε μια ταραγμένη εποχή, γεμάτη γε­ γονότα και ζητήματα. Το πρώτο μέρος του βιβλίου ασχολείται με την πλευρά του Παλαμά ως κριτικού-θεατρολόγου, μέχρι σήμερα παραμελημένη ή αγνοημένη. Η σχέση του Παλαμά με το θέατρο έχει βαθιές ρί­

Κριηκη

ζες στα παιδικά του χρόνια. Η ιδιαίτερη πατρί­ δα του, το Μεσολόγγι, είχε να επιδείξει μια εν­ διαφέρουσα ερασιτεχνική θεατρική δραστη­ ριότητα. Η «Αντιγόνη» ως σχολικό εγχειρίδιο, μερικά μεταφρασμένα έργα του Σαίξπηρ και ο­ ρισμένα άλλα κλασικά θεατρικά κείμενα, προ­ σφέρουν τις βάσεις για ένα ενδιαφέρον που πρόκειται να διατηρηθεί με αυξομειώσεις δια βίου. Όταν έρχεται στην Αθήνα, ασχολείται σχεδόν συστηματικά με τη θεατρική κριτική, α­ νύπαρκτη ή υποτυπώδη την εποχή αυτή (γρά­ φει στο περιοδικό Μη Χάνεσαι με το ψευδώ­ νυμο «Ονολουλού» - νεανικά αστεία του τόσο σοβαρού κατόπιν ποιητή). Βάζει, μαζί με τον Ξενόπουλο, τα θεμέλια για να αναπτυχθεί το εί­ δος αυτό. Εκτός όμως από την κριτική, η ίδια η θεατρική ζωή στη δεκαετία του ’80 κάθε άλλο παρά λαμπρή είναι. Σύντομα σημειώνεται μια καμπή στη στάση του Παλαμά απέναντι στο θέ­ ατρο. Ανάμεσα στα 1887-1893 παρατηρείται μια απουσία ειδήσεων. Κατόπιν πηγαίνει επιλε­ κτικά σε παραστάσεις και επιλεκτικότερα σχο­ λιάζει. Από το 1903 και έπειτα (όταν η «Τρισεύγενη» απορρίπτεται τόσο από το Βασιλικό θέα­ τρο όσο και από τη Νέα Σκηνή, τους δύο σημα­ ντικούς θεατρικούς οργανισμούς της εποχής αυτής), μοιάζει να απέχει όλο και περισσότερο από παραστάσεις και κριτικές, ενώ επεξεργάζε­ ται μια θεωρία για την αυτόνομη λογοτεχνική α­ ξία του δραματικού έργου. Δεν είναι ο μόνος που παίρνει την απόσταση αυτή από τα θεατρι­ κά πράγματα της εποχής του. Το θέατρο από το τέλος του 19ου ως το 1922 (αλλά και αργό­ τερα) λειτουργεί ως μέσο φυγής από την πραγ­ ματικότητα, ψυχαγωγικό και ψυχοθεραπευτικό για το κοινό του. Οι συγγραφείς του «θεάτρου των Ιδεών» με επικεφαλής τον Παλαμά, αλλά και οι επίγονοι (Καζαντζάκης, Πρεβελάκης, Σικελιανός), έχουν άλλα οράματα για την κοινωνι­ κή και αισθητική αποστολή του θεάτρου, με α­ ποτέλεσμα να αποσυνδεθούν από τη θεατρική πρακτική. Για να μην παραγνωρίζεται το στοι­ χείο του εγωισμού, που πάντα κινεί τους μηχα­ νισμούς, το θεατρικό τους έργο υποτιμάται από τους σύγχρονούς του θεατρικούς παράγοντες (και ίσως τους σύγχρονούς μας - ένα ιστορικό λάθος που απαιτεί αποκατάσταση). Η έκταση και το βάθος του σχολιασμού και των αναλύσεων του Παλαμά για το ευρωπαϊκό θέα­ τρο τον αναδεικνύουν βαθύ γνώστη της ιστό-

ρίας του, επομένως έγκυρο κριτικό των ελληνι­ κών πραγμάτων. Οι βαθιές παρατηρήσεις του και υποδείξεις προς τους ηθοποιούς (από την ένταση του τόνου της φωνής ως την πρόταση ενός πιο συμβολιστικού ύφους ηθοποιίας αντί του ρεαλιστικού) φανερώνουν την οξυδέρκειά του, αλλά και είναι αποκαλυπτικά των δικών του οραμάτων- πάντα ποιητικά και προσκείμενα στο συμβολισμό - για το σκηνοθετικό και υπο­ κριτικό ύφος μιας παράστασης της «Τρισεύγενης». Παράλληλα με την κριτική συγκεκριμένων παραστάσεων, εκφέρει γνώμες και απόψεις για μια σειρά από σημαντικά θεατρικά γεγονότα, αλλά προχωρεί και σε θεωρητικές τοποθετή­ σεις σχετικά με το δράμα και το θέατρο. Η σποραδικότητα των δημοσιεύσεων παραπλανά. Στη συστηματική μελέτη αποκαλύπτεται εξαι­ ρετικά ενημερωμένος για τα θεατρικά πράγμα­ τα της περιόδου 1880-1930 (μολονότι ο ίδιος ε­ πανειλημμένα αρνείται, τόσο την ενημέρωση ό­ σο και την αρμοδιότητάτου κατά την όψιμη φά­ ση). Παράλληλα με την εμβάθυνση και τη σύ­ γκριση έργων, συγγραφέων και ρευμάτων, δί­ νει πολύτιμα στοιχεία για την πρόσληψή τους και είναι πάντα ενημερωμένος για τη διεθνή τους απήχηση. Η παρακολούθηση αυτής της τόσο ευαίσθητης κριτικής όσο και δημιουργι­ κής συνείδησης και της εξέλιξής της είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Είναι άλλοτε αντικειμενικός και η προσοχή, όσο και οι συμβουλές του, σχετίζο­ νται άμεσα με τα πράγματα, άλλοτε υποκειμενι­ κός, όταν αναλύει με βάση τις διανοητικές συναισθηματικές αλλά και καθαρά φυσιολογι­ κές του αντιδράσεις την ευχαρίστηση ή τη δυσφορία ενός απαιτητικού πνεύματος στο δη­ μόσιο καλλιτεχνικό συμβάν, όπως είναι μια θεα­ τρική παράσταση. Η ενασχόληση δεν παύει στην πραγματικότητα ποτέ. Η σχέση του με το θέατρο είναι ένας δύσκολος και προβληματι­ κός έρωτας, που σπάνια χαρίζει την ικανοποίη­ ση, αλλά παραμένει παθιασμένος και ισόβιος μέσα στις εξάρσεις και τις υφέσεις του. Η «θεα­ τρολογία» του Παλαμά δεν είναι καθαρά αντι­ κειμενική. Διαποτίζεται από ένα ισχυρό όραμα: της δημιουργίας ενός εθνικού δράματος στη δημοτική και της ανύψωσης του εθνικού θεά­ τρου. Μολονότι απέχει πολύ από του να είναι έ­ νας θεωρητικός, ο στοχασμός του, αποσπα­ σματικός έστω και περιορισμένος (αναγκαστι­ κά στα στενά πλαίσια μιας επιφυλλίδας, όπου

κατά κανόνα δημοσίευε τις απόψεις του), ξε­ περνά τα συνηθισμένα πλαίσια της εποχής του και μπορεί στον τομέα αυτό να συγκριθεί μόνο με του Φώτου Πολίτη-θεμελιακές σκέψεις για τη λειτουργία του θεάτρου, τη σκηνική σύλλη­ ψη και την υποκριτική. Η θεατρική του θεωρία μοιάζει να έχει ολοκληρωθεί ως το 1907-1910 και κατόπιν ο ποιητής την επεξεργάζεται και την εμπλουτίζει - σε μια εποχή που, όπως φαί­ νεται, έχει πάψει πια να πηγαίνει στο θέατρο. Η φιλοσοφία του Παλαμά ως κριτικού, παρά το υψηλό καλλιτεχνικό του κριτήριο, είναι θετική προς το κρινόμενο έργο και το συγγραφέα. Ξε­ κινάει από την αγάπη, προχωρεί στην κατανόη­ ση και καταλήγει στην κρίση. Η εξέλιξη της σκέ­ ψης του είναι σπειροειδής (το ίδιο και η μέθο­ δος του Πούχνερ). Το δεύτερο μέρος είναι αφιερωμένο στη «μονα­ χοκόρη» του Παλαμά, την «Τρισεύγενη», το μό­ νο του δηλαδή θεατρικό έργο. Κι εδώ υπάρχει μια ιστορική παρεξήγηση από μέρους της κρι­ τικής, η οποία, μολονότι από ένα σημείο και έ­ πειτα αποδεικνύεται το αντίθετο, επιμένει να θεωρεί τα αφηγηματικά και λυρικά στοιχεία του έργου ξένα προς τη «θεατρικότητα». Έχει επί­ σης από την πλειοψηφία των κριτικών θεωρηθεί ως ηθογραφία. Πραγματικά ο ποιητής χρησιμο­ ποιεί ηθογραφικά στοιχεία - συμβολικά ονόμα­ τα, εξωλογικούς και μυθολογικούς υπαινιγ­ μούς, αλλά για να διευρύνει το δράμα προς την ποιητική υπέρβαση και να διεισδύσει στα ιστο­ ρικά ήθη, το εθιμικό δίκαιο, την ιστορία του χώ­ ρου, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στη συλλογι­ κή μνήμη. Ο Πούχνερ έχει εκπονήσει ειδικές με­ λέτες και συλλογές από ήθη και έθιμα ελληνικά, αλλά και γενικότερα στο βαλκανικό χώρο (συγκριτική βαλκανολογία), είναι επομένως φυσικό να αναγνωρίζει και να αξιολογείτο στοι­ χεία αυτά. Πριν από την προοπτική θεώρηση, εκπονεί μια μικροσκοπική εξέταση του έργου, πολυσέλιδη και λεπτομερή, όπου κάθε σκηνή και κάθε ρήση του έργου αναλύεται και ερμη­ νεύεται αυτή καθαυτή, αλλά και οι συνδηλώ­ σεις της. Κατόπιν ολόκληρο το έργο θεάται συνθετικά και τοποθετείται στο νεοελληνικό θε­ ατρικό πανόραμα. Καταλήγει σε μια ερμηνεία που μοιάζει οριακή. Ο αναγνώστης μπαίνει στον πειρασμό να αναρωτηθεί (κάπως απλοϊκά ίσως) αν θα εύρισκε σύμφωνο τον ποιητή. Δεν πρόκειται για ελεύθερη ερμηνεία: ο Πούχνερ έ­

χει ανιχνεύσει με τη μεγαλύτερη επιμέλεια κάθε ρητή ή υπαινικτική αναφορά του ποιητή στο έρ­ γο του. Υποστηρίζει τις απόψεις του βασιζόμε­ νος στο κείμενο, όσο και σε κάθε βοηθητικό στοιχείο που βρήκε (και βρήκε πολλά) στο τε­ ράστιο κριτικό έργο και στην αλληλογραφία του Παλαμά. Διεισδύει βαθιά ακόμα και στα προσωπικά βιώματα του ποιητή με την αναγκα­ στική αδιακρισία του μελετητή, που αναζητά στον εσωτερικό κόσμο του δημιουργού τις πη­ γές της έμπνευσής του. Το έργο εξετάζεται από κάθε σκοπιά. Συγκρίνεται με το διήγημα «Ο θάνατος του παληκαριού» και παραλληλίζονται οι δύο κεντρικοί ήρωες: εί­ ναι σαν ένας κούρος και μια κόρη με πήλινα πό­ δια. Συνειδητά ή όχι ο Παλαμάς πρόσκειται στην άποψη των esthetes: Αυτά είναι που κά­ νουν πιο πολύτιμη την απόσταση του αγάλμα­ τος, κατ’ επέκταση κάθε έργου τέχνης. Δημι­ ουργούν τον κίνδυνο της προσωρινότητας και της ανάγκης της υπερβολικής προσοχής, είναι κάτι σαν την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Στο τρίτο μέρος της μονογραφίας εκτίθεται η καθαρά θεωρητική παραγωγή του Παλαμά η σχετική με το θέατρο, που τον αναδεικνύει πρώιμα ως «θεατρολόγο», αν και βέβαια δε δια­ θέτει ούτε ενδιαφέρεται, για τη συστηματική και πλήρη εργασία ενός επιστήμονα με τη σύγ­ χρονη έννοια. Ανιχνεύεται ακόμα η θεατρική του μόρφωση, διόλου ευκαταφρόνητη για ένα διανοούμενο χωρίς συστηματικές σπουδές, που επικρίθηκε από αντιπάλους ως «αταξί­ δευτος». Ο θεωρητικός στοχασμός του άγγιξε πολλά και ποικίλα θέματα, όλα σημαντικά: την ελληνική δραματουργία, το αρχαίο θέατρο, το ζήτημα των μεταφράσεων (διατύπωσε μάλιστα και μια θεωρία γι’ αυτό), τη θεατρική γλώσσα, το ευρωπαϊκό θέατρο, σύγχρονο και μη, τις μο­ ντέρνες τάσεις. Σε πολλά από τα θέματα αυτά διατύπωσε κρίσεις και απόψεις που τώρα μπο­ ρούν να εκτιμηθούν (π.χ. η πρώιμη επισήμανση της αξίας του Κρητικού θεάτρου ως απαρχή του νεοελληνικού, μια άποψη που σήμερα υπο­ στηρίζεται ανεπιφύλακτα από τους θεατρολό­ γους, ενώ οι πρώτοι ιστορικοί Λάσκαρης-Σιδέρης το είχαν αγνοήσει ή υποτιμήσει). Στη μονογραφία αυτή ο Πούχνερ δεν αποστα­ σιοποιείται από τον Παλαμά: προτιμά την κατα­ νόηση και την εν τω βάθει γνωριμία. Ηθελημένα αφήνεται να μαγευτεί. Αν μεταφερθούμε στη

Κριτική

θεατρική ορολογία, η αντιμετώπιση γίνεται με τη μέθοδο Στανισλάβσκι και όχι Μπρεχτ. Η δι­ είσδυση αυτή στο πνεύμα του Παλαμά τον οδη­ γεί ακόμα και να προτείνει υποθέσεις - κάτι μάλλον ασυνήθιστο για έναν ερευνητή λεπτο­ λόγο, προσεκτικό και φανατικά επιστημονικό, όπως είναι συνήθως ο Πούχνερ, που γνωρίζει ότι κάθε υπόθεση μπορεί να διαψευσθεί από νέ­ ες ερμηνείες ή δεδομένα. (Π.χ. υποστηρίζει - α­ ντίθετα από κάποιες επικρατούσες αντιλήψεις - ότι ο Παλαμάς, παρά το βαθύ κριτικό του πνεύμα, δε θα μπορούσε να γίνει ιστορικός λο­ γοτεχνίας εξαιτίας της ποιητικής του φύσης που επέλεγε το ασυστηματοποίητο, ίσως για να αφήνει τη διαίσθηση να ενεργεί παράλληλα με τη διάνοια. Ωστόσο, σε άλλο σημείο της μελέ­ της εντοπίζει τη «θεατρολογική μέθοδο» του Παλαμά, η οποία, περισσότερο από την ενδοκειμενική εμβάθυνση, μεταχειρίζεται τις οριζό­ ντιες και κάθετες συσχετίσεις και συγκρίσεις, τις τοποθετήσεις, την ιεράρχηση και την αξιο­ λόγηση των έργων σε ιστορική προοπτική). Εί­ ναι φανερό ότι ο ποιητής έχει κερδίσει απόλυτα με το μέρος του το μελετητή. Η συμπόρευση αυτή κατά κανόνα δίνει θετικά αποτελέσματα, όπως ικανοποιητικές απαντήσεις σε πολυσυζη­ τημένα και αμφιλεγόμενα ζητήματα του παλαμικού έργου (π.χ. γιατί η Τρισεύγενη δεν πεθαί­ νει επί σκηνής), αφήνει όμως και ορισμένα κε­ νά. Για παράδειγμα, εμφανείς προκαταλήψεις και εσφαλμένες εκτιμήσεις του ποιητή (π.χ. «ζυμαρικά της σχολής των Καβάφηδων», σελ.

672, ή «η πεζογραφία αυτή καθαυτή δεν είναι μόνο κάτι τι το ποταπόν αλλ’ είναι παράβασις αυτού του νόμου της ζωής», σελ. 775) ίσως δεν έπρεπε να μείνουν ασχολίαστες. Η μελέτη αυτή εντυπωσιάζει με τον όγκο και τον πλούτο της, ενώ η μεθοδολογική αυστηρό­ τητα την καθιστά απόλυτα χρηστική στον επό­ μενο ερευνητή. Αποτελεί επίσης μια πρόταση: αναδεικνύει πλευρές της νεοελληνικής κουλτούρας, οι οποίες έχουν παραγνωριστεί ή υποτιμηθεί, με κίνδυνο να περάσουν στη λήθη. Δείχνει επίσης μια κατεύθυνση για μελέτες και ιδιαίτερα μονογραφίες, των οποίων η έλλειψη έχει γίνει από καιρό αισθητή, που θα συντελέσουν στην ανακάλυψη και αξιολόγηση προσω­ πικοτήτων και έργων. Κυριακή Πετράκου

Γράφοηβζ

μ ιφ α φ ή

Μυθιστορηματική μαρτυρία από το ξεκλήρισμα των Ελλήνων εβραίων της Θεσσαλονίκης

τύχης που επισυμβαίνει. Το κοριτσάκι τους η ’ αυτή τη μυθιστορηματική μαρτυρία η Νίνα Ρέινα γεννιέται στις αρχές του ’42, σε μια εποχή Ναχμία αφηγείται την ιστορία μιας οικογέ­ δύσκολη καιπροοιωνίζουσατη μοίρα των Ελλή­ νειας της Θεσσαλονίκης που επέζησε από το ξεκλήρισμα της φυλής της καθώς και από το νων Εβραίων. Ο Αλβέρτος φεύγει από το βουνό για να διαφύγει από τον περιορισμό στο γκέτο ξεκλήρισμα των Ελλήνων εβραίων. Μόνο που και η Έντα καταλήγει αναγκαστικά σ’ αυτό μαζί το βιβλίο αυτό δεν είναι απλώς μια αφήγηση, αμε τη μικρή. Μια φίλη κατορθώνει να βγάλει τη λά με κίνδυνο να φανώ βαρύγδουπη, πρόκειται μικρή από το γκέτο και την αφήνει σ’ ένα καθο­ για μια κατάθεση ψυχής. Η ιστορία της Ρέινας λικό μοναστήρι. Εκεί οι καλόγριες της δίνουν το και των γονιών της, Αλβέρτου και Έντας, έχει όνομα Ζιλμπέρτα και με τη βοήθεια ενός καθο­ τις διαστάσεις ενός ελάσσονος έπους, γιατί κά­ λικού ιερέα που τη βαφτίζει, της αλλάζουν τα πως έτσι είναι οι ιστορίες όλων των επιζώντων. χαρτιά και πλέον εμφανίζεται ως κόρη μιας οι­ Κάποιος σχετικός μελοδραματισμός που βαρύ­ κογένειας Ιταλών. Η πορεία των γονιών της εί­ νει σε κάποια σημεία το κείμενο είναι σίγουρα ναι πολύ πιο επώδυνη. Από το α­ κατώτερος των δραματικών κα­ ντάρτικο ο πατέρας κατορθώνει ταστάσεων που πηγάζουν από να φτάσει στην Αθήνα, όπου κά­ την ίδια την ιστορία που καλεί­ ποια στιγμή συναντά τη μητέρα ται να αφηγηθεί. που έχει διαφύγει από το γκέτο. Ο Αλβέρτος και η Έντα ερωτεύ­ Ρέινα Ζιλμπέρτα Η ελευθερία της Έντας ανα­ Ένα παιδί στο γκέτο ονται και παντρεύονται παραμο­ της Θεσσαλονίκης στέλλεται βάναυσα όταν προ­ νές της εισόδου της Ελλάδας σπαθώντας να διασωθεί και έ­ στον πόλεμο. Γόνοι εύπορων οι­ Αθήνα, Ωκεανίδα, 1997 χοντας ισπανική ιθαγένεια, κα­ κογενειών (ιδιαίτερα η Έντα) Σελ. 306 ταφεύγει στην ισπανική πρε­ δεν περιμένουν το γύρισμα της

Σ

σβεία ελπίζοντας να διαφύγει από την Ελλάδα. Η πρεσβεία όμως παραδίδειτην ίδια και τους ομόθρησκούς της στους ναζί που τους αποστέλ­ λουν στο Μπέργκεν-Μπέλσεν. Ο πατέρας φεύ­ γει για την Παλαιστίνη, η μητέρα διασώζεται τε­ λικά, αλλά το τραύμα του στρατοπέδου την α­ κολουθεί σε όλη της τη ζωή και ποτέ δεν επα­ νέρχεται στον προηγούμενο εαυτό της. Η οικο­ γένεια με τις ανοιχτές πληγές επανασυνδέεται, αλλά η πορεία από εδώ και στο εξής είναι εξί­ σου επώδυνη. Η Νίνα Ναχμία είναι μια έμπειρη αφηγήτρια. Διανθίζει το κείμενο με ξέχωρες συνοπτικές ι­ στορικές πληροφορίες για το παρελθόν της ε­ βραϊκής κοινότητας στην Ελλάδα και με στί­ χους από το βιβλίο του Αλβέρτου Ναρ, «Οι συναγωγές της Θεσσαλονίκης», όπως μας πληροφορεί η ίδια. Η αφήγηση ξεκινάει in media res, από τη στιγμή που η Έντα διασώζε­ ται απάτην κόλαση του στρατοπέδου και οι για­ τροί προσπαθούν να την επαναφέρουν στους ρυθμούς της κανονικής ζωής. Με αναδρομές στο παρελθόν πληροφορούμαστε την πρότερη ζωή της Έντας και του Αλβέρτου και στην πο­ ρεία παρακολουθούμε, από την οπτική γωνία του καθενός, τις προσωπικές διαδρομές τους στην προσπάθεια επιβίωσης και επανένωσης της οικογένειας. Παράλληλα η τριτοπρόσωπη αφήγηση προσπαθεί να μας διαφωτίσει και για κάποιες άλλες ιστορίες εύπορων οικογενειών εβραίων της Θεσσαλονίκης και την τύχη τους στη διάρκεια του πολέμου. Ιδιαίτερα συγκλονι­ στική η ιστορία των μεγαλοαστών Φερνάντες που ξεκληρίστηκαν μαζί με μια φιλική τους οι­ κογένεια στη Λάγκο Ματζόρε από έναν φανατι­ σμένο ναζί. Η αφήγηση προσπαθεί να καταγράψει, ει δυνα­ τόν αντικειμενικά, τα ιστορικά γεγονότα, να πλησιάσει το τραύμα των προσωπικών εμπει­ ριών, να αντιμετωπίσει εκ των έσω το ζήτημα της παθητικότητας πολλών εβραίων στη δίνη της συγκεκριμένης εποχής. Χαρισματικά πα­ ρεμβάλλει πολλούς εβραϊκούς ψαλμούς, αλλά και λόγια του Αποστόλου Παύλου που αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο την τραγικότητα της εξόντωσης. Συχνά χρησιμοποιεί πρωθύστε­ ρα σχήματα, για παράδειγμα, πρώτα μαθαί­ νουμε ότι ο Αλβέρτος έχει γράψει στην Έντα και στη συνέχεια ακολουθεί το γράμμα του. Με­

Κριηκη

ρικές φορές ολισθαίνει στη χρήση κάποιων κοι­ νότοπων φράσεων όπως η «Γερμανική λαίλα­ πα» και δεν αποφεύγεται η χρήση των επιθέτων «κτηνώδης», «βαρβαρικός», «σαδιστικός» κ.λπ. που προδίδουν ένα φορτισμένο γερμανικό στε­ ρεότυπο. Αντίθετα εξαιρεί τη στάση κάποιων Ελλήνων που διακινδύνευσαν τη ζωή τους για να σώσουν τους Εβραίους, όπως και τη στάση των Ιταλών που, παρότι κι αυτοί κατακτητές, επέδειξαν μια διαφορετική συμπεριφορά. Κά­ ποιοι μελοδραματισμοί στις επικλήσεις του Αλμπέρτου στην πολυαγαπημένη του Έντα μει­ ώνουν την ίδια την ένταση της επίκλησης· δικαι­ ολογούνται όμως ίσως από την προσπάθεια του αφηγητή να αποδώσει τη μη αναστρέψιμη ψυχολογική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η Έντα μετά το στρατόπεδο. Η Έντα, πολύ περισσότερο από τη Ρέινα, παραμένει και δια­ μέσου της σιωπής της το πρωταγωνιστικό πρό­ σωπο του βιβλίου, μια γυναίκα που η ζωή της λεηλατήθηκε από την εμπειρία του στρατοπέ­ δου. Το κύριο χαρακτηριστικό πάντως αυτού του ση­ μαντικού βιβλίου είναι ότι είναι συγκροτημένο, ισορροπημένο και ευανάγνωστο. Ο υπότιτλος, «ένα παιδί στο γκέτο της Θεσσαλονίκης», είναι μάλλον ατυχής, διότι το συγκεκριμένο παιδί δεν έζησε παρά ελάχιστα στο γκέτο, αλλά η ίδια η αφήγηση έρχεται από μόνη της να αναπληρώ­ σει το κενό του τίτλου. Σε μια εποχή που γίνεται από λίγες ευτυχώς πλευρές κάποια προσπά­ θεια παραχάραξης της γενοκτονίας των εβραί­ ων, ο Έλληνας αναγνώστης καλείται να συμπά­ σχει, να πληροφορηθεί αλλά και να απολαύσει τη γραφή μιας μυθιστορηματικής μαρτυρίας, ό­ χι των εβραίων γενικώς, αλλά των συμπατριω­ τών του εβραίων. Στον πρόλογό της η Νίνα Ναχμία αναφέρει ότι μ’ αυτό το βιβλίο ήθελε να εκφράσει τα συναισθήματά της για τα δεινά της φυλής της μέσα από την ιστορία μιας φίλης της στην οποία απευθύνεται λέγοντας: «Κι έτσι μου έδωσες την πρώτη σου κασέτα, για να χτίσω πάνω στα λόγια σου ένα ολόκληρο βιβλίο. Ένα βιβλίο που, όπως μου είπες, ήθελες να διαβα­ στεί "με την αφή"... ». Κι εκεί ακριβώς βρίσκεται και η δύναμη αυτού του βιβλίου. Όντας γραμ­ μένο με την αφή, διαβάζεται με την αφή. Λίλυ Εξαρχοπούλου

«Μ M A M

Hmlimwi

Ρεπορτάζ μακράς διάρκειας, διανθισμένο με πληροφορίες άγνωστες ή ελάχιστα αξιολογημένες

νεξαρτήτως της στάσης που κάποιος έχει α­ τοποιεί άλματα στο παρελθόν για να συνδέσει πέναντι στον πολιτικό Κώστα Σημίτη και τις αρμονικώς το τότε με το τώρα και να τεκμηριώ­ απόψεις του, δεν μπορεί παρά να συμφωνή­ σει τη συλλογιστική του. σει με την ιδιαιτέρως διαδεδομένη αντίληψη ότι Οι τέσσερις συνθήκες που είχε θέσει στον ε­ ήταν το πρόσωπο του 1996. Στην αυγή του έ­ αυτό του ο Ι.Κ. Πρετεντέρης (χρονικό, προσω­ τους αυτού εξελέγη πρωθυπουργός και ύστε­ πική μαρτυρία, δημοσιογραφική έρευνα, δοκιρα από 12 μήνες έχει στο ενεργητικό του έναν μιακή προσέγγιση) ικανοποιούνται σε μεγάλο θρίαμβο στο κομματικό επίπεδο και μια καθαρή βαθμό. Οι τρεις πρώτες απολύτως, η τέταρτη νίκη στις τελευταίες εκλογές. Επειδή η πολιτική και η πιο φιλόδοξη μερικώς. Στο τελευταίο μέ­ κρίνεται εκ των αποτελεσμάτων, επιτυχημένος ρος, εκεί δηλαδή που ο συγγραφέας επιχειρεί πολιτικός είναι αυτός που καταφέρνει να προ­ να δικαιώσει τον βαρύγδουπο τίτλο του εγχει­ χωρήσει τα σχέδιά του. Αυτά τα εισαγωγικά εί­ ρήματος του γίνεται μια φιλότιμη προσπάθεια ναι απαραίτητα, προκειμένου να κατανοηθεί α­ να αρθρωθεί ένας πειστικός αντίλογος στα κυρίαρχα ιδεολογήματα των οπαδών της εθνι­ πό τον αναγνώστη του υπό εξέταση βιβλίου η κής μοναδικότητας και αυτάρκειας. Κατά το πρόθεση του συγγραφέα. Ο Ι.Κ. Πρετεντέρης συγγραφέα «ο εκσυγχρονισμός είναι η προέ­ είναι ένας μαχόμενος δημοσιογράφος που έζηκταση του εκδημοκρατισμού. Η άρνηση του εκ­ σε από κοντά τη συναρπαστική πορεία του Κ. συγχρονισμού υποβόσκει πλέον ως λανθάΣημίτη, ο οποίος σχεδόν από το πουθενά απο­ νουσα φασίζουσα εκτροπή, που τροφοδοτείται γειώθηκε στην κορυφή της κομματικής και πο­ από διάφορα ισχυρά και λιγότε­ λιτικής εξουσίας. Αυτή τη δια­ ρο ισχυρά στερεότυπα. Κινείται δρομή καταγράφει με εξαιρετι­ περισσότερο στη σφαίρα της κά γλαφυρό τρόπο. Πρόκειται φοβίας... Αγγίζει τα όρια της για ένα ρεπορτάζ μακράς διάρ­ Ι.Κ. ΠΡΕΤΕΝΤΕΡΗΣ δαιμονοποίησης». Έχει δίκιο ο κειας, διανθισμένο με πληροφο­ Η δεύτερη μεταπολίτευση Ι.Κ. Πρετεντέρης όταν αναφέ­ ρίες άγνωστες ή ελάχιστα αξιο­ Αθήνα, Πόλις, 1996 ρει ότι στο αντιεκσυγχρονιστικό λογημένες από την εφημεριδομέτωπο συνωθούνται τα πιο α­ γραφίατης εποχής. Η εξιστόρηΣελ. 257 νόμοια και ετερογενή στοιχεία: ση των γεγονότων δεν ακο­ «πρώην και νυν Κνίτες από κοι­ λουθεί χρονολογική σειρά. νού με θεούσες, Ελληνάρες, Συχνά ο συγγραφέας πραγμα-

Α

Κριτική

ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ Η Ο Μ Ο Σ Π Ο Ν Δ ΙΑ Κ Η Α ΙΤ Ω Λ ΙΚ Η Π Ο Λ ΙΤ Ε ΙΑ Κ Α Ι Τ Ο Α Ρ Χ Α ΙΟ Θ Ε Ρ Μ Ο Τοδημοκρατικόπολίτϊνμοτονξει μέχηι οήμ( (ΐ(ΐ

ΓΙΑ Ν Ν Η Β . Κ Α ΡΥ Τ ΣΑ : «Η Ομοσπονδιακή Αιτωλική Πολιτεία και το αρχαίο Θέρμο» Έ ν α μνημειώ δες ιστορικό έργα Μια γλαφυρή αφηγηση τη ς πολίτικης ιστορίας και του

μεγαλείου

τη ς

Αιτωλικης Συμπολιτείας. Μια προσφορά στον πολιτι­ σμό της Απωλίας και του αρ­ χαίου Θ ερμού.

(Σελ. 575)

Διατίθεται στα κεντρικά βιβλιοπωλεία

χαβαλέδες, λαϊκιστές, παραδοξολόγοι, κα­ θυστερημένες κοινωνικά ομάδες, επισφαλείς ε­ παγγελματικές κατηγορίες, χαμηλά μορφωτικά στρώματα». Παρά τη σαφή τοποθέτησή του ό­ μως υπέρ της αριστερής εκδοχής του εκ­ συγχρονισμού, δεν προχωρά στην ερμηνεία αυτού του περίεργου αμυντικού φαινομένου. Δεν αρκεί να χρεώνεις με συντηρητικά ανακλα­ στικά τις διάφορες ομάδες, οφείλεις να εξηγή­ σεις τις συμπεριφορές τους. Οι άνθρωποι και οι συλλογικότητες αντιστέκονται στο καινούριο ό­ χι μόνο γιατί νιώθουν ότι απειλείται η «βολή» τους (συντεχνιακή λογική), αλλά και γιατί αι­ σθάνονται ότι η επέλαση της νέας πολιτικής πρότασης θα ανατρέψει τις ισορροπίες πολλών ετών με αβέβαιο αποτέλεσμα για την ίδια την ύ­ παρξή του. Κοντολογίς το μεγάλο ζητούμενο για οποιαδήποτε επαπειλούμενη μεταβολή ή­ ταν, είναι και θα είναι το ποιος θα κληθεί να πλη­ ρώσει το κόστος της. Αν οι πολίτες δεν πει­ στούν ότι τα βάρη θα μοιραστούν, όχι μόνο δεν θα συνδράμουν την προσπάθεια, αλλά θα κά­ νουν το παν για να την υπονομεύσουν. Ο συγγραφέας δεν κρύβει τις προτιμήσεις του. Δεν φείδεται μάλιστα κολακευτικών σχολίων για το πρόσωπο που ακτινογραφεί, ενώ αντιθέτως είναι πολύ αυστηρός με τους αντιπάλους του: «τη μάχη κατά του "δεξιού" Σημίτη έδιναν όλοι αυτοί που βασικά δεν ήταν τίποτα: ούτε δε­ ξιοί ούτε αριστεροί». Όλα αυτά είναι θεμιτά. Όμως, κατά τη γνώμη μας, έπρεπε να αποφύγει αναφορές που δείχνουν ότι γράφει την ιστορία των τελευταίων μηνών από τη σκοπιά του οργα­ νικού εκφραστή μιας πολιτικής. Επί παραδείγματι: όταν πληροφορείται ότι ο Κ. Σημίτης θα εί­ ναι τελικώς υποψήφιος για την κορυφαία κομ­ ματική θέση στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ δεν κρύ­ βει τη χαρά του: «Νομίζω ότι ποτέ άλλοτε δεν έ­ χω γράψει ρεπορτάζ με τόση ανακούφιση»! Εί­ μαστε σίγουροι ότι αν ο Ι.Κ. Πρετεντέρης έγρα­ φε αυτό το βιβλίο μερικά χρόνια αργότερα, θα κρατούσε τις αποστάσεις που επιβάλλει ο ρό­ λος του νηφάλιου παρατηρητή, μείζον καθήκον του οποίου είναι η απροκατάληπτη ανάλυση. Μ’ αυτά δεν θέλουμε να μειώσουμε το αποτέλε­ σμα που και πολλή δουλειά «κουβαλά» και στην κατανόηση πλευρών της πολυτάραχης αυτής πολιτικής περιόδου συμβάλλει τα μέγιστα. Τάσος Παππάς

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Οι ψ ανατικοί χρίλοι της

Γ ια 5 2 εβδομάδες

ναυτικής περιπέτειας

Ι ο στον κατάλογο

έχουν τώρα τη δική τους

του P U B L IS H E R S

σειρά βιβλίω ν.

W E E K L Y , εξακολουθεί

Κυκλοψορούν ήδη

και για δεύτερο χρόνο

°

δύο β ιβ λ ία του

να κατακτά τις καρδιές

1 =3 σ Ξ

° Ό

Π ά τρ ικ Ο’ Μ πράιαν

των αναγνωστών

και ετοιμάζονται

σε ολόκληρο τον κόσμο.

ο

και άλλα . Μ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 1-106 79ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 3602535.3618654, FAX. 01 - 3640683

Για αναγνώστες με απαιτήσεις

ΜΕΘΙΣΤΟΡΙΑ

ΕΚ ΔΟΣΕΙΣ

ΑΓΡΑ

ΒΙΤΡΟΥΒΙΟΥ VITRUVII

DE A R C H I T E C T U R A

ΠΕΡΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ! Π Ε Ρ ΙΒ Α Λ Λ Ο Ν [και ελληνική περιφέρεια

Τζακ Λόντον Σιδερένια φτέρνα Θανάσης Συλιβός ΜΑΝΟΣ ΛΟΪΖΟΣ ...η δική ton ιστορία

Νίκος Μολυβιάτης Περιβάλλον και ελληνική περιφέρεια

Μ. Βελετά-Βασιλειάδου Αχ, αυτοί οι μεγάλοι! Εικονογράφηση: Λ. Δενεζάκη Θάνος Ασίκης Εισβολή

Ειρ. Καμαράτου-Γιαλλούση Το ξενολούλουδο Εικονογράφηση: I. Τερλίδου

Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ε Π Ο Χ Η Ε Κ Δ Ο Τ ΙΚ Η Α Ε Β Ε Σ όλω νος 1 3 0 ,1 0 6 81 Αθήνα, Τηλ.: 3820835, 3823649, Fax: 3813354 Βιβλιοπωλεία: Αθήνα, Μ αυροκορδάτου 3, Τηλ.: 3829835, 3829814 Θεσσαλονίκη, Μ ενελάου 3 & Εγνατία 65, Τηλ.: 2 83810 Γιάννενα, 28ης Ο κτωβρίου 19, Τηλ.: 38090

βιβλιογραφικό δολτΓο Αρ. 373 1 Φεβρουάριου - 28 Φεβρουάριου 1997 Επιμέλεια: Έ φ η Απάκη

ΗΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ των βιβλίων γίνεται με βάση το γνωστό Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΔελτίο συντάσσεται με την πολύτιμη συνεργασία του βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

Γενικά Έργα Βιβλιογραφία ΦΙΛΟΘΕΟΥ Α. Ελληνόγλωσση βιβλιο-γραφία για την ελληνική γλώσ­ σα. (Χωρίς εκδοτικά στοιχεία). Σελ.

125. Δρχ. 3.120. ISBN 960-767604-1.

Περιοδικά Δημοκρτικός Στρατός. Φωτογραφι­ κή αναπαραγωγή από τα πρωτότυπα τεύχη του περιοδικού «Δημοκρατι­ κός Στρατός». Τόμος Α': ΓενάρηςΔεκέμδρης 1948. Τόμος Β1: Γενάρης-Σεπτέμβρης 1949. Αθήνα, Ρι­ ζοσπάστης, 1996. Σελ. 550+665. Δρχ. 12.480. (Οι δύο τόμοι). ISBN Set 960-7734-01-7.

Τύπος ΔΙΓΚΑΒΕΣ Κ.Ε. Αλμανάκ 1997,. Ελληνικό και διεθνές. Αθήνα, 1997. Σελ. 546. Δρχ. 4.575.

Φιλοσοφία

ΠΑΣΧΟΣ Α.Ι. Καισάριος. Ο ιατρός και ο φιλόσοφος. Ιωάννινα, 1996. Σελ. 54. Δρχ. 830. ISBN 96090352-0-5.

Αποκρυφισμός

ΝΟΥΤΣΟΣ Π. Ελληνοαυστραλία. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ.

586. Δρχ. 7.280. ISBN 960-236714-8.

ΡΟΔΑΚΗΣ Π. Τα μυστήρια της Μέ­ σης Ανατολής. Αθήνα, Παρασκή­ νιο, 1996. Σελ. 109. Δρχ. 1.660.

ISBN 960-7107-47-0.

ΧΡΥΣΗΣ Α.Α. Φιλοσοφία και χει­ ραφέτηση. Αθήνα, Ιδεοκίνηση, 1996. Σελ. 249. Δρχ. 5.200. ISBN 960-7652-01-0.

ΝΤΑΙΝΙΚΕΝ Ε. Η Δευτέρα Πα­ ρουσία έχει ήδη αρχίσει. Μετ. Γ. Αραχωβίτης. Αθήνα, Notos, 1996. Σελ. 307. Δρχ. 4.680. ISBN 9608491-12-6.

AMIN S. Τάξη και έθνος. Μετ. Π. Νεάρχου. Αθήνα, Ηράδοτος, 1996. Σελ. 329. Δρχ. 6.030. ISBN 960-7290-03-8.

BATENS D. Ανθρώπινη γνώση. Μετ. Τ. Τσιαντούλας. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδάσεις Κρή­ της, 1996. Σελ. 424. Δρχ. 5.720.

ISBN 960-524-008-4.

JAY Μ. Ο Ερνσι Μπλοχ και η επέ­ κταση του μαρξιστικού υλισμού στη φύση. Εισ.-μετ. Φ. Τερζάκης. Αθή­ να, Φιλίστωρ, 1996. Σελ. 95. Δρχ.

1.870. ISBN 960-369-033-9.

Γενικά

Αρχαία φιλοσοφία

Το βιβλίο της σοφίας του Γκάνα. Μετ. Γ. Δίπλας. Αθήνα, Φιλίστωρ, 1996. Σελ. 141. Δρχ. 1.870. ISBN 960-369-007-4.

ADAM JAMES. Σωκράτης-Πλάτωνας. Εισαγωγή στη φιλοσοφική τους σκέψη. Μετ. Ε. Παπαδοπούλου. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1996. Σελ.

192. Δρχ. 2.600. ISBN 960-268091-1.

Ψυχολογία Ατομική ψυχολογία ΜΑΡΚΟΒΙΤΗΣ Χ.Α. Βασικές αρχές της επιτυχίας. Αθήνα, Δίοδος, 1996. Σελ. 164. Δρχ. 2.285. ISBN 960-7072-28-6.

TURNER C. Γεννήθηκες για να πετύχεις. Μετ. Ε. Γκέρτσου. Αθήνα, Success Dynamics, 1996. Σελ.

278. Δρχ. 3.640. ISBN 960-760412-1.

Παραψυχολογία ΧΑΝI. Το βιβλίο της υγείας. Αθήνα, Πύρινος Κόσμος, 1997. Σελ. 160. Δρχ. 2.285. ISBN 960-430-020-2.

Μ τίο

Θρησκεία Γενικά Ορθοδοξία-Ελληνισμός. Πορεία σιην τρίτη χιλιετία. Τόμος Β'. Άγιον Όρος, Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου, 1996. Σελ. 463. Δρχ. 25.000.

ISBN 960-85639-2-5. ΚΑΠΑΔΟΧΟΣ Δ.Χ. Άγιος Γόρδιος. Αθήνα, 1996. Σελ. 28. Δρχ. 1.040.

Ιερά κείμενα ΒΑΜΒΑΚΑΣ Ι.Γ. Οι δώδεκα μικροί προφήτες. Τόμος Β’. Αθήνα, Παρα­ σκήνιο, 1996. Σελ. 314. Δρχ.

4.990. ISBN 960-7107-48-9.

κοινωνικές επιστήμες Κοινωνιολογία ΚΛΩΝΑΡΗΣ X. Χειραφέτηση. Παι­ δαγωγικές και πολιτισμικές προ­ ϋποθέσεις. Αθήνα, Κασιανιώτης, 1996. Σελ. 104. Δρχ. 2.080. ISBN 960-03-1706-2. ΣΚΟΥΛΑΣ Γ.Ε. Κοινωνικές τάξεις και κράτος. Αθήνα, Παπαζήσης, 1996. Σελ. 345. Δρχ. 4.680. ISBN 960-02-1191-4.

BECK U. Η επινόηση του πολιτι­ κού. Μετ. Κ. Καβουλάκος. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 345. Δρχ.

4.680.

ISBN 960-236-724-6.

Πολιτική ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ Γ. Σύγχρονη ελ­ ληνική πολιτική και συνταγματική ι­ στορία. (1940-1986). Θεσσαλονί­ κη, Σάκκουλας, 1996. Σελ. 224. Δρχ. 4.000. ISBN 960-301-280-7. ΚΡΗΤΙΚΟΣ Π.Ν. Αμφίδρομες σκέ­ ψεις. Αθήνα, Καλέντης, 1996. Σελ.

100. Δρχ. 2.080. ISBN 960-219074-4. ΚΟΥΛΟΥΜΠΗΣ Θ.-ΝΤΑΛΗΣ Σ. Η ελληνική εξωτερική πολιτική στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Αθήνα, Παπαζήσης, 1997. Σελ. 212. Δρχ.

3.430. ISBN 960-02-1194-9. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Λ.Π. Η προϊστο­ ρία των επαναστάσεων. Αθήνα, Στάχυ, 1996. Σελ. 301. Δρχ. 3.300.

ISBN 960-7151-55-0.

Μ τίο

ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ Β. Θερμοί και ψυχροί πόλεμοι. Αθήνα, Εκδόσεις Του Εικοστού Πρώτου, 1996. Σελ.

302. Δρχ. 3.640. ISBN 960-705856-9.

Β. Ο χώρος του νηπιαγωγείου και οι διαδικασίες μάθησης και διδασκα­ λίας. Αθήνα, Οδυσσέας, 1996. Σελ. 111. Δρχ. 1.560. ISBN 960210-281-1.

ΛΟΥΚΑΤΣ Γ.-ΚΕΦΑΛΗΣ X. Δύο μελέτες για τον μαρξισμό. Αθήνα, Παρασκήνιο, 1996. Σελ. 79. Δρχ.

1.455. ISBN 960-7107-49-7.

ΤΣΑΟΥΣΗΣ Δ.Γ. Εισαγωγή στις πα­ νεπιστημιακές σπουδές. Αθήνα, Gutenberg, 1996. Σελ. 194. Δρχ.

2.910. ISBN 960-01-0648-7.

Δίκαιο ΚΡΑΒΑΡΙΤΟΥ Γ. Φύλο και δίκαιο. Αθήνα, Παπαζήσης, 1996. Σελ.

252. Δρχ. 3.640. ISBN 960-021192-2.

Οικονομία ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ Π. Το πρόβλημα της εθνικής στρατηγικής. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ.

141. Δρχ. 2.080. ISBN 960-344264-Χ.

ΓΗώσσα Γ ενικά ΦΙΛΟΘΕΟΥ Α. Λεξικό εννοιών και όρων. (Χωρίς εκδοτικά στοιχεία). Σελ. 109. Δρχ. 3.120. ISBN 9607676-05-Χ.

Θετικές επιστήμες Γενικά

ΔΡΑΚΑΤΟΣ Κ.Γ. Ο μεγάλος κύκλος της ελληνικής οικονομίας (19451995). Αθήνα, Παπαζήσης, 1997. Σελ. 163. Δρχ. 2.600. ISBN 960023-1193-0.

ΒΕΡΓΑΝΕΛΑΚΗΣ Α.Β. Ανατομία του σήμερα. Αθήνα, Τυπωθήτω, 1996. Σελ. 197. Δρχ. 2.600. ISBN 960-7643-38-4.

Λαογραφία

MILTON R. Ο μύθος του Δαρβινι­ σμού. Μετ. Π.-Ε. Χριστοπούλου. Αθήνα, Δίαυλος, 1996. Σελ. 380. Δρχ. 4.160. ISBN 960-531-017-1.

ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗ-ΑΔΑΜΗ Μ. Τάμα­ τα. Ο άνθρωπος. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α. / Κασιανιώτης, 1996. Σελ. 134. Δρχ.

2.600. ISBN 960-03-1397-0. ΣΚΑΡΤΣΗΣ Σ.Λ. Η παροιμία. Αθή­ να, Ελληνικά Γράμματα, 1997. Σελ. 221. Δρχ. 2. 600. ISBN 960344-282-8.

Βιολογία

PLOTKIN Η. Η φύση της γνώσης. Εισ.-μετ.-επιμ. Ε. Καφετζόπουλος. Αθήνα, Κάτοπτρο, 1996. Σελ. 345. Δρχ. 6.240. ISBN 960-7778-04-9.

Εφαρμοσμένες επιστήμες Οικολογία Περιβάλλον και διπλωματία. Επιμ.πρόλ.-επιλ. Τ. Κάρολ. Μετ. X. Κωνσταντόπουλος. Αθήνα, Θύρσος, 1997. Σελ. 239. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7369-04-1. ΠΞΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ Α. Γη, ένας μι­ κρός εύθραστος πλανήτης. Αθήνα, Gutenberg, 1996. Σελ. 597. Δρχ.

6.240. ISBN 960-01-0641-Χ.

Παιδαγωγικιί-Εκπαίδευση Εκπαίδευση ΚΟΥΤΣΟΥΒΑΝΟΥ Ε.-ΠΑΛΑΜΑΣ

Ιατρική ΣΟΥΠΟΥΛΤΖΗΣ X. Οι ασθένειες του AIDS. Β 1 έκδοση. Αθήνα, Ή βος, 1996. Σελ. 101. Δρχ. 2.285.

ISBN 960-7154-07-Χ.

Τεχνολογία ΔΑΜΙΑΝΙΔΗΣ Κ.Α. Ελληνική παρα­ δοσιακή ναυπηγική. Αθήνα, Πολι­ τιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ. Σελ. 254. Δρχ. 14.560.

ISBN 960-244-0380-4. ΚΑΛΛΙΠΞΡΟΠΟΥΛΟΣ Δ. Η τέχνη της κατασκευής των αυτομάτων.

Αθήνα, 1996. Σελ. 221. Δρχ. 6.240.

ISBN 960-90520-0-2.

Τέχνες Γενικά Μειαβυζάντιο. Αθήνα, The Private Bank And Trust Company, 1996. Σελ. 137. ISBN 960-85776-0-8.

GRESPELLE J.-P. Η καθημερινή ζωή σιη Μονμάρτη τον καιρό του Πικάσο 1900-1910. Μετ. Γ. Σπα­ νός. Αθήνα, Παπαδήμας, 1997. Σελ. 303. Δρχ. 4.160. ISBN 960206-391-2.

MONGEDIEN G. Η καθημερινή ζωή των ηθοποιών την εποχή του Μολιέρου. Μετ. Λ. Παλλαντίου. Αθήνα, Παπαδήμας, 1997. Σελ. 336. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-206-410-2.

Αρχιτεκτονική ΜΟΝΙΟΥΔΗ-ΓΑΒΑΛΑ Δ. Η πόλη της Χίου. Κοινωνία-πολεοδομία-αρχιτεκτονική. Β’ έκδοση. Αθήνα, 1996. Σελ. 142.

Ζωγραφική ΧΡΗΣΤΟΥ X. Ιταλική ζωγραφική του XIV και XV αιώνα. Αθήναι, Σύλ­ λογος Προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 1996. Σελ. 450. ISBN 960-7133-46-3.

Γλυπτική ΓΟΥΛΑΚΗ-ΒΟΥΤΥΡΑ Α.-ΚΑΡΑΔΕΔΟΣ Γ.-ΛΑΒΒΑΣ Γ. Η εκκλησια­ στική μαρμαρογλυπτική στις Κυκλά­ δες από τον 16ο ως τον 20ό αιώνα. Αθήνα, Φιλιππότης, 1996. Σελ.

476. Δρχ. 19.760. ΚΑΣΣΗΣ Μ. Πετρομάχου σκέψεις. Αθήνα, 1997. Σελ. 135.

Πολεοδομία YEROLYMPOS A. Urban transformations in the Balkans (1820-1920). Thessaloniki, Univer­ sity Studio Press, 1996. Pag. 137.

ISBN 960-012-553-5.

Φωτογραφία ΔΕΠΟΛΛΑΣ Γ. Φωτογραφίες. Θεσ­

σαλονίκη, University Studio Press, 1996. Σελ. 149. Δρχ. 6.500. ISBN 960-12-0512-8. ΝΕΛΛΗΣ. Η παλαιό πόλις των Αθη­ νών. Αθήνα, Μουσείο ΜπενάκηΓνώση, 1996. Σελ. 191. Δρχ.

20.800. ISBN 960-235-607-3.

Μουσική CURTIS D. Ίαν Κέρτις και Joy Division. Μετ. X. Σακελλαροπούλου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 311. Δρχ. 3.120. ISBN 960236-725-3.

STROFF S.M. Ανακαλύπτοντας την Τζαζ. Μετ. Γ. Περδικογιάννης. Αθή­ να, Σέλας, 1996. Σελ. 222. Δρχ.

4.060. ISBN 960-7246-28-4.

Ενασχολήσεις Γενικά ΝΤΑΒΙΝΤΟΦ Ζ. Ο εκλεκτός κό­ σμος των πούρων. Μετ. Σ. Παπαθωμόπουλος. Αθήνα, Δήλος, 1996. Σελ. 148. Δρχ. 10.400. ISBN 9607185-21-8.

Κλασική φιλολογία Γενικά KROH Ρ. Λεξικό αρχαίων Ελλήνων και Λατίνων. Μετ. Δ. Λυπουρλής Α. Τρομάρας. Θεσσαλονίκη, Uni­ versity Studio Press, 1996. Σελ.

766. Δρχ. 10.000. ISBN 960-120559-4.

Αρχαίοι συγγραφείς ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ. Περί φύσιος αν­ θρώπου. Εισ.-μετ.-σχόλ. Δ. Τσεκουράκης. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1996. Σελ. 146. Δρχ. 3.000. ISBN 960-227-045-4.

ΦΙΛΟΘΕΟΥ Α. Ανθολογία αρχαίας ελληνικής σκέψης. (Χωρίς εκδοτικά στοιχεία). Σελ. 270. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-7676-09-2.

Γενικά Λόγου τέχνη. Ελλάδα και πολιτι­ σμός. Ετήσιο λεύκωμα πολιτισμού. Άγιον Όρος, Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου, 1996. Σελ. 455. Δρχ. 12.000. ISBN 960-85639-1-7.

Λογοτεχνία Ποίηση Τέλλος Άγρας. Επιλογή απ’ τα ποιή­ ματα. Επιμ.-ανθολ. Κ. Στεργιόπουλος. Αθήνα, Ερμής, 1996. Σελ.

148. Δρχ. 2.080. ISBN 960-320040-9. ΑΛΕΞΙΟΥ Δ. Επάλληλος μύθος. Αθήνα, Διάττων, 1996. Σελ. 47.

ISBN 960-7031-3-7. ΓΙΑΝΝΑΡΗΣ Γ. Ο εγγαστρίμυθος. Ποίηση. Αθήνα, Εκάτη, 1996. Σελ.

68. ISBN 960-7437-28-4. ΔΡΟΣΙΝΗΣ Γ. Άπαντα. Τόμος Γ’: Ποίηση (1923-1940). Αθήνα, Σύλ­ λογος Προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 1996. Σελ. 648. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-7133-52-8. ΕΥΑΠΈΛΑΤΟΣ Φ. Το σταυροδρό­ μι. Ποιήματα. Αθήνα, Ιωλκός, 1996. Σελ. 62. ISBN 960-426-039-

1. ΚΑΛΑΠΑΝΙΔΑΣ Κ. Μελανά κοσμή­ ματα. Αθήνα, 1996. Σελ. 51. ΚΑΡΕΛΛΗ Ζ. Ποιήματα. Αθήνα, Ερμής, 1996. Σελ. 93. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-320-041-7. ΛΑΓΙΟΣ Η. Περί ζώου. Αθήνα, Πα­ ρουσία, 1996. Σελ. 22. Δρχ. 600.

ISBN 960-7601-57-2.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ. Γρύλλος. Περί του τα άλογα λόγω χρήσθαι. (Αν τα ζώα έχουν λογική). Μετ. Μ. Χριστόπουλος. Αθήνα, Στιγμή, 1996. Σελ.

101. Δρχ. 2.285. ISBN 960-269165-4.

ΜΑΜΑΛΙΓΚΑ Μ. Η ανεκδιήγητη ι­ στορία. Αθήνα, Άγρα, 1996. Σελ.

44. Δρχ. 1.765. ISBN 960-325-1917.

ΣΗΜΩΝΙΔΗΣ. Κατά γυναικών. Μετ.-ερμ. Μ.Ζ. Κοπιδάκης. Αθήνα, Ιστός, 1996. Σελ. 52. Δρχ. 1.040.

ISBN 960-7392-18-3.

ΧΙΟΝΗΣ Α. Ο ακίνητος δρομέας. Ποιήματα. Αθήνα, Νεφέλη, 1996. Σελ. 70. Δρχ. 1.245. ISBN 960211-295-6.

Μ τίο

VEGA H.G. Πόθου προσκυνήματα. (Ποίηση 1965-1986). Μετ. Ε. Γκίνη. Αθήνα, Γκοβόσιης. Σελ. 78. ISBN 960-270-764-Χ. ΝΤΙΚΙΝΣΟΝ Ε. Ποιήματα. Επιλ.μετ. Α. Σιδηρά. Αθήνα, Ερμείας, 1996. Σελ. 69: Δρχ. 1.870. ISBN 960-216-109-4.

Πεζογραφία ΒΛΑΧΟΣ Α.Σ. Η διαλείπουσα ζωή του Δημήτρη Σπέρη. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Εστία, 1996. Σελ. 242. Δρχ.

2.500.

ISBN 960-05-0716-3. ΓΑΒΑΛΑ Μ. Η κυρία του σπιτιού. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Εστία, 1996. Σελ. 327. Δρχ. 3.700. ISBN 96005-0726-0. ΔΑΜΙΑΝΟΣ Α. Πηγές ερημικές. (Ηνίολος). Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 223. Δρχ. 2.080. ISBN 960-236-728-8. ΖΟΜΠΟΛΑΣ Τ. Το γυάλινο μάτι. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καλέντης, 1996. Σελ. 173. Δρχ. 2.080. ISBN 960-219-071-Χ. ΚΑΛΦΟΥΝΤΖΟΥ Μ. Και τι φρικτή μέ­ ρα που αφέθηκες να ταξιδέψεις Αβρα­ άμ. Αθήνα, Αρμός, 19%. Σελ. 78. Δρχ. 1.800. ISBN 960-527-018-8. ΚΑΝΤΑΣ Α. Φορτουνέλλα Μαργα­ ρίτα. Αθήνα, Οδυσσέας, 1996. Σελ. 191. Δρχ. 2.080. ISBN 960210-287-Χ. ΚΑΠΩΝΗΣ Λ. Παλίρροια. Μυθι­ στόρημα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 341. Δρχ. 3.120. ISBN 960-236-729-6. ΚΑΡΑΪΤΙΔΗ ΕΥΑ. Ονειρεύομαι πως γλίτωσα. Δώδεκα ιστορίες. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1996. Σελ. 189. Δρχ.

2.600. ISBN 960-221-124-5. ΛΕΙΒΑΔΑΣ Ν. Αλέξανδρος ο Φιλίπ­ που. Ιστορικό μυθιστόρημα. Αθήνα, Παρουσία, 1997. Σελ. 553. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-7601-62-9. ΛΙΑΡΟΥΤΣΟΣ Μ. «Των εν ερημίαις και όρεσι...». Μυθιστόρημα. Αθήνα, Εντός, 1996. Σελ. 413. Δρχ. 3.950.

ISBN 960-8472-02-4. ΛΟΠΙΝΟ Ζ. Η αγριλιά. Αθήνα, Δελ­ φίνι, 1996. Σελ. 366. Δρχ. 3.640.

Μ τίο

ISBN 960-309-311-4. ΜΑΛΤΕΖΟΥ Σ. Τοπίο ενός χωρι­ σμού. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Φιλιππότης, 1996. Σελ. 182. ΜΑΝΤΕΛΟΥ Ε. Ξέρει ο καιρός... Μυθιστόρημα. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 151. ISBN 960-360616-2. ΜΗΤΣΑΚΗΣ Μ. Αυτόχειρ. Αθήνα, Ιστός, 1996. Σελ. 72. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-7392-22-1. ΜΗΤΣΟΡΑ Μ. Ο ήλιος δύω. Αθή­ να, Οδυσσέας, 1996. Σελ. 140. Δρχ. 1.870. ISBN 960-210-273-Χ. ΜΟΥΤΑΦΗΣ Γ. Άπαντα πεζά. Τό­ μος Β’. Αθήνα, Δωδώνη, 1996. Σελ. 517. Δρχ. 5.200. ISBN 960248-828-Χ. ΜΠΟΥΤΟΠΟΥΑΟΥ-ΒΟΥΡΝΑ Α. Μόνη στο πανηγύρι. Αθήνα, Πιτσι­ λάς, 1996. Σελ. 150. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-7112-87-3. ΜΠΟΥΣΟΥΝΗΣ Δ. Μετέωρο άλμα. Αθήνα, 1996. Σελ. 133. ISBN 9607296-48-6. ΠΑΛΑΜΙΩΤΗΣ Γ. Μητροκτονία. Πεζογράφημα. Παιανία, Μπιλιέτο, 1996. Σελ. 60. Δρχ. 1.560. ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ Ο. Μαθήματα επικοινωνίας. Διηγήματα. Αθήνα, Σέλας, 1996. Σελ. 109. Δρχ. 1.245.

ISBN 960-7246-27-6. ΡΑΣΟΥΑΗΣ Μ. Κνωσόντας την α­ λήθεια. Ηράκλειο, Αυγό, 1996. Σελ. 187. Δρχ. 3.120. ΡΕΠΑΠΗ Τ. «Χρονολογία κοινή». Μυθιστόρημα. Αθήνα, Δελφίνι, 1996. Σελ. 236. Δρχ. 2.600. ISBN 960-309-310-6.

ΧΡΗΣΤΑΚΗ-ΚΟΡΝΟΥΕΔ Α. Μόνο τα πουλιά είναι λεύτερα. Μυθιστό­ ρημα. Αθήνα, Χαραυγή, 1996. Σελ.

351. Δρχ. 3.640. ΧΡΟΝΗΣ Η. Η ευρωπαϊκή μούσα στον 19ον αιώνα. Αθήνα, Μαυρίδης, 1997. Σελ. 393. Δρχ. 3.950.

UNSWORTH Β. Θρησκευτικό δρά­ μα. Μυθιστόρημα. Μετ. Μ. Τσάτσου. Αθήνα, Νεφέλη, 1997. Σελ.

252. Δρχ. 3.120. ISBN 960-211290-5. ΑΤΣΑΓΑ Μ. Εκείνοι οι ουρανοί. Μετ. Σ. Ιωαννίδης. Αθήνα, Εκκρε­ μές, 1996. Σελ. 164. Δρχ. 2.700.

ISBN 960-7651-02-2.

VALDES Ζ. Το καθημερινό τίποτα. Μετ. Κ. Ηλιόπουλος. Αθήνα, Opera, 1996. Σελ. 164. Δρχ. 2.910.

ISBN 960-7073-34-7.

VERNE J. Οι περιπέτειες ενός Κινέ­ ζου στην Κίνα. Μετ. X. Μίκογλου. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1996. Σελ.

360. Δρχ. 2.080. ISBN 960-208543-6. ΚΛΑΡΚ Α. Η εύρεσις της γυναικός του Λωτ. Μετ. Αλέξ. Παπαδιαμάντης. Αθήνα, Αρμός, 1996. Σελ.

346. Δρχ. 3.600. ISBN 960-527017-Χ.

MANN Κ. Λούντβιχ. Εισ.-μετ.-εργογραφία Α. Ίσαρης. Αθήνα, Αγρα, 1996. Σελ. 150. Δρχ. 2.285. ISBN 960-325-187-9. ΜΟΛΙΝΑ Α.Μ. Beatus Ille. Χρονικό της μνήμης και του πόθου. Μετ. Α. Σπυράκου. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1996. Σελ. 376. Δρχ. 4.160. ISBN 960-221-125-3.

ΣΚΡΟΥΜΠΕΛΟΣ Π.Α. Το όνομα της ενοχής. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Πιτσιλάς, 1996. Σελ. 239. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-7112-88-1.

ΒΟΒΙΝ C. Η ξέφρενη πορεία. Μετ. Δ. Σαραφείδου. Αθήνα, Εκδόσεις Του Εικοστού Πρώτου, 1996. Σελ.

151. Δρχ. 2.495. ISBN 960-705857-7.

ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗ-ΜΑΝΩΛΙΔΟΥΜ.... και άλλες ουρές. Αθήνα, Οδυσσέ­ ας, 1996. Σελ. 154. Δρχ. 1.870.

ISBN 960-210-286-1.

BRUCKNER Ρ. Γενέθλια γη. Μετ. Α. Φιλιππάτου. Αθήνα, Νέα Σύνο­ ρα, 1996. Σελ. 454. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-236-730-Χ.

ΧΑΤΖΑΚΗΣ Ν.Γ. Θαλασσινό μου α­ γέρι. Αθήνα, Καλέντης, 1996. Σελ.

174. Δρχ. 2.080. ISBN 960-219072-8.

DALIZ R.-APOLLINAIRE G. Οι Βοργίες στη Ρώμη. Μετ. Β. Κόκκι­ νου. Αθήνα, Ενάλιος. Σελ. 185. Δρχ. 3.000. ISBN 960-536-000-4.

OATES J.C. Παράνομο πάθος. Μει. Ε. Φρυδά. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1996. Σελ. 736. Δρχ.

5.200.

ISBN 960-208-545-2.

PRATCHETT Τ. Οι Χαλιμάντζαροι. Μετ. Α. Παπασταύρου. Αθήνα, Παιάκης, 1996. Σελ. 227. Δρχ. 1.660.

ISBN 960-360-753-3.

238. Δρχ. 3.120. ISBN 960-344288-7. ΜΑΓΚΛΙΒΕΡΑΣ Δ.Κ. Η νεοελληνική κοινωνία του εικοστού αιώνα μέσα από το μυθιστόρημα. Μελέτη. Αθή­ να, Οι Εκδόσεις Των Φίλων, 1996. Σελ. 545. ISBN 960-289-024-Χ.

268. Δρχ. 4.160. ISBN 960-031719-4.

Εργα ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Ε.Π. Φεγγάρι μην κλαις. Αθήνα, Νεφέλη, 1996. Σελ. 154. Δρχ. 1.560. ISBN 960211-297-2.

ΡΑΪΣ Α. Μεμνόχ ο διάβολος. Μετ.

X. Σακελλαροπούλου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 493. Δρχ.

4.680.

ISBN 960-236-718-0.

ΜΙΣΣΙΟΣ Κ.Γ. Το λογοτεχνικό έργο της Ηγουμένης Ευγενίας Κλειδαρά. Τόμος Ε’. Μυτιλήνη, Αστερίας, 1996. Σελ. 1.463. ISBN 960-743814-0.

SAGAN F. Ένα κάποιο χαμόγελο. Μει. Β. Καισάνης. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1996. Σελ. 160. Δρχ.

1.560. ISBN 960-208-534-7.

ΝΤΟΥΝΙΑ X. Λογοτεχνία και πολιτι­ κή. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 543. Δρχ. 6.240. ISBN 96003-1693-7.

Αρχαιολογία

ΤΖΕΡΟΜ Τ.Κ. Η νέα ουιοπία. Μει. Α. Παπαδιαμάνιης. Αθήνα, Αρμός, 1996. Σελ. 103. Δρχ. 1.800. ISBN 960-527-016-1.

ΦΙΛΙΠΠΟΥ Φ. Ο πολιτικός Νίκος Καββαδίας. Αθήνα, Αγρα, 1996. Σελ. 191. Δρχ. 2.495. ISBN 960325-176-3.

ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ Γ. Αρχαία Ελλάδα και ποιότητα. Αθήνα, Αίολος, 1996. Σελ. 89. Δρχ. 2.600. ISBN 9607267-99-0.

HARROD-EAGLES C. Εγώ η Βικτώρια. Μει. Α. Δημητριάδου. Αθή­ να, Ωκεανίδα, 1996. Σελ. 590. Δρχ. 5.200. ISBN 960-410-035-1.

ΦΙΛΟΘΕΟΥ Α. Νεοέλληνες λογο­ τέχνες. (Χωρίς εκδοτικά στοιχεία). Σελ. 87. Δρχ. 3.120. ISBN 9607676-06-8.

HENLEY J. Χωρισιές ζωές. Μετ. X. Νονοτά. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1997. Σελ. 445. Δρχ. 3.640. ISBN 960-236-731-8.

Δοκίμια

Ταξιδιωτική λογοτεχνία

ΔΕΡΤΙΛΗΣ Γ.Β. Αεί παίδες απαί­ δευτοι; Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 128. Δρχ. 2.080. ISBN 960-03-1677-5.

HORTON G. Στην Αθήνα του και­ ρού μου. (1893-1897). Μετ. Λ. Παπαθεμελή. Θεσσαλονίκη, Αίγειρος, 1996. Σελ. 111. Δρχ. 1.870.

ΜΑΚΡΗΣ Ν. Το άσπιλο του θανά­ του. Δοκίμιο. Αθήνα, Οι Εκδόσεις Των Φίλων, 1996. Σελ. 111. Δρχ.

1.350. ISBN 960-289-026-6.

Αλληλογραφία Γράμματα Δημήτρη Πικιώνη-Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Αθήνα, Ίκα­ ρος, 1996. Σελ. 84. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-721-10-1.

MERLIER Ο. Lettres de Grece.

Athenes, 1996. Σελ. 57.

Μελέτες ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ-ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΥ Ν. Κουβεντιάζοντας με τον Μικρό Ναυτίλο του Οδυσσέα Ελύτη. Αθή­ να, Παρουσία. Σελ. 143. Δρχ.

2.080 ΚΩΤΤΗ Α. Γιάννης Ρήσος. Ένα σχεδίασμα βιογραφίας. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ.

ΜΑΝΙΑΤΑΚΗ Ε.Δ. Η επανάσταση των αγγέλων. Αθήνα, Πιτσιλάς, 1996. Σελ. 219. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7112-90-3. ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ Κ.Ε. Για την τρυφερότητα. Δοκίμιο. Αθήνα, Ο Μικρός Αστρολάβος, 1996. Σελ.

45. Δρχ. 520. ISBN 960-7033-63-9.

ROUGEMONT D. DE. Ο έρως και η Δύση. Μετ. Μ. Λυκούδης. Αθήνα, Ίνδικτος, 1996. Σελ. 533. Δρχ.

7.280. ISBN 960-510-006-5.

Θέατρο Γ ενικά ΝΙΤΣΟΣ Κ. Αστερίσκοι. Τόμος Α’. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ.

ΤΕΡΕΝΤΙΟΣ Ρ. Ο ευνούχος. Εισ.μετ. Α.Μ. Τρομάρας. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1996. Σελ. 121. ISBN 960-12-0565-9.

ιστορία

Μαρτυρίες ΑΣΣΕΟ Α. Τι απέγιναν οι εβδομή­ ντα χιλιάδες Εβραίοι της Θεσσαλο­ νίκης; Σεμπρούν Χ.-Βίζελ Ε. Η σιω­ πή είναι αβάσταχτη. Μετ. Β. Τομανάς. Θεσσαλονίκη, Νησίδες, 1997. Σελ. 61. Δρχ. 1.245. ISBN 9608480-20-5. ΜΕΡΝΙΣΙ Φ. 'Ονειρα φυγής. Μετ. Σ. Παρίση. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 304. Δρχ. 3.120. ISBN 960-237-120-Χ.

FITGERALD F.S. Το σπάσιμο. Μετ. Μ. Σαββίδης. Αθήνα, Ιστός, 1996. Σελ. 38. Δρχ. 520. ISBN 960-739221-3.

Βιογραφίες TAKIS. Estafilades, ο μύθος του Takis. Μετ. Ε. Ψυχούλη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 285. Δρχ.

4.680.

ISBN 960-236-717-2.

Ελληνική Ιστορία ΑΓΤΖΙΔΗΣ Β. Πόντος, ένα ανοιχτό ζήτημα. Αθήνα, Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1996. Σελ. 141. Δρχ.

3.640. ISBN 960-427-063-5. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ Γ. Ανεξάντλητη πόλη. Θεσσαλονίκη 1917-1974. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1996. Σελ. 255. Δρχ. 3.000.

ISBN 960-12-00569-1.

Μ τίο

ΔΡΟΓΙΔΗΣ Δ.Α. Θεσσαλονίκη 1897-1997. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1996. Σελ. 569. Δρχ. 5.000. ISBN 96012-0552-7.

bizantini Di Venezia, 1996. Σελ. 419. Δρχ. 10.000. ISBN 960-7743-00-8.

Παγκόσμια Ιστορία

ΔΡΟΥΣΙΩΤΗΣ Μ. Η «εισβολή» της χούντας στην Κύπρο. Αθήνα, Στά­ χυ, 1996. Σελ. 423. ISBN 9607151-46-1.

ΚΟΡΔΩΣΗΣ Μ.Σ. Ιστορικογεωγραφικά πρωτοβυζαντινών και εν γένει παλαιοχριστιανικών χρόνων. Αθή­ να, Καραβίας, 1996. Σελ. 367. Δρχ. 5.200. ISBN 960-258-059-3.

ΛΑΖΟΣ Χ.Δ. Το ταξίδι του Πυθε'α στην άγνωστη Θούλη. Αθήνα, Αίο­ λος, 1996. Σελ. 189. Δρχ. 3.950.

ISBN 960-521-000-2.

UHLIG Η. Θιβέτ. Μετ. I. ΛεμπέσηΜουζακίτου. Αθήνα, Κονιδάρης, 1997. Σελ. 325. Δρχ. 3.950. ISBN 960-7136-73-Χ.

ΝΑΣΙΟΠΟΥΛΟΣ Α.Α. Ο Άρμπουνας τότε και τώρα. Αθήνα, Παρασκήνιο, 1996. Σελ. 179. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-7107-46-2. ΞΕΝΙΩΤΗΣ Κ.Δ. Ο Ανθεμούς και η Σουρωτή. Θεσσαλονίκη, Παρατη­ ρητής, 1996. Σελ. 342. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-260-922-2. ΠΑΝΤΑΖΗΣ Β.Δ. Ομηρική γεω­ γραφία και Ομηρική εποχή. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 533. Δρχ.

5.200. ISBN 960-03-1458-6. ΠΑΠΑΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Κ.Ν. Η Κωνσταντινούπολις ελληνική επί 2577 έτη. Αθήνα, Ελεύθερη Σκέψις, 1996. Σελ. 216. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-7199-86-3. ΣΦΗΚΑΣ Θ.Δ. Οι Άγγλοι Εργατικοί και ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Ελλάδα. Μετ. Β. Φωτοπούλου. Αθή­ να, Φιλίστωρ, 1997. Σελ. 557. Δρχ.

5.200. ISBN 960-369-015-5. ΤΑΞΗΣ Σ.Γ. Συνοπτική ιστορία της Λέσβου και τοπογραφία αυτής. Μυτιλήνη, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 1996. Σελ. 87. Δρχ. 1.040. ISBN 960-7475-08-9. ΤΣΑΚΤΣΙΡΑΣ Λ. Στην παλιά Θεσ­ σαλονίκη. Θεσσαλονίκη, Μαλλιάρης-Παιδεία, 1997. Σελ. 240. Δρχ.

10.200. ISBN 960-239-308-4. ΧΑΛΑΖΙΑΣ Χ.Η. Χαρίλαος Τρικούπης. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 157. Δρχ. 2.600. ISBN 960-344-286-0. Φιλέλλην-Studies in honour of Robert Browning. Edited by C.N. Constantinides a.o. Venice, Istituto Ellenico Di Studi Bizantini E Post-

Mrio

Παιδικά Γνώσεις ΚΡΟΝΤΗΡΑ Λ. Πρώτη γνωριμία με τους Δελφούς του Απόλλωνα. Αθή­ να, Εκδοτική Αθηνών, 1996. Σελ.

142. Δρχ. 3.000. ISBN 960-213350-3.

Ελεύθερα αναγνώσματα GAARDER J. Είναι κανείς εκεί; Μετ. Μ. Αγγελίδου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 138. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-236-728-1.

GAARDER J. Το μυστήριο των Χρι­ στουγέννων. Μετ. Μ. Αγγελίδου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ.

229. Δρχ. 4.160. ISBN 960-236720-2.

Περιοδικά ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ. Τεύ­ χος 70. Δρχ. 1.700. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. Μηνιαία επιθεώ­ ρηση. Τεύχος 345. Δρχ. 500. ΑΝΑΠΤΥΞΗ. ΕΒΕΑ. Τεύχος 1. ΑΝΕΜΗ. Επιθεώρηση Κυπριακής παιδικής λογοτεχνίας. Τεύχος 8 ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύχη 9 39,940. ΑΝΤΙ. Δεκαπενθήμερη πολιτική και πολιτιστική επιθεώρηση. Τεύχη 627,628. Δρχ. 500. ΑΡΧΑΤΟΣ. Τριμηνιαία Τεύχος 1. Δρχ. 1.500.

έκδοση.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ. Τριμηνιαίο περιο­ δικό. Τεύχος 61. Δρχ. 2.000.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ. Περιο­ δική έκδοση τέχνης κριτικής και κοινωνικού προβληματισμού. Τεύ­ χος 79. Δρχ. 1.000. ΓΡΑΦΗ. Περιοδικό πνευματικού προσανατολισμού. Τεύχος 32-33. Δρχ. 1.560. ΓΥΝΑΙΚΑ. Το κλασικό γυναικείο περιοδικό. Τεύχος 1140. Δρχ.

1.000. ΔΑΥΛΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύ­ χος 182. Δρχ. 1.200. ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΡΑΛΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΓΕΝΕΑΛΟΠΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. Τεύχος 10. Δρχ. 12.480. ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ. Έκδοση λόγου και τέχνης. Τεύχος 96-97. Δρχ. 1.500. ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου. Τεύχος 372. Δρχ.

1.500. ΔΙΑΛΟΓΟΣ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 7. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. Δίμηνο περιοδικό. Τεύχος 40. Δρχ.

600. ΕΚΦΡΑΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΔΙ­ ΚΑΙΟ. Περιοδική έκδοση για τα ΜΜΕ. Τόμος 1. Δρχ. 10.000. ΕΛΛΟΠΙΑ. Περιοδικό για τα εθνικά θέματα. Τεύχος 31. Δρχ. 1.000. ΕΜΒΟΛΙΜΟΝ. Τριμηνιαία επιθεώ­ ρηση. Τεύχος 30-31-32. Δρχ.

2.080. ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗ. Όργανο του Συλλόγου “Μυστράς”. Τεύχος 2. Δρχ. 300. ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΓΓΕΤ. Ιανουάριος 1997. ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ. Λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό περιοδικό. Τεύχος 37. Δρχ. 1.200. ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛ­ ΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Τόμος 29-30 (1982-1989). Δρχ. 22.000. ΕΠΙΓΝΩΣΗ. Τεύχος 60. Δρχ. 2. ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ Ε­ ΡΕΥΝΩΝ. Τόμος 88, 1995. Σελ.

1.040.

ΕΠΤΑΚΥΚΛΟΣ. Αρχαιολογικό-φιλολογικό περιοδικό. Τεύχος 5. Δρχ.

1.300.

ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΗ. Διμηνιαία εφημε­ ρίδα. Φύλλο 84. Δρχ. 150.

ΛΙΕΡΓΕΙΑ. Διμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 59.

ΕΥΘΥΝΗ. Περιοδικό ελευθερίας και γλώσσας. Τεόχος 302. Δρχ.

600.

ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ. Διμηνι­ αίο περιοδικό. Τεύχος 501.

Ο ΠΟΛΙΤΗΣ. Δεκαπενθήμερος. Τεύχος 31. Δρχ. 800.

ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Τεύχη 1670-1671. Δρχ. 900.

ΠΟΡΦΥΡΑΣ. Τριμηνιαίο περιοδι­ κό. Τεύχος 80. Δρχ. 2.000.

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΑΙΓΎΠΤΙΩΤΩΝ. Φύλλο 17.

ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. Τεύχος 147148. Δρχ. 800.

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ. Περιοδική έκδοση. Τεύχος 16. Δωρεάν.

ΗΧΟΣ ΚΑΙ HI-FI. Τεύχος 287. Δρχ.

1.500.

ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ. 15νθήμερη ε­ παναστατική εφημερίδα. Φύλλα 163,164. Δρχ. 100.

Ο ΡΑΜΠΑΓΑΣ ΚΙ Ο ΣΚΥΛΟΣ. Φύλλο 213. Δρχ. 100.

ΘΕΜΑΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ. Τετρά­ μηνο περιοδικό. Τεύχος 4. Δρχ.

2 .000.

ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ. Μηνιαία ε­ φημερίδα. Φύλλο 55. Δρχ. 600.

ΘΕΜΑΤΑ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ. Ετήσια επιθεώρηση. Τεύχος 28. Δρχ. 10.400.

ΝΟΥΜΑΣ. Τεύχος 67. Δρχ. 500.

ΘΕΣΕΙΣ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 58. Δρχ. 1.600.

ΟΥΤΟΠΙΑ. Διμηνιαία έκδοση. Τεύ­ χος 23. Δρχ. 1.500.

ΛΟΓΟΥ ΧΑΡΙΝ. Εξαμινιαία έκδοση θεωρίας και κριτικής. Τεύχος 4. Δρχ. 2.000

ΠΑΝΑΙΓΥΠΤΙΑ. Περιοδική έκδο­ ση. Τεύχος 73. Δρχ. 1.

ΜΑΝΤΑΤΟΦΟΡΟΣ. Εξαμηνιαίο περιοδικόν. Τεύχος 41. Δρχ. 2.600. ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ ΝΕΑ. Φύλλο 25. Δρχ. 200. Η ΜΥΚΟΝΙΑΤΙΚΗ. Μηνιαία εφημε­ ρίδα. Φύλλο 90.

ΝΙΚΗ

ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ. Φύλλο 198. Δρχ. 1.

ΠΑΡΑΛΛΑΞΗ. Κινηματογραφική ε­ φημερίδα. Τεύχος 30. ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ. Φιλολογικό περιο­ δικό. Τόμος ΛΗ’, 1996. Δρχ. 5.200. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΧΑΝΙΑ. Περιοδική έκδοση. Τεύχος 24-25. Δρχ. 1.000. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΚΑΛ­

ΡΕΥΜΑΤΑ. Απόψεις-κείμενα-τέχνες. Τεύχος 35. Δρχ. 1.000. ΣΙΝΕΜΑ. Τεύχος 77. Δρχ. 1.800. ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ. Τεύχος 18. Δρχ. 500. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Δίμηνη επιθεώρηση. Τεύχος 92. Δρχ.

1.200. ΥΦΟΣ. Περιοδική έκδοση. Τεύχος 4. Δρχ. 500. ΧΡΟΝΙΚΑ. Όργανο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλά­ δος. Φύλλο 147. ΕΙ.Ι.Ε. Τεύχος 101. Δρχ. 1.000.

LE MONDE DIPLOMATIQUE. Αφιε­ ρώματα. Τεύχος 10. Δρχ. 1.300.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗ «Σκουφά 4» 10 Απριλίου - 5 Μαΐου Η Νίκη Ελευθεριάδη εκθέτει στην Γκαλερί «Σκουφά 4» την καινούρια της δουλειά, λάδια, ακουαρέλες και κεραμικές πλάκες από τις 10 Απριλίου μέχρι τις 5 Μαΐου. Με πορτρέτα γυναικών που θυμίζουν έντονα τα πορτρέτα εκείνα των ανωνύμων ζωγράφων του 17ου αιώνα. Γυναίκες σε πρώτο πλάνο με ψιλόλιγνους λαιμούς, θλιμμένα μάτια, φορέματα εποχής, μπροστά σε παράθυρα με περίτεχνες δαντελένιες κουρτίνες ή μπροστά από μακρινά τοπία. Αυτή είναι η 26η ατομική της έκθεση.

Μ τίο

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Α Ρ Μ Ο Σ Μ Α Τ Ρ Ο Κ Ο Ρ Δ Α Τ Ο Τ 7, 1 0 6 7 8 ΑΘ Η ΝΑ τηλ. 3 8 3 0 6 0 4

Νεοελληνική Λογοτεχνία καί ’Ορθοδοξία

,Β »ί!»Β Ϊ53 & s E f ii

Στον καλαίσθητο καί πολυσέλιδο αύτό τόμο περιέχονται κριτικά κείμενα παλαιών (Κόντογλου, Χ α τζίνη, Πεντζίκη, Βρεττάκου, Καραντώνη κ.ά.) καί συγχρόνων Λογοτεχνών, για τον καθηγητή καί Λ ο­ γοτέχνη 77. Β. Πάσχο. Σ τ α μελετήματα — ιδίως τών σημαντικών συγχρόνων συγγραφέων— έξετάζονται πολλές πλευρές τοΰ έργου του γνωστού συγγραφέα Π. Β. Π ., καθώς καί ένδιαφέροντα θέματα της Λογο­ τεχνίας μας.

Τα ξίδι έπιστροφής σ’ ένα παρόν μακρινό, παρω­ χημένο. Λησμονημένο άπό πολλούς. Σ τόχος ή ψηλά­ φηση τών τύπων στήν ιστορία ενός άναχωρητή. Στοχασμός πάνω στα στοιχεία πού συγκρότησαν μια τέλ εια ψυχική υγεία, μια πίστη δυναμική, ή όποια διέλυσε τούς μύθους άνίσχυρων θεοτήτων για να παραδοθεϊ άπόλυτα στη λατρεία τοΰ Ε ν ό ς , βε­ βαιωμένη για τήν ύπαρξή Του, πέρα άπό κάθε «λο­ γική» μιας περιορισμένης διάνοιας. Έ ν α ς άγιος τοΰ θεοκρατικού Βυζαντίου. Ό ολοκληρωμένος άνθρωπος-πρόσωπο. Ό αγώ­ νας του να ύψωθεϊ κάθετα προς τό άρχέτυπο καί συγχρόνως ν’ άπλω θεϊ οριζόντια άγαπώντας τον πλησίον ώς εαυτόν. Ό Λουκάς άπό τό Σ τεΐρι, ό Έ λλη ν α ς μυστικός πού ύπογράμμισε τήν ιδέα όλων τώ ν μυστικών, π ώ ς ό Θ εός είναι άγάπη καί π ώ ς ό κόσμος είναι μια έκδήλωση αύτοΰ τοΰ θεϊκοΰ έρω τα. Ό βίος καί ή πολιτεία του. Τ ό ξεδίπλωμα τών ήμερών αύτης της άγαπητικής ψυχής. 'Οδοιπορικό άπολύτρωσης στήν τρυφερή του ένδοχώρα.

Τό νέο έργο τοΰ 77. Β. Πάσχου, μέ τον τίτλο « Έ ν άσκήσει καί μαρτυρίω» (σελ. 1 9 0 ), τρίτο στή σειρά « 'Υμναγιολογικά Κείμενα καί Μ ελέτες». Σ το βιβλίο αύτό περιέχονται, μετά τ ά Προλεγόμενα, σημαντικά καί άνέκδοτα ώς τώρα κείμενα (Φιλοκαλικά καί Κολλυβάδικα) τών άγιων Νικοδήμου τοΰ 'Αγιορεί­ του καί ’Αθανασίου τοΰ Παρίου, πού άφοροΰν τον Μοναχισμό, τούς Νεομάρτυρες, τήν Παράδοση κ.ά. 'Ω ς Ε π ίμ ετρ ο έκδίδεται ολόκληρη ή δυσεύρετη ’Απολογία ή 'Ομολογία Πίστεως τοΰ άγιου Νικοδή­ μου, μέ τά ώραιότατα έπτά Κεφάλαιά της.

κ ρ ιτ ικ ο γ ρ α φ Γα Αρ. 373 1 Φεβρουάριου - 28 Φεβρουάριου 1997 Επιμέλεια: Ηλίας Μαγκλίνης

Στην Κριτικογραφία περιλαμβάνονται όλες οι επώνυμες βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις των ελληνικών εκδόσεων που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο

Ημερολόγια-Οδηγοί-Λεξικά Δήμου Ν.: Λεξικό κοινοτοπιών (Γ. Πλαχοΰρης, Νίκη, 15/2/97) Εκδόσεις Γαβριηλίδη: Λογοτεχνικό ημερολόγιο 1997 (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 6/2/97) Εμμ. Ν. Φραγκίσκος, Χρυσόστο­ μος Φλωρεντής: Πατμιακή Βιβλιο­ θήκη. Κατάλογος των εντύπων (15ος-19ος) (Κυρ. Ντελόπουλος, Καθημερινή, 11/2/97) Καιροφΰλλας Γ.Κ. & Φιλιππότης Σ.Γ.: Αθηναϊκό Ημερολόγιο 1997 (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 6/2/97) Κεφαλληνιάδης Ν.Α., Σοφιανός Δ.Ζ. & Φιλιππότης Σ.Γ.: Κυκλαδικό Ημερολόγιο 1997 (Κ.Δ. Μαλαφάνιης, διαβάζω, 371) Κροχ Π.: Λεξικό αρχαίων συγγρα­ φέων (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 16/2/97)

Φιλοσοφία Ηράκλειτος: Ομηρικά προβλήματα (Μ. Δεληπέτρος, Απογευματινή, 13/2/97) Μαρκής Δ.: Υπό την σκιάν του Πλάτωνος. Δοκίμια Ευρωπαϊκής φιλοσοφίας (Ε. Αστρινάκη, Αδέ­ σμευτος Τύπος, 16/2/97)

Μπιτσάκης Ε.: Το αειθαλές δέντρο της γνώσεως (Ι.Ν. Μαρκόπουλος, Αντί, 28/2/97) Παπαδής Δ.: Η ανθρωπολογία των Προσωκρατικών (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 5/2/97) Σκαλτσογιάννης Π.Δ.: Φιλοσοφικά Σύμμεικτα-Συλλογική φιλοσοφι­ κών δοκιμίων (Ε. Μπιτσάκης, Ουτοπία, αρ. 23) Τερζάκης Φ.: Η Διαλεκτική επαναπροσδιορισμένη-Συμβολή στη διερευνηση των ανθρωπολογικών θε­ μελίων μιας έννοιας (Ε. Μπιτσάκης, Ουτοπία, αρ. 23) Καντ I.: Η πρώτη εισαγωγή στην κριτική της κριτικής δύναμης (Α. Πανταζόπουλος, Αυγή, 13/2/97) Μπαλιμπάρ Ε.: Ο Σπινόζα και η πολιτική (Ν. Δήμου, Τα Νέα, 18/2/97), (Α. Πανταζόπουλος, Αυγή, 27/2/97), (Γ. Πλαχούρης, Νίκη, 8 /2/97), (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 23/2/97) Ντεκάρτ Ρ.: Τα πάθη της ψυχής (Β. Γρηγοροπούλου, Αυγή, 23/2/97) Ντελέζ, Ζ.: Σπινόζα-Πρακτική φι­ λοσοφία (Ν. Δήμου, Τα Νέα, 18/2/97) Σπινόζα: Πολιτική πραγματεία (Ν. Δήμου, Τα Νέα, 18/2/97), (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 23/2/97)

Χιλ Στ.: Concordia. Οι ρίζες της Ευρωπαϊκής σκέψης (Γ. Πλαχούρης, Νίκη, 22/2/97)

Ψυχολογία Κουλάκογλου Κ.: Διαγνωστική εκτίμηση της προσωπικότητας, Κλασσικές μέθοδοι-Νέα ρεύματα (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97) Πιντέρης Γ.: 'Οταν μια σχέση γίνε­ ται έμμονη ιδέα (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 4/2/97) Πέιτζις Μ.: Ψυχοθεραπεία και πολυπλοκότητα (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97) Κοέν Ντ.: Η ερωτική γλώσσα του σώματος (Γ. Πλαχούρης, Νίκη, 15/2/97)

Θρησκεία Κρισναμούρτι: Σημειώσεις (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 10/2/97)

Ανθρωπολογία Δημητρίου-Κοτσώνη Σ. & Δημητρίου Σ.: Ανθρωπολογία και ιστορία (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 10/2/97)

Μώ

Ντυμόν Λ.: Εισαγωγή σε δυο θεω­ ρίες ιης κοινωνικής ανθρωπολο­ γίας (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 10/2/97)

Κοινωνιολογία Καρύδης Β.: Η εγκληματικότητα των μεταναστών στην Ελλάδα (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97) Μαρλάς Γ.: Κοινωνιολογία (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97) Γκέλνερ Ερ.: Η κοινωνία πολιτών και οι αντίπαλοί της. Συνθήκες ελευθερίας (Α. Πανταζόπουλος, Αυγή, 20/2/97) Μπαρθόλομιου Ντ. Τζ.: Στοχαστικά μοντέλα για κοινωνικές διαδικα­ σίες (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 18/2/97)

Πολιτική Ανπεθνικισπκή Αντιπολεμική Συσπείρωση: Βοσνία-Ερζεγοβίνη (Ν. Καπράλος, Πριν, 2/2/97) Βενιζέλος Ε.: Μέσα Ενημέρωσης, Δημοκρατία και εξωτερική πολιτι­ κή. Το τρίγωνο της έντασης (Ντ. Σιώτης, Βήμα, 16/2/97) Βολουδάκης Β.Κ.: Σχεδίασμα για μια ευρεία και ριζική συνταγματική αναθεώρηση (Κ. Κοκκορογιάννης, Ιστορία, Φεβ./97) Γεννηματάς Π.: Το πρόβλημα της εθνικής στρατηγικής (Π. Ψυχογιού, Account, 6/2/97) Γκιζέλης Γρ.: Το βορειοηπειρωτικό ζήτημα. Ανάλυση και κριτική των ιστορικών γεγονότων και της ελλη­ νικής εξωτερικής πολιτική (Ε. Ζαχαριάδου-Αγτζίδου, Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 13/2/97) Διαλεχτός Ν.: Οι προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό και τα καθήκοντα της σοσιαλδημοκρατίας (Ν. Διαλεχτός, Εξόρμηση, 16/2/97) Διβάνη Λ.: Ελλάδα και μειονότη­ τες. Το σύστημα διεθνούς προστα­ σίας της Κοινωνίας των Εθνών (Ε. Ζαχαριάδου-Αγτζίδου, Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 13/2/97) Καρύτσας Γ.Β.: Η ομοσπονδιακή

Μ ώ

Αιτωλική Πολιτεία και το αρχαίο Θέρμο. Το δημοκρατικό πολίτευμα που ζει μέχρι σήμερα (Ι.Μ. Χατζηφώτης, Αυριανή, 16/2/97) Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών: Οι αλλαγές στην οικονομία και στην ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας (Α. Ταρπάγκος, Θέσεις, 58) Κουλουμπής Θ. & Ντάλης Σ.: Η ελ­ ληνική εξωτερική πολιτική στο κα­ τώφλι του εικοστού αιώνος (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97) Μουζέλης Ν.: Μεταμαρξιστικές προοπτικές για μια νέα πολιτική οι­ κονομία και κοινωνιολογία (Γ. Σιακαντάρης, Αυγή, 20/2/97) Μουρδοκώτας Π.: Το επόμενο Βή­ μα (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97) Πρετεντέρης Γ.: Η δεύτερη Μεταπολίτευση (Ν.Κ. Αλιβιζάτος, Βήμα, 23/2/97), (Χ.Ζ. Καρανίκας, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 6/2/97), (Α. Πανταζόπουλος, Αυγή, 6/2/97) Σκουλάς Γ.Ε.: Κοινωνικές τάξεις και κράτος (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97) Τσέτσης Σ.: Προς μια Ευρωπαϊκή χωροταξική πολιτική (Τ. Παππάς, διαβάζω, 371) Συλλογικό: Βοσνία-Ερζεγοβίνη: Η μάχη της πολυεθνικής κοινωνίας (Ε. Κολιοπούλου, Αντί, 28/2/97) Συλλογικό: «Ombudsman» - Ο έλεγχος της κακοδιοίκησης στην Ελλάδα και την Ευρώπη (Σ. Ντάλης, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 20/2/97) Σωτηρόπουλος Δ.: Γραφειοκρατία και πολιτική εξουσία (Σ. Παπασπηλιόπουλος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 13/2/97) Φιλανιώτης-Χατζηαναστασίου Τ.: Το ηφαίστειο του Αίμου (Ε. Ζαχαριάδου-Αγτζίδου, Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 13/2/97) Θορό X. Ντ.: Πολιτική ανυπακοήΖωή χωρίς αρχές-Περπατώντας (Γ. Σταματόπουλος, Ελευθεροτυπία, 19/2/97) Μενύ Υ.: Συγκριτική πολιτική. Οι δημοκρατίες: Γαλλία, Γερμανία, ΗΠΑ, Ιταλία, Μ. Βρετανία (Τ. Παππάς, διαβάζω, 371)

Μπεκ Ουρ.: Η επινόηση του πολι­ τικού (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 9/2/97) Ρούμπιν Τζ.: Do it! (Γ. Σταματό­ πουλος, Ελευθεροτυπία, 19/2/97) Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες: Οι πρόσφυγες του κόσμου 1995-96 (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 371)

Οικονομία Γουλιέλμος Α.Μ.: Διοίκηση παρά­ κτιων και θαλάσσιων βιομηχανιών (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 18/2/97) Δημητριάδης Α.: Τεχνικές μείωσης κόστους και αύξησης απόδοσης (Σ. Παππάς, Εξπρές, 14/2/97) Δρακάτος Κ.Γ.: Ο μεγάλος κύκλος της ελληνικής οικονομίας (19451995), (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 2 4 /2/97), (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 25/2/97) Καρδακάρης Κ.: Αναλυτική λογι­ στικής εκμετάλλευσης (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 18/2/97) Λυμπεράκη Α. & Μουρίκη Α.: Η αθόρυβη επανάσταση-νέες μορφές οργάνωσης της παραγωγής και της εργασίας (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 18/2/97) Οικονομίδης X.: Η δομή της ελλη­ νικής βιομηχανίας και ο τομέας παραγωγής προϊόντων παγίου κε­ φαλαίου (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 25/2/97) Κρούγκμαν Π.: Η εποχή των μειω­ μένων προσδοκιών (Γ.Ν. Μπασκόζος, 23/2/97)

Δίκαιο Φύλο και δίκαιο (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97)

Πληροφορική Γιαννακόπουλος Δ. & Παπουτσής I.: Πληροφοριακά συστήματα διοί­ κησης (τόμος 1) (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 25/2/97)

Οικολογία-ΠεριΒάλλον Βαλαβάνης Π.: Τα αγγεία του πο-

του (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 23/2/97) Γεωργακόπουλος Α.: Γη: Ένας μι­ κρός και εύθραυστος πλανήτης (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 16/2/97) Διηλερής Μ.: Ο Δωδεκάλογος του περιβάλλοντος. Εγκόλπιο βιωσίμου αναπτύξεως (Σ. Κουρουζίδης, Νέα Οικολογία, Ιαν.-Φεβρ. ’97) Ευθυμιόπουλος Η. & Ψωμάς Σ.: Πράσινες πεδιάδες με σκοτεινό μέλλον (Π. Ψυχογιού, Account, 27/2/97) Κομηνός Θ.: Κύθηρα, στο δρόμο των πουλιών (Σ. Κουρουζίδης, Νέα Οικολογία, Ιαν.-Φε8ρ. ’97) Μοδινός Μ.: Η αρχαιολογία της ανάπτυξης. Πράσινες προοπτικές. (Α. Πανταζόπουλος, Αυγή, 2 7/2/97), (Γ. Τσεκούρας, Ανπ, 28/2/97) Ομάδα Έρευνας Εθνικού Δρυμού Πρεσπών 3ου Λυκείου Γαλατσίου: Πρέσπες-Ένας εξαίσιος τόπος (Σ. Κουρουζίδης, Νέα Οικολογία, Ιαν.Φεβρ. ’97) Παπασπηλιόπουλος Σ. & Παπαγιαννίδης Θ. (επιμ.): Το πε­ ριβάλλον στην Ελλάδα 1991-1996 (Σ. Κουρουζίδης, Νέα Οικολογία, 147-48), (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 23/2/97) Συλλογικό: Ελιά και λάδι & Ελληνική παραδοσιακή ναυπηγική (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 23/2/97), (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 25/2/97) Συλλογικό: Ελληνικοί υγρότοποι (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 23/2/97) Τσαντίλης Δ.: Περιβάλλον ή απα­ σχόληση (Π. Ψυχογιού, Account, 27/2/97) Χαραλαμπίδης Ν.: Αλιεία δίχως μέλλον (Π. Ψυχογιού, Account, 27/2/97) Χατζηδημητρίου Τ.: Το άγιο νερό. Ιαματικές πηγές της Λέσβου (Σ. ’ Κουρουζίδης, Νέα Οικολογία, Ιαν.Φεβρ. ’97) Ψωμάς Σ. & Ευθυμιόπουλος Η.: Μεταφορές και περιβάλλον (Π. Ψυχογιού, Account, 27/2/97)

Εθνολογία

Γλώσσα

Βακαλόπουλος Κ.Α.: Σύγχρονα εθνολογικά όρια του Ελληνισμού στα Βαλκάνια (Ε. ΖαχαριάδουΑγτζίδου, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 13/2/97)

Στάθης Ε.Σ.: Το γλωσσικό μας πρόβλημα (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 371)

Επιστήμες Ταμπάκης Ν.: Αναπαραστάσεις του κόσμου-πραγματικότητα και σύγ­ χρονη φυσική (Α. Μαυρόπουλος, Πριν, 2/2/97) Χρύσης Γ.Θ.: Το σύμπαν και η κο­ σμολογική εξέλιξη (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 5/2/97)

Εκπαίδευση Παπανούτσος Ε.Π.: Αγώνες και αγωνία για την παιδεία (Κ.Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 371) Παππάς Γ.: Θέματα εκηαίδευσηςαπασχόλησης (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 8/2/97)

Τέχνες Εκδοτική Αθηνών: Ελληνική Τέχνη 15 τόμοι (I. Παπαζήση, Bazar, Φεβρ. ’97)

Κλασική Λογοτεχνία Φιλολογία Αγνώστου: Η ιστορία του Απολλώνιου βασιλιά της Τύρου (Τ. Δημητρούλια, διαβάζω, 371), (Φ. Φιλίππου, Αντί, 14/2/97) Αλκίφρων: Επιστολές από αρχαίες εταίρες (Μ. Αντωνιάδου, Λοιπόν, 20/2/97) Ομήρου Οδύσσεια: Ραψωδίες α-μ (X. Ντουνιά, Βήμα, 9/2/97) Σενέκας: Για μια ευτυχισμένη ζωή & Περί φιλίας (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 2/2/97), (Δ.Ι. Μουρατίδης, Νέο Βήμα Νάουσας, 13/2/97), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 5/2/97) Τόμας Ρ.: Γραπτός και προφορι­ κός λόγος στην αρχαία Ελλάδα (Μ. Τριανταφύλλου, Πολίτης, αρ.

31)

Ανθολογίες Εκδόσεις Κάκτος: Δέκα Έλληνες ποιητές (Ο.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρινίου, 15/2/97) Χατζηπέτρου Δ.: Νεοελληνική θρη­ σκευτική ανθολογία (Σ.Ι. Αρτεμάκης, Ναυτεμπορική, 2/2/97) Μπρετόν Α.: Ανθολογία του μαύ­ ρου χιούμορ (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 8/2/97) Ρίβερ Σ.: Ανθολογία (Ε. Μαχαίρα, Επενδυτής, 1/2/97)

Ποίηση Αναγνωστάκης Μ.: Ο στόχος (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 16/2/97) Βαρβέρης Γ.: Άκυρο θαύμα (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 12/2/97), (Ε. Χουζούρη, Καθημε­ ρινή, 2/2/97) Βέλτσος Γ.: Ανυπόγραφο (Ε. Κακναβάτος, Βήμα, 2/2/97) Γιανναράς Τ.Ν.: Τα τραγούδια του ανήλιαγου (Ο.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 4/2/9726/2/97) Ευαγγελάτος Κ.: Η οθόνη των ονο­ μάτων (Λ. Πετμεζάς, Ελεύθερη Ώρα, 9/2/97) Ευαγγελάτος Φ.: Το σταυροδρόμι (Φ. Ζαμπαθά-Παγουλάτου, Ριζο­ σπάστης, 20/2/97) Κακαβελάκης Δ.: Ο αυτός (Λ. Πετμεζάς, Ελεύθερη Ώρα, 9/2/97) Καρέλλη Ζ.: Της μοναξιάς και της έπαρσης (Ο.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 8 081, 8082, 8083, 8084) Κατσαρός Μ.: Κορέκτ/Φόβος ποιη­ τή (Ε. Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, 12/2/97) Κατσιμάνης Δ.: Τα φρικιά της άνοι­ ξης πρόσωπα (Λ. Πετμεζάς, Ελεύθερη Ώρα, 16/2/97) Λάγιος Η.: Η έρημη γη (Ε. Αστρινάκη, Αδέσμευτος Τύπος, 16/2/97)

Μ τίο

Λεονιάρης Β.: Εν γη αλμυρά (Ε. Αστρινάκη, Αδέσμευτος, 16/2/97), (Α. Σταμάτης, διαβάζω, 371) Λευκαδίιης Π.: Ονοσοφικόν (Ν. Χουρδάκης, Νέο Επίπεδο, 25) Μάρκογλου Π.Χ.: Εσχάιη υπόσχε­ ση (Δ. Κόκορης, Αντί, 14/2/97) Παυαγουλόπουλος Γ.: Επιστολές σιη μνήμη (Γ. Πετρόπουλος, Νέο Επίπεδο, 25) Παπαγεωργίου Κ.: Πατρίδα το αί­ μα (Χρ. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 371) Παπαδάκη Μ.: Αγάπες Δροσουλίτες (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 25/2/97) Πιστικός Δ.: Η ενάτη σταυροφορία (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στ. Ελλάδας, 10/2/97) Πορφυρής Τ.: Τα λαδωμένα (Π. Μπουκάλας, Καθημερινά, 18/2/97) Πούλος Α.: Ατέλειωτες ιστορίες (Μ. Κορνήλιος, Ριζοσπάστης, 13/2/97) Σημηριώτης Α.: Τα ποιήματα (1893-1943), (Ν. Χουρδάκης, Νέο Επίπεδο, 25) Ταγκαλάκη Ε.: Της όγδοης ημέ­ ρας (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στ. Ελλάδας, 1031) Τσαρούχης Γ.: Ποιήματα (Γ. Πετρόπουλος, Νέο Επίπεδο, 25) Φωστιέρης Α.: Η σκέψη ανήκει στο πένθος (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στ. Ελλάδας, 17 & 24/2/97), (Α. Σταμάτης, διαβάζω, 371) Χατζόπουλος Θ.: Ο εξ αίματος νε­ κρός (Γ. Βέης, Ρεύματα, 35) Χιόνης Α.: Ο ακίνητος δρομέας (Ε. Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, 5/2/97) Μανουέλ Λ.: Μέσα στο χειμώνα των Βλεμμάτων (Ε. Χωρεάνθη, Καθημερινά, 25/2/97) Ουγκαρέτι Τζ.: Ένδεκα ποιήματα (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 371)

Πεζογραφία Αθανασιάδου Ρ.: Στον ίσκιο των αποχρώσεων (I. Παπαζήση, Bazar, Φεβρ. ’97) Αντονάς Α.: Οι τέσσερις κήποι (Χρ. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 371) Αρμάγος Η.: Τους ανδρειωμένους

Μ τίο

μην τους κλαις (Ν. Κυτόπουλος, Ριζοσπάστης, 6/2/97) Ασημακόπουλος Κ.: Οι Βραδινές καμπάνες (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 17/2/97) Βαλέτας Κ.: Στον κάδο του Ματαπά (Δ. Γιάκος, Εξόρμηση, 23/2/97) Βανέλης Δ.: Η μουσική στο κεφά­ λι μου (Γ. Πετρόπουλος, Νέο Επίπεδο, 25) Βαφόπουλος Γ.Θ.: Το Βιολί της Αννίκας (Δ. Ζαδές, Εξόρμηση, 16/2/97) Βενέτης Π.: Αφοΰ μεγάλωσες... καλά να πάθεις! (Μ. Αντωνιάδου, Λοιπόν, 27/2/97) Βίγλας I.: Τα πρώτα γράμματα (Δ. Γιάκος, Εξόρμηση, 2/2/97) Βιντιάδης Μ.: Τι είπα στην Κλαούντια (Γ. Πλαχούρης, Νίκη, 15/2/97) Βλάχος Α.: Η διαλείπουσα ζωή του Δημήτρη Σπέρη (Τ. Βασιλειάδου, Επενδυτάς, 22/2/97) Γιαννάτου Σ.: Θεραπεύοντας την... Άλισον Γκρέι (Μ. Στασινοποΰλου, Εντευκτάριο, 37/1) Γκέρτσου-Σαρρή Α.: Μ’ ενάντιους ανέμους (Μ. Κουτολέων, Αυγά, 2/2/97) Γουδέλης Τ.: Σκιές γυναικών (Τ. Ρουσσος, Βάμα, 9/2/97) Δάνδολος Σ.: Υπνοβάτες του Σεπτέμβρη (Μ. Κοντολέων, Αυγά, 16/2/97) Ζαρόκωστα Κ.: Το καθαρό χάδι (Α. Βασιλάκου, Έξυπνο Χράμα, 22/2/97) Ζόμπολα Τ.: Το γυάλινο μάτι (Δ. Γιάκος, Εξόρμηση, 23/2/97) Ζωγράφου Λ.: Οι Εβραίοι κάποτε (Δ.Ι. Μουρατίδης, Νέο Βάμα της Νάουσας, 6/2/97) Ιορδάνου Σ.: Όλα τα σύννεφα δεν έχουν βροχή (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 4/2/97) Καλλιγάς Π.: Θάνος Βλέκας (Δ. Γιάκος, Εξόρμηση, 16/2/97), (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 16/2/97) Καλοκύρης Δ.: Η ανακάλυψη της Ομηρικής (Κ. Ζαρόκωστα, Elle, Φεβ. ’97) Καπώνης Λ.: Παλίρροια (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 11/2/97) Καρακατσάνη Ρ.: Έξω από τη

«Σόνια» στις επτά (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 20/2/97) Καραμπάσης Ν.: Άγγελοι στην Κόλαση (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 11/2/97) Καρατζαφέρη I.: Με τη γλώσσα των χεριών (Τ. Δημητρούλια, διαβάζω, 371) Καρατζαφέρη I.: Το ανατολικό πο­ τάμι (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 9/2/97) Καρτέρης Γ.: Ένας Παντελής και μισός (Γ. Πλαχούρης, Νίκη, 8/2/97) Κισμέτη Ν.: Διηγήματα (19731996) (Γ. Πλαχούρης, Νίκη, 15/2/97) Κοροβίνης Θ.: Κανάλ ντ’ Αμούρ (Γ. Πετρόπουλος, Νέο Επίπεδο, 25) Κορρές Μ.: Φυλής 3 80Β (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 11/2/97) Κοσματόπουλος Α.: Ταξίδι στην Αλεξανδρούπολη (Γ. Πετρόπου­ λος, Νέο Επίπεδο, 25) Κούλας Σ.: Τυπωμένο μαύρο (Α. Βασιλάκου, Έξυπνο Χράμα, 15/2/97) Κουμανταρέας Μ.: Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω (Ν. Αυαστασέα, Votre Beaute, Φεβ. ’97), (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 16/2/97) Κρανιδιώτης Π.: Προσωπικές πη­ γές και λόγος της πλαστικής εικό­ νας (Γ. Κουβαράς, Αυνά, 23/2/97) Λαϊνά Μ.: Έ να κλεφτό φιλί (Α. Βασιλάκου, Έξυπνο Χράμα, 15/2/97) Λαμπαδαρίδου-Πόθου Μ.: Πήραν την Πόλη, πήραν την... (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 26/2/97) Λάνγκε Ε.:Το πλην του έρωτα (Τ. Βασιλειάδου, Επενδυτάς, 15/2/97) Λεονάρδος Γ.: Οι εραστές της γης (Τ. Βασιλειάδου, επενδυτάς, 15/2/97), (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 11/2/97) Λεονάρδος Γ.: Οι πόλοι του μα­ γνήτη (Α. Τσιριγώτη, Ρεύματα, 35) Λεφούσης Η.: Το ρακί του νόστου (Β. Φυτσίλης, Ριζοσπάστης, 13/2/97) Μανιατάκη Ε.: Η επανάσταση των αγγέλων (Μ. Μπουλούκου, Ελεύθερος, 1/2/97)

Μεγάλου-Σεφεριάδη Λ.: Σαν to μετάξι (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 371) Μελισσάρης X.: Στην άκρη της ζω­ ής (Κ. Βαλέιας, Ραδιοτηλεόραση, 1/2/97) Μητσάκης Μ.: Ο αυτόχειρ (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 2/2/97) Μήτσορα Μ.: Ο ήλιος δύω (Ε. Γκίκα, Έθνος, 9/2/97), (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 11/2/97), (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 21/2/97), (Χρ. Παπαγεωργίου, Ανγή, 23/2/97) Μήτσου Α.: Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπουλου (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου 8085 & Ελεύθερος Στ. Ελλάδας, 1033) Μιτσοτάκη Κ.: Flora Mirabilis (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 16/2/97), (Μ. Φάις, Εντευκτήριο, 37/1) Μιχαλοπούλου Α.: Γιάντες (Α. Βασιλάκου, Έξυπνο Χρήμα, 22/2/97), (Χρ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 9/2/97), (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 18/2/97), (Β. Χατζή Βασιλείου, Ελευθεροτυπία, 26/2/97) Μπακόλας Ν.: Η ατέλειωτη γραφή του αίματος (Β. Αποστολίδου, Εντευκτήριο, 37/1), (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 4/2/97), (Γ.Δ. Παγανός, Θέματα Λογοτεχνίας, 4) Μπαμπασάκης Γ.Ι.: Βιβλίο συμβά­ ντων και αναφορών (Ε. Αστρινάκη, Αδέσμευτος Τύπος, 16/2/97), (Α. Βασιλάκου, Έξυπνο Χρήμα, 15/2/97) Νικολόπουλος Γ.: Το σιωπηλό αστέρι (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στ. Ελλάδας, 1032) Πανσέληνος Α.: Ζαΐδα ή η καμήλα στα χιόνια (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 9/2/97), (Α. Κωτίδης, Καθημερινή, 4/2/97) Παπανδρέου Ν.: Δέκα μύθοι και μια ιστορία (Ειρ. Μητροπούλου, Αδέσμευτος Τύπος, 9/2/97) Παππά Λ.: Ξενοδοχείο Δ’ Κατηγορίας (Ν. Κοκκινάκη, Καθημερινή, 25/2/97) Πλασκοβίτης Σ.: Η άλλη καρδιά, μυθιστόρημα... αντιεπιστημονικής φαντασίας (Γ.Δ. Παγανός, Θέματα

Λογοτεχνίας, 4) Ρούσσος Τ.: Ο Οδυσσέας (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 371) Σακελλαρίου X.: Τα παραμύθια του Αβραάμ (Κ.Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 371) Σακκάτος Β.: Χωρίς διαβατήριο (Κ. Βαλέιας, Ραδιοτηλεόραση, 1/2/97) Σερέφας Σ.: Το σπίτι υποδέχεται (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 4/2 /9 7 ), (Β. Χατζηβασιλείου, Εντευκτήριο, 37/1) Σεχίδου Γ.: Άγαμος έρως (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 11 Φεβρ. ’97) Σιατόπουλος Δ.: Ο τελευταίος των Θερμοπυλών (Ε. Γκίκα, Έθνος, 2/2/97) Σιώτης Ντ.: High Life (A. Βασιλάκου, Έξυπνο Χρήμα, 15/2/97) Σκαμπαρδώνης Γ.: Πάλι κεντάει ο στρατηγός (Α. Βασιλάκου, Έξυπνο Χρήμα, 15/2/97), (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 4/2/97) Σουρούνης Α.: Μισόν αιώνα άν­ θρωπος (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 28 /2 /9 7 ), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 5/2/97) Σοφιανού Δ.: Άσπρος τοίχος (Τ. Δημητρούλια, διαβάζω, 371) Σφυρίδης Π.: Ψυχή, μπλε και κόκ­ κινη (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 4/2/97) Τσιαμπούσης Β.: Χερουβικά στα κεραμίδια (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 2/2/97) Φλωροπούλου Α.: Διά μαγείας (Κ. Κωστίου, Καθημερινή, 23/2/97) Χαντζή Ο.: Ο έρωτας δεν είναι πά­ ντα τοκογλύφος (Α. Βασιλάκου, Έξυπνο Χρήμα, 22/2/97), (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 25/2/97) Χριστοδούλου Δ.Χ.: Ακτή στο φως του χειμώνα (Σ. Παντελιά, Εντευκτήριο, 37/1) Ψαράκης Τ.: Ο λόφος με τους υπνοβάτες (Χ.Ζ. Καρανίκας, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 27/2/97) Ανσγουωρθ Μπ.: Θρησκευτικό δράμα (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 2/2/97), (Ε. Γκίκα, Έθνος, 16/2/97), (Δ.Ι.

Μουρατίδης, Νέο Βήμα της Νάουσας, 27/2 /9 7 ), (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 25/2/97) Ανωνύμου: Κόκκινο στο γυναικωνίτη (Σ. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, Φεβρ. ’97) Άτγουντ Μ.: Κλέφτρα κίσσα & μάτι της γάτας (Γ. Ξένος, Γυναίκα, Φεβρ. 97) Βαλερύ Π.: Χορός και ψυχή (Κ.Π. Μιχαηλίδης, Ευθύνη, Φεβ. ’97) Βέργκα Τζ.: Μάστρο-ΝτονΤζεζουάλντο (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 25/2 /9 7 ), (Ο. Σελλά, Καθημερινή, 23/2/97) Βερν I.: Οι περιπέτειες ενός Κινέζου στην Κίνα (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 17/2/97) Γκέιτσκιλ Μ.: Δύο αλλιώτικα κορί­ τσια (Ν.Γ. Ξυδάκης, Madame Figaro, Φεβρ. ’97) Γκόλνπνγκ Ο.: Η διπλή γλώσσα (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 371) Γκομπινώ: Ακριβή Φραγκοπούλου (Χρ. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 371) Γκρέιβς Ρ.: Εγώ, ο Κλαύδιος (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 371) Γκριμάλ Π.: Οι αναμνήσεις της Αγριππίνας (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 12/2/97) Δουμάς Α.: Η μαύρη τουλίπα (Κ. Ντινόπουλος, διαβάζω, 371) Ζίσκιντ Π.: Τρεις παλιές ιστορίες (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 16/2/97) Καμύ Α.: Ο πρώτος άνθρωπος (Γ. Πετρόπουλος, Νέο Επίπεδο, 25) Κάρολ Όουτς Τζ.: Παράνομο πά­ θος (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 10/2/97) Κινγκ Σ.: Το πρόσωπο του φόβου (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 9/2/97) Κοέλο Π.: Στις όχθες του ποταμού Πιέδρα, κάθισα κι έκλαψα (Μ. Αντωνιάδου, Λοιπόν, 20/2/97) Κορνέλιο Β. & Βιόλι Τ.: Μπρος μαμά... και πίσω ρέμα (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 25/2/97) Λέσκροτ Τζ.: Ο 13ος ένορκος (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 9/2/97) Λόντον Τζ.: Η σιδερένια φτέρνα (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 13/2/97) Λοτζ Ντ.: Μικρός που είναι ο κό­

Μ τίο

σμος (Μπ. Δερμιτζάκης, διαβάζω, 371), (Α. Κασιρινάκη, Τα Νέα, 18/2/97) Μάρκες Γκ.: Η είδηση μιας απα­ γωγής (Τ. Κοντού, Εντευκτήριο, 37/1) Μαχφούζ Ν.: Τα παιδιά του Γ κεμπελάουϊ (Π. Ψυχογιού, Account, 13/2/97) Μονμπρόν Ζ.Σ.Φ. ντε: Μαργκό η μανταρίστρα (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 17/2/97), (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 10/2/97) Μόρισον Μπ.: Και πότε είδες για τελευταία φορά τον πατέρα σου; (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 28/2/97) ΜπερμπέροΒα Ν.: Η σαγήνη (Ε. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, ΦεΒρ. ’97) Μπέρνχάίμ Ε.: Η γυναίκα του (Σ. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, ΦεΒρ. ’97) Μπουκόφσκι Τ.: Αστυνομικό (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 28/2/97) Νταλίζ-Απολινέρ: Οι Βοργίες στη Ρώμη (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 11/2/97) Ντελίλο Ν.: Τα ονόματα (Ν. Πιέρρου, Είναι, 4/2/97) Ντίκενς Κ.: Το παλαιοπωλείο (Δ. ΚούρτοΒικ, Τα Νέα, 25/2/97), (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 3/2/97) Ντυράς Μ.: Γράφοντας (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 371) Ουίντερσον Τζ.: Γραμμένα στο κορμί (Ν. Κώτσιου, Ρεύματα, 35) Όουτς Τζ.Κ.: Παράνομο Πάθος (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 17/2/97) Ουίλιαμς Τ.: Η νύχτα της Ιγκουάνα (Β. ΧατζηΒασιλείου, Ελευθεροτυ­ πία, 19/2/97) Πετάν Ζ.: Ο εύθυμος δικτάτορας (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 25/2/97) Ράιμο Τ.: Ο Νάνος Αστρονόμος (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 17/2/97), (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 25/2/97), (Ε. Σαραντίτη, Ελευθε­ ροτυπία, 12/2/97) Ροθ Φ.: Η ζωή μου ως άντρα (Ν. Αναστασέα, Vote Beaute, ΦεΒρ. ’97) Ρούλφο X.: Πέδρο Πάραμο (Ν. Αναστασέα, Vote Beaute, ΦεΒρ. ’97) Ρούσντι Σ.: Ο τελευταίος στεναγ­

Μ τίο

μός του Μαυριτανού (Α. Σταμάτης, διαβάζω, 371) Σαλτικόφ-Στσεντρίν Μ.: Η ιστορία μιας πόλης (Ν. Πιέρρου, Είναι, 4/2/97) Σιλντς Κ.: Τα πέτρινα ημερολόγια (Κ. Ζαρόκωστα, Elle, ΦεΒρ. ’97), (I. Παπαζήση, Bazar, ΦεΒρ. ’97) Σίνγκερ Ι.Μ.: Ο τελευταίος δαίμο­ νας και άλλα διηγήματα (Γ. Ξένος, Γυναίκα, ΦεΒρ. ’97) Σινουέ Ζ.: Η κόρη του Νείλου (Π. Ψυχογιού, Account, 13/2/97) Σόνετ Σ.: Πέρα από το όριο (Σ. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, ΦεΒρ. ’97) Σουίφτ Γκ.: Ο καταστηματάρχης (Ν.Γ. Ξυδάκης, Madame Figaro, ΦεΒρ. ’97) Σταντάλ: Βανίνα Βανίνι (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 25/2/97) Φαίη Ε.: Ο στρατηγός Μοναξιά (Β. ΧατζηΒασιλείου, Ελευθεροτυπία, 12/2/97) Φιτζέραλντ Φ.Σ.: Το σπάσιμο (Γ. Κωνσταντίνου, Επενδυτής, 15/2/97) Φιτουσί Μ.: Μια τρομερή ευτυχία (Λ. Εξαρχοπούλου, διαβάζω, 371) Φόκνερ Ο.: Χάλκινος Κένταυρος και άλλα διηγήματα (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 25/2/97) Χαρτ Τζ.: Μοιραίο πάθος (Σ. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, ΦεΒρ. ’97) Χόε Π.: Η δεσποινίς Σμίλα διαβά­ ζει το χιόνι (Μ. Τζιαντζή, Πριν, 9/2/97) Χόθορν Ν.: Το σπίτι με τα εφτά αε­ τώματα (Δ. ΚούρτοΒικ, Τα Νέα, 25/2/97)

Μελέτες Γαραντούδη Ε.: Πολύτροπος Αρμονία: μετρική και ποιητική του ΚάλΒου (Ν. Βαγενάς, Βήμα, 2/2/97) Γιακουμής Γ.: Η Ιερά Μονή ΡαΒενίων Δρόπολης (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 8/2/97) Ελληνική Σημειωτική Εταιρεία: Η ζωή των σημείων (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 16/2/97) Καρύδης Β.Χ.: Η εγκληματικότητα των μεταναστών στην Ελλάδα.

Ζητήματα θεωρίας και αντιεγκληματικής πολιτικής (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 16/2/97) Ντελόπουλος Κ.: Παιδικά και νεα­ νικά Βιβλία του 19ου αιώνα (Β. Πάτσιου, διαβάζω, 371) Παναρέτου Α.Π.: Παντελής ΠρεΒελάκης - Οι δρόμοι του ζω­ ντανού χρόνου (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 10/2/97) Ποταμιάνου-Παλλαντίου Ε.: Η Μυθο-Λογική του Albert Camus (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 371) Ραυτόπουλος Δ.: Άρης Αλεξάνδρου, ο εξόριστος (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 23/2/97) Σουλογιάννης Ε.Θ.: Αλέξανδρος ΡαγκαΒής 1809-1892. Η ζωή και το έργο του. (Νικ. Λυκ. Φορόπουλος, διαβάζω, 371) Σοφιανού-Γεωργούση Δ.: Οδυσσέας Ελύτης. Ανατρεπτικός και ελπιδοφόρος (Κ.Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 371) Τσιμπουκίδης Δ.: Οι κλασικοί του μαρξισμού για την αρχαία Ελλάδα (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 15/2/97) Φιλίππου Φ.: Ο πολιτικός Νίκος ΚαΒΒαδίας (Χρ. Ηλιόπουλος, Αυγή, 2 3 /2/97), (Β. Ιωακείμ, Καθημερινή, 18/2/97), (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 3/2/97) ΦιοραΒάντες Β.: Γεράσιμος Σκλά­ βος - Αφαίρεση, τραγικότητα, μο­ ντερνισμός (Γ.Ν. Μοσχόπουλος, Ουτοπία, αρ. 23) Φυλοκύπρου Ε.: Λόγια και ιστο­ ρίες από το χωριό των ποδηλάτων. Αφηγηματικά σχήματα στις δύο πρώτες συλλογές του Νίκου Εγγονόπουλου (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 371) Μίνιλειον Nr. & Μπίεν Π. (επιμ.): Ο φτωχούλης του Θεού: Η θρησκεία σια κείμενα του Νίκου Καζανιζάκη (Δ. ΤζιόΒας, Βήμα, 16/2/97) Μπίτον Ρ.: Εισαγωγή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 23/2/97)

Δοκίμια Αρισιηνός Γ.: Η ακάθιστη σκέψη (Π. Κουνενάκη, Καθημερινή, 16/2/97)

Βακαλό Ε.: Κριτική εικαστικών τε­ χνών (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρινίου, 8082) Γεωργουσόπουλος Κ.: Νήμα της στάθμης (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 16/2/97) Ευαγγέλου I.: Αισθητική και τέχνη (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 18/2/97) Καρζής Θ.: Η παιδεία στην αρχαι­ ότητα (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 9/2/97) Μαγκλιβέρας Δ.Κ.: Η ελληνική κοι­ νωνία του εικοστού αιώνα μέσα από το μυθιστόρημα (Τ. Βασιλειάδου, Επενδυτής, 22/2/97), (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 5/2/97) Ντουνιά X.: Λογοτεχνία και πολιτι­ κή (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 10/2/97) Παπαγιώργης Κ.: Ομηρική μάχη (Β. Πασχάλη, Καθημερινή, 11/2/97) Πολίτη Τζ.: Συνομιλώντας με τα κείμενα (Δ.Ν. Μαρωνίτης, Ο Πολίτης, αρ. 31), (Α. Τζούμα, Ο Πολίτης, αρ. 31) Ποταμιάνος Δ.: Στον κήπο (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 10/2/97) Ροζάνης Σ.: Η ερμηνευτική ως πράξη και θεώρηση (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 371) Σαχίνης Α.: Τετράδια κριτικής (Ε.Ν. Μόσχος, Καθημερινή, 25/2/97) Σταμέλος Δ.: Μάρτυρες και μαρ­ τυρίες (Γ. Πετρόπουλος, Νέο Επίπεδο, 25) Χουρμουζιάδης Κ.: Συμπόσιο. Κείμενα για τη νεοελληνική πεζο­ γραφία (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 371) Ψιλάκης Ν.: Η μυθολογία της Κρήτης (Δ. Σταμέλος, Ελευθε­ ροτυπία, 5/2/97) Βαλερύ Π.: Η κρίση του πνεύμα­ τος (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 23/2/97) Ηλίας Ν.: Η διαδικασία του πολιτι­ σμού (Ε. Μαχαίρα, Επενδυτής, 1/2/97) Λε6ί-Στρως Κ.: Κοιτάζω, ακούω, διαβάζω (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 371), (Ν. Μπακουνάκης, Δίφωνο, Φεβρ. ’97) .

Οαζ Ο.: Η διπλή φλόγα-Έρωτας και ερωτισμός (Ε. Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, 26/2/97) Παζ Ο.: Ο λαβύρινθος της μονα­ ξιάς (Σ. Κουρουζίδης, Νέα Οικολογία, Ιαν.-Φεβρ. ’97) Σαιντ Ε.: Κουλτούρα και Ιμπεριαλισμός (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 11/2/97) Φράι Ν.: Ανατομία της κριτικής. Τέσσερα δοκίμια (Λ. Τσιριμώκου, Βήμα, 9/2/97)

Παιδικά Βαλάση Ζ.: Το χρυσολούλουδο (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 23/2/97) Γράμματός Θ.: Fantasyland, θέα­ τρο για παιδικό και νεανικό κοινό (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 9/2/97) Καρατζαφέρη I.: Α! και Α! (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 371) Μενέλαος-Μαρίνος Γ.: Η γιορτή των ζώων. Αν είχα... (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 371) Μολυβιάτης Ν.: Για ένα θερινό σινεμά (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 371) Σουρούνης Α.: Το μπαστούνι (Ε. Γκίκα, Έθνος, 16/2/97) Σφυρόερα Σ.Ν.: Παραμύθια της πέτρας (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 2 3 /2 /9 7 ), (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 25/2/97) Χατζηβασιλείου Β.: Τα μυστικά της γης (Λ. Εξαρχοπούλου, διαβάζω, 371) Άντερσεν Χ.Κ.: Τα παραμύθια μου (Ε. Γκίκα, Έθνος, 2/2/97) Μπέιλι Λ.: Τα ζώα και τα μικρά τους (Γ. Δανιήλ, διαβάζω, 371) Μπαντέιρα Π.: Οι Κάρας και το φάρμακο της υπομονής (Μ. Κοντολέων, Καθημερινή, 18/2/97)

Θέατρο Θωμαδάκη Μ.: Θεατρολογικοί προβληματισμοί (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 371) Σολομός Α.: Ευριπίδης, ευφυής και μανικός (Γ. Κεντρωτής, διαβά­ ζω, 371) Σοφοκλέους: Οιδίπους Τύραννος

(Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 371)

Μουσική Γεωργιάδης Ν.: Από το Βυζάντιο στο Μάρκο Βαμβακάρη (Ν. Μπακουνάκης, Δίφωνο, Φεβρ. ’97)

Ιστορία Ακροκεραύνιος: Το λυκόφως των Θεών στην Αλβανία (Ε. Ζαχαριάδου-Αγτζίδου, Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 13/2/97) Βακαλόπουλος Κ.Α.: Ιστορία του Βόρειου Ελληνισμού. Ήπειρος, Θεσσαλονίκη (Ε. ΖαχαριάδουΑγτζίδου, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 13/2/97) Βερέμης Θ.-Κουλουμπής Θ. & Νικολακόπουλος Η.: Ο Ελληνισμός της Αλβανίας (Ε. Ζαχαριάδου-Αγτζίδου, Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 13/2/97) Γεωργής Γ.: Η πρώτη μακροχρό­ νια ελληνοτουρκική διένεξη (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 371) Ημερολόγιον ή πολεμικοί σελίδες, υπό Εμμανουήλ Μ. Εμμανουήλ. Εκ. Βαρωσίων Κύπρου (Ο. Σελλά, Καθημερινή, 4/2/97) Καρζής Θ.: Η παιδεία στην αρχαιό­ τητα (Σ.Ι. Αρτεμάκης, Ναυ­ τεμπορική, 16/2/97), (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 7/2/97) Κολιού Ν.: Οι πρωτοπόροι της πε­ ριοχής Αλμυρού (Τ. Δημητρούλια, διαβάζω, 371) Κόντης Β.: Ευαίσθητες ισορροπίες. Ελλάδα-Αλβανία στον 20ό αιώνα (Ε. Ζαχαριάδου-Αγτζίδου, Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 13/2/97) Κόντης Β. (επιμ.): Ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου και ελληνοαλβανικές σχέσεις, τόμοι 1-2 (Ε. Ζαχαριάδου-Αγτζίδου, Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 13/2/97) Κόρμαλης Α.Λ.: Αντίσταση στη 6ορειοηπειρωτική γη (Ε. ΖαχαριάδουΑγτζίδου, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 13/2/97) Λέκκας Α.Π. Συνοπτική ιστορία της Βορείου Ηπείρου (Ε. Ζαχαριάδου-Αγτζίδου, Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 13/2/97)

Μ τίο

Μεταλληνός Γ.Δ.: Η εκκλησιαστική καχάσιασις εις Βόρειον Ήπειρον και Αλβανίαν μέχρι Ανακηρύξεως της Αυτοκέφαλου (Ε. ΖαχαριάδουΑγτζίδου, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 13/2/97) Μπίρης Κ.: Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου πολιτισμού (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 2/2/97) Νικολαϊδης Μ.: Η ζωή στη Σάμο (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 15/2/97) Νυσταζοποΰλου-Πελεκίδου Μ.: Οι βαλκανικοί λαοί (Ε. ΖαχαριάδουΑγτζίδου, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 13/2/97) Παπαδόπουλος Α.Κ.: Ο αλβανικός εθνικισμός και ο οικουμενικός Ελληνισμός (Ε. ΖαχαριάδουΑγτζίδου, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 13/2/97) Παπαπολυβίου Π.: Σπινθήρ γλυκύτατων ελπίδων-0 απόηχος του Μακεδονικού Αγώνα (19041908) στην Κύπρο. (Ο. Σελλά, Καθημερινή, 4/2/97) Σαββίδης Α.Γ.Κ.: Οι Τούρκοι και το Βυζάντιο. Α’: προοθωμανικά φύλα στην Ασία και τα Βαλκάνια (Ν. Νικολούδης, Καθημερινή, 18/2/97) Στάικος Κ.: Βιβλιοθήκη: Από την Αρχαιότητα έως την Αναγέννηση και σημαντικές Ουμανιστικές και μοναστηριακές βιβλιοθήκες (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 16/2/97), (Γ. Σταματόπουλος, Ελευθεροτυπία, 15/2/97) Σταυρόπουλος Σ.Γ.: Τα Ασκληπεία της Πελοποννήσου (Δ. Σιατόπουλος, Εστία, 1712/97) Συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου: Σημαίες ελευθερίας (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 25/2/97) Χαλαζιάς X.: Χαρίλαος Τρικούπης. Ο μεγάλος οραματιστής (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 18/2/97) Χρυσός Ε. (επιμ.): Ένας νέος κό­ σμος γεννιέται. Η εικόνα του Ελληνικού πολιτισμού στη Γερμανική επιστήμη κατά τον 19ο Αιώνα (Ε. Γαλάνη, Καθημερινή, 2/2/97) Γκιγιού Α.: Βυζαντινός πολιτισμός (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε­ ροτυπία, 26/2/97)

Μ ώ

Μπόρντμαν Τζ.: Γκρίφιν Γ. & Μιούρεϊ Ο.: Η Ελλάδα και ο ελλη­ νιστικός κόσμος (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 9/2/97) Σαλς Κ.: Η άλλη όψη της αρχαιό­ τητας. Ο υπόκοσμος (Δ. Ρου­ μπούλα, Έθνος, 25/2/97) Χάμοντ Ν.: Φίλιππος ο Μακεδών & Μέγας Αλέξανδρος. Ένας ιδιο­ φυής (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 10/2/97)

Μαρτυρίες Αγαπητίδης Ν.Ι.: Το χρονικό μιας αιχμαλωσίας 1949 -1 9 5 6 (Δ. Σιατόηουλος, Εστία, 17/2/97) Ενεπεκίδης Π.Κ.: Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ελλάδος, 19411944 (Α.Πανταζόπουλος, Αυγή, 6/2/97) Καρανικόλας Δημ. Γ.: 3.000 ώρες αγωνίες, το ημερολόγιο ενός δη­ μοσιογράφου (Γ. Πλαχούρης, Νίκη, 8/2/97) Λεπενιώτης Α.: Ιων ΔραγούμηςΜαρίκα Κοτοπούλη-Μήτσος Μυράτ (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 1/2/97) Σέρβος Δ.: Που λες... στον Πειραιά (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 25/2/97) Συλλογικό: Μνήμη Κωνσταντίνου Π. Καλλιγά (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97) Τσολάκος Κ.Δ.: Έτσι επιζήσαμε στον Αρδηπό (Χρ. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 371)

Βιογραφία-Αυτοβιογραφία Δέλτα Π.: Αναμνήσεις 1921 (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 8/2/97) Δρόσος Γ.Ν.: Έκτορ Μπερλιόζ (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 17/2/97), (Π. ΚαραΒασίλης, Εξόρμηση, 2/2/97) Καμπούνης Λ.: Γροθιά στο άπειρο, κραυγή στο χάος, πυγολαμπίδα στη νύχτα (Μ. Τζιαντζή, Πριν, 2/2/97) Κάρτερ Γ.: Ο ζωγράφος Ερνέστος Κάρτερ (Ε. Ζωγράφου, Ριζο­ σπάστης, 27/2/97)

Κώττη Α.: Γιάννης Ρίτσος. Ένα σχεδίασμα Βιογραφίας (Τ. Βασιλειάδου, Επενδυτής, 8/2/97), (Ε. Γκίκα, Έθνος, 23/2/97), (Γ. Μαντζουράνης, Αυγή, 9/2/97), (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 18/2/97) Πεπελάσης Α.: Στην άκρη του αιώ­ να (Λαμπράκη-Πλάκα Μ., Βήμα, 2/2/97), (Ν. Μπακουνάκης, Marie Claire, Φεβρ. ’97) Πλωράκης Α.Ε.: Μαρμάρου τέχνη και τεχνική. Ο Ιω. Φιλιππότης και το εργαστήριό του. Πρόταση Εθνογραφικής Βιογραφίας (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 27/2/97) Τζουμάκας Δ.: Κάρβουνο στον κή­ πο (Ν. Κώτσιου, Ρεύματα, 35) Σαμαράκης Α.: 1919 - (Π. Ψυχογιού, Account, 20/2/97) Σαραντάκος Δ.: Ο άγνωστος ποιη­ τής Άχθος Αρούρης (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 4/2/97) Χαλαζιάς Χρ.: Χαρίλαος Τρικούπης. Ο οραματιστής (Γ. Πλαχούρης, Νίκη, 22/2/97) Άνταμς Τζ.: Πριν ξημερώσει (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 15/2/97) Έβερετ Ε.: Σελίδες ημερολογίου (Κ. ΑκρίΒος, Τα Νέα, 18/2/97) Μόρισον Μπ.: Και πότε είδες για τελευταία φορά τον πατέρα σου; (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθερο­ τυπία, 12/2/97) Ρίφενσταλ Λ.: Άγριος αιώνας (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 7/2/97) Χάροντ-Ιγκλς Σ.: Εγώ η Βικτωρία (Γ.Ν. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 7/2/97), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 26/2/97)

Αλληλογραφ ία-Επιστολές Κλειδαρά Ε.: Ψυχικές αναγεννή­ σεις (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 8/2/97) Γράμματα Δημήτρη Πικιώνη-Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα (Κ. Γαλλός, Καθημερινή, 11/2/97)

Σκέψεις-Στοχασμοί Παλλάντιος Μ.: Πείρα, πάντα τελεί­ ται (Γ. Κότσιρας, Ευθύνη, Φεβρ. ’97)

Άρθρα-Επκρυλλίδες Νίτσος Κ.: Αστερίσκοι (Ν. Μολυβιάτης, Ριζοσπάστης, 20/2/97)

Λευκώματα Αρχαία Θέατρα-Θέατρα θέας (Εκδ. Ιιανός), (Ν. Μπακουνάκης, Marie Claire, Φε6ρ. ’97) Γαρίδης Μ.: Διακοσμητική ζωγρα­ φική, Βαλκάνια-Μικρασία 18ος19ος αιώνας (Μ. Στεφανίδης, Ρεύματα, 35) Γιακουμής Γ.Κ.: Ερείπια εκκλη­ σίες... και ελπίδες στη Βόρειο Ήπειρο (Ε. Ζαχαριάδου-Αγτζίδου, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 13/2/97) Έβερτ Λ., Γιοχάλας Τ.: Στη γη του Πύρρου. Διαχρονικός Ελληνισμός στην Αλβανία (Ε. Ζαχαριάδου-

S

Αγτζίδου, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 13/2/97) Εκδόσεις Τοπίο: Λίμνες-πολιτείες του νερού (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 13/2/97) Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου. Παράδοση-Ιστορία-Τέχνη. 2 Τόμοι (Σ. Αποστολίδης, Ελευθεροτυπία, 15/2/97) Ιωάννινα (Εκδ. Ολκός & Ριζάρειο Ίδρυμα), (Ν. Μπακουνάκης, Marie Claire, Φεβρ. ’97) Κουνέλλης-Μιστράλ (Εκδ. Τράπεζα Πίστεως), (Ν. Μπακουνάκης, Marie Claire, Φεβρ. ’97) Πάλμα Β.: Τσολιαδάκια (Ε. Γκίκα, Έθνος, 2/2/97) Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων: Δημήτρης Μητρόπουλος (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρινίου, 8081) Συλλογικό: Αγιον Όρος-Άθως (Γ.

i & jS

& C

o

Πετρόπουλος, Νέο Επίπεδο, 25)

Μουσική Κοταρίδης Ν. (επιμ.): Ρεμπέτες και ρεμπέτικο τραγούδι (Μ. Χουμεριανός, Αυγή, 13/2/97)

Ταξιδιωτικά Παρασκευόπουλος Σ.Η.: Οδοιπορικά Τρκρυλίας (Τόμος Δ’) (Κ.Ι. Βαλαβάνης, Ελεύθερη Ώρα, 24/2/97)

Ενασχολήσεις Οδηγός μαγειρικής για άχρηστες μαγείρισσες και μικροκυματουδες (Γ. Δανιήλ, διαβάζω, 371) Φαρρ Ντ. & Μαρινός Λ.Ζ.: Επτα­ νησιακή κουζίνα (Γ. Δανιήλ, δια­ βάζω, 371)

j

Γραφτείτε συνδρομητές... ... σας συμφέρει Συνδρ Συνδρομές εσωτερικού και Κύπρου Ετήσια: 15.000 δρχ. Σπουδαστική: 13.000 δρχ. Εξάμηνη: 8.000 δρχ. Σπουδαστική: 7.000 δρχ. Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα: 20.000 δρχ.

■■

Π!

■■■■I

Mammmammmmmmm Συνδρομές εξωτερικού Ετήσια 85 δολ. ΗΠΑ Σπουδαστική 80 δολ. ΗΠΑ I Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα: 110 δολ. ΗΠΑ Παλιά τεύχη, δεκαπενθήμερα: 1.000 δρχ., μηνιαία τεύχη 1.500 δρχ.

■ ^ Π Κ ΙΒ Κ Η Η Ο Κ Η Ο Ι στη διεύθυνση: Α. Σπάθή, Αν. Μεταξά 26,106 81 ΑΘΗΝΑ Fax: 33.01.315 Μ τίο

μι α σ ύ γ χ ρ ο ν η παρουσ ία στην ολληνικη λογοτεχνία

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΜΝΗΜΗ κεντρικ$_διάθεσΓ| Δ Ι Α Ν Ο Μ Η

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΑΡΝΗ

5 - 104

33 Α Θ Η Ν Α ,

ΤΗΛ

: 5 221 7 44 ,

FAX:

5226581

κυκλοφόρησε

£*ΗΜ ΤΗ Σ *Ι £ 4 Γ Λ Γ Η £ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Τ<>/£

η Λ ΑΤΛ Λ JA M ES

εκδόσεις ΜΑΡΝΗ

5-7,

104

33 Α Θ Η Ν Α .

A DA M

ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ Τ Η Λ . : 5 2 2 7 6 7 8 . FAX:

522658 1

διαβάζω στο

τεύχος Μαΐου

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ: ΡΟΜ. ΜΑΝΟΥΣ Ή ΣΙΝΤΕ, ΚΑΛΕ Γράφουν οι: Γιώργης Έξαρχος, Κυριάκος Κεντρωτής, Δημήτρης Ν ιούοας

του Δημήτοη Ραυτόπουήου στον Μισέη Φάις

Το πνεύμα και το τραύμα Εντυπώσεις από την ποίηση του Μίήτου Σαχτούρη (Γ. ΔεΗηοΆάνης)

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

!ΕΝ0 ΒΙΒΛΙΟ

Τόμας Χαοντυ, ο τραγικός Greenpeace · Νεφέαη

Μαζική κουήτούρα και εήίτ

ΜΠϋΚ’,Μ του Χρήστου ΧοηστοβασιΉη

ίρ/Γ/ΚΕΓ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ 50 ΝΕΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ - BEST SELLER Ι/β/Ι/Ο ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ - ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ TV ■ΛΙΛΙΠΟΥΤΕΙ§ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ - ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑ - ΥΠΟ ΕΚΔΟΣΙΝ

ΜΕΝΗΣ ΚΟΓΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

11η Ε Κ Δ Ο Σ Η

6η Ε Κ Δ Ο Σ Η

8η Ε Κ Δ Ο Σ Η

15η Ε Κ Δ Ο Σ Η

12η Ε Κ Δ Ο Σ Η

8η Ε Κ Δ Ο Σ Η

6η Ε Κ Δ Ο Σ Η

10η Ε Κ Δ Ο Σ Η

11η Ε Κ Δ Ο Σ Η

2η Ε Κ Δ Ο Σ Η

3η Ε Κ Δ Ο Σ Η

6η Ε Κ Δ Ο Σ Η

2) Κ ε δ ρ ο Σ

(

V T /

τ ο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ