Τεύχος 372

ΑΡ. 3 7 2

ΜΑΡΤΙΟ Σ

1997-ΔΡΧ. 1.500

Ο δ ^ ο ε α ς

Μανόλης Αναγνωστάκης: γραφικές προτάσεις Συνέντευξη:

Στέλλα Βογιατζόγλου Τζιακομέτι ζανΖενέ προς το 2001: άγνωστο

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ®

PERUGIA

T IN A Ζ Ω Γ Ο ΙΚ Μ Ο Υ Αόντου 8 - Σόλωνος 116,106 81 Αθήνα Τηλ.: 3816559,3803193, Fax: 3821158

Πο/ιιισιική Πρωιεύουοα 1997 Αγνωσίες ισιορικές φωιογραφίες ιΐ]<; Θεοοαίονίκης 30)13 ’Οκτωβρίου 1916.

Η ΕΣΠΕΡΙΑ

β43

Δημοσίευση σπάνιων νιοκουμένιων σε όλα ια ιεάχη ιου 1997 Τιμηπκη προσφορά ιου «διαβάζω» αρχείο Γιώργου ΖεΒελάκη

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ

Μάρτιν Έψιις

·

ΞΕΝΗ

ΠΑΤΑΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Αλεσυάντρο Μπάρικκο

Αλμ,πέρτο Μπεβιλάκουα

Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ

ΜΕΤΑΞΙ

Ο ΕΡΩΣ

Γιατί ένας σ υγγρ αφ έα ς κα ταξι­

Το Μετάξι είναι μια ιστορία. Α ρ­

Δ εν είναι ακριβώ ς ένα ερωτικό

ω μένος από τη ν κριτική κα ι α ­

χίζει με έναν άντρα που διασχί­

μυ θισ τόρ η μ α το αρισ τούργημ α

γ α π η μ έν ο ς από τους α ν α γ ν ώ ­

ζει τον κόσμο, κα ι τελειώ νει με

αυτό του Μ πεβ ιλάκου α, πα ρότι

σ τες να θελήσει να εμφανιστεί

μ ια λ ίμ νη που β ρίσκεται εκεί,

τ α επεισόδια που το συνθέτουν

ω ς ένας μυθιστοριογράφος ριζι­

μια μέρα μ ε αέρα. Ο άντρ ας λ έ ­

έχουν ένα κ α ι μ οναδικό θ έ μ α ,

κ ά politically incorrect,

γ ετα ι Ερβέ Ζονκούρ. Δ εν είναι

τον Έ ρ ω τα . Τον Έ ρ ω τα που συ­

γνω σ τό π ώ ς λ έγ ε τα ι η λίμνη.

χν ά ζει σ τα σ υμπ όσια τω ν δια­

Ό λ ες οι ιστορίες έχουν τ η μου­

ν οουμένων, ό πω ς στο Συμπόσιο

σική τους. Α υ τή έχει μια μου­

του Π λ ά τ ω ν α , κ ι εκείνον που

σ ική λευ κή . Έ χ ε ι σ η μ α σ ία να

τριγυρνάει, άγριος κι ελεύθερος,

το πούμε, γ ια τί η λ ευ κή μουσι­

κ οντά σ’ ένα π ο τ ά μ ι- τον Έ ρ ω τα

κή είναι μια μουσική παράξενη,

που πα ρ ουσ ιά ζετα ι στο πρ ώ το

μερικές φορές σε αναστατώνει...

χά ρ α μ α τη ς μέρας κι εκείνον του

Ε ίναι σαν ν’ ακούς να παίζουν

δειλινού...

«Η Πληροφορία είναι ένα από αυ­ τά τα βιβλία που θα θέλαμε να κλείσουμε μέσα σ’ ένα κλισέ για να απαλλαγούμε από την πολυπλοκότητά τους. Είναι μια κω­ μωδία ανατρεπτική, ένα μυθι­ στόρημα που αναπτύσσεται πέρα απ’τα όρια ...Πού έγκειται Ύ]Πληροφορία;Είναι απλή και τρομερή: κάθε άτομο επιθυμεί το θάνατο του άλλου και η κοινωνία δεν ι­ σορροπεί παρά μόνο μ ’ αυτό τον τρόπο...» (L e M onde, 17 -1 -9 7 ).

τ η σ ιω π ή , κ α ι α υ το ύς που τη χορεύουν κ α λ ά το υ ς κοιτάζεις κα ι μοιάζουν ακίνητοι. Είναι ε­ ξαιρ ετικά δύσκολη η λ ευ κ ή

Το έργο του Μπεβιλάκουα έχει μεταφραστεί στην Ευρώπη, στην Αμερική, στη Βραζιλία, στην Κίνα και στην Ιαπωνία.

μουσική.

ΜάριινΈιμις

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 38.31.078, FAX: 36.28.950 ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: Ν. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ 122, 563 34 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ.: (031) 70.63.54-5

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ

% ΠΑΤΑΚΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

σελ. 408 ίρχ. 3.900 ISBN 960-360-549-2

Γιώργος Μανιώτης ΤΟ ΡΟΖ ΚΑΙ ΤΟ ΜΠΛΕ (Ένα ερωτικό μυθιστόρημα)

Μαρέα Σκιαδαρέση

Φ. Δ. Δρακονταειδής

ΑΤΡΟΠΟΣ η

ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Ή ζωή και ο θάνατος της Β ενετίας Δαηόντε

«Θέλεις να φύγουμε;» την έκο­

Ε ντελώ ς ανεμπόδιστες οι φλό­

Κ λείναμ ε το βράδυ τα πα ρ ά ­

ψε απότομα. Τι τον είχε πιάσει

γ ε ς τρυπούν τ α δοκάρια, περ ­

θυρα, έμενε έξω από το σ πίτι

νούν στο α πάνω σπίτι, τυλίγουν

τω ν δύο δω ματίω ν του πα ππού

χαρά ήτανε βολεμένοι εκεί στο

το σ τεγνω μένο σώ μα του, το ά ­

—σ τα χ τ ή μ α τ α — ο θόρυβος

τρ απ εζάκι τους με το βρόμικο

δειο από χυμούς, το καταβρο­

τω ν τριζονιών, το χλιμίντρισμα

τραπεζομάντιλο. Του είχε φανεί

χθίζουν ασ υγκρ άτητες.

τω ν αλ όγω ν, το λ ά λη μ α τω ν

ότι η θάλασ σα μύριζε ά σ κημα,

Πόσα χρόνια χρειάζονται για να

κοκόρων, κά ποια βήματα π ε ­

τη ς δικαιολογήθηκε. Της ήρθε

πάρει ένα σπίτι μορφή; Πόσες γ ε ­

ρασ τικώ ν, που ήταν γ νω σ τοί

να γελά σ ει, αχούς εκεί η θ ά ­

νιές ανθρώπων πρέπει να γ ε ν ­

κι ή τα ν γ νω σ τό για τί περνού­

λασσ α μύριζε άσκημα...

νηθούν και να πεθάνουν στην α ­

σαν κα ι πού π ή γαιναν τέτοια

ξαφνικά; Γιατί να φεύγανε; Μ ια

« Η ζω ή σου μυρίζει άσκημα!» ήθελε να του πει, αλλά δεν τόλ­ μησε.

γκαλ ιά του για να ποτίσει μυρω­

ώρα. Κ αι λιγόστευαν οι διηγή­

διές μοναδικές κι ιδιαίτερες το σώ­

σεις γ ια νεροφίδα κι αστρίτες

μα του, να πάρει πνοή α π ’ την

σ την πο τα μ ιά ή στα μονοπά­

πνοή τους, να πάψει να λογίζεται

τια... Πλούσιος αυτός ο περιγε-

άψυχο;

γραμμένος κόσμος.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 38.31.078, FAX: 36.28.950 ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: Ν. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ 122, 563 34 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ.: (031) 70.63.54-5

ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

BARBARA VINE Η επ έτειο ς τη ς Ζ εν εβ ιέβ

PATRICIA HIGHSMITH Ένα καλοκαιρινό ειδύλλιο

JOSEPH "JOE DOGS" IANNUZZI (Η κουζίνα τη ς μ αφίας)

Η ζω ή και τ α εγ κ λή μ α τα ενός μ α φ ιό ζο υ (Α υ τοβ ιογρ αφ ία )

ΠΑΠΑΑΟΠΟΥΛΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ 9 ·144 52 ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΤΤΙΚΗΣ · ΤΗΛ. 28 16 134, 28 46 074 - 5 · FAX: 28 17 127 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΟΛΩΝΟΣ και ΜΑΣΣΑΛΙΑΣ 14 · 106 80 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛ. 36 15 334

oj

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ No 372 ΜΑΡΤΙΟΣ 1997 ISSN 1106-1383

Δ ι α β α ζ ω - Α κ ο ύ ω - Β λ ε ι ι ω ________________________ /B estse lle r

9

Αλληλογραφία

11

Βραχυγραφίες

16

Επετηρίδα

Επιμέλεια Ηλίας Μαγκλίνης 1 8 ΤΟξένο βιβλίο Ηλίας Μαγκλίνης: Βιβλία από τη Μεγάλη Βρετανία-Προς το 2001 2 2 Ρεπορτάζ Φωτεινοίκήποι της νύχταςτου

Θάνου Φωσκαρίνη, 2 3

Ρεπορτάζ Οι βιβλιογραφικές προτάσεις του Μανόλη

Αναγνωστάκη: 19ος αιώνας-Ελληνική Πεζογραφία,

26

Ρεπορτάζ Αλμπέρτο

Τζιακομέτι καιΖανΖενέ-Με αφορμή μια τρέχουσα έκθεσητου Αλέξη Σταμάτη 3 0

Εξώστης Ο πόλεμος των εντυπώσεων Από τον Γιάννη Δεληολάνη

34

Κο­

ντρόλ Μηεκλεκπκέςσυγγένειες-Χρυσάκουφέτα, ασημένια κόλυβα Από τον Κώ­ Σύνταξη: 33.01.239 Λογιστήριο: 33.01.241 Διαφημίσεις: 33.01.313 Συνδρομές: 33.01.315 Fax: 33.01.315

Ιδρυτής: ΠερικλήςΑθανασόπουλος Διευθυντής: ΓιώργοςΓαλάντης Αρχισυντάκτης: ΗρακλήςΠαπαλέξης Σύνταξη: ΚατερίναΓρυπονησιώτη, Βασίλης Καλαμαράς, ΗρακλήςΠαπαλέξης, ΒάσωΣπάθή, ΚαίτηΤοπάλη. Υπεύθυνηοικονομικών: ΒάσωΣπάθή Συνδρομές: ΑθανασίαΣπάθή Διαφημίσεις: ΗρακλήςΠαπαλέξης Καλλιτεχνικήεπιμέλεια: ΝένηΡάις Επιμέλεια-Διορθώσεις: ΒίκυΚωτσοβέλου Στοιχειοθεσία- ΗλεκτρονικήΣελιδοποίησηΦιλμ-Μοντάζ: ΕΝΤΥΠΟο.ε„ ΖωοδόχουΠηγής48,τηλ.: 38.36.058-38.12.373 Εκτύπωση: ΓιώργοςΤσιροβασίλης, ΠαλαιάςΚαβάλας38,τηλ.: 59.87.678 Βιβλιοδεσία: Μ.Φουντουλάκης, Παπανικολή13,Αιγάλεω,τηλ.: 5987432 Διανομή: ΝέοΠρακτορείοΤύπου

Ιδιοκτήτης- Εκδότης: ΓιώργοςΓαβαλάς&ΣΙΑΕ.Ε.

στα Πάρλα 3 8 Τα Παλιά Διήγημα του Μ. Καραγάτση: ΗΔις Προϊσταμένη 4 2 ΛίλΙΠΟύτεΐα Απαντά ο Ανδρέας Γανιάρης Τ Ο Θ Ε Μ Α Τ Ο Υ Μ Η ΝΑ: Ο δ νσ σ έα ς Ε λ ΰ τ η ς : ένα χ ρ ό ν ο μ ε τ ά ____________________________

48

Το κοινό και η σύγχρονη ποίηση-Οι απαντήσεις του Οδυσσέα Ελύτη στην

Έρευνα της «Φιλολογικής Βραδυνής» το 19533 1 Βρασίδας Καραλής: Οδυσσέας Ελύτης, έναχρόνο μετά, ευθύνη και ευλογία,

58

Ηλίας Μαγκλίνης: ΗΛευκή

Θεάστην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η _________________________________________ 6 8 Στέλλα Βογιατζόγλου: Η αλαφροΐσκιωτη της γραφής Τη συνέντευξη πήρε η Λίλυ Εξαρχοπούλου Π Α Ρ Ο Υ Σ ΙΑ Σ Ε ΙΣ _______________________________________

78

Μόλις κυκλοφόρησαν Συνεργάστηκαν οι: Τιτίκα Δημητρούλια (ΤΑ), Λίλυ

Εξαρχοπούλου (Λ.Ε.), Νίκη Κάποιου (Ν.Κ.), Ηλίας Μαγκλίνης (Η.Μ.), Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης (Κ.Δ.Μ.), Νίκος Μολυβιάτης (Ν.Μ.), Σωτήρης Ντάλης (Σ.Ν.), Χρί­ στος Παπαγεωργίου (Χ.Π.), Γιάννης Παπαδάτος, (Γ.Π.), Τάσος Παππάς (Τ.Π.), Ερρίκος Ράης (Ε.Ρ.), Αλέξης Σταμάτης (Α.Σ.), Δημήτρης Τσατσούλης (Δ.Τ.)

94

Υπό έκδοσιν Επιμέλεια Β. Καλαμαράς Κ ρ ι τ ι κ έ ς ______________________________________________

97

Ελληνική Πεζογραφία Αλέξανδρος Μ. Αθωνίτης: Η συνείδηση τηςαιωνιό­

τητας Γράφει ο Δημήτρης Τσατσούλης Ι Ο Ο Ελληνική Πεζογραφία Μαρία

Κεντρικήδιάθεση: Αθήνα: «Διαβάζω» Α. Μεταξά26, Αθήνα10681 Θεσσαλονίκη: Βιβλιοπωλείο «Κέντροτουβιβλίου»Λασσάνη9τηλ. 237.463

Σύνθεσηεξωφύλλου: ΝένηΡάις

Λαϊνά: Ένακλεφτό φιλί Γράφει ο Χρίστος Παπαγεωργίου

102

Ελληνική Πε­

ζογραφία Αμάντα Μιχαλοπούλου: Γιάντες Γράφει η Σώτη Τριανταφύλλου

104

Ελληνική Πεζογραφία Μαρία Παπαδημητρίου: Άψινθος ο πικρός Γρά­

φει η Νένα Κοκκινάκη 1 0 6 Μελέτη Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Στυλιανός: Ο Πεντζίκης τουΕπέκεινα και τουΕνθάδε Γράφει ο Βρασίδας Καραλής

Δ ε λ τ ί α ___________________________

109

Βιβλιογραφικό

119

Κριτικογραφία

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ OPERA

Ζ - θ έ V a ld e s

Το καθημερινό τίποτα

Η σημερινή Κούβα του Φιντέλ Κάστρο: μια «χαμένη πατρίδα» ΚΩΛΕΤΤΗ 23 Α, 106 77 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 330 45 46 - FAX. 330 36 34

B est S

e lle iy

O' π ίνακας , παρ,θυσιάζει τα· εμπορικότερα* β ιβλία, τού μήνα, σύμφωνα με τα στοιχεία που. μας παραχώρησαν 30 β ιβλιοπώ λες α π ’ όλη την Ελλάδα, δηλώνοντας ο καθένας τους τέσσερα β ιβλία,πό υ είχαν τις περισσότερες πω λήσεις. ΤΑΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΑΝ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ: Απρόβλεπτο-Ηλιούπολη. Αριστοτέλης-ΑΘ. Αρκτούρος-Σπάρτη. Άρτιον-Ναύπλιο. Βαγιονάκης-ΑΘ. Γκοβόστης-ΑΘ. Διάμετρος-Χαλκίδα. Ελευθερουδάκης-Αθ. Ελπήνωρ-ΑΘ, Ενδοχώρα-ΑΘ. Έντυπο-Θεσσ. Εστία-ΑΘ. ΕυσταθίουΛάρισα. Ήλιος-Δράμα. Ιανός-Θεσσ. Κρομμύδας-Χίος. Λέσχη του Βιβλίου-ΑΘ. Libro-ΑΘ. Λοξιάς-Θεσσ. ΜεθενίτηςΠάτρα. Μιχαλάς-ΑΘ. Μυλωνάς-Πειραιάς. Paper-Town-Αμπελόκηποι. Παράμετρος-Χολαργός. Πλαίσιο-Ρέθυμνο. Πλους-Κέρκυρα. Πολιτεία-ΑΘ. Σάκης-Νέα Σμύρνη. Το Δέντρο-Ρόδος. Φωτόδεντρο-Ηράκλειο.

Π.Κ0ΕΛ0

Μ.ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

Ν. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Ρ.ΠΙΛΤΣΕΡ

0 αλχημιστής

Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω

Ο μεγάλος θυμός

Ο γυρισμός

ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ

ΚΕΔΡΟΣ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

Α.ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Κ.ΤΣΕΠΕΡΛΙΔΟΥ

Το χρώμα του φεγγαριού

Ό χι πια σεξ, μόνο φίλοι

Το κλειδί είναι κάτω από το γεράνι

ΚΑΛΕΝΤΗΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ

ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ί

υ

0

II)..

IV

Σ.ΒΟΠΑΤΖΟΓΛΟΥ

Σ. ΡΟΥΣΝΤΙ

Ύστερα, ε'φυγες στ’ αλήθεια

0 τελευταίος στεναγμός του Μαυριτανου

ΚΕΑΡΟΣ

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Αναμνήσεις από το 1921

11 Α ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ Ζαΐδα η Ηκαμήλα στα χιόνια ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 12 Β.ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ θεογενής ΚΕΔΡΟΣ 13 Φ. ΓΕΡΜΑΝΟΣ Έλλη Λαμπέτη ΚΑΚΤΟΣ 14 ΓΚ. ΜΑΡΚΕΣ Η είδηση μιας απαγωγής ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ 15

Μ. ΚΟΥΝΤΕΡΑ Η βραδύτητα ΕΣΤΙΑ

16 Ε.ΚΟΥΚΚΟΥ Ιωάννης Καποδίστριας-Ρωξάνδρα Στοΰρτζα ΕΣΤΙΑ 17 Β.ΤΣΙΑΜΠΟΥΣΗΣ Χερουβικά στα κεραμίδια ΚΕΔΡΟΣ 18 Λ. ΚΑΠΩΝΗΣ Παλίρροια ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ 19 ΜΠ.ΑΝΣΓΟΥΩΡΘ Θρησκευτικό Δράμα ΝΕΦΕΛΗ 20 Ν.ΕΒΑΝΣ Ογητευτής των αλόγων ΩΚΕΑΝΙΔΑ

B est S S M K.-ME l ?1 . W S Λ t i T T m h i t · Λ Λ Λ

■

,

e ilc r .

E E 3K 133Q 0E E Q E E B E E B B iiiil

Ot παρακάτω πίνακες πρρκΰιIT ο υν από τα αναλυτικά στοιχεία ■ *· , Ttou μας έδωσαν 3^ βιβλιοπώλες απ’ 6Kr\ trjv Ελλάδα

Αθήνα - Πειραιάς - Θεσσαλονίκη Ν.ΠΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

1

Ο Α λ χ η μ ισ τ ή ς

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ

Μ. ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ Η μ υ ρ ω δ ιά τ ο υς μ ε κ ά ν ε ι ν α κ λ α ίω

2

Π. ΚΟΕΑΟ

1

Ο μ ε γ ά λ ο ς θ υμ ό ς

Ρ.ΠΙΛΤΣΕΡ

2

0 γυ ρ ισ μ ό ς

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

ΚΕΔΡΟΣ

Α. ΠΑΠΑΑΑΚΗ

3

Η ε ίδ η σ η μ ια ς α π α γ ω γ ή ς

ΚΑΛΕΝΤΗΣ

ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ

Π. ΔΕΛΤΑ

4

ΓΚ. ΜΑΡΚΕΣ

3

Το χρ ώ μ α τ ο υ φ ε γ γ α ρ ιο ύ

Μ. ΚΟΥΝΤΕΡΑ

4

Η β ρ α δ ύ τη τα

Α ν α μ ν ή σ ε ις α π ό το 1 9 2 1

ΕΣΤΙΑ

ΕΡΜΗΣ

5

5

Κ. ΤΣΕΠΕΡΛΙΔΟΥ

ΜΠ.ΑΝΣΓΟΥΩΡΘ

Ο χ ι π ια σεξ, μ ό ν ο φ ίλ ο ι

Θ ρ η σ κ ευ τικ ό Δ ρ ά μ α

ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ

ΝΕΦΕΛΗ

Άλλες Πόλεις ^S^B B E SB SSK M 1

Μ. ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

1

ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ

ΚΕΔΡΟΣ 2

3

X. ΜΙΣΣΙΟΣ

Π. ΚΟΕΑΟ Ο Α λ χ η μ ισ τ ή ς

Η μ υ ρ ω δ ιά τ ο υ ς μ ε κ ά ν ε ι ν α κ λ α ίω 2

Ρ.ΙΙΙΛΤΣΕΡ

Το κ λ ε ιδ ί ε ίν α ι κάτω α π ό το γε ρ ά νι

0 γυ ρ ισ μ ό ς

ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

Ν.ΠΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

3

Σ. ΡΟΥΣΝΤΙ

0 μ εγά λ ο ς θυμός

0 τελευταίος στεναγμός τον Μανριτανού

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΨΥΧΟΠΟΣ

4

Α. ΠΑΠΑΑΑΚΗ

5

Β.ΤΣΙΑΜΠΟΥΣΗΣ

4

Το χ ρ ώ μ α τ ο υ φ ε γ γ α ρ ιο ύ

ΜΠ.ΑΝΣΓΟΥΩΡΘ Θ ρ η σ κ ευ τικ ό Δ ρ ά μ α

ΝΕΦΕΛΗ

ΚΑΛΕΝΤΗΣ

5

Ν.ΕΒΑΝΣ

Χ ερ ο υ β ικ ά σ τα κερ α μ ίδ ια

0 γη τ ε υ τ ή ς τω ν α λ ό γ ω ν

ΚΕΔΡΟΣ

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

1_________________________________________

1

r

m

Μια προσθήκη στο βιβλίο της Ευγενίας Κεφαλληναίου, Νεοελληνικά Αλφαβητάρια 1771-1981, Εκδόσεις Παρασκήνιο, Αθήνα 1995

Στο τεύχος 367 (Οκτώβριος 1996) του ΔΙΑΒΑΖΩ, στα Μόλις Κυκλοφόρησαν, και ειδικά στον τομέα ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, στη σελ. 108, παρουσιάζεται από τον Γ. Παπαδάτο το βιβλίο της Ευγ. Κεφαλληναίου, Νεοελληνικά Αλφαβητάρια. Ας μου επιτραπεί να κάνω μια διόρθωση και μια προσθήκη στον κατάλογο των αναφερομένων στο ενδιαφέρον αυτό βι­ βλίο Αλφαβηταρίων: Στη σελ. 24 του βιβλίου της η Ευγ. Κε­ φαλληναίου αναφέρει ότι «Τοβιβλίο τον Μιχαήλ Παπά Γεωργίου, το οποίο με τίτλο Μέγα Αλφαβητάριον εκδόθηκε στη Βιέννη το 1771 (...) θεωρείται το αρχαιότερο χρονολογημένο έντυπο ελληνικό αλφαβη­ τάριο» (πβ. και σελ. 61 και 113). Το αλφαβητάριο όμως αυτό δεν είναι το αρχαιότερο χρονο­ λογημένο έντυπο ελληνικό αλφαβητάριο. Χρονολογικά προηγείται ένα άλλο αλφαβητάριο, το οποίο φέρει τον τίτλο ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟΝ ΒΙΒΛΙΑΡΙΟΝ, και το οποίο ο ίδιος συγγραφέας, ο Μιχαήλ Παπά Γεωργίου, εξέδωσε πέντε χρό­ νια πριν, το 1766, επίσης στη Βιέννη, αλλά σε άλλον εκδοτικό οίκο. Το ότι προηγήθηκε η έκδοση του Αλφαβητικού βιβλιαρίου της έκδοσης εκείνου, που φέρει τον τίτλο Το Μέγα Αλφαβητά­ ριον, προκύπτει κι απ’ την ακόλουθη περικοπή των προλεγομένων στο Αλφαβητικόν βιβλιάριου, «εσύνθεσσ. (sic) και Αλφαβητι­ κά βιβλιάρια δύο, το μεν μέγα ονομάζωντάςτο (sic), το δε, αυτό οπού βλέπετε, αλλά περί εκείνου εν εκείνω ειρήσεται». Π. Σιδερά-Λύτρα Πανεπιστήμιο Γοττίγης (Gotingen)

Αλληλογραφία

Αγαπητό Διαβάζω, Δυστυχώς πιάστηκες «αΔιάβαστο» στο σχόλιο που δημοσίευσες στο τεύχος του Δεκεμβρίου. Έφτιαξες ένα ολόκληρο σενάριο σχετικά με την εταιρεία που έφερε σε πέρας την έρευνα για την «Ταυτότητα του ελληνικού βιβλιοπωλείου» για να αποδείξεις την... έλλειψη εγκυρότητας της έ­ ρευνας στο Πεδίο του Άρεως. Τα πραγματικά δε­ δομένα έχουν ως εξής: Την έρευνα για την «Ταυτότητα του ελληνικού βι­ βλιοπωλείου» διεξήγαγε η PRC (Project Research Consulting) - όπως καθαρά αναγράφεται στα έ­ ντυπα που μοιράστηκαν στους δημοσιογράφους, τους εκδότες, στα Δελτία Τύπου και στην ίδια την έντυπη μορφή της έρευνας που δόθηκε σε όλους, και όπως ειπώθηκε επανειλημμένα κατά την πα­ ρουσίαση στην οποία ήσουν παρόν - η οποία δεν είναι ασφαλώς η MRC. Όσον αφορά τώρα την ουσία, που είναι τα αποτε­ λέσματα των ερευνών. Έχει ήδη ξεκινήσει διάλο­ γος με τους συνδικαλιστικούς φορείς εκδοτών και βιβλιοπωλών και πιστεύουμε ότι όλοι μαζί θα βρούμε τις αιτίες των διαφορών που τυχόν υπάρ­ χουν στα αποτελέσματα των ερευνών και θα προ­ χωρήσουμε μαζί στα επόμενα βήματα. Ασφαλώς αυτό που προέχει, και που όλοι μας επι­ θυμούμε και επιδιώκουμε, είναι να αξιοποιηθούν τα δεδομένα των ερευνών, ώστε το βιβλίο να πάει στο κοινό και το κοινό να πάει στις εκθέσεις βι­ βλίου. Σ’ αυτό το στόχο υπολογίζουμε και στη δι­ κή σου συμπαράσταση. Γραφείο Τύπον

Ναι, το διαβάζω πιάστηκε «αΔιάβαστο», ό­ πως επισημαίνει το Γραφείο Τύπου του ΕΚΕΒΙ. Αν όμως οι «αδιάβαστοι μαθη­ τές» αποτελούν, ενίοτε, το μέτρο για να ε­ παινούνται οι άριστοι, αυτόν τον έπαινο ας τον εισπράξει το ΕΚΕΒΙ. Πάντως εμείς θα επιμένουμε, μιας και το ζήτημα το ανακίνησε αυτή τη φορά το ΕΚΕΒΙ, ότι για τα αποτελέσματα των δύο παράλληλων ερευνών στο Πεδίον του Άρεως οφείλουν τόσο το Κέντρο Βιβλίου,

όσο και ο ΣΕΒΑ να μας ενημερώσουν πάραυτα. Ας ομολογήσει και κάποιος άλλος, χωρίς περιστροφές, τα λάθη του! Περιοδικό διαβάζω

Αγαπητό «Διαβάζω», Προς αποκατάσταση της αλήθειας και μόνο ο­ φείλουμε μία απάντηση στην επιστολή του κ. Δημήτριου Λιάρου που δημοσιεύθηκε στο περιοδι­ κό σας στο τεύχος Σεπτεμβρίου 1996, η οποία βρίθει από αβάσιμες και αστήρικτες κατηγορίες εναντίον της 35χρονης επιτυχούς πορείας των εκ­ δόσεων «ΙΩΛΚΟΣ» στην ελληνική αγορά του βι­ βλίου. Αρνούμαστε να τον ακολουθήσουμε στους απρε­ πείς χαρακτηρισμούς και στους λεονταρισμούς και θέλουμε να παρατηρήσουμε ότι την απάντη­ ση την έλαβε ήδη από τη Δικαιοσύνη. Στις 17.10.1996 δημοσιεύθηκε η υπ’ αριθμόν 2797/1996 απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, η οποία α­ ναγνωρίζει πανηγυρικά το αποκλειστικό μας δι­ καίωμα στη χρήση της διακριτικής ένδειξης «ΙΩΛΚΟΣ». Στην αιτιολογία της η απόφαση δέ­ χεται ότι εμείς χρησιμοποιούμε τον τίτλο αυτό στις εκδόσεις μας από το 1961 και ότι η κ. Αθηνά Λιάρου, εν γνώσει της (ποιος άλλωστε από αυτούς που ασχολούνται με τα γράμματα δεν μας ξέρει;), 20 χρόνια αργότερα κατέθεσε στο όνομά της τη λέξη ΙΩΛΚΟΣ ως σήμα. Η παραπάνω απόφαση απαγορεύει στην επιχεί­ ρηση της κ. Α. Λιάρου να χρησιμοποιεί το σήμα «ΙΩΛΚΟΣ», προς διάκριση της εκδοτικής επιχεί­ ρησής της και όλων των βιβλίων, εντύπων, περιο­ δικών κ.λπ. που εμπορεύεται. Ο Δικαστής του Μονομελούς Πρωτοδικείου αποφάνθηκε, λαμβάνοντας υπόψη μεταξύ άλλων και το γεγονός ότι ε­ μείς έχουμε εκδώσει 2.000 τίτλους, ενώ η επιχεί­ ρηση της κ. Λιάρου μόνο 37, ότι η χρήση του επίδικου σήματος από την επιχείρηση της τελευταί­ ας γίνεται κακόπιστα και κατά τρόπο αντιβαίνοντα στα χρηστά και συναλλακτικά ήθη. Φρονούμε ότι τα παραπάνω αρκούν για την απο­ κατάσταση της αλήθειας. Με τιμή Κων/νος I. Κορίδης

Τ Ο Τ Σ ΙΡ Κ Ο M E ΤΟ ΥΣ ΚΛΟ Ο ΥΝ Κυκλοφόρησαν πρόσφατα δύο νέες ποιητικές συλλογές. Και οι δύο γραμμένες από γυναίκες. Παραθέτουμε «ποιητικά» δείγματα. Δύο στίχους από ποίημα της πρώτης: 0 κλόουν είναι η βεντέτα αυτού του τσίρκου

τον περιπαίζουν χρόνια οι μεγάλοι νουμερίστες Επίσης τους δύο πρώτους στίχους από ποίημα της δεύτερης: Τροτέζα η αγάπη μας στην πίστα κι ο έρωτάς μας κλόουν σε παράσταση Αναρωτιέστε, φυσικά, ποια από τις δύο «επηρεά­ ζει» την άλλη! Άδικος κόπος. Πριν σας αποκαλύψουμε τα ονόματά τους πρέπει να σας ρωτή­ σουμε: Βλέπετε τηλεόραση; Σας αρέσουν οι σκα­ μπρόζικες εκπομπές, έστω κι αν υποτιμούν τη νοημοσύνη σας; Έχει πέσει ποτέ το τηλεκοντρόλ σας σε δύο κανάλια όπου δύο κατάξανθες παρουσιάστριες βάλθηκαν, με το αζημίωτο να «στε­ φανώσουν» όλους τους μοναχικούς/ές αδιακρί­ τως χρώματος, φυλής και εθνικότητας, χλευάζοντάς τους επ’ ολίγον; Τστε γνωρίζετε τις δύο «ποιήτριες» των οποίων αποσπάσματα παραθέσαμε ανωτέρω. Είναι η Γιούλη Ηλιοπούλου και η Αννίτα Πάνια. Ναι, οι παρουσιάστριες των «Λογοδοσμέ­ νων» και του «Χρυσού Κουφέτου» αντιστοίχως. Στην υπόθεση των ποιητικών αυτών φαινομένων θα έμπαινε εδώ τελεία και παύλα αν δεν είχαν προηγηθεί σημεία και τέρατα. Η κυρία Γιούλη Ηλιοπούλου, η μία εκ των δύο «ποιητριών», δεν αρκέστηκε στο γεγονός ότι τα «πονήματά» της κυκλοφόρησαν σε βιβλίο από τον Φιλιππότη. Ήθε­ λε να κάνει και ντόρο. Προς τούτο αναζήτησε κάποιον/α με περγαμηνές, ο οποίος θα αναλάμβανε να παρουσιάσει την ποιητική της συλλογή με τίτλο «Ο τόπος του κλόουν» στο γκολφ κλαμπ της Γλυφάδας. Και βρήκε την καλύτερη. Την Κα Μαρίκα Θωμαδάκη (Πανεπιστημιακή δασκάλα - αναπληρώτρια στο τμήμα της Γαλλικής Φιλολογίας κριτικός θεάτρου στο Βήμα - υποψήφια στο ψη­ φοδέλτιο επικράτειας του ΚΚΕ - πρόεδρος του

Κέντρου Σημειολογίας Θεάτρου). Η, Μαρίκα Θωμαδάκη, όπως μάθαμε, την παρουσίασε με πολύ καλά λόγια. Και η ηθο­ ποιός Κατερίνα Βασιλάκου διάβασε ποιήματα με τη δέουσα θεατρικότητα. Τώρα θα φταίει η Αννίτα Πάνια να κάνει αντίπραξη στη Γιούλη Ηλιοπούλου παρουσιάζοντας τη δική της ποιητική συλλογή «Τριάντα τρόποι εισόδου» (Φιλιππότης) στο αμφιθέατρο της φιλοσοφικής σχολής με παρουσιαστή τον πρύτανη; Τα πράγματα είναι αρκούντως σοβαρά για να μει­ διούμε!

Π Ρ Ο Σ Τ Η Ν Τ Ρ ΙΤ Η Χ ΙΛ ΙΕ Τ ΙΑ Ο διάσημος Ιταλός σημειολόγος Ουμπέρτο Έκο, γράφει ο Μ. Μητσός στα ΝΕΑ, σε συνέδριο για τις «Προκλήσεις της Τρίτης Χιλιετίας» που πραγ­ ματοποιήθηκε στη Βαλένθια, αναφέρθηκε στην αναδρομική μελέτη της ιστορίας τα τελευταία 3.000,4.000 ή 5.000 χρόνια και στην εναλλακτική ιστορία που πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία μέ CD-ROM. Γιατο μέλλον της Ευρώπης, τον ρατσι­ σμό και το οικοσύστημα, μεταξύ των άλλων, είπε: Την προσεχή χιλιετία, χωρίς να μπορώ να κα­ θορίσω την ακριβή ημερομηνία, η Ευρώπη θα είναι μια ήπειρος πολυφυλετική ή, αν προτιμά­ τε, έγχρωμη. Σαν τη Νέα Υόρκη ή ορισμένες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει μια τέτοια εξέλιξη. Η ανάμιξη του Τρίτου Κόσμου με την Ευρώπη είναι αναπόφευκτη και θα καταστήσει άχρηστη την ευρωκεντρική οπτική της Ιστορίας. Όσο για τους ρατσιστές, θα αποτελούν είδος υπό ε­ ξαφάνιση. Όπως οι δεινόσαυροι. Αν μια μέρα όλοι οι Κινέζοι, όχι μόνο οι πλούσι­ οι, αρχίσουν να χρησιμοποιούν χαρτί τουαλέ­ τας, θα μείνουμε χωρίς δέντρα...

Ε Υ Φ Η Μ ΙΣ Μ Ο Ι Κυκλοφόρησε από τον «Κέδρο» η νέα ποιητι­

κή συλλογή του Δημήτρη Καλοκύρη με τίτλο «Η Αργοναυτική Εκστρατεία». Στην εισαγωγή ο βρα­ βευμένος - Κρατικό Βραβείο Διηγήματος 1995 ποιητής αυτοσαρκαζόμενος αναφέρει: Φράσεις διάσπαρτες στα περιθώρια τριάντα χρόνων στιχουργικής ανεπάρκειας... Λόγοι ανακατεργασμένοι και άλλοτε αυτοφυείς. Σοφί­ σματα, γραφίτες, διασκελισμοί, παρωδίες ρη­ τορικών σχημάτων και υδροχαρή ψευτοθεω­ ρήματα... Ένα τέτοιο βιβλίο θα μπορούσε εύ­ στοχα να χαρακτηριστεί «μια τρύπα στο νερό». Από μια άλλη επίσης. Ευφυολογημάτων δείγματα για του λόγου το α­ ληθές: ΡΗΓΑΣ (ΚΟΥΠΑ) Ακόμα αυτή την Άνοιξη, ροκάδες, ροκάδες ΚΟΙΝΗ ΑΓΟΡΑ Timeo Danaos et donuts ferentes Η ΣΙΩΠΗ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΩΝ Fax και Xerox! ΑΓΟΡΑΙΩΝ Ψωνίζει τακτικά από το σούπερ μάρκετ της γωνιάς ο νους της όμως διαρκώς φτερουγίζει στον Βασιλόπουλο του παραμυθιού ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ Κάθε Οδύσσεια προϋποθέτει την Ιλιάδατης ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ Θα Όελα να ’ξέρα που γερνάς κάθε βράδυ Να μην ξεχάσουμε να επιδοκιμάσουμε τα «έντεκα τελεσίγραφα εικονίσματα», όπως χαρακτηριστι­ κά μετονομάζει την πρωτότυπη εικονογράφηση του βιβλίου του.

Φ ΙΛ Ο Ζ Ω ΙΑ Κ Α Ι Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ ΙΣ Μ Ο Σ Από συνέντευξη του Γιώργου Σκαμπαρδώνη στον Γιώργο Βιδάλη στην Κυριακάτικη Ελευθερο­

τυπία: «Νιώθω την ανάγκη να περιτριγυρίζομαι και να συνυπάρχω με ζώα τα οποία μου δίνουν μια άλ­ λη διάσταση ζωής, μου προσφέρουν μεγάλη

τρυφερότητα και εσωτερική ισορροπία. Αυτή τη στιγμή στο σπίτι έχω τέσσερις γάτες κι ένα σκύλο σε δυναμική συνύπαρξη... Στο σκυλί συχνά διαβάζω ποιήματα, προχτές του διάβα­ ζα Εγγονόπουλο» (!!!) Τα θαυμαστικά δίπλα στον Εγγονόπουλο, δικά μας.

«Μ ΕΓΑΛΗ Ν ΕΞΕΦ ΡΑΣΕΝ Ε Κ Π Λ Η Ξ ΙΝ ... » Στον Στέφανο Κασιμάτη, στο Έψιλον, ο Πέτρος Κωστόπουλος - πρώην ΚΛΙΚ νυν Nitro - εξομολο­ γείται το όνειρό του.. . ν’ αποσυρθώ - χειμώνα με κρύο - στη Μύκονο. Έξι μήνες για να γράψω ένα μυθιστόρημα, ξεκι­ νώντας από αληθινά υλικά: από μοντέλα, διαπλεκόμενα, έρωτες, μέχρι ναρκωτικά και επιχει­ ρήσεις. Την ηθογραφία της σύγχρονης Αθήνας. Σεξ δεν θα έχει. Καμιά ερωτική σκηνή μόνο... Τρέμε ηθογράφε Σκιαθίτη Παπαδιαμάντη. Ηθο­ γραφία εσύ; Ηθογραφία και ο Κωστόπουλος. Εσύ σε μια μέρα έγραφες κι από ένα διήγημα στη Σκιάθο, εκείνος σ’ έξι μήνες θα γράψει ένα μυθι­ στόρημα στη Μύκονο. Σαν πιο συνεπής και ψαγμένος μάς φαίνεται ο σύ­ ζυγος της Μπαλατσινού!

ΤΟ Ν Φ Ο ΥΚΑΡΑ Λάβαμε με fax, εις διπλούν, χειρόγραφη καταγγε­ λία προς το αναγνωστικό κοινό. Αποστολέας η α­ νύπαρκτη Ένωση Καταναλωτών Βορείου Ελλάδος (Τμήμα βιβλίου;). Η καταγγελία, εκτός των άλλων φαιδροτήτων, αναφέρει ότι θα κοινοποιηθεί σε 2.000 αντίγραφα σε φορείς, εκδότες και υπουργεία. Ποιος είναι αυτός ο θλιβερός τύπος, ο οποίος κα­ ταγγέλλει το διαβάζω-, Είναι και ανορθόγραφος. Τον φανταζόμαστε μπροστά στο fax του να στέλ­ νει 2.000 αντίγραφα της καταγγελίας. Φτωχέ δολοπλόκε, θα σου στοιχίσει ο κούκος αη­ δόνι! Ενώ αν έγραφες φαρδιά-πλατιά το ονοματάκι σου· αν δεν είχες φροντίσει να σβήσεις τον αριθ­ μό του fax σου- αν δεν χρησιμοποιούσες τη Θεσ­ σαλονίκη - δήθεν - ως τόπο αποστολής και διεύ­ θυνση που δεν υπάρχει, τότε ευχαρίστως θα δη­ μοσιεύαμε την καταγγελία σου στο διαβάζω.

Μετά τις υβριστικές ανώνυμες, ανορθόγραφες, α­ πειλητικές επιστολές, τώρα ήρθε η σειρά του fax. Το επόμενο βήμα είναι το Internet. Να μια καλή ιδέα προς τον ανώνυμο φουκαρά. Εκεί όμως θα κοπεί λόγω βαρβαρισμών! Υ.Γ. Ποιος πικραμένος εκδότης φροντίζει, υιοθετώ­ ντας την καταγγελία, να την αποστέλλει με τη σειρά του σε άλλους φορείς;

ΛΕΝ Ε Ψ Ε Μ Α ΤΑ Ο Ι Α Ρ ΙΘ Μ Ο Ι; Σε σχόλιο του προηγούμενου τεύχους γράψαμε ότι το διαβάζω ρώτησε τους εκδότες για τον αριθμό α­ ντιτύπων των δέκα πέντε εμπορικότερων βιβλίων που περιλαμβάνονταν στη λίστα των best seller 1996. Αναδημοσιεύουμε τώρα αυτόν τον πίνακα - θα έ­ χουν, υποθέτουμε, ηρεμήσει τα πνεύματα - στον ο­ ποίο οι πρώτοι αριθμοί αναφέρονται στις πωλήσεις των βιβλίων από την ημέρα της κυκλοφορίας τους ώς το τέλος του 1996, ενώ οι δεύτεροι αντιγράφουν δημοσίευμα της Μικέλας Χαρτουλάρη στα ΝΕΑ που αναφέρονταν στις πωλήσεις βιβλίων το 1996 μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου. Συγγραφέας 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15)

Τίτλος

Ν. Γιαννακοπούλου Ηπρόβατουνυφικού Δέκα μύθοι και μια ιστορία Ν. Παπανδρέου Α.Παπαδάκη Τοχρώματου φεγγαριού Σ.Ταμάρο Όπου σε πάει η καρδιά 0 πειρασμόςτης αθωότητας Π. Μπρυκνέρ Λ. Παπαδόπουλος Οι παλιοί συμμαθητές Μ. Δούκα Ένας σκούφος από πορφύρα 0 γητευτήςτων αλόγων Ν.Έβανς Τοτρένο μετις φράουλες Γ. Ξανθούλης Ηβραδύτητα Μ. Κούντερα Δυτικάτηςλύπης 0. Ελύτης I. Αλιέντε Πάουλα Ρ.Πίλτσερ 0 γυρισμός Α.Παπαδάκη Αμάν... Αμάν! Ητριλογίατου Καΐρου Ν.Μαχφούζ

Εκδότης Καστανιώτης Καστανιώτης Καλέντης Ωκεανίδα Αστάρτη Καστανιώτης Κέδρος Ωκεανίδα Καστανιώτης Εστία Ωκεανίδα Ωκεανίδα Καλέντης Ψυχογιός

Α Ρ ΙΣ Τ Ε ΙΟ Ν Κ Α Ι Υ Π Ο Ψ Η Φ ΙΟ Τ Η Τ Ε Σ

κή Πρωτεύουσα της Ευρώπης ’97 γαρ. Οι ελληνικές υποψηφιότητες ανακοινώθηκαν από τον Υπουργό Πολιτισμού. Για το βραβείο Λογοτε­ χνίας υποψήφια ελληνικά μυθιστορήματα είναι: «Η ατέλειωτη γραφή του αίματος» του Ν ίκου Μ π ακό­ λα (Κέδρος) και η «Ζαΐδα ή η καμήλα στα χιόνια» του Α λ έξη Πανσ έληνου (Καστανιώτης). Μυθιστό­ ρημα με πολλές πιθανότητες βράβευσης. Για το βραβείο Μετάφρασης υποψήφια είναι τα «Άπαντα» του Μ ανόλη Αναγνω στάκη μεταφρα­ σμένα ήδη στα ισπανικά από τον Alfonso Silvan (Editiones Clasicas) και τα «Ματωμένα Χώματα» της Δ ιδ ώ ς Σω τηρ ίου που κυκλοφορούν στα γαλλι­ κά σε μετάφραση της Jeanne Roques Tesson (Hatier). Ας σημειωθεί ότι για πρώτη φορά προτείνονται βιβλία Ελλήνων μεταφρασμένα σε ευρω­ παϊκές γλώσσες. Αληθεύει, τέλος, ότι μια από τις προτάσεις των ελ­ ληνικών υποψηφιοτήτων για το Ευρωπαϊκό Βρα­ βείο Λογοτεχνίας ήταν και «Ο Μεγάλος Θυμός» της Ν τό ρ α ς Γιαννακοπ ούλου; Μη μας διαψεύσετε γιατί θα μας καταλάβει μεγάλος θυμός. Και ονό­ ματα γνωρίζουμε!

Ε Χ Ε Ι Δ ΙΚ ΙΟ Σε επιφυλλίδα στα ΝΕΑ με τίτλο: Σινιέ πολιτισμός, ο συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος μεταξύ των Αντίτυπα στο Αντίτυπα στα ΝΕΑ διαβάζω άλλων γράφει: 128.000 38.000 Η μουσική είναι και η μό­ 84.000 60.000 νη τέχνη που κάπως δια­ 60.000 σώζεται από τις κυρίαρ­ 24.000 55.000 χες κοινωνικές ευαισθη­ 46.000 42.000 21.000 σίες μας, κι αυτό γιατί α­ 40.000 παιτείται μια μίνιμουμ 40.000 35.100 τεχνική επάρκεια, φα­ 34.000 30.000 30.000 ντάζομαι, για να σύρεις 26.000 το δοξάρι στις χορδές, 21.134 33.000 ενώ για τη συγγραφή ε­ 18.000 νός μυθιστορήματος 15.000 7.000 δεν απαιτείται τίποτε παραπάνω από τη γνώ­ ση - όχι απαραιτήτως άρτια - της ελληνικής και τη χρήση ενός κομπιούτερ.

Λ Ε Ν Ι Ρ ΙΦ Ε Ν Σ Τ Α Λ : Με πρόεδρο της επιτροπής Λογοτεχνίας τον Φίλιπ­ πο Δ ρ ακοντα ειδ ή θα γίνει φέτος η διοργάνωση των Ευρωπαϊκών Βραβείων Λογοτεχνίας και Μετά­ φρασης (Αριστείον) στη Θεσσαλονίκη. Πολιτιστι­

Ν Α ΪΝ ! Δ Ε Ν Ε Χ Ω Μ Ε Τ Α Ν ΙΩ Ν Ε Ι ΓΙΑ Τ ΙΠ Ο Τ Α Ενώ ο Αμερικανός ιστορικός Γκολντχάγκεν σε με­

λέτη του για το Ολοκαύτωμα μιλάει για έγκλημα «εν ψυχρώ» όλου του γερμανικού λαού, η θεωρία της «απρόσωπης ευθύνης» των Γερμανών κερδίζει όλο

του Ωκεανού έκανε τον εκδότη της Μίτσαρντ να τρί­

και περισσότερο έδαφος, δεδομένου ότι η Γερμα­ νία θεωρείται και είναι μια σύγχρονη δημοκρατική Χώρα. Φαίνεται όμως, αργά και σταθερά, να ξεπερνιέται κι αυτή η «απρόσωπη ευθύνη» στις μέρες μας. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί το φαινόμενο Λένι Ρίφενσταλ; Η αποκαλούμενη θεά μούσα, Ηγερία και ευνοούμενη του Χίτλερ, εικονοποίησε σε πλάνα «μεγάλης πνοής» τον φασισμό σε όλο το ανατριχιαστικό του μεγαλείο. Κι ενώ βρισκόταν στην αφάνεια «διωγμέ­ νη» επί δεκαετίες, τα τελευταία χρόνια έγραψε την ογκωδέστατη αυτοβιογραφία της. Ως διά μαγείας η διαβόητη Ρίφενσταλ έγινε περιβόητη. Η πιο «αμφι­ λεγόμενη» γυναίκα του αιώνα μας με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της στα ελληνικά (Terzobooks) ήρθε στην Ελλάδα. Στήθηκε μια λαμπρή και μεγα­ λοπρεπής τελετή κι εμείς υποδεχθήκαμε το φασιστοειδές με παρατεταμένα χειροκροτήματα. Δίκαια, λοιπόν, ο Γιώργος Σαρηγιάννης σε επι­ φυλλίδα στα ΝΕΑ αναφέρεται στο «ζόμπι του ναζι­ σμού»:

τα αντίτυπα αυξήθηκαν στις 800.000 και το βιβλίο βρέθηκε πρώτο στον κατάλογο των μπεστ σέλερ της «Νιου ΓιορκΤάιμς».

Μια θεά με σημαία της το «δεν γνώριζα», περιφε­ ρόμενη ενσάρκωση της χαίνουσας εποχής ενός

βει τα χέρια του από χαρά! Ενώ είχε προγραμματί­ σει να τυπώσει 100.000 αντίτυπα, μετά την εκπομπή

Το επόμενο θαύμα. Η παρουσίαση του βιβλίου της νομπελίστα Τόνι Μόρισαν «Τα Τραγούδι του Σόλο-

μον» (Οδυσσέας, 1983). Το βιβλίο είχε πρωτοεκδοθεί το 1977 και ως τώ­ ρα οι εκδότες του είχαν τυπώσει 400.000 αντί­ τυπα. Όταν όμως η Όπρα παρουσίασε την Τόνι Μόρισον ως «τη μεγαλύτερη απ’ όλους τους εν ζωή Αμερικανούς συγγραφείς, άνδρες και γυναί­ κες, μαύρους και λευκούς», όλα άλλαξαν. Οι εκ­ δότες παραδέχονται σήμερα ότι, χάρη στο σόου της Οπρα, πούλησαν μέσα σε δύο μήνες τα μισά απ’ όσα αντίτυπα του βιβλίου είχαν πουλήσει συνολικά σε 20 χρόνια! Αφορμή για τα παραπάνω η αναγγελία μιας νέας εκπομπής για το βιβλίο στην ΕΤ1. Παρουσιαστής ο ικανότατος Κώστας Γεωργουσόπουλος. Θα κατορ­ θώσει άραγε να επιβάλλει στο ευρύ αναγνωστικό κοινό τα καλά βιβλία; Εμείς πάντως είμαστε πολύ αισιόδοξοι.

ολόκληρου λαού, που ανέχθηκε, υπέθαλψε και αγκάλιασε ένα τερατικό πολιτισμό, κοινωνικό και πολιτιστικό κατασκεύασμα, η κυρία Λένι Ρίφεν­ σταλ χαμογελά πλατιά με το ξανθό, ψιμυθιωμένο, άρειο χαμόγελό της και λέει κοφτά: «Νάιν! Όχι! Καθόλου δεν έχω μετανιώσει για τίποτα! Για τίποτα!» Επιτρέψτε, όμως, σε κάποιους - λίγους, έτσι για δείγμα - να συνεχίζουμε «να ξέρουμε». Και, κυρίως, να θυμόμαστε ότι λαμπρό το «ελληνικό φως», αλλά και, κάποτε, νυχτώνει.

Ε ΙΜ Α Σ Τ Ε Α ΙΣ ΙΟ Δ Ο Ξ Ο Ι Ο Γιώ ργος Α γγελόπουλος στα ΝΕΑ σ’ ένα εκτενές σημείωμα το οποίο πέρασε, σχεδόν, απαρατήρητο, έγραφε για τα τηλεοπτικά μπεστ σέλερ της αμερι­ κανικής τηλεόρασης. Η διάσημη παρουσιάστρια τον σόου Όπρα Γουίνφρι εγκαινίασε μια νέα εκπο­ μπή, τη Λέσχη Βιβλίου, που προκάλεσε σάλο στον εκδοτικό κόσμο της Αμερικής. Ούτε λίγο ούτε πολύ η πρώτη εκπομπή αφιερωμένη στο μυθιστόρημα της Ζακλίν Μίτσαρντ Το Βάθος

Η Τ Ρ ΙΛ Ο Γ ΙΑ Τ Ο Υ Β Α Σ ΙΛ ΙΚ Ο Υ Το καλύτερο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού η τριλο­ γία «Το φύλλο, το πηγάδι, το αγγέλιασμα» μεταφέρεται στη μικρή οθόνη (ΕΤ1). Η τηλεοπτική αυτή σειρά δέκα επεισοδίων (τρία επεισόδια για «Το φύλλο», τρία για «Το πηγάδι», και τέσσερα για «Το αγγέλιασμα») θα αποτελέσει και το υλικό για τρεις τηλεταινίες. Το δύσκολο αυτό εγχείρημα ανέλαβε να φέρει σε πέρας ο ικανότατος σκηνοθέτης Δημήτρης Παναγιωτάτος. Επιτέλους θα δούμε κάτι καλό στις μι­ κρές μας οθόνες.

ΤΟ ΕΚΕΒΙ Κ Α Ι Ο Ι Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Τ Α Σ Ε ΙΣ Μια αξιοζήλευτη ιδέα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου έγινε πραγματικότητα. Αναφερόμαστε στις «Βιβλιο­ γραφικές Προτάσεις», καλοτυπωμένα τρίπτυχα

που καλύπτουν σχεδόν όλες τις κατηγορίες βι­ βλίων. Συμφωνούμε με την Ελισάβετ Κοτζιά, η ο­ ποία χαρακτηριστικά αναφέρει στην Καθημερινή : Η πρωτοβουλία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου να απευθυνθεί σε προσωπικότητες κύρους και να τους ζητήσει να προτείνουν τίτλους βιβλίων για θέματα της δικής τους επιλογής συνιστά μέθοδο κριτικής ανάδειξης, η οποία θα μπορούσε να εξε­ λιχθεί σε έναν επιτυχή θεσμό προβολής - οπωσ­ δήποτε επιτυχέστερο από τα κρατικά λογοτεχνι­ κά βραβεία. Συμφωνούμε επίσης και με τον Δημήτρη Δασκαλόηουλο, ο οποίος έγραφε στα ΝΕΑ: Ο περιορισμένος αριθμός κάθε πρότασης (περί­ που 10 τίτλοι βιβλίων) δημιουργεί ερωτηματικά και ενέχει κινδύνους. Ίσως θα ήταν προτιμότε­ ρος ένας μεγαλύτερος αριθμός τίτλων, με ολιγότερα κριτικά σχόλια. Τούτο μεταφράζεται σε πληρέστερη και σφαιρικότερη ενημέρωση του κοινού, αλλά και σε αποφυγή πολλών παρεξηγή­ σεων. Το διαβάζω από την άλλη συνοψίζει τις ενστάσεις του: Πρώτον. Το σχήμα των τρίπτυχων δεν είναι εύχρη­ στο. Οι διαστάσεις του πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να είναι ίδιες με τις διαστάσεις των περισσότερων βιβλίων. Δεύτερον. Για δεοντολογικούς λόγους οι προσωπι­ κότητες κάθε κατηγορίας βιβλίων που αναλαμβά­ νουν να κάνουν τις προτάσεις τους να μην αυτοσυμπεριλαμβάνονται στον αριθμητικά μικρό κατά­ λογο (10 βιβλία). Παρότι το Κέντρο Βιβλίου τους παρέχει αυτή τη δυνατότητα, εκείνοι δεν πρέπει να κάνουν χρήση. Στην τελευταία σελίδα του τρίπτυχου έχουν τη δυνατότητα να εξηγήσουν στο κοινό γιατί το βιβλίο ή τα βιβλία τους δεν περιλαμβάνονται στον πίνακα. Τρίτον. Οι «Βιβλιογραφικές Προτάσεις» δεν πρέπει να πωλούνται έστω και με το συμβολικό ποσόν των 250 δρχ. εκάστη. Διότι το Κέντρο Βιβλίου γίνεται και εισπρακτικός φορέας. Πάντως εμείς εκτιμώντας την καλή αυτή προσπά­ θεια του Κέντρου Βιβλίου θα αναδημοσιεύουμε τις σημαντικότερες προτάσεις σε κάθε τεύχος φροντί­ ζοντας να τις εμπλουτίζουμε και με άλλους τίτλους βιβλίων. Ήδη η αρχή έγινε με τον Μανόλη Αναγνωστάκη, ο οποίος προτείνει δέκα βιβλία που αφο­ ρούν στην «Ελληνική πεζογραφία του 19ου αιώνα». Και έπεται συνέχεια.

□

Είπαν ή... έγραψαν Σ ΙΣ Ο Υ Α Β Α Σ ΙΜ Π Ο Ρ Σ Κ Α : ΠΕΡΑΝ ΤΟ Υ ΠΡΟΦ ΑΝΟΥΣ Η Π Ο ΙΗ Σ Η

Στη λέξη θαυμαστός μια λογική παγίδα ενεδρεύει. Θαυμάζουμε τα πράγματα που διαφεύγουν των γνωστών και καθο­ λικά παραδεκτών κανόνων, διαφεύγουν ■από το προφανές στο οποίο είμαστε συνηθισμένοι. Όμως δεν υπάρχει κανέ­ νας κόσμος που να είναι κανονικός και προφανής. Ο θαυμασμός μας είναι αυτόνομος και δεν προέρχεται από κα­ μιά σύγκριση. Έστω, στην καθημερινή μας γλώσσα που δεν θέτει ερωτήματα για κάθε λέξη που χρησιμοποιεί, όλοι λέμε «κοινή ζω­ ή», «συνηθισμένος κόσμος», «φυσιολο­ γική τάξη των πραγμάτων». Αλλά στη γλώσσα της ποίησης, όπου κάθε λέξη ζυγίζεται με φροντίδα, τίποτε δεν είναι ποτέ συνηθισμένο ή φυσιολογικό. Ούτε μια πέτρα, ούτε ένα σύννεφο πάνω της. Ούτε μια μέρα, ούτε μια νύχτα... Και προπάντων, ούτε η πιο κοινή ύπαρξη σ’ αυτόν τον κόσμο. Φαίνεται ότι οι ποιητές θα έχουν πάντα πολλή δουλειά.

Απόσπασμα από την ομιλία στη Στοκχόλμη της βραβευμένης Πολωνής ποιήτριας Σιαουάβα Σιμπόρσκα (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1996). ΤΟ ΒΗΜΑ, 26 Ιανουάριου 1997

Επιμέλεια: Ηλίας Μαγκλίνης

Επιλεκτική καταγραφή σημαντικών, λησμονημένων, ενίοτε αξιοπερίεργων γεγονότων ττο υ σημάδεψαν τον κόσμο της λογοτεχνίας και της τέχνης γενικότερα

Στην Ελλάδα__ 2 Μ α ρ τίο υ 19 58 : Ξεκινά στην εφημερίδα «Ακρόπολις» η δημοσίευση του «Μυθιστο­ ρήματος των Τεσσάρων» γραμμένο εκ πε­ ριτροπής από τους Σ. Μ υ ρ ιβ ή λ η , Μ . Κ α ρ α γά τσ η , Α . Τ ε ρ ζά κ η και Η . Β εν έζη .

4 Μ α ρ τίο υ 1851: Γεννιέται στη Σκιάθο ο Α λ έξα ν δ ρ ο ς Π α π α δ ια μ ά ντη ς.

8 Μ α ρ τίο υ 1849: ο Γ ε ώ ρ γ ιο ς Β ιζυ η ν ό ς γεννιέται στη Βιζύη, κωμόπολη της ανατο­ λικής Θράκης.

13 Μ α ρ τίο υ 1908: Ο Α . Π α π α δ ια μ ά ν τη ς αρνείται να παρευρεθεί σε τιμητική γιορτή που λαμβάνει χώρα στον «Παρνασσό».

1 6 -1 7 Μ α ρ τίο υ 1 8 5 3 : 0 Σ τ ρ α τη γ ό ς Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η ς δικάζεται. Κρίνεται ένοχος για εσχάτη προδοσία και καταδικάζεται σε θά­ νατο. Οι ίδιοι οι δικαστές του ζητούν να του αποδοθεί χάρη. Η ποινή του θανάτου μετα­ βάλλεται σε ισόβια, και τελικά, σε δέκα χρόνια φυλακή. Θα αποφυλακιστεί ένα χρόνο αργότερα με υπουργική απόφαση.

18 Μ α ρ τίο υ 1996: Πεθαίνει στο σπίτι του στην Αθήνα ο Ο δ υ σ σ έα ς Ε λύτη ς, «Θάνα­ τος είναι αυτό: να μένουν τα πράγματα που ονειρεύεσαι στη μέση», είχε γράψει στο «Εν Λευκώ».

19 Μ α ρ τίο υ 1960: Τα οστά του Α ν δ ρ έα Κ ά λβου και της γυναίκας του φτάνουν στην Αθήνα. Μετά από πανελλήνιο προσκύ­ νημα μεταφέρονται με επίσημη τελετή στη γενέτειρα του ποιητή, τη Ζάκυνθο.

25 Μ α ρ τίο υ 1965: Η Ακαδημία Αθηνών α­ πονέμει στον Φ ώ τη Κ ό ν το γ λο υ το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών.

2 8 Μ α ρ τίο υ 18 84 : Γεννιέται στη Λευκάδα ο Ά γ γ ε λ ο ς Σ ικ ελ ια ν ό ς .

2 8 Μ α ρ τίο υ 19 88 : Απονέμεται στον Μ ίλτο Σ α χ τ ο ύ ρ η το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποί­ ησης για τη συλλογή του «Εκτοπλάσματα».

2 9 Μ α ρ τίο υ 19 69 : Ο Γιώ ρ γ ο ς Σ ε φ έ ρ η ς δίνει στη δημο­ σιότητα τη Δήλωση με την ο­ ποία καταγγέλλει τη δικτατο­ ρία.

3 0 Μ α ρ τίο υ 19 52 : Εκτελείται ο Νίκος Μπελογιάννης και ο Γ ιά ν ν η ς Ρ ίτσ ο ς εμπνέεται α­ πό το γεγονός και γράφει τον «Άνθρωπο με το Γαρύφαλλο». Το ποίημα κυκλοφορεί με σκίτσο του Πικάσσο και γίνεται γνωστό όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτε­ ρικό.

31 Μ α ρ τίο υ 19 01 : Ο Α. Παπαδιαμάντης δημοσιεύει στο πε­ ριοδικό «Παναθήναια» το «Υπό την Βασι­ λικήν Δρυν».

31 Μ α ρ τίο υ 1 9 7 1 : 0 Γ. Σ ε φ έ ρ η ς γράφει το τελευταίο του ποίημα «Επί Ασπαλάθων».

Το Μάρτιο του 1904 δημοσιεύεται στο περιοδικό «Παναθήναια» η μελέτη του Γρ. Ξενόπουλου για τον Κ.ΙΙ. Καβάφη με τίτλο: «Ένας Ποιη­ τής». Ο Ξενόπουλος α­ ναγνώριζε ι πρώτος τη μεγάλη σημασία της ποίησης του Αλεξανδρι­ νού και την καθιστά ευρύτερα γνωστή στην Ελλάδα. Το Μάρτιο του 1940 ο Γ. Σεφέρης εκδίδειτο «Τετράδιο Γυμνασμά­ των» (1928-1937) σε 356 αντίτυπα. Το Μάρτιο του 1954 εκδίδεται η ποιητι­ κή συλλογή του Γιώργου Ιωάννου «Ηλιοτρόπια». Το Μάρτιο του 1960 κυκλοφορούν ταυτόχρονα το «Άξιον Εστί» και οι «Έξι και Μία Τύψεις για τον Ουρανό» του Οδ. Ελύτη από τον' Ικαρο. Το Μάοτιο του 1965 τυπώνεται το «Άσμα Ασμάτων» σε μετάφραση του Γ. Σεφέρη.

Στον Κόσμο— 2 Μ α ρ τίο υ 1930:0 Άγγλος συγγραφέας Ν τ έιβ ιν τ Χ έρ μ π ερ τ Λ ώ ρ εν ς πεθαίνει από φυματίωση στη Βανς της Νότιας Γαλλίας. Όπως είχε γράψει: «Ο θάνατος είναι η μόνη αγνή, απόλυτη κατάληξη ενός μεγάλου πά­ θους».

11 Μ α ρ τίο υ 19 47: Η Ζ έλ ν τα Φ ιτζέρ α λ ντ καίγεται ζωντανή κατά τη διάρκεια πυρκα­ γιάς στο νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν.

12 Μ α ρ τίο υ 1 9 2 2 : 0 Τ ζα κ Κ έρ ο υ α κ γεννιέ­ ται στο Λόουελτης Μασαχουσέτης. Αργό­ τερα θα εξομολογηθεί: «Δεν έχω τίποτα να σας προσφέρω εκτός από τη δική μου σύγ­ χυση».

15 Μ α ρ τίου 1948: Ο Α ν το ν έν Α ρ τά βρίσκε­ ται νεκρός στο διαμέρισμά του.

17 Μ α ρ τίο υ 19 16: Μαχόμενος στο Δυτικό Μέτωπο, ο Γκιγιόμ Α π ο λιν έρ πληγώνεται στο κεφάλι, στο ίδιο ακριβώς σημείο που έ­ δειχνε μια προσωπογραφία του ζωγραφι­ σμένη από τον ντε Κίρικο.

17 Μ α ρ τίο υ 1937: Δεύτερο μέρος της διά­ λεξης «Περί Βλακείας» του Ρ ό μ π ερ τ Μ ο ύ ζιλ (η πρώτη είχε δοθεί στις 11 του ίδιου μήνα) στη Βιέννη, η οποία εκδίδεται από τον Οίκο Ζ. Φίσερ.

2 0 Μ α ρ τίο υ 18 28: Γεννιέται στο Σκίεν της Νορβηγίας ο Χ έν ρ ικ Ί ψ εν .

2 2 Μ α ρ τίο υ 18 32: Πεθαίνει ο Γ ιόχ αν Βόλφ γκ α ν γκ φ ο ν Γ κ α ίτε . Τελευταία του επι­ θυμία, να ανοίξουν διάπλατα τα παραθυρό­ φυλλα του δωματίου του: «Περισσότερο φως», λέγεται ότι, είναι οι τελευταίες του λέξεις.

23 Μ α ρ τίο υ 1842: Πεθαίνει ο Γάλλος συγγραφέας Σ ταντάλ .

2 6 Μ α ρ τίο υ 19 11: Γεννιέται στο Κολόμπους της πολιτείας του Μισισιπή ο Τ έ ν ε σ ι Ο υίλ ια μ ς.

26 Μ α ρ τίο υ 1920: Κυκλοφορείτο «Αυτή η Πλευρά του Παραδείσου» του Φ .Σ. Φ ιτζέρ αλντ. Η κριτική καλοσορίζει το βιβλίο ενώ τον πρώτο χρόνο οι πωλήσεις φτάνουν τα 44.000 αντίτυπα. Σύμφωνα με τον Φιτζέραλντ: «Στην ουσία, καλό γράψιμο σημαίνει να κολυμπάς κάτω από το νερό κρατώντας την αναπνοή σου [...] Κάθε καλός συγγρα­ φέας πρέπει να γράφει για τους νέους της δικής του γενιάς, τους κριτικούς της επο­ μένης και τους διευθυντές σχολείων όλων των άλλων που θα ακολουθήσουν».

26 Μ α ρ τίο υ 1959: Πεθαίνει ο Αμερικανός συγγραφέας Ρ έιμ ο ν τΤ σ ά ν τλ ερ .

2 7 Μ α ρ τίο υ 19 41: Η Β ιρ τζίνια Γο υλφ αυτοκτονεί στα νερά του ποταμού Άουζ, στο Μπράιτοντης Αγγλίας.

31 Μ α ρ τίο υ 1953: Εκδίδονται στην Αμερι­ κή τα «Συγκεντρωμένα Ποιήματα» του Ν τίλ α ν Τό μ α ς.

Τον Μάοτιο του 1879 ένας μεθυσμένος χωρικός τραυματίζει τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Παρά τις διαμαρτυρίες του συγγραφέα ο χωρικός κα­ ταδικάζεται σε πρόστιμο 16 ρσυβλίων. Το πληρώνει ο Ντοστογιέφσκιγι’ αυτόν. Τον Μάοτιο του 1933 ο Ντίλαν Τόμας δημοσιεύει το πρώτο του ποίημα «And Death shall have no Dominion» στη «New English Weekly» του Λον­ δίνου. Τον Μάοτιο του 1949 ο Αλμπέρ Καμί δημοσιεύει έκκληση υπέρ των Ελλήνων κομμουνιστών που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο.

Επετηρίδα

ΒΙΒΛΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΠΡΟΣ το

2001

Φόβος για το άγνωστο Π α ρ ο υ σ ιά ζο ν τ α ς τ ο β ιβ λ ίο του Α μ ε ρ ικ α ­ ν ο ύ α σ τ ρ ο ν ό μ ο υ κ α ι σ υ γ γ ρ α φ έ α Κ α ρλ Σ α -

γκά ν (Carl Sagan) «Έ νας Κ ό σ μ ο ς Σ τοιχειω μ έν ο ς απ ό Δ α ίμ ο ν ες » (δια βά ζω , 364, σελ.

83) ε ίχ α μ ε κά ν ε ι λ ό γ ο γ ια τ η ν υ σ τ ε ρ ία π ο υ είχ ε κ α τ α λ ά β ε ι τ η μ ε σ α ιω ν ικ ή Ε υ ρ ώ π η ό ­ τ α ν τ ο έτος 99 9 π λ η σ ία ζ ε σ το τ έ λ ο ς του . Ο κ ό σ μ ο ς π ίσ τ ε ψ ε τ ότε ότι τ ο τ έ λ ο ς τ η ς χ ι­ λ ιε τ η ρ ίδ α ς σ ή μ α ιν ε κ α ι τ ο τ έ λ ο ς το υ κ ό ­ σ μο υ... Σ ή μ ε ρ α , χ ίλ ια χ ρ ό ν ια μετά, β ρ ισ κ ό μ α σ τ ε σ το κ α τ ώ φ λ ι τ ο υ 21 ο υ α ιώ ν α . Ή δ η σ το π α ­ ν έ μ ο ρ φ ο Δ ο υ β λ ίν ο (ό π ω ς κ α ι σ το Π α ρ ίσ ι, έ ξ ω α π ό τ ο Μ π ο μ π ο ύ ρ ), υ π ά ρ χ ε ι έ ν α τ ε ρ ά ­ σ τιο η λ ε κ τ ρ ο ν ικ ό ψ η φ ια κ ό ρ ο λ ό ι, λ ίγ α μ ό ­ λ ις ε κ α τ ο σ τ ά κ άτω α π ό τ η ν ε π ιφ ά ν ε ια του ποταμού,

που

δ ια σ χ ίζε ι τ η ν

Ιρ λ α ν δικ ή

π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α , τ ο ο π ο ίο με τ ρ ά ε ι τ α δε υ τ ε ­ ρ όλ ε π τ α π ο υ α π ο μ έ ν ο υ ν μ έ χ ρ ι τ ο 2000. Α ν ά λ ο γ α με τ ο τ ι σ υ ν έ β η τ ο 999, η π λ ε ιο ψ η φ ία τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν α ισ θ ά ν ε τ α ι δ έο ς (μ έ σ α α π ό τ η ν ε π ισ τ η μ ο ν ικ ή φ α ν τ α σ ία το έτος 2000 έχ ε ι π ια α π ο κ τ ή σ ε ι μυ θ ικ έ ς δ ια ­ σ τάσ εις ) κ α ι φ ό β ο γ ια το ά γνω σ το . Π ού ά ­

ρ α γε θ α ο δ η γ ή σ ε ι α υ τός ο φ ό β ο ς γ ια έ να ά ­ γ ν ω σ τ ο μ έλλο ν π ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι σ την κ υ ρ ιο λ ε ­ ξ ία «προ τ ω ν πυ λώ ν» ; Δ εν είν α ι τ υ χ α ίο ά λ λ ω ­ σ τε ότι δ ύ ο Έ λλη νες σ υ γ γ ρ α φ ε ίς , ο Δ η μ ο ­ σ θ έ ν η ς Κ ο ύ ρ τ ο β ικ στο β ιβ λ ίο του « Τ ε τ έ λ ε σ τα ι-Ε ίκ ο σ ι Μ ία Ισ τ ο ρ ίε ς γ ια τ ο ν Α ιώ ν α π ου φ εύ γ ει» (O pera) κα ι ο Φ ίλιπ π ο ς Δ ρ α κ ο ν τ α ε ιδ ή ς στο βιβ λίο το υ «Ο Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο ς Α ιώ ν» (Π α τάκης), δ ύ ο δ ο κ ίμ ια π ο υ ε κ δ ό θ η κ α ν π ρ ό ­ σ φ α τα , π ρ α γ μ α τεύ ο ντα ι α υ τό α κ ρ ιβ ώ ς τ ο θ έ ­ μα, το ν α ιώ ν α π ο υ φ ε ύ γ ε ι κα ι τ η ν σ ε π α γ κ ό ­ σ μ ια κλ ίμ α κ α κρ ίσ η π ο υ επικρα τεί. Έ χ ε ι δ ίκιο ο Κ. Σ α γ κά ν π ο υ ισ χ υ ρ ίζ ε τ α ι ότι η α ν θ ρ ω π ό τη τα δείχνει α κ ό μ α α ν ώ ρ ιμ η ν α α ­ ν τ ιμ ετω π ίσ ει το ίδ ιο το μέλ λ ο ν το ο π ο ίο , σ ύ μ ­ φ ω ν α με ένα ν Α μ ερ ικα νό ο ικ ο ν ο μ ο λ ό γ ο , «δεν ε ίν α ι π ια αυτό π ο υ ήταν».

μεν τ α λ ισ μ ο ύ π ο υ έχ ε ι π α ρ α τ η ρ η θ ε ί στη Δ ύ ­ ση κα ι ε ιδ ικ ό τ ε ρ α στην Α μ ε ρ ικ ή κ αι του ο π ο ί­

Σκιά ra c χιλιετηρίδας

ο υ η «καταγωγή» β ρ ίσ κ ε τ α ι σ ε έ ν α ν π ο υ ρ ιτ α ­ νισ μ ό λ ο υ θ η ρ α ν ικ ο ύ κ αι κα λ β ιν ικ ού ύ φ ο υς

Τ ό σ ο στη Μ εγάλη Β ρ ετα νία ό σ ο κ α ι στις

κ αι ήθ ο υ ς , π ο υ θ έ λ ε ι τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο να β ρ ίσ κ ε ­

Η Π Α ε κ δ ίδ ο ντα ι β ιβ λία π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν σ το τ έ ­

τ α ι α ιώ ν ια έ ν ο χ ο ς το υ π ρ ο π α τ ο ρ ικ ο ύ α μ α ρ ­

λ ο ς της χ ιλιετη ρ ίδ α ς , τα ο π ο ία ό μ ω ς ε λ ά χ ι­

τή μ α τ ο ς κα ι π α θ η τ ικ ό θ ύ μ α του Δ ιαβόλο υ.. Η

στη σ χ έσ η έχ ο υ ν με τα δ ο κ ιμ ια κ ο ύ χ α ρ α κ τ ή ­

θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ή τ ρ έ λ α σ την Α μ ε ρ ικ ή έχ ε ι ο δ η ­

ρ α β ιβ λία τ ω ν δ ύ ο Ε λλή ν ω ν σ υ γ γ ρ α φ έ ω ν

γ ή σ ε ι ο ρ ισ μ έ ν ε ς π ο λ ιτ ε ίε ς α κ ό μ α κ α ι σ την α ­

σ του ς ο π ο ίο υ ς α ν α φ ε ρ θ ή κ α μ ε π α ρ α π ά ν ω ή

π α γ ό ρ ε υ σ η τ ης δ ιδ α σ κ α λ ία ς τ ης δ α ρ β ιν ικ ή ς

με βιβ λία ό π ω ς «Η Επ οχή τω ν Α κρ ω ν » (Θ ε­

θ ε ω ρ ία ς τ η ς εξ έ λ ιξ η ς κ αι ά λ λ ω ν σ υ ν α φ ώ ν

μέλιο) του Έ ρ ικ Χ ό μ π σ μ π α ο υ μ . Ε δώ έ χ ο υ μ ε

β ιο λ ο γ ικ ώ ν κ α ι α ν θ ρ ω π ο λ ο γ ικ ώ ν θε ω ρ ιώ ν .

ν α κά νο υ μ ε με βιβ λία «εσ χατο λογικού » π ε ­

Ω ς γ ν ω σ τό ν, η π α ρ ά ν ο ια αυτή έχ ε ι π ρ ο κ α λ έ -

ρ ιε χ ομ ένου , τ α ο π ο ία τα υ τίζου ν τ ο τ έ λ ο ς τ ης

σ ε ι τ η δ η μ ιο υ ρ γ ία α π ό κ ρ υ φ ω ν π α ρ α θ ρ η -

χ ιλ ιετη ρ ίδ α ς με το ίδ ιο το τ έ λ ο ς του κ ό σ μ ο υ

σ κε υτ ικ ώ ν α ιρ έ σ ε ω ν με τ ρ α γ ικ έ ς σ υν έ π ε ιε ς

- τ ο « σ ύ ν δ ρ ο μ ο τ ο υ έτου ς 999» δ η λ α δ ή . Έ ν α

(τρ ο μο κ ρ α τ ικ έ ς ε ν έ ρ γε ιε ς εκ μ έ ρ ο υ ς με λ ώ ν

α π ό α υ τά είν α ι «Το Τ έ λ ο ς το υ Χ ρ ό ν ο υ : Π ί­

τ ο υ ς κ α ι β έ β α ια ο μ α δ ικ έ ς αυ τοκτο νίες ). Είναι

σ τη και Φ ό β ο ς σ τη Σ κ ιά τ η ς Χ ιλ ιε τη ρ ίδ α ς » («The E nd o f T im e : Fa ith a n d F e a r in th e S h a d o w o f th e M ille n iu m » , εκδ. Sincla irS teve nso n, σ ελ. 224) το υ Βρ ετανο ύ Ν τά μ ια ν Τ ό μ π σ ο ν (D am ian T h o m p s o n ). Σ ύ μ φ ω ν α με

αυτό π ο υ έ λ ε γ ε ο Κ. Σ αγκάν: π α ρ ά τ ις τ ε χ ν ο ­

τ ο ν Τ ό μ π σ ο ν η ιδ έα το υ τέ λ ο υ ς του κ ό σ μ ο υ

λ ο γ ικ έ ς κα ι ε π ισ τ η μ ο ν ικ έ ς α ν α κ α λ ύ ψ ε ις π α ­ ρ α μ έ ν ο υ μ ε «α ναλφ άβ ητο ι» κα ι η α κατάσ χ ετη δ α ιμ ο ν ο λ ο γ ία κα ι κ α τ α σ τ ρ ο φ ο λ ο γ ία ο φ ε ίλ ε ­ τ α ι σ ε έ ν α ν σ υ ν δ υ α σ μ ό ε ξ ο υ σ ία ς κ α ι ά γ ν ο ι­ ας.

β ρ ίσ κετα ι β α θ ιά ρ ιζω μέν η μ έ σ α μα ς, π ο λ ύ

Κ ατά βάθ ος , ε π ισ η μ α ίν ε ι ο Τ ό μ π σ ο ν , ε π ικ ρ α ­

π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α π ’ ό,τι είμ α σ τ ε σ ε θέ σ η ν α π α ­

τ ε ί η α ίσ θ η σ η ότι π α ρ ά τ α μ ε γ ά λ α ε π ιτ ε ύ γ μ α ­

ρ α δ εχ θ ο ύ μ ε. Ο Τ ό μ π σ ο ν π α ρ α θ έ τ ε ι μ ια σ ε ι­

τ α το υ 20 ού α ιώ να, κάτι έ χ ε ι π ά ε ι σ τρα βά , τ ό ­

ρ ά α π ό γ εγ ο νό τα π ο υ α π ο δ ε ικ ν ύ ο υ ν το υ λ ό ­

σ ο π ο υ γ ια π ο λ λ ο ύ ς ε ίν α ι α ρ γ ά γ ια ν α δ ιο ρ ­

γ ο υ το α λη θ ές (μα ρ τυρ ίες γ ια θ α ύμ α τ α , ο ρ ά ­

θ ω θεί. Ο ι μα ζικές σ φ α γ έ ς τ ω ν δ ύ ο π α γ κ ο ­

μ α τα της Π α ρ θένο υ Μ α ρ ία ς π ο υ π ρ ο φ η τ ε ύ ­

σ μ ίω ν π ο λ έ μ ω ν , κ α θ ώ ς κ α ι ά λ λ ω ν π ο υ μ α ίν ο ­

ο υ ν τη σ υντέλεια, κ.λπ.). Α ιτία π ο λ λ ώ ν κα κ ώ ν

νται κατά κ α ιρ ο ύ ς σ ε δ ιά φ ο ρ α σ η μ ε ία τ ου

ε ίν α ι κα ι η α ν α β ίω σ η το υ χ ρ ισ τ ια ν ικ ο ύ φ οντα -

πλ α ν ήτ η , τ α σ τ ρ α τ ό π ε δ α του θ α νάτου τ ω ν

Ν αζί, ο π υ ρ η ν ικ ό ς ε ξ ο π λ ισ μ ό ς κ α ι η σ ο β α ρ ή α ν ισ ο ρ ρ ο π ία το υ ο ικ ο λ ο γ ικ ο ύ σ υσ τ ή μα τ ο ς,

«Θ ε ω ρ ία τ η ς Γαίας», σ ύ μ φ ω ν α με τ η ν ο π ο ία αν θ ε ω ρ ή σ ο υ μ ε ότ ι η Γη ε ίν α ι έν α ς ζω ντανό ς

έχ ει ο δ η γ ή σ ε ι π ο λ λ ο ύ ς σ το σ υ μ π έ ρ α σ μ α ότι

ο ρ γ α ν ισ μ ό ς , τ ότε κ α ι με β ά σ η τ ο έ νσ τικτο ε ­

π ά σ χ ο υ μ ε κι α π ό ά λ λ ο ε ίδ ο ς σ υ ν δ ρ ό μ ο υ ,

π ιβ ίω σ η ς θ α κά ν ε ι τ α α δ ύ ν α τ α δ υ ν α τ ά ώ σ τε

αυ τό το υ Φ άουστ. Τ ι α π ο μ έ ν ε ι λ ο ιπ ό ν ; Τ ο

ν α κ α τ α π ο λ ε μ ή σ ε ι κα ι ν α ε ξ ο λ ο θ ρ ε ύ σ ε ι τ α μι­

«Μ ετανοείτε» π ο υ ε π α ν α λ α μ β ά ν ο υ ν με σ τε­

κ ρ ό β ια κ α ι το υ ς ιο ύ ς π ο υ α π ε ιλ ο ύ ν τ η ν υγ ε ία

ν τό ρ εια φ ω ν ή ά π α ν τ ε ς ο ι θ ρ η σ κ ό λ η π τ ο ι α ν ά

τ ου . Α ρ κ ε ί ν α α ν α λ ο γ ισ τ ε ί κανείς, γ ια ν α α ν α ­

το ν κό σ μ ο . Ο ά ν θ ρ ω π ο ς έχ ε ι π ο υ λ ή σ ε ι την

φ ε ρ θ ο ύ μ ε σ τ α κ α θ ’ η μ ά ς ότι, σ ύ μ φ ω ν α με ε ­

ψ υ χή το υ στο Δ ιά β ο λ ο με α ν τ ά λ λ α γ μ α ό σ ο

π ισ τ η μ ο ν ικ έ ς μελέτες, ο Σ α ρ ω ν ικ ό ς Κ ό λ πο ς

το δυ να τό ν π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ η γ ν ώ σ η κα ι σ ο φ ία . Ο

χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι ε κ α τ ό ο λ ό κ λ η ρ α χ ρ ό ν ια γ ια ν α ε-

ίδ ιο ς ο Β ελζεβο ύλη ς, δ ιά σ τ ό μ α τ ο ς Ρ ό μπ ερ τ

π α ν έ ρ θ ε ι στη φ υ σ ιο λ ο γ ικ ή το υ κα τ ά σ τ α σ η -

ντε Ν ίρ ο, σ την τα ιν ία «Δ α ιμ ο ν ισ μ έ ν ο ς Ά γ γ ε ­

με τη ν π ρ ο ϋ π ό θ ε σ η ό μ ω ς ότι δ ε ν θ α υ π ά ρ χ ε ι

λος» λέει: «Π ό σ ο τ ρ ο μ α κ τ ικ ή ε ίν α ι η σ ο φ ία

άν θ ρ ω π ο ς γ ια ν α τ ο ν μο λ ύν ε ι. Γ ια π ο λ λ ο ύ ς , ί­ σ ω ς π λ η σ ιά ζ ε ι η σ τιγμ ή π ο υ το « α ν ο σ ο π ο ιη ­

π ο υ δ εν φ έ ρ ν ε ι κ έρ δ ο ς σ τον σοφ ό...».

τικό» σ ύ σ τ η μ α τ η ς Γ ης α ρ χ ίσ ε ι ν α δ ρ α . Ε ίναι

Το τέλος του κόσμου: ανθρώπινο έργο: Ο Τ ζ ο ν Λ έ ζ λ ι (Joh n Leslie) σ το β ιβ λ ίο του

ά ρ α γ ε σ υ μ π τ ω μ α τ ικ ό ότι αυ τή η ο ρ ια κ ή κ α ­ τ ά σ τ α σ η έχ ε ι σ υ μ π έ σ ε ι με τ ο τ έ λ ο ς της χ ιλ ιε ­ τ η ρ ίδ α ς κ α ι τ ο ξ ε κ ίν η μ α μιας ά λ λ η ς;

«Το Τ έ λ ο ς τ ο υ Κ ό σ μ ο υ : Η Ε π ισ τήμη και η Η θ ικ ή τ η ς Α ν θ ρ ώ π ιν η ς Ε ξα φ ά ν ισ η ς » («The E nd o f th e W o rld : th e S c ie n c e a n d th e E th ic s o f H u m a n E x tin c tio n » , εκδ. Routledge,

Η άλλη πλευρά του νομίσματος: Κίνδυνοι από το διάστημα

σ ελ. 305) ισ χ υ ρ ίζ ε τ α ι ότι αν ό ντω ς τ ο τ έ λ ο ς

Σ τον α ν τ ίπ ο δ α τ ω ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ω ν θ ε ω ρ ιώ ν

το υ κό σ μ ο υ είν α ι κοντά, το ύ τ ο ο φ ε ίλ ε τ α ι

πολύ

β ρ ίσ κ ο ν τ α ι ο ι Τ ζ ο ν και Μ α ίρ η Γκ ρ ίμ π ιν (Joh n & M ary G rib bin ) με τ ο β ιβ λ ίο τ ο υ ς «Φ ω ­ τιά σ τη Γ η: Ψ ά χ ν ο ν τ α ς για τ ο ν Α σ τ ε ρ ο ε ιδ ή τ η ς Σ υ ν τ έ λ ε ια ς » (F ire on E arth: In S e a rc h of th e D o o m s d a y A s te ro id , ε κδ. S im o n &

σ υ γ κεκρ ιμ ένα , στο τ έ λ ο ς το υ α ν θ ρ ώ π ιν ο υ

Sh uster, σ ελ. 264). Κ αι ε δ ώ τ ο θ έ μ α κ α ι π ε ­

σ τον ίδ ιο το ν ά ν θ ρ ω π ο κα ι σ την α ν ισ ο ρ ρ ο π ία π ο υ έχ ει ε π ιφ έ ρ ε ι σ το ο ικ ο σ ύ σ τ η μ α το υ π λ α ­ νήτη. Ο Λ έζλι δεν α ν α φ έ ρ ε τ α ι φ υ σ ικ ά στο «τέλος το υ

κόσ μ ου » γε ν ικ ά ,

αλλά

π ο λ ιτ ισ μ ο ύ του λ ά χ ισ τ ο ν έ τ σ ι ό π ω ς τ ο ν ξ έ ρ α ­

ρ ιε χ ό μ ε ν ο το υ βιβ λ ίο υ ε ίν α ι ε υρ ύ τ ε ρ α γ ν ω ­

με. Είτε ο π λ α νή τη ς π α γ ώ σ ε ι ε π ε ιδ ή δ ε ν θα

σ τό: κατέ σ τ ρ ε ψ ε το υ ς δ ε ιν ό σ α υ ρ ο υ ς π ρ ιν α ­

μ π ο ρ ο ύ ν π ια ο ι η λ ια κ έ ς ακτίνες ν α δ ια π ε ρ ά ­

π ό 65 ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια χ ρ ό ν ια ; Τ ο π ιο π ιθ α ν ό , αν

σ ο υ ν τη μ ο λυ σ μ έ ν η α τ μ ό σ φ α ιρ α της Γης, ε ί­

κα ι ο ι ε π ισ τ ή μ ο ν ε ς δ ε ν έ χ ο υ ν κ α τ α λ ή ξε ι σ ε έ ­

τε υ π ε ρ θ ε ρ μ α ν θ ε ί εξα ιτ ία ς τ η ς «τρ ύ πας του

ν α ο ρ ισ τ ικ ό σ υ μ π έ ρ α σ μ α , ε ίν α ι ότ ι ένας γιγ α -

όζοντος», η ο υ σ ία ε ίν α ι ότι η ζ ω ή δ ε ν θ α ε ίν α ι

ν τ ια ίο ς α σ τ ε ρ ο ε ιδ ή ς σ υ γ κ ρ ο ύ σ τ η κ ε με τη Γη

π ο τέ ίδ ια ξ α νά και, ε ν δ ε χ ο μ έ ν ω ς , ν α σ η μ ά ν ε ι

π ρ ο κ α λ ώ ν τ α ς τ ρ ο μ α κ τ ικ έ ς κ α τ α σ τ ρ ο φ έ ς με

τ η ν α υ γ ή ενός ν έο υ π ο λ ιτ ισ μ ο ύ .

α π ο κ ο ρ ύ φ ω μ α τη β ίαιη με τ α τ όπ ισ η το υ ά ξο-

Εκ π ρ ώ τ η ς ό ψ εω ς ίσ ω ς ν α φ α ίν ε τ α ι ότ ι ο

ν ά της, με α π ο τ έ λ ε σ μ α ν α α λ λ ά ξ ε ι ε ν τελώ ς

σ υ γ γ ρ α φ έ α ς κιν δ υ ν ο λ ο γ ε ί ή ότι α ρ έ σ κ ε τ α ι

τις κ λ ιμ α τ ο λ ο γ ικ έ ς σ υν θ ήκ ε ς .

σ την ακα τά σ χ ετη κ α τ α σ τ ρ ο φ ο λ ο γ ία π ο υ ε ί­

Τ ο ζήτ η μ α τ ώ ρ α ε ίν α ι ότι κ άτι τέ τ ο ιο μ π ο ρ ε ί

ν α ι π ο λ ύ της μ ό δα ς. Δ ε ν είν α ι ό μ ω ς έτσ ι. Π α­

κ ά λ λ ισ τ α ν α σ υ μ β ε ί κ α ι σ ή μ ε ρ α . Ό λ ο κ α ι π ε ­

ρ α θ έτει κ ά π ο ια σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α γ ε γ ο ν ό τ α και

ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι ε π ισ τ ή μ ο ν ε ς τ α τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια

δ ε δ ο μ έ ν α τ α ο π ο ία ο δ η γ ο ύ ν σ το σ υ μ π έ ρ α ­

σ υ μ φ ω ν ο ύ ν ότι ε ίν α ι κ α θ α ρ ά ζήτ η μα σ ύ ­

σ μ α ότι η π ε ρ ιβ ό η τ η σ υ ν τ έ λ ε ια θ α ε π έ λ θ ε ι ε ­

μ π τ ω σ η ς π ο υ δ ε ν έχ ε ι σ υμ β ε ί. Φ αίνεται λ ο ι­

ξα ιτία ς του ίδ ιο υ το υ α ν θ ρ ώ π ο υ . Μ ά λισ τα, ο

π ό ν π ω ς η ε π ο χ ή ε ίν α ι «εύ φ ορ η » στο ν α

Λέζλι δ εν β ρ ίσ κετα ι μ α κ ρ ιά α π ό τη λ ε γ ά μ ε ν η

ε υ δ ο κ ιμ ο ύ ν τ έ τ οιου ε ίδ ο υ ς θ ε ω ρ ίε ς . Η ευά -

λ ω τη , π ά ν ω σ τη Γη, α ν θ ρ ώ π ιν η ύ π α ρ ξ η έχ ε ι

ε υ σ υ ν ε ίδ η τ ο υ μη δ ε ν ισ τ ή π ο υ , ό π ω ς έ χ ε ι επι-

γ ίν ε ι τ ο επ ίκ ε ν τ ρ ο σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν σ τη σ κ ιά τ ης

σ η μ ά ν ε ι κ α ι ο Σ τάθ ης Μ α ρ ά ς , σ τη μελέτη το υ

χ ιλ ιε τ η ρ ίδ α ς π ο υ μ α ς α φ ή ν ε ι.

«Ν ίκος Καζαντζάκη ς-Τ έχνη κ α ι Μ εταφ υσ ική »

Ό π ω ς κ α ι δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α ε ίν α ι τ υ χ α ίο τ ο γ ε γ ο ­

(Κ ασ τανιώ τη ς ), ε π ιθ υ μ ε ί π ε θ α ίν ο ν τ α ς ν α π ά ­

ν ό ς τ η ς (υ π ο τιθ έμ ενη ς ) α ν α κ ά λ υ ψ η ς ζω ή ς

ρ ε ι ό λ ο τ ο ν υ π ό λ ο ιπ ο κ ό σ μ ο μα ζί του.

π ά ν ω σ τον Ά ρ η και, βέβ α ια , η ε ξ ω γ η ιν ο μ α ν ία

Γ εγονό ς

π ο υ έ χ ε ι π ρ ο κ λ η θ ε ί. Ο π ο λ ύ ς κ ό σ μ ο ς π ισ τ ε ύ ­

σ υ χ ν ά , α λ λ ά β ρ ισ κ ό μ α σ τ ε π ά ν ω σ ε έ ν α μι-

ε ι ότι το έτος 20 00 α π ο τ ε λ ε ί κ α τ ά κ ά π ο ιο

είναι,

δεν

το

σ υ ν ε ιδ η τ ο π ο ιο ύ μ ε

κ ρ ο σ κ ο π ικ ό ο υ ρ ά ν ιο σ ώ μ α μ έ σ α σ τ ο α χ α ν έ ς

τ ρ ό π ο «δ ια βα τή ρ ιο» γ ια μ ια ε π α φ ή μ ε ε ξ ω γ ή ­

κ α ι ά π ε ιρ ο σ κ ο τ ά δ ι. Ύ σ τ ε ρ α α π ’ ό λ α ό σ α έ ­

ινη ζω ή, τ η ν ο π ο ία μ ε ρ ικ ο ί α ν τ ιμ ε τ ω π ίζ ο υ ν

χ ο υ μ ε μ ά θ ε ι γ ια τ α ά σ τ ρ α κ α ι τ ο σ ύ μ π α ν , α ι­

ω ς α π ε ιλ ή ε νώ ά λ λ ο ι ω ς τ ο ν «ύσ τατο Μ ε σ ­

σ θ α ν ό μ α σ τ ε τ ο ίδ ιο ε υ ά λ ω τ ο ι κ α ι α δ ύ ν α μ ο ι

α ία» π ο υ , σ την π ρ ο κ ε ιμ έ ν η π ε ρ ίπ τ ω σ η , θ α

κ α ι δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι με γ ά λ η δ ια φ ο ρ ά α ν ά μ ε σ α

έ ρ θ ε ι ό ντω ς α π ό τ ο ν ο υ ρ α ν ό ...

σ τ ην κ ο σ μ ικ ή μ ο ν α ξ ιά κα ι α γ ω ν ία το υ Π α σ κ ά λ ότα ν π ρ ιν α π ό π ε ν τ α κ ό σ ια χ ρ ό ν ια α ισ θ α ν ό τ α ν

CmXoyoc Ο σ υ γ γ ρ α φ έ α ς το υ π ρ ώ τ ο υ β ιβ λ ίου , ο Ντάμ ια ν Τ ό μ π σ ο ν, π α ρ α τ η ρ ε ί ότι σ τη ο υ σ ία ο ι με­ τ α φ υ σ ικ έ ς και υ π α ρ ξ ια κ έ ς α γ ω ν ίε ς τ ο υ σ ύ γ ­ χ ρ ο ν ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ έχ ο υ ν π ά ρ ε ι τ έ τοιες δ ια ­ σ τ ά σ εις π ο υ η ιδ έ α ενό ς π α γ κ ό σ μ ιο υ ή κα ι σ υ μ π α ντικο ύ τ έ λο υ ς δ εν αντικ α τ ο πτ ρ ίζε ι π α ­ ρ ά τη ν α γ ω ν ία το υ κα θ ενό ς π ρ ο σ ω π ικ ά μ π ρ ο ­ σ τ ά στη μό νη β εβ α ιό τη τα π ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε ι τ ο ν α ν θ ρ ώ π ιν ο βίο: τ ο θά νατο. Π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια ένα

ακόμα

σύνδρομο,

α υ τό

του

κ άθ ε

ότι α κ ό μ α κ α ι τ α τ έ σ σ ε ρ α π ό δ ια τ η ς κ α ρ έ ­ κ λ α ς σ τ ην ο π ο ία κα θ ό τ α ν δ ε ν α κ ο υ μ π ο ύ σ α ν π α ρ ά σ ε μ ια ά β υ σ σ ο σ τ ην ο π ο ία μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α χ α θ ε ί α ν ά π ά σ α σ τιγμ ή. Κ αι σ ε εκ ε ίν η του Τ ά σ ο υ Λ ε ιβ α δίτ η ότ α ν έ γ ρ α φ ε : «... ξά π λω σ α

σ το ν κ ή π ο / κι όπ ω ς κ ο ίτ α ξ α το ν ου ρ α νό , Θ ε έ μ ο υ , τι α π ερ α ν το σ ύ ν η , π ό σ α / ά σ τρ α , μ ’ έ π ια σ ε π ανικ ός. /Α π ό τ ό τ ε ξ έ ρ ω π ω ς δ ε ν θα π ρ ο φ τά σ ω » . («Τα Χ ε ιρ ό γ ρ α φ α τ ο υ Φ θ ιν ο π ώ ­ ρου», Α θ ήν α , Κέδ ρ ος, 1990, σ ελ. 25).

ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ

ξένο βιβλίο

Σ τέ λ λ α Γαδέδη: «Κήποι τη ς Νύχτας», ένας δίσκος (CD), μ ε τραγούδια σε ποιήματα νεοελλήνων ποιητών. Εκδό­ σεις “Σείριος”, 1996.

ια μακριά και καθ’ όλα πλούσια παράδο­ ση στον τόπο μας συνδέει την Ποίηση με τη Μουσική. Όσο κι αν λένε ότι ο ποιητι­ κός λόγος έχει πεθάνει, όσο κι αν προδι­ κάζουν την εξαφάνισή του από την κοινωνία των η­ μερών μας, θα υπάρχουν πάντα οι αποδείξεις για το αντίθετο. Αρκεί βέβαια να είμαστε έτοιμοι να τις ανακαλύψουμε. Τα καλά τραγούδια που ακούμε και ψιθυρίζουμε προέρχονται από τους ποιητές μας. Είτε πρόκειται για μια συλλογή που διαβάσαμε είτε για ένα σκοπό που ακούσαμε στο ραδιόφωνο είτε για μια ποιητική βραδιά στα μπαράκια των Εξαρχείων, η Ποίηση συνεχίζει να ζει και να είναι η πρώτη μας αλήθεια. Δεν έχει κανείς παρά ν’ ακούσει το δίσκο της Στέλλας Γαδέδη, «Κήποι της Νύχτας», για να με καταλάβει. Μια σειρά δεκαπέντε συνθέσεών της σε ποίηση των Ναπ. Λαπαθιώτη, Κ. Καρυωτάκη, Λ. Πορφύρα, Ζ. Παπαντωνίου, Γ. Σεφέρη, Γ. Χρονά και Αφροδίτης Ράίλα, που συνεχί­ ζουν την πορεία των Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Μικρούτσικου και Σπα­ νού στη μελοποίηση ελληνικών ποιημάτων. Η ιδιαίτερα επιμελημένη εργασία μάς αποκαλύπτει πως αυτή η σεμνή μουσικός που γνωρίσαμε σαν σπουδαία φλαουτίστα, με πλούσια ε­ μπειρία στην εκτέλεση κλασικής και σύγχρονης μουσικής, διαθέτει το χάρισμα να γοητεύει ως συνθέτις αλλά και ως τραγουδίστρια. Υποβλητικά και ατμοσφαιρικά τα τραγούδια της μιλούν όλα για τον έ­ ρωτα και τις πλούσιες μεταμορφώσεις του. Οι στίχοι, μολονότι γραμ­ μένοι κυρίως από ποιητές προηγούμενων εποχών, ισορροπούν ευρη­ ματικά ανάμεσα στον παλιό τρόπο γραφής και τη σύγχρονη μουσική ερμηνεία τους. Νεορομαντισμό βάφτισαν το ύφος της Γαδέδη οι ειδικοί και υπογράμ­ μισαν τη θητεία της στο γερμανικό λιντ, το βαλς ή το ζεϊμπέκικο. Τι πρωτότυπη όμως αυτή η νεορομαντική σύλληψή. Ζώντας τις συνθέσεις αυτές σαν απλός ακροατής και αναγνώστης ποιημάτων δεν μπορείς να μη διακρίνεις την τρυφερότητα που αναβλύζουν, την ευγένεια, τη φαντασία και την υψηλής ποιότητας έκφρα­ ση. Ένα αληθινό υπόδειγμα γι’αυτούς που πλησιάζουν μουσικά τα ποιητικά μας κείμενα. Η κυριαρχία των ποιημάτων του Λαπαθιώτη στη συλλογή (6 στο σύνο­ λο των 15), έρχεται να μας υπενθυμίσει γι’ άλλη μια φορά την αδικία που υφίσταταιτο έργο αυτού του υποτιμημένου ποιητή που, εξαιτίας νομικών γρίφων, παραμένει μπλοκαρισμένο δεκαετίες τώρα εκτός βιβλιαγοράς. Μέσα στο βομβαρδισμό τόσων θορύβων και φωνών που ζούμε καθημερινά είναι ευεργεσία να υπάρχουν «Οι Κήποι της Νύ­ χτας» της Στέλλας Γαδέδη.

Μ

ΘΑΝΟΣ ΦΩΣΚΑΡΙΝΗΣ

p

a·fj’- ϋ ·ρ a

Βιβλιογραφικέ; προτάσεις Μ ΙΑ Π Ρ Ω Τ Ο Β Ο Υ Λ ΙΑ ΤΟΥ Ε Κ Ε Β Ι Το δια βά ζω εκτιμώντας την πρωτοβουλία του ΕΚΕΒΙ (Εθνικό κέντρο Βιβλίου) να εκδώσει τις «Βιβλιογραφικές Προτάσεις» (βλέπε σημείωμα στις Β ρ α χ υ γρ α φ ίες ) σε αυτόνομα φυλλάδια* - τρίπτυχα - αρχίζει απ' αυτό το τεύχος να αναδημοσιεύει τις σημαντικότερες «καταθέσεις» γνωστών δημιουργών για βιβλία που αφορούν στη λο­ γοτεχνία. το θέατρο, την ιστορία, τη γλώσσα κ.ά. Φυσικά, η αναδημοσίευση των βιβλιογραφικών προτάσεων αρχίζει με τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, ο οποίος ξεχωρίζει δέκα λογοτεχνικά βιβλία του 19ου αιώνα κάνοντας παράλληλα τις απαραίτητες διευκρινίσεις. Τέλος, θα ήταν σοβαρή παράλειψη αν δεν αναδημοσιεύαμε την ανέκδοτη ομιλία του στην εκδήλωση - παρουσίαση των βιβλιογραφικών προτάσεων (5 Νοεμβρίου 1996) στο Κέντρο Βιβλίου.

D O O T S fe I Γ Ρ Η Ε Ο Ρ ΙΟ Σ Π Α Λ Α ΙΟ Λ Ο ΓΟ Σ Ο Ζ ω γ ρ ά φ ο ς 0842)

ΠΑ ΥΛΟΣ Κ Α Λ Λ ΙΓ Α Σ θ π ν ο ς Β λ εκ π ς 0855)

Ε Μ Μ Α Ν Ο Υ Η Λ Ρ Ο ΪΑ Η Σ Η Πππισσπ Ιω π ννπ 0866) Γ Ε Ρ Ρ Γ ΙΟ Σ Β ΙΖ Υ Η Ν Ο Σ ΰιπ γπμπ τπ 0883-84)

Μ ΙΧ Α Η Λ Μ Η Τ Σ Α Κ Η Σ Π ε ζ ο γ ρ α φ ή μ α τ α 0885-96)

Ε ΙΑ Ν Ν Η Σ Ψ Υ Χ Α Ρ Η Σ Τ α ΤαΕ,ίΒι μ ο υ 0888)

Α Λ Ε Ξ Α Ν Α Ρ Ο Σ Π Α Π Α Α ΙΑ Μ Α Ν Τ Η Σ Η Φ ο ν ιο α α 0903)

ΙΩ Α Ν Ν Η Σ Κ Ο Ν Α Υ Α Α Κ Η Σ Ο Π α το ύ χ α ς (I9I6)

Κ Ω Ν Σ Τ Α Ν Τ Ι ΝΟ Σ Χ Α Τ Ζ Ο Π Ο ΥΑΟΣ Φ θινόπω ρό (Ι9Ι7)

Κ Ω Ν Σ Τ Α Ν Τ ΙΝ Ο Σ Β Ε Ο Τ Ο Κ Η Σ Κ α τά δ ικ ο ς (Ι9Ι9)

ΟΜανόληςΑναγνωστάκη;

Ι9ος ΑΙΠΝΑΣ: Ελληνική Πεζογραφία ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΑΓΝΠΣΤΗ ΤΠΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗΝ Προτπσεων με Οεμπ Ελληνική πεζογρπιριπ ίου Ι9ου πιωνπ . Οπ πιπν ίσως ηπηρηιιηιες Guo ϋιευκρινιοεις. Πρώτον. επειΟη ιπ συγκεκριμένη κείμενο υππρχουν σε πολλές εκΰασεις - σχολιπσμενες π πσχολιησιες, λιγοιερο π περισσότερό εγκυρες - ππαιρευγειπι π πνπιρπρπ σε εκΟστη κπι πηρηιιΟειπι μανα π χρονολογιπ τπς πρώτης Οημοσιευσης. Οευτερον □ τίτλος κπτω ππο τον οποίο συγκεντρωνοντπι ιπ ΙΟ ΒιΒλιπ που πκολουΟαυν Οπ επρεπε ίσως νπ εινπι Ελλπνικη πεζογρπιριπ του Ι9ου κπι των πρχων του 20ου πιωνπ , πιρου ορισμένη ππο ιπ προιεινομενη κείμενη κυκλοιρορησπν ιπ πρωτπ χρονιπ του του 20ου πιωνπ. Ποτοοο, προτιμήθηκε □ πιο ευσύνοπτος κπι λει­ τουργικός τίτλος Ελλπνικη πεζογρπφιπ ίου Ι9ου πιω­ νπ . με Βπσπ τελική τα κριτήριο οτι οι ουγγρπιρεις που επιλεγονιηι γεννπθπκπν τον Ι9ο πιωνπ, στον οποίο κπι εζηοπν κυρίως - με πκρπιπ χρονολογική οριπ τον Γρηγοριο Πηληιολογο, γεννημένο ίο Ι794 κπι τους Γιπννη Κονβυλπκπ, Κωνοτπντινο θεοτοκη, Κωνοιπντινο Χπιζοπουλο κπι Γιπννη Ψυχπρη, που πεΟπνπν στη Οεκπετιπ του Ι920.

Γιις ΒιΒλιογρπψικες πραιηοεις ιων αυνιηκιων υππρχουν ενημερωτική αημειωμπιπ που ηνηιρερονιηι οτπ προιεινομενη ΒιΒλιπ. Οι πνπγνωοιες μπορούν νπ προμηΟευονιπι ιπ ιριπιυχη ππο ιπ Βιβλιοπωλείο οε ολη την ΕλλπΟπ.

Η ομιλία τον Μανόλη Αναγνωοτάχη στην εκδήλωσή ■ παρουσίαση των βιβλιογραφικών προτάσεων

Υ π ά ρ χ ε ι μ ια ά π ο ψ η απ οδ ε κ τ ή, όχ ι απ ο δ ε κ τ ή α π λ ώ ς , υπ ο χ ρ ε ω τ ικ ή θ α ’λε γ α γ ια τη ν ε ότερ η λο γ ο τ ε χ ν ία μα ς: ότι η π ο ίη σ η ε ίν α ι ε κ είνη η ο π ο ία μα ς ε κ π ρ ο ­ σ ω π ε ί. Η π ο ίη σ η ε ίν α ι τ ο ε ίδ ο ς τ ης λογ ο τ ε χ ν ία ς π ο υ μπ ορ ε ί, τ έ λ ο ς πά ντω ν, να μα ς εκ π ρ ο σ ω π ή σ ε ι δ ιε θ ν ώ ς κα ι π α ν τ ο ύ . Α υ τό δ ε ν ε ίν α ι λ ά θ ο ς · ε ίν α ι σ ω σ τ ό α φ ο ύ α π ό τ ο ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο α κ ό μ α α ιώ ν α έ χ ο υ μ ε δ ύ ο μ ε γ ά λ ο υ ς π ο ιη τές , τον Κ άλβ ο κ αι τ ο ν Σ ο λ ω μ ό , μετά έχ ο υ μ ε τ ο ν Π α λ α μ ά κα ι τ ο ν Κ αβά φ η, κα ι μετά α ­ κ ο λ ο υ θ ο ύ ν τ α δ ύ ο μ ε γ ά λ α Ν όμ πε λ . Π α ρ ’ ό λ α αυτά, ε ίν α ι λ ίγ ο π ε ρ ίε ρ γ ο π ο υ δεν α σ χ ο λ η θ ή κ α μ ε κ α θ ό λ ο υ με τ η ν π ε ζ ο γ ρ α φ ία μα ς εκτός α π ό τ α τελε υτ α ία χ ρ ό ν ια , α π ό τη γε ν ιά του ’30 κα ι ε δώ . Π ριν - σ χ ε δ ό ν - δεν υ π ή ρ χ ε τίποτε. Υ π ή ρ χ ε μό ν ο μ ια α κ α θ ό ρ ισ τ η ε ν τ ύ π ω σ η ότι κ ά π ο ιο ι Έ λ λ η ν ε ς γρ ά φ ο υ ν . Ά λλ ω σ τ ε , η π ε ζ ο γ ρ α φ ία εθε ω ρ ε ίτ ο ε λ α φ ρ ά φ ιλ ο λ ο γ ία κ αι ό χ ι ω ς ένα είδ ο ς π ε ρ ιω π ή ς , τ ρ ό π ο ς τινά. Δ εν σ υ μ φ ώ ν η σ α με τη ν ά π ο ψ η αυτή, π α ρ ό λ ο π ο υ κι εγώ α π ό τ η ν π ο ίη σ η ξεκίνη σα. Μ ου δ ό θ η κ ε η ε υ κ α ιρ ία , το 1941 π α ρ α κ α λ ώ , α π ό τ η ν π ε ρ ίφ η μ η δ α νεισ τική βι­ βλ ιο θή κ η του Ε λ ε υ θ ε ρ ο υ δ ά κ η π ο υ υ π ή ρ χ ε τότε, κ α ι η ο π ο ία ήτα ν στην οδ ό Κ α ρ α γ ιώ ρ γ η Σ ε ρ β ία ς κα ι Σταδ ίου . Δ αν ε ιζ ό μ ο υ ν κ άθ ε μ έ ρ α βιβλία, δ υ ο τρ ε ις τ ό μ ο υ ς β ιβ λίω ν, ε π ε ιδ ή δ ε ν ε ίχ α τίπ οτ ε ά λ λ ο ν α κάνω . Μ ε με γ ά λ η κατ ά π λ η ξ η δ ιά β α σ α γ ια π ρ ώ τ η φ ο ρ ά τ η ν π ε ζ ο γ ρ α φ ία το υ 19ου α ιώ να, αυτή τ η ν π ε ζ ο ­ γ ρ α φ ία τ η ν ά γνω σ τη σ ’ εμά ς. Ν ομ ίζα με ότ ι δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι κ αν η π ε ζ ο γ ρ α φ ία αυτή, εκτός α π ό έ να όν ο μα : Π α πα δ ια μ ά ν τ ης , τ ίπ ο τ ε άλ λ ο . Τ η δ ιά β α σ α π ά ρ α πο λ ύ καλά, με α γ ά π η μ π ο ρ ώ ν α π ω , κα ι σ τ ο τ έ λ ο ς έ β γ α λ α τ ο σ υ μ π έ ρ α σ μ α ό ­ τ ι α ξίζει α υτή η π ε ζ ο γ ρ α φ ία τ ο υ 19ο υ α ιώ να. Α ξίζει κ α ι π ρ έ π ε ι ν α δ ιαβασ τεί. Ή δ η έ γινα ν α π ό π ε ιρ ε ς σ την Ε λλά δ α , ο εκδ ο τ ικ ό ς ο ίκ ο ς «Φέξης» νο μ ίζ ω π ρ ώ ­ τος έ β γ α λ ε σ υ ν ο λ ικ ά ό λ ε ς αυ τές τις εκ δ ό σ ε ις . Μ ετά ο «Ε λευθ ερ ουδ άκη ς» .

Τέλος, ο «Γαλαξίας» έβγα λε μ ερ ικές εκ­ δ ό σ εις , ό χ ι όλη τη Ν εοελλη νική

π εζ ο ­

γρ α φ ία . Αυτή π ρ ο ­ σ π ά θ η σ α να τη ν κά ­ νω

με έναν τ ρ ό π ο

π ιο οικείο, ας πο ύμ ε, π ε ρ ίπ ο υ

από

το

1986 στον εκδο τικό οίκο «Ν εφέλη» του Γιάννη Δ ου βίτσ α, ό ­ π ο υ σ υ μ φ ώ ν η σ α να βγάλω ,

επιτέλου ς,

τ α βιβ λία αυ τά (τα π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α α υ τά

από

κυ κ λ ο φ ο ρ ο ύ ­

σ α ν ή δ η), να τα ε κ δ ώ σ ω σ υ λ λ ο γ ικ ά σ ε ε κ δ ό σ ε ις κοινές, χ ω ρ ίς π ο λ λ έ ς φ ιλ ο ­ λο γ ικές π α ρ α τη ρ ή σ εις , κ α θ ό λ ο υ φ ιλ ο λ ο γ ικ έ ς π α ρ α τ η ρ ή σ ε ις , σ α ν βιβλία, δ η ­ λ α δ ή, π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν και π ρ έ π ε ι ν α δ ιαβάζονται ακ ό μ η κα ι τώ ρ α . Έ τσι, με π ρ ό λ α β ε η π ρ ό τ α σ η της αγα π η τ ή ς μου Μ υρ σ ίνης ν α α σ χ ο λ η θ ώ και ε γ ώ με 10 καλύ τερ α βιβλία τ ης ε π ο χ ή ς εκείνης. Ο μ ο λ ο γ ώ ότι ήτα ν δ ύ σ κ ο λ η η ε κλογ ή μου, ήτα ν π ά ρ α π ο λ ύ δύ σ κ ο λ η , για τ ί δ ε ν ήτα ν μό ν ο 10 τ α βιβλία. Υ π άρ χο υν, του λάχ ισ τον, πέντε σ υ γ γ ρ α φ ε ίς π ο υ είν α ι ό χ ι μό νο άξ ιο ι λ όγ ου γ ια τα σ η μ ερ ινά λογ ο τεχ ν ικ ά κρ ιτήρ ια, α λ λ ά α ξ ίζου ν π ο λ ύ π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α π ό ό,τι νομ ίζα μ ε μέχ ρ ι τώ ρ α , δ η λ α δ ή ο Π α πα δ ια μ ά ντης , ο Βιζυηνός, ο Μ ητσάκης, ο Ρ όίδης και ο Κο νδυ λάκης . Ε ίναι λογ ο τ ε χ ν ικ ά μεγ έθη π ο υ δ ύ σ κ ο λ α τα β ρ ίσ κο υ μ ε α κ ό μ α και στις ξένες λογοτεχνίες. Τ έλος πά ντω ν, έγινε η έκδο σ η, την α π ο φ ά σ ισ α κα ι επ ιλέ χθ η κ α ν τ α 10 καλ ύ τ ε ρ α βιβλία, αυτά τ α ο π ο ία εγώ ν ομ ίζω ότι είναι. Τ α βιβλία, ίσ ω ς, έ π ρ ε π ε ν α ήτα ν 12 ή 13. Δ ε ν π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ­ ται, λ ό γ ο υ χ ά ρ ιν ο Ξ ενό πο υλο ς , κ αι αυτό για τ ί είν α ι τ ό σ α π ο λ λ ά τ α βιβλία του, π ο υ δ εν μ π ό ρ ε σ α να ξ ε χ ω ρ ίσ ω έ να α π ό αυτά. Α ν ε π έ μ ε ν α σ ε ένα, έ π ρ ε π ε να μειω θ ο ύ ν τα υ π ό λ ο ιπ α βιβλία, ν α μη ν τ α υ π ο λ ο γ ίσ ω . Ο με γ ά λ ος μ υ θιστο ρ ιογ ρ ά φ ο ς , ο δ ιη γ η μ α το γ ρ ά φ ο ς Β ο υτυ ρ άς κα ι αυ τός π α ρ α λ ε ίπ ε τ α ι α π ό του ς 10. Έ να ς 13ο ς π ο υ ε π ίσ η ς π α ρ α λ ε ίπ ε τ α ι είν α ι ο Π αλαμά ς, με έ να μο ν ά χ α δ ιή ­ γη μα , γ ια μένα το υ λά χ ισ τ ο ν αρ κ ε τ ά καλό: «Το θ ά νατο τ ου π α λικαρ ιού ». Έ τσι, π ε ρ ιο ρ ίσ τ η κ α αναγκα σ τικ ά κι εγώ σ τα δ έκα. Ελπίζω ν α δ ιαβασ τού ν, ό χ ι ό μ ω ς μό νο αυτά, για τί δ εν είνα ι μό νο α υ τά π ο υ πε ρ ιέ χ ο υ ν τη λογ οτ ε χ ν ία τ ου 19ου αιώ να. Ο φ είλω ν α π ω εδώ , ότι ό λ α τ α β ιβ λ ία αυτά τ α ή ξερ α, τ α είχ α δια βά σ ε ι, εκτός α π ό ένα: του Γ ρ η γο ρίου Π α λ α ιο λ όγο υ, τ ο ο π ο ίο μό νο τελ ε υ τ α ία τ ο δ ιάβασ α, για τί μό νο τελευ τα ία είχε κ α τ ο ρ θ ώ σ ε ι ν α έ ρ θ ε ι στην ε π ιφ άνεια- τε λ ε ίω ς τον α γ νο ο ύ σ α ν οι πρ ο γενέσ τ ε ρ ο ι. Δ εν υ π ά ρ χ ε ι β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία π ο υ ν α ανα φ έ ρ ε τ α ι σ τον Π αλα ιο λόγο , κι ό μ ω ς υ π ή ρ ξ ε σ υ γ γ ρ α φ έ α ς π ο λ ύ π ρ ο του θανάτου τού Κ αλλιγά, ένας π ο λύ μεγ ά λ ο ς σ υ γ γ ρ α φ έ α ς π ο υ ε ρ μ ή ν ε υ σ ε τ ην ε π ο χ ή του τ ό ­ σ ο ό μ ο ρ φ α , τ ό σ ο γλα φ υ ρ ά .

□

m lm lm /

Α

υτήν την περίοδο λειτουργεί στη

R oyal Academ y o f A rts στο Λονδί­ νο μία σπουδαία αναδρομική έκ­ θεση του μεγάλου γλύπτη και ζω­

γράφου Αλμπέρτο Τζιακομέτι. Ένα πορτρέτο του Γάλλου συγγραφέα Ζαν Ζενέ που φιλοτέχνησε ο Αλμπέρτο Τζιακομέτι το 1955 και εκτίθεται στο Λονδίνο φέρνει στο νου του επισκέπτη

«Το εργαστήρι του Αλμπέρτο Τζιακομ έτι» (1957), ένα σημαντικό βιβλίο του Ζενέ για τον Ελβετό γλύπτη. Το ε­ ρεθιστικό στοιχείο σ’ αυτό το βιβλίο εί­ ναι ο τρόπος που ο αμφιλεγόμενος και οριακός συγγραφέας Ζενέ προσεγγί­ ζει το έργο, την ατμόσφαιρα που ανα­ δύεται από τα γλυπτά ενός τόσο ιδιοσυγκρασιακού

καλλιτέχνη σαν τον

Τζιακομέτι. Φέτος κλείνουν 11 χρόνια (1986) από το θάνατο του Ζενέ.

Ο

Αλμπέρτο Τζιακομέτι γεννήθηκε στο ελ­

ρέθισ μα στην προσληπτικότητα του κάθε θεατή,

βετικό χωριό Μποργκονόβο το 1901 και

μια ανοιχτή πρόταση γεμάτη συγκίνηση, ειλικρί­

πέθανε το 1966. Ήταν γιος του φ ημισμέ­

νεια και πάθος.

νου μετα-ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Τζιο-

Ο Τζιακομέτι γνώρισ ε τον Ζενέ σε ένα καφέ στην

βάνι Τζιακομέτι. Πήγε στο

Παρίσι τη δεκαετία

οδό Hippolyte-Maindron στο Π αρίσι και, εντυπω­

του ’20, έζησε και δούλεψε στην πόλη του φωτός

σιασμένος από τη φυσιο γνωμία του, του πρότει-

ώς τον θάνατό του. Βρίσκονταν στην καρδιά της

νε να ποζάρει για ένα πορτρέτο, γεγονός που

Ευρώπης και του καλλιτεχνικού κινήματος κατά

υπήρξε η αφορμή για μια στενή φιλία και ένα εν­

τη διάρκεια της ταραχώ­ δους περιό δου του αιώνα, γεγονός που σημάδεψε το έργο του, ένα έργο μεγά­ λης έντασης, στο οποίο κάνει να αναδύεται σαν μορφή αλλά και σαν περιε­ χόμενο μια σχοινοτενής α­ τμόσφαιρ α, οδηγώντας τα αντικείμενα, τις φιγούρες και τα πρ ό σω πα σε ένα ό­ ριο τανυσμού, στο όριο θα έλεγε κανείς της σχάσης. Τη δεκαετία του ’30, επη­ ρεασμένος από το σουρε­ αλιστικό κίνημα, στράφηκε σε χαρακτηριστικές κατα­ σκευές που θυμίζουν οδο­ ντογλυφίδες.

Το

ώριμ ο

στυλ των ισχνών, μπρούτων, μοναχικών μπρού-

διαφέρον βιβλίο. Ο Γάλλος συγγραφέας που

τζινων μορφών, βασισμένων σε σκελετούς από

υπήρξε μικρο-κακοποιός και πέρασε αρκετό διά­

καλώδια αναπτύχθηκε αργότερα, κατά τη δεκαε­

στημα της ζωής του στις φυλακές, λέει για τον

τία του ’40. Οι αποστεωμένες και υπερφυσικά ε-

ζωγράφο: «Το έρ γ ο το υ Τζιακομέτι μού κ α θισ τά

πιμήκεις φιγούρες του, είτε εγκιβωτισμένες είτε

το ν κόσμο μ ας ακόμα πιο α β ά σ τα χο λες και ο κ α λλιτέχνης βρ ή κ ε το ν τρόπο να απομακρύνει ό,τι σ κό τιζε το βλέμμα το υ για να ανακαλύψ ει τι θ ’ απομείνει από το ν άνθρω πο ότα ν θα α ποσυρθούν τα προσω πεία [...] ο Τζιακομέτι πετυχαίνει να α-

παγιδευμένες στον ίδιο τους το χώρο, μοιάζουν από τη μία να αντανακλούν την ανθρώπινη τρα­ γωδία του αιώ να και από την άλλη συμβολίζουν την εύθραυστη, παροδική φύση της μοναδικής ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Τζιακομέτι προσπάθησε σε όλη του τη ζωή να αναπαράγει στο χώρο ή στον μουσαμά την αν­

ποφ ορτώ σει το ν άνθρω πο ή το αντικείμ ενο από τα χ ρ η σ τικά το υ ς προσωπεία, να ανακαλύψ ει τη μ υστική πληγή κ ά θ ε όντος...».

θρώπινη παρουσία, κάτι που ο ίδιος θεωρούσε α­ σύλληπτα δύσκολο, αν όχι αδύνατο. Αυτή του η τάση τον οδήγησε σε αέναες αναθεωρήσεις και προσθαφαιρέσεις ώστε να προσεγγίσει το «όρα­

μα τη ς πραγμ ατικότητας». Έ τσι το ζητούμενο π α ­ ρέμενε ανοιχτό και το έργο του λειτουργεί σαν ε­

Ο

Ζενέ βλέπει στις μορφές του Τζιακομμέτι κάτι που σαν συγγραφέα τον ερεθίζει π ο ­ λύ. Το α κ α τά λ υτο

του προσώπου, τη

συγγένεια που διατρανώνουν όλες οι

μορφές - το μονάκριβο σημείο όπου το ανθρώ-

Ρεπομάζ

πινο οδηγείται σε ό,τι πιο απαρομοίω το υπάρχει. Τη μοναξιά και την ταυτόχρονη ευλογία για μια μορφή που να είναι ακριβώς ισότιμη αλλά και μα­ ζί διαφορετική από όλες τις άλλες. Ο Γάλλος συγγραφέας σχολιάζοντας τα πόδια των αγαλμάτων του Τζιακομέτι παρατηρεί πως μοιάζουν να έχουν πιαστεί σε έναν επικλινή όγκο που μοιάζει με βράχο, ενώ στηριγμένο σε ένα νη­ ματοειδές σώμα, στέκεται ένα μικροσκοπικό κε­ φάλι. Ο Ζενέ αναρωτιέται αν αυτή η θεόρατη μά­ ζα στήριξης θα μπορούσε να υπονοεί πως τα π ό ­ δια έχουν φορτωθεί όλη την υλικότητα που απεμπολεί το κεφάλι, για να καταλήξει πω ς πόδια και κεφάλι βρίσκονται σε μια αέναη δοσοληψία. Αυτά τα αγάλματα, υποστηρίζει, που μοιάζουν να ανήκουν σε μια εκλιπ ούσα εποχή, είναι μια διαρ­ κής ροή ενέργειας από την κορυφή ώς τα νύχια.

«Οι γυναίκες σας», λέει ο Ζενέ στον Τζιακομέτι, «εί­ ναι μια νίκη του μπρούντζου. Δεν είναι τα αγάλματα που κερδίζουν. Ο μπρούντζος είναι που νικά». Και ο φίλος του, συγγραφέας, Ζαν-Πολ Σαρτρ συμπλη­ ρώνει: «Ο Τζιακομέτι είναι πανευτυχής ότα ν α ντί για

τον ίδιο προβάλλεται το υλικό του». Ό σο για τα αντικείμενα που ζωγραφίζει ή σμιλεύ­ ει, αυτά κατά τον Ζενέ εκπέμπουν ένα είδος φιλι­ κής σκέψης, μας διεγείρουν και μας καταπραΰνουν όχι επειδή έχουν επενδυθεί με χρηστικότητα ή γλυκύτητα, αλλά αντίθετα, επειδή καθέ­ να είναι «το αντικείμενο», σε όλη την πρωτόγονη φρεσκάδα μέσα στην απόλυτη μοναξιά του. «Το εργαστήρι του Αλμπέρτο Τζιακομέτι» είναι η προσπάθεια ενός συγγραφέα να συνομιλήσει με ένα ζωγράφο για ένα κοινό σημείο που λει­ τουργεί και για τους δυο σαν αφορμή δημι­ ουργίας: το α β ά σ τα χ το της ανθρώπινης περιπέ­

τειας. Ο ένας σμιλεύοντας το λόγο και ο άλλος α­ φηγούμενος με το υλικό προσπαθούν να απο­ φορτώσουν τον άνθρωπο από τα χρηστικά του προσω πεία για να αναδυθεί η αληθινή, μεγαλειώ­ δης εικόνα του προσώ που που, περίκλειστο και αυτοπεριορισμένο, αναμένει ένα νεύμα, μία πο ι­ ητική χειρ ονομία για να αναδυθεί.

ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

CHARLES BAUDELAIRE

Η ΦΑΝΦΑΡΛΟ

Τ σολιαδάκι<

ΕΝΔΕΧΟ­ ΜΕΝΩΣ

ΕΞΩΣΤΗΣ) από τον Γιάννη Δεληολάνη

Ο πόλεμος των εντυπώσεων Γ ια τ ο υ ς χ α ρ τ ο γ ια κ ά δ ε ς τ ο υ Χ ό λιγο υντ, τ ο ν α κάν ε ις μ ια τ α ιν ία (ε ν ν οο ύν ν α ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί τ ο σ χ έ δ ιο σ τ ην ώ ­ ρ α του , χ ω ρ ίς π ρ ο β λ ή μ α τ α κ α ι μ έ σ α σ τ ον π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ι­ σ μό ) ε ίν α ι μ ια τ έ χ νη... π ο υ δ ε σ η μ α ίν ε ι κ α ι π ο λ λ ά α ν δε υ π ά ρ χ ε ι μ ια δ ε ύ τ ε ρ η : η τέ χ ν η τ ο υ ν α π ο υ λ ά ς τ η ν τ α ιν ία σ ου . Σ ε μ ια ε π ο χ ή π ο υ η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η β ιο μ η χ α ν ία τ ω ν ε ικ ό ν ω ν θ ρ η ν ε ί σ α ν π α ρ ά δ ο ξ ο ς κ ρ ο κ ό δ ε ιλ ο ς γ ια τ α α υ ξα ν ό μ ε ν α κό σ τ η τ ω ν π α ρ α γ ω γ ώ ν τ ης (π ρ α κ τ ικ ή ε π ι­ λ ε γ μ έ ν η α π ό τις m a jo rs υ π ό τ ο κ ρ ά τ ο ς ε ν ός α σ υ γ κ ρ ά ­ τ ητο υ α ν τ α γ ω ν ισ μ ο ύ ), τ ο μ ά ρ κ ε τ ιν γ κ έ χ ε ι σ τ ή σ ε ι μ ια δ ικ ή το υ δ ικ τ α τ ο ρ ία μ έ σ α σ το Χ ό λιγο υντ. Ό λ ο κ α ι π ε ­ ρ ισ σ ό τ ε ρ α χ ρ ή μ α τ α ξ ο δ ε ύ ο ν τ α ι - έ ν α ς δε ύ τ ε ρ ο ς π ρ ο ­ ϋ π ο λ ο γ ισ μ ό ς τ ο υ φ ιλ μ - γ ια ν α κά ν ε ι τ ο «προϊόν» α ι­ σ θ η τ ή τ η ν π α ρ ο υ σ ία τ ο υ σ τ ον «κα ταναλω τή». Γιγαντιαίες, ε ν ο ρ χ η σ τ ρ ω μ έ ν ε ς ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς π λ η ρ ο φ ό ρ η σ η ς π λ α ισ ιώ ν ο υ ν τ ις μ ε γ ά λ ε ς π α ρ α γ ω γ έ ς , μ ια π ρ α κ τ ικ ή π ο υ τ ο Χ ό λ ιγ ο υ ν τ έ χ ε ι τ ε λ ε ιο π ο ιή σ ε ι σ τη χ ώ ρ α τ ο υ κ α ι τ η ν ο π ο ία α π ό κ α ιρ ό επ ε κ τ ε ίν ε ι εκ τ ό ς Α μ ε ρ ικ ή ς . Η π ρ ό σ φ α τ η ε π α ν έ κ δ ο σ η το υ Π ο λ έ μ ο υ τ ω ν Ά σ τρ ω ν , τ η ς ε π ικ ή ς δ ια σ τ η μ ικ ή ς π ε ρ ιπ έ τ ε ια ς τ ο υ Τ ζορ τζ Λ ο ύκας, π ο υ κ υ κ λ ο φ ό ρ η σ ε σ τις 31 Ια ν ο υ ά ρ ιο υ σ τις Η ν ω ­ μένες Π ολιτείες , ήταν, εκ τ ό ς τ ω ν ά λ λ ω ν , έ ν α ς θ ρ ία μ ­ β ο ς τ ο υ μά ρκ ε τ ιν γ κ . Η τ ε ρ ά σ τ ια φ ή μ η (και τ ο α ν ά λ ο γ ο κοινό) τ η ς τ ρ ιλ ο γ ία ς φ α ν τ α σ ία ς λ ε ιτ ο ύ ρ γ η σ α ν α π ό μό -

Εξωοτης

ν α το υ ς , μ α ο Λ ο ύ κα ς , γ ν ω σ τ ό ς τε λ ε ιο μ α ν ή ς δ ε ν θ α ά φ η ν ε τ ίπ ο τ α σ τ η ν τ ύ χ η . Σ την ε π έ τ ε ιο τ ω ν 20 χ ρ ό ν ω ν α π ό τη ν π ρ ώ τ η π ρ ο β ο λ ή το υ Π ο λ έ μ ο υ (μ ό λ ις 26 ο θ ό ν ε ς τ ο 1997), π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ίσ τ η κ ε η ν έ α π α ρ ο υ σ ία σ η τ ο υ π ρ ω τ ό τ υ π ο υ κ α ι τ ω ν δ ύ ο σ υνεχ ε ιώ ν τ ο υ (Η Α υ το κ ρ α το ρ ία α ν τ ε π ιτίθ ε τα ι, 1980, Η Ε π ισ τρ ο φ ή τω ν Τ ζ ε ν τά ι, 1983) μ έ σ α σ ε π έ ντε μ ό λ ις ε β δ ο μ ά δ ε ς : ο Π ό λ ε μ ο ς ξ ε κ ίν η σ ε γ ια ν α α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι, τ ρ ε ις ε ­ β δ ο μ ά δ ε ς α ρ γ ό τ ε ρ α , η Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία κ α ι ν α ο λ ο κ λ η ρ ώ σ ε ι η Ε π ισ τρ ο φ ή (π ρ ο ­ γ ρ α μ μ α τ ισ μ έ ν η γ ια τις 7 Μ α ρ τ ίο υ ). Τ ο σ ύ ν τ ο μ ο δ ιά σ τ η μ α α ν ά μ ε σ α σ τ ις κ υ κ λ ο φ ο ­ ρ ίε ς π ρ ο κ ρ ίθ η κ ε γ ια ν α β ο η θ η θ ο ύ ν α π ό τη μ α ζικ ό τ η τ α τ η ς δ ια φ η μ ισ τ ικ ή ς τ ο υ ς ε κ ­ σ τρ α τεία ς , π ρ ιν φ θ α ρ ε ί τ ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ ο υ κ ο ιν ο ύ . Ο ι α ν α λ υ τ έ ς τ η ς β ιο μ η χ α ν ία ς υ π ο λ ό γ ιζ α ν τις ε ισ π ρ ά ξ ε ις α π ό τ ο ν Π ό λ ε μ ο σ τ α 25 με 50 ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια δ ο λ ά ρ ια , με τη σ υ ν ο λ ικ ή τ ρ ιλ ο γ ία ν α «β λέπει» τα. 1 0 01 γ ε λ ά σ τ η κ α ν ό μ ω ς ε υ χ ά ρ ισ τ α . Ο Π ό λ ε ­

μ ο ς έ φ ε ρ ε 36 ε κα το μ μ . μ έ σ α σ τ ο π ρ ώ τ ο τ ο υ 3 ή μ ε ρ ο (ν ο ύ μ ε ρ ο ... σ υ γ κ λ ο ν ισ τ ικ ό γ ια τ α χ ε ιμ ω ν ιά τ ικ α δ ε δ ο μ έ ν α τ η ς α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς α γ ο ρ ά ς ) κ α ι έ δ ε ιξ ε ικ α ν ό ς ν α σ κ α ρ φ α λ ώ σ ε ι σ τα 100 χ ω ρ ίς β ο ή θ ε ια ... Τ ο ε ν τ υ π ω σ ια κ ό ντε μ π ο ύ τ ο τ ο υ Π ο λ έ μ ο υ κ ο λ α κ ε ύ ε ι τ ό σ ο τ ο θ ρ ύ λ ο τ ω ν τ α ιν ιώ ν τ ο υ Λ ο ύ κ α ς - π ο υ δ ια τ η ρ ο ύ ν α ν α ρ ίθ μ η τ ο υ ς , μ ικ ρ ό τ ε ρ ο υ ς ή μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο υ ς «πι­ στού ς» - ό ­ σο

κα ι τη ν

τ α τ η ς δ ια ­ φ η μ ισ τ ικ ή ς μηχανής. Το τω ν

δέλεα ρ πρό-

σ θ ε τ ω ν σ κ η ν ώ ν , της

νέα ς

ψ η φ ια κ ή ς ηχητικής μπάντας κα ι τ ω ν 250 (!) α ν α β α θ ­ μ ισ μ έ ν ω ν ο ­ π τ ικ ώ ν ε φ έ δ ικ α ιο λ ο γ ε ί ένα. μ ικ ρ ό μ ό ν ο μ έ ρ ο ς το υ ο μ α δ ικ ο ύ ε ν θ ο υ σ ια σ μ ο ύ - ε ν ός π ά θ ο υ ς π ο υ α ν α δ ε ικ ν ύ ε ι τ η ν τ ρ ιλ ο γ ία σ ε ε π ίσ η μ ο κ ιν η μ α τ ο γ ρ α φ ικ ό φ ε τ ίχ (πείτε τ ο α π λ ο ύ σ τ ε ρ α κα ι cult) τ η ς Α μ ε ρ ικ ή ς . Ο ύ τ ω ς ή ά λ λ ω ς , η δ ια ν έ μ ο υ σ α m a jo r (Fox), π έ ρ α α π ό τις δ ικές τη ς δ ια φ η μ ισ τ ικ έ ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς , σ υ μ μ ά χ η σ ε μ ε τ ο ν P epsi: ο ι α ­ λ υ σ ίδ ε ς τ ω ν ε σ τ ια τ ο ρ ίω ν τ η ς και... α ν α ρ ίθ μ η τ ε ς σ υ σ κ ε υ α σ ίε ς π ρ ο ϊό ν τ ω ν π λ η μ μ ύ ­ ρ ισ α ν τ η ν α μ ε ρ ικ α ν ικ ή α γ ο ρ ά με τις φ ιγ ο ύ ρ ε ς τ ω ν η ρ ώ ω ν τ ο υ Π ο λ έ μ ο υ , δ ίν ο ν τ α ς π ρ ό σ θ ε τ η έ μ φ α σ η σ ε έ ν α κ λ ίμ α μ α ζικ ή ς α ν υ π ο μ ο ν η σ ία ς , λ ε ς κ α ι τ ο φ ιλ μ θ α έ φ τ α ­ ν ε γ ια π ρ ώ τ η φ ο ρ ά σ τις κ ιν η μ α τ ο γ ρ α φ ικ έ ς ο θ ό ν ε ς . Ε δ ώ π ο υ τ α λ έ μ ε , α υ τ ό α κ ρ ι­ β ώ ς τ ο κ λ ίμ α τ η ς ψ ε υ δ α ίσ θ η σ η ς χ α ρ ο π ο ίη σ ε τ ο υ ς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο υ ς φ ίλ ο υ ς τ ω ν τ α ι­ ν ιώ ν, ε κ ε ίν ο υ ς π ο υ σ υ ν δ έ ο υ ν τ η ν π ρ ώ τ η π ρ ο β ο λ ή τ ο υ ς μ ε μ ια μ υ θ ικ ή σ τ ιγ μ ή τ ης π α ιδ ικ ή ς το υ η λικία ς - σ τ η ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α , ό μ ω ς , α υ τ ό σ τ ο ο π ο ίο σ κ ο π ε ύ ε ι η π α ­ ν η γ υ ρ ικ ή ε π α ν έ κ δ ο σ η τ η ς τ ρ ιλ ο γ ία ς ε ίν α ι ν α κ α τ α κ τ ή σ ε ι μ ια μ ικ ρ ό τ ε ρ η γ ε ν ιά θεα -

j

σ μ α τ ικ ό τ η -

Z Jj

αποτελε-

τ ω ν - ε κ είνο υ ς π ο υ β ρ ίσ κ ο ν τ α ν α κ ό μ α σ τις π ά ν ε ς τ ο υ ς ότ α ν η τ ρ ιλ ο γ ία τ ο υ Π ο λ έ ­

μ ο υ ο λ ο κ λ ή ρ ω ν ε τ η ν α ρ χ ικ ή , θ ρ ια μ β ε υ τ ικ ή δ ια δ ρ ο μ ή τ η ς (μ ε τ α φ ρ α σ μ έ ν η σ ε α ρ ιθ ­ μ ο ύ ς : π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α α π ό 800 ε κ α τ ο μ μ . δ ο λ ά ρ ια ε ισ π ρ ά ξ ε ω ν μ ό ν ο σ τις Η Π Α). Ο Π ό λ ε μ ο ς , βλέπ ετε, έ χ ε ι μέ λ λ ο ν , κ α ι τ ο ω ρ α ιό τ ε ρ ο σ η μ ε ίο τ η ς υ π ό θ ε σ η ς ε ίν α ι π ω ς α υ τές ο ι π λ η θ ω ρ ικ ά δ ια φ η μ ιζ ό μ ε ν ε ς «ρετρό» ε ξ ο ρ μ ή σ ε ις φ α ν τ α σ ία ς φ τ ά ν ο υ ν σ τις ο θ ό ν ε ς ό χ ι μ ό ν ο σ α ν έν α ς κ α θ ιε ρ ω μ έ ν ο ς μύ θ ο ς , α λ λ ά κ α ι σ α ν d e F acto δ ια φ ή ­ μ ισ η τ ω ν μ ε λ λ ο ύ μ ε ν ω ν : ο ι κ ιν η μ α τ ο γ ρ α φ ικ έ ς π ρ ο β ο λ έ ς μ έ σ α σ τ ο ’97, βίντεο -ενο ικ ιά σ ε ις κ α ι β ίν τ ε ο -π ω λ ή σ ε ις τ ο ’9 8 ω ς τ ο ’99 θ α είν α ι ό λ α έ τ ο ιμ α γ ια τ ο ν έ ν δ ο ξ ο ε ρ ­ χ ο μ ό το υ ο λ ο κ α ίν ο υ ρ ιο υ τ έ τ α ρ τ ο υ «ε π ε ισ ο δ ίο υ » τ ο υ Π ο λ έ μ ο υ τω ν Ά σ τρ ω ν . Ο Δ ο ύ κα ς ή δ η εν ο ρ χ η σ τ ρ ώ ν ε ι τ η μ ε γ ά λ η τ ο υ ε π ισ τ ρ ο φ ή κ α ι α ν δ ο ύ μ ε τ α π ρ ά γ μ α τ α ε ξ ίσ ο υ μ α κ ρ ο π ρ ό θ ε σ μ α μ ε ε κ είνο ν, θ α δ ο ύ μ ε κ α ι τ η ν α ν α β ίω σ η τ η ς τ ρ ιλ ο γ ία ς ν α υ π η ρ ε τ ε ίτ ο μ ά ρ κ ε τ ιν γ κ ε ν ό ς ν έ ο υ κ α ι λ α μ π ρ ό τ ε ρ ο υ Π ο λ έ μ ο υ ... Δ εν έχ ου ν, β έβ α ια , ό λ ο ι σ το Χ ό λ ιγ ο υ ν τ τ η ν ο ξ υ δ έ ρ κ ε ια κ α ι τ η ν ο ρ γ α ν ω τ ικ ή φ ύ σ η το υ Λ ο ύ κα ς · έτ σ ι ή α λ λ ιώ ς , τ ο ε ν τ υ π ω σ ια κ ό ξ ε κ ίν η μ α τ η ς ε π α ν έ κ δ ο σ η ς ή τ α ν α ρ κ ε ­ τ ό γ ια ν α ε ν ε ρ γ ο π ο ιή σ ε ι τ η δ ιά θ ε σ η μ ια ς μ ίν ι-μ ό δ α ς α ν α β ιώ σ ε ω ν . Ε λπ ίζοντας, π ρ ο φ α ν ώ ς , σ ε α ν ά λ ο γ ε ς ε π ιτ υ χ ίε ς - ο Τ ζον Τ ρ α β ό λ τ α τ ο σ κ έ φ τ ε τ α ι ν α ξα ν α χ ο ρ έ ψ ει σ τις οθ ό νες , σ ε φ ρ ο ν τ ισ μ έ ν ε ς ε π α ν ε κ δ ό σ ε ις τ ο υ Π υ ρ ε τ ό ς σ το Σ α β β α τ ό β ρ α ­ δ ο (1977) κα ι G r e a s e 1978)! Δ ε ν λ έ μ ε , κ α ι α υ τ ά τ α έ ρ γ α ε ικ ο σ α ε τ ία κλε ίν ο υ ν , μ α ο ι δ ια ν ο μ ε ίς τ ο υ ς δ ε ν έ χ ο υ ν κ α τ α λ ά β ε ι κ άτι β α σ ικ ό - τ ο ν ε ιδ ικ ό θ ρ ύ λ ο το υ Π ο λ έ μ ο υ τω ν Ά σ τρ ω ν , ο ο π ο ίο ς το υ δ ίν ε ι κ α ι «ειδικά» δ ικ α ιώ μ α τ α μ έ σ α σ τ η ν ε ικ ο ν ο β ό ρ α α ­ γ ο ρ ά . Γ εγ ο νό ς σ υ ν ε ιδ η τ ο π ο ιη μ έ ν ο , γ ια π α ρ ά δ ε ιγ μ α α π ό τ ο Ν ο ν ό (1972), φ ιλ μ π ο υ α κ ο λ ο υ θ ε ίτ ο ρ ε ύ μ α τ ω ν ε π α ν ε κ δ ό σ ε ω ν , κά ν ο ν τ α ς όμ ω ς ... μ ε α ξ ιο π ρ έ π ε ια τ η ν ε μ ­ φ ά ν ισ ή το υ σ ε 20 μ ό λ ις α ίθ ο υ σ ε ς . Ο Π ό λ ε μ ο ς τω ν Ά σ τρ ω ν σ η μ α δ ε ύ ε ι μ ια ν έ α ε π ο ­ χ ή γ ια τ ο Χ ό λιγο υντ, τ ο ο π ο ίο , σ τ α τ έ λ η τ ο υ ’70, α ν α ζ η τ ο ύ σ ε τ ο υ ς κ α ιν ο ύ ρ ιο υ ς ο ­ ρ ισ μ ο ύ ς το υ υ π ε ρ θ ε ά μ α τ ο ς σ ε μ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια γ ια ν α ξ α ν α φ έ ρ ε ι τ ο ε υ ρ ύ κο ιν ό σ τις α ίθ ο υ σ ε ς . Χ ά ρ η σ τ ον Λ ο ύ κ α ς κ α ι σ τ ον Σ π ίλ μ π ε ρ γ κ , σ τ ην ο υ σ ία , ξ ε κ ίν η σ ε η ε ­ π ο χ ή τ ω ν b lo c k -b u s te rs , τ ω ν θ ε α μ α τ ικ ώ ν υ π ε ρ π α ρ α γ ω γ ώ ν π ο υ τ α ε π ό μ ε ν α χ ρ ό ν ια θ α κα θ ιε ρ ώ ν ο ν τ α ν σ α ν ε π ίσ η μ α β α σ ιλ ιά δ ε ς τ ω ν τ α μ ε ίω ν . Ο Π ό λ ε μ ο ς τω ν Ά σ τρ ω ν ά γ γ ιξ ε μ ια β α θ ιά μ υ θ ικ ή χ ο ρ δ ή σ τ ην ε π ο χ ή του , σ υ ν ε π ή ρ ε τ ό σ α δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά μ ε τ α ­ ξύ τ ο υ ς μ ά τια γ ια ν α τ α μ ε τ α μ ο ρ φ ώ σ ε ι... σ τ ο ίδ ιο π α ιδ ί. Τ ο γ ε γ ο ν ό ς ότι αυ τή η κ ι­ ν η μ α τ ο γ ρ α φ ικ ή γ η τ ε ιά σ υ ν έ β α ιν ε σ ε μ ια π ιο «α θώ α» ε μ π ο ρ ικ ά ε π ο χ ή , ότ α ν ο ι τ α ι­ νίες ε ίχ α ν π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α ν α δ ε ίξ ο υ ν π α ρ ά ν α δ ια φ η μ ίσ ο υ ν , α φ ή ν ε ι τ η ν έ σ τ ω σ υ γ κ α ­ λ υ μ μ έ ν η α ίσ θ η σ η μ ια ς κ ε φ α λ α ιώ δ ο υ ς δ ια φ ο ρ ά ς α ν ά μ ε σ α σ τ ο ν σ ιν ε φ ίλ π υ ρ ε τ ό το υ Π ο λ έ μ ο υ τ ο υ ’7 7 κ α ι σ τις ε π ιβ λ η τ ικ έ ς τ υ μ π α ν ο κ ρ ο υ σ ίε ς π ο υ π ρ ο λ ό γ ισ α ν τ ο ν

Π ό λ ε μ ο το υ ’97. Η ν έ α έ κ δ ο σ η ε ίν α ι μ ια ε π ιχ ε ίρ η σ η «λίφ τινγκ» τ ω ν π α λ α ιό τ ε ρ ω ν τα ινιώ ν, στη σ ύ γ κ ρ ισ ή το υ ς · δ ιό λ ο υ τυ χ α ία , ο ι π ρ ω τ α γ ω ν ισ τ έ ς Μ α ρ κ Χ ά μ ιλ κ α ι Κάρ ι Φ ίσ ερ δ ε ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν γ ια τ η ν π ρ ο ώ θ η σ η τ η ς τ α ιν ία ς. Έ ν α ς ε κ π ρ ό σ ω π ο ς τ η ς L u cas F ilm δ ικ α ιο λ ό γ η σ ε τ η ν ε π ιλ ο γ ή τ ου ς , λ έ γ ο ν τ α ς «το σ ύ ν ο λ ο ε ίν α ι μ ε γ α ­ λ ύ τ ε ρ ο α π ό τ α τ μ ή μ α τ ά του». Π έ ρ α α π ό τη ν ω ρ α ία δ ικ α ιο λ ο γ ία , η α λ ή θ ε ια ε ίν α ι ότι δ ε θ έ λ ο υ ν ν α π α ρ ο υ σ ιά σ ο υ ν σ τ ο κ ο ιν ό το υ ς φ θ α ρ μ έ ν ο υ ς α π ό δ ύ ο δ ε κ α ε τ ίε ς π ρ ω ­ τ α γ ω νισ τές, γ ε ρ α σ μ έ ν ο υ ς δ ίπ λ α σ τ ην τ ε χ ν ο λ ο γ ικ ά ξ α ν α γ υ α λ ισ μ έ ν η ν ε α ν ικ ή τ ο υ ς εικό να . Α υ τό μ α ς κ α τ ε υ θ ύ ν ε ι σ τ ο α λ η θ ιν ό π ρ ό β λ η μ α τ ο υ α ν α β ιω μ έ ν ο υ Π ο λ έ μ ο υ τω ν Ά σ τρ ω ν , π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια έ ν α μ ύ θ ο π ο υ π ρ ο β ά λ λ ε τ α ι σ τη θ έ σ η τ η ς π α λ ιά ς τ α ι­ ν ία ς μά λ λ ο ν , π α ρ ά γ ια μ ια κ α ιν ο ύ ρ ια π α ρ ο υ σ ία σ ή της .

□

Εξώστης

^

Λογοτεχνία Για αναγνώστες με απαιτήσεις

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟ Σ ΑΕ · ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 1,106 79 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 36 02 535,36 18 654,36 36 011, FAX: 01-36 40 683

,9 »

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Για 52 εβδομάδες Ιο στον κατάλογο τον PUBLISHERS WEEKLY, εξακολουθεί και για δεύτερο χρόνο να κατακτά τις καρδιές των αναγνωστών σε ολόκληρο τον κόσμο.

ΚΟΝΤΡΟΛ) από τον Κώοτα Πάρλα

καιΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

Κονψλ

Μη εκλεκτικές συγγένειες Δ εν είναι π ο λ ύ ς καιρός, π ο υ ε πισ ημα ίνα με το συνεχώ ς ε π α ν α λ α μ β α ν ό μ ε ν ο φ α ιν ό μ ε ν ο τ η ς κ υ κ λ ο φ ο ρ ία ς β ι­ β λ ίω ν με ε μ φ α ν έ σ τ α τ ο π ρ ο ο ρ ισ μ ό τ η ν τ η λ ε ό ρ α σ η . Β ιβ λ ίω ν σ χ η μ α τ ικ ώ ν , ε π ίπ ε δ η ς α φ ή γ η σ η ς κ α ι απλοϊκής, χοντρ οκομμένης, θα λέγαμ ε, δρ αμ ατου ργικής δ ο μή ς - ό,τι π ρ έ π ε ι δη λαδ ή, γ ια ν α χ ω ρ έ σ ο υ ν στο σ υ ν ή θ ω ς ρ η χ ό κ α ι ά ν ε υ π ν ε υ μ α τ ικ ώ ν α π α ιτ ή σ ε ω ν «γυαλί». Και νομίζαμε, ο ι αφ ελείς, ότι κάπ ου εκ ε ί θ α σταματού­ σε η διαβρ ω τική αυτή - γ ια τον κόσ μ ο του καλού βι­ β λίου - διείσ δυ σ η, ή του λάχισ τον ότι θ α έμενε χ ω ρ ίς πο λ λ ο ύ ς μιμητές. Τ ίπ οτε, ό μ ω ς φ α ίνεται, δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α α ν α κ ό ψ ε ι τ ην ξέφ ρενη κατηφ ορ ική π ο ρ ε ία της φτήνειας, στην οπ οία έχει ε μπ λ α κ ε ί η ε γ χ ώ ρ ια (ιδιω τική) τ η λεο πτική π ρ α γ ­ ματικότητα «Η “ Π α λ ίρ ρ ο ια ” κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί τ ώ ρ α κ α ι σ ε β ιβ λ ίο » , ά κ ο υ σ α ν ο ι τηλεθεατές, π ρ ό σ φ α τ α , ν α αναγγ έλλεται διαφ ημισ τικά, π ρ ιν α π ό την έναρ ξη του ομώ νυ μο υ σ ί­ ρ ιαλ. Και είπ α ν πο λλοί, ά λλο ι αφ ελείς αυτοί, ιδ ού ο μεγάλος δ ρ ό μο ς π ο υ άνοιξε ο Α γ γελόπ ου λος και κ υ κλο φ ορ ο ύν τ ώ ρ α και τα τηλεο πτικά του σ ε νάρ ια σ ε βιβλία, όπω ς, ας πούμ ε, ο «Θίασος» και ο «Μ εγαλέξανδρος». Ο π οία οικτρή πλά νη! Με την ε υ κ α ιρ ία της π ρ ο β ο λ ή ς του σ ίρ ια λ , κυκ λ ο φ ό ­ ρ ησ ε το βιβλίο. Α ντίστροφη πο ρ εία. Έ χ ο ν τ α ς ε ξ α σ φ α λ ίσ ε ι τ ο τ η λ ε ο π τ ικ ό τ η ς ο χ υ ρ ό , η γυ άλινη ισ το ρία επιχειρεί, μ έσ α α π ό τις γρ απτές σελί­ δες, ν α εμ π ε δ ω θ ε ί και δ ι’ άλλο υ τρ ό π ο υ στη σ υνείδη­ ση του κοινού, του τηλεθεατή, ο ο π οίος βέβαια διακα-

τέχεται α π ό το α γω νιώ δες δ ίλημ μα , π ο υ πρ ο σ ο μ ο ιά ζ ε ι με τη λαϊκή ρ ή σ η «... η κ ό­ τ α το α υ γό ή το α υ γό την κότα...». Κ υ κλοφ ό ρη σ ε, α π λώ ς , τ α υ τ ό χ ρ ο ν α ή γ ρ ά φ τ η κ ε το β ιβλίο με την ε υ κ α ιρ ία του σ ί­ ριαλ; Ό π ω ς και να ’χει το π ρ ά γ μ α , πά ντω ς, τ ο κα ίρ ιο γ εγο νός πα ρα μ έ ν ε ι: Δ εν έχ ου με π ια μό νο βιβ λία (ανεξαρτήτω ς αν ε ίναι κα λ ά ή κακά) π ο υ π ρ ο ο ρ ίζ ο ­ νται γ ια την τηλεό ρ α σ η , α λ λ ά έχ ο υ μ ε και... τ η λ ε ό ρ α σ η πο υ τ ρ ο φ ο δ ο τ ε ί ή ρίχνει σ την α γ ο ρ ά τα ο μ ώ νυ μ α β ιβλία της. Η α π ο θ έ ω σ η της πρ ο π α ίτ ε ια ς κ αι του θ ρ ά ­ σ ου ς του υπ ανάπτυκτου. Α ν το σ κεφ τεί, βέβαια, αυτό κανείς π ο λ ύ β αθύτερα, μ π ο ρ ε ί να αν α χ θ ε ί σ ε μύρ ιες όσ ες ε λ π ιδ ο φ ό ρ ες πρ ο οπ τικές . Σ κεφ θείτε μερικές: Ό π ο υ σ ίρ ια λ και βιβλίο. Ό π ο υ σ ε ιρ ά χ ιλίω ν ή δ ύ ο χ ιλ ιά δ ω ν επε ισ οδίω ν , δύο, κ αι τρ εις και έξι τ ό μ ο ι στην αγορά . Τ ι π ιο ε υ ο ίω ν ο , α π ό τ η ν π α ρ ο υ σ ία , σ τ ις β ιβ λ ιο θ ή κ ε ς μ α ς, σ ε ιρ ά ς τ ό μ ω ν τ η ς «Λάμψης», γ ρ α μ μ ένω ν α π ό τ ο ν π ρ ύ τα νη τ ης πα ν ε θν ικ ή ς μα ς α π ε λ π ισ ία ς (αλήθ εια συνάντη σ ε πο τέ κανείς έστω κα ι ΕΝΑΝ ή ρ ω α της ο ικογένειας Φ ώ σ κολο υ ν α γ ε ­ λ ά ε ι ή α π λώ ς να διά γει μια φ υ σ ιο λ ο γ ικ ή ζωή;). Και γ ια να τελε ιώ σ ο υ μ ε τη ν ενθ ο υ σ ια σ τ ικ ή αυτή π ρ ο ο π τ ικ ή , ν α π ρ ο χ ω ρ ή σ ο υ μ ε κα ι σ ε π ιο π ρ ο ω θ η μ έ ν ο υ ς ορ ίζο ντες (φ ευ, κ α θ ό λ ο υ ε π ισ τ η μ ο ν ικ ή ς φ α ν τ α σ ία ς ): Γ ιατί ό χ ι και σ τα « Α πο μν η μο ν ε ύμ α τ α » τ ης κ. Ν ικ ο λ ο ύ λ η , σ τ ην «Π οίησ η» τ η ς κ. Κ ο ρ ό μ η λ ά ή σ ε μια κοιν ω ν ιο λ ο γικ ή μελέτη, με αισ θ ητ ικ έ ς α π α ιτ ή σ ε ις κα ι π ρ ο ε ­ κτάσεις, του κ. Α. Μ ικρ ού τσικου ; Μ αντεύοντας το πρ ώ το , αυ θ ό ρ μ η τ ο ε π ιχ ε ίρ η μ α π ο υ θ α ήθ ε λ ε ν α α ν τιπ αρ ατεθεί σ τα α νω τέρ ω - «ο καθ ένας είν α ι ελε ύ θ ε ρ ο ς ν α γρ ά φ ε ι, ό,τι θέλει» - σ π ε ύ δ ω να δη λώ σ ω : Κατά κανένα τ ρ ό π ο δεν μ π ορ εί, ο π ο ιο σ δ ή π ο τ ε ν α τ α χ θ ε ί εναντίον της ατο μική ς ελευθ ερ ίας. Π όσ ο μά λλο ν ο γρ ά φ ω ν . Δ ιαβάζοντας όμ ω ς τη ν έντυπη «Π αλίρροια» και κ ο λ υ μπ ώ ντας σ τα θο λά, ρ η χ ά και σ υ κο φ αντικώ ς ερω τογ ενή νερ ά της, δεν μ π ό ρ ε σ α ν α ε μ π ο δ ίσ ω την α ίσ θ η σ η κ ά ­ π ο ιο υ σ υ γκεκρ ιμ ένου φ όβο υ. Τ ου φ όβο υ μιας κ α θ ό λ ο υ - αντίθετα ε π ικίνδυ νης - «εκλεκτικής σ υγγένειας» πο υ δ είχνει να α να π τύσ σ εται μεταξύ τ η λ ε ό ρ α σ η ς και β ιβλίου.

Χρυσά κουφέτα - Ασημένια κόλυβα Αν υπ ά ρ χ ουν μερ ικο ί ακό μ η καλ ό πισ τ ο ι σ υ ν ά ν θ ρ ω π ο ι π ο υ αμ φ ισ β ητ ο ύν τ ο ρηθ έν ότι γ ια κάθ ε τη λεο πτικό κακό υπ ά ρ χ ε ι κα ι το χειρ ότερ ο, ιδ ού η π ρ ό κ λ η σ η : Ας ρ ί­ ξ ο υ ν μ ια μ α τιά σ τα χ ρ υ σ ά κου φ έ τ α , π ο υ α φ ε ιδ ώ ς μ ο ιρ ά ζ ο ν τ α ι α π ό τ η ν οθ ό ν η γνω σ το ύ β ο ρ β ο ρ ώ δ ο υ ς σ ταθμού, κάθε εβ δ ομ ά δα . Το π ρ ό σ χ η μ α της εκπο μπ ής , η υπ οτιθέμ ενη υπ όσ χ ε σ η γ ια τ ην α ν εύ ρεσ η σ υντρ ό­ φ ου. Τ ο σ κηνικό υπερ βα ίνει τα ό ρ ια του κιτς. Και φ υ σ ικά ο ι σ πεύ δο ντες ν α συμ μετάσ χου ν, ο ι α ν α μ ενόμ ενοι - και ιδ ού η π ρ ώ τη γ ιγ αντιαία κακο ήθ εια του καναλιο ύ: για τ ί π ο ιο ς ε χ έ φ ρ ω ν άν θ ρ ω π ο ς θα μπ ο ρ ο ύ σ ε να αναζητήσ ει σ ύντρ οφ ο ζω ής δ η μ ό σ ια ευτελιζόμενος; Τ ο βαθύτερ ο απ ο τέλεσ μ α είν α ι δ ύ σ κ ο λ ο ν α τ ο α ν α λ ύ σ ε ι κανείς, κι ας ε κπέμ πετα ι π α νελληνίω ς , χ ω ρ ίς να ενοχλείτα ι ουδείς. Εκμ εταλλευό μενη τις εμφ α ν ε ίς ελλ ε ίψ ε ις κα ι ιδ ιαιτερ ότη τες τ ω ν «πελατών», κα­ θώ ς κα ι την εμ φ α νέστερ η π νευ μα τική τ ου ς «εμβέλεια», ε κ μετα λλευό μενη α κό μη

κ α ι τη ν α φ έ λ ε ια κ α ι τ η ν α γ α θ ο σ ύ ν η τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν , η π α ρ ο υ σ ιά σ τ ρ ια με α μ φ ίε σ η (συ νήθ ω ς ) δ η μ ίο υ , π ρ ο σ π α θ ε ί με κά θ ε τ ρ ό π ο ν α «β γάλει γ έλιο » α π ό τ ο θ λ ιβ ε ρ ό θ έα μ α . Ο λ ό γ ο ς τ η ς π α γ ε ρ ά ε ιρ ω ν ικ ό ς , σ την ο υ σ ία β ίαιος , τ ο β λ έ μ μ α σ κ λ η ρ ό , κ ε ­ νό κα ι άτεγκτο. Ε νθ ου σ ιά ζ ε τ α ι με τ ο π ρ ο β λ η μ α τ ικ ό μυ α λ ό , με τ ο ν α σ τ α θ ή λό γ ο , α ρ π ά ζ ε τ α ι α π ό τ ο ό π ο ιο δ ε ίγ μ α τ ο υ α κ α τ α λ ό γ ισ τ ο υ τ η ς δ ίνου ν, κ ά ν ε ι σ η μ α ία τ ης α κ ό μ η κα ι τ η ν π ιο ε κ κ ω φ α ν π κ ή α δ ικ ία τ η ς φ ύ σ η ς . Ό σ ο π ιο α δ ύ ν α μ ο , μ ε ιονεκτικό , ά μ ο ρ φ ο , α δ ικ η μ έ ν ο κ α ι τ α π ε ιν ό ε ίν α ι τ ο θ ύ μα , τ ό ­ σ ο π ιο π ο λ ύ τ ο κ α τ α σ π α ρ ά ζ ε ι. Κ ο ιτάζει τ ο ν φ α κ ό , «κλείνοντας τ ο μάτι» σ τ ον θ ε α ­ τή κα ι σ υν ε χ ίζ ε ι τ ο «δούλεμα». Γ ια ν α κά ν ε ι «κω μω δ ία» τ η ν α ν θ ρ ώ π ιν η ψ υ χικ ή ή σ ω μ α τ ικ ή ατυχία. Τ η ν ο λ ιγ ο φ ρ ο σ ύ ν η . Για ν α κά ν ε ι σ π α ρ α κ τ ικ ό , ά κ α ρ δ ο κ α ι εν τ έ λ ε ι φ ρ ικ τ ό «θέαμα», τ ο υ ς μ ειονεκτικο ύς , τ ο υ ς τα π ε ιν ο ύ ς κ α ι τ ο υ ς α δ ύν α τ ο υς . Σ ’ αυ το ύ ς π ο υ δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ν ν ’ α ν τισ ταθ ού ν, ν α κ ρ ίνου ν, π ο υ δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ν ν α κ α ­ τ α λ ά β ο υ ν ότ ι κ α ι η π α ρ ο υ σ ιά σ τ ρ ια κ α ι ο σ τ α θ μ ό ς κ α ι τ ο κ ο ιν ό π ο υ τ ο υ ς β λ έ π ε ι κα ι δ ια σ κ ε δ ά ζ ε ι - ε ίν α ι τ η ς ίδ ια ς π ρ ο έ λ ε υ σ η ς , τ ο υ ίδ ιο υ ε π ιπ έ δ ο υ κ α ι τ η ς ίδ ια ς η θ ικ ή ς πο τ α π ό τ η τ α ς. Η β ία τ η ς α ν θ ρ ώ π ιν η ς σ ύ γ χ ρ ο ν η ς α ν α λ γ η σ ία ς κ α ι τ η ς τ η λ ε ο π τ ικ ή ς β ρ ο μ ιά ς . Π ό σ ο α κ ό μ α δ υ σ ω δ έ σ τ ε ρ α «θεάματα» κ α ι π λ ά σ μ α τ α κ α ι κ α ν ά λ ια θ α χ ρ ε ια σ τ ο ύ ν γ ια ν α ξ υ π ν ή σ ο υ μ ε ; Κ αι γ ια ν α κ α τ α λ ά β ο υ μ ε ότ ι τ α χ ρ υ σ ά τ η λ ε ο π τ ικ ά κ ο υ φ έ τ α τ ο υ ε ίδ ο υ ς α υ τού μ ε ­ τ α β ά λ λ ο ν τ α ι σ ιγ ά -σ ιγ ά σ ε α σ η μ έ ν ια κ ό λ υ β α σ τ η μ ν ή μ η τ ο υ « Π ο λ ιτ ισ μ ο ύ » μα ς;

□

ΒΙΚΤΩΡ: Και πού βρίσκομαι όταν δεν ονειρεύομαι; ! Β α σ ίλ η ς Κ α τ σ ικ ο ν ο ϋ ρ η ς

«Λεπτή Γραμμή» δεν είναι μια διαχωριΗ στική γραμμή. Ο μόνος διαχωρισμός που ορίζει είναι αυτός που ποτέ δεν πρέπει να ξεχνιέ­ ται, ο διαχωρισμός μεταξύ Αληθινής Ζωής και εικονικής της βίωσης. Στη μεν πρώτη κατάστα­ ση, η ευτυχία μας είναι ότι μπορούμε να πονάμε και αυτή ακριβώς η δυνατότητα μεταφέρει μέσα της, σαν σε κωδικοποιημένη μυστική γραφή, και την άλλη δυνατότητα του να πονάμε από ευτυ­ χία. Σ ’ αυτήν την περίπτωση δεν υφίατανται κανενός είδους διαχωρισμοί. Όλα είναι ρευστά, διαπλεκόμενα, μεικτά και Νόμιμα ήτοι, θεάρε­ στα. Στην δε δεύτερη, απλώς δεν συμβαίνει τίπο­ τα, ποτέ και πουθενά, και κανένας δεν πηγαίνει να δει κανέναν. Και εδώ υπάρχει ο μόνος και απαρέκκλιτος διαχωρισμός μεταξύ Ζωής και θανάτου ή αλλιώς Ανυπαρξίας.

Α ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ I f f Κεντρική διάθεση: Σόλωνος 133,106 77 Αθήνα, τηλ. 3806305,3821813, fax 3838173 Βιβλιοπωλείο στη Στοά του Βιβλίου: Πεσμαζόγλου 5 / Σταδίου 44,105 64 Αθήνα, τηλ. 3311719 ΝΙΚΟΛ ΡΟΥΣΣΟΥ Π ε ς σ τ η Μ ο ρ φ ίν η , α κ ό μ α τ η ν ψ ά χ ν ω

Η Μορφίνη στην πόλη: μια παρδαλή γάτα σαν πατσαβούρι κι ένας αλλιώτικος κόσμος μέσα στον κόσμο. Στους δρόμους, τις αυλές και τις ταράτσες του, πλά­ σματα της νύχτας, σχεδόν ανίδεα ή αδιάφορα για την πρωινή πραγματικότητα, επιβιώνουν με τους δικούς τους νόμους και την καταδικιά τους βέβηλη γλώσσα, παίζοντας πότε με σκληρότητα και αγριάδα, πότε με τρυφερότητα και σωτήριο χιούμορ.

ΝΤΟΛΛΗ ΝΤΑΛΚΑ Κ ά τ ω α π ’ τ ο ν ίδ ιο ο υ ρ α ν ό

Η ζωή, τα πάθη και το δράμα μιας ελληνικής οικο­ γένειας στην προαιώνια ύπαιθρο και τις σύγχρονες πο­ λιτείες της Μαύρης ηπείρου. Ένα μυθιστόρημα για την οδυνηρή συνύπαρξη μαύρων και λευκών, στηριγμένο σε μια πραγματική ιστορία που τάραξε, πριν πολλά χρόνια, τη ζωή της ελληνικής παροικίας στη Ροδεσία και τη Νότιο Αφρική.

ΕΥΑ ΚΑΡΑΪΤΙΔΗ Ο ν ε ιρ ε ύ ο μ α ι π ω ς γ λ ύ τ ω σ α

Δώδεκα ιστορίες Φύλλα σκορπισμένα στον άνεμο, ημερολόγια, φω­ τογραφίες και ρομάντζα εποχής δίνουν το πρόσχημα γι’ αυτά τα ατελείωτα παιχνίδια της γραφής και της μνήμης: δώδεκα ιστορίες, ονειρικές ή εφιαλτικές, δρα­ ματικές ή ευτράπελες, όπου τίποτα δεν είναι αδύνατο, καθώς οι ήρωες διασχίζουν τη χώρα της επιθυμίας α­ κροπατώντας στα σπασμένα κομμάτια της πραγματι­ κότητας.

τα Π

ώ

ά

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΖΕΒΕΛΑΚΗ κ ε ί μ ε ν α τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς π ο υ ε ί τ ε δ ια β ά σ τ η κ α ν π ο λ ύ σ τ η ν ε π ο χ ή τ ο υ ς ε ί τ ε δ ε ν π ρ ο σ έ χ θ η κ α ν ό σ ο τ ο υ ς ά ξ ιζ ε . Η α ν ά γ ν ω σ ή τ ο υ ς σ ή μ ε ρ α π ρ ο σ φ έ ρ ε τ α ι γ ια σ υ σ χ ε τ ισ μ ο ύ ς μ ε γ ε γ ο ν ό τ α κ α ι π ρ ό σ ω π α τ η ς ε π ικ α ιρ ό τ η τ α ς .

Μ . κ α ρ α γ ά τ σ η ς (1908-1060) Τη φ ήμ η του οφ είλει κυρίω ς στα μυθιστορήματά του, α λ λ ά έγραψε και πο λ λ ά διηγήματα, ό ­ πως το γνωστό «Η κυρία Νίτσα» με το οπ οίο πήρε μέρος και βραβεύτηκε στο διαγωνισμό του περιοδικού «Νέα Εστία» το 1928. Στον διαγωνισμό εκείνο ο εισηγητής του και οξυδερκής κρι­ τικός, Γρηγόριος Ξενόπουλος, παρατηρούσε μεταξύ των ά λ λ ω ν : «0 συγγραφέας φαίνεται διαβασμένος, έχει ιπ ολ ύ γούστο και προ πάντων χιούμορ, το χιούμορ εκείνο που είναι μια ει­ ρωνική φ ιλο σο φ ική διάθεση... Το διάβασμά του δίδει μια ζωηρή χαρά που αφίνει ύστερα μια γλυκειά μελαγχολία». Η παρατήρηση αυτή ισχύει και για το κάπως αυτοβιογραφικό διήγημα «η Δις προϊσταμένη» - ό που το σατιρικό στοιχείο φτάνει ως το ευτρ άπελο - που δ η μο σ ιεύε­ ται στο άνα χείρας «διαβάζω». Τυπώνεται εδώ με τη μορ φ ή που είχε η πρώτη του καταχώρηση στη φ ιλο λογική σελίδα της εφ ημερίδας «Η Καθημερινή» στις 15 Νοεμβρίου 1937. Η Δις Προϊσταμένη που δίνει τον τίτλο στο αφ ήγημα είναι μια πνοή δροσιάς, νιότης και φ ρ εσκά­ δας, μια παράξενη λάμψ η αντίθεσης στην καταθλιπτική ατμόσφαιρ α της νευρολογικής κ λ ι­ νικής. Μέσα από αυτή την αντίθεση βγαίνει η χαρά, παρόμοια εκείνης που, όπως γράφει ο Ανδρέας Καραντώνης, «ανάβλυζε από ό λ η την ύπαρξη του Καραγάτση και τον έκανε να ακτι­ ν ο β ο λεί και να επηρεάζει τους ά λλο υς ολόγυρά του».

Η Δις ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΗ ΔΙΗΓΗΜΑ ΤΟΥ Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ Εφημερίδα, Η Καθημερινή, 15 Νοεμβρίου 1937 Γιατους νευρικούς, η χειρότερη στιγμή της ημέρας εί­ ναι το ξύπνημα κι οι πρώτες ώρες που το ακολουθούν. Όταν, λοιπόν, κατά τις εννιά το πρωί χτυπώ το κουδού­ νι της νευρολογικής κλινικής, τα κέφια μου δεν είναι και τόσο σπουδαία. Μα κι οι άλλοι εν νευρασθένεια συνάδελφοί μου, που πίνουν το γάλα τους στο μπαλ­ κόνι, δεν βρίσκουνται σε καλύτερη κατάσταση. Μου ρί­ χνουν θολές κι απλανείς ματιές φθόνου και μίσους, ί­ σως γιατί εγώ είμ’ ένας «πάσχων εξ ελαφρός μορφής αϋπνίας», ενώ αυτοί έχουν λόξες πολύ ουσιαστικότε­ ρες. Κι αυτός ο γιατρός δεν έχει ορθοδοξότερη φάτσα. Συνήθως είναι μαχμουρλής κι αξούριστος, με ηθικό χα­ μηλό και διάθεση σφαγιαστική: Συλλογιέται πως όπως

ταΠώά

χθες, έτσι και σήμερα θα παιδευτεί ώςτα μεσάνυχτα με πενήντα εξαντλητικούς μισοπάλαβους. Και θολώνει ο νους του. Όσο για τους νοσοκόμους, δεν αξίζει να γίνε­ ται λόγος. Αν ο κόσμος ήταν όπως έπρεπε να είναι, οι νοσοκόμοι των φρενοκομείων θα κλεινόντανε στην κλούβα των μανιακών. The right man in the right place. Μέσα σ’ αυτή την καταθλιπτικήν ατμόσφαιρα, η δις Προϊσταμένη είναι μια πνοή νιότης, φρεσκάδας και δροσιάς. Ψηλή, βεργολιγερή, με καστανά σγουρά μαλ­ λιά και μάτια όλο παράξενη ανησυχαστική λάμψη, πά­ ντα ξεκούραστη κι απόλυτα ισορροπημένη, κυβερνάει με τη μεγαλύτερη ευχέρεια τους πενήντα παλαβούς (χώρια το γιατρό και τους νοσοκόμους). Με υποδέχεται χαμογελστή με την παλάμη απλωμένη για συντροφικό shak-haud.

-Γεια σου, Καραγάτση! Πώς την πέρασες τη νύχτα; - Για να με βλέπεις εδώ, δεν την πέρασα καλά τη νύχτα...

Τα στενά χείλη της μορφάζουν σ’ εσχάτη περιφρόνη­ ση.

- Δεν ντρέπεσαι, μωρέ, τριάντα χρονώ παιδί, να μη μπορείς ν’ αντιδράσεις; - Μα μήπως με βοηθάς λιγάκι; Ή... θαρρείς πως μόνο με τις ενέσεις σου θα γίνω καλά. Το αστείο αυτό επαναλαμβάνεται κάθε πρωί, ολότερα μηχανικά και στον πιο ανούσιο τόνο. Η δις Προϊσταμένη σηκώνει τους ώμους της.

- Σα δε βαριέσαι να λες ανοησίες! Αν αυτή τη στιγμή σου έλεγα: «Κύριε Καραγάτση, είμ’ έτοιμη να σε βοη­ θήσω κι άλλιώς», θα έκανε κάτι μούτρα περιεργότατα...

- Πώς σου πέρασε αυτή η ιδέα; - Για κουτή με πήρες; Δεν βλέπω, θαρρείς, πως με κο­ ροϊδεύεις; Κι ύστερα, δεν κυττάς τα χάλια σου, παρά μου θέλεις κι έρωτες! Η δις Προϊσταμένη έχει γίνει ατμόπλοιον 20.000 τόνων γκροςς, άγνωστο γιατί. Ίσως είναι απ’ τους ανθρώ­ πους που δεν σηκώνουν αστεία. Ίσως πάλι να μην της αρέσει ο ευτράπελος κι ανώδυνος τόνος των ερωτικών μου προτάσεων. Οπωσδήποτε, τ’ απομεινάδια της αϋπνικής κεφαλαλγίας ξεδιαλύνουνται μόλις αρχίσει ο καθημερινός καυγατζίκος... Παίρνω ύφος προσβλημένο και διαμαρτύρουμαι.

- Τα χάλια μου; Ποια χάλια μου; -Τ ης αϋπνίας σου!

-Έ νας ξύπνιος άντρας στο κρεββάτι, είν’ πιο ενδιαφέ­ ρον από έναν υπναρά! Ή μήπως θάρρεψες πως έχουν επίδραση στον οργανισμό μου τα μπρομούρα κι οι βαλεριάνες που με ποτίζεις; Ένας τέτοιος λόγος ξεπερνάει τα όρια της ευπρεπείας και του ανεκτού. Η δις Προϊσταμένη με μεγάλη ευχαρί­ στηση θα μου έκανε μισή ντουζίνα από τις οδυνηρότε­ ρες ενέσεις της στα πιο ευαίσθητα μούσκουλά μου, έ­ τσι για να εκδικηθεί τις χορατάδες μου. Τ’ όμορφο πρόσωπό της είναι κατακόκκινο από θυμό.

- Δεν τ’ αφήνεις αυτά, Καραγάτση; Άμα ξανάρθη η γυναίκα σου θα της τα πω όλα!

- Η γυναίκα μου είναι πλατύ πνεύμα! Θα λυπηθεί πολύ για τις ανόητες αντιδράσεις που προβάλλεις στη θε­ ραπεία μου...

- Η γυναίκα σου είναι χαριτωμένη και σε σέρνει από τη μύτη! Εξ άλλου, τη φοβάσαι! Την τρέμεις! Άκου που σου λέω εγώ!

- Και ποιος δεν φοβάται τη γυναίκα του; Ξέρεις την ι­ στορία; - Έχεις δυο λεπτά καιρό για να την πεις. Όσο να βρά­ σει η ένεσή σου.

- Μια φορά, κάποιος ρωμηός έτυχε να κάνει μια μεγά­ λη εκδούλευση στο Σουλτάνο. Ο Παντισάχ, λοιπόν, τον

φωνάζει στο σαράι και του λέει: «Θέλω ν’ ανταμείψω τις υπηρεσίες σου! Τι ποθεί η ψυχή σου; Καντάρια λί­ ρες, χιλιάδες στρέμματα, υψηλά αξιώματα, τιμητικά καφτάνια ή ένα κοκταίηλ απ’ όλα αυτά; Ο ρωμηός τον προσκυνάει ως τη γης: «Πολυχρονεμένε Σουλτάνε μου, του λέει. Δεν θέλω τίποτ’ απ’ αυτά! Μόνο να βγά­ λεις ένα φιρμάνι που να μου δίνει το δικαίωμα να παίρ­ νω φόρο ένα άσπρο (μισό παρά, δηλαδή) από κάθε υπήκοό σου που φοβάται τη γυναίκα του». Ο Σουλτά­ νος γελάει με τα λόγια του ρωμηού: «Βρε τζαναμπέτη, του λέει, εγώ σε γεμίζω πλούτη και τιμές και συ μου ζη­ τάς κουρουφέξαλα;». «Ναι, Αφέντη μου! Έτσι’ είμ’ ε­ γώ! Εντεψίζης άνθρωπος! Διάταξε το Βεζύρη σου να μου δώσει το φιρμάνι». Πήρε, λοιπόν, ο φίλος μας το χαρτί στο χέρι, και τριγύρισε τρία ολόκληρα χρόνια την Τουρκία χαρατσώνοντας τους φοβιτσάρηδες συζύγους. Και, σαν γύρισε στην Πόλη, έσερνε ξωπίσω του κάπου τριάντα γκαμήλες φορτωμένες λίρα. Πηγαί­ νει, λοιπόν, στο Σουλτάνο νότον ευχαριστήσει. «Ε, του λέει ο Παντισάχ. Πώς πήγαν οι δουλειές;». «Μια χαρά, Σουλτάνε μου! Μάζεψα φλουριά με το καντάρι! Και για να σ’ ευχαριστήσω για την καλωσύνη σου, σούφερα έ­ να σπουδαίο πεσκέσι!». Άστραψαν τα μάτια του Σουλτάνου: «Τι πεσκέσι μούφερες;». «Μια σκλάβα γεωργιανή, ένα κομμάτι μπουκιά και συχώριο!». Ο Σουλτάνος ταράχτηκε. «Σουτ! του κάνει. Σιγά! Μην α­ κούσει τίποτα η γυναίκα μου!». Τότε, ο ρωμηός βγάζει από τον κόρφο του το φιρμάνι. «Δώσμου και συ, ένα ά-

τα Παλιά

σπρο, πολυχρονεμένε Πανησάχ, αφού φοβάσαι τη γυναίκα σου! Έχω χαρτί με την υπογραφή της Μεγαλειότητάς σου!». Η δις Προϊστάμενη καταδέχεται να χαμογελάσει, ενώ το διαπεραστικό της μάτι κανονίζει τα γράδα του calcium στη σύριγγα: - Άφησε τ’ ανέκδοτα κι ετοιμάσου!

- Πού αναστενάζω σπαραξικάρδια.

- Ενδομυϊκή στο γλουτό!

Είναι όμως πρωινά, που δεν έχω κέφι για χορατάδες. Η σιωπή και τα κατεβασμένα μούτρα μου ανησυχούν τη δίδα Προϊσταμένη.

- Πώς πάει το «θυμικό»; -Β ρ ά σ ’ το! Η ένεση γίνεται μέσα σε νεκρική σιωπή. Στον κήπο, ακούγεται το μονότονο παραμιλητό της Μαριάννας - μιας θλιβερής κι αποκρουστικής άρρω­ στης - και στο διάδρομο η φωνή του κ. Μπαμπακούλια που δηλώνει πως είναι στον έβδομο μήνα της εγκυμο­ σύνης και το έμβρυο παρουσιάζεται καλά. Κάθε τόσο, το μονότονο ούρλιαγματης μανιακής του No 16 σκίζει τους τοίχους του γραφείου, τ’ αυτιά και τα νεύρα μου.

- Πώς μπορείς και ζης εδώ μέσα, Αμαλία; Σηκώνει τους ώμους της καρτερικά.

- Πρέπει να ζήσω. Είμαι φτωχή.

- Και θα περάσεις όλη σου τη ζωή εδώ μέσα; Εξανίσταται ολόκληρη.

- Αυτό, ποτέ! Θα παντρευτώ και γω, όπως όλα τα κορί­ τσια...

- Κι ακόμα δεν βρέθηκε ο ευτυχισμένος άνθρωπος; Όχι δεν βρέθηκε ακόμα. Και είναι δύσκολο να βρεθεί. Γιατί η δις Προϊσταμένη θέλει το σύντροφο των ημε­ ρών της ωραίο, υγιέστατο (θα του ζητήσει ανάλυση ούρων, πτυέλων κατά Koch και αίματος κατά Wassermann), όχι πάνω από εικοσιεφτά χρονών, ιδιο­ κτήτη τριών εκατομμυρίων το λιγότερο και κάτοχο κούρσας couvertible αεροδυναμικής. Αυτά είναι τα όνειρά της, ή μάλλον οι αξιώσεις της. Κουνώ το κεφάλι μου με οικτιρμό.

- Αμαλία, βρίσκεσαι μακρυά απ’ την πραγματικότητα. Τα βασιλόπουλα του παραμυθιού δεν έρχουνται στις νευρολογικές κλινικές να ξετρελλαθούν με τις όμορ­ φες κι απένταρες νοσοκόμες... Τα λεπτά χείλη της σφίγγουν πεισματικά, και σπάει με νευρική χειρονομία τη φύσιγγα του Belladenal.

- Πρέπει να βρεθεί! Αν δε βρεθεί, τόσο το χειρότερο! Μα να περάσω μια μίζερη ζωή πλάι σ’ έναν άντρα που αγαπώ, ή να δέχουμε τ’ αγκαλιάσματα ενός πλούσιου που συχαίνουμαι, ποτέ! Κάλλιο χίλια χρόνια εδώ μέσα,

τα Παλιά

με τους τρελλούς! Τουλάχιστο σώζω την αξιοπρέπειά μου...

- Κι αν η καρδιά μιλήσει, Αμαλία; Κι αν η καρδιά μιλή­ σει; Τινάζει προς τα πίσω το στητό κορμί της με τον πλού­ σιο καλοστεκούμενο κόρφο. Φλόγες παίζουν στα λοξά καστανά μάτια της.

- Όχι! Δεν θα μιλήσει ποτέ! Κάλλιο να την ξερριζώσω με τα ίδια μου τα νύχια, σαν νοιώσω πως κινδυνεύει να με τραβήξει σ’ ανόητους αισθηματισμούς... Γιατί χα­ μογελάς ειρωνικά, Καραγάτση; - Λυπάμαι τους καύμένους τους ψυχοπαθείς, που πέσαν στις ψυχαναλυτικές σου ικανότητες...

- Δεν ξέρω τι έχει πάθει τώρα τελευταίως η Αμαλία, μου είπ’ ένα πρωί ο γιατρός... Δείχνει μεγάλη αφοσίω­ ση σ’ ένα Αφγανό άρρωστο...

- Αφγανό; Πού τον ψώνισες πάλι τον Αφγανό παλαβό; - Κάποιος ταξιδιώτης, που άγνωστο γιατί τούστριψε η βίδα καθώς περνούσε απ’ τον Πειραιά. Μου τον έφερε ο γραμματεύς της Πρεσβείας.

- Μήπως είναι από κείνους τους γοητευτικούς σπληνικούς.

- Τι λες, βρε αδερφέ; Ένας πενηντάρης και κατσια­ σμένος μισάραπας, συχαμερός εκατό τοις εκατό! Αναστέναξα γεμάτος φιλοσοφικά διανοήματα.

- Ως μυστήριος, η θήλεα ψυχή... Αντε να βρεις, ψυχία­ τρέ μου, το γιατί οι νοσοκόμες σου παλαβώνουν για τους παλαβούς σου...

- Θα το βρω. Όχι γιατί μ’ ενδιαφέρει το ψυχολογικό πρόβλημα και τα παρόμοια κουρουφέξαλα. Μα θέλω τάξη και πειθαρχία στην κλινική μου. Την άλλη μέρα, καθώς κόντευα στην κλινική είδα μια Nash αεροδυναμική να φρενάρει μπροστά στην πόρτα της. Είχε το νούμερο C.D. 207 και πάνω στο φτερό την ένδοξη σημαία του Αφγανιστάν. Ένας νεαρός «τρα­ βηγμένος σε τέσσαρες καρφίτσες», κατέβηκε απ’ το βολάν και χτύπησε το κουδούνι. Ήταν μελαχρινώτατος, όμορφο αρσενικό, που ξέχυνε πάνωθέ του κύμα­ τα κτηνώδικης υγείας. Στα αμυγδαλωτά ζαρκαδένια μάτια του ζωγραφιζόντανε η λαγγεμένη Ανατολή, η α­ σιατική μυστικοπάθεια, ο ινδιάνικος ερωτισμός, το μω­ αμεθανικό μυστήριο κι η διεθνώς τυποποιημένη κι ανα­ γνωρισμένη εξυπνάδα των απανταχού διπλωματών. Στάθηκα και γω πλάι του περιμένοντας ν’ ανοίξ’ η πόρ­ τα. Και άνοιξε. Άνοιξε από το μικρό χεράκι της δίδος Προϊσταμένης αυτοπροσώπως - πράμα πρωτά­ κουστο, αντίθετο στην καθιερωμένη κλινική ιεραρχία. Και ήταν το μουτράκι της δίδος Προϊσταμένης ξαναμ­ μένο, τα λοξά μάτια της γυαλιστερά, καθώς έκανε κλή-

ριγκ χαιρετισμών και φιλοφρονήσεων με τον Αφγανό μετερνιχίδη.

- Bonjour Monsieur le Secretaire, Ayez I’obligeance d’entrer... Κι αυτός λιγωνότανε μέσα στο ινδοσινογαλλικό σαμπίρτου.

- Bauzou’ mamazelle Amalia... Touzon’ belle!

Touzou’ zolie! Η δις Προϊστάμενη μούρριξε μια ματιά περίεργη - κοκταίηλ υποψίας, φόβου μα και θριάμβου - και προχώ­ ρησε μαζί με το διπλωματικό ρόδο της Καμπούλ προς το γραφείο της, αφήνοντάς με στο διάδρομο μόνο κι α­ ξιοδάκρυτο. Αναστέναξα, γεμάτος καινούργια φιλοσοφικά διανοή­ ματα, και πήγα να βρω το φίλο μου το γιατρό. Ήταν πεσμένος σε μια πολυθρόνα, με φανερά τ’ αχνά­ ρια μιας αλλοιώσεως του νευροφυτικού, στο πρόσω­ πο.

- Είδες, μου είπε, ενδιαφέρον που δείχνει ο γραμματι­ κός της αφγανικής Πρεσβείας για την υγεία του συμπατριώτη του; Τον φασκέλωσα χιαστί κι εγκάρδια.

- Να! Ψυχίατρε του γλυκού νερού! Που δε μπορείς να ψυχαναλύσεις ούτ’ ένα διπλωμάτη απ’ το Αφγανιστάν!

συγκίνηση και συντριβή. Όχι τόσο γιατ’ ήσουν ο μόνος ισορροπημένος άνθρωπος εδώ μέσα (και τ’ απέδει­ ξες) όσο γιατί με σένα χάνεται τ’ όραμα της ομορφιάς σου που γοήτευε τ’ άύπνα κι απλανή μάτια μας... Θα ήθελα να πω κι άλλα πολλά, μα η δις Προϊσταμένη ήταν πολύ βιαστική, κι εξ άλλου συχαινόταν ανέκαθεν τα κούφια λόγια. Μας χαμογέλασε με ύφος προστα­ τευτικό, πήρε απ’ τα χέρια της Μαριάννας το μπουκέτο που της προσφέραμε για στερνό ενθύμιο και, λιγερή, γοργή, υπέροχη, πήδησε στη Nash πλάι στο χαλιμαδένιο πριγκηπόπουλστης. Ένα βουητό, λίγη σκόνη κάτω απ’ τον χεινοπωριάτικο ήλιο. Κι όλα τέλειωσαν. Απομείναμε για λίγες στιγμές ακίνητοι και σιωπηλοί, δοσμένοι στην κυριαρχία των απωθημένων επιθυμιών του υποσυνειδήτου μας... Πρώτος συνήρθε ο γιατρός... Αναστέναξε «χλιβερά», και διάταξε τον αρχινοσοκόμο, με φωνή ύπουλου μαζοχιστή.

- Να κάνεις σ’ όλους διπλή ένεση, σήμερα...

□

Σ το επ ό μ εν ο τε ύ χ ο ς το δ ιή γ η μ α το υ Ν α π ο Β έο ντα Λ α π αθιώ τη. «Η π αγίδ α»

Την ημέρα που η δις Προϊσταμένη μπάρκαρε οριστικά κι αμετάκλητα στην αεροδυναμική Nash C.D. 207, για να ξεκινήσει προς τα νέα κοινωνικά πεπρωμένα της, θεωρήσαμε καλό, τόσο εγώ όσο κι οι εν νευρασθενεία συνάδερφοί μου να την ξεπροβοδίσουμε κατά πώς της άξιζε. Μαζευτήκαμε, λοιπόν, στον κήπο, όλοι μαζί, κι η Μαριάννα με το διαρκές παραλήρημα, κι ο κ. Μπαμπακούλιας - στο μήνα του, τώρα - κι η μανιακή του No 16, κι η Αννούλα με τη φλύαρη υπερδιέγερσή της, κι ο κ. καθηγητής μετηνπροϊούσατου, κι ο Φόντας ο Βερέ­ μης που κάνει κούρα ενάντια στο μαυράκι και το μπα­ μπακόσπορο, κι ο Αφγανός συμπατριώτης του αρρα­ βωνιαστικού, με το θρησκευτικό μωαμεθανικό παρα­ λήρημα, κι όλοι οι σχιζοφρενικοί με τις διπλές προσω­ πικότητες, κι όλες οι υστερικές με τις γενετήσιες λό­ ξες, κι οι νοσοκόμοι οι σαδιστές, κι ο γιατρός ο μαζοχιστής. Παραταχτήκαμ’ εφ’ ενός ζυγού κατά μέτωπο και περιμέναμε: Όταν η δις Προϊσταμένη παρουσιάστηκε, - μέσα σ’ έ­ να ταγιέρ bois de rose, κι ένα καπελάκι μόλις ακουμπι­ σμένο στα σγουρά μαλλιά της - έκανα δυο βήματα ε­ μπρός και την προσφώνησα εν ονόματι των κατοίκων της κλινικής.

- Δις Προϊσταμένη, είπα με ραγισμένη φωνή, όλοι ε­ μείς εδώ οι παλαβοί, σε αποχαιρετούμε με βαθειά

ταΠώά

Στα Λιλιπούτεια άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης απαντούν σε καίρια ερωτήματα με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου

Το ντύσιμο ενός βιβλίου και, ειδικότερα, ενός παλιού βιβλίου δεν είναι ερ­ γασία ρουτίνας. Θέλει μελέτη, ψάξιμο, φαντασία, σχεδίασμά, με άλλα λόγια χρειάζεται ταλέντο, γνώση, πνευματική βάσανο αλλά και κατασκευαστική δεξιοτεχνία. Είναι δηλαδή η βιβλιοδεσία τέχνης μια ολοζώντανη διαδρομή γεμάτη δημιουργική αγωνία. Στα «Δώδεκα βιβλία δεμένα» ο Ανδρέας Γανιάρης μας αφηγείται την περιπέτεια του νου και των χεριών, από τη σύλληψη του βιβλιοδετικού έργου ως και την τελι­ κή απόδοσή του σε έργο τέχνης.

ΕΡ.: Τι σ ας σ υγκινεί π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο σ την τέχνη της βιβ λιοδ εσίας;

Α Π .: Η όλη δια δ ικ α σ ία στη β ιβ λ ιο δ ε σ ία τέχνης είν α ι μ ια σ υνεχή ς σ υγκίνησ η. Α ν θ ά ’π ρ ε π ε να α π ο μ ο ν ώ σ ω τ ην π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο σ υ γκ ιν η σ ια κ ά φ ορ τισ μ ένη στιγμή, αυτή σ ίγ ο υ ρ α είναι η σ τιγμή της ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η ς μιας βιβ λιοδ εσίας. Είναι η κο ρ υ φ α ία . Α λ λ ά αυτή η «στιγμή» έχει μια «διάρκεια» π ο υ εκτείνεται στο χ ρ ό ν ο και σ η μ α δ ε ύ ε ι τ ο δ η μ ιο υ ρ γ ό κατά έ να π ο λ ύ π ε ­ ρ ίε ρ γο τρ ό π ο . Ξεκινά α π ό τη σ τιγμή τ η ς σ ύ λ ­ λη ψ η ς της ιδ έας κα ι με συνεχείς α μ φ ισ β η τ ή ­ σ εις κα ι κλ υ δ ω ν ισ μ ο ύ ς π ο υ κρ ατού ν ξ ύπ νιο το νου κα ι σ ε σ υνεχή ε γ ρ ή γ ο ρ σ η τη φ αντασία, φ θ ά ν ο υ ν κάπ οτε σ ε έ να τ έλος π ο υ δ ε ν είν α ι το ορ ισ τικό, για τ ί το ξ α ν ακοίταγμα φ έ ρ ν ε ι κι ά λ ­ λες α μ φ ισ β ητή σ εις. Τ ο α π ο τ έ λ ε σ μ α είν α ι ο δ η μ ιο υ ρ γ ό ς ν α αισ θ άνεται χαμένο ς, α β έβαιο ς

A lb u m in

(π ρ ά γ μ α π ο υ μεγ α λώ νε ι τ η ν α γ ω ν ία του) γ ια το π ό σ ο α ίσ ια θ α ε ίναι η κατά­

ΑΝΔΡΕΑ ΓΑΝΙΑΡΗ

λ η ξ η του α γ ώ να το υ ν α ζω ντανέψ ει αυτό π ο υ ορ αμ ατίσ τηκε. Σ πά ν ια φτάνει στο ευτυ χ ισ μένο τέλο ς «αβασάνιστα» α κο ύγο ντας

και α π ο λα μ β ά ν ο ν τ α ς το

τ ρ α γ ο ύ δ ι τω ν σ ειρ ή νω ν χ ω ρ ίς φ ό β ο π α ρ ά μό νο με τη βεβαιό τητα π ω ς η «ρότα» του είναι η σ ω σ τ ή και... νάτη η Ιθάκη σ ε λίγ ο θ α φανεί. Π ιο σ υχ ν ά η κατάλη ξη του α γ ώ ν α φ θ ά ­ ν ει ύσ τερ α α π ό μά χες κα ι α φ ο ύ έ χ ου ν

ΔΩΔΕΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΔΕΜΕΝΑ

υ π ερ π η δ η θ ε ί ε ύ κο λα ή δ ύ σ κ ο λ α τ α ε ­ μ π ό δ ια το ’ν α ύ σ τερ α α π ό τ ’ άλλο. Μ α π ρ ο σ ο χ ή ! Τ α ε μ π ό δ ια αυ τά δε ν είν α ι δ ιό λο υ

εχθρ ικά.

Είναι

«κινητήρια»,

«λυτρωτικά». Δ ια φ ο ρ ετικά η Ιθάκη δεν θ α ήτα ν η ΙΘΑΚΗ.

ΕΡ.: Π ώ ς δ ια γ ρ ά φ ετα ι τ ο μέ λ λ ο ν της β ιβ λιο δ εσ ία ς τέχνης στην Ε λλάδα;

Α Π .: Α ισ ιο δ ο ξ ώ π ω ς θ α έ χει μέ λ λ ο ν μια και διδ ά χ θ η κε γ ια ο κτώ χ ρ ό ν ια π ε ­ ρ ίπο υ και ανέδ ειξε δ εκά δ ε ς νέ ου ς κ α λ ­

ΑΘΗΝΑ 1996 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ»

λιτέχνες - α λ λ ά τ ι μέλλο ν θ α έχει, θ α εξαρτηθεί: α) α π ό το π ό σ ο θ α εκτιμ ή σ ο υ μ ε τ η ν π α ­ ρ ο υ σ ία της και

β λ ιο δ ε σ ία ς Τέχνης τ ου ΕΟΜΜΕΧ, θ α π ρ έ π ε ι

β) α π ό το π ό σ ο θ α τη β ο η θ ή σ ο υ μ ε ν α έ χει

ν α π ο ύ μ ε π ω ς ο ι μα θητές μας, μα ς έκα ν α ν να

μέλλον.

ν ιώ θ ο υ μ ε υ π ε ρ ή φ α ν ο ι γ ια τις π ο λ λ έ ς ε π ι­

Κ αι γ ια τη ν π ρ ώ τ η πε ρ ίπ τ ω σ η θ α π ρ έ π ε ι, ν ο μ ί­

τυχίες το υ ς σ ’ ε κθέσ εις και δ ια γ ω ν ισ μ ο ύ ς στο

ζω, ν α είμ ασ τε α ισ ιό δ ο ξ ο ι α ν εκτ ιμ ή σ ο υ μ ε και

εξω τερ ικό. Ο ι δ ια κ ρ ίσ ε ις κα ι τ α β ρ α β ε ία είναι

χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ο υ μ ε σ ω σ τ ά τ η ν αξιο σ ύ ν η τω ν

π ο λ λ ά κα ι δ εν τ α α ν α φ έ ρ ω φ ο β ο ύ μ ε ν ο ς μή ­

χ ε ρ ιώ ν τ ω ν Ε λλή νω ν και τ η ν π λ ο ύ σ ια φ αν τ α ­

π ω ς π α ρ α λ ε ίψ ω κάπ οιο ν, α λ λ ά α υ τά ε ίναι π ο υ '

σ ία π ο υ δ ιαθέτο υν και, πα ρ ά λ λ η λ α , σ υ ν ε ιδ η ­

έ δ ω σ α ν τη δύ ν α μ η στην Κική Δ ο ύ σ η ν α π ρ α γ ­

τ ο π ο ιή σ ο υ μ ε - επ ιτέλου ς - π ω ς τ ο μό νο είδ ο ς

μ α τ ο π ο ιή σ ε ι π α λ ιά τ ης ε πιθυ μία , ν α γίν ε ι δ ε ­

γ ια εξ α γ ω γ ή είναι το «π ολιτιστικό έργο» (ό­

κτή στη διεθνή ο ρ γ ά ν ω σ η τ ω ν β ιβ λιοδ ετώ ν τέ­

π ο ιο κι α ν είνα ι αυτό) π ο υ ε π ιν ο ε ί η φ α ν τ α σ ία

χνης, τ η ν A.R.A (Am is d e la v eliure d ’art), η ε λ ­

του Έ λ λ η ν α καλλιτέχνη. Κατα σκευ άζου ν τ α

λην ικ ή β ιβλιοδ εσία. Η π ρ ω τ ο β ο υ λ ία της δ ικ α ι­

χ έ ρ ια του και υ π ο γ ρ ά φ ε ι η ψ υ χή του.

ώ θ η κ ε και, ήδ η , η Ε λ λ ά δ α ε ίναι η π έ μ π τ η κατά

Γ ια τη δεύ τερ η π ερ ίπ τω σ η π ο υ α φ ο ρ ά στη

σ ε ιρ ά χ ώ ρ α π ο υ μετέχει στην A.R.A κα ι με την

β ο ή θ εια γ ια να έχει μέλλ ο ν η β ιβ λ ιο δ ε σ ία τ έ ­

π ρ ό ε δ ρ ό τ ης κ υ ρ ία Δ ο ύ σ η π ρ ο κ ή ρ υ ξ ε την

χνης, τ α πρ ά γ μ α τ α είνα ι α κ ό μ η π ιο ε ύ κ ο λ α και

π ρ ώ τ η Π α νελλήνια Έ κ θ ε σ η Β ιβλιοδ εσ ία ς Τ έ­

π ιο αισ ιό δ ο ξ α , ενώ γ ίνο νται π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς ν α

χνης π ο υ θ α πρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ε ί τ ο Ν οέμ βριο

ε π α να λειτο υ ρ γ ή σ ει η σ χ ο λ ή εκτιμώ ντας το

του 1997.

έ ρ γο

τ ω ν α π ο φ ο ίτω ν του Ε ρ γασ τη ρίο υ Βι­

□

Μυΐοντεια

Ν τόροθι Ά λισον

ΤΟ ΜΠΑΣΤΑΡΔΟ

Σ

ύγχρονη

Α

μ ε ρ ικ ά ν ικ η

Τζέιν Σμάιλι ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ Ρόζελιν Μ ηράονν

ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ

Μ α ίρη Γκέιτσκιλ

ΔΥΟ ΑΛΛΙΩΤΙΚΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ

Μ ιχάλης Μ ακρόπουλος

Η θλίψη στα μάτια του ποντικού

... Ε λ λ η ν ι κ ή

Φ οίβος Μ άλαμας

Οι ασυγχώρετοι

Λ

ο γο τε χ ν ία

Κώστας Μ αύρος

Η ζωή εν κύκλω Κ ωνσταντίνος Αγνώστου

Η φωνή του μανδραγόρα

Πόλυ Μ ηλιώρη

Το βάρος των πετράδιών

Γ ερ άσ ιμ ος Δ εν δ ρ ιν ό ς

Μ αρία Μ ήτσορα

Χαιρετίσματα από το νότο Ματίας ντελ Ρίος. Ημερολόγια

Γιώ ργος Ξ ενία ς

Γ ρηγόρης Δ ιπλάρης

Ανεμοδείκτης Δ έσ π οινα Ε υ γενίδου

Το ταξίδι του Ανδρόνικου Μ αρία Ζαούση

Γράμμα από τον Ρήνο Κώστας Ζ υρίνης

Αγκύλες (Πολλαπλός θάνατος) Μάγκνουμ και μπιρίμπα Δ ήμος Θ έο ς

Μανιάκ Μπέης Α ρισ τείδης Κάντας

Φορτουνέλλα Μαργαρίτα

Ο ήλιος δύω PARADISE Γ ιάννης Ρ εμ ού νδος

Η ζωή είναι μυθιστόρημα, μωρό μου! Βρέχει συντρίμμια από νίκελ Α πόστολος Σ τρογγυλής

Η Μυρτώ και οι άλλοι Μ αριέλλη Σ φαιαανάκη-Μ ανω λίδου

Μη πατάτε τις ουρές Κω άλλες ουρές Μ υρτώ Ταπανλή

Αντιστοιχίες Κ υριάκος Τσακίρης

Σίκινος

Λ ίνα Καπετανάκη

Σ τέλ ιος Φ ώ κος

Όχι, κάνετε λάθος

Δ εν λένε ποτέ καλημέρα τη νύχτα

Ιω ά ννης Κ οκκάρης

Πέτρινος ήλιος Ν απολέω ν Λ αξάνης

Τάκης Χατζηαναγνώστου

Το κοίλον του κύματος Ελένη Χατζούδη-Τούντα

Ίχνη σιωπής

Πλατεία ή εξώστη;

Νιόβη Δύρη

'Ελλη Χιούμαν

Μαχαίρι στην μπότα

Βίος και έργα της Γάτας της Σοφής

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Ο Δ Υ Σ Σ Ε Α Σ Α Ν Δ Ρ Ε Α Μ Ω ΡΑ ΪΤΟ Υ 3 - 114 71 Α Θ Η Ν Α - ΤΗΛ. 36.24.326, 3 6.25.575 - FAX 3 6.48.030

1

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΤ Ο Α ΤΟ Υ Β ΙΒΛΙΟ Υ - Π Ε ΣΜ Α ΖΟ ΓΛ Ο Υ 5 - ΤΗΛ. 3 2.1 2 .1 1 1

|

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΧΑΤΖΑΚΗΣ

Θ αλασσινό μου αγέρι Απλόχωρη θάλασσα είναι ο βίος, είτε περ­ νάει στην ξηρά είτε στη θάλασσα, είτε στα βουνά είτε στους κάμπους, με τις μπουνάτσες και τις φουρτούνες της, με τις χάρες της και τις πίκρες. Χιλιοδιατυπωμένη άποψη, θα πείτε αυτή - ναι, μα και αξεπέραστη αλή­ θεια, που για άλλη μια φορά την αποδείχνει σε τούτο το βιβλίο ο καπεταν-Χατζάκης. Η 4 ιστορία του, με τα απλά, τα συνηθισμένα επεισόδια που τη διανθίζουν γίνεται εντούτοις μια συναρπαστική περιπέτεια, 1| έτσι που την αφηγείται, με πηγαίο λόγο και ανεπηρέαστη γραφή. Αλλά είναι και H ένα κείμενο με διάχυτο συχνά το χιού­ μορ, και ίσως αυτό να οφείλεται στις αντιθέσεις που γέμισαν τη ζωή του αφηγητή: ένα παιδί του οροπεδίου Λασιθίου γίνεται εργάτης της θάλασ­ σας, ένας «στούμπος» της αριθμητικής στο σχολείο αριστεύει στη Σχολή της "Υδρας κι ύστερα σαν αφέντης των κυμάτων - κι αυτός ο πρώην αφέντης της θάλασσας ξαναγίνεται ο άνθρωπος της γης και του γενέθλιου οροπεδίου... Τις αντιθέσεις αυτές του βίου του πρωταγωνιστή και αφηγητή, ο συγγραφέας τις αποδίδει έξοχα με τούτη την παράγραφο, την τελευταία, του 21ου «επεισοδίου» τής περιπέτειάς του: «Εκεί ήμουν κι εγώ, το παιδί του βουνού, ανάμεσα σε άντρες γίγαντες και σ’ ένα βαπόρι κολοσσό μέσα σε τούτη την άγρια θάλασσα που λυσσομανούσε κι έμοιαζε μια περιπέτεια συναρπαστική που άρχιζε να μου φαίνεται στα ψέματα επικίνδυνη, μια εμπειρία γεμάτη ενδιαφέρον αφού είχα καταφέρει να διατηρήσω την ψυχραιμία μου μπροστά στον κίνδυνο.»

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΚΑΑΕΝ ΤΗΣ

ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 5 · ΤΗ Λ.: 36 01 551 ·

106 79 ΑΘΗΝΑ FAX:

36 23 553

Β Β ϋ

OGuoocnc Ελυιης 2 Νοεμβρίου 1911 ■ 18 Μπριιου 1996

Ενπ χρονο μειπ...

0 Οπυπιος γιπ ιούς παιηιες ειυπι ευπς Ερμης ψυχοπομπός, που μεοπ ππο ιπ μιιπιικη ιου πορειπ, ηποαφρπγιζει πυιο που ιελικω ς κρυΒοτπυ πιαω ππο ιη ουνπΟειπ κπι ιην κοιυαιοπιπ, πιαω ππο ιου κπΟπμερινο ευιελιαμο κπι ιη Οιπρκη ππρπκμη ίου Οπυμπιος ιης υπηρί,πς. 0 ποιηιης που πποκπλυπτει πυιο ιο Οομικο αιοιχειο ειυπι ποιη ιης γυηαιπ ηποκπλυπιικος, γυπαιπ Ορησκευιικος, εκψρπζουιπς ιπυ κοομικη ιριπ, ιου Οπομπαμο ιης πυΟρωπιυπς αυυειΟηοπς μεοπ ππο ιο πυεί,πυιληιο μυαιπριο ιοο • λογου. Τειοιου ιυπου ποιηιης φπυερωΟηκε ο Ελυιης, λίγο προιου πεΟπυει κπι μειοικηαει οιηυ ηιωυιοιηιπ ιου ελληυικου λογου, ιη μουη πλλωαιε που υππρχει κπι ιη μουπ που μειρηει .

Το διαβάζω δημοσιεύει μια «ξεχασμένη», σπά­ νια συνέντευξη που έδωσε ο ποιητής στην ε­ φημερίδα Βραδυνήτο 1953- Ο Ελύτηςαναφέρεται, μεταξύ των άλλων, στη «νέα, δυσνόη­ τη ποίηση» της εποχής, στο ρόλο της κριτι­ κής, στους σύγχρονους ποιητές και στην «εκπόρνευση» της Τέχνης από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Λόγος ζωντανός, καίριος, επίκαιρος. Τα κείμενα που ακολουθούν αναφέρονται στα τελευταία έργα-ποιητικά, δοκιμιακά, μεταφράσεις - του Οδυσσέα Ελύτη καθώς και στη σημασία του «θηλυκού» στοιχείου στην ποίησή του. Το πολύσημο έργο του ποιητή επιδέχεται πολ­ λές και διαφορετικές προσεγγίσεις. Γι’ αυτό η αποτίμηση της προσφοράς του στη νεοελληνική και παγκόσμια γραμματολογία είναι έργο δύ­ σκολο και απαιτητικό. Αυτή η κατάθεση του διαβάζω ας θεωρη­ θεί ως ένας μικρός λίθος στο οικοδομή μα που θα κτίζεται μέσα στο χρόνο.

Επιμέλεια: ΗρακλήςΠαπαλέξης

οι απαντήσεις του Οδυσσέα Ελντη στην έρευνα της «ζριλολογικής βραδινής» το 1953

Το κοινά και η σύγχρονη ποιηοη

\ Τον Ιανουάριο τον 1953 ένας, άγνωστος και τότε, Κ. Ζουμπουλίδη δημοσίευσε στην εφημερίδα «Η Βραδυνη» ένα «γενικό και μ ε υπερβολή κατηγορητήριο για τους λογο­ τέχνες, τους ποιητές και τα γραψόμενά τους». Α π ’ αιρορμή το κείμενο αυτό, ο υπεύ­ θυνος της «Φιλολογικής Βραδννής» (Μπάμπης Κλάρας) ξεκίνησε έρευνα ανάμεσα σε λογοτέχνες, ποιητές και κριτικούς μ ε διπλό σκοπό: Ν α δώσει στους συγγραφείς τη δυνατότητα να απαντήσουν στις κατηγορίες «για να μην καταδικάζονται αναπολό­ γητοι», και στο κοινό την ευκαιρία να κατατοπιστεί, όσο είναι δυνατό, στις νεότερες εξελίξεις του λόγου: Η πρώτη μέρα της έρευνας, Τετάρτη 21.1.1953, περιελάμβανε δύο απαντήσεις: ενός εκπροσώπου της παράδοσης μ ε πενήντα χρόνια παρουσίας στα γράμματα, του Ρήγα Γκόλφη, και του Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος «είναι μ αζί μ ε τον Σεφέρη - που λείπει τώ­ ρ α στο εξωτερικό - από τους πρωτεργάτες τον νεώτερου ποιητικού λόγου». Νομίζουμε ότι τις θέσεις που εκφράζει σε κείνη του τη συνέντευξη, στις αρχές της κρίσιμης δεκα­ ετίας του ’50, ο ποιητής των «προσανατολισμών» διατήρησε αναλλοίωτες ώς το τέλος της ζωής του. Κρίνουμε πως αξίζει να ξαναδημοσιευτούν για τί τα ερωτήματα παραμέ­ νουν επίκαιρα, οι απαντήσεις έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και το φύλλο της εφημε­ ρίδας που τις φιλοξένησε είναι απρόσιτο στον σημερινό αναγνώστη. Π ο ύ α π ο δ ίδ ετε το γεγ ο ν ό ς ό τι το κοινό δ ε ν κ α τα λ α β α ίν ει τη ν έα π οίησ η;

γ ια πάντα: η π ο ίη σ η είναι μια Τέχνη, όπ ω ς

Ας θ υ μ η θο ύμ ε τι έλεγε π ά ν ω σ ’ αυτό ο

όλες ο ι άλλες, π ο υ έχει τα μυ σ τικά της, τις

Γ ιώ ρ γο ς Σεφ έρ ης: «Το γ εγο νός ότι η π ο ίη ­

Τι θα θέλετε, π ρ έ π ε ι ν α το χω ν έ ψ ο υμ ε μια

δ υ σ κολίες της, την εξάρ τησ ή της α π ό π λ ή ­

ση σ υμ πίπ τει να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί και αυτή γ ια

θος άλ λ ο υς παράγ οντες, του ς ν όμ ου ς της

την έκφ ρ α σ ή της τ α 24 γ ρ ά μ μ α τ α του α λ ­

εξέλιξής της. Οτι ο πο ιη τ ής ενερ γεί σ ύ μ φ ω ­

φ αβή του δεν σ ημ α ίνει ότι μ π ο ρ ε ί ν α είναι

ν α με μια σ ε ιρ ά α π ό δ ρ ά σ ε ις και α ντιδ ρά­

γ ια τον λό γ ο αυτό, πρ ο σ ιτή σ ε ό σ ο υς γν ω ­

σ εις και ότι δεν είναι πάντοτε στο χ έ ρ ι του

ρίζουν ανάγνω ση και γραφ ή».

να κάνει τ αυ τόχ ρ ονα τέχνη μεγ άλη και τέ-

χνη α π όλυ τα κατανοητή, όπ ω ς π.χ. στην ε­ πο χ ή μας, οπότα ν η α π ο υ σ ία ενός ο μ αδ ικού μύθου μας α π οσ τερ εί α π ό τ α κοινά σ ύ μ β ο ­ λ α π ο υ θ α υ π οβ οη θού σ ανε μιαν ά μ εση επ ι­ κοινωνία. Ας μη πρ ο σ τρ έχ ου με λ ο ιπ ό ν με το ψ ύλλου π ή δ η μ α στον Δάντη ή στον Α ισχύ λο ή στον Ό μ ηρ ο, για τί κοντά σ τ’ ά λ λ α κιν­ δυ νεύουμε, γ ια να ξ α να θυ μη θώ μια γνωστή ρ ήσ η του Σεφ έρ η, να νομ ίζου με ότι καταλα­ βαίνουμε την π ο ίη σ η του Ο μ ήρ ου , ενώ δεν

νομίζω, θ α έπ ρ ε π ε αντί ν α δη μα γω γεί, κο­ λακεύ οντας την ένστικτη αντίδ ρα ση του α ­ ναγνώ σ τη απ έναντι στα δ ύ σ κ ο λ α κείμενα, να τ α φ έρ νει π ιο κοντά του, να τ α κάνει πιο πρ ο σιτά, ό π ω ς έγινε π.χ. στην Α γ γλία με τα «Τέσσερα Κουαρτέττα» του Έ λιοτ. Αντίς γ ι’ αυτό, σ υχνά σω π α ίν ε ι ή κοροϊδεύει. Εύκολο βέβαια. Η τ ιμ ω ρ ία τ η ς όμ ω ς είναι ότι εξακο­ λ ο υ θ ε ί να βρ ίσ κεται στο ε π ίπ ε δ ο της ε π ο ­ χής του Α χ ιλλέα Π αράσχου.

έχου με καταλάβει π α ρ ά τον «θυμό του ξα ­ κ ουσ τού Αχιλλέα».

Το κοινό αίσθημα

Ο ρόλος της κριτικής Π ο ιο ρ ό λ ο μ π ο ρ ε ί να π α ίξ ει η κ ρ ιτικ ή για τη ν κα τα ν ό η σ η τη ς σύ γχρ ονης π οίησ ης; Βέβαια αν είχαμ ε μια συνεχή α δ ιάσ πασ τη και μα κρό χρο νη ά σ κησ η φ ω τισ μ ένης κριτι-

κής στον τ όπ ο μας, θα είχαμ ε κι ένα μέσ ο ν ό ρ ο «αισθητικής αγωγής» υψ ηλότερο, πο υ σ ημ αίνει ότι δ εν θα βρ ισ κόμ ασ ταν στην α ­ νάγκη ο ι ίδ ιο ι ο ι ποιητές, ν α ε ξηγο ύμ ε κάθε τόσ ο, πρ ά γμ α τα γνω σ τά και λυ μ έ ν α απ ό κ αιρ ό σ ε άλλες χώ ρ ες. Δ υσ τυχώ ς, στον τ ό­ π ο μας σ υγχέο υμ ε α κό μη το τ ρ α γ ο ύ δ ι με το π ο ίη μ α και αντιμετω πίζουμε με τ α ίδ ια κρι­ τ ή ρ ια του ς «Ελευθέρους Π ολιορκημένους» και την «Ανθισμένη αμυγδαλιά». Η κριτική,

Ξέρετε ότι με την ίδ ια νοο τ ρ οπ ία καταδ ικά­ στηκε στην επο χ ή του ο Γ ρυ πά ρη ς και ότι υ π άρ χ ουνε α κό μη π ο λ λ ο ί στις ημ έρ ες μας π ο υ θ εω ρο ύνε στρυ φ νό και σ κοτεινό τον Π αλαμά. Αυτό δεν σ ημ αίνει ότι ο ι πο ιη τές

μας λ ε ιτο υρ γή σανε α υ θαίρ ετα και ε ρ ήμ ην του κοινού αισ θήματος. Απεναντίας. Η π ο ί­ η σ ή του ς καινο τόμ ησ ε στην ώ ρ α της, π ο υ θα π ε ι ότι απ οτίναξε ό λ α ό σ α θ α μ π ο ρ ο ύ ­ σ αν να φ θε ίρ ο υ ν την έ κ φ ρ α σ η ή να π ρ ο δ ώ σ ου ν το όρ αμ α, γ ι’ αυτό και ακ ρ ιβ ώ ς π ρ ο ­ χ ώ ρ η σ ε τ ό σ ο πο λ ύ μέ σ α στην αισθαντικότητα της φ υλ ή ς μας και της ισ τορικής μας π α ρ ά δ ο σ η ς. Τ ίποτε ά λλο δεν κάνει και στις η μ έρ ες μας η νέα π ο ίη ση .

τον

Π ο ια είν α ι η π ρ ο σ φ ο ρ ά τη ς ν ε ώ τερ η ς π οίη­ σ ής μας;

ισ τ ο ρ ία τ ης π ο ίη σ η ς δε ν έφ τα σ ε η μ ο ρ φ ή να γίν ε ι κι αυτή σ τοιχείο π ε ρ ιε χ ο μ έ ν ο υ - ό π ω ς στις η μ έ ρ ε ς μας. Α π ό δ ω κι ε μ π ρ ό ς μά λιστα, π ο υ εσ ήμ α ν ε η ώ ρ α ν α ο δ η γ ή σ ο υ μ ε ο λ ό κ λ η ­ ρη τη σ ύ γχ ρ ο ν η ε μ π ε ιρ ία σ την κλ α σ ικ ή της

Ο ρ ό λο ς της ε ίναι να δίνει έ κ φ ρ α σ η σ ύ μ φ ω ν η με τη ν ευ α ισ θ η σ ία της επο χ ής , σ ’ έ να διά χ υτο κα ι α κατασ τάλαχ το στην κοινή σ υνείδησ η ,

πε ρ ίο δ ο , αυτό θ α φ α ν ε ί π ιο κα θ α ρά . Π ώ ς ό ­ μω ς ν α μα ς π α ρ α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ ν ά ν θ ρ ω π ο ι ό ­ π ω ς ο α ρ θ ρ ο γ ρ ά φ ο ς σας, π ο υ συζη τού ν α κ ό ­ μη γ ια ομ οιο κ α τ α λ η ξ ίε ς ; Ο ι ομ οιο κ α τ α λ η ξ ίε ς δεν ε μ π ο δ ίσ α ν ε βέ β α ια τη μ εγ άλη π ο ίη σ η (Σ ολω μ ός, Π αλαμά ς), δεν εσ τ ά θη κ α ν όμ ω ς

π νεύ μα . Μ ου κάνει ε ντύπ ω σ η ν α γρ ά φ ο υ ν ε κα ι ν α λένε ότι ο ι λογ οτέχ νες μα ς δεν έ κ αναν τίπ οτε γ ια ν α π ρ ο σ φ έ ρ ο υ ν στον ε λ λ η ν ικ ό λ α ό μια ν η θ ική εξύψ ω σ η . Π ώ ς ν ο ο ύ ν αυτή τ η ν ε ­ ξύ ψ ω σ η ; Ο λ ό κλη ρ ο τ ο έ ρ γο τ ου Σ ικελιανο ύ είναι μ ια κ ω δ ικ ο π ο ίη σ η τ ω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν αξιών,

κα ι α π α ρα ίτητες γ ι’ αυ τήν (Κάλβος, Καβάφ ης). Μ α θ α έ π ρ ε ­ π ε κανείς ν α σ τ ο­ χασ τ ε ί π ο λ ύ ε π ά ­ ν ω στη φ ύ σ η της ελ λ ην ικ ής γ λ ώ σ ­ σ α ς κ αι να π ά ε ι π ο λ ύ μ α κ ρ ιά μέ σ α στην εθνική μα ς π α ρ ά δ ο σ η γ ια ν α βρ ει π ο ιο ι ε ίν α ι ο ι λ ό γ ο ι π ο υ ε π ιβ ά λ λ ο υ ν σ ή μ ε ρ α τη ν α ­ π ό ρ ρ ιψ ή τους. Και δ ε ν έχ ε ι φ α ίνεται κανείς τ ον κ α ιρ ό ν α αναλ °β ε ι τέτοιο ® · πρ ά γ μ α . Κανείς

φ τασ μένη στη λ υ ρ ικ ή τ ης δ ια π α σ ώ ν . Ο λ ό κ λ η ­ ρ ο το έρ γ ο του Σ εφ έρ η ε ίν α ι η έ κ φ ρ α σ η , της αντίθ εσ ης α ν ά μ ε σ α στο ελά χ ισ το τ ης υλικής

— κα ι το απ έρ α ντο τ ης πν ε υ μα τ ικ ής Ε λλάδ ας αίσ θ η μ α , π ο υ δο κ ιμ ά ζ ο υ μ ε τυ ρ α ν ν ικ ά ό λ ο ι μας.

Οι δυο λογικές

Ο εσταυρωμένος

Π ώ ς κ ρ ίν ε τε τη ν ά π ο ψ η ό τι η ν ε ώ τερ η π οίη­ σ η χ α ρ α κ τη ρ ίζ ε τα ι α π ό «α ν υ π α ρ ξία λο γ ι­ κής», α π ό «α κ α τα σ τα σ ία ιδεώ ν»;

Α κ ό μη κα ι τ α μ έ σ α π ο υ δια θέ τ ε ι σ ή μ ε ρ α ο π ο ­ λιτ ισ μ ός μα ς γ ια τη δ ιά δ ο σ η κ αι τ η ν εκλαΐκευση τ ω ν πνε υ μ α τ ικ ώ ν έ ρ γω ν, με τον

«Α κατασ τασ ία ιδεών;», «α νυπ α ρξία λογικής»;

SO

δε ν έχει κα ιρ ό στην επο χ ή μα ς ν α εμβ α θύ ν ε ι σ ε τίποτε, μ ό ­ ν ο ν ό λ ο ι έχ ο υ ν κα ιρ ό ν α κρ ίν ου ν και ν α ε π ικ ρ ί­ νου ν τ α πάντα.

Μ ήπ ω ς ονο μ ά ζο υ μ ε έτσι α π λ ώ ς ό σ α δεν σ υ μ φ ω νο ύ ν με τη δική μα ς λ ογ ική, τη δική μα ς τάξη ιδ εώ ν; Ο σ ύ γχ ρ ο ν ο ς πο ιη τ ή ς δ εν θα είχε λ ό γ ο καν να γ ρ ά φ ε ι α ν δ ε ν β ρ ισ κ ότ α ν σε αντίθεση με τη ν τρ ε χά με ν η ηθ ικ ή κα ι με την υ π ά ρ χ ο υ σ α τάξη του κόσ μ ου . Αυτό ό μ ω ς θ έ ­ λ η σ ε να το δείξε ι όχ ι μό νο εξω τερ ικά, π ε ρ ι­ γ ρ α φ ικ ά , α λ λ ά «από μέσα», με σ υ νέπ ειες π ο υ β ρ ίσ κο υ ν τη ν α ντισ το ιχία τ ου ς στα γ ν ω ρ ίσ μ α ­ τα της μ ο ρ φ ής . Π ου θενά αλ λ ο ύ ό σ ο στη νέα π ο ίη σ η ο μό χθο ς ν α υ π ά ρ χ ε ι αν τ α π ό κ ρ ισ η α ­ ν ά μ ε σ α στη μο ρ φ ή κα ι το π ε ρ ιε χ ό μ ε ν ο δεν σ τάθη κε τ ό σ ο με γ ά λ ος κα ι πο τ έ ά λ λο τε στην

τ ρ ό π ο π ο υ λ ειτο υρ γο ύν, φ τάνο υν πισ τ ε ύω στο αντίθετο απ οτ έ λ ε σ μα . Λ υ π ο ύ μ α ι π ο υ το λέω , α λ λ ά ο τύπ ος , ο κινη μα το γρ ά φ ος , το ρ α ­ διόφ ω ν ο , ε κ π ο ρ ν ε ύ ο υ ν τ ο ν ό η μ α της Τέχνης και κ ο λ α κ ε ύ ο υ ν τ ην τάσ η, ό λ α ν α τ α βλ έ ­ π ο υ μ ε , ό λ α ν α τ α γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε «στο πόδι», «με μια ματιά». Κάτω α π ό τέτοιες σ υν θ ήκ ε ς ο πο ιη τής , ο λ ο έ ­ ν α κα ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο γίνετα ι ένας μάρτυς, σ τ α υρ ω μ έ ν ος α π ό τις ταπ ε ιν έ ς ε π ιθ υ μ ίε ς τω ν κ α ιρ ώ ν μας. Είναι ό μ ω ς και ο μό νος π ο υ σ ώ ­ ζει α π ό τη χ λ ε ύη «τα τιμιώτατα» τω ν α ν θ ρ ώ ­ πω ν.

(Α π ό το α ρ χ ε ίο το υ Γ ιώ ρ γου Ζ ε β ε λ ά κ η )

Οδυοοεης Ελυιης, ευπ χρονο μειπ ευθυνη κπι ευλογιη ι μελλο θ ά ν α τ ο ι π ρ ο φ η τ ε ύ ο υ ν δ ε ν θυ μο ύν τ α ι ο ύ ­ τε νοσ ταλγ ού ν, α λ λ ά με εκείνη τ η ν έντασ η και τ ην ε υ φ ο ρ ία π ο υ γε ν ν ά ε ι η μ ετά β ασ η α π ό τη ρ ο ή στην α κινη σ ία κα ι α π ό τ ο σ υ γκ ε κ ρ ιμ έ ν ο σ την α φ α ίρ ε σ η , κ α ­ τ ο ρ θ ώ νο υ ν ν α δ ια κ ρ ίν ο υ ν τ ο δ ο μ ικ ό υλικό τ ης ζωής, π έ ρ α α π ό τη χ η μ ικ ή τ ο υ σ ύσ τα σ η ή τ η ν εθνική του κ α ­ τ α γω γ ή. Ο θά νατος γ ια τ ου ς πο ιη τ έ ς είν α ι ένας Ε ρ μής ψ υ χο πο μπ ός , π ο υ μ έ σ α α π ό τη μυ σ τική το υ π ο ρ ε ία , α ­ π ο σ φ ρ α γ ίζ ε ι αυ τό π ο υ τ ε λ ικ ώ ς κ ρ υβ ό ταν π ίσ ω α π ό τη σ υ νή θ εια κα ι τη ν κοινοτο πία , π ίσ ω α π ό το ν κ α θ ημ ε ριν ό ευτελισ μό και τη δ ια ρ κ ή π α ρ α κ μ ή τ ο υ θα ύμ α τ ος τ ης ύ­ π α ρ ξ η ς. Ο πο ιη τή ς π ο υ α π ο κ α λ ύ π τ ε ι αυτό τ ο δ ο μ ικ ό σ τοιχείο είναι πο ιη τή ς γ ν ή σ ια απ οκ α λ υ π τ ικ ό ς , γ ν ή σ ια θ ρ η ­ σκευτικός, εκφ ρ ά ζο ν τ α ς τ η ν κοσ μ ικ ή α π ο ρ ία , τ ον θ α υ μ α σ μ ό τη ς α ν θ ρ ώ π ιν η ς σ υ ν ε ίδ η σ η ς μ έ σ α α π ό τ ο ανεξάντλητο μυ σ τ ή ρ ιο τ ο υ λ ό ­ γ ο υ. Τέτοιου τύ π ο υ π ο ιη τ ή ς φ α ν ε ρ ώ θ η κ ε ο Ελύτης, λ ίγ ο πρ ο τ ο ύ π ε θ ά ν ε ι κα ι μετο ική­ σ ει στην α ιω νιότη τα τ ου ελλη ν ικ ο ύ λό γ ο υ , τη μόνη ά λ λ ω σ τ ε π ο υ υ π ά ρ χ ε ι κα ι τ η μόνη π ο υ μετράει. Ν ύξεις αυτού του α π ο κ α λ υ π τ ικ ο ύ σ τοιχείο υ υ π ή ρ χ α ν και στα ά λ λ α έ ρ γ α τ ο υ Ελύτη, ι­ δια ίτερ α μά λισ τα τ ης δ ε κα ετίας τ ο υ ’80, σ το Η μ ερ ο λό γ ιο ε ν ό ς α θ έ α τ ο υ Α π ρ ίλ η λό γ ο υ χ ά ρ η και στο Μ ικ ρ ό Ν α υ τίλ ο , π ο ιή μ α τ α π ο υ α ρ χ ίζου ν ν α ψ η λ α φ ο ύ ν τ ο π α γ ε ρ ό μυ σ τή­ ρ ιο του μ α ύ ρ ο υ . Μ ε τ α Ε λ εγ εία τη ς Ο ξ ώ π ε τρ α ς ο Ελύτης μα ς ξε ν ά γη σ ε στον κάτω κ ό­ σ μο , ένα ν κό σ μ ο η ρ ω ικ ή ς με λ α γχ ολ ία ς , ό π ω ς τ ο ν έ π λ α σ ε ο Ό μ η ρ ο ς κα ι έκτοτε δεν μ π ο ρ ο ύ μ ε να α π α λ λ α γ ο ύ μ ε α π ό τις εικό νες του. Δ εν είδ α μ ε φ ω τ ιέ ς κ αι κολ α σ μ έ ν ου ς ούτε τιμ ω ρ ίες κα ι αμ α ρ τ ω λ ού ς- η χρισ τ ια ν ικ ή κ ό λ α σ η του Δ άντη ε ίν α ι μια κατ’ εξοχ ή ν αντι-θρ η σκευ τική σ ύλ λ η ψ η. Ο Ελύτης με τη λ υ τρ ω τική ευγ έ ν ε ια τ ο υ λ ό γ ο υ του α π ο κ ρ υ π τ ο γ ρ ά φ η σ ε το ν μ εγ άλο ανα σ τενα γμ ό π ο υ κ ρ ύβ εται σ την κ α ρ δ ιά κ άθ ε α ν θ ρ ώ π ο υ ότα ν βλ έ π ε ι τ ο ν ε φ ή μ ε ρ ο

Ο

Θ έμ wo Μψα

βηματισ μό του π ρ ο ς το χ ώ ρ ο του «μη λεγομένου». Χ ω ρίς ε λ π ίδ α και α π ο θ ά ρ ρ υ ν σ η ο Ελύτης α νέσ υρ ε α π ό την κα ρ διά του σκοταδ ιο ύ το δ ρ ο μ ο λ ό γ ιο αυτής της τρ αγική ς μετάβασης, το ημ ε ρ ολ ό γιο της μετά θάνατον ζω ής μας, ό π ω ς το γ ρ ά φ ο υ μ ε ο ι ίδιοι. «Ζω γ ια τ ό τ ε π ο υ δ ε ν θ α υ π άρχω » - αυτή είναι η τιμιότερη υπ οθ ήκη του ελληνικού λ ό ­ γο υ, π ο υ δ εν π ε ρ ιμ ένει μεταθανάτιες ανταμοιβές σ ε ένα π ε ρ σ ικ ό πα ρά δ εισ ο. Αυτό π ο υ ε νδια φ έρει τον Ελύτη είναι η μο ίρ α της πρ ο σ ω π ικ ή ς μας μυθολογίας, ό λα εκείνα τ α α ισ θ ήμ ατα και ο ι εικόνες π ο υ κατέκλυ σαν το σ ώ μ α μας και δ εν θέλο υμ ε να χα θ ο ύ ν σ αν π ο μ φ ό λ υ γ ε ς με τη διά λυσ η του θνητού μας σ υγκρ ο τή­ ματος. Στην τελευτα ία σ υλλο γή του Δ υ τικ ά τη ς Λύ π ης ο πο ιη τής μας ξενάγησε στον πρ ο σ ω π ικ ό του ά λλ ο κόσμο, εκείνον π ρ ο ς τον οπ οίο ΟΛΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥ'ΓΗΣ πορ ευόταν, πλα σ μ έ ν ο α π ό τ ον ίδιο και ω σ τόσ ο τ ώ ρ α λεηλα τημ ένο Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΥΤΙΛΟΣ και έρ ημο. Οι λα μ π ε ρ έ ς εικόνες του πα ρελθ όντο ς έχουν φ θ α ρ ε ί και χαθεί, τ ο α σ τρ αφ τερό Α ιγαίο έχει μ ετατραπεί σε αέρ ινο δρο σο υλίτη και ο σ ύγκο ρ μο ς έρ ω τας σε σ παρ ακτικό λυγμό. Δ υτικά της λύ π η ς β ασ ιλεύ ει η α π ε λ π ισ ία πο υ, επονομαζόμενη, μετα­ μο ρ φ ώ νεται με τη σ ε ιρ ά της σ ε οιω νό και διο σ η μ ε ία και πιθανότατα σε χ α μό γε λ ο γνώ σ ης. Αυτό ή ξερ ε ο άγιος της Εφ έσου όταν ε ίπ ε ότι ο χρό νος είναι ένα π α ιδ ί π ο υ π α ίζει και η β ασ ιλεία ανή κει σ ε αυτό το πα ιδί. Αυτό θ α ε π α ναλάβ ει και ο Ελύτης, α π ό την ακτή απέναντι στη Μ ικρ ά Ασία. Ο χρόνος, π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α γ ίνει δο υ λ ε ία και μπ ορ ε ί να μ ε τα μο ρφ ω θ εί σ ε ελευθερία, το μυστικό του ρ υθμού, ο μεγάλος έ­ ρωτας τω ν π ο ιη τ ώ ν να κ α θ ηλ ώ σ ο υν το χρό νο, σε μια π ρ ό τασ η, σε μια εικόνα, σ ε ένα π α ρ α λ ή ρ η μ α , πρ ο τού δια λ υθ ού ν οι βεβαιότητες της υγείας και ο ι ψ ευ δαισ θ ήσ εις τ ω ν ιδ εολο γιώ ν και τω ν θρ η σκειώ ν μ έσ α στις α π ελπισ μ ένες αρ νήσ εις του μη δενισμού. Αυτό μόνο γνω ρ ίζει ο ά ν θ ρω π ος · να ο δ εύει Π ρ ο ς Τ ροία ν και ν α βυθί­ ζεται σε ένα Μ π λε Ιο υ λ ίτα ς . Η Τ ρ οία είναι το σ ύ μ β ο λ ο του πα ρ ά λ ο γο υ πο υ βασ ιλεύει στη ζωή- πό λ ε μ ο ς αμ είλικτος αμ έτρητω ν ετών γ ια ν α καταλάβεις μια π ό λ η πο υ γ ν ω ρ ί­ ζεις ότι δε θ α π έ σ ε ι χω ρ ίς τα ό π λ α κ άπ οιο υ π ο υ δεν πο λ ε μ ά ε ι μα ζί σου. Π αραλογισ μό ς και ταυ τόχρ ονα κίνητρο· μ έσ α στα τείχη κρύβεται η Ελένη, πα ν έ μ ο ρ φ η και α ­ δ ιάφ ορ η, κοιτώντας τ α α ν θ ρω π ομ α ζώ μα τα ν α πο λ ε μ ο ύ ν για τη χ ά ρ η της, ε υ λο γία μ α­ ζί και θάνατος. Μ α π έ ρ α α π ό την Ελένη, το σ αρ κ ο β ό ρ ο αυτό θη ρ ίο τω ν επιθυμιώ ν, βρ ίσκεται η γ αλή νη και η έκσ τασ η του μπ λε της Ιουλίτας, πο υ μέσ α α π ό το κρουστό κορ μ ί της εφ ηβ είας και της άνο ιξης σ ε πε ρ ν ά ε ι αντίπερα, με αγάπ η και π ρ ο σ δ ο κ ία και αυταπάρ νησ η. Τότε ο κόσ μ ος λαγαρ ίζεται α π ό την π ο λ ύ χ ρ ω μ η π α ρ α φ ρ ο σ ύ ν η τω ν αισ θ ήσ ε ω ν και καταλαγιάζει το ίζημα τω ν μ εγ άλω ν βεβαιοτήτω ν: «Π οίηση μ όνον είν α ι / Κ είνο π ου α ­ πομένει. Π οίηση. Δ ίκ α ιη κα ι ο υ σ ια σ τικ ή κι ευ θ εία . / Ό π ω ς μ π ο ρ εί κα ι να τη φ α ν τ ά σ τ η ­ κ α ν οι π ρ ω τό π λ α σ το ι. /Δ ίκ α ιη σ τα σ τυ φ ά το υ κή π ο υ κα ι σ το ρ ο λ ό ι α λά θ η τη » . Το π α ρ ά ­ λο γ ο δα μάζεται και η ζωή ξαναγίνεται δο ξ ο λ ο γία ' ο χ α μό ς και η α π ο υ σ ία π α ίρνο υν νόημα, εισ έρ χονται στη γ λ ώ σ σ α και α π ό τη γ λ ώ σ σ α υφ α ίνου ν τη ν έα π ρ αγμ ατικό τη­ τα· η π ο ίη σ η τω ν ου σ ιώ ν δικαιώ νει και διευθύνει, μια ανθ ρώ π ινη π ρ ό ν ο ια π ιο ισχυρή α π ό εκείνη του Θεού, π ο υ σ υ μ πο ρεύ ετα ι της ισ τορίας και τ ελειώ νει με το α ίνιγμα του θανάτου μας. Δ υτικά της λύ π η ς ο πο ιη τής είδ ε ν α α π λώ νεται ο κήπ ος της ισ τορίας, πο υ ο ίδιος είχε ονο μά σ ε ι Κήπο με τις Αυταπάτες, α φ ο ύ οι αυταπάτες έχου ν την ισχύ του πά θ ο υ ς πο υ στερείται η πραγματικότητα. Σε αυτό τον κήπ ο και στη σ τυφ ή του γε ύ σ η π ερ π άτησ ε και π ά λ ι ο Ελύτης πρ ο τού α π ο χ ω ρ ή σ ε ι α π ό την ισ τορία. Και εκ ε ί μ έσ α βρήκε μερ ικά μικρ ά βιβλία, την Σα π φ ώ και το 2 * 7 ε , πο υ α ν α κάλυ ψ ε ότι ήταν γρ α μ μ έ ν α α π ό τον ίδιο, για τί η μεγαλύτερη α π οκά λυ ψ η της ζω ής είναι να δ ιαβάσ εις το κείμενο του βιβλίου πο υ έγρ αψ ε το ίδ ιο σου το σ ώ μα , σε στιγμές α ισ θ ησ ιακή ς ευφ ο ρ ίας . Αυτή είναι η μό­

νη απ οκάλυ ψ η, η μόνη θρ ησκεία, η μόνη προ φ ητεία. Το σ ώ μ α π ο υ έζησε είναι ένας λόγ ος λύτρω σης, μια ανανεούμενη διαθήκη, π α λ α ιό και καινο ύρ ια μαζί, π ο υ κάθε άν­ θ ρ ω π ος ενσ αρ κώ νει γ ια μια στιγμή μ έσ α στην ισ το ρία και την πα ίρ ν ε ι μαζί του, όταν το δρ ώ μ ενο του π ρ ο σ ώ π ο υ του συντελεστεί. Στον κήπ ο με τις αυταπάτες λ ο ιπ ό ν βρίσ κονται οι με­ γάλες βεβαιότητες της ζωής, οι μα κ α ρ ισ μ ο ί μιας ομ ι­ λ ίας π ο υ δίνου με ό λο ι μας σ ε στιγμές π ρ ο σ ω π ικ έ ς ή δη μό σ ιες, ευλογώ ντας τους τόπ ου ς π ο υ σ τέγασαν την π ε ρ ιπ έτειά μας και καλοτυχίζοντας τα ά λ λ α π ρ ό ­ σ ω π α π ο υ σ τάθηκαν δ ίπ λ α μας, όταν οι αμέτρητες α ­ πο χ ρ ώ σ ε ις κατέκλυζαν το είμ α ι και το δεν ε ίμ αι του λόγ ου μας. «Δεν υπ ή ρ ξα π ο τέ το υ τ ρ ίτο υ προσώ που», γ ρ ά φ ε ι ο Ελύτης. Έ νας λόγ ος ευθύς και γ ια τούτο δί­ καιος και ουσ ιασ τικός αποτινάζει το σκοτάδ ι της σ υνήθεια ς και φ έρ νει στην ε πιφ άνεια τη σ υμ παγή κυρ ιο λεξία τ ω ν αισ θήσ εω ν. Μ ε τ ον Ελύτη οι λέξεις β ρ ίσ κου ν επιτέλους την αδιαμεσ ολάβητη α ν αλο γία πο υ τις σ υνδέει με τον κόσμο. Χ ω ρίς φ ιλο σ ο φ ικές πρ ο ϋπ οθ έ σ ε ις και ω σ τόσ ο ε δ ρ α ι­ ω μένη σ ε βαθυστόχαστες πα ρατη ρ ήσ εις, η πο ίη σ ή του π ο ρ εύεται μέσ α α π ό τη γο ητεία τω ν αντιθέσεων και τω ν αντιφ άσεων, παίζοντας με την αδ ημ ον ία του αναγνώ στη. Τι κρύβεται π ίσ ω α π ό τις π α ρ ά δ ο ξ ε ς δ ια ­ πισ τώ σ εις του; Π ίσω α π ό τ α βουνά π ο υ απ οτελο ύν μέρ ο ς της θάλασσ ας, το φ ρ έσκο φ α σ ο λά κι μέσ α στη θ εω ρία τω ν κβάντα, ή στην άνισ ο ανισ ο μετρ ία τω ν πνευμα τικώ ν μεγεθών; Τ ι δη λώ νο υν τα σ π αρ ταρ ισ τά πα ιχ ν ίδ ια της γλώ σ σ α ς π ο υ διαλύο υν τις μεγάλες ψ ευ δαισ θ ήσ εις του ορ θ ολο γισ μο ύ; « Π όσ ες φ ο ρ έ ς σ α ρ ά ν τα είνα ι το σαρ ά ν τα ;» , αναρω τιέται ο Ελύ­ της. Π ροφ ανέστατα καμία, ή μή πω ς χιλιάδες; Α π ό τ ον Π υθα: γ ό ρ α ω ς εμά ς και α π ό τον καβαλλιστικό μυστικισμό ω ς τη μο­ ντέρνα πο ίη ση , ο απελευθ ερω μ ένος λόγ ος επ α ν α π ρ ο σ δ ιο ρ ί­ ζει τις νοητικές μας βεβαιό τητες. Ο λ όγ ος επα ναβ εβ αιώ νει την π ρ ο σ ω π ική μου ύπαρξη, τη θέση μου μέσ α στη φ υσ ική αλ υ σ ί­ δα, μου δίνει μια αποσ τολή. Έ ν α σ υν ένα ίσον ε ίκο σ ι δύο, α ­ φ ού στο α π ρο σ δό κητο αυτό α π οτέλεσ μα σ υμ πο σ ού ται η π ρ ο ­ σ ω πική μου σ χέση με την ψ η φ αρίθμ ησ η. Η πο ίη σ η διαλύει τον ιστό τω ν ψ ευ δώ ν π ο υ σ υνέχουν τη σ ύγ­ χρο νη κοινωνία· δεν δη μιου ργ εί πλα στή σ υνείδησ η, όπ ω ς η φ ι­ λ ο σ ο φ ία και η ιδ εολογία, δεν ανάγει την ατομική μο ναδ ικότη­ τ α σ ε απ ρ ό σ ω π ο υ ς νόμους, όπ ω ς η επιστήμη. Η π ο ίη σ η δ ια ­ τυπ ώ νει τη δύναμη το υ υ π ά ρ χ ε ιν πο λ ύφ ω ν η και π ο λυεδ ρ ική συνθέτει τη χρω ματική π α ρ ά ν ο ια τω ν ατο μικώ ν μας μετριοτή­ τω ν και α ναστιλβώ νει το μυστήριο αυτώ ν πο υ θέλο υμ ε ν α π ο ύ ­ με και δεν το λμ ού με να διατυπ ώ σ ου με, δ ο ύλο ι ενός κοινω νι­ κού συστήματος πο υ έχει ε πιβ άλλει την ετερ ονο μία και την υπεκφ υγή ω ς νόμ ου ς σ υνυπάρξεω ς. Η δύ ναμ η του υπάρχειν, αυτό είναι το μυστικό της π ο ίη σ η ς του Ελύτη. Π έρα α π ό τις θρησκευτικές π α ρ α π ο ιή σ εις της α π ό τ ον Π άου λ Τίλλιχ, π ρ ό κειται για μια οντολογική κατάσταση πο υ βρήκε την ανώτατη διατύπ ω σ ή της στα ε πιτύμβια α νάγλυ φ α της α ρ ­ χ αίας Ελλάδας, στα μάτια αποδ ημ ού ντω ν σ αν την Η γησ ώ και τον Δ εξίλεω , στο α ρ ­ χαϊκό χαμό γελο τω ν Κούρων, στα όλο μεταμφ ιεσμένη λαγνεία και ερ ω τισ μό μάτια

ΔΥΤΙΚΑ

!Τ Η Σ

ΛΥΠΗΣ

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

IΕΛΥΤΗΣ

τον

τω ν κο ρ ιτσ ιώ ντης Π ομπηίας και στα απ ορ ημ ένα π ρ ό σ ω π α της Φ αγιούμ, στα αλαζονικά βλέφ αρ α της Θ εοδώ ρ ας στα μω σα ϊκά της Ραβέννας, στα εξωτερικά βλέμματα τω ν βυζαντινών εικονισμάτω ν, στις ωρ αίες επιδερμίδες τω ν τοιχο γρ αφ ιώ ν του Παν­ σέληνου, στην ευγενική απ ελπισ ία τω ν εικόνω ν του Ρ ουμπλιώφ. Η πλαστική ομ ορ φ ιά του Αιγαίου αυτή τη δύναμη του υπάρχειν ε κφ ρ ά­ ζει με την ασυνείδητη γεω μ ετρ ία της αρχιτεκτονικής της. Μ έσα στα έρ γα του Ελύτη η δυτική τέχνη υποτάσσεται στην ανατολι­ κή- η μέθοδος δεν υπερ κερνά το απεικονιζόμενο ούτε φ υλακίζει τη λαχτάρ ά του απεικονιστή. Ο Ελύτης ανασ ύντα ξετη ν καλλιτεχνική π α ­ ράδο σ η της ανατολικής Ευρώπης, εκείνης πο υ ξεπήδησ ε α π ό τα θλι­ βερά ερ είπια της Κωνσταντινούπολης και μετοίκησε σ ε κέντρα μεγά­ λα, όπ ω ς η Αλεξάνδρεια, η Σμύρνη, η Π ετρούπολη, η Ο δησσός, τα νη­ σ ιά του Αιγαίου και η θλιβερότερη πό λ η του Ελληνισμού, η Αθήνα. Αυτό φαίνεται καθ αρά στις εκτυφλω τικές συνεικόνες του, περ ίερ γα απ οσ πάσ μ ατα με απόλυτη εσωτερική ενότητα ενός κόσμου που κυριαρχείται α π ό τη χ λιδή τω ν α ισ θ ήσ εω ν και τη σπατάλη τω ν μύθων. Π ίσω απ ό κάθε κομμάτι ελλοχεύει το απ ροσ δόκητο, η ομ ορ φ ιά μιας κόρης πο υ διαβάζει Ό μ ηρ ο, το βιαστικό περ π άτημ α ενός αγγέλου πο υ θέλει να πρ ο λ ά β ε ι την αρχή της ταινίας σε ένα υπαίθριο σινεμά, το διακριτικό κοίταγμα τω ν θεώ ν πά ν ω στη γύ μνια δύ ο παιδιώ ν. Ο Ελύτης, μαζί με τον Ν ίκο Γκάτσο, τ ον Μ άνο Χατζιδάκι και τον Γιάννη Τ σαρούχη διέπλασ αν τη νεοελληνική μεταπολεμική μυθολογία περ ισ σ ότερ ο α π ό οποιοδ ήπ οτε άλλο λογοτεχνικό ή καλλιτεχνικό κίνημα. Οι συνεικόνες του Ελύτη, τα ποιή ματα-αντικείμενα της υπ ερρεαλιστικής του γρ αφ ής, τα τρ αγού δια τω ν Χατζιδ άκι-Γκό­ τσου και οι πίνακες του Τ σ αρούχη δια μό ρ φ ω σ α ν ένα σ ύμ παν ει­ κονικών π α ρασ τάσ εω ν και ιδ εότυπω ν πο υ έ δω σα ν στις μεταπο­ λεμικές γενιές ένα τοπ ίο αισ θηματικώ ν περ ιπ λανήσ εω ν. Το Α ι­ γαίο, η Πόλη, οι ναύτες, οι κομισμένες κοπέλες, η θ ά λασσ α και οι μουσικές τω ν ου ρ άνιω ν χορ ω δ ιώ ν ύφ αναν έναν χ ω ρ όχ ρ ονο για τους Έ λληνες, πο υ μέσ α του τρ αγου δά ει και χ ορ εύει η μεγάλη κόρη της ποίησης, η Σαπ φ ώ , η καρ διά του έλληνα λόγου, η μεγά­ λη υποθήκη τω ν ελληνικώ ν τοπίων. Μ έσα απ ό τη μετάφ ραση του Ελύτη η πο ίη σ η της Σ απ φ ώ ς έγινε καθημερινή κουβέντα και λαϊκός καημός, έγινε μουσ ικό συγκρ ό­ τ ημ α και σύνθ ημ α ερωτικό. Εξ αδοκήτω, λοιπό ν - ναι πάντα, εξ αδοκήτω σ υμβαίνουν όλα, εκεί πο υ δεν το περιμένεις. Στο ξαφ νι­ κά ετούτο ο Καβάφης είδε στους «Τρώες» του μια συφ ορά- στο εξ αδοκήτω ο Ελύτης βλέπει το θα ύμ α της ελληνικής γ λώ σ σ ας να υπερβαίνει την άψυχη διάλεκτο μιας τ υποποιημένης ποιητικότητας και να αναγεννάει μοναδικούς φθόγγους σκοτεινών ρημάτων. Και βέβαια, η με­ γάλη λέξη: όττω τις έραται! Αυτή είναι η φ ιλ ανθ ρω πία του έλληνα λόγου. Να βλέπει τους ανθ ρώ π ου ς στα μάτια και να λέει: αυτό πο υ αγαπ άς εσ ύ , αυτό θα σ ε λυτρώσει! Αυτή είναι η δύναμη και η σωτηρία- όχι συνταγές μεταθανάτια ς αποκατάστασης. Με τον Ελύτη η νεοελληνική σ υνείδηση επανασυνδέεται με τις λυρ ικές της ρίζες, κορ υφ ω μένες στην αγάπ η π ρ ο ς το υπάρχον. Η μετάφ ραση της Σ απ φ ώ ς α νανέω σε όσο καμιά άλλη μεταφραστική πρ ο σ π ά θ ε ια του τελευταίου αιώ να την ελληνική γλώ σ σ α, επα ναφ έροντας το ήθ ος του αρχαϊκού λυρ ισ μ ού στη σ ημερινή μας λαλιά, ήθ ος π α ρ ­ ρησ ίας και λατρείας γ ι’ αυτά π ο υ χ αίρεται η καρ διά του ανθρώ που. Ταυτόχρονα, ε­ μπλούτισε τον γλω σ σ ικό ο π λισ μό τω ν συγχρ όνω ν γ ια να αντιμετωπίζουν τα εκφ ρ α ­ στικά π ρ ο βλήμ ατα με φ αντασία και δημιουργικότητα, χω ρ ίς να συμπιέζουν το π ρ ω ­

τότυπο κείμενο με υποτιθέμενες φιλο λογικές ακρίβειες ούτε να το ενταφιάζουν π ίσ ω απ ό αρχαιογνωστικές π α ραπ ομ πές . Α ναμφ ίβολα, χά ρ η στον Ελύτη η Σ απ φ ώ έγινε και π ά λι μια πο ιή τρια πο υ θα γ ο ν ιμο πο ιεί το μέλλον και θα ε π α ναπρ οσ δ ιορ ίζει την τέ­ χνη, αναστημένη απ ό τη σκόνη τω ν σ πο υδ ασ τηρ ίω ν και μετα μορφ ω μένη σε καταλύτη ευα ισ θησιακό, ικανή να δο νήσ ει και π ά λ ι στους απ ογό νου ς της, με την αισ θησ ιακή τρέλα τω ν π α θ ώ ν της. Ο Ελύτης είναι, πιστεύω, ο μόνος πο ιη τής πο υ κατανόησε την ειδική φ υσ ιο γνω μ ία της ελληνικής ω ς μιας γ λ ώ σ σ α ς δο ξολογικής και ε­ γκωμιαστικής. Η διάκριση πο υ εισ ηγήθηκε μεταξύ πρ ισ μ ατικής και ε πίπεδ ης έ κφ ρ αση ς αντιπ ρο σ ω πεύ ει μία α π ό τις σημαντικότερες σ υμβολές στην κατανόη­ ση της π ο ιητικής της ελληνικής γλώ σ σ ας. Η διάκριση αυτή θα επα νέλθει στον Κήπ ο μ ε τις Α υ τα π ά τε ς ως διάκριση μεταξύ Lum ini και Som bri, όταν ο ποιητής ξανασυζητάει τους φ ω τεινούς και σκοτεινούς κόκ­ κους της έκφ ρ αση ς. Τι είδε στη Σ α π φ ώ ο Ελύτης: έ­ ναν πρ ό γονο , ένα πρ ό δ ρ ο μ ο ή ένα συνο δο ιπό ρ ο; Τα πά ντα βεβαίω ς και α κό μα π ιο π ο ­ λύ, το πυ κνό πα λίμψ η σ το του ελ­ ληνικού λόγου, καμω μένο απ ό μια σ ύμ πνο ια συνειρμ ώ ν και τον συγχρ ονισμ ό της ζωτικής ανάσας Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΙΣ τω ν Ελλήνων. Γιατί π έ ρ α απ ό τη λογοτεχνική του σ ημ ασ ία το έργο του Ελύτη απ οτελεί μια γενικότε­ ρη π ρ ό τασ η πολιτισ μικής κατανοήσεως και ερμηνείας του Ελλη­ νισμού, η σ π ο υδ αιό τητατη ς ο π οίας θα μ εγαλώ νει σ υ ν τ ω χρόνω. Δ υστυχώς είμαστε ό λο ι αναγκασ μ ένοι να μιλάμε με αφ αιρέσεις. Δεν υπάρχει Ελλάδα, υπ άρ χουν ο ι Έ λληνες. Δεν γνω ρ ίζουμε ελ­ Α ΥΤΑ Π Α ΤΕΣ ληνικά, α λλά μα θαίνουμε τους Έ λληνες, κατά τον Σολω μό. Αυτό προέχει, να μεταχειριστείς τη λογοτεχνική α τ μ όσ φ αιρ α γ ια να α­ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ ποκρ υπ τογρ αφ ήσ εις τον πνευματικό κόσ μ ο τω ν α ν θ ρώ π ω ν γ ύ ­ ρ ω απ ό τα γρ απτά κείμ ενα. Αυτό έκανε ο Ελύτης- απ ο-κάλυψ ε τον κόσ μ ο π ο υ π ερ ιβρ έχει τα κείμενά του. Ο ι Έ λληνες βλέπονται με διαφ ορετική πρ ο οπ τική μετά απ ό α υ τ ό ν οι Έ λληνες βλέπουν με διαφ ορ ετική οπτική μέσ α απ ό το έρ γο του. Μ ακριά απ ό την ε­ πίπ εδ ο πο ίη σ η τω ν som bri συνο δο ιπό ρ ω ν, ο Ελύτης δημιού ργ ησ ε μια πνευματική α ­ ναγέννηση με το έργο του π ο υ καρ πο φ ορ ε ί ήδ η σ ε ένα α κό μα υψ ηλότερο επίιπεδο, χω ρ ίς να περιορίζεται α π ό τα όρ ια της λογοτεχνικής μορφ ής. Χάρη σε αυτόν, ο ελληνικός λόγ ος αυτονομήθηκε α π ό δύσ η και ανατολή και έγινε και π ά λι αυτοτελής. Με ευδιάκριτες ρίζες εκτός Ελλάδας, στο γαλλικό υπερ ρεαλισμό, η πο ίη σ ή του κατόρθω σε και π ά λ ι να εξελληνίσει το ξένο στοιχείο και να το εγκλιματί­ σει κατά τρ όπ ο αδιαχώ ρ ισ το π λέο ν απ ό τη δική μας αισθαντικότητα και την ειδική ό ­ ραση της ελληνικής π α ράδ οσ η ς. Το ίδ ιο άλλω σ τε έγινε και στην α ρ χαία Ε λλά δ α 1 η Βαβυλώνα, η Αίγυπτος, η Χαττούσα, η Φοινίκη με «την π ο ικίλη δρ άσ η τω ν στοχαστι­ κών πρ ο σα ρμ ογώ ν» έγιναν Αιγαίο, Κρήτη, Μ υκήνες, Θ ήβα και τέλος Αθήνα. Μ όνο οι ανόητοι συζητούν αν η Αθ ηνά μάς ήλθε εξ Α φ ρικής και όχι εκ Βαβυλώνος, όπ ω ς είναι και το πιθανότερο. Ποιος ενδιαφ έρεται σ ήμ ερα α π ό πο ύ πρ ο έρχεται η εκκλησιαστική υμνογραφ ία, ένα τυπικότατο δείγμα σ υρ ιακή ς τέχνης, ή ο βυζαντινός ρ υθμός, μια απρο κάλυπ τη κλο­ πή α π ό τις αυλές τω ν Σασ σ ανιδώ ν στην Π ερσία; Το μόνο π ο υ χ ρειαζόμαστε είναι

π νεύ μα τα φ ιλ ο κ ίν δυ ν α και εξατομ ικευ μένα ν α π ρ ο σ λ ά β ο υ ν το ξέ­ νο στοιχείο, να θε σ π ίσ ου ν την ανα λ ο γία του με τ ο υπ ά ρ χ ον τ οπ ικό και ν α το με τ α μο ρ φ ώ σ ο υν σ ε εγγενές χ α ρ ακτηρ ισ τικό του π ο λιτι­ σμο ύ τους. Χ άρ η στον Ελύτη σ υ μ φ ιλ ιω θ ή κ α μ ε με τ ον υπ ό λ ο ιπ ο κόσ μο, χ ω ρ ίς ν α α ισ θ ανόμ ασ τε μειονεκτικά γ ια ό,τι υσ τερ ού με ή να γ α υ ρ ιο ύ μ ε ακα λ α ίσ θ ητ α γ ια ό,τι υπερ έχουμε. Μ ε το έ ρ γο του η ελληνική π α ρ ά δ ο σ η α π έκτησ ε έναν χ ώ ρ ο ισ ο ρ ­ ρ οπ ίας, ό π ο υ ο ι επ ιδ ρ ά σ ε ις κα ι τ α δά νεια α π ο ρ ρ ο φ ώ ν τ α ι α π ό την εκφ ρ αστική δυνατότητα του δικού μας στοιχείου. Δ ίχω ς εκείνη την εξευτελιστική ξιπ α σ ιά ψ ε υ δε υ λ α βώ ν νε ο ρ θ ο δ ό ξ ω ν α λ λ ά με κ αθ αρή γν ώ σ η του τι είμασ τε ισ τορικώ ς, ο Ελύτης κ ατό ρθ ω σ ε με την ε υ φ ο ρ ία του λ όγ ου του και τ ην ευ ω χία τω ν ε ικό νω ν του να στρέψ ει την πα ρ ά δ ο σ η π ρ ο ς μια άλ λ η κατεύθυνση π ο υ θ α κ α ρ π ο ­ φ ο ρ ή σ ε ι στο μέλλο ν αν κατανοηθεί σ ω σ τά τώ ρ α . Χ ω ρίς ιδ ε ολ ο γή­ ματα, αν και με σ ταθερ ά εδρ α ιω μέ ν ε ς απόψ εις, απ ότ ο κ α μιας εξερ ευνή σεω ς τω ν υ π ο λ ο ίπ ω ν π α ρ α δ ό σ ε ω ν , ο Ελύτης μα ς ε π α ν α κ α ­ θό ρ ισ ε τον χάρ τη του πνευ μα τικού μα ς σ ύμπαντος, π ο ύ είμαστε, με π ο ιο υ ς συγγ ενεύο υμ ε κ αι σ ε τι δ ια φ έ ρ ο υ μ ε α π ό σ υγγενείς και α λλο δα π ού ς. Έ ν α σ ύ μ π α ν π ο υ κ α τ ο ικ ε ίτ α ια π ό τ η μο υσ ική του H aydn κα ι του M ozart, α π ό την π ο ίη σ η του Shelley, του Lorca και του Novalis, α π ό τ ην π ο λ υ χ ρ ω μ ία του Μ ατίς και την τ ρ έ λ α του Π ικάσο. Επιτέλους, το σ ύ μ π α ν χ α μ ο γε λ ά ε ι σ α ν μια π ο μ π ή τω ν Π αναθη ναίω ν και ο ι Έ λ λ ην ε ς π α ν ηγυ ρίζο υν με τ α π ε ρ σ ικ ά α ν αθ ήμ ατα του μαντείου τ ω ν Δ ελφ ώ ν! Αυτό ακ ρ ιβ ώ ς έπ ρ α ξ ε ο Ελύτης, επίτευγμ α υψ ίστης εθνικής ε υ ερ γεσ ίας π ρ ο ς την ελληνική π α ρ ά δ ο σ η π ο υ σ ή μ ε ρ α υφίσταται ω ς υπ ο σ η μ ε ίω σ η σ ε σ κ ω λ ηκ ό β ρ ω τ ου ς τ όμ ου ς κά­ π ο ια ς πο λ ύ τ ο μ η ς ε υ ρ ω π α ϊκή ς ισ τορίας. Μ έσα στο έρ γο του σ υναιρο ύνται η πα γανισ τική πο λ υ κ ο ιρ α ν ίη και η χριστιανική λατρευτικότητα, η πρ ώ τ η χ ω ρ ίς την α ν α ρ χ ία της και η δεύτε­ ρη χ ω ρ ίς την ευνουχισ τική της ε θ ιμο φ ρο σ ύνη . Π οιητής θ ρ η ­ σ κευτικός ό π ω ς ο Ρ ω μανός ο Μ ελω δό ς και ο Ιω άννης Δ α μ α ­ σκηνός, ικανός ν α δ ιαβλέψ ει τ ον θεό όχ ι στην π α ντοδ υνα μ ία ή στην έκπτω ση του α ν θ ρ ώ π ο υ ή το α ίσ θ η μ α της α μ αρτω λότητας, α λ λ ά στη χ α ρ ά και την αγω ν ία του, στην ψυχική έντα­ σ η π ο υ γ ε ννάει κ όσ μ ου ς με την πνευ μα τική δη μιου ργ ία.

Έ ν λευκώ

ΟΔΥΣΣΕΑΙ ΕΛΥΤΗΣ

«Ό π ο υ υ π ά ρ χει η π οίησ η, ε κ έ ί κι ο Θ εό ς . Την ο μ ο ρ φ ιά ε σ τ ιά ­ ζει. Ε π ιτυγχ ά νει να σ υμ βιούν η α γ α λ λ ία σ η κι ο τρόμ ος, η θ λίψ η κ α ι η η δο νή , η α δ ιά κο π η μ ετα β ο λ ή κ α ι η α ιω νιότητα ».

Αυτός είν α ι ένας ο ρ ισ μ ό ς της πο ίη σ η ς εκ τω ν έ ν δ ο ν με σ ω ­ φ ρ ο σ ύ ν η ο πο ιη τής β ρ ίσ κει τις πνευ ματικές αναγω γές της τ έ ­ χνης του. Υ π ά ρ χο υμ ε ε φ ό σ ο ν δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ μ ε 1 αν η δ η μ ι­ ου ρ γία στερεύει, τότε δεν υφ ιστά μεθ α ω ς έθνος ιστορικό, δεν σ ημ α σ ιογ ονο ύμ ε, δεν δη μιο υ ρ γ ο ύ μ ε καιν ο ύρ ια όντα. «Η π ο ίησ η μ α ς α π α λ λ ά σ σ ει α π ’ τ ο ν α ε ίμ α σ τε δέσμ ιοι τω ν τυ χ α ίω ν γεγο νό τω ν» , δη λ ώ ν ε ι ο Ελύτης. Η π ο ίη σ ή του μας απ ο μ α κ ρ ύ ν ε ι α π ό την τυχ αιότητα στην ο π ο ία έ χ ου με β ο υλιάξει ω ς π α ρ ά δ ο σ η κα ι ω ς σ ύγχ ρ ονο ς λόγος. Με τον Ελύτη ο πο λ ιτ ισ μ ός μας απ έκτησ ε μια καιν ο ύρ ια χρονικότητα, έ να κ αινο ύρ ιο ρ υ θ μο λογικό κέντρο α π ’ όπ ο υ μ π ο ρ ε ί ν α ξανα ρ χίσ ει μια ν έα δ ια φ ο ρ ο π ο ίη σ η και με­ ταλλαγή. Βέβαια υπ ά ρ χ ουν πε ρ ιο ρ ισ μ ο ί και στη δική του αντίληψη, όπ ω ς ο φ όβ ο ς του απέναντι σ ε καθετί β αλκανικό και ο πο λιτικό ς σ υντηρητισμός του π ο υ τ ον οδ ήγ ησ ε σ ε αφ ε λ έ ­ στατες συμ παρ ατάξεις με πο λιτικο ύς καιρ οσ κ ό πο υς τ ε τ ά ρ τ ης διαλογής. Ο μεσόγεια-

Θέμ τον Μήνα

κός του ελληνισ μός χ ρειαζόταν τις ισ χυρές αντιθέσεις και αναβολές, βασιζόταν πά νω σ ε ένα επίπεδ ο καμβά, α π ό τον οπ οίο έλειπε η αλλόκοτη γ ε ω γ ρ α φ ία ψ υχής του βαλ­ κανικού ελληνισ μού. Το οικ οδ όμ ημ α όμ ω ς στέκεται ακέραιο, δεν έχει α π λώ ς π ρ ό σ ο ­ ψη ούτε μόνο θεμέλια- είναι ο λ ο κληρ ω μ ένο και αρτιμελές. Το τι θ α το κάνουμε εμείς οι ιι μια άλλη ιστορία. «Το π ο σ ο σ τό τ η ς ο μ ο ρ φ ιά ς π ου μ ου α ν α λο γ ο ύ σ ε, π άει, τ ο ξ ό δ ε ψ α όλο», είχε γρ ά ψ ε ι πα λαιότερ α. Η ο ­ μο ρ φ ιά σ ώ ζει του ς πο λιτισμούς- και αν πα λ α ιό τ ε ρ α ή ­ ταν γυμνή, αν μετά έγινε αγία, αν κατόπιν μ ε τα μο ρφ ώ ­ θηκε σ ε διανοούμενη, α ν ερ ω τοτρ ό πησ ε με την ένο­ π λ η σ ύγκρ ο υσ η και χάθη κε στη ζούγκλα τω ν ιδ ε ολ ο­ γιών, σ ή μ ε ρ α η ο μ ο ρ φ ιά είναι μίξη ερω τική πο λιτι­ σ μών, λ α ώ ν και νοοτροπιώ ν, είναι κατανόηση της δια­ φ ο ρ ά ς και α π οδ οχ ή της π ο ικιλο μο ρ φ ίας , είναι τέλος α ­ νασ ύνθεσ η και μετουσίω ση, γ ο ν ιμο πο ίη σ η διαπολιτισ μική π ο υ π λ ά θ ε ι το π ρ ό σ ω π ο της ερ χόμενης οι­ κουμένης. Αυτό εκφ ρ άζει η π ο ίη σ η του Ελύτη. Έ ν α χρ ό ν ο μετά την απ οδ ημ ία του, το έρ γο του τ ην ανακαίνιση τω ν αισ θ ήσ ε π ρ ο σ φ έ ρ ε ι νέες ε πιλογές στον άνθ ρ ω π ο π ο υ τώ ρ α δ η μιου ργ εί το δικό Π ΡΟ ΣΑ Ν Α ΤΟ Λ ΙΣΜ Ο Ι του αυτόνομο και χειρ αφ ετημένο π ρ ό ­ σω πο , α φ ο μ ο ιώ ν ο ν τα ς τ ις δ ιπ λές το υ

κ λη ρ ο νο μ ιές κα ι δια μ ο ρ φ ώ ν ο ν τα ς σ ή ­ μ ερ α τη φ υ σιογνω μ ία το υ π έ ρ α κ α ι μ α κριά α π ό α υ τέ ς. Μ ετά τον Ελύτη θα π ρ έπ ει να α ρ χίσ ου με να σ κεφ τόμαστε σ ο β α ρ ά τη δη μιου ρ γ ία νέων πόλεω ν, μ α κριά α π ό τα σ ίγο υρ α λ ιμ άνια της αρχαιότητας και του Βυζαντίου, π ό λεω ν δικώ ν μας πο υ να εκφ ρ άζο υν τη δική μας σ χέση με τον κόσ μ ο και τη δική μας θέση μέσ α του. Χάρη σ ε αυτόν επα νασυ νδεθ ήκα με με ό,τι ουσ ιασ τικό μας π α ρ έ δ ω σ ε το π α ρελθ όν μας. Τ ο νήμ α βρέθηκε- ώ ρ α λ ο ιπ ό ν ν α ανο ίξου με τ α δικά μας πανιά. Η αρχαιότητα δεν μας α νήκει και το Βυζάντιο δεν μας θέλει. Είναι και τα δύ ο νεκρά, π ρ έ π ε ι να χτίσ ουμε τις δικές μας πολιτείες. Έ νας κόσ μ ος π έ ρ α α π ό τις ελληνο ρ ω μαϊκές αρ χαιολο γίες έχει α ρ χί­ σει να χαρ άζει και πρ έπ ε ι να α ρ χίσ ου με να ο ικ οδ ομ ού με την εκκλησ ία μας μ έσ α του. «Ό λα μ ένουν. Εγώ φ εύγω . Ε σ είς να δο ύ μ ε τώ ρα». Α λ ή­ θεια, δεν ξ έρω π ώ ς π ρ έπ ε ι ν α δ ο ύμ ε το έρ γο του Ελύτη: σ αν τ ην α να­ κ εφ αλαίω ση της ομ ορ φ ιά ς σε ελληνικό λ όγ ο ή σ αν μια α ναπότρεπτη ευθύνη π ο υ έθε­ σε επ ί τω ν σ υμ πατρ ιω τώ ν του; Π έρασε η επο χή π ο υ η τέχνη ήταν ναρ κω τικό και αισθητική ε νασ χόλη ση ολίγω ν π ρ ο ­ νομ ιο ύχω ν τεμπέληδω ν. Ναι, εμείς να δο ύμ ε τώ ρ α, εμείς τι θ α κάνουμε γ ια ν α μην ντρ οπ ιάσ ου με τον π οιητή και δ ια λύσ ο υμ ε το έρ γο του. Μ έσα σ ε έναν κόσ μ ο πο υ α λ ­ λ οιώ νει και εξαφ ανίζει τα αρισ του ργ ήμ ατα του παρελθ όντο ς γ ια ν α τ α αντικαταστήσει όχι με ευτελή καταναλωτικά προϊόντα, ό π ω ς θέλο υμ ε να π ισ τεύουμε, α λ λ ά αντίθ ετα με καινο ύρ ια και στερεότερα αρ ισ τουργήματα, ν α δ ο ύμ ε αν θα α ν ακαλύ ψ ου με και π ά ­ λ ι «την α π ώ τερ η ο υ σ ία το υ κόσμου», την α λχημ εία π ο υ «μ ετα τρ έπ ει σ ε πόσιμο χ ρ υ σ ό

Φ .

τ α δ η λ η τη ρ ιώ δ η ν ερ ά π ο υ ρ έ ο υ ν α π ό τ ο ν θ ά ν α το σ τη ζωή». Αυτά λοιπό ν ο Ελύτης, αυτά.

ΒΡΑΣΙΔΑΣ ΚΑΡΑΑΗΣ

Η /I ευκBen οτην ποιηαη ίου Οδυοοοπ Ελυιη Οδνσσέας Ε λ ύ ιψ και Ρόμπερτ Γκρέιβς: Π αράλληλοι; στη Σόφη Σκορδίδη

Ο

ο υ αλική ς καταγω γής Ά γ γλος π ο ιη τής και πε ζ ο γρ ά φ ο ς Ρ όμ τιερ τ Γ κ ρ έιβ ς (Ro­ be rt Graves, 1895-1985) είν α ι γνω σ τό ς στο ελληνικό αναγνω στικό κοινό κυρ ίω ς απ ό του ς «Ε βραϊκούς Μ ύθους» (Ύ ψ ιλον, 1995) κα ι το ισ το ρικό μ υ θιστό ρ ημ α «Ε γώ ο Κλαύδιος» (Κ έδρος 1978, 1996). Η π ο ίη σ ή του δ εν έχει μετα φ ρασ τεί σ τα ε λ ­ ληνικά. Στην Α γ γλία όμ ω ς ο Γκρέιβς συγκα ταλέγεται α νά­ με σ α στους π ιο σ ημαντικούς σ ύγχ ρ ονο υς πο ιη τές της. Αμετάφ ρ αστη σ τα ελληνικά π α ρ α μ έ ν ε ι και μια μελέτη του Γκρέιβς π ο υ ε κ δ ό θη κε το 1948 και με κ άπ οιες ανα θ ε ω ­ ρ ήσ εις ε π α να τυπ ώ θη κε το 1961: «Η Λ ευ κή Θ ε ά -Ισ το ρ ι-

κή Γ ρ α μ μ α τικ ή το υ Π ο ιη τι­ κ ο ύ Μ ύ θ ο υ ». (T h e W hite G o d d ess - A H isto rical G ra m m a r o f P o e tic M yth, εκδ. Faber and Faber), ένα α ­ π ό τ α π λ έ ο ν σ ημ αντικά του έ ρ γα π ο υ έχει χα ρ α κτηρ ισ θεί α π ό του ς Β ρετανούς θ ε ω ρ η ­ τικο ύς Frank K erm ode και Joh n H ollander ω ς ένα «μνη­ μείο της φαντασίας» («a m on um en t o f im agin ation», The O xford A n th o lo g y o f English Literature).

Ω στόσο, Βρετανοί κρ ιτικοί όπ ω ς ο J.M. C ohen και ο Paul O ’Prey θ ε ω ρο ύν π ω ς η «Λευκή Θεά» δ εν είναι μια μελέτη με την αυ στηρή έννοια του όρ ο υ. Κι αυτό διότι δεν διακρίνεται τό σ ο γ ια το αναλυτικό ή κριτικό της πνεύ μα ό σ ο γ ια τον έντονα α φ ο ρισ τικό και υπ οκειμενικό της χαρ ακτήρ α. Σ υνεπώς, καλό θα ήταν να π ρ ο σεγ γίζει κανείς το εν λό γ ω έρ γο με δ ιάθεσ η π ο ιη τική και όχ ι με ε ­ πισ τημονικούς, φ ιλο λογικού ς όρους. Κατά ένα πα ρ ά δ οξο , ίσως, τρ όπ ο, οι θε ω ­ ρητικές απ όψ εις του Γκρέιβς στη «Λευκή Θεά» φαίνεται να «ταυτίζονται» με τον π ο ιη ­ τικό λόγ ο του νομ πελίσ τα π οιητή Ο δ υ σ σ έα Ε λ ύ τ η (1911-1996). Σ υγκεκριμένα, τόσ ο στη μελέτη του Γκρέιβς όσ ο και στην π ο ίη ­ ση του Ελύτη το θ η λυκό σ τοιχείο π α ίζει ρ ό ­ λ ο καταλυτικό: στη «Λευκή Θεά» ο Γκρέιβς αναπ τύσ σ ει μια πο ιη τική μ υ θο λογ ία β ασ ι­ σμένη π ά νω σ ε μη τρ ιαρ χικά πρ ό τυπ α, μ ύ ­ θους και πα ρ α δ όσ εις . Ο Ά γγλος σ υγγ ρα ­ φ έας εστιάζει το ενδιαφ έρο ν του π ά ν ω στη σ η μ α σ ία πο υ μ π ο ρ εί να έχει το θη λυκό σ τοι­ χείο στη λειτο υρ γία της π ο ίη ση ς . Κατά τον Γ κρέιβς, η μυθική μο ρ φ ή της Λευκής Θ ε­ άς α π οτελεί την ενσ ά ρ κω σ η του σ τοιχείου αυτού - μια θε ω ρ ία π ο υ ανάγεται σ ε πα γανιστικές μυ θο λογίες πρ ο χρ ισ τια νικώ ν χρ ό ν ω ν όταν αντί για έναν α π ρ ό σ ω π ο α ρ σ ε ­ νικό θεό, λατρ ευόταν η Μ εγάλη Θ εά της γονιμότητας. Α π ό την άλλη πλευ ρ ά , στο π ο ιη τικό σ ύ μ π α ν του Ελύτη η Λευκή Θ εά του Γ κρέιβς μ ο ιά ­ ζει να βρίσ κεται ενσ αρ κω μένη στις πο λ υ ά ρ ιθ μ ε ς μο ρ φ ές τω ν κορ ιτσ ιώ ν του. Τη σ η­ μα σία του θη λυκο ύ σ τοιχείου στην π ο ίη σ η του Ελύτη την έχουν επισ ημά νει κριτικοί και θ εω ρη τικο ί της λογοτεχνίας όπ ω ς η Ελένη Γλύκατζη-Α ρβελέρ, ο Ν ίκος Φ ωκάς, ο Μ άριο Βίττι (Mario Vitti), ο Βίκτορ Ιβάνοβιτς (Victor Ivanovici), ο Τ ζέφ ρι Κ άρσον (Jeffrey Carson), κ.ά. Ο τελευταίος είναι ίσ ω ς ο μόνος πο υ στη μελέτη του «Μαρίνα» (Χ άρτης, αρ. 21 -23, Ν οέμ β ρη ς 1986), κάνει μια νύξη γ ια τη «Μ αρίνα τω ν Βράχων» του Ελύτη ω ς συγγενή μο ρ φ ή της Λευκής Θ εάς του Γ κρέιβς. Μ ιλώντας γ ια την π ο ίη σ ή του σε μια ρ αδιο φ ω ν ικ ή ε κ πο μπ ή το 1958, ο Έ λ λ ην α ς π ο ιη ­ τής, α να φ ερ όμ ενος στον ονε ιρ ό κ οσ μ ό του, έκανε λ όγ ο γ ια μυστικά και α π ό κ ρ υ φ α τ ο ­ π ία πλη μμ υρ ισ μ ένα α π ό θ ά λ α σ σ α και λου σ μ έ ν α στο φ ω ς, «κατοικημένα α π ό απ ίθανα πλά σμ ατα, α π ό μυθικές μο ρ φ ές γ υ να ικώ ν με μ α κριά μα λλιά και διά φ α ν α σώματα, πο υ κρ ατού σ αν κι έφ ερ ναν στα χ έ ρ ια τους μια ά λλο υ είδ ου ς αγνότητα» (διαβάζω, αρ. 362, σσ. 68). Π ράγματι, α π ό τη Μ α ρ ίν α τω ν Β ρ ά χ ω ν, την Ε λένη και την Π ο ρ το κ α λ έ ν ια μέχρ ι τη Μ ικ ρ ή Π ρ ά σ ινη Θ ά λ α σ σ α και τη Μ α ρ ία Ν ε φ έλ η , για ν α α ν αφ ερ θο ύμ ε σε μερικές περ ιπ τώ σ εις, οι «κόρες-θεές» στοιχειώ νουν τ ον πο ιη τικό κόσ μ ο του Ελύ­ τη. Υ π άρ χει λ ο ιπ ό ν ένα σ ημ είο «ταύτισης» μεταξύ του Γ κρέιβς και του Ελύτη. Η «ταύτι­ ση» αυτή όμ ω ς είναι σχετική- το θή λυ κατέχει β έβ αια εξέχοντα ρ όλ ο στην ποιητική του Ελύτη, α λλά γ ια να δ ο ύμ ε μέχρ ι π ο ιο σ ημ είο ο ι θη λυκές του μο ρ φ ές μ π ο ρ ε ί ν α α ­ πο τελού ν πρ ο σ ω π ίδ ε ς της Λ ε υ κ ή ς Θ εά ς , καλό θ α ήταν ν α εξετάσ ου με π ρ ώ τ α τι λ έει ο ίδιος ο Γ κρέιβς γ ια τη μυθική αυτή μορφ ή.

m

Ηγητεντρα τον ποιητή Π ρώ τ’ α π ’ όλα, ο Γκρέιβς κάνει λό γ ο γ ια έναν π α ν ά ρ χ α ιο πο ιη τ ικ ό γ λ ω σ σ ικ ό κώ δ ικ α π ο υ ήταν η π ο ίη σ η του «παρθένου» ανεπ εξέρ γασ το υ λόγ ου . Σ ύ μ φ ω ν α π ά ντα με τον Γ κρέιβς, σ πα ρ ά γμ α τ α κα ι π α ρ α λ λ α γ έ ς του ε π ιβ ίω σ α ν στο χ ρ ό ν ο μέ σ α α π ό τ α α π ό ­ κρ υ φ α μυ σ τήρ ια της Ελευσίνας, της Σ αμ οθ ράκη ς , διδάχτη κε σ ε π ο ιη τικές σ χολές της Ο υ αλίας και της Ιρ λανδίας και τρ α γο υ δ ή θ η κ ε α π ό β ά ρ δο υς του μεσ αίω να. Στο βιβλίο ο Γ κρέιβς α π οπ ε ιρ ά τ α ι ν α διε ισ δύ σ ε ι σ τα μυ σ τικά της γ λ ώ σ σ α ς αυτής μέ σ α α ­ π ό π ο λύ π λ ο κ ο υ ς (ανα)σ χη ματισ μ ού ς και (ανα)γ ραμ μα τισ μο ύς στίχω ν ο υ α λ ικ ώ ν ρ α ­ ψ ω δ ιώ ν του 13ου αιώ να, αναλύ οντας π α ρ ά λ λ η λ α κείμ ενα α ρ χ αίας ιρ λ α ν δικ ής και ε λ ­ ληνικής πο ίη σ η ς , Η ρόδοτο, Π λού ταρ χο και άλ λ ο υς α ρ χ αίου ς ή μη συγγ ραφ είς. Ο π ο ιη τικός λ όγ ος του Ελύτη β έβ αια μο νάχ α α νεπ εξέρ γασ το ς δεν είναι. Α λ λ ά η λ ε ­ πτή επ εξ έ ρ γα σ ία α π ό την ο π ο ία έχει π ε ρ ά σ ε ι η π ο ίη σ ή του πρ ο ϋ π ο θ έ τ ε ι μια «ανά­ δυση» σ ε πε ρ ιο χ έ ς α π ’ ό π ου μ π ο ρ ε ί κανείς ν α α π ο σ τ α σ ιο π ο ιη θ ε ί α π ό τ ην ίδ ια τη γλώ σ σ α , α π ό τη λέξη έτσι ό π ω ς τ ην έχει μά θει ή σ υνηθίσ ει. Κατά συνέπ εια, ο «ξε­ φ λου δισμ ένος» λ όγ ος α π α λ λ ά σ σ ε τ α ι α π ό τ ο «νεκρό δέρμα» του και μετασχηματίζε­ τα ι σ ε μια «παρθένα» λ α λιά, η ο π ο ία κάνει τ α π ά ντα ν α μοιάζο υν μετα μο ρφ ω μ ένα. Μ έσα α π ό αυτό τ ο πρ ίσ μ α , η π ο ίη σ η του Ελύτη βρίσ κεται κοντά σ ε αυτό π ο υ ο Γκρέιβς ονο μά ζει ανεπ εξέρ γασ το π ο ιη τικό λό γ ο «μαγικών ιδιοτήτων» (m agical qualitie s). Αυτή ακρ ιβ ώ ς η π ο ίη σ η «μαγικών ιδιοτήτων», κατά τον Γ κρέιβς, υμνούσε, δό ξαζε τη Μ ούσα, την Τ ρ ιπλή Θ εά ή α λλιώ ς, Λευκή Θεά, η ο π ο ία α π οτελεί σ ύ μ β ο λ ο της ιερής θη λυκή ς αρ χ ής του σ ύμπαντος. Η Λευκή Θ εά είναι επ ίσ η ς μια θεϊκή γυ να ικεία μ ο ρ ­ φή, είναι η γη τ ε ύ τ ρ α τ ο υ πο ιη τή, αυτό π ο υ ο Γκρέιβς α π ο κ α λ ε ίτ ο «μοναδικό θέμα» (single po etic them e) του ποιητή. Η σ χέση του πο ιη τή με τη Λευκή Θ εά είναι ιερή: ο πρ ώ τ ο ς έχει μια α π ό κ ρ υ φ η ε π ικ ο ι­ νω νία μαζί της. Εκείνη είναι η πη γ ή της π ο ιη τικής λειτο υρ γίας, της μυστικής ζω ής του πο ιη τή. Κατά τον Γ κρέιβς, το δέο ς και η ένταση π ο υ μ π ο ρ ε ί να καταλάβ ει τον πο ιη τή κατά τη διά ρκεια της γ ρ α φ ή ς πρ ο έ ρ χ ε τ α ι α π ό την αό ρατη π α ρ ο υ σ ία της Λ ευκής Θ ε­ άς. Μ άλιστα, σ ε μια έξ α ρ σ η «ποιητικής αδείας», ο Γ κρ έιβ ς π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι τη Θ εά ω ς «μια υπέρ οχη, λεπτή γυ να ίκα με μα κ ρ ιά μύτη, χ λ ω μ ό π ρ ό σ ω π ο σ α ν του θανάτου, χείλη κατακόκκινα και μα κ ρ ιά ίσ ια μαλλιά» (The W hite G o d d e s s, σσ. 24). Και συνεχίζει: «α­ δυ νατώ να σκεφ τώ κάπ οιο ν α λ η θινό π ο ιη τή α π ό τ ον Ό μ η ρ ο κα ι μετά π ο υ να μη ν έχει καταγρ άψ ει κ ά π ο ια συνάντη σ η μαζί της» (ο.η .). Στον κατάλο γο τω ν «αληθινώ ν π ο ιη ­ τών» πο υ κατέγρ αψ αν τη «συνάντησή» του ς με τη Λ ευκή Θ εά μέσ α στο έρ γο τους, ο Γκρέιβς σ υμ πε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι τον Τζον Κιτς (αναφ έρετα ι στο π ο ίη μ α «Belle D am e Sans Merci»), τον Τζον Ντον και το π ο ίη μ ά του «Λ Fever», τον Σ πένσ ερ και τη «Ν εραϊδοβασίλισ σ ά» του, τον Κόλριτζ και τ ον «Ancient Mariner», α λ λ ά και τ ο ν Σ α ίξπ ηρ κα ι τον «Μ άκβεθ» του, ό π ου ο Γ κρ έιβ ς αναφ έ ρ ε ι τις τρ εις μά γισ σ ες ω ς π α ρ α λ λ α γ έ ς της τ ρ ι­ πλή ς Εκάτης, κ λ ηρ ο νόμ ου της σκοτεινής π λ ε υ ρ ά ς της Μ εγάλης Θ εάς. Γενικά, ο Γ κρ έιβς δίνει μεγάλη σ η μ α σ ία στη σκοτεινή π λ ε υ ρ ά της Λ ευκής Θ εάς (όπου η α γν ό­ τητα της λ ε υ κ ό τητά ςτη ς έχει εδ ώ αντικατα σταθεί α π ό τη χ λ ο μ ά δ α ενός πτώ ματος, ε ­ νός απ οκρ ου σ τ ικ ού φ άσ ματο ς), κάτι π ο υ δ εν ισ χύει σ ε κα μ ία πε ρ ίπ τ ω σ η στον Ελύτη, ο ι κόρ ες του ο π οίου β ρ ίσ κονται π ο λ ύ π ιο κοντά στη θεότητα της Α φ ρ οδ ίτη ς ή της Δ ή­ μητρας («αναζητήσετε και ευρ ή σετε/την μικρή Κ υνηγέτιδα/που α π ά γ ε ιτ ο α μ ύ γ δ α λ ο τ ο υ κόσμου», λέ ε ι στα Τρία Π ο ιή μ α τα μ ε Σημ α ία Ε υ κα ιρία ς, Ίκ α ρ ο ς , 1982, σσ. 28) π α ­ ρ ά στην εφ ιαλτική Εκάτη. Έ ξ ω α π ’ ό λ ’ αυτά όμ ω ς, η «Μούσα», έτσι ακ ρ ιβ ώ ς ό π ω ς την π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι ο Γ κρ έιβς π α ­ ρ απάνω , δεν υ π άρ χ ει στον Ελύτη. Το π ρ ό β λ η μ α ε δ ώ έγκειτα ι στην τ άσ η του Γ κρέιβς να κυρ ιο λεκτεί και ν α α ναλώ νεται σ ε π ε ρ ιγ ρ α φ έ ς α π ο δ υναμ ώ νοντας τ ο ίδ ιο το ό ρ α μ ά του. Το π ρ ο δ ίδ ε ι θέτοντάς του συγκεκρ ιμένα, λογ ικ ο φ α ν ή ό ρ ια και π ερ ιο ρ ισ μ ο ύ ς . Η

πρ ο σ έγ γισ ή του είναι π α ρ ό μ ο ια με εκείνη τω ν Δ υτικώ ν θεο λόγ ω ν οι οπ οίοι, κατά π α ­ ράδο σ η, αντιλαμβάνονται το Θ εό ω ς συγκεκριμένη, ξεχω ριστή οντότητα π ο υ «βρί­ σκεται» σ ε κάπ οιο ν ά λλο χ ώ ρ ο και διάσ ταση. Η θέσ η αυτή είναι αντίθ ετη με την Α να­ τολική θεο λογ ική π α ρ ά δ ο σ η πο υ θέλει το Θ εό να είναι μ ια έννοια, η ο π ο ία ξεφ εύγει α ­ π ό τις δυνατότητες της α ν θ ρώ π ινη ς λογικής. Ω ς εκ τούτου δεν μ π ορ ο ύμ ε να είμαστε σε θέση να π ερ ιγ ρ ά φ ο υ μ ε το Θ εό π ο υ είναι το απ όλυ το μυστήριο. Γ ι’ αυτό και ο ο ρ ­ θό δο ξος (και την ίδ ια στιγμή π α ρά δ οξο ς) τρ όπ ος ν α μιλήσ ου με γ ια το Θεό είναι μέσ α α π ό τη σ ιω π ή. Α νάλογα, τα «διάφ ανα κορίτσια» του Ελύτη τα τυλίγει ένα μυ σ τήρ ιο κα ι εντάσ σ ονται σ ε ένα π ο ιη τικό όρ α μ α π ο υ συνδ υάζει αυτού του εί­ δο υς την ανατολίτικη θεο λογ ική π α ρ ά δ ο σ η με έναν π ρ ο χρ ισ τιανικό ανιμιστικό πα γανισ μό . Μ όνον έτσι ο ι αινιγματικές, ευά λω τες α λ λ ά και θα υμ ατου ργές κοπ έλες της πο ίη σ ή ς του μ π ο ­ ρ ούν να ιδ ω θο ύν ω ς π ρ ο σ ω π ε ία του anim a της Robert Graves Λ ευκής Θεάς. Χ αρ ακτηριστική είναι εξάλλου η σ πο υδ αιό τητα του «λευκού» στην π ο ίη σ η του Ελύτη: στο π ο ίη μ α «Περί Πολιτείας», μετά το όραμα-ονείρω ξη με τη «γυμνή γ υ να ίκ α μ ε τη ν π ρ ά σ ιν η ά χ ν η σ τα / μ α λλιά κ α ι τ ο χ ρ υ σ ό συρμ ά τιν ο γιλέκο», ο πο ιη τής «με μανία» συνεχίζει να γ ρ ά φ ει γ ια τη δική του ιδανική πολ ιτ ε ία « μ εσ ’

THE WHITE GODDESS

σ τη ν ά κ ρ α κ α τά ν υ ξ η το υ α π έ ρ α ν το υ γλα υ κ ο ύ» (Το Φ ω τό δ εν τρ ο ή η Δ έ κ α τη Τ έτα ρ τη Ο μ ορ φ ιά , Ίκαρο ς , 1971, σσ. 23).

Πορεία μέσα στο μυστήριο Σε αντίθεση με την εμμ ονή του Γκρέιβς ν α π ε ­ ρ ιγρ ά φ ει τη Θ εά και να την ταυτίζει με την «έ­ μπ νευσ η του ποιητή», η σ η μ α σ ία της π α ­ ρου σίας της Λ ευκής Θ εάς στον Ελύτη είναι π ε ­ ρισ σό τερ ο π ο λυδ ιάσ τατη και πρ ο ϋπ οθ έ τ ε ι μια π ο ρ εία: η Θ εά δείχνει να είναι το σ ύ μ ­ βολο του Μ υστηρίου π ο υ τυλίγει το σύμ παν, την α νθ ρώ π ινη ύπαρ ξη. Μ έσα α π ό τη γ ρ α φ ή ο πο ιη τής δ εν π α σχ ίζει ν α ε ρ μη νεύσ ει ή ν α εξηγή σ ει τ ο Μ υστήριο, α λ λ ά να του δ ώ σ ει μια μο ρ φ ή. Έ ν α σ χήμα, το ο π ο ίο όμ ω ς δ ιαρκώ ς μεταβάλλεται: «Κάθε όνο­ μα φ έγγει γ ια λίγο μέσ α σ τα σκοτεινά κι ύστερα σ β ήνει και χάνεται», μας λέει ο π ο ιη ­ τής στο «Η μ ερο λό γιο ε ν ό ς Α θ έ α το υ Απ ριλίου» (Ύ ψ ιλον, 1984, σσ. 30). Η Λευκή Θ εά είναι μια κοσ μική ερ ω μένη π ο υ «δίνεται» στον ποιητή μ έσ α σε μια (φ ευγαλέα) στιγμή Απ οκάλυ ψ η ς. Μ έσα σ ε αυτή τη στιγμή η Θ εά α π οκαλύ πτεται και ω ς μο ρ φ ή Ετερότη­ τας. Μ ε ά λλα λόγια, πρ ό κ ε ιτ α ι γ ια μια π ο ρ ε ία α φ ύ πνισ η ς της συνείδησ η ς μ έσ α απ ό τον τρ όμ ο π ο υ π ρ ο κ α λ ε ί το Ά λλο και π ο υ ο δ ηγ εί στη συνειδητο πο ίη ση ότι το Έ τερο ν δεν είναι π α ρ ά η άλλη πλ ε υ ρ ά του εαυτού του ποιητή. Τούτη ακρ ιβώ ς τ ην π ο ρ ε ία θα εξετάσ ου με πα ρακάτω . Το δέο ς π ο υ νιώ θ ει ο πο ιη τής δεν «βιώνεται» στον Ελύτη έτσι απ λοϊκά ω ς «έμπνευση πο υ φ έρ νει η Θεά», α λλ ά ω ς μια επα φ ή με το Άγνωστο. Είναι μια εκστατική α λ λ ά και οδ υνη ρ ή αίσ θ ησ η ελευθ ερ ίας μ έσ α α π ό τ ην ο π ο ία ο πο ιη τής ξαναγεννιέται, και βέ­ βαια, κάθε είδ ου ς γέννη ση είναι γεμάτη π όνο. Μ έσα σε μια τέτοια δ ια δ ικ α σ ία η Θ εά «υπαγορεύει» στον πο ιη τή το Μ υστήριο: «Το

ft

σ τό μ α π ο υ είν α ι δα ίμ ο ν α ς μ ιλιά κ ρ α τ ή ρ α ς I [ ...] I Το σ τόμ α σ ο υ μ ιλάει μ ε τε τρ α κ ό σ ια ρ ό δ α / Δ έρ ν ει τα δ έ ν τρ α λιγώ νει ό λη τη γη /Χ ύ ν ει μ έσ ' σ το κο ρ μ ί τ η ν π ρ ώ τη αν α τρ ιχίλα »

Θέμα τον Μήνα

(Ή λιο ς ο Π ρ ώ το ς , Ίκ α ρ ο ς , 1949, σ σ. 37). Α νάλο γα, στο π ο ίη μ α «Λευκή Θεά» π ο υ είναι π ρ ο μ ε τ ω π ίδ α του ομ ώ ν υ μ ο υ β ιβλίου, ο Γ κρέιβς γ ρ ά φ ε ι π ω ς αναζητά τη Θ εά «στην κεφ α λή τ ου ηφ α ισ τείου » («seekin g her at th e v o lc a n o ’s head», The W hite G o d d e s s, σσ . 5). Στα «Τρία Π ο ιή μ α τα μ ε Ση μ α ία Ε υ κα ιρ ία ς» η α γ ω ν ία της γ ρ α φ ή ς ορ ίζεται ω ς α ν α γ κ α ι­ ότητα ζω ής. Τη «φωνή» π ο υ γυ ρ ε ύ ε ι ο πο ιη τ ή ς τη β ρ ίσ κ ε ι με τ α μο ρ φ ω μ έ ν η σ ε μ ια ατί­ θα σ η κοπ έλα:

είν α ι π ο υ μ ια ν ζω ή ο λ ό κ λ η ρ η έξ ω α π ’ τ α τ ε ίχ η κ υ νη γ ά ω φ ω ν ές σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν α : μ ια φ ω νή π ο υ ελ ε υ θ ε ρ ώ ν ε τα ι σ α ν κ ό ρ η ω ρ α ία κ α ι β ά λ ν ε τα ι ν α τ ρ έ χ ε ι μ ε το υ ς μ ικ ρ ο ύ ς γ λ ο υ τ ο ύ ς κ α ι τ α μ εγ ά λ α ξ έ π λ ε κ α μ α λλιά (σσ. 34) Ο ι Ελυτικές κ όρ ες μο ιάζο υν άπιασ τες. Η κ α θ ε μ ιά έχ ε ι τη δική τ ης ιδιαιτερότητα. Ό λες τ ου ς ό μ ω ς ρ υθ μίζο υν και κατευ θύ νου ν αυτό π ο υ ο νο μ π ε λ ίσ τ α ς πο ιη τ ή ς απ οκ α λεί «ο μυ σ τικός μη χ α ν ισ μό ς τω ν μ ε τα μο ρφ ώ σ εω ν» (δια βά ζω , αρ. 362, σσ. 68), τ ον ο π ο ίο κλείνει σ ε λ α ν θ ά ν ο υ σ α κατάσ τασ η η πρ αγμ ατικό τητα» (ο.π .). Π ρ ό κειται όμ ω ς γ ια μ ια διε σ τ ρα μ μέ ν η ά π ο ψ η π ά ν ω στο τι εσ τί πρ α γμ α τ ικ ό τ ητ α (σ ο φ ά ο Ν α μ π ό κ ο φ έ­ γ ρ α φ ε ότι «η λέξη π ρ α γμ α τικό τητα θ α έ π ρ ε π ε ν α γ ρ ά φ ε τ α ι π ά ν τ α με εισ αγω γικά»). Ο ι κόρ ες λέν ε στον πο ιη τή: «Μ άθε ν α π ρ ο φ έ ρ ε ις σ ω σ τ ά την πρ αγμ ατικό τητα» (Μ ι­ κ ρ ό ς Ν α υ τίλ ο ς , Ίκ α ρ ο ς , 1985, σσ. 118). Τ ελικά, η Θ εά η ίδ ια γ ίνετα ι η απ όλ υ τ η π ρ α γ ­ ματικότητα του άν α υ δο υ πο ιη τή:

Ό τ α ν α σ τ ρ ά φ τ ε ις σ το ν ή λιο π ο υ γ λ ισ τρ ά ε ι επ ά ν ω σ ο υ σ τα γ ό ν ε ς κι α θ ά ν α το υ ς γ υ α κ ίν θ ο υ ς κα ι σ ιω π ές, ε γ ώ σ ’ ονομ ά ζω μ όνη π ρ α γ μ α τικ ό τη τα . Ό τα ν γ λ ιτώ ν εις το σ κ ο τά δ ι κ α ι ξ α ν ά ρ χ ε σ α ι μ ε τη ν α ν α το λ ή , π ηγή, μ πουμ πούκι, α χ τίδ α , εγ ώ σ ’ ο νο μ ά ζω μ ό νη π ρ α γ μ α τικ ό τη τα . Ό τ α ν α φ ή ν ε ις α υ το ύ ς π ο υ α φ ο μ ο ιώ ν ο υ ν τα ι μ έ σ ’ σ τη ν α ν υ π α ρ ξ ία κα ι ξ α ν α π ρ ο σ φ έ ρ εσ α ι α νθρώ π ινη , ε γ ώ α π ό τ η ν α ρ χ ή ξυ π νώ μ έσ α σ τη ν α λ λ α γ ή σ ο υ... (Προσανατολισμοί, Ίκαρος, σσ. 118) Ό π ω ς είπ αμε, σ ε αντίθ εσ η με τ ο ν Γκρέιβ ς π ο υ στη «Λευκή Θεά» επιδ ίδ ε τ α ι σ ε μ ια λ ε ­ π το μ ερ ή (και μ ά λ λ ο ν άστοχη) π ε ρ ιγ ρ α φ ή της μυθικής μ ο ρ φ ή ς τ ης θεότητας, στον Ελύτη μα ς δίνονται κά π ο ιε ς ιδ ιότητές τ ης α λ λ ά ο υ σ ια σ τ ικ ά β ρ ίσ κεται π ά ν ω κ α λ υ μ μ έ ­ νη α π ό ένα π έ π λ ο μυ σ τηρ ίο υ. Αν υ π ά ρ χ ο υ ν σ τοιχεία π ε ρ ιγ ρ α φ ή ς , α υ τά έχ ου ν να κ ά ­ νο υ ν με τ ο φ υ σ ικ ό π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν της Θ εάς π ο υ σ υ μ π ίπ τ ε ι α π ό λ υ τ α με το ν πα γα ν ισ τ ικ ό μ ύ θο της Μ εγάλης Θ εάς π ο υ τη θέ λ ε ι α ρ χ ό ν τ ισ σ α τ ω ν φ υτώ ν, τ ω ν λ ο υ λ ο υ δ ιώ ν και τ ω ν ζώων:

Α κ ό μ α μ ια φ ο ρ ά μ έσ α σ τις κ ε ρ α σ ιέ ς τ α δ υ σ ε ύ ρ ε τ α χ ε ίλ η σ ου. Α κ ό μ α μ ια φ ο ρ ά μ έσ α σ τις φ υ τικ έ ς α ιώ ρ ε ς τ ’ α ρ χ α ία σ ο υ ό ν ειρ α . Μ ια φ ο ρ ά μ έσ α σ τ ’ α ρ χ α ία σ ο υ ό ν ειρ α τ α τρ α γ ο ύ δ ια π ο υ α ν ά β ο υ ν κα ι χ ά ν ο ν τα ι. Μ έ σ α σ ’ α υ τά π ου α ν ά β ο υ ν κ α ι χ ά ν ο ν τα ι τ α ζ ε σ τ ά μ υ σ τικ ά τ ο υ κόσ μ ου . Τα μ υ σ τικ ά τ ο υ κόσ μ ου. (Προσανατολισμοί, σσ. 111) Η θ εά ανατ ρ έ πε ι δεδ ομ έ ν ε ς αντιλή ψ εις π ε ρ ί π ρ α γμ α τικό τητα ς κα ι π ρ ο β ά λ λ ε ι το Μ υσ τήριο. Π ρο β ά λ λ ε ι τ η ν αντίθετη εκ δ ο χ ή (versio n) τ ης μ ο ρ φ ή ς του π ο ιη τ ή α λ λ ά και ό λ ω ν εκείνω ν τ ω ν πρ α γμ ά τ ω ν , μ ο ρ φ ώ ν κ αι σχημ άτω ν, π ο υ όχ ι μό νο το ν πε ρ ιβ ά λ λ ο υ ν α λ λ ά κα ι π ο υ π ε ρ ιέχ ει. Π οια η σ χ έ σ η μεταξύ της δικ ή ς μου μ ο ρ φ ή ς με εκείνη π ο υ με

κοιτά μέσα από τον καθρέπτη; ή πάλι, ποια η σχέση μεταξύ φωτογραφίας και αρνητι­ κού; ίσως, το ότι δεν είναι παρά οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η Θεά λοιπόν διαθέτει τη δύναμη να επαναφέρει τον ποιητή σ’ εκείνη την κατάσταση της «οπτικής γωνίας» ενός νεογέννητου βρέφους που αντικρίζει για πρώτη φορά τον κόσμο. Ένα βρέφος που διαθέτει συνείδηση, μνήμη και μιλιά. Συνείδηση που του επι­ τρέπει να αντιλαμβάνεται, να επεξεργάζεται και να φιλτράρει τον κόσμο που τον πε­ ριβάλλει αλλά και που κρύβει μέσα του. Μνήμη, με την έννοια της έστω και φευγαλέ­ ας αίσθησης του μηδενός που προηγείται της ύπαρξης και που τελικά τη γεννά· ανα­ μνήσεις από μια «προηγούμενη ζωή» που δίνει τη θέση της σε μια καινούρια. Τέλος, μιλιά για να εκφράζει και να εκφράζεται. Η μιλιά αυτή έχει πάντα κάτι το σπαραχτικό όπως, ας πούμε, η κραυγή ενός νεογέννητου βρέφους πάλι που το τραβούν βίαια α­ πό την κοιλιά της μητέρας...

Αποκάλυψη: Η θεά ζος μορτρή ετερότητας Είναι γνωστή η εμμονή του Ελύτη στη σημασία της στιγμής ως η ελάχιστη μονάδα χρόνου μέσα στην οποία είναι δυνατόν να νιώ­ θουμε, να βιώσουμε το θαύμα, «τα ζεστά μυστικά του κόσμου»: όπως γράφει και στον Μ ι κ ρ ό Ν α υ τ ίλ ο , «χρωστάμε στη διάρκεια μιας λάμψης την πιθανή ευτυχία μας» (σσ. 83). Ο Μ. Βίτι κάνει λόγο για την «αποκαλυπτική στιγμή» στην οποία «ολοένα συχνότερα προβάλλουν α­ νήλικες θηλυκές παρουσίες με την αποστολή να φέρουν μηνύματα από έναν άλλο κόσμο, α­ πό το άγνωστο» ( Ο δ υ σ σ έ α ς Ε λ ύ τ η ς , Ερμής, σσ. 299). Η Ιταλίδα ανθρωπολόγος και γλωσσο­ λόγος Μανουέλα Νταν Μασκέτι (Manuela Dunn Mascetti) μας πληροφορεί ότι «η Μούσα εμφα­ νίζεται στη μυθολογία σαν η Θεά, που γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στο γνωστό και στο ά­ γνωστο και γι’ αυτό είναι τυλιγμένη σ’ ένα πέ­ πλο μυστηρίου» (Τ ο Τ ρ α γ ο ύ δ ι τ η ς Θ ε ά ς Ε ύ α ς , Γκοβόστης, 1995, σσ. 56). Ο ποιητής μπροστά στη Θεά είναι ένας «α­ γράμματος». Δεν ξέρει να «διαβάζει» τον κό­ σμο τον πίσω από τα ορατά, δεν ξέρει να «προ­ φέρει σωστά την πραγματικότητα». Έτσι, στο ποίημα «Ο αγράμματος και η Ωραία» από τις «Έξι και Μια Τύψεις για τον Ουρανό» (Ίκαρος, 1960) με την εμφάνιση της άγνωστης και μυστηριώδους γυναικείας φιγούρας οι μη­ χανισμοί των μεταμορφώσεων, για τους οποίους κάναμε λόγο πρωτύτερα, τίθενται σχεδόν αυτόματα σε λειτουργία: μέσα από μηχανισμούς αποστασιοποίησης, οι οποί­ οι εγκαθιδρύουν μια ατμόσφαιρα απόκοσμη και ζοφερή, το «τοπίο» γίνεται ουσιαστι­ κά ένα με την Ωραία και η θαμπάδα που καλύπτει τα πάντα χάνεται: «καθαρότη απί­ στευτη άφηνε, σε μέγα βάθος μέσα της, το / αληθινό τοπίο να φανεί» (σσ. 9). Η διαδι­ κασία είναι επώδυνη αλλά και λυτρωτική. Η κοσμική μοναξιά του «αγράμματου» «σκόρπισε και γέμισε άστρα» (σσ. 10). Όπως και στα « Τ ρ ία Π ο ιή μ α τ α μ ε Σ η μ α ία Ε υ κ α ιρ ία ς » , ο ποιητής μας λέει πως δίχως το δέος και τον τρόμο δεν κάνουμε τίποτα: «ας τρομάξουμε μήπως και ξυπνήσει / μέσα μας η γαλήνη κι η ανάγκη της / απλώσει κάμπο-σχηματίσει επάνω στα νερά νέα γη» (σσ. 17). Σύμφωνα με τον Γκρέιβς, η Θεά είναι η «Κυρία των Άγριων Πραγμάτων» (Lady of Wild

Things), ενώ ο ποιητής έρχεται από τον «εξημερωμένο» κόσμο που τον ανέθρεψε αλ­ λά και που τον περιορίζει. Μέσω της Θεάς ο ποιητής φτάνει σε αυτό που ο Jean Pierre Vernant αποκαλεί περιοχή «μεθοριακών ζωνών όπου το Έτερον εκδηλώνεται μέσα από την επαφή που διατηρεί κανείς τακτικά μαζί του, όπου άγριο και καλλιεργη­ μένο βρίσκονται πλάι πλάι ασφαλώς για να αντιπαρατίθενται, αλλά και για να διεισδύ­ ει το ένα μέσα στο άλλο» (Τ ο Β λ έ μ μ α τ ο υ Θ α ν ά τ ο υ , Αλεξάνδρεια, 1992, σσ. 18). Αυτή η «διαλεκτική αντιθέτων» εκφράζεται μέσα από τη συνεχή ανταλλαγή και εναλλαγή μονολόγων ανάμεσα στον Αντιφωνητή και τη Μαρία Νεφέλη του ομώνυμου ποιήμα­ τος. Η Μαρία Νεφέλη βεβαίως είναι ίσως το μόνο από τα «κορίτσια» του Ελύτη που φαντάζει λιγότερο φανταστική και περισσότερο «πραγματική» σε σχέση, για παρά­ δειγμα, με τη Μαρίνα των Βράχων ή την Ελένη. Εννοείται ότι σε ένα σύνθετο ποίημα, όπως είναι η «Μαρία Νεφέλη», οποιουδήποτε είδους γενικεύσεις είναι παρακιν­ δυνευμένες, όμως η φύση της ομώνυμης «ηρωίδας» δεν παύει να είναι διπλή, κάτι που υποδηλώνει και το συμβολικό της όνομα: Νεφέλη-νεφέλωμα, κ.ο.κ. Η Μαρία Νε­ φέλη υπερβαίνει τη «γήινη» υπόστασή της και μετουσιώνεται σε κάτι αιθέριο, υπερπραγματικό. Εξάλλου, δεν είναι λίγες εκείνες οι στιγμές που παρουσιάζεται σχεδόν ταυτισμένη με τη Σελήνη, η οποία λατρευόταν ως θεότητα και η οποία, με τη σειρά της, ταυτιζόταν με τη Λευκή Θεά, κυρίως διότι ο κύκλος της είναι ταυτόσημος με τον κύκλο της γυναίκας: Ροές τ η ς θ ά λ α σ σ α ς κ α ι σ ε ι ς τ ω ν ά σ τ ρ ω ν μ α κ ρ ιν έ ς ε π ιρ ρ ο έ ς - π α ρ α σ τ α θ ε ίτ ε μ ο υ ! Α τ ι' τ α ν ε ρ ά τ η ς ν ύ χ τ α ς τ ’ ο υ ρ α ν ο ύ κ ο ιτ ά ξ ε τ ε π ω ς α ν ε β α ίν ω α μ φ ίκ υ ρ τ η σ α ν τη νέα Σ ε λ ή ν η κ α ι σ τ α λ ά ζ ο ν τ α ς α ίμ α τ α (Μ αρία Ν εφ έλη,

Ίκαρος, 1978, σσ. 18).

Την ίδια στιγμή δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η «γήινη» υπόσταση της Μαρίας Νεφέ­ λης δεν περνά στο περιθώριο: τούτο γίνεται ιδιαίτερα έντονο από το γεγονός ότι εί­ ναι πολύ ομιλητική σε σχέση πάντα με τις σιωπηλές κόρες άλλων ποιημάτων που είτε με το χέρι «αντιγράφουν τ’ ασύλληπτα» (Τ ρ ία Π ο ιή μ α τ α , σ σ . 18) είτε φυσούν μέσα σ ε κοχύλια, παραμένουν πάντα αμίλητες (διόλου τυχαίο που αγαλματίδια αρχαίων θεαινών ήταν φτιαγμένα δίχως στόμα συμβολίζοντας έτσι την ιερότητα της σιωπής). Από αυτή την άποψη, η Μαρία Νεφέλη αποτελεί εξαίρεση, η οποία όμως επιβεβαιώνει τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της ποίησης του Ελύτη. Όπως και να ’χει, το στοιχείο της ακατάπαυστης ομιλίας, της ανάγκης της κοπέλας να εκφραστεί, τη φέρνει πιο κοντά στον Αντιφωνητή-ποιητή με τον οποίο έχουν αντί­ θετες κοσμοθεωρίες. Φαινομενικά διαφωνούν, στο βάθος όμως, όπως ομολογεί και ο ίδιος ο Ελύτης, «υπάρχει ένα σημείο όπου συναντιούνται» (δ ια β ά ζ ω , αρ. 362, σσ.

73), η Μαρία Νεφέλη είναι η «ανάποδη πλευρά του εαυτού του» ( ο .π ., σ σ . 72).

Το Θήλυ Ζύς καθρέτιτης τον ποιητή Ισχύει λοιπόν η εξής παραδοξότητα: το Έτερον δεν θα το βρει ο ποιητής παρά βαθιά στην άβυσσο μιας ψυχής που δεν είναι άλλη από τη δική του. Κι αν δεχθούμε ότι βιο­ λογικά το θηλυκό είναι πιο αδύναμο, πιο ευάλωτο ή ευαίσθητο από το αρσενικό, τότε η Θεά, παρά τον τρόμο ή την εξουσία που όπως επιμένει και ο Γκρέιβς, ασκεί στον ποιητή, εκφράζει τη θέση ότι η αδυναμία, η τρυφερότητα, η ευαισθησία είναι στο βά­ θος μεγάλες δυνάμεις υποβαθμισμένες από έναν κόσμο πατριαρχικό σε «αδυνα­ μίες». Είναι θα ’λεγε κανείς, γενεσιουργός δυνάμεις του σύμπαντος και συμβολίζουν τη φρεσκάδα της ύπαρξης σε αντίθεση με τη σκληρότητα και την τραχύτητα που εί-

ναι δείγματα ακαμψίας και έχουν περισσότερο να κάνουν με το θάνατο παρά με τη ζωή. Ειδικά στον Ελύτη το στοιχείο αυτό είναι ακόμα πιο έντονο καθώς οι μορφές της Θεάς είναι αποτυπωμένες σε μικρά κορίτσια που κατά βάθος κρύβουν θαυμα­ τουργές δυνάμεις. Και βέβαια, συσχετίζονται ή και ταυτίζονται ακόμα με το απόλυτο σύμβολο ρευστότητας, ευλυγισίας και ροής, το νερό, τη θάλασσα: «Πρόσωπο υδάτι­ νο / φτασμένο σαν το φως / άστρου που χάθηκε / πριν αιώνες» λέει ο ποιητής για τη Μαρία Νεφέλη (σσ. 72), ενώ είναι τέτοια η δύναμη και η σοφία που κρύβει μέσα του το θήλυ που «Βαθιά στην αγκαλιά» της Μικρής Πράσινης Θάλασσας του ομώνυμου ποιήματος ο ποιητής ανακαλύπτει εκστασιασμένος «Κομμάτια πέτρες τα λόγια των θεών/ Κομμάτια πέτρες τ’ αποσπάσματα του Ηράκλειτου» (Τ ο Φ ω τ ό δ ε ν τ ρ ο , σσ. 27).

Επίλογος Ανακεφαλαιώνοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Λευκή Θεά είναι μια συμβολική, μυθική μορφή, η οποία στηρίζει τον ποιητή στο να επαναφέρει από τη λήθη τη χαμέ­ νη γλώσσα του ενστίκτου, της διαίσθησης και των αισθήσεων «ταξιδεύοντάς» τον στα άδυτα της συνείδησής του. Εκείνη είναι που κρύβει μέσα της όλα όσα δεν του έ­ χει επιτραπεί να εξωτερικεύσει. Ο ποιητής αποκτά ένα νέο πρόσωπο κοιτάζοντας στον καθρέπτη που έχει ορθώσει η Θεά, δείχνοντάς του έστω και φευγαλέα την «α­ νάποδη πλευρά» του εαυτού του, το Άλλο που κουρνιάρζει βαθιά μέσα του. Είναι λοι­ πόν ένα «ταξίδι» έξω από τον εαυτό και μετά ξανά πίσω και μέσα στον εαυτό, ένας α­ έναος κύκλος όπου το αίνιγμα δεν λύνεται ποτέ, δεν εξηγείται αλλά παραμένει ζω­ ντανό τόσο μέσα στον κόσμο όσο και στο είναι του ποιητή. Εν κατακλείδι, αν και υπάρχουν κάποια κοινά σημεία ανάμεσα στο πώς αντιμετωπί­ ζουν το θήλυ ο Γκρέιβς και ο Ελύτης μέσα από τη μορφή της μυθικής Λευκής Θεάς, γίνεται φανερό ότι η Λευκή Θεά του δεύτερου, έτσι όπως ενσαρκώνεται από τις «κό­ ρες», ξεφεύγει κατά πολύ από τα πρότυπα (και στερεότυπα) του πρώτου. Πάνω απ’ όλα, η Λευκή Θεά του Ελύτη, όπως παρατηρεί και ο ίδιος στην Αναφορά σ τ ο ν Α ν δ ρ έ α Ε μ π ε ι ρ ικ ό , είναι μ ια μ ικ ρ ή , σ ύ γ χ ρ ο ν η θ ε ά , π ο υ τ ο ρ α β δ ά κ ι τ η ς ε ίν α ι α π ό μ ικ ρ ό μ ίσ χ ο ή α π ό α ν ά β ρ υ σ μ α ν ε ρ ο ύ κ α ι π ο υ α ρ κ ε ί ν α τ ’ α γ γ ίξ ε ι κ ά π ο υ , γ ια ν ’ α ν α π α ρ θ ε ν ε υ θ ο ύ ν τ α π ά ν τ α , σ υ ν ά μ α κ α ι ν α δ ιε γ ε ρ θ ο ύ ν ε ρ ω τ ικ ά ω σ ά ν ν α ή τ α ν τ ο έ ν α π ρ ό ξ ε ν ο ς τ ο υ ά λ λ ο υ , ή κ α ι τ α δ ύ ο

- τ η ς ίδ ια ς ε μ π ν ο ή ς Ίκαρος, 1992, σσ. 139)

μ α ζ ί - λ ά μ ψ η κ α ι σ κ ίρ τ η μ α ομογάλακτα.

(ΕνΛ ευκώ ,

θ α υ μ α τ ο π ο ιό σ τ ο ιχ ε ία

ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βερνάντ Ζαν-Πιερ (Vernant Jean-Pierre): Το Βλέμμα του Θανάτου - Μορφές της Ετερότη­ τας στην Αρχαία Ελλάδα. Μτφρ.: Γιάννης Παππάς. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1992 Βίτι Μάριο (Vitti Mario): Οδυσσέας Ελύτης - Κριτική Μελέτη. Αθήνα, Ερμής, 1986. Γκρέιβς Ρόμπερτ (Graves Robert): The White Goddess, A Historical Grammar of Poetic Myth. London, Faber and Faber, 1961. Διαβάζω: Οδυσσέας Ελύτης. Απρίλιος 1996, αρ. 362. Η Λέξη: Αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη. Νοέμβρης-Δεκέμβρης 1991, αρ. 106. ΚόχενΤζ. Μ. (Cohen J.Μ.): Robert Graves. London, Oliber and Boyd, 1960. Μασκέτι Μανουέλα Νταν (Mascetti Manuela Dunn): To τραγούδι της Θεάς Εύας. Μτφρ. Β. Αλιφέρη. Αθήνα, Γκοβόστης, 1995.

Oxford Anthology of English Literature ed. by Frank Kermode and John Hollander. Oxford University Press, 1973.

Oxford Illustrated History of English Literature, ed. by Pat Rogers. Oxforf University Press, 1987. Χάρτης: Αφιέρωμα: Οδυσσέας Ελύτης, τεύχη, 21,22,23. Αθήνα, Νοέμβριος 1986.

θέμα τον Μήνα

μια σύγχρονη παρουσία στην ολληνικη λογοτεχνία

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΜΝΗΜΗ κεντρικπδιάθεσπ Δ Ι Α Ν Ο Μ Η ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ Μ Α Ρ Ν Η 5 - 104 33 Α Θ Η Ν Α ,

κυκλοφόρησε

ί ί Η Μ Τ Η ί * Ι£ 4 Γ Λ Ρ Η 11V Φ\Λ<>10Φ\Α jo y t

Ρ Λ 4 Τ Λ Α

J A M E S ADAM

εκδόσεις Μ Α Ρ Ν Η 5-7

ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ

1 04 3 3 Α Θ Η Ν Α . Τ Η Λ

522 76 78

FAX: 5 22 6 5 8 1

Η Στέλλα Βογιατζόγλου ήρθε στην Αθήνα με αχρορμή την έκδοση του καινούριου της μυθιστορήματος «' Υστερα, έχρυγες στ’ αλήθεια», τιου παρουσιάστηκε μαζί με τα καινούρια βιβλία άλλων Βορειοελλαδιτών λογοτεχνών στη «Στοά του Βιβλίου» σε μια εκδήλωση του «Κέδρου». Η συνεπής παρουσία της στην ελληνική πεζογραχρία την τελευταία δεκαπενταετία περιλαμβάνει μυθιστορήματα, παιδικά βιβλία και θεατρικά έργα. Μακριά από τις δημόσιες σχέσεις η Στέλλα Βογιατζόγλου παραμένει γνωστή στο πλατύ κοινό από το πριύι ο της βιβλίο, «Το μαγγανοπήγαδο», που απέσπασε εγκωμιαστικές κριτικές. / / χρυσική της παρουσία σου δίνει την εντύπωση ενός ζεστού και ανοιχτόκαρδου ανθρώπου κι ας επιμένει ότι συχνά βρίσκεται στο δικό της κόσμο, συνομιλώντας με τους ήρωες των βιβλίων της, ότι είναι μια «αλαχρροΐσκιωτη» της γραχρής.

ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΗΡΕ Η ΛΙΛΥ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ

Συνέντευξη

Στέλλα Βογιατζόγλου: Λ ίλυ Ε ξα ρ χ ο π ο ύ λ ο υ : Τώρα που ήγγικεν ο χρόνος τι αισθή­ ματα σας π ροκαλεί η Πολιτιστική πρωτεύουσα;

Πλήρη αδιαφορία και δεν θα ήθελα να υπεισέλθω περισσότερο στο ζήτημα. Στο τελευταίο μου βιβλίο υπάρχουν κάποια σχόλια, πολύ μικρά και πε­ ριεκτικά, αλλά δεν θα ήθελα να πω τίποτα άλλο γύρω από αυτό το ζήτημα.

Στ έλ λ α Β ο γ ια τ ζ ό γ λ ο υ :

Γ ιατί; Οι π νευματικοί άνθρωποι δεν πρέπει να σχολιάζουν

τα τεκταινόμενα του χώρου τους;

Δεν νιώθω μέσα σ’ αυτήν την πολιτιστική ζύμωση. Θα ήθελα ωστόσο να προσθέσω ότι, όπως όλοι, εύχομαι να βγει κάτι καλό για την πόλη. Β ρεθήκατε στην Α θήνα για την παρουσία του καινούριου σας μ υ θισ τορήματος «Ύστερα, έφ υγες σ τ’ αλήθεια». Πόσο β οηθάνε αυτές οι παρουσιάσεις;

Δεν είμαι σίγουρη ότι βοηθάνε, κατά συνέπεια θεωρώ ότι α­ πλώς κάνω αυτό που κάνουν όλοι. Εδώ και πέντε χρόνια ή­ μουντελείως απομονωμένη από όλα και αποφάσισα ότι αυτή η απομόνωση δεν κάνει και τόσο καλό, σε ξεχνούν οι πάντες. Κατά συνέπεια ο καθένας που γράφει κάποιο έργο πρέπει να βγει και να το υποστηρίξει ή αν θέλετε να μιλήσουμε λίγο πιο ειρωνικά, να υποστηρίξει την πραμάτεια της ψυχής του και του μυαλού του. Ξέρω ότι η τέλεια - αν και ηθελημένη - απο­ μόνωση όλων αυτών των χρόνων, δε βγάζει πουθενά. Στο καινούριο μου μυθιστόρημα επιδιώκω να δείξω την αγωνία του συγγραφέα, κάτι ανάλογο με το «φόβο του τερματοφύ­ λακα πριν από το πέναλτι», κι αναλύω πολλές από αυτές τις παραμέτρους. Δεν έχω μεγάλη συνάφεια με αυτό που αποκαλούμε δημόσιες σχέσεις, διότι ούτε οι παρέες μου ούτε οι φίλοι μου έχουν σχέση με το βιβλίο. Το πρώτο μου βιβλίο α­ πλώς το έστειλα σε κάποιον εκδότη και αργότερα και σε κά­ ποιους ανθρώπους, τίποτα άλλο.

Η αλαψροΐσκίΐύτη της γραχρής από αυτά τα ζητήματα και λέω ότι χωρίς θεωρητι­ κή κατάρτιση σίγουρα δεν υπάρχει ανάπτυξη της λογοτεχνίας. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά: σε κάποιους συγγραφείς η πολύ μεγάλη θεωρητική κατάρτιση τους αποτρέπει από αφέλειες που κα­ μιά φορά μπορεί να είναι και όμορφες μέσα στο κείμενο. Δεν νομίζω ότι έχω οριστική απάντηση. Οι δύο ηρωίδες του βιβλίου σας είναι συμπλη­ ρω ματικές;

Δεν το είδα έτσι στην αρχή, έτσι μου προέκυψε τε­ λικά. Το βιβλίο ξεκινάει με καθημερινές καταστά­ σεις, αλλά το ίδιο με οδήγησε σε πράγματα που δεν είχα σκεφτεί. Πάντω ς «Το μαγγανοπήγαδο» εκτιμήθη κε πάρα πολύ και πήρε υμνητικές κριτικές...

Πώς βλέπ ετε τη λογοτεχνική κίνηση της Θ εσ σα­ λονίκης;

Χάρηκα πάρα πολύ, αλλά τότε είχα πλήρη άγνοια του τι γίνεται από πίσω καθώς και πλήρη άγνοια α­ πό θεωρητικά κείμενα, σημειολογία κ,λπ. Από παι­ δί διάβαζα πάρα πολύ. Είχα ένα θείο που ήταν αρι­ στερός, από τους τελείως μονοκόμματους, αλλά η βιβλιοθήκη του ήταν γεμάτη. Δεν ξέρω τι ήταν για μένα το βιβλίο εκείνη την εποχή, ίσως κάποιο υποκατάστατο ζωής, πάντως ήμουν φανατικός α­ ναγνώστης. Από τα 10 μου διάβαζα διάφορα βι­ βλία χωρίς καμιά σειρά. Μετά «Το μαγγανοπήγα­ δο», άρχισα μόνη μου να βρίσκω κάποια σειρά και νατακτοποιώτα διαβάσματά μου.

Με ενοχλεί αυτό το «η λογοτεχνική κίνηση της Θεσσαλονίκης». Εγώ πιστεύω ότι η λογοτεχνία εί­ ναι ενιαία, όλοι οι συγγραφείς γράφουν με τον τά­ δε ή το δείνα τρόπο. Υπήρχε βεβαίως μια «σχολή» με τον Νίκο τον Πεντζίκη, όμως στη σημερινή επο­ χή όλοι έχουμε διαβάσει δεκάδες ή εκατοντάδες βιβλία κι έχουμε επηρεαστεί από ένα σωρό συγγραφείς.

Α υτά τα άλλα διαβάσματα τα θ εω ρείτε σήμερα εποικοδομητικά;

Δεν ξέρω, ίσως να τελώ και σε πλήρη σύγχυση. Στο «Ύστερα, έφυγε στ’ αλήθεια» αναλύω πολλά

Μ ετά από τόσα χρόνια π αρουσίας στο χώρο...

Κοιτάξτε δεν έχω και τόση μεγάλη παρουσία στο χώρο, ούτε έχω γράψει τόσα πολλά βιβλία, αλλά έγραφα από μικρή. Το παιδικό «Καβάλα σε δυο φεγγάρια» προϋπήρξε του «Μαγγανοπήγαδου», άσχετα αν εκδόθηκε μετά. Αυτό ξεκίνησε από το ότι η μητέρα μου και οι θείες μου μού έλεγαν διά­ φορες ιστορίες από τη ζωή τους και μέσα από την επανάληψη ήταν σαν να τις είχα ζήσει εγώ. Αυτή

Σννέντενξη

ήταν και η πρώτη πηγή ιστοριών. Από «το μαγγα­ νοπήγαδο» και μετά άρχισα να γράφω και με κά­ ποια δικά μου βιώματα. Η επιτυχία του «μαγγανοπήγαδου» τι δημιούργη­

σε μετά;

Μου φαίνεται ότι θα εκφραστώ με άπρεπο τρόπο, αλλά η αλήθεια είναι ότι χέστηκα από χαρά! Μια χαρά που δεν μπορώ να την περιγράφω και δεν νομίζω ότι έχω ξανανιώσει στη ζωή μου. Είμαι ό­ μως κάπως διαισθητικό άτομο και από τη μια είχα το φόβο ότι θα με πιάσουν για απατεώνα, για αγύρτισσα ή κάτι τέτοιο, κι από την άλλη είχα την προαίσθηση ότι στο εξής, μέσα από αιπή τη σχέ­ ση του γραψίματος, θα ριψοκινδύνευα κάτι από ε­ μένατην ίδια. Θ εω ρείτε λοιπόν ότι έκ τοτε ό ν τω ς ριψοκιν­ δυνεύετε μ ε τα βιβλία σας;

Όχι, δεν είναι ανάγκη να πούμε μελοδραματικές ή υπερβολικές φράσεις. Επειδή είσθε συγγραφέας ξέρετε πολύ καλά ότι γράφοντας, πέρα από τη μαγική περιπέτεια της γραφής, υπάρχει μια σειρά από επώδυνες διαδικασίες, ανασφάλειες και αγω­ νίες που κάπου σε κάνουν να χάνεσαι εσύ η ίδια μέσα στους ήρωές σου. Από την άλλη είναι το πιο θαυμαστό πράγμα που μπορεί να σου συμβεί, εί­ ναι σαν να συγκολλούνται όλοι οι εαυτοί σου σ’ έ­ ναν εκείνη την ώρα. Πολλές φορές είμαι μέσα σε κάποιο λεωφορείο ή περπατώ στο δρόμο και, ε­ πειδή είμαι φυσιογνωμίστρια, παρατηρώ γύρω μου τους ανθρώπους, προσπαθώ να μαντέψωτι ι­ στορία κρύβει ο καθένας. Μπορεί να είμαι φορτι­ σμένη από χίλια δυο πράγματα που κυνηγούν ό­ λους εμάς τους καθημερινούς ανθρώπους, αλλά ακούω μέσα μου μια φωνίτσα που ξεχωρίζει ανά­ μεσα στις διάφορες φωνές των ηρώων μου - που δεν μ’ αφήνουν ποτέ όταν γράφω ένα βιβλίο -, και τότε νιώθω ευγνωμοσύνη για το ότι είμαι συγγρα­ φέας. Ανεξάρτητα από το αν είμαι μικρής ή μεγά­ λης εμβέλειας συγγραφέας, αυτό το θεωρώ ευτυχία, αυτή την ευλογία να με ακολουθούν οι ήρωες την ώρα που περπατάω ενώ έχω χίλια δυο άλλα πράγματα. Οι ήρωές μου με κάνουν και νιώ­ θω μιατρομερή ασφάλεια. Κάποια στιγμή μια ηρωίδα μέσ α στο βιβλίο σ α ς λέει: «Όπως τό τε στον Περσικό ό,τι μου έμεινε στη μνήμη από έναν πόλεμο δίχως πτώματα, εί­

Σννέντεν^

ναι τα νομίσματα που κουδούνιζαν κατά τη διάρ­ κεια των νέων του χρηματιστηρίου. Πόσο αντί­ κτυπο έχει αυτό στους ήρωές μου;». Αυτό γιατί είναι σημαντικό;

Εξαιρετικά σημαντικό. Στο βιβλίο μου μπορεί να μην υπάρχει η μεγάλη σύγκρουση, αλλά γράφοντάς το σκέφτηκα ότι στη σύγχρονη πραγματικό­ τητα, την καθημερινότητά μας, δεν υπάρχουν οι μεγάλες συγκρούσεις αλλά οι καθημερινοί μικροί, επώδυνοι συμβιβασμοί. Μέσα από την ταχύτητα της εποχής, η μεγάλη σύγκρουση έχει αντικατασταθεί από αυτούς τους πολέμους δίχως πτώμα­ τα, στη Σερβία και αλλού, και περνάν όλα έτσι. Ακόμη κι εμείς οι ίδιοι, μέσα στη ζωή μας, έχουμε μπει μέσα σ’ αυτό το ρυθμό. Μπορεί να περνάμε οι ίδιοι μια μεγάλη σύγκρουση και να την προ­ σπερνάμε με μικρές επώδυνες διαδικασίες. Όλα αυτάέχουν αντίκτυπο στους ήρωές μου γιατί είναι κι αυτοί άνθρωποι του σήμερα. Εξάλλου μερικά πράγματα δεν εξηγούνται από τον συγγραφέα. Όσοι διαβάσουν το «Ύστερα, έφυγες στ’ αλήθει­ α» θα δουν το πώς τοποθετώ τους ήρωές μου και το σκεπτικό όλων αυτώντων καταστάσεων. Γ ράψετε διαφορετικά λογοτεχνικά είδη που τα

θεω ρείτε ένα...

Αυτό συμβαίνει διότι δεν κάθισα να πω «α, τώρα θα γράψω ένα βιβλίο για παιδιά». Το πρώτο βιβλίο που έγραψα, δεν ήξερα αν ήταν για παιδιά ή για μεγάλους, είχε να κάνει με τις αναμνήσεις που εί­ χε η μάνα μου από την παιδική της ηλικία. Μετά «Το μαγγανοπήγαδο», όταν πλέον είχα αποκτήσει η ίδια παιδιά, μέσα από το χαμό που γινόταν και στον οποίο δεν ήμουν συνηθισμένη γιατί ήμουν μοναχοπαίδι, είδα πού μπορεί να φτάσει η υστε­ ρία της παιδικής ζήλειας. Κάπως μαγικά λοιπόν, σε τρεις μόλις μέρες, έγραψα τις «Περιπέτειες του Μπιρμπιρή στη μυθική χώρα». Έγραψα και μια σειρά παραμύθια, πράγμα που οφείλω κατά κύριο λόγο στη μάνα μου και τη γιαγιά μου που ή­ ξεραν καταπληκτικά παραμύθια, γιατί ήταν ένα σόι παραμυθάδων. Μακάρι εκείνα τα χρόνια να μαγνητοφωνούσα τα λόγια, τις κινήσεις και τον τρόπο που αφηγούνταν αυτάτα καταπληκτικάπα­ μπάλαια παραμύθια που δεν υπάρχουν πια σήμε­ ρα. Όταν αρρώστησε σοβαρά η μητέρα μου, είχα μεγάλη οικονομική ανάγκη. Πήγα λοιπόν στον κύ­ ριο Παπασαραντόπουλο του «Παρατηρητή» και

του εξήγησα ότι είχα μεγάλη ανάγκη χρημάτων και θα μπορούσα να του γράψω κάποια παραμύ­ θια. Τα έγραψα στο ταξί, στις διαδρομές γιατο νο­ σοκομείο κι ακόμα σκέφτομαι τη μάνα μου που, ε­ νώ ήταν βαριά άρρωστη, την έβαζα να μου αφηγείται. Είναι παραμύθια που χαίρομαι που τα έ­ γραψα γιατί προέρχονται από παραδόσεις που δεν ξέρω πόσο παλιά φτάνουν. Μ α σ τα παιδικά βιβλία δεν υπάρχει μια μεγαλύ­ τερη υπευθυνότητα;

Τον «Μπιρμπιρή»τον ξαναδιάβασατώρα που βγή­ κε από τον «Κέδρο». Τονχάρηκα ιδιαίτερα διότι εί­ δα ότι κουβαλούσα μια φρεσκάδα την εποχή που το έγραψα. Εάν καθόμουν νατο γράψω τώρα, δεν θα είχε την ίδια φρεσκάδα γιατί τότε ήμουν κι εγώ ένα παιδί, δεν χρειαζόταν να σκεφτώ όλα αυτά πε­ ρί υπευθυνότητας. Την ώρα που το έγραφα ήμουν παιδί, μέσα μου είχαν χωνευτεί και τα παιδιά μου κι εγώ. Με έχουν προσπεράσει αρκετά αυτά τα χρόνια μέσα από τις συνθήκες της ζωής. Οι ηρωίδες των βιβλίων σ α ς έχουν παιδιά. Πόσο ανασταλτικό είναι αυτό για μια συγγραφέα;

Δεν είμαι σίγουρη. Εγώ χρωστάω πολλά πράγμα­ τα στα παιδιά μου. Υπάρχουν στιγμές που τρελαί­ νομαι και αναρωτιέμαι γιατί έκανα παιδιά. Από την άλλη χρωστάω πολλά στα παιδιά μου γιατί είμαι πολύ ανασφαλές άτομο και περνάω από τα ύψη στα βάθη. Τα τελευταία χρόνια μέσα από μια σει­ ρά προσωπικών επώδυνων γεγονότων που με φτάσαν στον πάτο, χάρη στα παιδιά ξαναβγήκα στην επιφάνεια. Ίσως βέβαια εξαιτίας τους η κα­ θημερινότητα εισβάλλει, με τον τρόπο που ει­ σβάλλει, μέσα στα βιβλία μου. Από τη μια έχω μια οργιαστική φαντασία που φεύγει προς όλες τις κατευθύνσεις, από την άλλη όμως εισβάλλει, υπάρχει και η καθημερινότητα. Π ισ τεύ ετε ό τι υπάρχει γυναικεία γραφή;

Δεντο πιστεύω καθόλου. Πιστεύω απλώς ότι ίσως τα δύο φύλα να βλέπουν κάπως διαφορετικά ορι­ σμένα πράγματα. Εγώ με τίποτα δεν μπορώ να χωρίσωτη γραφή σε κατηγορίες, άσπροι, μαύροι, άντρες, γυναίκες και όλα αυτά. Αυτό που πιστεύω ότι υπάρχει είναι ότι οι άντρες αξιολογούνε τη γυναικεία γραφή.

Β ιογρα ψ ικά σ τοιχεία της Σ τέλλα ς Β ογια τζόγλον Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη όπου και ζω. Από μικρή, αν και έπαιζα πολύ και μόνο «αγορίστικα» παιχνίδια, διάβαζα και ό,τι τυπω­ μένο χαρτί έπεφτε στα χέρια μου, ενώ μουντζού­ ρωνα και κάτι χαρτιά. Οπως και πολλοί άλλοι, που δεν ξέρουν τι θα κά­ νουν στη ζωή τους, τελείωσα τη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης. Εργάστηκα στο δημόσιο και περιστασιακά στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Το 1980 εκδόθηκε το πρώτο μου βιβλίο «Το μαγ­ γανοπήγαδο».

Έ ρ γα τΐ[ς Σ τέλλας Β ογιατζόγλον • • • • • •

Π εζά Το μαγγανοπήγαδο. Πύλη 1980,1981, Κέ­ δρος 1988,4η έκδοση 1996 Σκόνη κύλησε στ’αυτιά μας. Ν. Σύνορα 1983 Το τσιφτετέλι. Ν. Σύνορα, 1983 Η συγκάτοικος. Κέδρος 1987,3η έκδοση 1989 Και ο Φαίδων ήμουν εγώ. Κέδρος, 1991 Ύστερα έφυγες στ’ αλήθεια. Κέδρος, 1996 Π α ιδικ ά

• •

• •

•

•

έκδοση 1989,8η έκδοση, Κέδρος, 1994 Διασκευή Οδύσσεια. Α.Σ.Ε. 1983,5η έκδο­ ση 1989 Οι περιπέτειες του Μπιρμπιρή στη μυθική χώρα, Α.Σ.Ε. 1986,3η έκδοση 1989,4η έκδοση, Κέδρος, 1996 Η Πέτρα της υπομονής. Παρατηρητής 1986,3η έκδοση, 1989 Η Μυρωδίτσα. Παρατηρητής 1986,3η έκ­ δοση 1989 Θ εατρικά Ενδοοικογενειακά, μεταδόθηκε σε συνέ­ χειες από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό Μακεδονίας Στην υγειά των χαμένων. Κρατικό Βραβείο Γερμανική έκδοση: Zum wohl des Versager. Μτφρ. Μαρία Μπογδάνου. Κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Bernd Bauer Verlae

«Το τσιφτετέλι» για ταινία μικρού μήκους

Συνέντευξη

Τα βιβλία που περιέχουν οικογενειακές κατα­ στάσ εις διαβάζονται το ίδιο ευχάριστα από ά­ ντρες και γυναίκες;

Εγώ ποτέ δεν χωρίζωέτσι τα βιβλία, αυτό που μου αρέσει είναι το άρωμά τους. Δεν κοιτάω εάν ο συγγραφέας είναι άντρας ή γυναίκα. Κοιτάω εάν είναι κάτι καλό και τον τρόπο που δείχνει κάποια πράγματα. Υπάρχει βεβαίως μεγαλύτερο γυναι­ κείο αναγνωστικό κοινό, γιατί οι άντρες διαβάζουν ό,τι είναι να διαβάσουν μέχρι τα τριάντα και μετά απομακρύνονται τελείως από το βιβλίο, λίγοι είναι αυτοί που παραμένουν σταθεροί αναγνώστες. Δεν ξέρω όμως γιατί γίνεται αυτό, ίσως γιατί το βι­ βλίο είναι καμιά φορά υποκατάστατο ζωής. Έ χετε και σύζυγο συγγραφέα, τον Βασίλη Χατζηβασιλείου. Υπάρχει κάποιος ανταγωνισμός;

Με τον σύζυγό μου είμαστε ανταγωνιστικοί σε ό­ λα, εκτός από τη συγγραφή. Είμαστε μαζί από το 1967, από την πέμπτη γυμνασίου, και είναι δύσκο­ λο να περιγράφεις μια μακρόχρονη σχέση. Μεγα­ λώσαμε μαζί, αυτό μόνο μπορώνα πω. Ποιο είναι το πιο αγαπημένο σας βιβλίο και ποιο έχει πουλήσει περισσότερο;

«Το μαγγανοπήγαδο» έχει πουλήσει τα περισσό­ τερα αντίτυπα και μάλιστα από την εποχή που δεν έβγαινε στον «Κέδρο», αλλά από κάποιον άλλο εκ­ δοτικό οίκο. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να κάνω μια αναφορά στον πρώτο μου εκδότη, τον κύριο Κυπριωτέλη, τον οποίο δεν γνώρισα ποτέ, μιλού­ σαμε μόνο τηλεφωνικά. Μου φέρθηκε πάρα πολύ καλά και γλυκά, όπως κανακεύουνε ένα παιδί. Να φανταστείτε ότι όταν βγήκε «Το μαγγανοπήγαδο» μου έστειλε τηλεγράφημα και κάθε τόσο με ενη­ μέρωνε για την κίνηση στα κεντρικά βιβλιοπωλεία. Φυσικά και τα παιδικά βιβλία μου έχουν κάνει πολ­ λές πωλήσεις, το «Καβάλα σε δυο φεγγάρια» είχε μια πολύ επιτυχημένη πορεία στις εκδόσεις «ΑΣΕ», πρέπει να έχει πουλήσει γύρω στις 20.000 αντίτυπα. Δεν μπορώ όμως να μιλήσω ανενδοίαστα για το πιο αγαπημένο μου, «είναι όλα τους παιδιά μου». Το πιο πικραμένο μου πάντως είναι το «Και ο Φαί­ δων ήμουν εγώ». Αυτή την πίκρα τη νιώθω διότι το έγραψα κάποια στιγμή που εγώ η ίδια ένιωσα μέ­ σα μου μιατρομερή μεταστροφή. Ήμουν η ίδια με τη Στέλλα που έγραψε «Το μαγγανοπήγαδο», αλ­

Σννέντενξη

λά συγχρόνως ήμουν και μιατελείως διαφορετική γυναίκα μέσα από εσωτερικές, επώδυνες διαδικα­ σίες και πιστεύω ότι είναι ένα πάρα πολύ καλό βι­ βλίο που πέρασε απαρατήρητο. Ο Νίκος ο Πεντζίκης επί δέκα χρόνια μου έκανε πολλές επιθέσεις, του άρεσε να με «κουρδίζει», συχνά με έπαιρνε τη­ λέφωνο και μου έκανε παρατηρήσεις για τα γρα­ πτά μου. Για κάποιο βιβλίο μου, που πούλησε πολ­ λά αντίτυπα, αλλά δεν ήταν πολύ καλό, μου είπε ό­ τι λέω πάρα πολλές λέξεις για κάτι που εκείνος θα έλεγε με ελάχιστες. Την εποχή εκείνη δεν μπο­ ρούσα να εκτιμήσω ούτε τον Πεντζίκη, ούτε τα γραπτά του. Δεν ήταν από τους συγγραφείς που είχα αγαπήσει ή θαυμάσει και δεν μπορούσα να καταλάβω ότι ήταν πολύ μεγάλος συγγραφέας. Το κατάλαβα μόλις πριν από τέσσερα χρόνια που ξαναδιάβασα τα βιβλία του και συνειδητοποίησα πλέον τι περικλείουν. Όταν ο κύριος Νίκος πήρε τον «Φαίδωνα» με έπαιρνε συνέχεια τηλέφωνο και μου μιλούσε επαινετικά. Μου είπε όμως «Κυρία Βογιατζόγλου, αυτό το βιβλίο σας δεν θα εκτιμηθεί, ούτε θατο καταλάβουν όπως πρέπει. Ίσως το καταλάβουν μετά από δέκα χρόνια». Μέχρι τό τε γράφατε ρεαλιστικό ψυχογραφικό μυθιστόρημα και στο «Φαίδωνα», κάνατε ένα άλ­ μα στον νεοτερικό τρόπο γραφής. Πώς έγινε αυτή η αλλαγή;

Από εσωτερική πολύ επώδυνη διαδικασία. Στο «Φαίδωνα» λειτούργησε τελείως το άλογο στοι­ χείο που φέρουμε. Είναι ένα από τα μυθιστορήμα­ τα που δεν γράφονται με λέξεις ή φράσεις, αλλά με υλικά που ελλοχεύουν στο βάθος της ύπαρξής μας. Τα πρόσωπα που με ελκύουν πάντοτε, όπως λέω και κάπου στο «Φαίδωνα», είναι «ήρωες κομ­ μένοι από ήττες κι αποτυχίες». Και φυσικά τό να μπαίνεις σε τέτοιους ήρωες είναι επώδυνο. Για κάθε δημιουργό όμως είναι εξίσου επώδυνο να γράψει κάτι που ένιωσε ότι ήταν καλό και αυτό με­ τά να αγνοήθηκε. Σ ε όλα σας τα βιβλία υπάρχει πολύ έντονο το μο-

τίβο της σχέσης κόρης-μάνας. Πόσο ισχυρός και καταστροφικός μ π ο ρεί να είναι ένας τέτοιος δε­ σμός;

Εγώ είχα μια πολύ έντονη σχέση με τη μάνα μου. Με κάποιο διήγημα που δημοσίευσα και με το και­ νούριο μου βιβλίο, αποχαιρετώό,τι έχει να κάνει μ’

αυτή τη σχέση. Πιστεύω ότι είχα πολύ μεγάλη τύ­ χη να έχω τη μάνα που είχα. Δεν είχε επαρκή εκ­ παίδευση, είχε τελειώσει δημοτικό και δυο τάξεις του γυμνασίου, γιατί αναγκάστηκε να σταματήσει το σχολείο. Τώρα που το σκέφτομαι όμως, μετά α­ πό χρόνια, θεωρώ ότι ήταν ένας πραγματικός δια­ νοούμενος, διότι η ζωή της δεν είχε καμιά σχέση με τα μικροαστικά μέτρα και σταθμά. Ήταν ο θαυμαστής μου, ο μόνιμος ακροατής μου, κι όταν την έχασα διαλύθηκα τόσο που έφτασα να τη μι­ σήσω. Παρότι με είχε μάθει να στέκομαι στα πό­ δια μου με ποικίλους τρόπους, όταν πέθανε κατέρρευσα, ήταν σαν να έχανα το μισό εαυτό μου. Ο περίγυρός μου είχε τελείως άλλες σχέσεις μάνας-κόρης που καθορίζονταν από έντονες συγκρούσεις και ίσως αυτό βγαίνει στα βιβλία μου. Ο τίτλος παίζει ρόλο στην επιτυχία ενός βιβλίου;

Νομίζω ότι παίζει κι ότι εάν γινόταν ένας διαγωνι­ σμός για το συγγραφέα που βγάζει τους λιγότερο επιτυχημένους τίτλους, αυτός θα ήμουν εγώ. «Το μαγγανοπήγαδο», που είναι ίσως ο πιο επιτυχημέ­ νος από τους τίτλους μου, δεν ήταν δικός μου αλ­ λά του εκδότη, του κυρίου Κυπριωτέλη. Του είχα στείλει μια σειρά από «μη-χειρότερα» τίτλους και

με πήρε τηλέφωνο και μου πρότεινε τον συγκεκρι­ μένο. Τη «συγκάτοικο» την οφείλω στον Γιάννη Κοντό. Έχω μεγάλη δυσκολία στους τίτλους, αλ­ λά πιστεύω ότι ο τίτλος του τελευταίου μου βιβλί­ ου εκφράζει την ψυχή του. Λέγεται ω στόσο ότι οι μεγάλοι τίτλοι προκαλούν δυσκολία στην απομνημόνευσή τους από τον α­ ναγνώστη...

Παρ’ όλα αυτά εάν διαβάσει κανείς το συγκεκρι­ μένο βιβλίο, καταλαβαίνει ότι ο τίτλος το εκφράζει απόλυτα. Η γραφή τελικά είναι επινόηση ιστοριών ή έκ­ φραση βιωμάτων;

Σ’ αυτό ειδικάτο μυθιστόρημα δανείζομαι κάποιες ιστορίες και επινοώ κάποιες άλλες. Πρόκειται για ένα κουβάρι που ξετυλίγεται και φτάνει στις δεκα­ ετίες του ’50 και του ’60 και είναι ένα συνονθύ­ λευμα και των δύο. Πολλά πράγματα τα φαντάζο­ μαι, αλλά τα γράφω με τέτοιο τρόπο που το πραγ­ ματικό και το φανταστικό μπλέκονται και ο άλλος νομίζει ότι είναι πραγματικά. Για παράδειγμα, στη «συγκάτοικο», επινόησα ένα πρόσωπο, την Κανελίτσα, που δεν έχει καμιά σχέση με πρόσωπα που έχω γνωρίσει, ήταν ένα σύνολο από γυναίκες της εποχής της γιαγιάς μου, υπήρξαν ε­ ντούτοις πολλοί που νόμισαν ότι η Κανελίτσα είναι υπαρκτό πρόσωπο. Στο «Ύστερα, έφυγε στ’ αλήθεια», σε κά­ ποιο σημείο, μια ηρωίδα αναφέρει ότι μια από τις δυσκολίες του συγγραφέα είναι ότι ότανγράφει ένα βιβλίο επί πολ­ λά χρόνια, στην πορεία του παρεμβαί­ νει το ίδιο το απρόβλεπτο της ζωής. Αλλάζουν οι καταστάσεις καθώς και οι εκτιμήσεις σου για τους ανθρώπους, πράγμα που σημαίνει ότι αλλάζουν πολλά και στο ίδιοτο βιβλίο. Α ξ ίζ ε ι να γράφεις ένα βιβλίο επ ί πέντε χρόνια;

Αυτό το βιβλίο ξεκινά με έναν καταιγι­ σμό ιστοριών και ίσως ο αναγνώστης τρομάζει ή απωθείται από αυτό το στοι­ χείο. Μετά όμως τα πράγματα μπαί­ νουν στη θέση τους και έτσι, τελειώνοντάς το, ένιωσα ότι άξιζε όλη αυτή η πε-

IW M W fy j

ριπέτεια που έζησα μέσα από αυτό το μυθιστόρη­ μα. Για πρώτη φορά αισθάνθηκα ότι δεν θα μπο­ ρούσα ποτέ να γράψω ένα κλασικό μυθιστόρημα γιατί, κακά τα ψέματα, η κάθε εποχή ορίζει και προσδιορίζει το συγγραφέα και ήθελα να δώσω ό­ λα αυτά τα μικρά και επώδυνα πράγματα που μπαίνουν και εμπλέκουν τη ζωή μας. Μόλις το ο­ λοκληρώσει ο αναγνώστης, καταλαβαίνει πώς έγι­ νε αυτό το ταξίδι. Βέβαια δεν υπάρχει βιβλίο που να μην έχει ελαττώματα και ελλείψεις, αλλά εγώ πιστεύω στα δύο μεγάλα του προτερήματα: έχει καλή αφήγηση και μυρωδιά απότα καλά και τα κα­ κάτης ζωής. Κάποια στιγμή, η μία ηρωίδα δίνει τα χειρόγρα­ φά της στην άλλη. Πόσο εύκολα το κάνει αυτό έ ­ νας συγγραφέας;

Τον αναγνώστη όμως τον ενδιαφέρει αυτό;

Απόλυτα πιστεύω. Ίσως είναι κάτι κοινότοπο για μας, τους ανθρώπους που γράφουμε, όμως οι άν­ θρωποι που έξω από τη γραφή παρακολουθούνε και ευχαριστιούνται τις ιστορίες, θα ήθελαν να γνωρίσουν αυτή την επώδυνη διαδικασία. Έχει κάτι το ηδονοβλεπτικό. Η ηρωίδα που είναι συγγραφέας γράφει, σκίζει και ξαναγράφει κάποια γράμματα, πράγμα που ί­ σως αντιβαίνει στη μυθολογία που θέλει το συγγραφέα να γράφει μ ε ευκολία...

Εξαρτάται πάντα από το τι έχει να γράψει. Εάν για παράδειγμα είμαι θυμωμένη, θα καθίσω να γρά­ ψω ένα γράμμα και θα το στείλω αμέσως, εάν ό­ μως υπάρχει κάτι που ελλοχεύει χρόνια πολλά σε μια σχέση με αποτέλεσμα να είναι ήδη κλονισμέ­ νη, τότε θα κάνω διάφορες προσπάθειες να γρά­ ψω, στο τέλος μάλιστα θα παραδεχτώ κιόλας ότι έκανα προσπάθεια. Η κάθε σχέση διαφέρει.

Στο μυθιστόρημα η σχέση των δύο αυτών γυναι­ κών είναι πάρα πολύ στενή, παρότι ανταγωνιστι­ κή. Ας μην ξεχνάμε ότι η ανταγωνιστική σχέση δεν λείπει από τους καλούς φίλους, υπάρχει πάντα ή ελλοχεύει είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι. Εδώ ό­ Σ τα βιβλία σας υπάρχουν έντονες γυναικείες μως πρόκειται για μια πολύ βαθιά φιλία, η μία σχέσεις. γυναίκα χρωστάει στην άλλη κάποια πράγματα, Στη ζωή μου οι φίλοι μου ήταν όλοι άντρες, τόσο και η σχέση τους είναι τόσο στενή που η μία εμπι­ στην παιδική μου ηλικία όση και στα φοιτητικά στεύεται την άλλη. Εγώ βέβαια που το έγραψα χρόνια ή και αργότερα που έπιασα δουλειά. δεν έχω δώσει ποτέ σε κάποιον ούτε μια σελίδα, απότην άλλη όμως πιστεύω ότι σε μια τόσο στενή κι ανταγωνιστική σχέση μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. ΚΑΙ Ο ΦΑΙΔΩΝ.. Αυτό που τελικά βγαίνει σ ’ α υτό το β ι­ βλίο είναι η αγωνία της γραφής...

Ναι, αυτό ήθελα να δείξω. Είναι ένα θέ­ μα για το οποίο δεν έχει μιλήσει κανείς. Όταν πηγαίνω σε κάποια ταινία ή στο θέατρο, βρίσκω πολύ αστείο τον τρόπο που παρουσιάζουν τους συγγραφείς / χαρακτήρες του έργου που εμφανίζο­ νται και μιλάνε για το πόσο έχουν στε­ ρέψει και τις αγωνίες που έχουν. Αυτές τις σκηνές τις παρατηρώ επί χρόνια και θεωρώ ότι κανείς ποτέ δεν μίλησε για την ουσία αυτής της επώδυνης διαδικα­ σίας. Ήθελα αυτή την περιπέτεια της γραφής μαζί με όλες τις υπόλοιπες ι­ στορίες να τις μοιραστώ με τον ανα­ γνώστη.

Συνέντευξη

ΗΜΟΥΝ ΕΓΩ!»

Οι περιπέτειες Μ του Μπιρμπιρή στη μυθική χώρα 'ΚΑΤΕΡΙΝΑΒΕΡΟΥΤΕΟΥ

Μ

Όμως τις φιλίες που βίωσα, τις βίωσα πάρα πολύ έντονα. Λέω κάπου σ’ ένα σημείο του βιβλίου ότι μακαρίζω τους ά­ ντρες που μπορεί να παίζουν τάβλι με τις ώρες και να τη βρίσκουν ενώ εμείς, οι γυναί­ κες, καθόμαστε ώρες ατέλει­ ωτες και κάνουμε τόσες ανα­ λύσεις που μπορεί να είναι και άσκοπες. Σ τα βιβλία σας υπάρχει έ ­ ντονα η δεκα ετία του 7 0 . Γ ια τί αυτό;

Αυτή είναι η δεκαετία που με σημάδεψε προσωπικά. Εάν βγάλουμε το πλαίσιο της ε­ ποχής, τόσο οι ήρωες του «Φαίδωνα» όσο και οι ήρωες του τελευταίου μου μυθιστορήματος, εί­ ναι οι ίδιοι άνθρωποι. Τη δεκαετία εκείνη εγώ έ­ νιωθα πιο πολύ ότι ήμουν μέσα στη ζωή, ενώ τώ­ ρα νιώθω ότι είμαι απ’ έξω, ότι με έβαλαν στο πε­ ριθώριο της ζωής. Ποιοι σ ας έβαλαν στο περιθώριο;

Για να μην πω τα ίδια που λένε όλοι, το σύστημα κ.λπ., θα πω απλώς ότι δεν έχω πάει σε διαδήλω­ ση εδώ και πάρα πολλά χρόνια και ότι φυσικά δεν είμαι η μόνη, αυτό συμβαίνει και σε πολλούς συνομηλίκους μου. Είμαστε μπροστά σε μια τη­ λεόραση και όλα μας τα προβλήματα τα λύνουμε μέσα σας, πάψαμε να ζούμε εκείνα τα έντονα συναισθήματα που υπήρχαν κάποτε. Ώ σ τε εκείνη η εποχή δεν άφ ησε τίπ οτα τελικά;

Η τηλεόραση έχει σβήσει κάθε αντίδραση. Επι­ πλέον εμείς είμασταν αθώοι, ανυποψίαστοι, ενώ τα σημερινά παιδιά είναι πολύ πιο υποψιασμένα από εμάς. Κανείς και τίποτα δεν μπορεί να τους παραμυθιάσει ενώ εμάς μας παραμύθιαζαν. Δεν το βρίσκω κακό αυτό, πιστεύω ότι ήταν κάτι ω­ ραίο. Οι σημερινοί νέοι δηλώνουν ότι όλοι τους την έχουν στημένη στο μέλλον. Εγώ ήμουν αρι­ στερή από χαρακτήρα. Ποτέ δεν μου άρεσαν οι μικροαστικές πολυτέλειες και η όποια επίδειξη μου φέρνει ένα είδος αποστροφής. Κατά συνέ­ πεια πάντα μέσα μου, σαν συνείδηση, θα είμαι α­

ριστερή. Πιστεύω ότι ανε­ ξάρτητα από τον αν εγώ έχω πάντα άλυτες σχέσεις με την αριστερά και ήμουν προβλη­ ματική, ίσως γιατί ποτέ δεν είχα τα κότσια μιας πειθαρ­ χίας, η αριστερά οφείλει να περικλείει τις ελεύθερες και τις αναρχικές φωνές, να συλλαμβάνει όλα αυτά τα πράγματα. Πιστεύω ότι η α­ ριστερά, όπως είπε κι ο Ιωάννου, είναι μια συνεχής ευαι­ σθησία στα πράγματα. Πά­ ντως ο ρυθμός της ζωής μου, αλλά και όλα τα γεγονό­ τα που συνέβησαν στον αρι­ στερό χώρο, με έκαναν να βρίσκομαι στο περι­ θώριο. Ποια βιβλία σου α ρ έσ ει να διαβάζεις;

Περνάω διάφορες φάσεις. Μπορεί να διαβάζω ταυτόχρονα τρία διαφορετικά είδη βιβλίων, ένα μυθιστόρημα, το είδος που με γοητεύει ασυζη­ τητί περισσότερο απ’ όλα, σημειολογία, ή κάποιο βιβλίο για τη γλώσσα ή το θέατρο. Στα λογοτε­ χνικά βιβλία δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο ύ­ φος που προτιμώ, σε όλα ψάχνω για τις ιστορίες και τους ανθρώπους. Είμαι ο αναγνώστης που πάει στο βιβλιοπωλείο και κάθεται μια ώρα, μου αρέσει να βλέπω, να ξεφυλλίζω, να μυρίζω, να αι­ σθάνομαι τα βιβλία. Τους Έλληνες συγγραφείς τους ανακάλυψα αργά και παρότι λένε ότι η ελ­ ληνική λογοτεχνία είναι σε μια εσωστρέφεια, σε έναν επαρχιωτισμό και ίσως να είναι και έτσι, εγώ πιστεύω ότι πάει μια χαρά. Βρίσκω πολλά βιβλία που τα διαβάζω με την πραγματική χαρά του α­ ναγνώστη, τα απολαμβάνω. Και με θυμώνει που συχνά λέγεται ότι η αγγλική, η αμερικάνικη ή η γαλλική λογοτεχνία είναι εξαιρετική, διότι οι συγκεκριμένοι συγγραφείς ζούνε στις δικές τους χώρες. Εμείς ζούμε στην Ελλάδα και μακάρι να μπορέσουμε να πάρουμε τα σύγχρονα ρεύματα αλλά μέσα από τη δική μας οπτική, διότι εμείς ζούμε εδώ. Υπάρχουν άνθρωποι που απορρί­ πτουν σωρηδόν την ελληνική λογοτεχνία και κά­ νουν λάθος.

Συνέντευξη

Η λογοτεχνία μας, μ ετα ξύ άλλων, κατηγορείται διότι α ντί να έχει ελληνικότητα έχει γενικότητα, δηλαδή ό τι το ίδιο βιβλίο θα μπορούσε να έχει γρα φ τεί είτε εδώ είτε σ ε κάποια άλλη χώρα...

Αυτό με έχει απασχολήσει πολλές φορές. Εγώ πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι συγγρα­ φείς. Όποια εποχή και αν κοιτάξεις, πάντα κλαίνε και διεκτραγωδούν τα χάλια της λογοτεχνίας, πού έχει φτάσει κ.λπ. Εμείς δεν έχουμε μεγάλη παράδοση για να πατήσουμε και παρότι υπήρξε μια εποχή που ο ελληνισμός είχε απλωθεί σαν ι­ δέα - διότι ποτέ δεν επεκτάθηκε γεωγραφικά και είχε μια κοσμοπολίτικη χροιά με τον Καβάφη, τον Θεοτόκη κι ένα σωρό άλλους αξιόλογους συγγραφείς, η παράδοση πάντα μας έλειπε. Σή­ μερα σιγά σιγά παρουσιάζονται κάποια ψήγματα που δείχνουν προς τα πού πάμε, υπάρχουν πολ­ λοί αξιόλογοι συγγραφείς. Τ ο θεατρικό σου, «Στην υγειά των χαμένων», έ ­ χει μ ετα φ ρ α σ τεί σ τα γερμανικά...

Αυτό το έργο το έγραψα πριν από επτά χρόνια, αλλά και σε εξήντα χρόνια να παιχτεί θα έχει την ίδια σημασία. Δεν έχω όμως καθόλου γνωριμίες για να μπορέσω να το προωθήσω. Είμαι ο άν­ θρωπος που δεν μπορεί να πάει να χτυπήσει πόρτες. Πήρε κάποιο Κρατικό Βραβείο μαραζιά­ ρικο και μετά, επειδή στην κυριολεξία δεν είχα τι να το κάνω, το έστειλα σε έναν διαγωνισμό του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου για έργα που γράφτηκαν στην Ευρώπη. Επελέγη μαζί με δύο ακόμη έργα και με ειδοποίησαν τηλεφωνικά ότι θέλουν να το μεταφράσουν και να το μανατζά­ ρουν. Στην Ελλάδα δεν έχει ανεβεί ποτέ κι αυτός είναι ένας από τους καημούς μου. Κάποτε το εί­ χα υποβάλλει στο ΚΘΒΕ, είχε αρέσει πάρα πολύ σε κάποιους ανθρώπους και επρόκειτο να συμπεριληφθεί στο ρεπερτόριο, αλλά άλλαξε η διοίκηση και τα πράγματα μείνανε εκεί. Θα ήθε­ λα νατό δώσω στον κύριο Φασουλή, αλλά μου εί­ ναι αδιανόητο ότι θα μπορούσα να κάνω κάτι τέ­ τοιο. Στην Ελλάδα ο χώρος είναι πολύ μικρός, δεν υπάρχουν καλλιτεχνικοί πράκτορες κι όταν ο συγγραφέας είναι άγνωστος, τα πράγματα είναι δύσκολα. Εάν πρόκειται βέβαια για τον κύριο Κεχαΐδη που είναι ένας εξαιρετικός συγγραφέας και το ένα του έργο είναι καλύτερο από το άλλο, όλες οι πόρτες είναι ανοιχτές, όπως είναι φυσι­

Σννέηενξη

κό. Στο ελεύθερο θέατρο όμως είναι δύσκολο να ριψοκινδυνεύσει κανείς. Πάντως μου αρέσει το θέατρο, έχω γράψει μάλιστα κι ένα ραδιοφωνικό θεατρικό έργο, τα «Ενδοοικογενειακά», που με­ ταδόθηκε από το Ραδιοφωνικό Σταθμά Μακεδο­ νίας. Βγάζεις χρήματα ως συγγραφέας;

Ούτε τα τσιγάρα μου δεν μπορώ να βγάλω. Μήπω ς οι συγγραφείς θα έπ ρεπε να είναι πιο επαγγελματίες;

Αυτό δεν μπορεί να γίνει, η Ελλάδα είναι πάρα πολύ μικρή χώρα. Εκτός από ελάχιστα βιβλία που έχουν γίνει μπεστ-σέλερ, ο συγγραφέας εί­ ναι ευτυχής όταν κάνει δύο εκδόσεις, στην τρίτη πια γίνεται πανευτυχής. Η «πιάτσα» είναι πολλή μικρή για να μπορέσεις να βγάλεις λεφτά. Για να είσαι σήμερα συγγραφέας πρέπει να είσαι πλού­ σιος. Αυτό δεν το εννοώ με την παλαιό έννοια που πολλοί συγγραφείς πλήρωναν για να βγει το βιβλίο τους, γιατί αυτό σήμερα το αναλαμβάνει ο εκδοτικός οίκος, αλλά διότι αναγκάζεσαι να κά­ νεις και κάποιες εμφανίσεις, σε καλούν σε ομι­ λίες, σε εκδηλώσεις και πρέπει να μπορείς ναπα­ ρουσιάζεσαι κάπου χωρίς να νιώθεις κουρελής. Όλα αυτά μπορεί να φαντάζουν λεπτομέρειες, είναι όμως ουσιαστικά. Ανήκεις σ ε κάποιο από τα σω ματεία των συγγραφέων;

Παλιά είχα γραφτεί σε κάποιο, αλλά σήμερα δεν είμαι σε κανένα. Τα σωματεία δεν κάνουν τίποτα το ουσιαστικό. Σ ε καλούν σ ε συνέδρια, εκδηλώ σεις κ,λπ.;

Επί πολλά χρόνια, ακόμη κι όταν με καλούσαν, κυρίως σε σχολεία, δεν πήγαινα. Αυτό οφειλόταν σ’ ένα προσωπικό πρόβλημα: ένιωθα ότι δεν θα μπορούσα να αντεπεξέλθω επειδή δεν ήμουν πο­ τέ ετοιμόλογη και καλή στο λόγο. Κάποιοι είναι πολύ καλοί, λένε έξυπνα πράγματα ή καλές ατά­ κες, ακόμη κι εξυπναδίστικα, αλλά εγώ δεν έχω αυτό το χάρισμα, αυτή την ευκολία. Φέτος ωστό­ σο κατάφερα να πείσω τον εαυτό μου να πάει σε τέσσερις πέντε εκδηλώσεις και το χάρηκα, το ευχαριστήθηκα.

□

Σ

ύ γ χ ρ

ο ν η

Ε κ π α ίδ ε υ σ η Δίμ-τηντη ΕττιΘ εώρτησ-ττ] Ε κ π α ι δ ε υ τ ι κ ώ ν Θ ε μ ιά τ

d > 'W

Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές Ισότητα των Φύλων Γλωσσικό μάθημα: Προβλήματα στο γραπτό λόγο Ιστορία στο Δημοτικό Σχολείο - Φυσικές Επιστήμες * Τ ο ε ιδ ικ ό έ ν θ ε τ ο γ ι α τ ο Β ι β λ ί ο :

Β ΙΒ Λ ΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΚ Ο Ι! Σ .Ε .

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Τ.Θ. 250 8 5 - 1 0 0 26 ΑΘΗΝΑ Τ η λέφ ω νο: 8 8 .2 3 .7 6 2

Ηρακλής Παπαλέξης

Τ. Δπμπιρούλια ΙΤ.Δ), Λ. Εξαρχοπούλου <Λ.Ε>, Ν. Κώτσιου (Ν.Κ.Ι, Η. Μαγκλίνπς (Η.Μ.), Κ.Δ. Μαλαφάντης (Κ.Δ.Μ.), Νίκος Μολυβιάτης (Ν.Κ.Ι. Σ. Ντάλης (Σ.Ν.). Χρ. Παπαγεωργίου (Χ.Π.). Γ. Παπαδάτος (Γ.Π.), Τ. Παππάς (Τ.Π.), Ερρίκος Ράης (Ε.Ρ.). Α. Σταμάχης (Α.Σ.), Δ. Τοατσούλης (Δ.Τ.)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Α σ τ ο χ ίε ς

Ο ήρωας και πρωΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΑΡΒΑΡΗΓΟΣ τοπρόσωπος αφη­ Ηγοητείατης δεύτερης φύσης γητής, συνερχόμε­ Μυθιστόρημα νος μετά από μια α­ Αθήνα, Ιωλκός, 1996 Σελ. 201 πόπειρα αυτοκτο­ νίας, αναλογίζεται την πρότερη ζωή το Όπως δηλώνεται και από τον τίτλο, ί πρόβλημα του ήρωα είναι η ομοφυλοφιλία του, γύρω α­ πό την οποία περιστρέφεται το μεγαλύ­ τερο μέρος του μυθιστορήματος, ά­ νευρα, δίχως δημιουργική φαντασία, χωρίς ικανότητα, έστω ανάπτυξης μιας κοινωνικής σκέψης και κριτικής ή ψυχο­ λογικής τεκμηρίωσης που να δημι­ ουργούν μια τουλάχιστον στέρεη ψυχο­ γραφία του κεντρικού προσώπου. Αντί­ θετα, ως προς το κεντρικό θέμα, τα δά­ νεια στοιχεία στερούνται πρωτοτυπίας (αναμασούν ανεπιτυχώς το σενάριο του «Αγγέλου»), ενώ η διήγηση διεκτραγω­ δεί με παρωχημένο μελοδραματισμό τα παιδικά χρόνια του ήρωα προκειμένου να μας πείσει πως όποιος είχε μέθυσο πατέρα, υποταγμένη μητέρα και αλλο­ πρόσαλλες αδερφές γίνεται ομοφυλόφι­ λος. Το κείμενο παρουσιάζει ανεπάρκει­

Μόλις Κνχλοφόρησαν

ες αφηγηματικές, λογικής συνέπειας, σύνταξης, ενώ είναι τυπογραφικά απα­ ράδεκτο. Είναι κρίμα που οι καλές προ­ θέσεις του συγγραφέα να θίξει ένα ακό­ μη και σήμερα φλέγον κοινωνικό ζήτημα συμβάλλουν τελικά στη λογοτεχνική κα­ κομεταχείρισή του. Δ. Τ.

Υ π α ιν ιγμ ο ί π ρ ο σ ώ π ω ν

Η τρίτη πεζογραφική δουλειά του Τάσου Γουδέλη υπηρετεί με την ίδια πάλι συνέπεια το μικρό ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ Σκιές γυναικών κείμενο, αφού Αθήνα, Νεφέλη. 1996 συντίθεται από δέ­ Σελ. 116 κα διηγήματα, ό­ που, όπως δηλώνει ΤΑ ΣΟ Σ ΓΟ ΤΔ ΕΛ Η Σ και ο τίτλος, κυριαρχούν οι & K t t ) ^ V Y 4m un r γυναικείες μορφές. Όμως, η εμφάνιση της καθεμιάς στο σώμα του κειμένου δεν τείνει στη δια­ γραφή ενός ολο­ κληρωμένου χαρα­ κτήρα μιας ρεαλι­ στικής καταγρα­ φής, αλλά, αντίθε-

τα, συντίθεται από τεμάχια, αποσπάσμα­ τα, ελλειπτικές εικόνες γυναίκας, όπως τις διασώζει η μνήμη, τις αναπλάθει η γραφή. Λεπτομέρειες μιας ανολοκλήρω­ της κίνησης, ενός μισοφωτισμένου προ­ σώπου, μιας φευγαλέας έκφρασης, μιας αδύνατης να ολοκληρωθεί οπτικής που συλλαμβάνει ένας ηδονοβλεππκός φα­ κός. Κείμενα αφαιρετικά, συχνά κλειστο­ φοβικά, υπαινικτικά, συμφύρουν την ανά­ μνηση του τότε με την αντίληψη του τώρα, εμπλέκουν στην αληθοφάνεια της διήγη­ σης τη διαταραχή του συνταγματικού ά­ ξονα της πρότασης ή του συνδυασμού των φράσεων, παραπέμποντας σε δείγ­ ματα σουρρεαλιστικής γραφής. Το βίωμα ως τελετουργία μετάπλασης σε γραφή. Δ .Τ.

Φ ω τογρα φ ική μνήμ η

Ένα

ολιγοσέλιδο ----- :--------------------

βιβλίο με μικρές ιστορίες, θραύσματα αφήγησης μάλλον, γεμάτα μελαγ­ χολία και ανεκπλή-

σταυρός κουλας

Τυπωμένο μαύρο Αθήνα, Ιστός/Αλυσίδα, 1996 --------------------------------

ρωτες επιθυμίες. Στα μικρά πεζά-σκέψεις του Σταύρου Κούλα, που θυμίζουν περισσότερο ση­ μειώσεις ημερολογίου, όλα βρίσκονται στο μεταίχμιο. Το παρελθόν αποτελεί έ­ να βαρύ φορτίο για τον συγγραφέα ό­ που « α έ ρ α ς κ α ί σ κ ό ν η σ α ρ ώ ν ο υ ν μ ια σ κ η ν ο γ ρ α φ ία ζω ή ς» και το παρόν συλλαμβάνεται διά μέσου ενός φωτο­ φράχτη που ακινητοποιεί αποσπάσματα σωμάτων, φευγαλέες θρυμματισμένες εικόνες, σκηνοθέτημένες σκηνές πλή­ θους. Σπαταλημένα νιάτα, πόθοι που ασφυκτιούν και η απειλή του θανάτου σε αυτόν τον μάλλον ζοφερό παρελθοντόπληκτο κόσμο αφήνουν μία κατά τα φαι­ νόμενα ηθελημένη αίσθηση του ανολο­ κλήρωτου, σαν ένα πρώτο σκίτσο, ένα σχεδίασμα μιας επικείμενης σύνθεσης. Α .Σ.

Η θογρ α φ ικά στιγμιότυπα

Με το παρόν βιβλίο ο γνωστός συγγρα­

φέας Κώστας Σαρδελής επιχειρεί μια νέα τομή στο ηθο­ γραφικό στοιχείο του ελληνισμού, με μια νατουραλιστική διάθεση προσέγγι­ ΚΩΣΤΑΣ ΣΑΡΔΕΛΗΣ σης των θεμάτων ΤΟ ΚΛΟΥΒΙ και με μια αμεσότη­ τα τόσο γλωσσική παρά την παρελθοντολογική της κα­ ταβολή - όσο και δομική. Διηγήματα που αναφέρονται σε αγωνιστές, σε ήρωες της Ιστορίας, σε πρόσωπα ση­ μαίνοντα για την ελληνική ύπαιθρο, αλλά και άλλα, όπου η μοναξιά και η α­ πομόνωση παρέα με την αποξένωση και την έλλειψη επικοινωνίας δίνουν, σε σύ­ μπνοια με τις τοπωνυμικές προσμίξεις ή αφαιρέσεις, μια εικόνα που ο σύγχρονος αναγνώστης αναζητά, προκειμένου να δει καλύτερα τον εαυτό του και την πα­ τρίδα του. Η ποιότητα των διηγημάτων βρίσκεται σε πολύ ικανοποιητικό επίπε­ δο και δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσά τους, το «Κλουβί», όμως, που δίνει τον τίτλο σ’ ολόκληρο το βιβλίο, είναι ένα δο­ κίμιο θρησκευτικής έμπνευσης και ανα­ ζήτησης της ελευθερίας. Αξίζει να ση­ μειωθεί πως τα περισσότερα αφηγήμα­ τα της συλλογής έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό «Νέα Εστία». ΚΩΣΤΑΣΣΑΡΔΕΛΗΣ Το κλουβί Διηγήματα Αθήνα, Αρμός, 1996 Σελ.140

Χ .Π .

Ν οσταλγική α ν α π ό λ η σ η

~~ Ο κόσμος του Βα­ σίλη Τσιαμπούση, συχνά εμμόνως πε­ ριορισμένος στον μικρόκοσμο της επαρχιακής πόλης, επανέρχεται και στην καινούρια αυτή συλλογή διηγημά­ των που δεν παραλλάσσει ιδιαίτερα από την παλαιότερη «Βέσπα». Χαρακτηριστι-

ΒΑΣΙΛΗΣΤΣΙΑΜΠΟΥΣΗΣ Χερουβικά στα κεραμίδια Αθήνα, Κέδρος, 1996 Σελ.136

ΜόλίζΚνχλοφόρηοαν

κό η αναπόληση μιας παλαιότερης επο­ χής επώδυνης, αλλά και ταυτόχρονα α­ θώας και κατά τούτο εξαγνισμένης. Ο χώρος στενός και περιορισμένος δεν ε­ πιτρέπει στον εκάστοτε αφηγητή να ξεφύγει από τα μικροπροβλήματα που τον ταλανίζουν. Κάποια από τα διηγήματα ό­ πως «Το όνειρο» και «Ο Κάβουρας» ή α­ κόμη και το «Ήδη βάπτεται κάλαμος...» είναι καθαρά ελεγειακά, ενώ τα υπόλοι­ πα ασχολούνται με θέματα καθημερινά όπως οι συγγενείς, οι παλιές παρέες, α­ γαπημένα ενθυμήματα κ.λπ., ενώ στα περισσότερα η ειρωνεία, υπόγεια ή προ­ φανής, δίνει κι εδώ το ιδιαίτερο στίγμα που διαπερνά την πεζογραφία του Τσιαμπούση. \

Λ .Ε .

Μ ικρ ο συ μβ ά ντα

Μικροσυμβάντα που δεν αποφεύ­ γουν, αντίθετα, υπερτονίζουν, τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα με ανα­ φορά ακόμη και στο όνομα του συγγραφέα εντός του κειμένου, ορμώμενα από «φέ­ τες ζωής» σύμφω­ να με τις επιταγές ενός άκρατου ρεα­ λισμού. Τα κείμενα του Α. Σουρούνη κι­ νούνται μεταξύ μικροαναμνήσεων α­ πό την παιδική του ηλικία στη γενέτει­ ρά του Θεσσαλονίκη και τη μετέπειτα διαμονή του στο εξωτερικό, στη Γερμανία κυρίως. Δεν φιλοδοξούν, τα περισ­ σότερα, να αποκτήσουν μυθοπλαστική διάσταση, ενώ τα τελευταία από αυτά, ορμώμενα από σύγχρονο γεγονός της πραγματικότητας, συνιστούν κατάθεση σκέψεων εν είδει χρονογραφήματος. Ξε­ χωρίζει το «Ο Αϊ-Βασίλης φορούσε κο­ στούμι» για τις διηγηματικές αρετές του. Δ .Τ.

ΜόλιςΚνχλοφόρησαν

Ερ ω τική ν ο υ β έλ α

Το κύριο χαρακτη­ ριστικό της γραφής της Τότας Χατζή εί­ ναι η πολύ πυκνή, ως δύσκολα προσβάσιμη, γλωσσική εκφορά, που κυριαρχεί πάνω από κάθε είδους ποιητική ή άλλη ενόραση και διά­ θεση. Πράγματι και στο παρόν έργο, ό­ που μια ερωτική ιστορία καθορίζει τη μοίρα μιας γυναίκας, ο λυρισμός είναι βαρύς, με την έννοια ότι η συγκεκριμένη πεζογραφία ακουμπά σε λέξεις λίγο-πολύ ξεχασμένες. Η αφήγηση της ηρωίδας, δραματικά προσωποποιημένη, δεν αφήνει σημάδια εύκολου προβληματι­ σμού, αλλά το αντίθετο, ψυχαγωγεί κά­ τω από συνθήκες μάλλον απρόβλεπτες για λογοτεχνία αξιώσεων. Το θαλασσινό τοπίο και γενικά η υγρή ατμόσφαιρα, που αναδύονται ως μοτίβο του ερωτικού παραληρήματος, δίνουν μιαν άλλη όψη στην υπέρβαση μιας πραγματικότητας, που έχει άλλα συστατικά. Μια αρκετά πρωτότυπη νουβέλα, που αν διαβαστεί και δεύτερη φορά, τότε θα αποκρυπτργραφήσει της εσώτερες δυνάμεις που τη διέπουν και που, χωρίς υπαινιγμούς, αντλώντας με νηφαλιότητα και πάθος, δρομολογούν την ερωτική ηδονή και α­ νακάλυψη.

ΤΟΤΑΧΑΤΖΗ Πορεία ανάμεσα σεδιάποντες Αθήνα, Δελφίνι, 1996 Σελ.97

Χ .Π .

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Ν ησιά τ η ς ψ υ χ ή ς

Είναι κάποια κείμενα που χωρίς να έχουν περάσει στην ιστορία ως αριστουργήμα­ τα της Λογοτεχνίας έχουν τη δική τους, ιδιάζουσα σημασία. Τα «Νησιά» του Γκρενιέ είναι ένα από αυτά τα «μικρά-μεγάλα» έργα. Με μια γραφή βιωμένη, έ­ ναν λόγο που «ματώνει» στα χέρια, στην καρδιά, θα μπορούσε κανείς να ισχυρι­ στεί πως «Τα Νησιά» είναι ένα πεζό που πάει να γίνει ποίημα ή ένα ποίημα υπό τη μορφή του πεζού. Κείμενα στοχαστικά,

εξομολογητικά, ΖΑΝ ΓΚΡΕΝΙΕ αυτοβιογραφικά Τα Νησιά Εισαγωγή: Αλμπέρ Καμύ αλλά και γνησίως Μτφρ.: Αλέκος Μπενρουμπής φιλοσοφικά, είναι ε­ Αθήνα, Ολκός, 1996 Σελ. 128 κείνο το είδος γρα­ φής και έκφρασης Ζαν Γκρενιέ που συγγραφείς ό­ πως ο Καμύ ανέ­ πτυξαν ακόμα πε­ ρισσότερο. Τα «Νησιά» είναι έργο που θα μπο­ ρούσε να χαρακτη­ ριστεί ως ταξιδιωτι­ κό με την πλατιά έν­ νοια του όρου. Ο Γκρενιέ δεν περι­ γράφει τοπία ούτε καταθέτει ταξιδιω­ τικές εντυπώσεις, αλλά «αναδημιουργεί» ένα εξωτερικό τοπίο μεταθέτοντάς το σε μια διάσταση ποιητική. Αποσκοπεί δηλαδή σε μια «πε­ ριήγηση» στο αόρατο, σε τοπία εσωτερι­ κά, σε τοπία της ψυχής. Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει μια χα­ ρακτηριστική εισαγωγή του Καμύ, ενώ τα κείμενα του Γκρενιέ είναι ωραία μετα­ φρασμένα από τον Αλέκο Μπενρουμπή.

« r fil A

Η .Μ .

Θ α λ α σ σ ιν ή π ε ρ ιπ έ τ εια

Ο «Νάρκισσος» είναι ένα πλοίο που ξεκι­ νάει από τη Βομβάη για το Λονδίνο κά­ που στα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Ανάμεσα στο πλήρωμα μπαρκάρει κι έ­ νας νέγρος από την Καράίβική με πολύ ισχυρό χαρακτήρα. Κάνει όλη τη σκληρή δουλειά του καραβιού και καταφέρνει σε λίγο να γίνει αντικείμενο λατρείας. Οι λευκοί ναύτες και οι αξιωματικοί γίνονται υπηρέτες του. Και ο ίδιος ξαπλωμένος στην καμπίνα του ορίζει τη μοίρα και την ψυχή τους. Μια καταπληκτική θαλασσινή περιπέ- _________________________ τεια, όπου η ζωή στο ιστιοφόρο μπερδεύεται με την

ναυτικών και το ειρωνικό ως ανάλαφρο χιούμορ. Ο «Νάρκισσος», μετά από πολ­ λές φουρτούνες, θα καταφέρει να φτά­ σει στον προορισμό του, όπου θα δούμε αν θα απαλλαγεί από τον τρομερό του νέγρο. Ο Τζόζεφ Κόνραντ γεννήθηκε το 1857 στην Πολωνία. Δημοσίευσε πολλά και καλά μυθιστορήματα και πέθανε ως Άγγλος υπήκοος σε ηλικία 67 ετών το 1924 στην Αγγλία. Χ .Π .

Ρ έ κ β ιε μ

Τελευταίες μέρες του συνθέτη Άλμπαν Μπεργκ, αγαπημένου μαθητή του Σαίνμπεργκ. Αναπολήσεις πενήντα χρόνων ζωής. Πολλή μουσική και δύο μοιραίες γυναίκες που σημάδεψαν την αλλόκοτη ζωή του Μπεργκ. Η Ελένε, σύζυγος, και η Χάνα (παρ’ ολίγον;) ερωμένη. Στο φό­ ντο, μια άλλη μορφή που έπαιξε ρόλο ε­ ξίσου αποφασιστικό στην πορεία του πρωταγωνιστή. Η αδελφή του, Σμαράγδα, επίσης μουσικός και μάλιστα λε­ σβία. Όλα αυτά με μουσική υπόκρουση το έρ­ γο του ίδιου του ε_________________________ τοιμοθάνατου, με ΠΙΕΡ ΜΕΡΤΕΝΣ Κρυφά γράμματα Μτφρ.: Αλέξανδρος Πανούσης Αθήνα, Εξάντας, 1996

κ ο ρ υ φ α ί ο

soundtrack τον βασανίσυένο „ μ Σελ. «Βουτσεκ», προφα­ νώς εμπνευσμένον από το ομώνυμο έργο του Μπύχνερ. Τα «Κρυφά Γράμμα­ τα», βασισμένα σε πραγματικά γεγονό­ τα, προσπαθούν να εξιχνιάσουν την ανή­ συχη και ανειρήνευτη φύση του καλλιτέ­ χνη που κάνει τον πόνο του δημιουργία κι επιχειρεί ματαίως να κοινωνήσει το μυστήριο του απόλυτου.

96

Ν . Κ.

Δύο νο υ β έλ ες

τζοζεφ κονραντ

Ο νέγρος του «Νάρκισσος» Μτφρ.: Μάριος Βερέττας

Ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ έγραψε τις δύο αυτές νουβέλες αντιστικτικά θα λέγαμε, εφόσον με άξονα το χρήμα δίνει δύο κεί-

ΜόλίζΚνύοφόρηοαν

μένα με εντελώς διαφορετικό χρώ­ μα. Στο πλαίσιο της Α ν θ ρ ώ π ιν η ς Κ ω μ ω ­

ΟΝΟΡΕ ΝΤΕ ΜΠΑΛΖΑΚ Το πουγκί-Γκομπσέκ Μτφρ.: Ακακία Κορδόση Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 Σελ.132

δ ία ς , όπου ο βασι­ λικός συγγραφέας αναλύει με μοναδικό τρόπο την άνοδο της αστικής τάξης στη χώρα του, το Π ο υ γ κ ί και ο Γ κ ο μ π σ έ κ είναι δύο νουβέ­ λες για τη δύναμη του χρήματος, η πρώ­ τη σε τόνους ρόδινους, η δεύτερη σε α­ ποχρώσεις μαύρες. Ο Ιπολίτ Σινέρ, ήρωας της πρώτης, της ανώδυνης εκδοχής, θα περάσει μπροστά από τα μάτια του προσεκτικού αναγνώστη της Α ν θ ρ ώ π ι­ ν η ς Κ ω μ ω δ ία ς κάμποσες φορές, ο ρό­ λος του όμως θα είναι δευτερεύων, πέ­ ρα από το δροσερό αυτό κομμάτι. Ο Γκομπσέκ είναι ο μαύρος άγγελος στο έργο του Μπαλζάκ, ο τοκογλύφος, που κάνει θριαμβευτική είσοδο στη σκηνή με τη νουβέλα αυτή - πρωθύστερα - και βα­ σιλεύει σε όλα τα μυθιστορήματα της Κ ω μ ω δ ία ς . Ο Μπαλζάκ δεν χρειάζεται συστάσεις, όσον αφορά δε την ελληνική έκδοση, είναι ευπρόσωπη.

Τ.Δ .

Τ έ κ ν ο του Δ ιαφ ω τισμού

Οταν ο Μπουγκανβιλ αποπλεει απο τη Νάντη το Νοέμβριο του 1766, έχουν πε­ ΛΟΥΪ ΑΝΤΟΥΑΝ ράσει 274 χρόνια ΝΤΕ ΜΠΟΥΓΚΑΝΒΙΛ από την ανακά­ Ταξίδι γύρω απ’τον κόσμο λυψη της Αμερικής Μτφρ.: Ιωσήφ Κασσεσιάν Αθήνα, Στοχαστής, 1996 από τον Κολόμβο. Σελ.280 Οι Ισπανοί και Πορ­ τογάλοι, γνήσιοι θαλασσοπόροι, έ­ χουν προηγηθεί κατά πολύ. Το ταξί­ δι όμως είναι το ί­ διο τόσο από άπο­ ψη μέσων όσο και από άποψη έμ­ ψυχου υλικού, έτσι που ο γύρος του κόσμου να καθί­ σταται ένα εξίσου

ΜόλιζΚνχΙοφόρηοαν

επικίνδυνο εγχείρημα. Ο Μπουγκανβιλ, γνήσιο τέκνο του Διαφωτισμού, αναλύει καθετί που βλέπει και μαθαίνει διαλεκτι­ κά και με ανοχή στη διαφορετική αντίλη­ ψη. Το βιβλίο γραμμένο από έναν άνθρωπο λόγιο και ικανό για τέτοιου είδους περι­ πέτειες, βρίθει πληροφοριών, αποτελεί πυξίδα για ναυτιλομένους και συνάμα εί­ ναι ένας ηθογραφικός και λαογραφικός οδηγός για λάτρεις των ταξιδιών. Ένα ω­ ραίο ανάγνωσμα για όσους ρέπουν προς αυτή τη μορφή γεωγραφικών και πολιτισμικών ανακαλύψεων. Χ .Π .

Ταξίδι στον αιώ να

Με αριστοτεχνικό τρόπο η συγγραφέ­ ας παρουσιάζει τη ζωή μιας γυναίκας που γεννήθηκε στον Καναδά το 1905 και διασχίζοντας τον αιώνα πεθαί­ νει στη δεκαετία του ’90. Σε δέκα κεφά­ λαια που αναφέρονται στα σημαντικά γεγονότα της ζωής της ηρωίδας, για πα­ ράδειγμα γέννηση, έρωτας, γάμος, μη­ τρότητα, εργασία κ.λπ., τα οποία συνο­ δεύονται από κάποια ημερομηνία που α­ πέχει λίγο ως πολύ μια δεκαετία από αυτήν του προηγούμενου κεφαλαίου. Η Σηλντς περιορίζει επιδέξια το μυθιστό­ ρημα στην ιστορία της ηρωίδας της και τα υπόλοιπα πρόσωπα που περιγράφει βοηθούν στην ανάδειξη της προσωπικό­ τητας αυτής της «ασήμαντης» γυναίκας της διπλανής πόρτας, που είναι και η ι­ στορία της Γυναίκας στον αιώνα μας. Τα ιστορικά γεγονότα περνούν πλαγίως α­ πό το κείμενο και μόνον εφόσον επηρεά­ ζουν την πορεία της ηρωίδας που πα­ ρουσιάζεται πέρα από την καθαυτό αφή­ γηση μέσα από γράμματα, αποκόμματα του τύπου, απόψεις τρίτων κ.λπ. Η ικα­ νότητα της Σηλντς να ξεχωρίζει τη λε­ πτομέρεια που αναδεικνύει κάποια πλευρά του κεντρικού της χαρακτήρα συναρπάζει και η λεπτή ειρωνεία που

ΚΑΡΟΛΣΗΛΝΤΣ Τα πέτρινα ημερολόγια Μτφρ.: Βούλα Μαργαρίτη Αθήνα, Ωκεανίδα, 1996 Σελ. 372

διανθίζει την αφήγηση θυμίζει τις καλύ­ τερες παραδόσεις του αγγλοσαξονικού μυθιστορήματος και φέρνει στο μυαλό την Τζέιν Ώστεν. Η ιδιαίτερη ικανότητα της Σηλντς να περνάει από την τριτοπρόσωπη αφήγηση σε πρωτοπρόσωπες αναφορές ξεγελούν τον αναγνώστη, που κάποιες φορές διερωτάται για την περίπτωση να έχει γραφτεί η ιστορία α­ πό την ίδια την ηρωίδα. Με ελάχιστες ε­ ξαιρέσεις η μετάφραση της Βούλας Μαργαρίτη κυλάει αβίαστα και συντείνει στην απόλαυση του κειμένου. Ένα αρι­ στοτεχνικό μυθιστόρημα που θα συναρ­ πάσει και τον πιο δύσκολο αναγνώστη. Λ .Ε .

Κάτι α π ό Ν ο υ άρ

Μέσα από έναν λόγο ειρωνικό, μαύρο χιούμορ που υποβόσκει διαρκώς και έ­ ναν σκοτεινό αλλά ανεπαίσθητο ερωτι­ σμό, το μυθιστόρημα του ισπανικής κα­ ταγωγής Μεξικανού συγγραφέα Ταΐμπο «Σκιά της Σκιάς» περιέχει συγκεκριμένες ιστορικές αναφορές, αλλά στην ουσία είναι ένα είδος «pastiche», μέσα από το οποίο ο συγγραφέας συνειδητά δανείζε­ ται πράγματα και καταστάσεις από άλλα λογοτεχνικά ή και κινηματογραφικά είδη και συγκεκριμένα από το νουάρ: ο Ταΐ­ μπο κινείται σε έναν κόσμο που βρίσκε­ ται κάπου ανάμεσα στα κιτρινισμένα φώ­ τα της νύχτας και το σκοτάδι της. -----------------Ήρωες αμφιλεγό­ PAGO IGNACIOΤΑΙΒΟII ΗΣκιάτης Σκιάς μενης ηθικής υπό­ Μτφρ.: Κ. Καψαμπέλη στασης, που εκ­ Αθήνα, Άγρα, 1996 φράζουν σκοτεινές όψεις της ανθρώπι­ νης φύσης και μυστηριώδεις γυναίκες πλαισιώνουν το πολύ συγκεκριμένο ιστορικό και κοινωνι­ κό γίγνεσθαι του βιβλίου (το Μεξικό στις αρχές του αιώνα μας). Μια ακόμα προσεγμένη έκδοση από την «Άγρα» που περιέχει επεξηγήσεις για τα ιστορικά στοιχεία του βιβλίου, χάρτες και μια συνέντευξη του συγγραφέα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ Ο μ ετ ρ ο ν ό μ ο ς του χ α μ έν ο υ χ ρ ό νο υ

Στην έκτη ποιητική του συλλογή ο Τάκης Καρβέλης δα­ νείζεται ένα πρόσω­ πο από ένα πασί­ γνωστο τραγούδι του παρελθόντος. Γριά και νέα μαζί η μικρή Ρεζεντά, εμ­ φανίζεται με διάφο­ ρες μορφές, όπως για παράδειγμα σαν τη Λενώρα του «Κορακιού». Η αέ­ ναη επανάληψη, ο χρόνος, η ομορφιά και η φθορά περ­ νούν μέσα από τη μορφή αυτή, που εί­ ναι η άλλη όψη της μοναξιάς, η χαμένη α­ θωότητα, ο μετρονόμος του χαμένου χρόνου. Το άκουσμα του ονόματος της είναι αυτό που ραγίζει το χρόνο και μέσα από τα χαλάσματα, μέσα από τα θραύ­ σματα της πραγματικότητας έρχεται συγκινημένη η φωνή του ποιητή να φωτί­ σει τα θάματα και τα οράματα του κό­ σμου τούτου, αυτά που οι άλλοι ονομά­ ζουν συνηθισμένη καθημερινή ζωή και οι ποιητές καθημερινή συγκίνηση του πραγ­ ματικού. Στο πρώτο μέρος της συλλογής «Από την άλλη μεριά του ύπνου», η μνήμη και πάλι καλείται να απαντήσει σε αυτήν «την α π ο υ σ ία το υ α ρ χ ικ ο ύ θ ο ρ ύ β ο υ » , τη σιωπή του πραγματικού, στην α ίσ θ η σ η το υ ιλ ίγ γ ο υ που αντικαθιστάτον πυρηνικό ζωικό βόμβο στο ομότιτλο ποίημα που εί­ ναι και το διαμάντι της συλλογής.

ΤΑΚΗΣΚΑΡΒΕΛΗΣ Τα ποιήματα της μικρής Ρεζεντά Αθήνα, Σμίλη, 1996 Σελ.56

Α.Σ.

Π ά θ ο ς, ρ εύ μ α αισθαντικό

Μια ποιητική συλλογή που μέσα από ένα πρόσωπο-αφορμή που ορίζει έναν κε­ ντρικό μυθολογικό ιστό, εκτυλίσσει μια

Μόλις Κνήοφόρησαν

σειρά από λει­ τουργικούς κανό­ ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ νες που στηρίζουν Μιχαήλ την προσπάθεια Αθήνα, Ακρίτας, 1996 Σελ, 107 του ποιητή να εξο­ πλίσει τη σπαράσσουσα σύγχρονη ύ­ παρξη με ένα ονειρικό εφόδιο, μια αίσθη­ ση πνευματικότητας που έχει τη μορφή της συμμαχίας με τον πόθο, της αναγω­ γής του βίαιου φωτός από το πιο βαθύ σκοτάδι. Ο άγγελος ή καλύτερα ο αρχάγ­ γελος αναμένεται να φανεί στο κενό που ξάφνου παίρνει όψη, στις παρυφές των αέρινων πραγμάτων που μας περιτριγυρί­ ζουν αθέατες. Μια περιπλάνηση του στί­ χου στα χνάρια της παραδοσιακής γαλλι­ κής αισθαντικής ποίησης, με εικόνες έ­ μπλεες πνευματικών συμβόλων, μέσω των οποίων ο ποιητής συνδιαλέγεται με το Μεγάλο οδηγώντας τη γλώσσα σε ένα λυρικό υποβλητικό μονοπάτι, που διασχί­ ζει πυκνές, «υγρές» εικόνες που προσω­ πικά μας θύμισαν ένα ποιητικό αντίστοιχο εκείνων του Αντρέι Ταρκόφσκι. Α.Σ.

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ΞΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ Π ο ίηση εσ ω τερ ικώ ν ε ντ ά σ εω ν

Μια γυναίκα, απομονωμένη σε μια μικρή κωμόπολη της Αμερικής του 19ου αιώνα, γράφει. Γράφει ποί­ ηση ασταμάτητα. ΕΜΙΛΥ ΝΤΙΚΙΝΣΟΝ Δεν παντρεύεται Ποιήματα Επιλογή-Μτφρ.: ποτέ, δεν ταξιδεύει Αγγελική Σιδηρά αλλά και δεν δημο­ Αθήνα, Ερμείας, 1996 σιεύει παρά ελάχι­ Σελ. 80 στα ποιήματα - κι αυτά ανώνυμα. Η Έμιλυ Ντίκινσον δημιούργησε ποίη­ ση όπου κάθε στιγ­ μή, κάθε φάση της ζωής μας, της κα­ θημερινότητας, κά­ θε πτυχή της αν­ θρώπινης ψυχής περνά από μια λε­ πτή επεξεργασία γεμάτη σπάνια ευ­ αισθησία και χαρα­

ΜόΙΐζΚνχλοφόοησαν

κτήρα στοχαστικό. Σε αντίθεση με τον ε­ κρηκτικό Ουόλτ Ου'ίτμαν, η ποίηση της Ντίκινσον είναι διανθισμένη με εντάσεις εσωτερικές. Κρίμα που η επιλογή στην παρούσα έκδο­ ση (η οποία περιέχει φωτογραφίες της ποιήτριας, χειρογράφων της και μια μάλ­ λον σύντομη βιβλιογραφία) περιορίστηκε σε πενήντα δύο μόλις ποιήματα - από τα δύο χιλιάδες περίπου που άφησε πίσω της. Προσεγμένη η μετάφραση, αποδίδει όμορφα την «εσωστρέφεια» και την ακρι­ βή ευαισθησία των στίχων της Ντίκινσον. Η .Μ .

ΑΝΘΟΛΟΓΙΕΣ Μ ικρά α ν θ ο λ ο γ ο ύ μ εν α μ εγά λ ω ν σ υ γ γ ρ α φ έω ν

Τρία έργα τριών α­ πό τους σημαντικό­ τερους αναμορφω­ τές της νεοελληνι­ κής λογοτεχνίας μας αποτελούν τους εναρκτήριους τίτλους μιας νέας σειράς μικρού σχή­ ματος βιβλίων, αυτή τη φορά από τις εκδ. «Επικαιρότητα» και σε επιμέλεια-επιλογή Κώστα Μπα­ λάσκα. Αν εξαιρέσουμε τις «Ιστορίες με ζώα» του Εμ. Ροΐδη, που είναι σχετικά ά­ γνωστες και συντίθεται κάτω από ενιαίο τίτλο του επιμελητή, από μικρές ιστορίες με ζώα, τα άλλα δύο αφηγήματα είναι α­ πό τα πλέον γνωστά των συγγραφέων τους και περιλαμβάνονται σε όλες τις εκ­ δόσεις έργων τους. Πιστεύοντας, όμως, πως μοναδικός στόχος μιας σειράς που φέρει ως τίτλο «Νεοελληνική Ανθολογία» δεν είναι η καθαρά εμπορικού τύπου διά­ θεση σε μικρό σχήμα των σημαντικών αυτών έργων, αλλά και η καλύτερη γνω­ ριμία του κοινού μαζί τους, θεωρώ ότι χά­ νεται μια μοναδική ευκαιρία να συνοδεύ­ ονται τα έργα αυτά από κάποιο εισαγωγι­ κό άρθρο αναλυτικό των συγκεκριμένων έργων. Η σύντομη εισαγωγή με τα βιογραφικά του κάθε συγγραφέα και δύο α­ πλοϊκά λόγια για το κείμενο είναι αντίλη-

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΡΟΪΔΗΣ Ιστορίες με ζώα Αφήγημα Σελ. 89 ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΙΖΥΗΝΟΣ ΜοσκώβΣελήμ Αφήγημα Σελ. 93 ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ Θάνατος παλληκαριού Αφήγημα Σελ. 55 Αθήνα, Επικαιρότητα, 1996

ψης παρωχημένης που ελπίζουμε να αλ­ λάξει στους τίτλους που θα ακολουθή­ σουν. Δ.Τ.

Τα μικρά του Πατάκη

Πέντε καινούριοι τίτλοι προστέθηκαν στη σειρά «Τα μικρά κλασικά» των εκδόσεων «Πατάκης» που επιμελείται ο γνωστός κριτικός και ποιητής Σπύρος Τσακνιάς. Σειρά εύχρηστη, αρκετά προσεγμέ­ ΖΙΓΚΜΟΥΝΤ ΦΡΟΫΝΤ νη, με σύντομα κα­ Το άγχος τατοπιστικά σημει­ Μτφρ.ιΛίζυ Παπανδρέου Σελ. 112 ώματα για τους ΤΣΕΖΑΡΕ ΠΑΒΕΖΕ συγγραφείς και τα Νύχτα γιορτής συγκεκριμένα έργα, Μτφρ.: Δημήτρης Καζάκος Σελ. 96 παρουσιάζει, μόνο, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ το πρόβλημα της α­ Ρεμβασμός νομοιογένειας των του Δεκαπενταύγουστου Σελ. 112 τίτλων που επιχει­ ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ ρούν να καλύψουν Ο Ηγεμόνας ένα ευρύτατο φά­ Μτφρ.: Μαρία Κασωτάκη σματωνγραμμάτων Σελ. 144 ΤΖΩΝ ΣΤΑΙΝΜΠΕΚ και του πνεύματος Άνθρωποι και ποντίκια χωρίς συγκεκριμέ­ Μτφρ.: Ανδρέας Αποστολίδης νη λογική. Ας σημει­ Αθήνα, Πατάκης, 1996 ωθεί, πάντως, πως το βιβλιαράκι του Φρόυντ περιλαμβάνει 3 από τις 28 παρα­ δόσεις για την εισαγωγή στην Ψυχανά­ λυση (1917):τοΑγχος (25η παράδοση), Η σεξουαλική ζωή του α ν θρ ώ π ου (20ή παρ.) και Π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ις κα ι τεχν ικ ή τ η ς ε ρ μ η ν εί­ α ς των ο νε ίρ ω ν (6η παρ.). Από τον Τσέζαρε Παβέζε έχουν επιλεγεί 3 διηγήματα: Ν ύχτα γ ιο ρ τ ή ς , Γα μ ή λιο τα ξίδ ι και Κ α θ η ­ μ ε ρ ιν ή π ισ ίν α . Στον Αλ. Παπαδιαμάντη, ε­ κτός του ομότιτλου διηγήματος, συμπεριλαμβάνεται και το Θ έ ρ ο ς - Έ ρ ω ς . Το έρ­ γο, τέλος, του Στάινμπεκ είναι στη γνω­ στή μυθιστορηματική και όχι στη μετέπειτα θεατρική μορφή του. Βιβλία εύχρηστα, ευπρεπή μεταφραστικά, που απευθύνο­ νται σε κοινό με ποικίλα ενδιαφέροντα. Δ.Τ.

ΜΕΛΕΤΕΣ Η προϊστο ρ ία του ρ εμ π έτικο υ

δι. Η γέννησή του, οι ρίζες του, τα χα­ ρακτηριστικά του. Οι μεσαιωνικές επι­ δράσεις στο στίχο του, οι παραλλαγές και μεταλλάξεις που κράτησαν ολόκλη­ ρους αιώνες. Καταγράφονται επίσης οι νέες λέξεις και έννοιες που εισήγαγε στη νεοελληνική κοινωνία η οθωμανική περίοδος και ο ρόλος που έπαιξε η συγκεκριμένη περίοδος στη θεματογρα­ φία των λαϊκών ασμάτων. Χασάπικα, ζεϊμπέκικο, συρτά, καλαμα­ τιανά, μπάλοι, καρσιλαμάδες, τσιφτετέ­ λια, ακόμα και καντάδες στεγάστηκαν κατά καιρούς κάτω από τον όρο «ρεμπέ­ τικο». Τραγούδια που εκφράζουν διάφο­ ρα λαϊκά στρώματα. Εργάτες, μικρομεσαίους, περιθωριακούς. Τραγούδια παιγμένα από ποικίλα μουσικά όργανα: λύρες, σαντούρια, βιολιά, μπουζούκια, μπαγλαμάδες. Ο Νέαρχος Γεωργιάδης υποστηρίζει ότι η μελέτη του αστικού λαϊκού τραγουδιού ταυτίζεται με τη με­ λέτη της ίδιας της νεοελληνικής ιστο­ ρίας και κοινωνίας.

ΝΕΑΡΧΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ Από το Βυζάντιο στο Μάρκο Βαμβακάρη Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1996 Σελ. 288

Ν .Κ .

Ο δ ύ σ σ εια

Στον παρόντα τόμο, ο καθ. Μ.Γ. Μερακλής, μέσα από μια σύγχρονη ανάγνω­ ση της Οδύσσειας, Μ.Γ. ΜΕΡΑΚΛΗΣ παρακολουθεί τις Η Οδύσσειατου Ομήρου δεκάχρονες περι­ Αθήνα, Πατάκης, 1996 Σελ. 224 πέτειες και τη μοί­ ρα του πρωταγωνι­ στή της, του Οδυσσέα, στην προσπάθειά του να επιστρέφει, μετά την άλωση της Τροίας, στην πα­ τρίδα του. Η ανάγνωση του καθ. Μ.Γ. Μερακλή ξεπερνάει τα στενά φιλολογικά όρια του ομηρικού έ-

Θέμα του βιβλίου το ρεμπέτικο τραγού­

Μόλιζ Κυκλοφόρησαν

πους και εισέρχεται στις αμετάβλητες πτυχές της ανθρώπινης προσωπικότη­ τας, επειδή ο Οδυσσέας από μυθικό πρόσωπο κατάληξε να γίνει το σύμβολο του ανθρώπου που ανυψώνει τις' δυνά­ μεις του, τις τυπικά ανθρώπινες, βρίσκο­ ντας και διδάσκοντας στους άλλους ε­ κείνες τις ηθικο-πρακτικές αρχές που τον ελευθερώνουν ακόμα και από την υποταγή στους θεούς, χωρίς διόλου αυτά να αποκλείουν τις ανθρώπινες αντι­ νομίες και ανακολουθίες. Η δομή του βιβλίου ακολουθεί τις 24 ρα­ ψωδίες τους έπους, συνοδεύεται από ερμηνευτικά και φιλολογικά σχόλια και, όπου κρίνεται χρήσιμο, υπάρχει αναφο­ ρά (με στιχαρίθμηση) στο πρωτότυπο κείμενο, για να διευκολύνεται ο αναγνώ­ στης στην παραπέρα μελέτη του. Κ .Δ .Μ .

Κ α ιν ά δαιμό νια

Ο σουρεαλισμός υπήρξε ένα κίνημα α­ ναλογικό της εποχής του Μεσοπολέμου που είχε ως στόχο να μεταμορφώσει τη ζωή και τον άνθρωπο και κυρίως να θε­ μελιώσει μια καινούρια αισθητική αντί­ ληψη τέχνης. Εκδηλώθηκε κατά βάση στην ποίηση και τη ζωγραφική. Στην Ελλάδα εμφανίζεται επίσημα μετά το 1935, με κύριους εκφραστές τους ποιη­ τές Εμπειρικό (Υ ψ ικ ά μ ιν ο ς ) και Εγγονόπουλο (Μ η ν ο μ ιλ είτ α ι ε ι ς τ ο ν ο δ η γ ό ). Στην υπερρεαλιστική αυτή πρόκληση ε­ ξαπολύθηκε πρωτοφανής επίθεση και εκδηλώθηκαν οξύτατες αντιδράσεις· ό­ λα αυτά πήρανε το χαρακτήρα «σκανδά­ λου». Ο Σωτήρης Τριβιζάς, ποιητής και ο ί­ ΣΩΤΗΡΗΣ ΤΡΙΒΕΑΣ διος, καταγράφει Το σουρεαλιστικό σκάνδαλο το χρονικό της Χρονικό της υποδοχής του υποδοχής του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα σουρεαλισμού στη Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 χώρα μας παραθέ­ Σελ. 272 τοντας και τα κείμε- -------------------να της εποχής εκεί­ νης, πολλά από τα οποία φέρουν τις υπογραφές των Βενέζη, Μυριβήλη,

ΜόλιζΚνΜψρηοαν

Χουρμούζιου, Θεοτοκά, Ελύτη. Χαρα­ κτηριστική είναι η συνέντευξη του Εμπει­ ρικού στον Γ. Ρούσσο, όπου ο δημι­ ουργός της «Ενδοχώρας» υποστηρίζει ότι οι σουρεαλιστές δεν επιδιώκουν να κάνουν «νοητά» τα ποιήματά τους αλλά «αισθητά», ζητούν δηλαδή να συμμετέ­ χει ο αναγνώστης «ποιητικά» και όχι «κρι­ τικά». Ν .Κ .

ΔΟΚΙΜΙΑ Μ ετα π ο λεμ ικ ή Τ έ χ ν η στ η ν Ε λλ ά δ α

Η ποιήτρια Ελένη Βακαλό κράτησε τη στήλη της εικαστι­ κής κριτικής στην ε­ Σελ. 365 και 399 φημερίδα «Τα Νέα» για 23 χρόνια, από το 1952 ως το 1974, με μια διακοπή στη διάρκεια της δικτα­ τορίας. Στους δύο αυτούς τόμους πα­ ρακολουθούμε μέ­ σα από μια προσε­ κτική ανθολογία που επιμελήθηκε η κριτικός Όλγα Δανιηλοπούλου μια περιήγηση στη με­ ταπολεμική ελληνι­ κή τέχνη, όπου ταυτόχρονα με την κατα­ γραφή των τάσεων και των εξελίξεων στον εικαστικό χώρο, διακρίνουμε το πά­ θος της Βακαλό για τη διάδοση και την εξάπλωση των νέων τάσεων (Κεσσανλής, Κανιάρης, Σπυρόπουλος) σε μια ε­ ποχή δυσπιστίας και άγνοιας. Τα νέα ει­ καστικά ρεύματα καταφθάνουν από το εξωτερικό με τη γνωστή καθυστέρηση και βρίσκονται αντιμέτωπα με μια αβέ­ βαιη εικαστική κουλτούρα που ταλα­ ντεύεται μεταξύ της ελληνικότητας που η ίδια προσπαθεί να ορίσει και του μο­ ντερνισμού. Η ελληνική τέχνη κάνει τα

ΕΛΕΝΗ ΒΑΚΑΛΟ Κριτική Εικαστικών Τεχνών Αθήνα, Κέδρος, 1996

πρώτα της αβέβαια μεταπολεμικά βήμα­ τα κάτω από το μάτι μιας ποιήτριας που σαν τέτοια βρίσκεται a priori στην καρδιά του δημιουργικού ρίγους, στο πλευρό του καλλιτέχνη, συμπονώντας και συμπάσχοντας. Πρόκειται για ένα ιστορικό κριτικό έργο, μια τοιχογραφία του ελλη­ νικού εικαστικού τοπίου, απολύτως απα­ ραίτητο για τους ειδικούς αλλά και ιδιαί­ τερα χρήσιμο για όσους ενδιαφέρονται για τα εικαστικά τεκταινόμενα στη χώρα μας. Α .Σ.

Α ν θ ρ ω π ο κ εν τρ ικ ά μοτίβα

Τα δοκίμια του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Παύλου Τζερμιά είναι ουσια­ στικά παραλλαγές στο ίδιο μοτίβο και θέμα: Το δίλημμα της σταθερής προσή­ λωσης σε εθνολογικές συνιστώσες και στην ανάγκη για οικουμενικότητα των α­ πόψεων. Βέβαια, ο συγγραφέας αναπο­ λεί και προσαρμόζει τις αντιλήψεις του στον άφθαρτο Ελληνισμό, αυτό όμως δεν τον εμποδίζει να βλέπει πως είναι συστατικό ολόκληρης της ανθρωπότη­ τας. Γι’ αυτό επιμένει πως τελικά Ελληνι­ σμός και Παγκοσμιότητα, φιλοσοφικό έναυσμα και ιστορική προοπτική, είναι έ­ νας λάθος όρος, τον οποίο κανείς μπο­ ρεί εύκολα να τον παρακάμψει, αν ανοι­ χτεί στο πέλαγος του ανθρωπισμού, σαν ιδέα και κοινωνιολογική θέση. Οι απόψεις του Παύλου Τζερμιά είναι πραγματικά πολύτιμες, σε μια εποχή ό­ που τα ελληνικά ζητήματα της εξωτερι­ κής πολιτικής βρί­ σκονται σε οριακό ΠΑΥΛΟΣ Ν,ΤΖΕΡΜΙΑΣ σημείο. Και, ασφα­ Στο σταυροδρόμι λώς, βοηθούν ό­ της Ιστορίας Εθνικισμός ή ανθρωπισμός; λους μας, σε μια Αθήνα, Libro, 1996 πληρέστερη αντί­ Σελ. 251 ληψη αυτών των προβλημάτων, έτσι ώστε η θέση μας να διακατέχεται από σύνεση και αυτοσυγκράτηση και όχι από φανατισμό και μισαλλοδοξία.

ΙΣΤΟΡΙΑ Η ιστορία μ έ σ α α π ’ την α λληλογρα φ ία

Ο Γεώργιος Αλεξ. Μαυροκορδάτος (1839-1902) υπήρ­ ξε μια «ανεκμετάλ­ λευτη», για την Ελλάδα του περα­ σμένου αιώνα, προ­ σωπικότητα. Γνώστης των ελλη­ νικών ζητημάτων και της απήχησής τους στην Ευρώπη, ουσιαστικώς μορ­ φωμένο και καλ­ λιεργημένο άτομο, δεν λειτούργησε ποτέ ευκαιριακά για την κατάκτηση υψηλών θέσεων. Έζησε στο Παρίσι και τη Βιέννη και η σπουδαιότερη δραστηριότητά του συνεχίζοντας την παράδοση της οικογένειας - ήταν η δημι­ ουργία βιβλιοθήκης με σπάνιο υλικό. Υπήρξε αρωγός πολλών δραστηριοτή­ των στην Ελλάδα, στα πρότυπα του πεθε­ ρού του Σίμωνα Σίνα. Ο ελληνιστής βιβλιογράφος Legrand, ί­ σως να μην είχε ολοκληρώσει ποτέ το έρ­ γο του, αν δεν είχε την ηθική και υλική υποστήριξη του Μαυροκορδάτου. Η δημοσίευση της αλληλογραφίας του αναδεικνύει την προσωπικότητά του και παραλλήλως λειτουργεί ως ιστορική πη­ γή για μελέτη της εποχής.

ΝΙΚΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥΚΛΑΔΑ Γεώργιος Αλεξ. Μαυροκορδάτος (1839-1902) Ο σχολιαστής, ο ιστοριοδίφης, ο συλλέκτης Μελέτη της αλληλογραφίας του Αθήνα, Επικαιρότητα, 1996 Σελ. 490

Χ .Π .

Α σ υ ν ή θ ισ τ ε ς ισ το ρ ίες

Τρεις περίεργες, ασυνήθιστες και διασκεδαστικές ιστορίες διηγείται σ’ αυτό το ιδιαίτερα φροντισμένο βιβλιαράκι, ο Carlo Cipolla. Ηπρώτη ιστορίατοποθετεί­ ται στον 14ο αιώνα και αναφέρεται σε μια πανίσχυρη οικογένεια Φλωρεντινών τρα­ πεζιτών, των Μπάρντι, που θεωρούνταν

ανέκαθεν καύχημα του ιταλικού έcarlo cip olla θνους. Στη δεύτερη Τρεις Α-πίθανες Ιστορίες ιστοοία Μτφρ.: Σταύρος Παπασταύρου ιστορία του του, υε με τίττίτ ΑθήWi Ελληνικά Γράμματα, 1996 λο «Το κόλπο τ Σελ. 142 17ου αιώνα», ο Cipolla αφηγείται έ­ να παράξενο άσχημο παιχνίδι που έπαι­ ξαν οι Ευρωπαίοι σε βάρος των Τούρκων το 17ο αιώνα. Στην τελευταία ιστορία σχολιάζει δύο φημισμένα γαλλικά κείμε­ να του 17ου και 18ου αιώνα που είναι α­ φιερωμένα στο εμπόριο και τη βιομηχα­ νία της εποχής: δύο κείμενα πλούσια σε πληροφορίες και κρίσεις, έξυπνα και ευχάριστα. Με χιούμορ και τόλμη, ο Carlo Cipolla σ’ αυτές τις τρεις ιστορίες φωτίζει σημαντικά ιστορικά γεγονότα.

ρουσιάζεται σαν ένα είδος ταξιδιωτικού οδηγού σε μια χώρα της φαντασίας σε διάφορες περιοχές της οποίας είναι τα στοιχεία. Ο P.W. Atkins δεν απαιτεί από τον ανα­ γνώστη τη γνώση της χημείας, του ζητάει μόνο να χρησιμοποιήσει τη φαντασία του για να ερμηνεύσει τις γεωγραφικές ανα­ λογίες σαν χειροπιαστές οντότητες. Τον καλεί να πετάξει μαζί του πάνω από το το­ πίο και να προσεδαφιστεί ομαλά στον κα­ τάλληλο τόπο και χρόνο. Είναι ένας τρό­ πος να ανακαλύψουμε το πλούσιο βασί­ λειο, εκδήλωση του οποίου είναι ο κό­ σμος μας και κάθε άλλος υπαρκτός κό­ σμος. Ε.Ρ.

Σ.Ν .

ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΘΕΑΤΡΟ Τ ο «Παιχνίδι» του Μ αριβό

Τ ο βασίλειο τω ν... στο ιχείω ν

Ο P.W. Atkins, λέ­ P.W. ATKINS κτορας φυσικοχηΤο περιοδικό βασίλειο μείας στο πανεπι­ Μτφρ.: Αλέκος Μάμαλης Αθήνα, Κάτοπτρο, 1996 στήμιο της Οξφόρ­ Σελ. 165 δης, μας ξεναγεί σ’ ένα φανταστικό τα­ ξίδι στο βασίλειο της χημείας με χάρ­ τη προσανατολι­ σμού τον περιοδικό πίνακα, γνωστό μας κι από τα σχολικά χρόνια. Τον πίνακα που, κρεμασμένος στον τοίχο κάθε σχολι­ κής αίθουσας και εργαστηρίου του κόσμου παρέχο­ ντας πολύτιμες πληροφορίες στους μαθητές και υποδει­ κνύοντας νέους δρόμους έρευνας στους επαγγελματίες χημικούς, αποτελεί πραγ­ ματικά μια σύνοψη ολόκληρης της χημεί­ ας. Εδώ ο περίφημος και ίσως για πολλούς λόγω τραυματικών σχολικών εμπειριών όχι ιδιαίτερα συμπαθής πίνακας, πα­

Μόλις Κνκλοφόρησαν

Το γνωστότερο έργο του Μαριβό μετα­ φρασμένο στα ελληνικά από την καθηγήτριατου Παν/μίου Θεσσαλονίκης Ζωή Σαμαρά, που μόλις πέρυσι μας έδωσε μια ακόμη απολαυστική μετάφραση του έργου του Μαριβό: «Το νησί των Σκλά­ βων», που ανέβηκε από το ΔΗΠΕΘΕ Κα βάλας. Το «Παιχνίδι» (1730) είναι κωμω δία σε τρεις πράξεις και σε πρόζα, νεο τερισμοίτους οποίους εισήγαγε ο Μαρι βό στο θέατρο. Πρόκειται για ένα παιχνί­ δι μεταμφιέσεων, αλλαγής ταυτότητας, παρένδυσης, μίμησης του άλλου σε πολ­ λαπλά όμως επίιπεδα. Αποτέλεσμα: οι συνεχείς ανατροπές και ταυτόχρονα το στήσιμο ενός θεάτρου μέσα στο θέατρο. Ο Μαριβό δείχνει τα υλικά του θεατρι­ κού κάνοντας συγχρόνως θέατρο εκλε­ πτυσμένο, δημιουργώντας ευαίσθητες ι­ σορροπίες, ανάγοντας το ρόλο του ηθο­ ποιού σε ένα κράμα ρόλων που τον απο­ τρέπουν από την ταύτιση με ένα συγκε­ κριμένο χαρακτήρα/δραματικό πρόΜΑΡΙΒΟ σωπο. Ο έρωτας γί­ Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης νεται κινητήριος Πρόλογος-Μτφρ.: μοχλός για την ανά­ Ζωή Σαμαρά πτυξη ενός θεατρι­ Θεοσαλονίκη, University Studio Press, 1996 κού παιχνιδιού και η

τύχη παίζει σκηνοθετούμενη από τα πρόσωπα. Μετάφραση σε πρόζα που ε­ νέχει απόλυτο ρυθμό. Ο πρόλογος απο­ τελεί πολύτιμο βοήθημα για την ανάγνω­ ση του έργου, αλλά και την πιθανή σκηνοθετική του εκφώνηση. Δ .Τ.

Για το ελλη ν ικό θ έα τρ ο

Με ένα ογκώδες μελέτημα για τα έργα του Κ. Παλαμά «Ο θάνατος του παλληκαριού» και «Τρισεύγενη», θεματική που έχει απασχολήσει τον γνωστό και πολυγραφότατο καθηγητή Β.Π. και σε έναν αυτοτελή τόμο για το παλαμικό έργο, το βιβλίο αυτό διατρέ­ χει την ελληνική δραματουργική πα­ ΒΜΤΕΡ ΠΟΥΧΝΕΡ ραγωγή αρχίζο­ Φιλολογικά και θεατρολογικά ντας από την εξέτα­ ανάλεκτα Πέντε μελετήματα ση του «Θεάτρου Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 των Ιδεών» (όπως Σελ 469 πρωτοεισήχθη ο ό­ ρος από τον Ξενόπουλο) μέσα στον ψυχαρικό πρόλογο «Για το Ρωμαίικο Θέατρο» του 1920. Συνεχίζει, αφού α­ ναλύσει το έργο του Παλαμά, με τα δραματικά πρό­ τυπα του πρώιμου θεατρικού έργου του Νίκου Καζαντζάκη και φθάνει στους σύγχρονους δραματουργούς μας. Εδώ προβαίνει σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανάλυση της στίξης και κυρίως των αποσιωπητι­ κών στο έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, ενώ στο τελευταίο κεφάλαιο εξετάζει τα υπερρεαλιστικά στοιχεία στο πρώιμο και άπαιχτο στην Ελλάδα - έργο του Βα­ σίλη Ζιώγα, που γονιμοποιήθηκε στο πνευματικό κλίμα της μεταπολεμικής Βιέννης, αλλά και διαφοροποιείται από αυτό.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Α ν α ζη τ ώ ντ α ς π ρ ά σ ιν η δ ιέξ ο δ ο

Το πέμπτο και σα­ φώς πιο ολοκληρω­ μένο έργο του Μ. Μοδινού κυκλοφό­ ρησε πριν από ένα μήνα περίπου και είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει συζητήσεις. Τουλάχιστον στον πανεπιστημιακό χώρο, αφού το πράσινο κίνημα της χώρας βρίσκεται εν υπνώσει. Ο Μ.Μ. προσπαθεί να απο­ μυθοποιήσει την έννοια της ανάπτυξης, τουλάχιστον έτσι όπως την έχουμε γνω­ ρίσει μέχρι σήμερα. Ο συγγραφέας τη συνδέει με την πτώχευση των λαών και προχωρά στη βιωσιμότητα, τα πράσινα οικονομικά, τους φυσικούς πόρους, τη βιολογική ποικιλότητα, για να καταλήξει στην προσπάθεια άρθρωσης μιας πρό­ τασης διεξόδου των σημερινών προβλη­ μάτων μέσω της άσκησης πράσινης πο­ λιτικής. Οι αναφορές του ξεκινούν από τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Ηρά­ κλειτο, συνεχίζουν με τους Μαρξ, Λένιν, Μαρκούζε και φτάνουν ως τον Χόμπς και τον Βαλερστάιν.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΟΔΙΝΟΣ Η αρχαιολογία της ανάπτυξης Πράσινες προοπτικές Κρήτη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις, 1996 Σελ. 224

Ν .Μ .

Δ ιε θ ν έ ς Δ ίκα ιο και Π ερ ιβ ά λλ ο ν

Τα τελευταία χρόνια η διεθνής κοινότη­ τα έχει συνειδητοποιήσει ότι τα περιβαλ­ λοντικά προβλήματα περνούν τα εθνικά σύνορα. Αυτή η πραγματικότητα είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη ενός σημα­ ντικού νέου πεδίου του δημοσίου διε­ θνούς δικαίου, γνωστού ως Διεθνούς Δι­ καίου του Περιβάλλοντος. Στα έντεκα κείμενα αυτού του τόμου, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ που επιμελήθηκε ο Οικολογικές τάσειςτου αν. καθηγητής του διεθνούς δικαίου Α.Π.Θ. Κ. ΧατζηΑθήνα, I. Σιδέρης, 1996 Σελ. 481 κωνσταντίνο υ,

Μόλις Κυκλοφόρησαν

προσδιορίζονται και εξετάζονται τα κρί­ σιμα ζητήματα που έχουν ανακύψει, σε σχέση μ’ εκείνους τους κανόνες του διε­ θνούς δικαίου και τους θεσμούς του, που έχουν κληθεί να απαντήσουν στις περιβαλλοντικές αμφισβητήσεις. Σ .Ν .

ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ Ο έ ρ ω τ α ς και ο θ ά ν α το ς

Ο Δημήτρης Λόγιος, φύση ερωτική και καλλιτεχνική, έδωσε σημαντικό έργο, τό­ σο στο στίχο όσο και στη μουσική, μελο­ ποίησε μεταξύ των άλλων Σολωμό, Κάλβο, Ελύτη και πέθανε αφήνοντας πίσω του ένα αναπάντητο «γιατί» και ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Στο παρόν λεύκωμα περιλαμβάνονται οι στίχοι που δημο­ σιοποίησε πλαισιω­ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΑΓΙΟΣ μένους από τα σχέ­ Ερωτική πρόβα στο θάνατο δια του ΨυχοπαίΜε 14 εργάτου Γιάννη Ψυχοπαίδη δη, που ταιριάζουν Αθήνα, Καστανιά)της, 1996 πολύ. Ακόμη, συνε­ Σελ.175 ντεύξεις, μονόστη­ λα, κριτικές για το έργο του και λόγια δικών του ανθρώπων, που φυσικά δεν τον ξεχνούν. Μια θαυμάσια πρόταση που οι εκδόσεις Καστανιώτη επιμελήθηκαν με πολύ με­ ράκι, μια που ο ταλαντούχος αυτός δημι­ ουργός πραγματικά το άξιζε. Και το σί­ γουρο είναι ότι σε καμιά περίπτωση δεν μοιάζει με μνημόσυνο, το αντίθετο, ξυπνά, σε όσους δεν τον είχαν γνωρίσει, την ανάγκη να ανατρέξουν στην καλαι­ σθησία του και στη δραματική ευαισθη­ σία που τον διέκρινε. Χ .Π .

Μια δ ια φ ο ρ ετική ματιά

Τη θεματογραφία του φωτογραφικού λευκώματος αποτελούν σπαράγματα ε­ πιφανειών ευτελών αντικειμένων. Εδώ η λεπτομέρεια αναδεικνύεται σε κυρίαρχο μοτίβο. Εδώ η απεικονιστική πρόθεση

ΜόΙΐζΚνκλοφόρηοαν

θέλει να καταγρά­ ψει την πραγματι­ κότητα με την αμε­ σότητα του ντο­ κουμέντου. Ο φωτογραφικός φακός μοιάζει ανε­ λέητος προβάλλο­ ντας γυμνή στην πιο αληθοφανή της απεικόνιση, οποια­ δήποτε αμυχή του υλικού, κάθε πόρο του σοβά, κάθε πτυχή της τσαλα­ κωμένης λαμαρί­ νας, κάθε λεκέ της σκουριάς, οποιοδήποτε ίχνος μπογιάς, χαράγματος, γρα­ ψίματος. Εξ ορισμού αποσπασματική μια τέτοια φωτογράφηση δε νοιάζεται να μας πληροφορήσει για την προέ­ λευση της λεπτομέρειας. Μια ενδιαφέρουσα φωτογραφική δουλειά.

ΕΥΗ ΚΩΤΣΟΥ (φωτογραφία) ΣΤΑΥΡΟΣΣΤΑΥΡΙΔΗΣ (κείμενο) Η υφή των πραγμάτων Αθήνα, Ίριδα, 1996 Σελ.65

Ε .Ρ .

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ιδιότυπ ο αντάρτικο

Οι Ζαπατίστας είναι το ριζοσπαστικό ε­ παναστατικό κίνη­ μα που εκδηλώθη­ κε και αναπτύχθηκε τα τελευταία τρία χρόνια στο Μεξικό. Έχει επίκεντρο την αμφισβήτηση και τη ρήξη με την κοινω­ νία του κέρδους και βασικό στόχο τη δη­ μιουργία μιας διεθνούς κίνησης ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό. Χαρακτηριστι­ κό του κινήματος είναι η συλλογικότητα της δράσης, αλλά και η ζωντάνια των ι­ δεών, που έχουν αποτυπωθεί σε κείμενα πολύμορφα ποιητικού λόγου, μεταφρα­ σμένα σε πολλές γλώσσες. Η επιλογή των κειμένων που έχουν περιληφθεί στο βιβλίο έγινε με στόχο ν’ απο-

SUB-COMANDANTE MARCOS-EZLN Ζαπατίστας Ηφλόγα της εξέγερσης Μτφρ.: Γιάννης ΚαυκιάςΚρίτων Ηλιόπουλος Αθήνα, Στάχυ, 1996 Σελ.384

δοθούν όσο το δυνατόν πιστότερα τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά του αγώνα και συγχρόνως η ομορφιά του λόγου και η λογοτεχνική αξία της γραφής. Παρε­ λαύνουν λοιπόν ινδιάνικοι μύθοι, προσω­ πικά βιώματα της αντάρτικης ζωής αλλά και φιλοσοφικές ανησυχίες, μ’ ένα χιού­ μορ που γελοιοποιεί την αντίπαλη προ­ παγάνδα. Αξίζει να διαβαστεί για ν’ αποκτήσει ο α­ ναγνώστης μια γνώση για ένα ιδιότυπο αντάρτικο, ένα αντάρτικο που - κατά τον εκπρόσωπο του κινήματος - έχει ρίξει περισσότερες λέξεις παρά σφαίρες.

δημοκρατίας «όπου η αυτόνομη κοινω­ νία συγκροτείτο κοινωνικό όλο και αυτοσυγκροτείται» κατά πώς αναφέρει στον πρόλογό του ο μεταφραστής Γ. Σιακαντάρης. Απ’ αυτό το ενδιαφέρον βιβλίο ξεχωρίζουμε το κεφάλαιο με τον προ­ κλητικό τίτλο «Τα. όρια της δημοκρα­ τίας». Πρόκειται για ένα θέμα ιδιαιτέρως επίκαιρο και στην Ελλάδα, εξαιτίας της συζήτησης που έχει αναπτυχθεί γύρω α­ πό το ενδεχόμενο θέσπισης κωδίκων δε­ οντολογίας για την άσκηση του δημο­ σιογραφικού επαγγέλματος. Τ .Π .

Ν .Κ .

ΠΑΙΔΙΚΑ

Τ α όρ ια τη ς δ η μ ο κ ρ α τία ς

Είναι περίεργο που ένας Βούλγαρος διανοούμενος ασχολείται μ’ ένα θέμα παντελώς άγνωστο στη χώρα του. Και λέμε παντελώς άγνωστο γιατί, όπως και ο ίδιος ο συγγραφέας σημειώνει, <πο ο­ λοκληρωτικό κράτος είναι θανάσιμος ε­ χθρός της κοινωνίας των πολιτών». Και βεβαίως επί «σοσιαλιστικού» καθεστώ­ τος στη γείτονα χώρα δεν μπορούσε να γίνει λόγος για κοινωνία των πολιτών. Κι αυτό γιατί σε μια «κοινωνία πολιτών» οι ατομικές ελευθερίες αποθεώνονται και η έκφραση γνώμης είναι υπέρτατο αγα­ θό, ενώ στα ολο­ κληρωτικά κράτη «οτιδήποτε εξέρχε­ ται από τα πλαίσια του κράτους θεω­ ρείται ως μηδαμινότητα, ως στοιχείο που υποσκάπτει τις βάσεις του κρά­ τους και της κοινω­ νικής τάξης, η ο­ ποία προέρχεται απ’ αυτό». Ίσως ο στόχος του συγγραφέα είναι να εκπαιδεύσει τους πολίτες της πατρί­ δας του στο πνεύ­ μα της κοσμικής

Μ ητρική α γά π η

Φράσεις προστα­ σίας, αγάπης, γλυκύτητας, αποδοχής, στοργής, φροντίδας, _________________ επιβράβευσης που λένε αγαπημένα ζώα των παιδιών στα μικρά τους, περιέχονται σ’ αυτό το γεμάτο τρυφερότητα βιβλίο. Η ταύτιση του μικρού θεατή-ακροατή-αναγνώστη είναι ουσιώδης, δημιουργική. Βοηθάει σ’ αυτό κι η υπέροχη εικονο­ γράφηση της ίδιας της συγγραφέως. (Για παιδιά 3-6 ετών)

ΡΟΥΛΑΑΚΑΛΕΣΤΟΥ Μωρό μου σ’ αγαπώ Αθήνα, Άμμος, 1996 Σελ. 32

Γ.Π .

Φ α ντασία και μ ά θ η σ η

«ΕΙΜΑΙ το Χι Χάχανο. ΖΩ στη Χλαπαχλούπα. ΤΡΩΩ χτενισμένες χαζομάρες και χαμογελαστά χαστούκια. ΠΑΙΖΩ με τη χαδιάρα χωρίστρα, τις χαμηλοβλε­ πούσες χυλοπίτες και τα χαρούμενα χα­ σμουρητά...». Είναι το... 1/24ο του βιβλίου της Σ.Μ., συγγραφέως μοναδικής σ’ εκείνη τη συγκεκριμένη κατηγορία παιδικών βι­ βλίων που συνδυάζουν τη γνώση και τη μάθηση με τη φαντασία και τη δημι­ ουργικότητα. Κινείται σ’ ένα κόσμο ό-

ΜόΙΐζΚνύοψ)φ]οαν

που το εύθραυστο ΣΟΦΙΑ MANTOYBMOY χιούμορ και το πα­ ΑΛΦΑ ΒΗΤΑΧάχανα ράλογο, με διασκεΕικον.: Κ. Ματαθία Κάβο Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 δαστικά παιγνιώδη τρόπο, βάζουν σε κίνηση τη σκέψη και τη φαντασία του παιδιού. Τα τέσσε­ ρα ρήματα γίνονται αφορμή σε κάθε γράμμα να επιστρατεύονται οι εικόνες ενός ανθρωποποιημένου κόσμου και τα σημαινόμενα ενός ιδιότυπου συνδυα­ σμού των λέξεων, ώστε το παιδί να φτά­ νει στη γνώση μέσα από πραγματικές αλλά και από παράλογες και υπερρεαλι­ στικές φαντασιακές καταστάσεις. Πρόκειται για ένα βιβλίο που όσο λίγα α­ ποτυπώνουν τη θαυμάσια συνεργασία συγγραφέα και εικονογράφου. Μακάρι να γράφονταν τέτοια βιβλία περισσότε­ ρα. Ίσως τότε το σχολείο να ήταν λιγάκι καλύτερο, αφού τα μαθήματά του θα παρουσιάζονταν με τέτοιους ευρηματι­ κούς και δημιουργικούς τρόπους! (Για παιδιά 4-7 ετών) Γ.Π .

Ε υ α ισ θ η σ ία και χ ιο ύ μ ο ρ

Μια αρκουδίτσα είναι η ηρωίδατου Χ.Μ. Πηγαίνει σχολείο για να μάθει να διαβά­ σει το σημείωμα ενός Σέρβου βιολιστή, θαυμαστή της. Κι ήταν ο ίδιος που αργό­ τερα την επισκέφτηκε για να της εκφράσει το θαυμασμό του όταν η αρ- κουδίτσα αποθεωλαρίνα στο Μέγααπό το τσίρκο στο σχολείο ρο Μουσικής..! , Ηαρκουδίτσα L-, , ' , Κατερινα-Κατινα Σ αυτα τα βιβλία, ο στο Μέγαρο Μουσικής συγγραφέας μέσα Εικον.: Σ. Φόρτωμα από μια τρυφερή ιΑθήνα ^ ^ Ρ ά μ μ α τ α , 1996 στορία με ένα λε- ___________________________ πτό χιούμορ, δια­ κωμωδεί σύγχρονες καταστάσεις κρα­ τώντας την αφήγηση σε ποιητικά επίπε­ δα. (Για παιδιά από 4-8 ετών)

Η δύ ν α μ η τ η ς Λ ο γ ο τ εχν ία ς

Ο Απελλής, ένα εντεκάχρονο παιδί, πι­ στεύοντας ότι δεν τον αγαπά η θεία του, αποφασίζει να επιστρέφει στο ίδρυμα ό­ που φιλοξενιόταν μετά την απώλεια, εξαιτίας ενός τραγικού ατυχήματος, της οικογένειάς του. Δραπετεύει λοιπόν, ε­ κτίθεται σε μια σειρά κινδύνους, αποκτά πρωτόγνωρες ε­ μπειρίες κι απ’ την άβυσσο, .που νομί­ ΛΟΤΗ ΠΕΤΡΟΒΙΤΣΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ζει ότι βρίσκεται, Καναρίνι και μέντα καταλήγει σε τρο­ Αθήνα, Πατάκης, 1996 μερές κι απίθανες Σελ.196 διαπιστώσεις και τελικά στην ευτυχία. Αρωγός του σε αυτήν την κατάδυση ουσια­ στικά της ψυχής και στις δυσκολίες που συναντά είναι η φω­ τογραφία του Αλέ­ ξανδρου Παπαδιαμάντη και παρόμοια στιγμιότυπα από έ­ νατου διήγημα, του οποίου αποσπά­ σματα παρατίθε­ νται ανάμεσα στα δρώμενα. Είναι ένα συναρπαστικό περιπετειώδες ανάγνωσμα με αυξανόμενη την ένταση της πλοκής και με χαρακτήρες αληθι­ νούς και θαυμαστούς στην ολοκλήρωσή τους. Το εύρημα δε της εμβόλιμης πα­ ράθεσης αποσπασμάτων - παρηγορητι­ κός περισσότερο ο λόγος τους - λει­ τουργεί κατά πρώτον ιδεολογικά: κατα­ δεικνύουν στον αναγνώστη τη δύναμη της λογοτεχνίας και του δημιουργού συνάμα, και υφολογικά κατά δεύτερο: έ­ χουν μερική σχέση με τα τεκταινόμενα χωρίς, όμως, να δεσμεύεται η πραγματι­ κή ιστορία. Κοντολογίς πρόκειται για ένα πολύ ση­ μαντικό για το θέμα του μυθιστόρημα, έ­ ξοχα σκηνοθετημένο και επιπλέον υπο­ δειγματικό στο χειρισμό της γλώσσας. (Για παιδιά από 10 ετών και για εφήβους) Γ.Π .

ΜώζΚνύοφόρησαν

ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΝΑΤΣΟΥΜΕ ΣΟΣΕΚΙ

KOKORO Σ τ ο β ιβ λ ίο K o k o r o , π ο υ σ η ­ μ α ίν ε ι Κ α ρ δ ιά , ο Ν α τ σ ο ύ μ ε Σ ο σ έκ ι, ένα ς α π ό το υ ς μ ε γ α λ ύ τ ε ­ ρους σ υ γ γ ρ α φ είς τη ς Ια π ω ν ία ς τ ω ν α ρ χ ώ ν το υ α ιώ ν α μ α ς , εξε­ τ ά ζ ε ι ό ,τ ι α π α σ χ ό λ η σ ε π ε ρ ισ σ ό ­ τερ ο α ν ά το υ ς α ιώ ν ε ς τη ν α ν θ ρ ώ ­ π ιν η ζω ή : το ν έ ρ ω τα . Ο έ ρ ω τα ς είναι έ γ κ λ η μ α κ α ι τα υ τό χρ ο ν α κ ά τι ιερό, λ έει χ α ρ α ­ κτη ρισ τικά ο κεντρικός ή ρ ω α ς του β ιβ λίου, ένας π ν ευ μ α τικ ό ς δ ά σ κ α ­ λος πο υ , τρ α υ μ α τισ μ ένος στην π α ιδ ικ ή του η λ ικ ία α π ό την π ρ ο ­ δοσ ία, π ρ ο δ ίδει κα ι ο ίδιος τον κ α ­ λύτερό του φ ίλο, ο δ η γ ώ ν τα ς τον στην κ α ταστροφ ή κ α ι τη ν α υ το ­ κτονία . Π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια ένα σ υ γ κ λ ο ν ισ τικ ό π α ιχ ν ί δ ι α ισ θ η μ ά τ ω ν κ α ι σ χέ σ ε ω ν όπου' το ά δ ο λ ο κ α ι το δ ό λ ιο , η α ρ ε τή κ α ι η κ α τα σ τ ρ ο φ ή , ο ε γ ω ισ μ ό ς κ α ι η ε μ π ισ το σ ύ ν η σ υ ν υ π ά ρ χ ο υ ν κ α ι σ υ γ κ ρ ο ύ ο ντ α ι δ ρ α μ α τ ικ ά . Ο έ ρ ω τα ς είναι η α φ ο ρ μ ή να ξε τυ λ ιχ θ εί ένα κ ου β ά ρ ι αν τιθέσ εω ν τη ς α ν θ ρ ώ π ι­ ν ης ψ υ χ ή ς σε μ ια σ υν α ρ πα σ τικ ή π ε ρ ιγ ρ α φ ή . Σ τ η ν ε π ο χ ή μ α ς , π ο υ ξα ν α τίθ εν τα ι σ υ χ ν ά με τρ ό π ο α σ φ υκ τικό υ π α ρ ξια κ ά ε ρ ω ­ τ ή μ α τ α , η α ρ ισ το τε χ ν ικ ή εξερεύνηση τ ω ν α ν θ ρ ώ π ιν ω ν α ν α ζη τή σ εω ν μέσ α α π ό τη ν σοφία τη ς μ α κ ρ ιν ή ς α ν α το λ ή ς κ ά νει επ ίκ α ιρ ο κ α ι εξα ιρ ετικ ά ενδιαφ έρον το β ιβ λ ίο α υ τό , ε νώ σ υ γ χ ρ ό ν ω ς το δ ια π ο τίζ ε ι ένας βαθύς ερ ω τισ μ ό ς.

εκδόσεις Κανάκη ΖΩΟΔΟΧΟΪ ΠΗΓΗΣ 2-4,106 78 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 38.14.026,33.02.385

επιμέλεια: Βαοίλης Καλαμαράς

Το Πάσχα... δεν είναι Χριστούγεννα. Όμως δεν παύει να είναι η δεύτερη αγοραστική περίοδος, μετά τα Χριστούγεννα, για να σοβαρευτούμε, κατά την οποία οι εκδότες προσδοκούν κέρδη. Τα κέρδη όμως θα προέλθουν από την τσέπη μας και μάλιστα τοις μετρητοίς. Μα πού καιρός για διάβασμα όταν η τσίκνα του οβελία σού τρυπάει τα ρουθούνια και ακούς τους ήχους από τα τσουγκρίσματα των κόκκινων αυγών! Οι εν Αθήναις παραμένοντες, οι οποίοι θα προτιμήσουν να φουρνίσουν... παρά να σουβλίσουν, ίσως να βρουν χρόνο για αγορές βιβλίων και για διάβασμα. Ας δούμε τι ετοιμάζουν οι εκδότες, Ερευνητές, Κριτική, Νέα Σύνορα, Στιγμή, University Studio Press, Φιλιππότης, Φιλίστωρ για το μήνα Απρίλιο.

ΚΡΙΤΙΚΗ________________

_______________________ΣΤΙΓΜΗ

Σειρά: Γλώσσα-θεωρίαΠράξη.

Adorno, Popper, Habermas κ.ά. «Η διαμάχη για τον θετι­ κισμό στη γερμανική κοινωνιολογία» (Μτφρ. Δ. Δημού­ λης, Φ, Βασινιώτης). Σειρά: Κλασικά οικονομικά κείμενα. Κ. Marx «Τρία κείμενα για τη θεωρία της αξίας» (Μτφρ. Κ. Σιδηρόπουλος, Γ. Σταμάτης), V.K. Dmitriev «Η θεωρία της αξίας του David Ricardo» (Μτφρ. Στ. Πανταζίδης). Σειρά: Επιστημονική Βιβλιο­ θήκη. Γ. Ξηροτταΐδης «Επικοινωνία και συναίνεση - Ο Jurgen Ha­ bermas», Γ. Σταμάτης «Κείμε­ να οικονομικής θεωρίας και πολιτικής - τόμος V», Γ. Αλογοσκούφης «Η κρίση της οι­ κονομικής πολιτικής» (2η βελτιωμένη έκδοση). Γ. Σταμάτης, Θ. Μαριόλης, X. Οικονομίδης, Ν. Φουστέρης «Ποσοτική εκτίμηση των επι­ πτώσεων της υποτίμησης στο "κόστος" παραγωγής».

Αντωνίου Αχέλη «Πολιορκία της Μάλτας», με είκοσι ξυλο­ γραφίες (1571) (επιμ. Στέφα­ νος Κακλαμάνης). Αριστείδης Αντονάς «Ο τρικέφαλος» (νουβέλα). Πλάτωνος «Επιστολή Ζ’» (μτφρ.-εισ. Ηρώ Κορμπέτη, η μαθήτρια του Ιωάννη Συκουτρή). Πολυβίου «Ιστοριών Δ’» (εισ.μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος). Στυλιανός Αλεξίου «Ο Σολω­ μός χωρίς σολωμιστές».

Υπόέκόοοιν

ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ_________ Διονύσης Σιμόπουλος «Ο θάνατος των άστρων». Συλλογική Εργασία «Κα­ φέ Αρκούδα» (σε συνερ­ γασία με Αρκτούρο). Φω­ τογραφίες: Αρκτούρος. Εικονογράφηση: Χρήστος Πικριδάς. Νιλ Φίλιπ «Μύθοι του κό­ σμου» (μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή). Εικονογράφη­ ση: Νάιλς Μίστρι.

Stewart Ross «Καουμπόυδες» (μτφρ. Αιμιλία Τσαγκαράτου). Εικονογράφη­ ση: McRal Books.

ΦΙΛΙΣΤΩΡ________________________

Ε.Π. Σάντερς «Το ιστορικό πρό­ σωπο του Ιησού» (μτφρ. Γιώρ­ γος Βλάχος). Βίκτωρ Πωλ Φέρνις «Ο Ιησούς κατά Παύλον» (μτφρ. Βασίλης Αδραχτάς). Ιορντάν Μπάεφ «Ο ελληνικός εμ­ φύλιος πόλεμος. Διεθνείς δια­ στάσεις» (μτφρ. Γιώργος Σιακαντάρης).

ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ______________________

UNIVERSITY STUDIO PRESS________________

Ελληνική λογοτεχνία: Δημήτρης Μόνος «Τσακισμένοι πελαργοί»,,.·■■. Σταύρος Μουντουφάρης «Το αντικείμενο», Βασί­ λης Βασιλικός «Τα φρύγανα του έρω­ τα», Στέλλα Βογιατζόγλου «Το τσιφτετέ­ λι», Δημήτρης Παπαδούλης «Με δανεική ανάσα». Ξένη λογοτεχνία: Κρίστιαν Ζακ «Ραμψής, ο γιος του φωτός» (μτφρ. Ντίνα Σιδέρη), Μαίρη Σ. Λοβέλ «Έρωτες και πά­ θη της κοντέσας Τζέιν Θεοτόκη» (μτφρ. Μαρία Λάππα), Μπριζίτ Πεσκίν «Τα γα­ λανά νερά της Ευρώπης» (μτφρ. Ελένη Χρονοπούλου), Ντέιβιντ και ΝτάνιελΧέιζ «Ο γέρος μου και η θάλασσα» (μτφρ. Μανόλης Κορνήλιος), Μονίκ Μπερί «Βυζαντινά πά­ θη» (Ελένη Κεκροπούλου), Γκέρχαρντρ Ροτ «Η λίμνη» (μτφρ. Ντέπυ Ρίζου), Βένους Κορί-Γκατά «Οι αρραβωνιαστικές του ακρωτηρίου Τένες» (μτφρ. Πάλα Βλάχου), Μίλομιρ Τζουκάνοβιτς «Αμε­ ρικανικό Πείραμα» (μτφρ. Γκάγκα Ρόσιτς), Τζέιν Όστεν «Έμμα» (μτφρ. Χριστιάνα Σακελλαροπούλου), Φρανσουάζ Σαγκάν «Ο απατηλός καθρέφτης» (μτφρ. Αγγέλα Βερυκοκάκη), Ντούσαν Κοβάτσεβιτς «Underg­ round. Ήταν κάποτε μια χώρα» (μτφρ. Γκάγκα Ρόσιτς). Ψυχολογία: Παύλος Πανταζής «Ψυχοκοινωνιολογική έρευνα». Επιστήμη: Θιοντόρ Ζελντίν «Η άλλη όψη της ιστορίας της ανθρωπότητας» (μτφρ. Χριστίνα Ζήση). Βιογραφίες: Γουίλιαμ Ράιτ «Λουτσιάνο Παβαρότι, ο κόσμος του» (μτφρ. Χάρης Παπαδημητρίου). Μουσική: Λεύκωμα OASIS (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς). Λόγος: Ντιέτερ Προκόπ «Η δύναμη των μέσων και η επίδρασή της στις μάζες» (μτφρ. Ανθούλα Βίδερ Μάγερ), Ρεζίς Ντεμπρέ «Μαθήματα γενικής επικοινωνιολογίας» (μτφρ. Κλεοπάτρα Γουρζόγλου), Μπέρναρντ Κόλονι «Η σάπια καρ­ διά της Ευρώπης» (μτφρ. Γιούρι Κοβαλένκο). Λαογραφία: Ελένη Σπαθάρη «Λαογραφική μελέτη Ανατολικής Θράκης» και Συμεών Σολταρίδης «Οι μουφτείες της Δυτ. Θράκης».

Γ. Α ν α σ τ α σ ιά δ η -Β . Χ ε κ ίμ ο γ λ ο υ «Η δ ια δ ρ ο μ ή τ η ς μν ή μ η ς . Τ σ ιμ ισ κ ή -Α γ . Σ ο φ ία ς -Δ ια γ ώ νιος». Έ ν α λ ε ύ κ ω μ α μ ε τ ο ο π ο ίο ε π ιχ ε ιρ ε ίτ α ι η σ κ ια γ ρ ά φ η σ η τ ω ν ισ τ ο ρ ικ ώ ν δ ρ ό μ ω ν τ ης Θ ε σ /ν ίκ η ς π ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ο υ ν τ η ν π ό λ η : τ ω ν ο δ ώ ν Τ σ ιμ ισ κ ή κ α ι Α γ ία ς Σ ο φ ία ς . Κ. Δ α ν ό π ο υ λ ο ς -Λ . Χ α τ ζ ο π ο ύ λ ο υ «Το π ε ρ ιο ­ δ ικ ό "Ε υτέρ πη " (1847-1855)», σ ε ε π ιμ έ λ ε ια Χ.Λ. Κ α ρ ά ο γ λ ο υ . Τ ο τέ τ α ρ τ ο β ιβ λ ίο τ η ς σ ε ι­ ρ ά ς «Ε υ ρ ε τ ή ρ ια π ε ρ ιο δ ικ ώ ν Λ ό γ ο υ κ α ι Τ έ­ χνης» Ν ίκ ο υ Μ ά ν ο υ «Β α σ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία κ λ ιν ι­ κ ής ψ υ χο λ ογ ία ς ». Κ ώ σ τ α Α λ ε ξ α ν δ ρ ή «Το φ ω ς τ η ς κ λ ε μ μ έ ν η ς α λ ή θ ε ια ς σ το σ κ ο τ ά δ ι τ η ς α θ έ α τ η ς π λ ε υ ρ ά ς τ ο υ φ ε γ γ α ρ ιο ύ - Η θ ικ ή κ α ι πο λ ιτ ικ ή . Μ ύ θ ο ς και π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η ­ τα». Ε.Δ. Π ρό ντζα ς « Ο ικο­ ν ο μ ικ ό ς προστα­ τε υ τ ισ μ ό ς κ α ι Β α λ κ α ­ ν ικ ή Σ υ ν ε ρ γ α σ ία . Τ α α ν α τ ο λ ικ ά κ α π ν ά σ τ ο Μ εσοπόλεμο». Μ’ αυ τ ό τ ο β ιβ λ ίο ε γ κ α ι­ νιά ζ ε τ α ι η σ ε ιρ ά «Θ ε­ σ μ ο ί κ α ι Ο ικο νομ ίες ».

F e rn a n d o A rra b a l «Ο α ρ χ ιτ έ κ τ ο ν α ς και ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς τ η ς Α σ σ υ ρ ία ς » (π ρ ό λ ο γ ο ς μτφ ρ . Κ.Σ. Ε ξ ά ρ χ ο υ ). Μ α ίρ η Σ ό ίδ ο υ «Τ αξίδ ι μ έ σ α σ το χρό νο» . Α υ τ ο β ιο γ ρ α φ ία . Σ. Χ ό ιπ ε λ «Λ ο υ τ ρ ο θ ε ρ α π ε ία κ α ι α ν α ψ υ χ ή Ισ τ ο ρ ικ ή ε ξ έ λ ιξ η τ ω ν λ ου τρ ώ ν».

___________________________________ Φ ΙΛ ΙΠ Π Ο Τ Η Σ Μοσχούλα Κοντοσταύλου-Σταυράκη «Το γιασεμί του Αυγούστου» (διηγήματα). Ελένη Γκίκα «Αλήθεια τα τρως ακόμη τα νύχια σου;» (αφήγη­ μα). Γιάννης Καιροφύλλας «Ιπποκράτους 100» (μυθιστόρημα). Μήτση Βαλάκα «Το χρώμα της σιωπής» (μυθιστόρημα). Χρήστος Γεωργούσης «Κυκλάδες» (Πέτρες-Ποίηση-Πολιτισμός). Δημήτρης Οικονομίδης «Από τα δημοτικά μας τραγούδια». Μαίρη Παπανδρέου «Η Κυψέλη του χθες». Νίκος Κεφαλληνιάδης «Η λατρεία της Παναγίας στην Ελλάδα» (Τόμος Δ’). Γιάννης Καιροφύλλας «Η Αθήνα στη δεκαετία του ’60». Αναστάσιος Παππάς «Ο ιστορικός Ιλισσός». Δημήτρης Γέροντας-Γιάννης Καιροφύλλας «Παλιά αθηναϊκή οι­ κογένεια». Πέτρος Μανταίος «Τ’ αγάλματα λυγίζουν κάποτε». Ν.Σ. Μάργαρης «Οι δύο όψεις του φεγγαριού» (Γεωργία και πε­ ριβάλλον).

Υπόέκδοοιν

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Π Λ Ε Θ Ρ Ο Ν

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Π Λ Ε Θ Ρ Ο Ν

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΛΤΣΟΣ

Ανυπόγραφο

Ψ υχανάλυσ η-Φ ιλοσ οφ ία Π ολ ιτικ ή Κουλτούρα ΔΙΑΠΛΕΚΟΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

— Ποίηση —

στήν ίδια σειρά, του ιδίου: Σύμδολα Σ τ ψ Παράδεισο Χ αίρετε

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Μασσαλίας 20α, 106 80 Αθήνα, τηλ.: 36.41.260 ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Σκουφά 71, 106 80 Αθήνα, τηλ.: 36.45.057

Ο σύγχρονος πολιτικός Λόγος δεν μπορεί ν’αποφύγει τις μονομέρειες του κοινωνιολογισμού, αν δεν ορίσει τα δρώντα άτομα ως διχασμένα υποκείμενα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν μέσα τους ασυνείδητες επιθυμίες, ταυτίσεις, φαντασιώσεις και άγχη, που εκδηλώνονται μέσα από την ιδιωτική και δημόσια δράση τους. Έτσι όμως τίθεται το ερώτημα: τι είναι το Πολιτικό και το Ηθικό, και ποια είναι η σχέση ανάμεσα τους στη σύγχρονη εποχή. Αυτός είναι πλέον ένας φιλοσοφικός προβληματισμός· αλλά η σύγχρονη φιλοσοφία μπορεί να είναι ζωντανή, μόνο όταν λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψη της τον πολιτικό προβληματισμό όπως και την ψυχαναλυτική εμπειρία. Αυτό είναι ακριβώς και το εγχείρημα του παρόντος βιβλίου.

■

E k jiim t/m w

Μ

Μια πραγματεία πάνω στην πορεία προς το έγκλημα που τέμνει το πολύπλοκο των ανθρώπινων σχέσεων

α τελευταία χρόνια της λογοτεχνικής μας δηφωνές που μοιράζονται ισότιμα τα έξι άνισ α ως μοιυ ργίας χαρακτηρίζονται από μια στροφή προς το μέγεθος κεφ άλαια του βιβλίου: εκείνη πολλών νέων αλλά ήδη καταξιωμένων του μεγαλοδικηγόρου επ ί ποινικώ ν υποθέσεων συγγραφέω ν στη σ υγγραφή πο λυσ έλιδω ν μυθι­ Τάκη Σταυρόπουλου, με έντονες ανησυχίες ως στορημάτων όπου, πέρ α από το επιμέρους θέμα πρ ο ς τα κίνητρα και την ψυχολογία μιας εγκλη­ που διαπραγματεύονται, αναφαίνεται και μια τά­ ματικής φ ύσης και ιδιαίτερα τω ν εγκλημάτων ση κατάθεσης μιας ευρύτερης φ ιλοσοφ ίας και χωρίς φαινομενικό κίνητρο. Εκείνη του Βασίλη στάσης ζωής. Τα αποτελέσματα δεν είναι πάντο­ Μοντεζάννε, δολοφόνου της γυναίκας και των τε επιτυχημένα για παντοίο υς λόγους: άλλοτε δύο πα ιδιώ ν του, ιδανική περίπτωση εγκληματία λ όγω της αντικειμενικής αδυναμίας τω ν συγγρα­ που θα ενισχύσειτις «επιστημονικές» υποθέσεις φέων να αναπτύξουν μια σφαιρική άποψη ζωής, του πρώτου, λόγος άλλωστε πο υ θα τον π α ρακι­ χωρίς να περιπέσουν σε ήδη πολυδιαπραγμανήσει να αναλάβει την υπεράσπισή του, πα ρά τευμένα θέματα και θέσεις, άλλοτε λ όγω μιας α ­ την αντίθετη άποψη του πεθερού του, παλαιού νικανότητας διαχείρισης του υλικού τους με α­ πολιτικού της δεξιάς, Κάρολου Λαμπρινού. Ο τε­ φηγηματική συνέπεια. Το κυριότερο, ωστόσο, λευταίος, άλλωστε, πα ρά την αρχική αντίδραση μειονέκτημα είναι εκείνο που αφ ο ρά στην έλλει­ για τον γάμο της κόρης του Ίριδ ας με τον ψη οικονομία ς της διήγησης, οικονομία που άΣταυρόπουλο, βλέπει σ ’ αυτόν, και λόγω του πτεταιτου εκάστοτε συγκεκριμ ένου θέματος. πρότερου αρισ τερού παρελθόντος του, τον ιδ α­ Πλάι στις άλλοτε επιτυχέστερες και άλλοτε λιγό­ νικό συνεχιστή του στην πολιτική, σκέψη που τον τερο επιτυχείς καταθέσεις τω ν Χωμενίδη, Τακάνει να επιθυμεί και τον πλήρη έλεγχο επί των τσόπουλου, Ρατσόπουλου αλλά και των παλαιόπρ άξεω ν του γαμπρού του, μια και με τις υψηλές τερων Ζατέλλη, Δούκα και άλλων, που συνθέ­ γνωριμίες του μπορεί να τον καθιερώ σει ή, σε α ­ τουν την εικόνα της σύγχρονης αυτής τάσης της ντίθετη περίπτωση, να τον καταστρέψει. μυθιστορηματικής μας πα ραγω ­ Μέσα σ ’ αυτό το σκηνικό, η υπό­ γής με ογκώδεις καταθέσεις, ο θεση Μοντεζάννε αποτελεί για πρωτοεμφανιζόμενος Αλέξαν­ τον φιλόδοξο δικηγόρο ένα ε­ δρος Ασωνίτης, δικαιολογημένα, φαλτήριο για να εδραιω θεί απασχόλησε και απασχολεί δη ­ στους νομικούς κύκλους και να μοσιογράφ ους και αναγνώστες διεκδικήσει ακόμη και πανεπι­ Η σ υνείδη σ η τη ς α ιω νιό τη τα ς με ένα μυθιστόρημα που θεματι­ στημιακή έδρα. Στόχος του, η σε κά αποτελεί κάτι το νέο στην τρέ­ ισόβια, και όχι σε θάνατο, κά­ Αθήνα, Δελφίνι, 1995 χουσα μυθιστοριογραφία . θειρξη του Μοντεζάννε. Ό μως, ο (Β 'έ κ δ ο σ η 1996) Το μυθιστόρημα διαθέτει δύο ίδιος ο Μοντεζάννες, που αρνείΣελ. 534 πρω τοπρόσω πες αφηγηματικές ται να πει το πα ραμικρό για να δι­

Τ

Κριτική

καιο λογήσει την πράξη του, ουδόλως βοηθά. Ό πω ς θα αποκαλυφ θεί από τα χειρόγραφ α που θα προωθήσει τελευταία στιγμή στον δικηγόρο του, εν είδει μιας εκ των υστέρων απολογίας, η συνειδητή πράξη του τριπλού του εγκλήματος στηρίζεται σε μια στερεή στον παραλογισμό της προμελέτη, που συμπεριλαμβάνει και τον δικό του θάνατο, ως ύστατη ολοκλήρωση των φόνων. Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται στον πραγματικό χρόνο μιας ημέρας, εκείνης της αναμονής της α­ πόφ ασης του δικαστηρίου που επιτρέπει, σ ’ ένα πρώτο κεφάλαιο, μέσω αναληπτικών αφ ηγήσε­ ω ν του πρωτοπρόσωπου αφηγητή και ήρ ω α Σταυρόπουλου, να γνωρίσουμε όχι μόνο τα προηγηθέντα της υπόθεσης αλλά και την οικο­ γενειακή ζωή του, τις επιδιώ ξεις του και τη φ ιλο­ σοφ ία του πρ οσώ που αυτού περ ί εγκλήματος. Ο Σταυρόπουλος θα δηλώσει πω ς δεν θεωρεί α πί­ θανο για τον εαυτό του να φθάσει σε φόνο κάτω από κάποιες περισ τάσεις (σ. 142). Από το σημείο αυτό κι έπειτα, ο αναγνώστης διαμορφώ νει εύ­ λογα έναν ορίζοντα αναμονής πραγμάτωσης ή μη της υπόθεσης αυτής αλλά και, κυρίως, των συνθηκών κάτω από τις οποίες θα υλοποιηθεί. Δυστυχώς, όμως, θα πρέπει να περιμ ένει πολύ. Διότι από το Δεύτερο Κεφάλαιο, ο Σταυρό­ πουλος θα παραχωρήσει το λόγο στον Μοντεζάννε μέσω των χειρογράφων της απολογίας του, που ο τελευταίος του παραδίδει προκειμένου να τον βοηθήσει στην εγκληματολογικής υφής έρευνάτου. Έ χουμε έτσι εδώ μια αφήγηση μεταδιηγητικού επιπέδου, μια εγκιβωτισμένη, α­ πό άποψη τεχνικής, ιστορία, προερχόμενη από το μέχρι στιγμής βουβό πρ όσω πο της πρότερης αφήγησης (ενδοδιήγηση) του Σταυρόπουλου. Και ναι μεν το ενδιαφέρον για το πώ ς και το γιατί της εγκληματικής πράξης του δολοφόνου ενδια­ φ έρει τον αναγνώστη, οι σχοινοτενέστατες, ό­ μως, περιγραφές του και κυρίω ς οι διαρκείς και επαναλαμβανόμενες στην ουσία ψευδοφιλοσοφίζουσες απόψεις του πε ρ ί εγκλήματος, μάλλον μόνον τον ήρωα/Σταυρόπουλο βρίσκουν θετικό αποδέκτη. Αναλυτικότερα, το Δεύτερο Κεφάλαιο είναι, π α ­ ρά τις επαναλαμβανόμενες αφηγηματικές, και ε­ νίοτε κουραστικές, «παύσεις» του, ενδιαφέρον ως προς τη σύλληψη από τον Μοντεζάννε της δολοφονίας και της εκτέλεσής της: ειδ ικά η τε­ λευταία αποτελεί, στην περιγραφή της, από τις καλύτερες σελίδες του βιβλίου. Παρόλο δε, που ο φόνος των παιδιών, στην επιχειρηματολογία του Μοντεζάννε παραμένει αστήριχτος (ή, καλύ-

KQlTlXlj

τέρα, δεν υπάρχει καθόλου επιχειρηματολογία), η αφήγηση, την κρίσ ιμη στιγμή, και σε αντίθεση με όλη την υπόλοιπ η πρακτική της, και ειδ ικά σε σύγκριση με τη δολοφονία της συζύγου, αποποι­ είται κάθε περιγ ραφής: η δολοφονία των πα ι­ διών, αυτή καθαυτή, μπαίνει σε «κενό» λόγου, γ ί­ νεται ανείπωτη, συμβαίνει εκτός σκηνής. Κάτι τέ­ τοιο, φυσικά, βρίσκεται σε αντίθεση με την πρότερη και επόμενη αφηγηματική πρακτική του ή ­ ρω α που στην παραληρηματική του κατάσταση, θά ’λεγε κανείς πω ς είναι δύσκολο να δημι­ ουργήσει μια τέτοια αυτολογοκρισία. Έτσι, εκ των δύο, ένα: ή ο Μοντεζάννες κατά τη στιγμή της έγγραφης «απολογίας» του έχει περισσότε­ ρη συνείδηση του υλικού κόσμου από αυτήν που θέλει να δείχνει, αφού διαθέτει «λογοτεχνική» κρίση π ερ ί των διαστάσεω ντου «ανείπωτου», ή ο εξωδιηγητικός αφηγητής, δηλαδή αυτός που οργανώνει το σύνολο αφηγηματικό πρόγραμμα, αδυνατεί, μέσα στο πλα ίσ ιο της φιλοσοφίας του εγκλήματος που διαπραγματεύεται συνολικά, να εντάξει και τη δολοφονία παιδιών. Πράγμα που, είναι αλήθεια, θα άνοιγε νέες διαστάσεις στο σύ­ νολο έργο. Και δεν είναι τυχαίο που και στα κε­ φάλαια που ακολουθούν, το Γ και το Δ ’, όπου ο Μοντεζάννες θα βρεθεί ενώπιον θεού και θανά­ του, όπου θα συναντήσει τη δολοφονημένη, ό ­ που θα αναπτύξει μακροσκελέστατα και πα ρα ­ ληρηματικά τα περ ί εκλεκτών που δολοφονούν και θυμάτων που ενέχουν εξ αρχής το χρίσμα του δολοφονημένου, τα παιδιά θα απουσιάσουν εντυπωσιακά, μη εξυπηρετώντας πιθανόν το α­ φηγηματικό πρόγραμμα. Τα δύο αυτά κεφάλαια, ένα είδος φανταστικής διήγησης, που δημιουργούν και την υλικότερη χρονική παύση της διήγησης μέσα στο σ ώμα/χώρο του κειμένου, μοιάζουν ξένο σώμα στην όλη λογική του κειμένου. Καταλαμβάνο­ ντας ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου, η ύπαρξή τους από άποψη αφηγηματικής τεχνικής θα έ­ βρισκε βάση αν συντελούσαν σε κάποια αποκα­ λυπτική για την κεντρική υπόθεση του μυθιστο­ ρήματος εξέλιξη. Τίποτα τέτοιο, ωστόσο, δεν συμβαίνει. Όντας παραισθήσεις του δολοφόνου που αποκοιμιέται εξαντλημένος μετά το τριπλό του έγκλημα δίπλα στα πτώματα, παραισθήσεις που όπως ο ίδιος ομολογεί ξαναθυμήθηκε πολύ αργότερα, στο κρατητήριο (σ. 386), εμπλέκουν αβασάνιστα το φανταστικό (αποκύημα μιας διαταραγμένης προσωπικότητας που συνδιαλέγε­ ται με το Θεό, ακολουθώντας εν μέρει την τεχνι­ κή του ονείρου) με το πραγματικό (του ήρωα), ό­

ταν αυτός δημιουργώντας νέες αφηγηματικές παύσεις ακόμη και στην περ ιγραφ ή του πα ραισθησιακού, αναφέρεται, αν και «πεθαμένος», στην αντιμετώπιση που θα έχει από το δικαστή­ ρ ιο σχολιάζοντας ακόμη και άρ θρ α ειδημόνων πο υ αναφ έρθηκαν στην περίπτωσή του (σ. 34950). Ό μως, ποιος μιλάει εδώ ; Ο Μοντεζάννες, στο τότε της πα ραίσθησής του ή ο Μοντεζάννες στο εδώ και τώ ρ α σύνταξης της απολογίας του; Λογικά, μόνον ο δεύτερος θα μπορούσε να πα ρ έμβει με τέτοιες διαπιστώ σεις γ ια τη θέση του. Έτσι, θα δεχόμουν έναν έντεχνο σ υμ φ υρ μό α ­ φ ηγηματικών επιπέδω ν που θα απεδίδ ετο στον συνεχιζόμενο και κατά τη συγγραφ ή της α π ολο­ γίας παραληρηματικό και εκτός χώ ρ ου και χ ρ ό­ νου λόγο, αν κάτι τέτοιο το επέτρεπε η όλη αφ η­ γηματική διάρθρω ση τω ν εν λ όγω κεφαλαίω ν. Η τελευταία, όμως, δεν υποστηρίζει μια τέτοια τε­ χνική, αλλιώ ς θα λειτουργούσε επαναληπτικά. Τα δύο τελευταία κεφ άλαια (τα π ιο συναρπαστι­ κά του μυθιστορήματος) μας επαναφ έρουν από την εγκιβωτισμένη ισ τορία του Μοντεζάννε στην ενδοδιηγητική αφ ήγηση του Σταυρόπουλου, στον εορτασμό της επιτυχίας του να μην καταδι­ καστεί ο δολοφ όνος σε θάνατο, στην είδηση ότι ο τελευταίος αυτοκτόνησε στο κελί του, στην προστριβή του Σ ταυρόπουλου με τον πεθερό του και στη δολοφ ονία του τελευταίου. Η συγγέ­ νεια Μ οντεζάννε-Σταυρόπουλου επικυρώνεται και ο προαναγγελθείς φόνος από τον δεύτερο επιτελείται: το μόνο άγνωστο στοιχείο παρέμενε, άλλωστε, από τις δείξεις του κειμένου, το ποιος τελικά θα ήταν το θύμα του. Σε αντίθεση με την περίπτωση Μοντεζάννε, η εσωτερική εστίαση στον Σταυρόπουλο, μέσα απ ό τον οποίο διυλίζονταν όλες οι πληρ οφ ορίες του αναγνώστη για τα ά λλα πρ ό σω πα, είχαν καταστήσει έγκαιρα τον πεθερό αρκούντως αντιπαθή ώστε κανείς να μη λυπ ηθ εί για τη δο λοφ ονία του. Ο εξίσου αλαζών, μέσα από τις ειρ ωνικές αποστασιοποιήσεις της διήγησης, Σταυρόπουλος, δικαιολογείται: εκεί­ νο πο υ μένει μετέωρο είναι η παραδεδεγμένη α­ π ό τον ίδιο (σ. 465) συγγένειά του με τον Μοντε­ ζάννε και τη διαταραγμένη του προσω πικότητα. Η α νατομία τω ν δύο εγκλημάτων τα κάνει ολότερα διαφορετικά, ένα ακόμη στοιχείο πο υ αφήνει μετέωρη την εκτεταμένη φιλοσοφ ίζουσα μα ρ­ τυρία του Μοντεζάννε και όλο το διάλογό του με το Θεό στο ταξίδι του στο επέκεινα. Είναι αλή­ θεια, πάντως, πω ς ο μη π α ράφ ρ ω ν δικηγόρος δεν θα θελήσει ουδόλω ς να γεϋθεί την ολοκλή­ ρ ωση της ταυτότητάς του ως δολοφ όνου με μια

κατ’ ιδίαν συνομιλία του με τον Θεό. Και ίσ ως ε­ δώ να βρίσ κεται η διαβρωτική ειρωνεία πο υ εισ ηγείται ο αφ ηγηγής μας: διαφ οροποιώντας την α ­ ντίδραση μετά το φ όνο του έλλογου από τον παρ άφ ρονα δολοφόνο. Ο πρώ τος παραμένει δέ­ σμιος της ζωής και τω ν χ αρώ ν της, ενώ ο δεύτε­ ρος επιζητεί τη μετά θάνατον αιωνιότητα. Το όλο μυθιστόρημα διαθέτει μ ια ενδιαφ έρουσα πρόταση: τούτη την πραγματεία πά νω στην π ο ­ ρεία π ρ ο ς το έγκλημα, το φαινομενικά χωρίς κί­ νητρο, τέμνοντας έτσι το πολύπ λοκο τω ν ανθρώ ­ πινω ν σχέσεων. Και σ ’ αυτό τον τομέα καινοτομεί. Στη λογοτεχνική του πραγμάτωση, τώρα, διαθέτει μια ενδιαφέρουσα, ρ έουσα γλώσσα, ε­ μπλουτισμένη στα κομμάτια του Σ ταυρόπουλου με νομική ορολογία και ανάλογη υφολογία που συντείνει στη ρεαλισ τική σ κιαγράφ ηση του π ρ ο ­ σώπου. Υπάρχουν, ωστόσο, πέ ρ α απ ό τις μακροπερίοδες παύσεις έντεχνου λόγου (παρομοι­ ώσεις, μεταφορές, καλλολογισμοί) πο υ συχνά λειτουργούν ανασταλτικά της πα ρακολούθησης της κύριας πρότασης και πέρ α απ ό την αποδυνάμωσή της με τις εμβόλιμ ες αναφορικές, κά­ ποιες εμφ ανείς ασυνταξίες πο υ μέρος τους ίσ ως να οφείλεται σε τυπογραφ ικές αβλεψίες (γιατί, όμως, άραγε, δεν διορθώ θηκαν με τη 2η έκδο­ ση;), ένα ποσοστό τους όμω ς έχει σχέση με τη διάρθρω ση τω ν μεγάλων προτάσεων. Λεπτομέ­ ρειες, βέβαια, που σ ’ ένα τόσ ο ογκώδες έργο οι πάντες παραβλέπουν, αλλά πο υ δεν πα ύουν να συνιστούν στοιχεία αξιολόγησης ενός λογοτε­ χνικού έργου. Κλείνοντας το βιβλίο, θα έλεγα πω ς αν και θα α ­ δικείτο α π ό την αδυναμία απόδοσ ης τω ν τόσω ν φ ιλοσοφ ικώ ν ή φ ιλοσοφ ιζουσώ ν απόψεων των ηρώω ν, τούτο θα γνώριζε, μέσω και της αναγκα­ στικής οικονομίας που θα επήρχετο, ιδανική πραγμάτω ση με μια κινηματογραφική μεταφορά του, κάτι π ρ ο ς το οποίο άλλωστε αποβλέπει μέγα μέρος της σύγχρονης λογοτεχνίας μας. Δ ιό­ τι, πράγματι, π έ ρ α απ ό τις επιμέρους αντιρ ρή­ σεις, το έργο διαθέτει κάποιες «σκηνές» σπάνιας περιγραφ ικής δύναμης που ατυχώς χάνονται στην υπερβολική κατανάλωση γλω σ σ ικώ ν σημεί­ ω ν κενών ή α-σήμαντων, απ όρ ρο ια της υπερβο­ λικής φιλοσοφ ίζουσας διάθεσης του αφηγητή, πο υ είμαι σίγουρος πω ς αναγκάζει τον μέσο ανα­ γνώστη να προ σπ ερ άσει αρκετές σελίδ ες αφηρημένα και χω ρίς κόστος ε π ί του περιεχομένου. Δημήτρης Τσατσούλης

Κριτική

ϋοιφιχή βύύαοία

Μ

Η γλωσσική επάρκεια της Λαϊνά, εδώ, παίρνει μορφή ήρεμης και μακρόσυρτης υποβολής στις διακλαδώσεις ενός δρώμενου

μέθοδος με την οπ οία σήμ ερα η ποιήτρια

κτική του μορφ ή, όλες τις αποχρώ σεις, ατομι­

Μ αρία Λαϊνά επιδιώ κει να καταγράψει και

κές, ερωτικές, συλλογικές, κοινωνικές και τις

να μεταδώσει την πρ ο σ ω πικ ή και σ υγγρα­

καθιστά υπ όβαθρο σκέψης και έρευνας. Μ πο­ φική της καταβολή, έχει σχέση σ αφ ώ ς και κατη- ρ ούμε να πούμε, λοιπόν, π ω ς η πο ιή τρια Μ αρία γορηματικώς, με μια όχι και τόσ ο τραγική α π ώ ­ Λαϊνά ασ κεί «κοινωνική κριτική» ή πω ς βλέπει με λεια, όσ ο με τη δρα μ α το π ο ίη ση εμ π ειριώ ν και συναισθημ άτω ν, έτσι ώ στε να γίνεται πε ρ ισ σ ό ­

κριτική διάθεση τις σ ύγχρονες ανθρώπινες

τερο «πεζή», να αγκαλιάζει δηλαδή τον πεζό λ ό ­ γο και να δρ ο μο λογεί και υποτυπώ δη μύθο. Η

πόνημα; Ασφ αλώ ς δεν θα είμ ασταν υπ ερβολι­

στροφ ή αυτή, πο υ ναι μεν έχει όλα τα χαρακτη­

διαφ έρεται άμ εσα για τέτοιου είδους σ υγκρού­

ριστικά σ ημ άδια της υπέρβασης και του ομ ι­

σεις, πο υ πο λλές φ ορές αμ αυρώ νουν την ψυχή και χαλάνε την καλή πρ οετοιμασ ία για μια είσ ο­

χλώδους, διαθέτει όμω ς χ αρίσ ματα αφ ηγημα­ τικής τεχνικής, είναι εμφ ανής στο τελευταίο

σχέσεις, μ’ ένα πεζογρ αφ ικώ ν π ρ ο διαγ ραφ ώ ν κοί. Το βέβαιο και σ ίγο υρ ο όμω ς είναι πω ς εν-

δο σε π ιο αντίρροπες και διϊστάμενες αντιλή­

της έργο «Ένα κλεφτό φιλί», όπου εκτιμάται,

ψεις, σ αν ύπαρξη τουλάχιστον προ βλημ ατισ μέ­

πω ς χω ρίς να έχει κορεσ θεί απ ό την αφαιρ ετι-

νη και επιπλέον θερ απ εύο υσ α το λόγ ο και την

κότητα του ποιητικού γίγνεσθαι και την ελλει-

τέχνη. Έ τσι οδηγούμαστε σ ’ ένα πρώ το και κα­

πτικότητα της ποιητικής γρ αφ ής και, επιπλέον,

θοριστικό σ υμπέρασ μα, πο υ το δίχω ς άλλο έχει

χ ω ρ ίς να ξεχύνεται σε χ ειμά ρρους αναλύσεω ν

να κάνει με μια περ ισ σ ότερ ο υπαρκτή και λιγό­

π ρ ο σ ώ π ω ν και χαρακτήρων, διατηρώντας το ο­

τερο αδέξια συγκομιδή και εκτόξευση ερ εθι­

λιγοσέλιδο, στην ου σ ία επιχειρεί μια τομή στη

σμάτων, πο υ ο στόχος τους, π έ ρ α απ ό υλικό

δημιουργική της υπόσταση, πλησιάζοντας ρ ό­

μιας σύνθεσης ερωτικής, είναι και μια έξαψη

λου ς πιότερο επικοινω νιακούς, ίσω ς και πιότε­

παθών, ομολογουμένω ς δυνατών και ακροβα-

ρ ο συγκινησιακούς. Μια εμπ ερ ι­

τούντων σ ε τεντωμένο σκοινί.

στατωμένη ματιά στη δομή του

Μ ’ αυτή τη λογική, η κάθε πέρ αν

συγκεκριμένου τελευταίου έρ ­ γου κάνει φ ανερό π ω ς οι κανό­

της δομής ισ ο ρρ οπ ία είναι δύ­ σκολη και μη αναμενόμενη, έ­

νες της πα ράθ εσ ης μιας καθη­

στω κι αν μπαίνουμε τελικά στο

μερινής ιστορίας, όχι τόσ ο τ ρ α­

νόημα,

βηγμένης αλλά ειδικής, είναι

σκέψη της συγγραφ έω ς και, αρ ­ γά αλλά σταθερά, βυθιζόμαστε

δεδομένοι και ισχυροί, ενώ π α ­

παρακο λου θο ύμ ε

τη

ράλληλα η αξία του στιγμιαίου

στη μοναξιά, πο υ δύο άτομα εκ­

γεγονότος δαπανά, με τη διαλε-

πέμπουν,

μέσα σ ’ ένα χώ ρ ο

κλειστό και απ ομονω μένο και, στο τέλος, α φ η ­

πράγματι, αυτό π ο υ οι άνθ ρω π οι θεω ρούν κάτι

νόμαστε στο έλεος της, συμμετέχοντας με ό­

π ο υ ή τους απομονώ νει ή, το αντίθετο, τους

λες μας τις αντιδ ράσεις, π ο υ έχουν μειωθεί, α­

φ έρ νει περ ισ σ ότερ ο κοντά, είναι τόσ ο σημαντι­

π ό την παρατεταμένη όψη θανάτου στη ληξιαρ ­

κό, πο υ άνετα μ π ο ρ ε ί κανείς να ισχυρισ τεί, πω ς

χική πρ άξη του γεγονότος.

μια σχέση με ιδ ιάζοντα χαρακτηριστικά, είναι

Η καθαυτή λογοτεχνική αξία του πεζο γρ αφ ή­

καταδικασμένη να πρ ο ω θή σ ε ι την τέχνη, τη φ ι­

ματος της Μ αρίας Λάίνά, είναι πρ αγμ ατικά π ο ­

λοσ ο φ ία, την επιστήμη και τη θρησκεία, με μια

λύ μεγάλη. Η εξαίσ ια π ια γλω σ σ ική επάρκεια,

όψη α π οδ οχής απ ό μεριάς τους, του αφ ο πλ ι­

πο υ είναι εμφ ανής από τα πρ ώ τα έργα, έτσι που

στικού α λλά και ψυχορραγούντος χ αρ ακτήρα της.

η πο ιή τρια ξεχώ ρισε αυτόματα σαν μια απ ό τις καλύτερες φ ωνές του 7 0 , εδώ π α ίρνει μορφ ή

Η λογοτεχνική μεγαλοπ ρέπ εια κάπ οιω ν δη μι­

ήρ εμ ης και μα κρόσυρτης υποβ ολής στις δια­

ου ρ γώ ν φ έρνει στο νου και στα χείλη μια χιλ ιο­

κλαδώ σεις ενός δρώμενου, πο υ αν μη τι άλλο,

ειπω μένη φ ρ άση και θέση, η οπ οία τους σ ημ α ­

έχεις την εντύπωση π ω ς είναι τόσ ο εύθραυστο,

τοδοτεί, τους διακρίνει και τους ακο λου θεί σε

πο υ θα σ πάσ ει στα χ έρια σου με την π α ραμ ικρ ή

όλη τους τη ζωή, δηλαδή η εντύπωση ότι είναι

απότομη ή αδέξια κίνηση. Το «ένα κλεφτό φιλί»,

χαμη λόφ ω νο ι. Έ τσ ι και η πο ιή τρια (και πεζο-

προϊόν μιας καταπληκτικής και θα υμάσιας έ­

γράφ ος) Μ αρία Λάίνά, πο υ κάθε της καινούριο

μπνευσης, εκφ έρεται άψογα και πολυδιάστατα,

έργο ανατρέπει, με τα πιο θετικά, γνή σια και ά­

ε πιχειρεί ρήξη με τα ήδη γνω στά και κατεστη­

δ ο λα μέσα, κάθε πρ ο σ ω πικ ή ή σ υλλογική αντί­

μένα και αυτή η επαναστατικότητα και πειραμ α-

σταση και υφαρπάζει, με τον ίδ ιο τρόπο, την

τικότητάτου το οδηγούν σε υψηλές κλίμακες α­

κοινωνική επιδοκιμασία, χάρ ιν και λ όγ ω της δια­

νατρεπτικής στο μέλλον διαδρομής. Ό ,τι δια­

λεκτικής ιδ ιαιτερότητας και της, πάντα αναδει-

δραματίζεται έχει όψη καταγραφ ής με δεξιοτε-

κνύουσας τις λεπτομέρειες, εικονοπλασίας.

χνική κατάρτιση απ ό μεριάς της δημιουργού, η οπ οία και καταφ έρνει να τιθασεύσει, π έ ρ α από

Χρίστος Παπαγεωργίου

την αντίθεση τω ν πρ ω ταγω νισ τώ ν ή τις αντιξοό­ τητες πο υ ένας στενός χώ ρ ος και ένα π ε ρ ιο ρ ι­ σμένο σκηνικό πρ ο σφ έρ ο υν, να υ φ α ρπ άσ ει όλα τα στοιχεία της αντιπαλότητας και να τα π ρ ο ά ­

|Μ

ι κ

ρ

n

A y y c A i n ]

γει σε κίνητρα δη μιουργικού στοχασμού και ε­ πιπλέο ν σε π α ραγ ω γικά αντίτυπα κοινωνικής έ ­ ξαψης. Η ενδοσ κόπησ η έχει χαρακτήρ α εξομολογητικής θέσης και ανίχνευσης και έτσι π α ρατηρείται μια ψυχολογική διαστρω μάτω ση, πο υ

Οι εκδοοεις

είναι η βάση για τις πρ οθέσ εις της σ υγγραφ έ-

ΚΕΔΡΟΙ

ως, όσον α φ ο ρά τις επιδρ άσ εις της και την π ο ­ ρεία του κειμ ένου στους αναγνώ στες και το χρόνο.

zniouv εμπείρους επΦεΛηιες-διορΟωιες __ γιπ in οειρπ - ενπ Λογοτεχνία

Αν σκεφ τεί κανείς πω ς, σ ’ ένα δεύτερο επίπεδο, στο «ένα κλεφτό φιλί» έχουμε την άνιση μάχη του παρελθόντος με το παρόν, του π α λιού με το καινούριο, του πεπαλαιω μένο υ με το εκ­ συγχρονιστικό, της αρχής με το τέλος και εν κατακλείδι του ελπιδο φ όρ ου με το πα ρακμιακό, τότε μπ ορούμε αβίαστα να εξάγουμε το συμ πέ­ ρασμα, π ω ς η σ ημ ασ ία τω ν αντιδράσεω ν στην καθορισμένη στιγμή, έχει πο λύ μεγάλη αξία και κρίνεται ανάλογα. Π αρ ασυρμένοι δε απ ό μια ε­ ντός της υπόθεσης δραματική συνισταμένη,

|

Τπλ: 3802007,3809712

|

Κριτική

Ένα μυθιστόρημα που πρέπει να ζηλέψουν οι περισσότεροι νεοέλληνες συγγραφείς - αν

Μ α γ κ φ ψ ις «Γ ία κά π ο ιο ν α διευ κρ ίν ισ το λ ό γ ο α σ χ ο λείτα ι σ υνεχ ώ ς μ ε α υ τό τ ο βιβλίο. Το δ ια β ά ζει α π ’ τη ν α ρ χ ή π ρ ο ς το τέλο ς , κ α τό π ιν α π ’ τ ο τ έ ­ λ ο ς π ρ ο ς τη ν αρχή . Το α νο ίγει σ τη ν τύ χ η σ ε μια σ ελίδ α κα ι μ ερ ικ ές φ ο ρ έ ς το χτυ π ά ει σ το τρα π έζι. Ίσω ς π ιστεύει πω ς τ α γρά μ μ ατα θα ζα λισ το ύ ν και θα κυ λή σ ο υν σ το τρ α π έζι σ αν μικρά, μ α ύρ α δα χτυ λίδια . Μ ια μ έρα έ ρ ιξ ε το βιβλίο σ το β ρ α σ τό νερό. Η μ η τέρ α τ η ς το ψ ά ρ εψ ε τη ν τελ ε υ τα ία στιγμή, φ α ν ερ ά συγχισμένη.» ιαβάζοντας το Γιάντες, έκανα σχεδόν αυτά πο υ γ ρ άφ ει η Αμάντα Μ ιχαλοπούλου, στη σελίδα 254 - ήθ ελα να δω αν το βιβλίο είχε μαγικές ιδιότητες: και είχε. Το Γιάντες, πρ ώ το μυθιστόρημα της Αμάντας Μ ιχαλοπούλου, είναι ένα επίτευγμα: όχι ένα «μικρό» επίτευγμα, όπ ω ς λένε με τη συγκρατη­ μένη τους αισ ιο δο ξία οι κριτικοί, χτυπώντας σ υγχρόνω ς με φ ιλικά πατ-πατ την πλάτη του νε­ α ρού συγγραφ έα· αλλά ένα επίτευγμα μεγάλο και περίτεχνο. Π ρόκειται για ένα μυθιστόρημα πο υ π ρ έπ ει να ζηλέψουν οι περ ισ σ ότερ ο ι νεο­ έλληνες συγγραφ είς - αν όχι ό­ λο ι - και να διαβάσ ουν οι κριτι­

Δ

κοί πο υ έχουν ξεμάθει να διαβ ά­ ζουν, για τί έχουν συνηθίσει να ξεφυλλίζουν. Δεν είναι ωστόσο ένα «ελληνικό» μυθιστόρημα, έ­ να μυθιστόρημα της ελληνο­ πρ επ ού ς πα ράδ οσ η ς: ευτυχώς, γιατί όσο περ νάει ο καιρός τόσ ο ευτελίζεται ο όρος κι η ελληνι-

Κριτιχη

όχι όλοι - και να διαβάσουν οι κριτικοί που έχουν ξεμάθει να διαβάζουν, γιατί έχουν συνηθίσει να ξεφυλλίζουν

κότητα, τόσ ο ξεθωριάζουν τα τοπ ικά χαρακτη­ ριστικά και τόσ ο γελοιοποιούνται. Έτσι, το Γ:άντες μοιάζει γρ αμμένο απ ό κάποιον πο υ διασ χί­ ζει τον κόσμο, τις γλώ σ σ ες, τις κουλτούρες και τις εποχές όπω ς διασχίζει τη λ ε ω φ ό ρο Μ εσο­ γείω ν (όπου βρίσκεται το σπίτι της ηρω ίδας), με την ίδια φυσικότητα, την ίδια οικειότητα και π ε ­ ριέργεια. Ακόμα, διασχίζει τις σελίδες, βρίσκει αντισ τοιχίες ανάμεσα στους αληθινούς ήρω ες (την Καρ, τον Η ρακλή, τον Ηλία) και τους ήρω ες τω ν βιβλίων (τον Λ εοπόλδο Μ πλουμ, τη Μόλλυ) πο υ είναι α π ’ τους ήρ ω ες οι πιο αληθινοί. («Ο Τζέιμς Τζόις έχει πεθάνει. Δεν θα γρ άψ ει άλλα βιβλία. Βιβλία θα γρ άψ ο υν στο εξής εκείνοι που θα ήθ ελαν ν α του μοιάσουν».) Η ισ τορία δεν μ π ορ εί να γίνει αντικείμενο διήγη­ σης: εκτυλίσσεται σ ε π ο λ λ ά επίπεδα, με π ο λλά φ λας-μπακ, με π ρ ό σ ω π α πο υ εναλλάσ σ ονται1 θα μπ ορ ο ύσ ε κανείς να π ε ι ότι η ανάγνω ση α ­ πα ιτεί αυτοσυγκέντρωση, ότι απ αιτεί επιμέλεια κι αφ ο σίω σ η. Επίσης απαιτεί ήθος, πο υ αποτε­ λ εί π ρ ο φ ανώ ς συστατικό και της συγγραφ ής του. Τέλος, απαιτεί αναγνώστες πο υ να ζουν στο σ ημερινό κό­ σμο, πο υ να συμμετέχουν στη δη μιου ργία του - και πο υ να α­ γαπ ού ν τα βιβλία και τις λέξεις. Η διήγηση γίνεται σε πρώ το π ρ ό σ ω π ο αν και το πρ ώ το αυτό π ρ ό σ ω π ο αλλάζει: άλλοτε είναι η Αθηνά, μια δη μο σ ιογράφ ο ς στην εφ ημ ερ ίδα «Νέα Μέρα», άλλοτε είναι τα... φαγητά πο υ

πα ίζουν καταλυτικό ρόλο στην ισ τορία και π α ­ ρατηρούν τον κόσμο με ακρίβεια, με ε υσ π λα­ χνία - με ειρωνεία, με χ ιού μο ρ και με σ αρ κα­ σμό. Η Αθηνά μεταφράζει στα ελληνικά το βι­ βλίο πο υ έγραψ ε ο. αδ ερφ ό ς της με θέμα την οικογένειά τους: καθώς κάνει αυτή τη δουλειά, η ζωή της π ερ νάει α π ό δ ιάφ ορ ες κρίσ εις , απ ό π ε ­ ριπέτειες και αποκαλύψεις. Μαζί με το βιβλίο μεταφ ράζει τον κόσμο, τις λέξεις, τους ανθ ρώ ­ π ο υς πο υ την περ ιβά λλουν, τους συγγενείς, τους εραστές και τους σ υναδέλφ ους. Εργαλεία αυτής της μετάφ ρασης είναι η μαγειρική (κάτι π ο υ θυμίζει τόσ ο το Θ ά λ α σ σ α , Θ ά λ α σ σ α της Άιρις Μ έρντοχ όσ ο και το H e a rtb u rn της Ν όρα Έ φ ρον), η γλω σ σ ολο γία (ο Τ σόμφιλντ, ο Τσόμσκι), ο κινηματογράφ ος, η μουσική, η ψυχανά­ λυση, η ζωγραφ ική. Καθώς π ρ ο χω ρ ε ί η δράσ η - ένας πα τέρας πεθαίνει, ένας έρωτας γεννιέ­ ται, δύο έρωτες, μετά πεθ αίνο υν κι αυτοί - η Αθηνά εξιστορεί τα γεγονότα και στοχάζεται: τα γεγονότα δεν είναι συνταρακτικά (αν και από μια άποψ η είναι π ο λύ συνταρακτικά) κι οι στο­ χ α σ μ ο ί πο υ ενσωματώνονται - με σ οφ ία κι ε­ ξυπνάδα - στο κείμενο, μοιάζουν με τις μεγάλες αλήθειες πο υ θα έπρ επ ε να ξέ­ ρουμε, α λλά δεν ξέρουμε αρκετά. Οι αναφ ορές της Αμάντας Μ ιχαλοπούλου στη λογοτεχνία (στονΤ.Σ. Έ λιοτ, για παράδ ειγμ α, ή στον Παβέζε) και στη ζω­ γρ αφ ική (στον Σεζάν, στον Τιντορέτο) είναι εξάλλου σ υμπληρω ματικές, είναι ας π ο ύμ ε σ αν τη γαρ νιτο ύρ α στα φ αγη­ τά πο υ περ ιγράφ ει: καθώς το μυθιστό­ ρημ α μοιάζει με έδεσ μ α (σου έρχεται να το φας, ν α τ ό καταβροχθίσεις, να κρατή­ σεις μια κουταλιά για αργότερα) μοιάζει λες κι όλη η λογοτεχνία, π ο υ έχει διαβ ά­ σει κι έχει α φ ο μοιώ σ ει η συγγραφ έας, να σ υμβάλει στον εμπ λου τισ μό του. Πράγματι, ο Τ.Σ. Έ λιοτ μας κλείνει το μάτι όσ ο π ερ ίπ ου κι οι ήρ ω ες α π ’ τις «Επικίνδυνες αποστολές»: όχι με την ευκολία τω ν τσιτάτων, α λλά για τί αναμ­ φισβήτητα όλες οι πο λιτισμικές εμπ ει­ ρίες έχουν πα ίξει κάπ οιο ρόλο σ ’ αυτό το οικουμενικό είδος γρ αφ ής , π ο υ κρύ­ βει ένα σ ω ρ ό π α ιχνίδια και υπαινιγμούς, πο υ είναι κάτι π ερ ισ σ ότερ ο α π ’ ό,τι φ α ί­ νεται. Αυτό το είδος γ ρ α φ ής εικονίζει ε­ ξάλλου έναν μη συμβατικό κόσμο, υπ ο­ νομεύοντας την τάξη τω ν πραγμάτων,

ανατρέποντάς την, ενώ ταυτόχρονα αυτοαναιρείται. («Πίστευα π ω ς αν τους καταπίεζα, αν τους κρ ατούσ α στο σπίτι, τα αισ θήματα θα φούντωναν όπ ω ς στην περ ίπ τω σ η της Π άπισ­ σας Ιωάννας και του Βενεδικτίνου της. Η απ α­ γό ρευ σ η είναι μια α π ό τις καλύτερες εγγυήσεις του πάθους. Αργότερα, έμα θα ότι η ελευθερία είναι ακόμη καλύτερη εγγύηση.») Η Αμάντα Μ ιχαλοπούλου είναι τριάντα ετών και φ αίνεται π ω ς τα ξέρει ό λα - ό λ α γ ια τις σχέσεις, γ ια το θάνατο, γ ια τον έρωτα, την πρ ο δ ο σ ία και τη φ ιλία. Ό λ α γ ια το τι σημ αίνει να γρ άφ εις βι­ βλία και για το τι σ ημ αίνει να απολαμ βάνεις το σώμα, το μυ αλό και τα καλύτερα παιχνίδια. Άρα, η ύπαρξή της απ οτελεί μια ανακούφ ιση. Είναι σχεδόν σ ίγο υρ ο ότι διαθέτει απ όθ εμα έ­ μπνευσης και ταλέντου, ότι έχει ένα πλή θο ς βι­ βλία στο μακρύ της μ έ λ λ ο ν αλλά κι αν δεν έχει, δεν πειράζει. Το Γ ιά ν τες είναι κιόλας μια μεγάλη σ υνεισφ ο ρά στην ελληνική λογοτεχνία, στη λ ο ­ γοτεχνία γενικά, στην απ όλαυ ση τω ν κειμένων, στην περ ιπ έτεια του hom o ludens. Σώτη Τριανταφύλλου

ΘΕΟΛΩΡΟΣ ΚΟΥΑΟΥΜΙΙΗΣ - ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ

Η ΕΛΛΗ ΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ TOY 21OTΑΙΩΝΑ Ε-ίνοκίντριτμόςήΕνρωχεντρκμός

Κριτική

... ·ι ι■ ■ ■ ■ —

'fiιιιι"ίιιιif 11· ίί·ι·ί·ι' 1ιιιι'ι'ι..mill..

Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση

Μ εν Μ η ςμ ψ ς Μ

έσ α σ ’ ένα βιβλίο υ λοποιείται κάποτε η ανά­ γκη του συγγ ραφ έα να αναβιώ νει μνήμες μέσ α στον οικείο, πρ ο σ ω π ικ ό του χώρο,

αποκτά τη δύναμη και τη δραματικότητα ενός θεατρικού μονολόγου

πα ραγ ω γή και όπ ου η π ρ ω το πρ όσ ω π η αφ ή γη­ ση απ οκτά τη δύναμη και τη δραματικότητα ε­

νός θεατρικού μονολόγου. πο υ δεν είναι π α ρ ά ο χώ ρ ος της ψυχής. ΣπάνιαΗ ανάγκη της αναβίω σης του π α λιού εδώ πρ α γ ­ τότε μπ ο ρ εί το οικείο αυτό να μείνει α π αραβ ία­ ματώνεται μέσα σ ’ ένα παιχνίδι. Η συγγραφ έαςστο, όσ ο κι αν η ελευθ ερ ία του τεχνίτη του επι­ ηρ ω ίδα του έργου παίζει με απρο σ διό ριστο υς τρ έπει να στηρίξει πά ν ω στο υπ ερ β ολικά π α ρ ά ­ ανθρώ πινους χαρακτήρες, διαχέει το π α ρ ε λ ­ λογ ο το πρ αγμ ατικά λογικό, ακό μα και το ανερ­ θόν μέσα στο πα ρόν, σ υμ πλέκει π ρ ό σ ω π α πο υ μάτιστο του υποσυνείδητου. έζησαν μέσ α σε πρ ο ηγο ύμ ενα βιβλία της με ά λ ­ Πριν π ρ ο χω ρή σ ου με στην ανάγνω ση του βιβλί­ λα πο υ θα γεννηθούν σε επόμενα ή με π ρ ό σ ω ­ ου της Μ αρίας Π απαδημητρίου «Άψινθος ο π ι­ π α πο υ έφ υγαν απ ό τη ζωή και τα γνώ ρ ισ ε και, κρός», αξίζει ν ’ απαντήσουμε στο ερ ώ τημ α για ­ π ο λ λ ά α π ’ αυτά, τα είχε αγαπήσει. τί η αφ ή γησ η πο υ λειτουργεί περ ισ σ ότερ ο ως σκηνοθετικός π α ρ ά ως αφ ηγηματικός λόγος μπ ορ εί να φ ορτίζεται τελικά με μιαν ανεπανά­ ληπτη ένταση, π ό σ ο δη λαδ ή είναι το κέρδος α ­

Το μυ θιστόρημα αυτό ω σ τόσ ο δεν προτίθεται να π λ ά σ ε ι ήρωες, δεν επινοεί χ αρακτήρες πο υ θα επιβληθούν και θα γοητεύσουν, δεν δ ιαμο ρ ­ φ ώ νει πρ ό σ ω πα . Οι ά ν θ ρω π οι εδώ είναι απλώ ς

π ό το να πα ρ α π έμπ ε ι η αφ ήγησ η σε μια μορφ ή θεάτρου. Το γεγονός ότι σήμ ερα ζούμε σ ’ ένα

πα ρουσ ίες, δεν μοιάζουν με τίποτε άλλο εκτός απ ό αυτό πο υ είναι, μια απλή π α ρ ο υ σ ία με α νύ­

κόσμο καθόλου «δικό μας», όπ ου κυρ ιαρ χεί η α­ διαφ ορ ία, η δυσ πισ τία και η αμηχανία γ ια τα

παρκτη ή περ ιο ρ ισ μένη δρ άσ η πο υ καταγράφ ε­

συμβαίνοντα ερ ήμην μας, κάνει την απάντηση αυτονόητη σχεδόν. Οι άνθρω ποι, πο υ βιώνουν ακατανόητες συνθήκες α π ομ ό­ νωσης, αποδίδονται δραματικά περ ισ σ ότερ ο ως θεατρικοί τύ­ π ο ι πο υ φ ανερώ νονται στα μά­ τια μας με όλη τους την τρ αγι­

λογο, αυτόν πο υ δίνει και τον τόνο στην αφ ή γη­ ση.

ται π ερ ισ σ ότερ ο μέσ α απ ό τον εσω τερικό μονό­

Στην απέραντη η σ υ χία πο υ δια­ κόπτει ο ήχος του εκκρεμούς του πλα ϊνού διαμερίσματος, λ ί­ γο πρ ιν αφ ιχθούν οι ν ε κρ οί που

Το ερ ώ τημα γεννήθηκε απ ό την

γεμίζουν τη σ κηνή-δω μάτιο με ανεπαίσθητες αργές κινήσεις, χ ω ρ ίς όμω ς να απειλούν, όπω ς

ίδια την ανάγνω ση του βιβλίου της Μ αρίας Π απαδημητρίου

το εφ ιαλτικό μω β φυτό στη βε­ ράντα, όλα μάς προετοιμάζουν

«Άψινθος ο πικρός», πο υ συνε­ χίζει τη μυθιστορηματική της

για την τελετή υποδοχής τω ν ψυχών. Μ έσω της αναπ αρά στα­

κότητα.

Κριτικη

σης η δράση, πο υ δεν έχει καθαρά τελετουργι­ κό χαρακτήρα, απ οκτά την π ρ αγματική της σ η­ μασία, πο υ ουσ ιασ τικά είναι μια αντι-τελετή. Η συγγραφ έας-αφ ηγήτρ ια δη μιου ργ εί μια σ κη­ νή ευρηματική με υλικό της τις μνήμες: «από κάθε σπίτι πο υ άφ ησα, απ ό κάθε άντρα που γνώ ρ ισ α, κάτι ξέμεινε με τα χρόνια». Τα πρ ά γ­ ματα και οι μνήμες μαζί μ ’ αυτά β αραίνουν όταν δεν τα αποχωριζόμαστε. Π ρόκειται για μια πρ ο σ ω πικ ή στάση ζωής, κάτι πο υ ορίζει ίσω ς τον τρ όπ ο του σ υγγ ραφ έα ν ’ απο τυπ ώ νει την προ σω πικό τητά του μέσ α στα βιβλία του. Να καταθέτει την ψυχή του. Και την ελπίδα του μαζί. «Αυτό π ο υ μπήκε δεν είναι όπω ς οι άλλοι... το π ρ ό σ ω π ό του το έχω συναντήσει, ξέρω καλά τι κουβαλάει μέσ α του... ξέρει π ω ς έτσι κι αλλιώ ς θάναι δικά του όλα... ο ξένος πο υ μπήκε απροσκάλεστος... ». Ο ξένος αυτός, αντικείμενο ελπλίδας, θα σ πείρει τον πα νικό με το ειρω νικό του βλέμμα και θα «ερμηνεύσει» με τον τρ όπ ο του την πραγματικότητα της ηρ ω ίδας. Πάντα υπάρ χουν τρ όπ οι να μεταφ ράζεται η υποκειμε­ νική πραγματικότητα. Στα τρ ία αφ ηγηματικά μοτίβα του βιβλίου της Μ αρίας Π απαδημητρίου (Οδός Ε υφ ρονίου - Μι­ κρή διαδρ ομ ή SAO PAOLO SANTOS - Χαλκίδα) είναι ευδιάκριτος ο σ υμβολικός χ αρακτήρας, ε­ νώ π α ρ ά την έκδηλη επιθυ μία της να π ρ ο βληθ εί η ελλειπτικότητα της γρ αφ ής, εκείνη είναι α π ο­ καλυπτική. Ο αναγνώ στης πα ρακο λου θώ ντας τη διαδρ ομ ή μιας ζωής είναι σ ε θέση να π ρ ο ­ σ εγγίσει τα αίτια πο υ συμ β άλλου ν σ ’ αυτό πο υ ισ ο πεδώ νει τον άνθ ρω π ο και δεν είναι π α ρ ά η μο ναξιά του. Με τη δια φ ο ρ ά ότι ενώ στην α φ ή ­ γηση υπ άρ χει η δυνατότητα να αναδύεται το βαθύ συναίσθ ημ α με τη μαγεία τω ν λέξεω ν και τη (λεκτική τους) υποβ ολή, στο θέατρο τα πρ άγμ ατα «φαίνονται». Το βιβλίο αυτό μ π ο ρ εί να καταδ είξει τό σ ο την απ ίστευτη α λλα γή τω ν τ ο π ίω ν μιας ζωής, όσ ο και τη ζοφ ερ ή της κατάληξη μ έσ α σ ε τρ ία α φ η ­ γη μα τικά μέρη π ο υ δίνου ν την εντύπ ω σ η ότι δεν α π οτελο ύν σ τοιχεία α φ ή γησ ης α λ λ ά θεα­ τρ ικής δρ άσ η ς. Κάτι π ο υ δεν μ π ο ρ ε ί να μη σχετίζεται άμ εσ α με τη θεατρική π α ιδ ε ία της συγγ ραφ έω ς. Νένα Κοκκινάκη

“Mmrjpo

Μόνο ο κακός λογοτέχνης

ΧίΤΜΙύζ”

μπορεί καθένας μας να

συγκινετ ο καλός δημιουργεί γλωσσικά τοπία, τοπία δια της γλώσσας, στα οποία

T

κατοικήσει

o έργο του Ν.Γ. Πεντζίκη θα μείνει γ ια π ο λύ

στερου Βυζαντίου και της Του ρ κοκρ ατίας και

καιρ ό α κό μα σ ημ είο αντιλεγόμενο α λλά και

ό,τι θα μ π ορ ο ύσ ε γενικό τερ α ν α χ αρακτηρι-

σ ημ είο α ναφ ο ράς της νεοελληνικής λ ο γ ο ­

σ θεί ω ς κ οσ μ ολο γία του Ο ρθό δο ξου ισ τορικού τεχνίας. Υ π άρ χει κάτι βαθύτατα πρ ο κλητικό, βίου. σχεδό ν ενοχλητικό, στον λ όγ ο του π ο υ αναταΟ Jam es Joyce, ο M arcel Proust και οι υ π όλο ι­ ρ άσ σ ει έω ς τρ όμ ου την αυ τοσ υνειδη σία της

π ο ι μοντερνιστές αποτέλεσ αν α π λ ώ ς το έ-

γ ρ αφ ής . Ο Πεντζίκης υπ ερέβη τη λογοτεχνία

να υ σ μ α γ ια το νόστο. Δεν έγιναν ούτε αυτο­

και τη λογοτεχνικότητα διά της λογοτεχνίας

σ κοπ ός ούτε κώ δικες αξιο λογή σ εω ς. Αυτό μά­

και τω ν εκφ ρ αστικώ ν σ υμ βάσ εώ ν της, αντιπερ-

λ ισ τα δεν έγινε κατανοητό ούτε στην περ ίερ γη

νώντας την ελληνική γ ρ α φ ή σε μια κατ’ ουσ ίαν

μελέτη του Γιώργου Σ εφ έρη, ο οπ οίος στην

άγνωστη γ εω γ ρ α φ ία πο υ, μολαταύτα, είναι η

π ρ ο σ π ά θ ε ιά του να ανακαλύ ψ ει μοντερνιστική

κατ’ εξοχήν π α ρ ά δ ο σ ή μας.

π ρ ω τ ο π ο ρ ία στην Ελλάδα, θ υ σ ίασ ε τους πά -

Α π ό του ς π ερ ισ σ ότερ ο υς κριτικούς π ο υ ασ χ ο­

ντες, μαζί και την ίδ ια τη φ υσ ιο γν ω μ ία της π α ­

λήθ ηκα ν με το έρ γο του Πεντζίκη απ ου σ ιά ζει η

ρ άδο σ ής του. Ο Σ εφ έρ ης μά λισ τα είναι ο άν­

αναγνώ ρισ η αυτής της διά της τεθλασμένης, ε­

θ ρ ω π ος π ο υ έγρ αψ ε τη μν η μειώ δη ανο ησ ία

π ισ τρο φ ής στην εσ τία του ελληνικού λόγου- ί­

π ω ς «η ελληνική γ λ ώ σ σ α δεν έχει μεγάλους

σ ω ς για τί π λείσ τοι όσ ο ι κρ ιτικοί δεν κατό ρθ ω ­

μυστικούς», διαγρ άφ οντας μο νοκοντυλιά μια

σ αν να επισ τρέφ ο υν οι ίδιοι

π α ρ ά δ ο σ η λόγ ου π ο υ κορ υφ ώ -

στην εστία αυτή ούτε διά της

θηκε στους δύ ο Γρηγόριους,

τεθλα σμ ένης ούτε διά της σπειρ οειδ ού ς ούτε δ ι’ οιασ δή πο τε

Ν αζιανζηνό

και Ν ύσσης, τον

Μ άξιμο Ο μολογητή, τον Σ υμε­

ίδ ιος μέσ α α π ό τα γρ α πτ ά του

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ

λ α ο Καβά σιλα και, α π ό πο λλές

μας εντοπίζει την πα ρ ά δ ο σ η

Ο Π εντζίκης το υ

απόψ εις, στον ίδ ιο τον Πεντζί­

στην ο π ο ία ανήκει: ε κκλησ ια­

Ε π έκεινα και το υ Ε νθά δε

Ο Σ εφ έρης, βεβαίω ς, απ οτελεί

Αθήνα, Δ όμος, 1995

α π λ ώ ς την κορ υ φ ή του π α γ ό ­

άλλη ς κινήσεως. Ο Πεντζίκης ο

στική γρ αμμ ατεία, εκφ ραστική βιό σ φ α ιρ α

τω ν

Σ υναξαρίω ν,

πνευμα τική ατμ όσ φ α ιρ α του ύ-

Κριτική

Σελ. 59

ώ ν τ ον Ν έο Θ εολόγο, τον Ν ικό­

κη.

βουνου, π ο υ κατασκευάστηκε

πένες πα νεπισ τη μιακώ ν και

γό νω ν τύπ ω ν π ο υ συνιστούν την ολότητα του

λογοτεχνούντων, ταγμ ένω ν να μετατρέψουν

απ ό τις πα γερές

πεντζικικού έργου. Με τις ορ ιοθετήσεις αυτές

την ελληνική λογοτεχνία σ ε υποκεφ άλα ιο, να

κατανοούμε πω ς το έργο του Πεντζίκη δεν εί­

μην π ο ύ μ ε υπ οσ η μείω ση , μιας αφ αιρ εμένη ς ο­

ναι α π λώ ς ένα γλ ω σ σ ικ ό π α ιχ νίδι εσ τιάσεω ς

ντότητας, της λεγάμενης ευρ ω π αϊκή ς λογοτε­

και αφ εσ τιάσ εω ς της καλλιτεχνικής σ υγκίνη­

χνίας. Για τούτο μελέτες σ αν αυτή του Α υστρα­

λογοτεχνικής κριτικής είναι η ανεύρεση του

σης. Μ ό νο ο κ α κ ό ς λ ο γ ο τέχ ν η ς σ υ γ κ ινεν ο κ α ­ λ ό ς δη μ ιο υρ γ εί γ λω σ σ ικ ά τοπ ία, το π ία διά τ η ς γ λώ σ σ α ς, σ τα ο π οία μ π ορ εί κ α θ έν α ς μ α ς να κ α ­ το ικ ή σ ει, μ ε τις προσ ω π ικές τ ο υ σ υγκινήσ εις. Ο Α υ σ τραλίας Στυλιανός μας πα ρο υσ ιά ζει δι­

φ υσ ικού χ ώ ρ ου εκάστου έργου. Το γεγονός

αυγέστατα την αλή θεια του λόγ ου του Πεντζί­

λίας Στυλιανού, σχετικά με το έργο του Πεντζίκη, βάζουν πρ ιν α π ’ όλα τα π ρ ό σ ω π α και τα πρ ά γμ α τα στη θέση τους. Σ κοπ ός ά λλω στε της

μά λιστα π ω ς ο σ υγγ ραφ έας της μελέτης είναι

κη· μια αλή θεια π ο υ δεν βασίζεται στην ιδιά-

ιερωμένος, απ οτελεί μια πρ όσθετη ε πιβ εβ αίω ­

ζουσα α π όσ χισ η και την εγωκεντρική εσ ω σ τρέ­

ση της βοήθειας π ο υ μπ ο ρ ε ί να π ρ ο σ φ έ ρ ε ι ο

φ εια του Jam es Joyce, άλλα στην αποκάλυψ η

κοινός πνευματικός χ ώ ρ ος για τη δικαιότερη

«της διαλεκτικής ο λο κληρ ίας και ακερ αιό τη­

και την πλη ρ έστερ η κατανόηση ενός έργου και

τας» (σελ. 36) του κόσμου, π ο υ ό λ ο ι μοιραζό­

ενός ανθρώ που.

μαστε μέσ α απ ό την ειδική κρ υσ τάλλω σ η πο υ

Μ έσα α π ό τη γνώ σ η και τη βίω ση της ε κκλησ ια­

έλαβε στο έργο του Πεντζίκη. Αυτή άλλω σ τε εί­

στικής

ο

ναι και η τεράσ τια δ ια φ ο ρ ά Πεντζίκη και μο­

Α υ σ τραλίας Στυλιανός διακρίνει α π αραμ όρ -

ντερνισμού. Η μέθοδος της λύτρ ω σ η ς δεν κα­

πραγματικότητας

και

θεω ρίας,

φ ω τα τις συνάψ εις της γ λ ώ σ σ α ς πο υ συνδέουν

θορίζει ούτε την ένταση ούτε το περ ιεχό μενο

την ιδιόλεκτο του Πεντζίκη με τη διαχρονική

της α πολυτρούμενης ευα ισ θησίας. Το «ιερό

ρ οή του ορ θ όδ οξου λόγου. Δ ια τω ν συνάψ εω ν

πα ραλή ρ ημα » (σελ. 44) του Πεντζίκη είναι απε­

αυτών ο μελετητής επιτυγχάνει να σ υνθέσει

λευθ έρ ω σ η απ ό τα δ εσ μ ά της καιρικότητας,

την ακριβή σ ημ α σ ία τω ν λ όγ ω ν του Πεντζίκη με

μια υπέρ β ασ η τω ν συνθηκώ ν της.

τις εννοούμενες σ υμ πα ρ α δ ηλ ώ σ ε ις της. Αυτό

Ό π ω ς πα ρ α τ η ρ ε ί ο μελετητής, «ενώ ο ι άλλο ι

άλλω σ τε υπ οδεικνύει και ο τίτλος του πο ν ήμ α ­

λογοτέχνες μας, ακόμη και ο ι βαθιά θ ρ η σκευ ό­

τος, ο Π εν τζίκ η ς το υ Ε π έκεινα κα ι το υ Ε ν θ ά δ ε -

μενοι, ασ χολούνται με κάθε δυνατή σχέση και

μια α π ό τις πυ κνότερες εκφ ρ άσεις πο υ συνό ψ ι­

κατάσταση στα έρ γα της Επταημέρου, ο Πε­

σ αν ποτέ το πνευμα τικό σ ύμ παν ενός σ υγγ ρα­

ντζίκης, σ αν να ήταν απ ό γένος καθ αρά Λευιτι-

φέα.

κό εκφ ρ άζει την ασίγαστη νοσ ταλγία γ ια το

Ο μελετητής πρ ο βα ίνει α π ό την αρχή του κει­

σ αββατισ μό τον

μένου του σε ο ρ ιο θ ετή σ εις της π ρ ο σ ω π ικ ή ς νο­

Ο γδοης Ημέρας», (σελ. 13-14). Εδώ, λοιπόν,

οτροπίας και της λογοτεχνικής πα ρ ο υ σ ία ς του

βρίσκεται η θύρ α πρ ο ς το έργο του Πεντζίκη-

Θ εσ σ αλονικιού συγγραφ έα. Π ρόκειται π ε ρ ί «α­

αιώ νιο, το

μυστήριο της

στο μυ σ τήρ ιο της όγδοης η μ έρ ας π ο υ εγκυμο-

σ υνή θο υς ανθρώ που» και ταυτοχρόνω ς π ε ρ ί

νείται καθ ημ ερινά και ενορ άται δ ι’ ε σ όπτρου α­

«νηπτικής φωνής», θα δη λώ σ ει. Π ρόκειται γ ια

π ό ελάχιστους χ αρισματούχους. Ο Α υστρα­

«ερωτικό άνθρωπο» με μια «αντινομική αγάπη

λίας Στυλιανός μας π ρ ο σ φ έ ρ ε ι τη σ φ αιρ ικότε­

γ ια τα κτιστά», (σελ. 14). Η γρ α φ ή του απο-

ρη και πλη ρ έστερ η ανάγνω ση του έργου του

τυπ ώ νει την «ευθύνη» (σελ. 18) και τη «μέθη»,

Πεντζίκη, αποτυπώ νοντας την περ ιφ έ ρ ε ια τω ν

(σελ. 19) του λογοτέχνη ε μπ ρ ός στο μυστήριο

κύκλω ν πο υ έχουν ως κέντρο την ίδ ια τη γρ αφ ή

της υπάρξεω ς. Ό λο του το έργο εδράζεται σε

του και όχι τις φ ιλο λογικές της πα ραπ ομ πές .

ένα «μυστήριο κενώσεως» (σελ. 23) και σ ε μια

Α παιτείται ό μω ς «αγάπη και φιλαλήθεια», όπ ω ς

«παθητικότητα» (σελ. 26) υπ οδ οχή ς της π ο ικ ι­

έλεγε ο Παντελής Πρεβελάκης, για να εισέλθει

λία ς τω ν όντων. Η «πλησμονή του ανθρώπου»

κάπ οιο ς στον κόσ μ ο ενός λογοτέχνη δ ιά της

(σελ. 29) εξω τερικεύεται ως «έκφραση... της

κυρίας εισ ό δου και όχι απ ό το π α ρ α π ό ρ τ ι της

ιερότητας παντός είδ ου ς γρ αφ ής» (σελ. 29). Ο

κουζίνας. Αυτή τη βασ ιλική οδ ό μάς υποδεικνύ­

μελετητής εντοπίζει έτσι τ α όρ ια τω ν οντολογι-

ει η μελέτη αυτή, τ ην ευθεία πο υ φ έρ νει συντο­

κώ ν μα ρτυριώ ν και τα ο ρ ό σ η μ α τω ν σ ημ α σ ιο­

μότερα απ ό τη μια κα ρ διά στην άλλη, χω ρ ίς α-

Κριτιχη

διέξοδες π ε ρ ιπ λανήσ εις στο είδ ος και το χαρακτή ρα τω ν τ υ π ογ ραφ ικώ ν σ τοιχείω ν πο υ χ ρη σ ι­ μο ποιήθηκαν. Για τούτο και κατανοούμε α π ό­ λυτα την αναδ ημ οσ ίευ ση της απαντητικής επι­ στολής «Τα του Θεού και τα του Καίσαρος» (σελ. 49-51), π ρ ο ς Αθηναίο ευπατρ ίδη της γρ α ­ φής, ο οπ οίος επιχείρη σ ε να μετατρέψει τον Πεντζίκη σε σοφ ισ τή της λογοτεχνίας. Ο Πεντζίκης είναι φ ιλ ό σ ο φ ο ς και όχι σοφιστής. Η σ οφ ιστική πρ ο ϋπ οθ έτει άγνοια τω ν ορ ίω ν της γλ ώ σ σ α ς - και ο Πεντζίκης όχι μόνο κάτεχε τα όρ ια αυτά α λλά και μάντευε την α ν αφ ο ρά τους. Αυτή την αν α φ ο ρά της γλώ σ σ α ς του Πεντζίκη α π ό το επέκεινα πρ ο ς το ενθάδε υπομνηματίζει με ενθουσιαστική βρ αχυλογία το κείμενο του Α υ στραλίας Στυλιανού. Η μελέτη του μάλιστα κλείνει με αναδ ημ οσ ίευ ση επτά π ο ιη μάτω ν του ποιητή Σ.Σ. Χαρκιανάκη, επιμνη μό συ νω ν δεή­ σεω ν π ρ ο ς το πνεύ μα της γρ α φ ή ς και πρ ο ς την ψυχή του ανθ ρώ π ου π ο υ πά σ χ ισ ε «να συλλάβ ει τη φ όρτισ η της ψυχής, σ ε π α λμικές δονήσεις » (σελ. 58). Η μελέτη γ ια τον Πεντζίκη του επέκεινα και του ενθά δε μας υποδεικνύει το εύρ ος και τη βαθύ­ τητα της ματιάς του μελετητή να σ υλλαμβάνει σε μνημειακούς πίνακες τη μνήμη ενός ανθ ρώ ­ π ο υ μέσ α στον απ έραντο χ ώ ρ ο της π α ρ ά δ ο ­ σ ής του. Ταυτόχρονα, μέσ α απ ό μια λειτουργι­ κή γλ ώ σ σ α ς ερ μηνεύει την ιδιοτυπία του αν­ θρ ώ π ου ως πο ικ ίλ ω σ η και ειδική έ κφ ρ αση της πα τερικής νοοτροπίας, όπ ω ς μόνο ένας λ ει­ τουρ γός μπ ορ ε ί να δ ει και να κοινωνήσει. Με τη μελέτη αυτή επα ναβεβαιώ νεται η αλή­ θεια π ω ς η γ λ ώ σ σ α μπ ορ ε ί να γίνει άσ κησ η ζω­ ή ς στα χ έρια τω ν π ρ αγμ ατικώ ν πνευμα τικώ ν ανθ ρώ π ω ν - μια άσ κησ η ζωής, αναφ ο ράς και πρ ο σ φ ο ρ ά ς, στην πα ρ ά δ ο σ η πο υ μας έθρεψε και μας ανέθρεψε. Το γεγονός μάλιστα π ω ς η μελέτη, η δικαιότερη και εντιμότερη τοπ οθ έτη­ ση του Πεντζίκη στον φ υσ ικό του χώ ρ ο, γρ ά ­ φ τηκε απ ό έναν αρ χιεπίσ κο πο , υποδ ηλώ νει την αντοχή και τη διάρκεια της πα ρ ά δ οσ η ς αυτής πο υ ερ μηνεύει και ερ μηνεύεται αδ ιάκοπ α, ανατ ρ οφ οδοτούμενη απ ό την πρ ο σ ω π ικ ή ε υα ισ θη­ σ ία του οικουμενικού της λόγου. Βρασίδας Καραλής

βιβλιογραφικό δελτίο Αρ, 3 7 2 1 1ανουάριου-31 Ιανουάριου 1997 ________ Επιμέλεια: Έ φη Απάκη

ΗΤΑ=ΙΝΟΜΗΣΗτων βιβλίων γίνεται με βάση το γνωστό Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΔελτίο συντάσσεται με την πολύτιμη συνεργασία του βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

Γενικά Έργα Βιβλιοθηκονομία ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ Ε.Ν.-ΦΛΩΡΕΝΤΗΣ X. Παιριακή Βιβλιοθήκη. Κατάλο­ γος των εντύπων. Τόμος Γ : 18911900 Αθήνα, Κέντρου Νεοελληνι­ κών Ερευνών/Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, 1996. Σελ. 460. Δρχ.

4.000.

ISBN 960-7094-67-0.

Συλλογές δοκιμίων

ραής. Αθήνα, Πορεία, 1996. Σελ.

262. Δρχ. 5.200. ISBN 960-7043294.

ξου Εκκλησίας. Αθήνα, Γρηγόρης, 1997. Σελ. 391. Δρχ. 5.200. ISBN 960-333-118-Χ.

ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Γ. Φιλο­ σοφία και πίστη κατά τον Γρηγόριο Νύσσης. Αθήνα, Παρουσία, 1996. Σελ. 188. Δρχ. 22.800. ISBN 9607601-51-3.

ΒΑΛΛΕΡΥ Π. Η κρίση του πνεύμα­ τος. Μετ. Θ. Χατζόπουλος. Αθήνα, Κασιανιώτης, 1996. Σελ. 85. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-03-1538-8.

ΖΙΑΚΑΣ Θ.Ι. Η έκλειψη του υποκει­ μένου. Αθήνα, Δόμος, 1996. Σελ.

267. Δρχ. 4.160. ISBN 960-3530301.

Έ να ς νέος κόσμος γεννιέται. (Συλλογικός τόμος). Επιμ. Ε. Χρυσός. Αθήνα, Ακρίτας, 1996. Σελ. 395. Δρχ. 5.000. ISBN 960328-070-4.

ΚΑΛΑΜΑΚΗΣ Δ.Χ. Ανθολόγων εκ των έργων Αυγουστίνου Ιππώνος εξελληνισθέν υπό Δημητρίου του Κυδώνη. Αθήναι, Φιλολογικός Σύλλογος “Παρνασσός”, 1996. Σελ. 158. Δρχ. 4.160.

Δημοσιογραφία

ΜΑΡΚΗΣ Δ. Υπό την σκιάν του Πλάτωνος. Αθήνα, Στάχυ, 1996. Σελ. 315. Δρχ. 3.900. ISBN 9607151-52-6.

ΓΚΙΩΝΗΣ Δ. Καλύτερα στον τυπο­ γράφο παρά στον ψυχίατρο. (18 συνομιλίες σε 30 χρόνια με τον Βα­ σίλη Βασιλικό). Αθήνα, Καστανιώτπς, 1996. Σελ. 184. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-03-1707-0.

ΜΠΙΤΣΑΚΗΣ Ε. Είναι και γίγνε­ σθαι. Αθήνα, Στάχυ, 1996. Σελ.

285. ISBN 960-7551-56-9.

Γενικά

ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ Π. Νοείν και ποιείν. Αθήνα, Παιδαγωγία, 1997. Σελ. 108. Δρχ. 1.560. ISBN 960-85941-0-3.

ΔΗΜΑΡΑΣ Κ.Θ. Ιστορικά φροντίσματα. Τόμος Β1: Αδαμάντιος Κο-

ΦΙΛΙΑΣ Γ.Ν. Ο τρόπος αναγνώσεως των ευχών στη λατρεία της Ορθοδό­

Φιλοσοφία

BERNARD Τ. Οι θεμελιώδεις φιλο­ σοφίες της Ινδίας. Μετ. Γ. Μανέττας. Αθήνα, Κονιδάρης, 1996. Σελ.

269. Δρχ. 2.910. ISBN 960-713671-3.

DESCARTES R. Τα πάθη της ψυχής. Εισ.-μετ. Γ. Πρελορέντζος. Αθήνα, Κριτική, 1996. Σελ. 282. Δρχ. 4.500. ISBN 960-218-128-1.

SCHOLEM G. Ο Ιουδαϊκός Μεσ­ σιανισμός. Εισ.-μετ. Ν. Σεβαστάκης. Αθήνα, Έρασμος. Σελ. 70. Δρχ. 830.

FERRARO ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Αρχαία Ελλάδα και αναρχισμός. Μέι. X. Μόρφος. Αθήνα, Ελεύθερος Τύ­ πος, 1996. Σελ. 95. Δρχ. 1.455.

PHILLIPS Α. Μονογαμία. Μετ. Ε. Νικολαΐδη. Αθήνα, Terzo Books, 1996. Σελ. 121. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7631-08-0.

Αποκρυφισμός ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΣ. Αινωλογία. Αθήνα,

Δάτίο

Πύρινος Κόσμος, 1997. Σελ. 240. Δρχ. 3.500. ISBN 960-430-022-9.

ΨυχοΒογία Ατομική ψυχολογία ΛΕΟΝΤΑΡΗ Α. Αυτοαντίληψη. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 222. Δρχ. 2.600. ISBN 960344-267-4.

BENSAID C. Η τέχνη του ν ’ αγα­ πάς. Μετ. Β. Κοκκίνου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 253. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-236-713-Χ.

Εφαρμοσμένη ψ υχολογία GRAY J. Άντρες και γυναίκες. Μετ. Λ. Αποστόλου. Αθήνα, Θυμάρι, 1996. Σελ. 315. Δρχ. 3.120. ISBN 960-349-015-6.

Θρησκεία Γενικά ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΝΙΚΗΣ. Πρακτικά ΙΣΤ Συνεδρίου «Ο Ιερός μος». Θεσσαλονίκη, 461. Δρχ. 5.200.

ΘΕΣΣΑΛΟ­ Θεολογικου Χρυσόστο­ 1996. Σελ.

ΤΣΙΡΙΝΤΑΝΗΣ Α.Ν. Η πίσπς ως βίωμα. Τόμος ΣΤ’. Αθήνα, Συζήτησις, 1996. Σελ. 128. Δρχ. 1.560. ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΥ Δ.Σ. Νεοελληνική θρησκευτική ανθολογία. Αθήνα, Αστήρ, 1996. Σελ. 662. Δρχ. 8.000.

ISBN 960-203-378-9. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΗΣ Β.Χ. Ισιδώρου Γλαβά ομιλίες. Τόμος Β1. Θεσσαλο­ νίκη, Πουρναράς, 1996. Σελ. 394. Δρχ. 6.240. ISBN 960-242-137-1.

Ηθική ΔΟΡΜΠΑΡΑΚΗΣ Γ. «Εν αληθεία». Αθήνα, Παρουσία, 1996. Σελ. 62. Δρχ. 73Θ. ISBN 960-7601-53-Χ.

Μυθολογία ΨΙΛΑΚΗΣ Ν. Κρητική μυθολογία. Ηράκλειο, Καρμάνωρ, 1996. Σελ.

411. Δρχ. 7.800. ISBN 960-744812-Χ.

SIMON Ε. Οι Θεοί των αρχαίων

Μ τίο

Ελλήνων. Μετ. Σ. Πινγιάτογλου. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1996. Σελ. 365. ISBN 3-744439401.

Κοινωνικές επιστήμες Κοινωνιολογία ΚΑΡΥΔΗΣ Β.Χ. Η εγκληματικότητα των μεταναστών στην Ελλάδα. Αθή­ να, Παπαζήσης, 1996. Σελ. 249. Δρχ. 4.160. ISBN 960-02-1189-2. ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ Σ. Η απόφαση εί­ ναι δική σου. Αθήνα, Κασιανιώτης, 1996. Σελ. 94. Δρ. 1.180. ISBN 96003-1744-5. ΦΙΛΙΑΣ Β. Αναφορές στην κοινωνι­ κή πραγματικότητα του τέλους του 20ού αιώνα. Αθήνα, Σιδέρης, 1996. Σελ. 220. Δρχ. 2.800. ISBN 960-080086-3. ΒΑΝΕΓΚΕΜ Ρ. Το τέλος της εξάρτη­ σης. Μετ. ΜΛογοθέτη. Αθήνα, Ελεύ­ θερος Τύπος, 1996. Σελ.63. Δρχ.935 MERRIEN F.X. Αντιμέτωποι με τη φτώχεια. Μετ. Μ. Κορασίδου. Αθήνα, Κατάρτι, 1996. Σελ. 329. Δρχ.

5.000.

ISBN 960-90236-3-5.

Πολιτική Ο ρόλος της Ο ρθοδοξίας στη νέα διεθνή πραγματικότητα. Αθήνα, ΙΝ.ΕΡ.ΠΟ.ΣΤ.-Γνώση, 1996. Σελ. 358. Δρχ. 3.1 20. ISBN 960235-606-5. Περιφερειακή ανάπτυξη, Χωροταξία και περιβάλλον στο πλαίσιο της Ενω­ μένης Ευρώπης. Τόμοι Ά +Β'. Επι­ στημονικό Συνέδριο. Αθήνα, Σ.Ε.Π.-Τόπος. Σελ. 307+305. Δρχ.

3.640 (ο κάθε τόμος). ISBN Set 96085743-1-5. Περιφερειακή ανάπτυξη, χωροταξίας και περιβάλλον στο πλαίσιο της Ενω­ μένης Ευρώπης. Τόμος Γ . Επιστημο­ νικό Συνέδριο. Αθήνα, Σ.Ε.Π/Γόπος, 1996. Σελ. 265. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-85743-4-Χ. Πολιτιστική ταυτότητα και στρατηγι­ κή του Ελληνισμού. Αθήνα, ΙΝ.ΕΡ.ΠΟ.ΣΤ.-Γνώση, 1996. Σελ.

407. Δρχ. 3.750. ISBN 960-235603-0. Τα κόμματα μπροστά στη νέα εποχή. Αθήνα, ΙΝ.ΕΡ.ΠΟ.ΣΤ.-Γνώση, 1996. Σελ. 320. Δρχ. 2.700. ISBN 960-235-605-7. Το αισθητικό και το πολιτικό. Ανθο­ λογία κειμένων από την Cobra στην Καταστασιακή Διεθνή. Μετ. Π. Τσαχαγέας-Ν.Β. Αλεξίου. Αθήνα, Ελεύ­ θερος Τύπος, 19% . Σελ. 160+Εικ. Δρχ. 3.120. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ. Κοινωνία και πολιτι­ κή. Ό ψ εις της Γ’ Ελληνικής Δημο­ κρατίας 1974-1994. Επιμ.' X. Λυριντζής-Η. Νικολακόπουλος-Δ. Σωτηρόπουλος. Αθήνα, Θεμέλιο, 1996. Σελ. 372. Δρχ. 4.365. ISBN 960310-213-Χ. ΘΕΟΤΟΚΑΣ Γ. Στοχασμοί και θέ­ σεις. Τόμος Ά : 1925-1949. Τόμος Β’: 1950-1966. Αθήνα, Εστία, 1996. Σελ. 1.352. Δρχ. 15.000 (οι δύο τό­ μοι). ISBN Set 960-05-0721-Χ. ΚΑΤΑΠΟΔΗΣ Ι.Γ. Τέσσερις αιώ­ νες διπλωματικής δραστηριότητας στον ευρωπαϊκό χώρο. Αθήνα, 1996. Σελ. 905. Δρχ. 8.320. ISBN 960-7298-57-8. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙ­ ΔΗΣΕΩΝ. Η Γ Ελληνική Δημοκρα­ τία και οι θεσμοί της. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής. Σελ. 318. Δρχ. 5.000. ΠΑΠΑΛΗΓΟΥΡΑΣ Π. Ομιλίες άρ­ θρα. Αθήνα, Αίολος, 1996. Σελ. 629. Δρχ. 7.280. ISBN 960-7267-98-2. ΠΡΕΤΕΝΤΕΡΗΣ Ι.Κ. Η δεύτερη με­ ταπολίτευση. Αθήνα, Πόλις, 1996. Σελ. 265. Δρχ. 3.120. ISBN 9607478-32-0. ΧΟΝΤΖΕΑΣ Γ. Σημειώσεις για το ερ­ γατικό κίνημα και το λενινισμό. Αθή­

να, Α/Συνέχεια, 1996. Σελ. 63. Δρχ.

1.245. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ Θ. Στην τροχιά των διεθνών γεγονότων. Αθήνα, Σιδέρης, 1996. Σελ. 199. Δρχ. 2.800.

ISBN 960-08-0085-5.

Δίκαιο Συνθήκη Σένγκεν: Το μονοπώλιο της έννομης βίας και η ενοποίηση των μηχανισμών καταστολής. Αθή­ να, 1996. Σελ. 87. Δρχ. 730.

Οικονομία ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗΣ Γ.-ΛΑΖΑΡΕΤΟΥ Σ. Η δραχμή. Αθήνα, ΙΜΟΠ, 1997. Σελ. 323. Δρχ. 9.360. ISBN 960-7761-00-6. ΜΟΥΡΔΟΥΚΟΥΤΑΣ Π. Το επόμε­ νο βήμα. Αθήνα, Παπαζήσης, 1996. Σελ.' 206. Δρχ. 2.600. ISBN 960-02-1170-1. ΠΑΝΕΚΟΟΚ

Α.

Τα

εργατικά

συμβούλια. Μετ. Θ. Μιχαήλ. Αθήνα, Ελεύθερος Τύπος, 1996. Σελ. 272. Δρχ. 2.800. ΣΠΙΛΑΝΗΣ Γ. Περιφερειακός οι­ κονομικός σχεδιασμός και περιβάλ­ λον. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1996. Σελ. 220. Δρχ. 2.495. ISBN 960-260-888-9.

Επικοινωνίες Κατασκευάζοντας συναίνεση. Ο Νόαμ Τσόμσκι και τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας. Μετ. Ν. Βούλγαρης. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1996. Σελ. 269. Δρχ. 5.200. ISBN 960-260-902-8. ΜΥΤΑΡΑΣ Δ. Το μοντέλο της βίας στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ.

114. Δρχ. 5.200.· ISBN 960-031572-4. ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΑΣ Γ.Β. Εισαγωγή στην επικοινωνιολογία. Θεσσαλονί­ κη, Παρατηρητής, 1996. Σελ. 304.

Δρχ. 2.910. ISBN 960-260-886-2.

MCCOMBS M.-EINSIEDEL Ε WEAVER D. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Μετ. Γ. Κοβαλένκο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ.

136. Δρχ. 4.160. ISBN 960-031642-2.

Οικολογία Το περιβάλλον στην Ελλάδα 19911996. Επιμ. Σ. Παπασπηλιόπουλος. Αθήνα, Ίδρυμα Μποδοσάκη, 1996. Σελ. 280. Δρχ. 5.200. ISBN 960-85913-0-9.

Παιδαγωγικιί-Εκπαίδευση Παιδαγωγική FLECK-BANGERT R. Τα παιδιά στέλνουν μηνύματα με τις ζωγρα­ φιές τους. Μετ. Κ. Κομμένου. Αθή­ να, Θυμάρι, 1996. Σελ. 159. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-349-017-2.

Εκπαίδευση Επισκόπηση του εκπαιδευτικού συστήματος της Ελλάδας. Αθήνα, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, 1996. Σελ. 113. Δρχ. 2.080. ISBN 960-344-246-1. ΒΙΓΛΑΣ Ι.Β. Τα πρώτα γράμματα. Αθήνα, 1997. Σελ. 256. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-90087-2-0. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙ­ ΡΕΙΑ. Σημειωτική και εκπαίδευση. Επιμ. Σ. Καμαρούδης - Ε. Χοντολίδου. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1996. Σελ. 148. Δρχ. 1.765. ISBN 960-260-877-3. ΠΑΙΔΑΓΩΠΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑ­ ΔΟΣ. Η εκπαίδευση στην Ενωμένη Ευρώπη. Διεθνές Συνέδριο. Πρα­ κτικά. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 446. Δρχ. 5.200. ISBN 960-344-211-9.

FONTANA D. Ο εκπαιδευτικός

στην τάξη. Μετ. Μ. Λώμη. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ. 240. Δρχ.

3.000.

ISBN 960-460-168-7.

ΓΗώσσα Γενικά ΠΑΠΑΡΙΖΟΣ Χ.Α. Η ελληνική γλώσσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αθήνα, Γρηγόρης, 1997. Σελ. 148. Δρχ. 2.200. ISBN 960-333-137-6.

Ξ ενες γλώ σσες Αγγλοελληνΐκό λεξικό. Τόμοι Α’+ Β ’. Αθήνα, Πελεκάνος. Σελ.

1529+ 1CD. Δρχ. 8.320 (οι δ ύο τό­ μοι και το CD). ISBN Set 960-400100-0 .

Θετικές επιστήμες Γενικά ΣΠΑΝΔΑΤΟΣ Β.-ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ Ρ.-ΤΡΑΥΔΟΥ Δ. Οι θετικοί επιστή­ μονες της βυζαντινής εποχής. Αθή­ να, Αίθρα. Σελ. 168. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-7007-46-2.

Μαθηματικά ΜΥΛΩΝΟΠΑΝΝΗΣ Π. Το τε­ λευταίο θεώρημα του Φερμά. Αθή­ να, Τροχαλία, 1996. Σελ. 162. Δρχ.

2.700. ISBN 960-702-85-8.

Φυσική Η Νευτώνεια φυσική. Πρακτικά Διε­ θνούς Επιστημονικού Συμποσίου. Επιμ. Γ.Ν. Βλαχάκης. Αθήνα, ΚΝΕ/ΕΙΕ, 1996. Σελ. 271. Δρχ.

4.000.

ISBN 960-7022-84-Χ.

Γεωλογία ΑΟΡΜΠΕΡ Γ. Γη και Σελήνη. Μετ. Γ. Καραμπερίδης. Αθήνα, Πύρινος Κόσμος, 1997. Σελ. 343. Δρχ.

4.500.

ISBN 960-430-016-4.

Ανθρωπολογία BLAKEMORE C. Η μηχανή του νου. Μετ. Α. Μπερλής. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρή-

Μ τίο

της, 1996. Σελ. 344. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-524-018-1.

Εφαρμοσμένες επιστήμες Ιατρική ΓΑΡΖΩΝΗΣ Π.Σ. Λεξικό για τη χρήση του synthesis. Ομοιοπαθητι­ κή ιατρική. Αθήνα, Πύρινος Κό­ σμος, 1997. Σελ. 271. Δρχ. 4.500.

ISBN 960-430-017-2. ΜΠΑΛΟΠΑΝΝΗΣ Σ Ι Νευρολογία. Τόμος Α'. Θεσσαλονίκη, Πουρναράς, 1996. Σελ. 448. Δρχ.

10.400.

ISBN 960-90037-2-9.

BLOOMFIELD Η.Η. Θεραπεύο­ ντας την κατάθλιψη. Εισ.-επιμ.σχόλ.-προσαρμ. Ι.Ν. Νέστορος. Μετ. Λ. Αποστόλου. Αθήνα, Θυμά­ ρι, 1996. Σελ. 253. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-349-014-8.

PAGES Μ. Ψυχοθεραπεία και πολυπλοκότητα. Μετ. Σ. Καλαϊτζή. Αθήνα, Παπαζήσης, 1996. Σελ.

411. Δρχ. 6.760. ISBN 960-021184-Χ.

Γενικά Σύγχρονοι Τήνιοι καλλιτέχνες. Τή­ νος, Κοινότητα Πανόρμου Τήνου, 1996. Σελ. 63. Δρχ. 2.080. ΜΑΡΙΝΗΣ Σ.Ν. Νεοβυζαντινισμός. Πρωτοπορία ή Kitsch; Αθήνα, Αρμός, 1996. Σελ. 78. Δρχ. 1.200.

ISBN 960-527-021-8. ΤΟΜΑΝΑΣ Κ. Η καλλιτεχνική κίνη­ ση στη Θεσσαλονίκη. 1885-1944. Θεσσαλονίκη, Νησίδες, 1996. Σελ.

134. Δρχ. 3.120. ISBN 960-848016-7. ΜΠΑΡΤΣΑΪ Γ. Ανατομία για καλλι­ τέχνες. Μετ. Α. Φιάδα. Αθήνα, Κί­ νητρο, 1996. Σελ. 142. Δρχ.

14.560. ISBN 960-338-001-6.

190. Δρχ. 6.240. ISBN 960-031722-4. ΦΥΤΡΑΣ Π. Αλίκη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 69. Δρχ.

3.640. ISBN 960-236-698-2. ΧΑΤΖΗΠΑΥΛΗΣ Ι.Β. Τήνος. 12 πε­ ριστεριώνες. Αθήνα, Φιλιππότης, 1996. Σελ. 55. Δρχ. 2.600.

Αρχιτεκτονική Ενέργεια στην αρχιτεκτονική. Το ευρωπαϊκό εγχειρίδιο για τα παθητι­ κά ηλιακά κτίρια. Αθήνα, Μαλλιάρης-Παιδεία, 1996. Σελ. 341. Δρχ.

7.800.

ISBN 960-239-342-8.

Ζωγραφική ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Ελληνικά σπίτια. Αθήνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Ε.Μ.Π., 1996. Σελ. 47. Δρχ. 8.840. ISBN 960-254-504-6. ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Σχέδια και χρώματα. Αθήνα, Ύψιλον/Βιβλία, 1996. Σελ. 194. Δρχ. 14.975. ΚΟΡΔΗΣ Γ. Ό σ α φαίνολις εσκέδασ’ αύως... Προσωποποιήσεις. Αθήνα, Αρμός, 1996. Σελ. 122. Δρχ. 12.500. ISBN 960-527-025-0.

HARRISON Η. Τα μυστικά του σχε­ δίου και της ζωγραφικής. Μετ. Ν. Βαφειάδης-Χασόπουλος. Αθήνα, Μαλλιάρης-Παιδεία, 1997. Σελ.

253. Δρχ. 12.480. ISBN 960-239296-7.

Μ τίο

Ενασχολήσεις Γενικά ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ Ν.Κ. Η δερματοστίξη. (Το τατουάζ). Θεσσαλονί­ κη, 1996. Σελ. 164. Δρχ. 2.600. ΒΕΝΝΕΤ S. ΚΑΙ R. 365 μέρες χωρίς τηλεόραση. Μετ. Μ. Μουγιάννη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ.

365. Δρχ. 3.120. ISBN 960-031733-Χ.

Οικιακή οικονομία Η κουζίνα της Στέλλας Κατσαρού. Αθήνα, Ποταμιάνος, 1996. Σελ.

286. Δρχ. 4.000. ISBN 960-756310-7. ΜΑΜΑΛΑΚΗΣ Η. Μαγειρικόν. Β' έκδοση. Αθήνα, Τροχαλία, 1996. Σελ. 154. Δρχ. 2.500. ISBN 9607022-87-4. ΠΑΝΟΥΣΗΣ Τ. Υγιεινή διατροφή. Αθήνα, O pera, 1996. Σελ.

134+ 1CD. Δρχ. 7.280. ISBN 9607033-33-9.

EDEN E.-STAVROULAKIS Ν.

Salonika. A family cookbook.

Athens, Talos, 1997. Pag. 233. Drs. 4.990. ISBN 960-7459-05-9.

ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ Α. Χοροχρώ­ ματα. Αθήνα, 1997. Σελ. 144. Δρχ.

14.000.

ΜΠΟΥΛΙΑΝΙ Φ. Στο εργαστήριο της κουζίνας μου. Μετ. Θ. Τσιχλάκη-Ανδρουλιδάκη. Αθήνα, Ποτα­ μός, 1996. Σελ. 113. Δρχ. 7.500.

ISBN 960-7563-11-5.

ΠΑΛΜΑΒ. Τσολιαδάκια. Φωτογρα­ φικό λεύκωμα. Αθήνα, Αγρα, 1996. Σελ. 125. Δρχ. 3.015. ISBN 960-325-0185-2.

Γενικά

Φωτογραφία

ΠΑΠΑΔΑΚΟΥ Σ. Ο φακός συναντά τον Ποσειδώνα. Τόμος Α'. Αθήνα, Opsis, 1996. Σελ. 167. Δρχ.

12.480. ISBN 960-85919-0-2.

Λευκώματα ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΟΡΙ­ ΣΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ. Γυναίκες εξόρι­ στες στα στρατόπεδα του Εμφυλίου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ.

Χιούμορ ΣΤΑΘΗΣ. Σσσσ..! Το φεγγάρι. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ.

67. ISBN 960-03-1728-3.

Μουσική ΤΡΟΥΣΑΣ Φ. Ραντεβού στο Κύττα­ ρο. Αθήνα, Δελφίνι, 1996. Σελ. 213. ΔΡχ. 3.740. ISBN 960-309-309-2.

Κλασική φιλολογία

Δίκτης ο Κρητικός: Εφημερίδα του Τρωικού Πολέμου. Δάρης ο Φρύγας: Ιστορία για την άλωση της Τροίας. Εισ.-μετ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης. Αθήνα, Αγρα, 1996. Σελ. 262. Δρχ. 3.950. ISBN 960325-172-0.

MOSSE C. Η δίκη του Σωκράτη. Μετ. Ν. Παπασπύρου. Αθήνα, Δαί-

δαλος, 1996. Σελ. 130. Δρχ. 2.500.

ISBN 960-227-044-6.

Αρχαίοι συγγραφείς Θέογνις ο Μεγαρεύς. Ελεγείες. Απόδ. Γ. Γουδέλης-Κ. Σπίνος. Αθή­ να, Νέα Θέσις. Σελ. 143. Δρχ.

1.870. ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ. Ύμνοι. Εισ.-μετ.σχόλ. Θ. Παπαθανασόπουλος. Αθήνα, Ν εφέλη, 1996. Σελ. 154. Δρχ. 2.600. ISBN 960-211-383-2.

Λογοτεχνία Ποίηση Ανθολογία συγχρόνων Ελλήνων και Ιταλών ποιητών. Μετ. Κ. Σαντζίλιο. Αθήνα, Ο.Δ.Ε.Τ., 1996. Σελ.

219. Δρχ. 3.120. ΑΝΤΩΝΙΟΥ Τ. Η Παναγιά του ποι­ ητή. Αθήνα, Δω δώνη, 1996. Σελ.

117. ISBN 960-248-818-2. ΒΑΡΒΕΡΗΣ Γ. Ακυρο θαύμα. Αθή­ να, Ύψιλον/Βιβλία, 1996. Σελ. 50. Δρχ. 1.455. ΒΟΥΓΙΟΥΚΑΣ Α. Ο τοίχος με τα graffiti. Αθήνα, 1996. Σελ. 79 ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ Α. Από τότε. Αθήνα, Πλανόδιον, 1996. Σελ. 43. ISBN 960-8432-01-4. ΖΕΡΒΟΣ Τ. Προσωπογραφίες ή το μεσιανό κατάρτι. Αθήνα, 1996. Σελ.

43. ISBN 960-7360-23-0. ΚΑΒΒΟΥΡΑΣ Δ. Η ρομβία. Πάτρα, Περιοδικό «Ελίτροχος», 1996. Σελ. 31. ΚΑΛΟΚΥΡΗΣ Δ. Η Αργοναυτική Εκστρατεία. Αθήνα, Κέδρος, 1996. Σελ. 135. Δρχ. 3.500. ISBN 96004-1236-7. ΚΑΡΑΤΖΙΤΣ Ρ.Β. Εξ αμνημονεύτων χρόνων και άλλα ποιήματα. Μετ. Σ. Σωτηρίου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμ­ ματα, 1996. Σελ. 170. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-344-277-1. ΚΑΤΣΑΡΟΣ Μ. Καζαμία Ελλήνων. Αθήνα, Μανδραγόρας, 1996. Σελ.

21. Δρχ. 2.600. ΚΟΛΩΝΙΑΣ I. Ο γέρ ος και η μούργα... Σάτιρα. Αθήνα, Περί-

πλους, Σελ. 19. ΜΙΣΣΙΟΣ Κ.Γ. Υμνητικά ποιήματα στη Λέσβο. (Ανάτ.). Μυτιλήνη, 1996. ISBN 960-85183-8-9. ΤΣΟΛΑΚΗΣ Α. Ευτύχιος. Ποιήμα­ τα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 59. Δρχ. 1.040. ISBN 960-031678-3. ΦΩΣΤΙΕΡΗΣ Α. Η σκέψη ανήκει στο πένθος. Ποίηση. Αθήνα, Κα­ στανιώτης, 1996. Σελ. 65. ISBN 960-03-1711-9.

HEANEY S. Τα ποιήματα του βάλ­ του. Εισ.-επιλ.-μετ. Κ. ΑγγελάκηΡουκ. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 177. Δρχ. 4.160. ISBN 96003-1729-1.

HOLDERLIN F. Ύμνοι και απο­ σπάσματα. Μετ.-επίμετρο Α. Λά­ μπρου. Αθήνα, Υπερίωυ, 1996. Σελ. 187. Δρχ. 3.220. ISBN 9607733-05-3.

Πεζογραφία ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ Κ. Μικροί κόσμοι. Μυθιστορήματα. Αθήνα, Νέα Σύ­ νορα, 1996. Σελ. 626. Δρχ. 4.680.

ISBN 960-236-712-1. ΑΛΑΤΑ Β. Το οποίο στην ομίχλη. Διηγήματα. Αθήνα, Ιστός, 1996. Σελ. 37. Δρχ. 1.040. ISBN 9607392-46-7. ΑΛΕΥΡΑ Ν. ΚΑΙ Μ. Τι κάνεις γυναίκαμ’; Καλά είμαι άντραμ’... Αθήνα, Άγρα, 1996. Σελ. 85. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-325-190-9. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ Μ.Ν. Υπερβορέα. Η πάλη με τις σκιές. Αθήνα, Αίολος, 1996. Σελ. 223. Δρχ.

2.910. ISBN 960-7267-97-4 ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ Α. Το φάντασμα του μετρό. Αθήνα, Άγρα, 1996. Σελ. 172. Δρχ. 2.285. ISBN 960325-188-7. ΑΡΚΟΥΔΕΑΣ Κ. Και πρόσεχε να μην πετρώσεις. Αθήνα, Νέα Σύνο­ ρα, 1996. Σελ. 187. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-236-704-0. ΒΑΓΙΑΣ Σ. Εύανδρος και Ευδοκία. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Ιωλκός, 1996. Σελ. 206. Δρχ. 2.600. ISBN 960-426-040-05.

ΒΑΛΑΒΑΝΗ Ν. Οι εσπερινοί επι­ σκέπτες. Αθήνα, Δελφίνι, 1996. Σελ. 343. Δρχ. 3.950. ISBN 960309-306-8. ΔΗΜΟΥ Ν. Η τέλεια διαδρομή. Αθήνα, Opera, 1996. Σελ. 237. Δρχ. 3.450. ISBN 960-7073-31-2. ΕΥΣΤΑΟΙΑΔΗ Μ. Γάντια με χέρια. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1996. Σελ.

74. Δρχ. 1.560. ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΥ Σ. Η γυναίκα των σπηλαίων. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 319. Δρχ. 3.430. ISBN 960-236-708-3. ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ Γ. Ελληνικός θάνα­ τος. Μυθιστορίες. Αθήνα, Περίπλους, 1996. Σελ. 143. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-7131-43-6. ΚΑΡΑΠΑΝΟΥ Ρ. Εν αναμονή. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέδρος, 1996. Σελ. 333. Δρχ. 4.000. ISBN 960-04-1203-0. ΚΕΣΜΕΤΗ Ν. Η Βίργκω της ερη­ μιάς και τα κρυφά κελαϊδόνια. Αθή­ να, Νεφέλη, 1996. Σελ. 248. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-211-293-Χ. ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ Μ. Σιγανά, σιγανά πατώ τη γη. Αθήνα, Δελφίνι, 1996. Σελ. 134. Δρχ. 2.080. ISBN 960309-307-6. ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ Μ. Γεύση πικραμύ­ γδαλου. Δ 1 έκδοση. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 265. Δρχ. 2.250.

ISBN 960-360-303-1. ΚΟΡΡΕΣ Μ. Φυλής 380β. Μυθιστό­ ρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 340. Δρχ. 4.160. ISBN 96003-1674-0. ΚΟΥΛΑΣ Σ. Τυπωμένο μαύρο. Αθήνα, Ιστός, 1996. Σελ. 31. Δρχ.

1.040. ISBN 960-7392-14-0. ΚΟΥΡΛΕΤΑΚΗΣ Γ. Μην πιάνεσαι από κόμματα και από τελείες... Αθή­ να, Ίρις, 1996. Σελ. 190. Δρχ.

2.600. ΜΑΛΤΕΖΟΥ Σ. Τοπίο ενός χωρι­ σμού. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Φιλιππότης, 1996. Σελ. 182. Δρχ. 2.500. ΜΑΡΑΣ Σ. Γιάννης ο 46ος. Αθήνα, Σοκόλης, 1996. Σελ. 271. Δρχ. .

3.120.

ISBN 960-7210-59-Χ.

Μ τίο

ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ Α. Γιάντες. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 460. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-03-1738-0. ΜΠΟΥΣΚΑΛΙΑ Λ. Επτά ιστορίες χριστουγεννιάτικης αγάπης. Μετ. Γ. Δίπλας. Αθήνα, Γλάρος, 1996. Σελ.

127. Δρχ. 2.285. ISBN 960-275246-7. ΜΠΡΕΚΟΥΛΑΚΗΣ Α.Π. Το δίλημ­ μα. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Μνήμη, 1996. Σελ. 366. Δρχ. 3.700. ISBN 960-7712-02-1. ΝΑΧΜΙΑ Ν. Ρέινα Ζιλμπέρτα. Αθή­ να, Ωκεανίδα, 1996. Σελ. 306. Δρχ. 3.000. ISBN 960-410-033-5. ΝΤΑΛΚΑ Ν. Κάτω απ’ τον ίδιο ουρανό. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1996. Σελ. 203. Δρχ. 2.600. ISBN 960-221-123-7. ΝΤΑΛΛΑΣ-ΝΤΑΜΗ Α. Ο ανεμο­ δαρμένος. Μετ. Σ. Βρετού-Σοφιανίδου. Αθήνα, Χαιζηνικολή, 1996. Σελ. 263. Δρχ. 2.600. ISBN 960264-124-Χ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Γ. Ελλάς χάρηκα! Αθήνα, Αμμος, 1996. Σελ. 213. Δρχ. 2.800. ISBN 960-202-152-7. ΠΑΠΑΗΛΙΑΣ Α. Χθες παιδί... σή­ μερα παιδί. Αθήνα, Κάκτος, 1996. Σελ. 326. Δρχ. 3.120. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Α. Σελίδες μνή­ μης. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 170. Δρχ. 3.120. ISBN 96003-1710-0. ΠΕΡΡΗΣ Β.-ΚΑΤΣΑΡΗ X. Δεν με αφήνετε να ολοκληρώσω! Αθήνα, Ιστός, 1996. Σελ. 38. Δρχ. 1.040.

ISBN 960-7392-17-5. ΣΑΛΤΕΡΗΣ Ν. Στου κάβουρα το μονοπάτι. Αθήνα, Δελφίνι, 1996. Σελ. 193. Δρχ. 2.600. ISBN 960309-301-7. ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ Α. Μια κατάθεση ψυχής. Αθήνα, Ίκαρος, 1996. Σελ. 29. Δρχ. 2.600. ISBN 9607721-08-Χ. ΣΙΩΤΟΥ Ε. Το κοκάλινο χέρι της μοναξιάς. Θεσσαλονίκη, Παρατη­ ρητής, 1996. Σελ. 107. Δρχ. 1.660.

ISBN 960-260-906-6.

Μ τίο

ΣΙΩΤΗΣ Ν. High life. Αθήνα, Κα­ στανιώτης, 1996. Σελ. 151. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-03-1695-3. ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ Γ. Πάλι κεντάει ο στρατηγός. Διηγήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 132. Δρχ.

2.600. ISBN 960-02-1728-7. ΣΟΥΡΟΥΝΗΣ Α. Το μπαστούνι. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ.

44. Δρχ. 2.080. ISBN 960-031714-3. ΣΩΤΗΡΧΟΣ Π.Μ. Η γειτονιά των αγγέλων. Αθήνα, Ακρίτας, 1996. Σελ. 246. Δρχ. 2.700. ISBN 960328-062-3. ΣΩΤΗΡΧΟΣ Π.Μ. Η Σοφίλα. Αθή­ να, Αρμός, 1996. Σελ. 193. Δρχ.

2.800.

ISBN 960-527-020-Χ. ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ Ν. Ο σοφός του δά­ σους. Αθήνα, Δ ρομευς, 1996. Σελ.

93. Δρχ. 1.660. ΦΑΚΙΝΟΣ Α. Οι παράνομοι. Μυθι­ στόρημα. Β1 έκδοση. Αθήνα, Κα­ στανιώτης, 1996. Σελ. 165. Δρχ.

2.600. ISBN 960-03-1687-2. ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ-ΓΚΙΚΑΣ Ν. Το χαλί όπου παίζαμε ήτανε κόκκινο. Αθήνα, Ίκα ρος, 1996. Σελ. 172. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7721-09-8.

ANDERSON K.-BEASON D. Αντί­ στροφη μέτρηση. Μετ. Φ. Μεγαλούδη. Αθήνα, Plus One, 1996. Σελ.

372. Δρχ. 1.700. ISBN 960-360847-5.

ARCHER J. Δώδεκα τρόποι παραπλάνησης. Μετ. Μ. Μπαλή. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 351. Δρχ. 1.400.

ISBN 960-450-523-Χ.

VAN WORMER L. Από στιγμή σε στιγμή. Μετ. Κ. Παπαμιχαήλ. Αθή­ να, Bell, 1996. Σελ. 448. Δρχ.

1.400.

ISBN 960-450-535-1. ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ. Η πριγκίπισσα της Βαβυλωνίας. Μετ. Μ. Σκάρα. Αθή­ να, Ενάλιος, 1996. Σελ. 141. Δρχ.

2.285. ISBN 960-536-001-2.

VERNE J. Το χρυσό ηφαίστειο. Μυθιστόρημα. Μετ. Μ. Κράλλη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ.

485. Δρχ. 5.200. ISBN 960-031666-Χ.

ΒΕΡΝ ΙΟΥΛΙΟΣ. Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα. Αθή­ να, Πατάκης, 1996. Σελ. 217. ISBN 960-360-851-3.

GERRITSEN Τ. Αμαρτωλά νυστέ­ ρια. Μετ. Π. Μοσχοπούλου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ. 317. Δρχ. 1.300.

ISBN 960-410-014-9.

GRAY Μ.'Πλανευτής. Μετ. Π. Κωνσιανιέας. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ.

763. Δρχ. 1.700. ISBN 960-450526-2.

GRASS G. Έ να ευρύ πεδίο. Μετ. Γ. Κοίλης. Αθήνα, Οδυσσέας, 1996. Σελ. 739. Δρχ. 7.280. ISBN 960210-276-4.

WOLF C. Μήδεια. Μετ. Α. Βερυκοκάκη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 261. Δρχ. 3.120. ISBN 960236-716-4.

EVANS R.P. Το χριστουγεννιάτικο κουτί. Μετ. Ρ. Χατχούτ. Αθήνα, Πα­ τάκης, 1996. Σελ. 93. Δρχ. 2.285.

ISBN 960-360-749-5.

KING S. Εφιάλτες και ονειρότοποι. Τόμος Α'+Β1. Μετ. Γ. Αρβανίτη. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 503+510. Δρχ. 2.000 (οι δύο τόμοι).

CLARKSON J. Η μόνη διέξοδος. Μετ. Κ. Οικονόμου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ. 379. Δρχ. 1.400. ISBN 960-410-021-1.

COWIE V. Το τέλος της μοναξιάς. Μει. Κ. Οικονόμου. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 384. Δρχ. 1.400. ISBN 960-450-525-3.

CONRAD J. Ιστορίες της- αγρύπνιας. Μετ. Γ. Παπαδογιάννης. Αθήνα, Δελφίνι, 1996. Σελ. 238. Δρχ. 3.120. ISBN 960-309-300-9.

CUSSLER C. Το φονικό κύμα. Μετ. Φ. Μεγαλούδη. Αθήνα, Plus One, 1996. Σελ. 600. Δρχ. 2.000. ISBN 960-360-716-9.

LA PLANTE L. Υπέρβαση ε­ ξουσίας. Μετ. Α. Αυγουστάτου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ. 433. Δρχ.

1.500.

ISBN 960-410-031-9. ΛΑΜΠ Τ.Λ. Το τέλος του καλοκαι­ ριού. Μετ. Σ. Τριανταφύλλου. Αθή­ να, Πατάκης, 1996. Σελ. 195. ISBN 960-360-758-4.

ΛΕΒΥ Ζ. Η συνάντηση. Μυθιστόρη­ μα. Μετ. Α. Τσέλιου. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 105. Δρχ. 1.500.

ISBN 960-360-845-9.

BRISKIN J. Το πορφυρό ανάκτορο. Μετ. Ρ. Γεωργιάδου. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 608. Δρχ. 1.600. ISBN 960-450-537-8.

ΡΑΪΑΝ Μ.-ΣΜΙΟ Γ. Ο Τσάρλι κι ο Μπατσάκιας. Μετ. Β. Μάστορη. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 68.

ISBN 960-360-631-9.

LEATHER S. Ο Κινέζος. Μετ. Π. Μοσχοπούλου. Αθήνα, Plot, 1996. .Σελ. 348. Δρχ. 1.400. ISBN 960410-026-2.

ΝΑΜΠΟΚΩΦ Β. Ρήγας Ντάμα Βα­ λές. Μετ. Γ.-Ι. Μπαμπασάκης. Αθή­ να, Ερατώ, 1996. Σελ. 456. Δρχ.

4.575. ISBN 960-229-063-3.

POZZESSERE H.G. Πύρινα μάτια. Μετ. Κ. Παπαμιχαήλ. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 318. Δρχ. 1.300. ISBN 960-450-529-7.

ΛΟΝΤΟΝ Τ. Η σιδερένια φτέρνα. Μετ. Κ. Αλάτσης. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1996. Σελ. 315. Δρχ.

3.000.

ISBN 960-224-787-8.

DARRIEUSSECQ Μ. Μεταμορφώ­ σεις. Μετ. Ν. Σιδέρη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 194. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-236-719-9.

SERIO Μ. Η κυρά των λύκων. Μετ. Λ. Ταχμαζίδου. Αθήνα, Perugia, 1996. Σελ. 245. Δρχ. 2.800. ISBN 960-7180-26-7.

LAERENCE V.I. Δημόσιος κίν­ δυνος. Μετ. Κ. Γεωργίου. Αθήνα, Plus One, 1996. Σελ. 353. Δρχ.

1.600.

ISBN 960-360-795-9.

DARNTON J. Νεάντερταλ. Μετ. Α. Παπασταυρου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 452. Δρχ.

4.160. ISBN 960-344-274-7.

ΣΟΥΙΝΤΕΛΣ Ρ. Στήλη άλατος. Μετ. Κ. Κοντολέων. Αθήνα, Ψυχογιός, 1996. Σελ. 174. ISBN 960-274189-9.

MANCHETTE J.-.P. Νάδα. Μετ. Γ. Καυκιάς. Αθήνα, Στάχυ, 1996. Σελ.

244. Δρχ. 2.500. ISBN 960-715153-4.

DAVIES L. Η φιδοφωλιά. Μει. Φ. Μεγαλουδη. Αθήνα, Plus One, 1996. Σελ. 432. Δρχ. 1.950. ISBN 960-360-850-5.

CHAPSAL Μ. Τα όνειρα της μονα­ ξιάς. Μετ. Ν. Σιδέρη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 332. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-236-711-3.

MANCHETTE J.-P. Τι λούκι! Μετ. Γ. Καυκιάς. Αθήνα, Στάχυ, 1996. Σελ. 244. Δρχ. 2.500. ISBN 9607151-54-2.

DECOIN D. Το κορίτσι με τα πουλιά. Μει. Α. Σαλίμπα. Α θήνα,' Σιδέρης, 1997. Σελ. 305. Δρχ.

3.000.

ISBN 960-08-0889-8.

ΦΕΡΜΠΕΡ Ρ. Διχασμένη καρδιά. Μετ. Δ. Παπαδοπούλου. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 235. ISBN 960-360-706-1.

MARTINEZ Τ.Ε. Σάντα Ε6ίτα. Μετ. Κ. Ρούφου. Αθήνα, Ωκεανίδα, 1996. Σελ. 430. Δρχ. 4.200. ISBN 960-410-037-8.

ΝΤΙΚΕΝΣ Κ. Το παλαιοπωλείο. Μετ. Ε. Καλλιφατίδη. Αθήνα, Ωκεα­ νίδα. Σελ. 800. Δρχ. 650. ISBN 960-410-036-Χ.

FINDER J. Ώ ρ α μηδέν. Π. Μοσχοπούλου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ.

432. Δρχ. 1.500. ISBN 960-410015-7.

ΜΙΧΕΛΣ Τ. Το μυστικό σκυλάκι. Μετ. Σ. Τριανταφύλλου. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 49. ISBN 960-360-832-7.

ΝΤΙΤΦΟΥΡΤ Γ. Τα παιδιά της Μπλαβάτσκυ. Μετ. Δ. Μάρκου. Αθήνα, Στάχυ, 1996. Σελ. 319. Δρχ. 4.300. ISBN 960-7151-59-3.

FRANCIS D. Μυστικά μεταξύ φί­ λων. Μετ. Σ. Σκουλικάρη. Αθήνα, Plus One, 1996. Σελ. 324. Δρχ.

1.600.

ISBN 960-360-787-8.

ΜΥΡΑΪΓ Μ.Ο. Κυνηγός αινιγμάτων. Μετ. Π. Δαλακούρτη. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 174. ISBN 960360-905-6.

AUSTEN J. Υπερηφάνεια και προ­ κατάληψη. Μει. Δ.Γ. Κίκιζας. Αθή­ να, Σμίλη, 1996. Σελ. 508. Δρχ.

3.640. ISBN 960-7218-93-0.

FREY S.W. Συνωμοσία κυρίων. Μετ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Plus O ne, 1996. Σελ. 336. Δρχ. 1.600.

ISBN 960-360-828-9.

BEROUL. Τριστάνος και Ιζόλδη. Μετ. Μ. Κεκροποΰλου. Αθήνα, Ενάλιος, 1996. Σελ. 198. Δρχ.

2.800.

ISBN 960-536-003-9.

ΠΑΒΕΖΕ Τ. Αγροίκοι. Προλ.-μετ.παράρτ. Γ. Κεντρωτής. Αθήνα, Αλε­ ξάνδρεια, 1996. Σέλ. 203. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-221-121-0.

BLAUNER Ρ. Ο εισβολέας. Μετ. Α. Καλοφωλιάς. Αθήνα, Plus One, 1996. Σελ. 420. Δρχ. 1.900. ISBN 960-360-846-7.

PALMER Μ. Η λέσχη του θανάτου. Μετ. Π. Μοσχοπούλου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ. 380. Δρχ. 1.400.

ISBN 960-410-038-6.

HAGGARD H.R. Οι θησαυροί του Βασιλιά Σολομώντα. Μετ. Β. Καλλιπολίτης. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 295. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-0655-9.

BUKOWSKI C. Αστυνομικό. Εισμετ. Γ. Μπλάνας. Αθήνα, Απόπει­ ρα, 1996. Σελ. 182. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-7034-81-3.

PATTERSON J. Και ήρθε μια αρά­ χνη. Μει. Γ. Γαλάτης. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 480. Δρχ. 1.500. ISBN 960-450-527-8.

BRAYFIELD C. Θερισμός. Μετ. Β. Καλλιπολίτης. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 382. Δρχ. 1.300. ISBN 960450-531-9.

POSSE Α. Εβίτα Περόν. Το πάθος της. Μετ. Δ. Δημουλάς. Αθήνα, Διώνη, 1996. Σελ. 359. Δρχ. 3.750.

ISBN 960-7720-06-7.

HIGGINS J. Εξολοθρευτής άγγε­ λος. Μει. Μ. Χρόνης. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 345. Δρχ. 1.300. ISBN 960-450-524-6. Χ ρ ο ν ο γ ρ α φ ία ΜΕΡΤΖΟΣ Ν. Βορεινά υστερόγρα­ φα. Θεσσαλονίκη, ΜαλλιάρηςΠαιδεία, 1997. Σελ. 118. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-239-312-2.

Μ τίο

Ταξιδιωτική λογοτεχνία BELLE Η. Ταξίδι στην Ελλάδα. Μέ­ ρος Δ’: 1861-1874. Μετ. Λ. Σιαματιάδη. Αθήνα, Ιστορητής, 1996. Σελ. 218. Δρχ. 4.365. ISBN 9607602-02-1.

BUONDELMONTI C. Περιγραφή της νήσου Κρήτης. Μετ.-εισ’ Μ. Μικρός Αποσκίτη. Ηράκλειο, Ναυτίλος, 1996 Σελ. 79. Δρχ.

10.400.

Μελέτες ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Ν.Α. Μελέτες και άρ­ θρα. Αθήνα, Πορεία, 1996. Σελ.

368. Δρχ. 5.200. ISBN 960-704336-7. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙ­ ΡΕΙΑ. Η μεταμοντέρνα ματιά, ο νοητικός χώρος. Τόμοι Α'+Β'. Επιμ. Α.Φ. Λαγόπουλος κ.ά. Θεσσαλονί­ κη, Παρατηρητής, 1996. Σελ.

346+378. Δρχ. 4.055+4.300. ΚΑΡΑΜΒΑΛΗΣ Δ. Ιχνηλασία στο ποιητικό έργο της Κατερίνας Γαρδικιώτη-Κοΐνη. (Χωρίς εκδοτικά στοι­ χεία). Σελ. 31. ΣΟΦΙΑΝΟΥ-ΓΈΩΡΓΟΥΣΗ Δ. Οδυσσέας Ελάτης. Τόμος Β’. Αθή­ να, Φιλιππότης, 1996. Σελ. 166. Δρχ. 2.285. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ Κ. Κριτικά κείμε­ να. Αθήνα, Νεοελληνική Βιβλιοθήκη/Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1996. Σελ. 533. Δρχ.

5.720.

BEATON R. Εισαγωγή στη νεότερη ελληνική λογοεχνία. Μετ. Ε. Ζουργοό-Μ. Σπανάκη. Αθήνα, Νε­ φέλη, 1996. Σελ. 457. Δρχ. 6.240.

ISBN 960-211-292-1.

Athens, Παρουσία, 1996. Σελ. 58. Δρχ. 1.245. ISBN 960-7601-55-6.

να, Δημιουργία, 1996. Σελ. 446. Δρχ. 5.200.

Δοκίμια

Ημερολόγια

Κούκλες και παιχνίδια. Αθήνα, Α γρα, 1996. Σελ. 121. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-325-186-0.

Ημερολόγιο 1997. Γιάννης Σκαρίμπας... Συγγραφείς στο χρόνο. Αθήνα, Διάμετρος, 1996. ISBN 960-7746-00-7.

ΑΡΙΣΤΗΝΟΣ Γ. Η ακάθιστη σκέψη. Δοκίμια. Αθήνα, Δελφίνι, 1996. Σελ. 259. Δρχ. 3.640. ISBN 960309-302-5. ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ Κ. Νήμα της στάθμης. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 163. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-03-1715-1.

Ημερολόγιο 1997. Η θάλασσα. Αθήνα, Γκοβόστης.

ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ Δ. Στον κήπο. Αθή­ να, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 501. Δρχ. 5.200. ISBN 960-03-1691-0.

Ημερολόγιο 1997. Η χρονιά του θείου Ό σκαρ. Κείμ.-επιμ. Β. Σπηλιόπουλος. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. ISBN 960-03-1721-6.

ΡΑΖ Ο. Η διπλή φλόγα. Έρωτας και ερωτισμός. Μετ. Σ. Μπεν6ενίστε-Μ. Παπαδήμα. Αθήνα, Εξάντας, 1996. Σελ. 214. Δρχ. 3.120. ISBN 960-256-294-3.

FRYE Ν. Ανατομία της κριτικής. Τέσσερα δοκίμια. Πρόλ.-μετ.-επιμ. Μ. Γεωργουλέα. Αθήνα, Gutenberg, 1996. Σελ. 329. Δρχ.

3.790. ISBN 960-01-0632-0.

Θέατρο Γενικά DELDIME R. Θέατρο για την παιδι­ κή και νεανική ηλικία. Εισ.-μετ. Θ. Γράμματός. Αθήνα, Τυπωθήτω, 1996. Σελ. 192. Δρχ. 2.910.

Έργα ΝΤΕΝΙΣΗ Μ. Θεοδώρα, η Αγία των φτωχών. Αθήνα, Περίπλους, 1996. Σελ. 157. Δρχ. 2.600. ISBN 9607131-41-Χ.

BEATON R. Η ερωτική μυθιστορία του ελληνικού Μεσαίωνα. Μετ. Ν. Τσιρώνη. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1996. Σελ. 377. Δρχ. 6.240. ISBN 960-354-036-6.

Αρχαιολογία

MLJLLER Κ.Ο. Ιστορία της ελληνι­ κής φιλολογίας. Μετ. Α. Κυπριανός. Αθήνα, Δημιουργία, 1996. Σελ.

870. Δρχ. 10.400.

ΓΙΑΛΟΥΡΗΣ Ν. Αρχαία Ή λις. Το λίκνο των Ολυμπιακών Αγώνων. Αθήνα, Αδάμ, 1996. Σελ. 229. Δρχ.

18.720.

ISBN 960-500,076-8.

DEMETRACOPOULOS J. Is Gregory Palamas an existentialist?

DIEHL C. Αρχαιολογικοί εκδρομαί εν Ελλάδι. Μετ. Μ. Καράλης. Αθή­

Μ τίο

Ημερολόγιο 1997. Δώδεκα διηγή­ ματα και δώδεκα εικόνες. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 189. Δρχ.

5.200. ISBN 960-236-692-3.

ιστορία

Μαρτυρίες ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Γ.Α. Ξεσκεπά­ ζω το Κ.Ε.Φ.Ε. Αθήνα, χ.ε. Σελ.

459. Δρχ. 8.000. Το 6ι6λίο της ζωής. Συζητήσεις με τον Θανάση Λάλα. Αθήνα, Καστα­ νιώτης, 1996.20 τεύχη. ΚΑΛΟΚΥΡΗΣ Ι.Δ. Λύκοι στις φω­ λιές των αετών. Αθήνα, Λωτός, 1997. Σελ. 191. Δρχ. 3.000. ISBN 960-7005-93-7. ΚΟΚΚΑΛΙΔΟΥ-ΝΑΧΜΙΑ Ν. Παλιά Θεσσαλονίκη και η ιστορική δια­ δρομή της Δ.Ε.Θ. 1926-1996. Σελ.

262. Δρχ. 2.910. ISBN 960-260858-7. ΜΑΝΟΥΣΟΣ Ο.Ν. Ο γιος της Ζαχα­ ρένιας. Ηράκλειο, 1996. Σελ. 172. Δρχ. 2.600. ΠΛΕΣΣΑΣ Μ. (Αυτοβιογραφία). Αθήνα, Κάκτος, 1996. Σελ. 222. Δρχ. 2.600. ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗ Ζ. Η βασίλισσα της νύχτας. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 375. Δρχ. 6.240. ISBN 960-236-715-8.

Βιογραφίες Who’s who 1996-97. Επίτομο βιογραφικό λεξικό. Αθήνα, Μέτρον, 1996. Σελ. 1.102. Δρχ. 16.640.

ISBN 960-7201-24-8.

ΗΛΙΑΔΗΣ Φ. Μαρίκα Κοτοπούλη. Βιογραφικό. Αθήνα, Δωρικός, 1996. Σελ. 358. Δρχ. 5.200. ISBN 960-279-329-5. ΠΛΕΥΡΗΣ Κ. Ιωάννης Μεταξάς. (Βιογραφία). Β’ έκδοση. Αθήνα, Νέα Θέσις, 1996. Σελ. 526+Φωτ. Δρχ. 6.240. ΝΤΙΖΟΒΝ-ΟΡΤΙΣ Α. Εθίτα. Μετ. Α. Φιλιππάτος. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 511. Δρχ. 4.680. ISBN 960-236-702-4.

7.280. ISBN 960-204-031-9. ΟΜΑΔΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΛΗΘΗ. Κυριαρχία και κοινωνικοί αγώνες στον «Ελλαδικό χώρο». Τόμος Α'. Αθήνα, Αναρχική Αρχειοθήκη, 1996. Σελ. 426. Δρχ. 4.680. ΠΛΑΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗΚΣ Κ.Ε. Άγιο Ό ρ ο ς. Θεσσαλονίκη, Σχήμα και Χρώμα, 1996. Σελ. 170. Δρχ.

3.000. ISBN 960-7400-22-4.

Παπαδήμας, 1997. Σελ. 353. Δρχ.

5.720.

ISBN 960-260-406-4.

Ταξίδια Κόσμος ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Δ.Ν. Καλάς. Οι 'Ελληνες των Ιμαλαΐων. Θεσσαλο­ νίκη, Τραπεζούς, 1996. Σελ. 207. Δρχ. 2.600.

Ελληνική Ιστορία

ΣΒΟΡΩΝΟΣ Ν.Γ. Το εμπόριο της Θεσσαλονίκης τον 18ο αιώνα. Αθή­ να, Θεμέλιο, 1996. Σελ. 419. Δρχ.

6.240. ISBN 960-310-211-3.

Γεώργιος Παπανδρέου.

18881968. Αθήνα, Πνευματικό Ίδρυμα Γεωργίου Παπανδρέου-Φωτογραφικό λεύκωμα+ 1 κασέτα+ 2 C D + 1 μετάλιο. Δρχ. 25.000.

STONEMAN R. Αναζητώντας την κλασική Ελλάδα. Μετ. Ε. Αγγελο* μάτη-Τσουγκαράκη. Αθήνα, Μ.Ι.Ε.Τ., 1996. Σελ. 530. Δρχ.

7.000. ISBN 960-250-123-5.

ΖΑΡΑΜΠΟΥΚΑ Σ. Οι γόμοι της κό­ τας. Ό περα. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 30. ISBN 960-360-738-Χ.

ΚΑΡΖΗΣ Θ. Η παιδεία στην αρχαιό­ τητα. Αθήνα, Φιλιππότης, 1997. Σελ. 398. Δρχ. 8.320.

HAMOND N.G.L. Φίλιππος ο Μακεδών. Επιμ.-μετ. Π. Θεοδωρίδης. Θεσσαλονίκη, Μαλλιάρης-Παιδεία, 1997. Σελ. 302. Δρχ. 4.680.

ISBN 960-239-302-5.

Μελωδικά Χριστούγεννα. Ιστορίες και μουσική για τα Χριστούγεννα. Πατάκης, 1996. Αθήνα, Βιβλίο+κασέια. ISBN 960-360697-9.

HAMOND N.G.L. Μέγας Αλέξαν­ δρος. Επιμ.-μετ. Π. Θεοδωρίδης. Θεσσαλονίκη, Μαλλιάρης-Παιδεία, 1997. Σελ. 263. Δρχ. 4.680.

ISBN 960-239-310-6.

ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΥ-ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗ Κ. Τρία σαν παραμύθια. Αθήνα, Σιδέρης. Σελ. 78. Δρχ. 2.500.

ISBN 960-08-008-Χ.

ΚΛΕΑΝΘΗΣ Φ.Ν. Η Ελληνική Σμύρνη. Αθήνα, Εστία. Σελ. 224. Δρχ. 3.000. ISBN 960-07-0714-7. ΛΙΑΤΑ Ε.Δ. Φλωρία δεκατέσσερα στένουν γρόσια σαράντα. Αθήνα, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Ε.Ι.Ε., 1996. Σελ. 354. Δρχ. 7.000.

ISBN 960-7094-58-1. ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΗ Μ. Ματιές στην Αθήνα που έφυγε. Τόμος Β'. Αθή­ να, Φιλιππότης, 1996. Σελ. 333. Δρχ. 4.680. ΜΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤΟΣ Γ.Θ. Εθνικός διχασμός και μαζική οργάνωση. Τόμος Α1: Οι επίστρατοι του 1916. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1996. Σελ.

189. Δρχ. 2.600. ISBN 960-221122-9. ΜΗΛΑΣ Α. Σφραγίδες Κωνσταντι­ νουπόλεως. Αθήνα, Η Μνημοσύ­ νη, 1996. Σελ. 765. Δρχ. 22.880.

ISBN 960-85921-0-5. ΜΠΙΜΠΙΚΟΥ-ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ Ε. Προβλήματα ιστορίας. Βυζαντινά, μεταβυζαντινά. Τόμος Α'. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ.

290. Δρχ. 3.640. ISBN 960-344276-3. ΜΠΙΡΗΣ Κ.Η. Αρβανίτες. Αθήνα, Μέλισσα, 1997. Σελ. 377. Δρχ.

Παγκόσμια Ιστορία Το Μεξικό είναι κοντά μας. Αθήνα, Α/Συνέχεια, 1996. Σελ. 198. Δρχ.

2.390. ΜΑΛΑΜΑΣ Λ. Το χρονικό της άλω­ σης του υπαρκτού σοσιαλισμού. Αθήνα, Ελεύθερο Πνεύμα, 1996. Σελ. 655. Δρχ. 6.240.

GUILLOU Α. Ο βυζαντινός πολιτι­ σμός. Μετ. Ρ. Odorico-Σ. Τσοχανταρίδου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμ­ ματα, 1996. Σελ. 655. Δρχ. 10.400.

ISBN 960-344-098-1.

Τέχνες

Ελεύθερα αναγνώσματα

ΣΟΛΩΜΟΥ-ΞΑΝΘΑΚΗ Β. Περιπέ­ τειες του μικρού Αία. Γ έκδοση. Αθή­ να, Χατζηνικολή, 1996. Σελ. 60. Δρχ.

1.500.

ISBN 960-264-119-3. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ Μ. Οι δώδεκα μή­ νες. Τα παραμύθια του τόπου μας. Αθήνα, Στίγμα, 1996. Σελ. 24.

ISBN 960-425-053-1.

Περιοδικά ΑΚΤΗ. Περιοδικό λογοτεχνίας και κριτικής. Τεύχος 28. Δρχ. 1.250. ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ. Τεύ­ χος 69. Δρχ. 1.700.

CLARK G. Οι γυναίκες στην όψιμη αρχαιότητα. Μετ. Σ. Κομηνός. Αθή­ να, Παπαδήμας, 1997. Σελ. 237. Δρχ. 4.680. ISBN 960-206-367-Χ.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ. ΕΒΕΑ. Τεύχος 12.

ΡΑΖ Α. Ταξίδι στο παρελθόν. Μετ. Ν. Νικολαΐδης. Αθήνα, Άλφα, 1996. Σελ. 350. Δρχ. 2.910.

ΑΝΤΙ. Δεκαπενθήμερη πολιτική και πολιτιστική επιθεώρηση. Τεύχη 625,626. Δρχ. 500.

SALLES C. Η άλλη όψη της αρχαιό­ τητας. Μετ. Κ. Τσιταράκης. Αθήνα,

ΑΡΝΑΙΑ. Περιοδική έκδοση. Τεύ­ χος 32.

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 1996. Ετήσια έκ-

Μ τίο

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ. Τριμηνιαίο περιο­ δικό. Τεύχος 61. Δρχ. 2.000.

ΕΝΕΝΗΝΤΑ ΕΠΤΑ. Τεύχος 7. Δωρεάν.

ΒΙΓΛΑ. Εξαμηνιαία περιοδική έκδο­ ση. Τεύχος 2.

ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΝΕΟξΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. Τόμος 9ος, 1995-1996. Δρχ. 7.000.

ΓΥΝΑΙΚΑ. Το κλασικό γυναικείο περιοδικό. Τεύχος 1139. Δρχ.

1 .000 .

ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ. Τριμηνιαία έκδοση. Τεύχος 1.

ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου. Τεύχος 371. Δρχ.

1.500. ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Τριμηνιαίο περιοδι­ κό. Τεύχος 44. Δρχ. 650. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. Δίμηνο περιοδικό. Τεύχος 39. Δρχ.

600. ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ. Έρευνασιοχασμός-τέχνη-κριπκή. Τεύχος 101-102. Δρχ. 2.200. ΕΛΕΥΣΙΣ. Τρίμηνη πολιιισπκή έκ­ δοση. Τεύχος 12-14. Δρχ. 2080 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑ. Τεύχος 8. Δρχ. 750.

ΕΥΘΥΝΗ. Περιοδικό ελευθερίας και γλώσσας. Τεύχος 301. Δρχ.

600. Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΩΝ. Φύλλο 16. ΗΧΟΣ ΚΑΙ HI-FI. Τεύχος 286. Δρχ.

1.500.

χος 3. Δωρεάν. Η ΚΑΘ’ ΗΜΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗ. Τόμος Γ , 1996. ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ. Ελληνικός και ξένος κινηματογράφος. Τεύχος 3. Δρχ.

1.000. ΚΑΣΤΑΛΙΑ. Τεύχος 125.

Περιοδική

έκδοση.

ΛΟΓΟΥ ΧΑΡΙΝ. Εξαμηνιαία έκδο­ ση. Τεύχος 4. Δρχ. 1.800. Η ΜΥΚΟΝΙΑΤΙΚΗ. Μηνιαία εφημε­ ρίδα. Φύλλο 89. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Τεύχη 1608-1669. Δρχ. 800.

ΙΑΤΡΙΚΗ. Μηνιαία έκδοση Εταιρεί­ ας Ιατρικών Σπουδών. Τόμος 70, τεύχος 5.

ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΠΑ. Τεύχος 22. Δρχ. 2.000.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ. Τεύχος 343. Δρχ. 800.

ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ. Κείμενα παιδευτι­ κού προβληματισμού. Τεύχος 80. Δρχ. 1.250.

ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ. Περιοδική έκδοση ι­ στορικών σπουδών. Τεύχος 24-25. Δρχ. 3.120.

ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ. Φύλλα 161, 162. Δρχ. 100.

ΙΩΛΚΟΣ. Περιοδική έκδοση. Τεύ­

ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ. Μηνιαία ε­ φημερίδα. Φύλλο 54. Δρχ. 600. ΠΟΙΗΣΗ. Εξαμηνιαίο περιοδικό για την ποιητική τέχνη. Τεύχος 8. Δρχ. 2.700.

η υφή ίων πραγμάτων φωτογραφία Εύη Κότσου

Ο ΠΟΛΙΤΗΣ. Δεκαπενθήμερος. Τεύχος 30. Δρχ. 800. Ο ΡΑΜΠΑΓΑΣ ΚΙ Ο ΣΚΥΛΟΣ. Φύλλο 212. Δρχ. 100.

κείμενο Σταύρος Σταυρίδης

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΒΗΜΑΤΑ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 100. Δρχ. 1.000 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΚΕΨΗ. Δίμηνη πε ριοδική έκδοση. Φύλλο 199. ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ. 40μερη περιοδική έκδοση. Τεύχος 394. Δρχ. 700. ΤΡΑΜ. Τριμηνιαίο λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό περιοδικό. Τεύχος 1. Δρχ. 1.500.

Κ

υ

κ

λ

ο

φ

ο

ρ

ε

ί

ΧΡΟΝΙΚΑ. Ό ργανο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλά­ δας. Τεύχος 146.

GREEKLETTERS. VoLlO, 1996-97.

DECADENCE TIMES. Φύλλο 6.

από τις ε κ δ ό σ ε ις ΙΡΙΔΑ το φ ω τ ο γ ρ α φ ικ ό ά λμ π ο υ μ της Εύης Κώτσου αποτυπώνοντας την υφή των πραγμάτων

Μ τίο

PUBLISH. To περιοδικό της ηλε­ κτρονικής τυπογραφίας. Τεύχος 55.

UNICEF-ΚΟΣΜΟΣ. Τεύχος 28.

κ ρ ιτ ικ ο γ ρ α φ Γ α Αρ. 372 1 1ανουάριου - 31 Ιανουάριου 1997 Επιμέλεια: Ηλίας Μαγκλίνης

Στην Κριτικογραφία περιλαμβάνονται όλες οι επώνυμες βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσειςτων ελληνικών εκδόσεων που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο

Οδηγοί-Κατάλογοι Έξαρχος Θ.: Έλληνες ΗθοποιοίΑναζητώνυας τις Ρίζες Τόμος 2ος (Ο. Σελλά, Αντί, 17/1/97) Καλιακάτσος Α. (επιμ.): Στιγμή-Κατάλογος (Γ. Πλαχούρης, Δημοκρ. Λό­ γος, 12/1/97) Κεφαλληναίου Ε.: Νεοελληνικά Αλφαβητάρια (1771-1981) (Δ. Σταμένος, Ελευθεροτυπία, 8/1/97) Λακόπουλος Ν.: Το Αλφαβητάρι του Μαθητή (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 28/1/97) Τσοκαλίδου Π.: Το Φύλο της Γλώσ­ σας: Οδηγός μη Σεξιστικής Γλώσσας για το Δημόσιο Ελληνικό Λόγο (Ε. Αρσενίου, Αντί, 17/1/97) Μόρτογλου Α.: Παχυσαρκία (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 14/1/97) Γκότζερ Γκ. & Χεεργουάγκεν Τζ.: Το Τέλειο Τραπέζι (Δ. Κούβαρης, Νέα, 2/1/97) Ραϊγιάς Ρ.: Συνοπτικό Λεξικό Ό ρων της Κλασικής Μουσικής (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 22/1/97)

Ημερολόγια Καιροφύλας Γ.Κ. & Φιλιππότης Σ.Γ.: Αθηναϊκό Ημερολόγιο 1997 (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 370)

Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1997 (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 25/1/97), (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 30/1/97)

Φ ιλοσοφία Δενδρινός Ν.: Ηράκλειτος-Κήρυγμα για Στάση Ζωής (Κ. Νεοφώτι­ στος, Πολιτικά Θέματα, 17/1/97) Κελεσίδου Α.: Η Φιλοσοφία του Ξενοφάνη (Ν. Κυτόπουλος, Ριζοσπάστης, 9/1/97) Παπαδής Δ.: Η Ανθρωπολογία των Προσωκρατικών (Γ. Μανιζουράνης, Αυγή, 12/1/97) Τζαβάρας Γ.: Εγχειρίδιο Φιλοσοφίας (Δ. Μαλακάσης-Τσέκος, Αντί, 17/1/97) Κανί I.: Η Πρώτη Εισαγωγή στην Κρι­ τική της Κριτικής Δύναμης (Κ. Ψυχοπαίδης, Αυγή, 26/1/97) Ντεκάρτ Ρ.: Τα Πάθη της Ψυχής (Λ. Κέζα, Βήμα, 19/1/97) Σπινόζα: Πολιτική Πραγματεία (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 370)

Ψ υχολογία Πιντέρης Γ.: Ό ταν μια Σχέση γίνε­ ται Έ μμονη Ιδέα (Δ. Ρουμπούλα, Έ θνος, 20/1/97) Βουϊτζ, Σ. & Ούντζερ Ο.: Τα Μοναχοπαίδια-Ένα ή περισσότερα Παιδιά (Π.

Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 27/1/97) ΓκόλμανΝτ.: Η Συναισθηματική Νοη­ μοσύνη (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόρα­ ση, 11/1/97) Γκρέϋ Τζ.: Αντρες και Γυναίκες (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 20/1/97) Μόσλεϋ Ντ. & Ν.: Χορεύοντας στο Σκοτάδι (Π. Αθηναίος, Ελεύθερη Ώρα, 27/1/97) Μπλούμφηλντ X. & Μακουίλλιαμς Π.: Θεραπεύοντας την Κατάθλιψη (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 20/1/97) Ρεμπό Ζ.: Το Παιδί και ο Θάνατος (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 370)

Κοινωνιολογία ΑστρινάκηςΑ. & Στυλιανούδη Λ. (επιμ.): Χέβι Μέταλ, Ροκαμπίλι και Φανατικοί Οπαδοί-Νεανικοί Πολιτι­ σμοί και Υποπολιτισμοί στη Δυτική Αττική (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε­ ροτυπία, 15/1/97) Βούλγαρης Γ.: Φιλελευθερισμός, Συντηρητισμός," Κοινωνικό Κράτος 1973-1990 (Γ. Κόκκινος, Νέα Κοινωνιολογία, 22) Γεροζήσης Τ.: Το Σώμα Αξιωματικών και η Θέση του στη Σύγχρονη Ελληνι­ κή Κοινωνία (Σ. Νιάλης, διαβάζω, 370) Γκότοβος Α.Ε.: Νεολαία και Κοινωνι­ κή Μεταβολή, Αξίες, Εμπειρίες και

Μ τίο

Προοπτικές (Π. Ψυχογιού, Account, 23/1/97) Καοιμάτη Κ: Περιπλάνηση στην Επικαιράτητα (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 370) Βάνεγκεμ R: Το Τέλος της Εξάρπισης (Ε. Αραυίτσης, Ελευθεροτυπία, 22/1/97) Ετζιόνι Α.: Το Πνεύμα της Κοινότητας (Ν. Κοψιδάς, Νέα Κοινωνιολογία, 22) Μπούκχιν Μ.: Τα Ό ρια της Πόλης (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 22/1/97) Ροόμπιν Τζ.: Do it! (Ε. Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, 15/1/97)

Μ.Μ.Ε, Γιοκάρης Α.Σ.: Το Διεθνές Νομικό Καθεστώς των Ραδιοτηλεπικοινωνιών-δορυφορικής τηλεόρασης (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 21/1/97)

Θρησκεία Βάλλει Ο.: Οι Θρησκείες (Σ. Ντάλης, Αυγή, 22/1/97) Ούλιχ X.: Θιθέτ (Γ. Πλαχοΰρης, Δημοκρ. Λόγος, 5/1/97) Σακελλαρίου X.: Τα Παραμύθια του Αβραάμ (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 23/1/97)

Ζωολογία Μάρσαλ-Τόμας Ε.: Η Μυστική Ζωή των Σκύλων (Κ. Νεοφώτιστος, Πο­ λιτικά Θέματα, 17/1/97)

Πολιτική Βάσκος I.: Τα Αποτελέσματα της Τουρκικής Εισβολής και κατοχής ε­ πί των Τουρκοκυπρίων (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 370) Βωβού Σ. (επιμ.): Βοσνία-Ερζεγοβίνη-Η Μάχη της Πολυεθνικής Κοι­ νωνίας (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 14/1/97) Γαρουφάς Δ.: Όραμα και Στρατηγική για τον Ελληνισμό στα Βαλκάνια (Τ. Παππάς, διαβάζω, 370) ΓεωργήςΓ.:Η Πρώτη Μακροχρόνια Ελληνοτουρκική Διένεξη (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 14/1/97) Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστή­

Μ τίο

μης, Κοινωνίας και Πολιτική. Όψεις της Γ Ελληνικής Δημοκρατίας 19741994 (Α. Πανταζόπουλος, Αυγή, 30/1/97) Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών: Οι Αλλαγές στην Οικονομία και στην Τα­ ξική Διάρθρωση της Ελληνικής Κοι­ νωνίας (1980-1994) (Α. Ταρπάγκος, Θέσεις, Ιαν.-Μαρ. ’97) Κονδύλης Π.: Πλανητική πολιτική με­ τά τον Ψυχρό Πόλεμο (Γ. Κόκκινος, Νέα Κοινωνιολογία, 22) Κουλουμπής Θ.: Κυπριακό-Λάθη, Δι­ δάγματα και Προοπτικές (Σ. Ντάλης, Οικον. Ταχυδρόμος, 9/1/97) Κούρος Α.: Ευρωκοινοτικά (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 25/1/97) Λάζαρης Β.: Οι Ρίζες του Ελληνικού Κομμουνιστικού Κινήματος (Γ. Πλαχούρης, Δημοκρ. Λόγος, 5/1/97) Μάλαμας Λ.: Το Χρονικό της Αλω­ σης του Υπαρκτού Σοσιαλισμού (Χρ. Τσινιζιλώνης, Ριζοσπάστης, 23/1/97) Περάκης Θ. (επιμ.): Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τη Διακυβερνητική Διά­ σκεψη του 1996: Θέση και ρόλος των μεσαίων και μικρών πληθυσμιακά κρατών-μελών (Σ. Ντάλης, Οικον. Τα­ χυδρόμος, 2/1/97) Ρουμελιώτης Π.Β.: Η Πορεία προς την Παγκοσμιοποίηση (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 21/1/97) Συλλογικό: Τα Βαλκάνια στην Ενωμέ­ νη Ευρώπη-Η συμβολή της Ελλάδας (Θ. Διαμανιόπουλος, Οικον. Τα­ χυδρόμος, 2/1/97) Συλλογικό: Ombudsman, ο Έλεγχος της Κακοδιοίκησης στην Ελλάδα και την Ευρώπη. (Σ. Ντάλης, Αυγή, 8/1/97) Θορώ Χ.Ντ.: Πολιτική Ανυπακοή (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 3/1/97), (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 13/1/97) Καγκαρλπσκι Μπ.: Παλινόρθωση στη Ρωσία. Γιαη απέτυχε ο Καπιταλισμός (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 370) Κινγκ Μ Α : Έ χω Έ να Όνειρο (Γ. Πλαχούρης, Δημοκρ. Λόγος, 5/1/97) Μπερνστάιν Ε.: Οι Προϋποθέσεις για το Σοσιαλισμό και τα Καθήκοντα της Σοσιαλδημοκρατίας (Θ. Γιαλκέτσης, Ελευθεροτυπία, 30/1/97) Ντελόρ Ζ.: Η Οντότητα ενός Ανθρώ­ που (Σ. Ντάλης, Αυγή, 26/1/97)

Ντήκον Μπ. και Άλλοι: Η Νέα Ανατο­ λική Ευρώπη. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της κοινωνικής πολιτι­ κής (Σ. Ντάλης, Αυγή, 8/1/97), (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 26/1/97) Ντομπρίνιν Α.: Εμπιστευτικά (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 14/1/97) Ό ουεν Νι.: Βαλκανική Οδύσσεια (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 14/1/97) Τουραίν Α.: Προς Σοσιαλιστές Ανοι­ χτή Επιστολή (Α. Πανταζόπουλος, Αυγή, 30/1/97) Φότεφ Γκ.: Κοινωνία των Πολιτών (Τ. Παππάς, διαβάζω, 370) Χόμπσμπαουμ Ε.: Η Εποχή των Άκρων. Ο Σύντομος Εικοστός Αιώνας 1914-1991 (Γ. Κόκκινος, Νέα Κοινωνιολογία, 22)

Οικονομία Γεωργακόπουλος Θ. & Τσακαλώτου Ε.: Οικονομικές Πολιτικές της Ευρωπαϊκής Έ νωσης (Σ. Χαλιώ­ ρης, Κέρδος, 28/1/97) Δημητριάδης Α.: Διοίκηση-Διαχείριση Έργου (Σ. Παππάς, Εξπρές, 31/1/97) Λεονιάρης Μ.Κ.: Γενικό Λογιστικό Σχέδιο (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 28/1/97) Νικολινάκος Μ.: Οι Δημόσιες Επιχει­ ρήσεις και το Ζήτημα της Ιδιωτικοποίη­ σης: Η Ελληνική Περίπτωση (Σ. Χα­ λιώρης, Κέρδος, 14/1/97) Ξένος Χ.Κ.: Ανάλυση-Ερμηνεία του Ελληνικού Λογιστικού Σχεδίου (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 14/1/97) Παναγιώτου Π.Κ.: Το Δικαίωμα προτί­ μησης στην αύξηση του Μετοχικού Κεφαλαίου Ανώνυμης Εταιρίας (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 21/1/97) Πουλάκης Δ. & Μαγιάτη-Γκούμα Αικ.: Κίνητρα Επενδύσεων (2 Τόμοι) (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 21/1/97) Σακκάς Δ.Α.: Το Διαρθρωτικό Πρό­ βλημα και ο Οικονομικός Προγραμ­ ματισμός στη Μεταπολεμική Ελλάδα (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 28/1/97) Σκούνιζος Θ.Α.: Περιφερειακή Οικο­ νομική Ανάλυση και Πολιτική (Σ. Χα­ λιώρης, Κέρδος, 21/1/97) Σκουιέλης Γ.Δ.: Ανεργία: Αίτια και Λύ­ σεις του (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 28/1/97)

Ναυτιλιακά-Ναυπηγική Βλάχος Π.: Προβλήματα και Π ροο­ πτικές της Ελληνικής Ναυπηγικής και Επισκευασπκής Βιομηχανίας (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 14/1/97) Γουλιέλμος Α.Μ.: Λειτουργική διαχεί­ ριση Ναυτιλιακών Επιχειρήσεων (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 14/1/97)

Εθνολογία Νακρατζάς Γ.: Η Στενή Εθνολογική Συγγένεια των Σημερινών Ελλή­ νων, Βουλγάρων και Τούρκων. Δυο Τόμοι (Δ.Ι. Μουρατίδης, Νέα Βήμα της Νάουσας, 16/1/97)

Δίκαιο Συλικάς Γ.Ι.: Η Υλικότητα των Έ ννομων Αγαθών στο Ποινικό Δί­ καιο (Η. Τεμπέλης, Νέα Κοινωνιολογία, 22)

Η ιστορία και η Παράδοση της Ελληνικής χερσονήσου του Σαλέ­ νιο στην Κάτω Ιταλία (Σ. Αποσιολίδης, Ελελυθεροτυπία, 2/1/97)

Λαογραφία Κομμητάς Σ.: Ελληνική ΜυθολογίαΜαντική, Μυστήρια, Εορτές, Αγώ­ νες, Ή ρω ες (Ο. Σελλά, Καθημερι­ νή, 5/1/97) Μαργαρίιης-Σκαλαίος Θ.: Η Σκάλα της Μεσσηνίας (Β. Δαμιανός, ΜεσσηνιακάΝέα, Ιαν. ’97)

Εκπαίδευση Παπάς Α.Ε.: Διδακτική Γλώσσας και Κειμένων. 3 Τόμοι (Κ.Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 370)

Τεχνολογία Αρντλεϊ Ν .: Ανακαλύπτω την Τεχνολογία (Ε. Γκίκα, Έθνος, 5/1/97)

Δημόσια Διοίκηση Θετικές Επιστήμες Σπανού Κ.: Το Πρόβλημα της Δη­ μόσιας Διοίκησης (Χ.Ζ. Καρανίκας, Οίκον. Ταχυδρόμος, 16/1/97)

Νταίηβις Π.: Είμαστε Μόνοι; (Ε. Ράης, διαβάζω, 370)

Τοπική Αυτοδιοίκηση

Τέχνη

Δαράκη Π.: Πολιτισμός και Τοπική Αυτοδιοίκηση (Κ. Νεοφώτιστος, Πολιτικά Θέματα, 17/1/97)

Γουλάκη-Βουτηρά Α., Καραδέλος Γ., Λάββας Γ.: Η Εκκλησιαστική Μαρμαρογλυπτική στις Κυκλάδες α­ πό τον 16ο ως τον 20ό Αιώνα (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 22/1/97) Δεληγιάννης Δ.: Μπουζιάνης (Σ. Ντάλης, Αυγή, 1/1/97), (Ν.Γ. Ξυδάκης, Madame Figaro, Ιαν. ’97)

ΟικολογίαΠεριβαλλοντολογία Σκούρτος Μ. & Σοφούλης Κ. (επιμ.): Η Περιβαλλοντική Πολιτική στην Ελλάδα: Ανάλυση του Περι­ βαλλοντικού Προβλήματος από τη σκοπιό των Κοινωνικών Επιστημών (Θ. Διαμαντόπουλος, Οικον. Τα­ χυδρόμος, 9/1/97), (Ν. Μολυβιάτης, Ριζοσπάστης, 16/1/97) Ζακάρ Α.: Πέντε Δισεκατομμύρια Άνθρωποι σ’ ένα Πλεούμενο (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 370) Εμπερλίν Τζ.Κ.: Εισαγωγή στην Οικο­ λογία (Σ. Ντόλης, διαβάζω, 370)

Κικέρωνας: Π ερί Φιλίας (Κ. Νεοφώ­ τιστος, Πολιτικά Θέματα, 17/1/97)

Εθνολογία

Ανθολογίες

Απρίλε Ρ.: Η Ελλάδα του Σαλένιο.

Ρηγόπουλος Γ.: Είναι κάτι Καράβια,

Γλώσσα Κλαίρης Χρ. & Μπαμπινιώτης Γ.: Γραμματική της Νέας Ελληνικής (X. Χαραλαμπάκης, Καθημερινή, 28/1/97)

Κλασική Φιλολογία

φαντάσματα (Σ. Χρυσοστομίδης, Αυγή, 1/1/97) Τουμανίδης Χρ. (επιμ.): Ανθολογία Ελληνικού Χάίκού (X. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 370) Φάις Μ.: Ύστερο Βλέμμα (Κ. Καλημέρης, διαβάζω, 370) Σιμπή I.: Μια Ανθολογία της Ισραηλινής Ποίησης. Από την Εθνική στην Προσωπική Ποίηση (X. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 370)

Ποίηση Βέλτσος Γ.: Ανυπόγραφο (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 24/1/97) Βλαβιανός X.: Adieu (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 14/1/97) Γαζούλης Ν.: Λάμφεις ενός Απογεύ­ ματος (Γ. Καραβίδας, Ριζοσπάστης, 30/1/97) Γεωργαλά-Πριόβολου Σ. (επιμ.): Carmina Burana-Veris et Amoris (Ε. Παλαιολόγου, Crash, Ιαν. ’97) Δρογκάρη Μ.: Ελεγος «ΙΧΩΡ» (Ν. Αποσιολοπούλου, Ριζοσπάστης, 9/1/97) Ζερβός Τ.: Προσωπογραφίες ή το Με­ σιανό Κατάρτι (Π. Μπουκάλας, Καθη­ μερινή, 21/1/97) Κακουλίδης Γ.: Μονσινιόρ (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 14/1/97) Καλοκύρης Δ.: Η Αργοναυπκή Εκστρατεία (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 14/1/97) Καναβούρης Κ.: 'Οταν το Κρύο (X. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 370) ΚούσουλαςΛ.: Νέα Ποιήματα (Α. Σταμάτης, Διαβάζω, 370) Λάίνά Μ.: Έ να Κλεφτό Φιλί (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 29/1/97) Λεβίδης Α.: Στις Εκβολές των Οραμά­ των (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 25/1/97) Μάρκογλου Π.: Έσχατη Υπόσχεση (Α. Σταμάιης, διαβάζω, 370) Παπαδάκη Α.: Η Άγρυπνη των Ουρα­ νών (Γ. Κουβαράς, Καθημερινή, 21/1/97) Παπαδόπουλος Θ.: Τα Παράταιρα Ποιήματα (Κ Βαλέτας, Ραδιοτηλεό­ ραση, 18/1/97) Παπαθανασίου-Καραπάνου Ν.: Ανυπότακτες Μνήμες (Κ.Ι. Βαλαβά-· νης, Ελεύθερη Ώρα, 8/1/97)

Μ τίο

Παπανικολάου Ε : Εξκάλιμπερ (Γ. Σιδέρης, Ριζοσπάστης, 23/1/97) Πόγκας Μ.: Η Τελευταία Πράξη (Φ. Ζαμπαθά-Παγουλάτου, Ριζοσπάστης, 18/1/97) Ρπσώνης Κ.: Φωτισμένο Εργοστάσιο (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 19/1/97) ' Σαχτούρης Μ.: Έκτοτε (Δ. Κούρτοβικ, ΤαΝέα, 14/1/97), (Β. ΧατζηΒασιλείου, Ελευθεροτυπία, 15/1/97) Τζούλης Θ.: Και Γάμον Έβρου του Ποταμού (Δ. Κουρτοθικ, Τα Νέα, 14/1/97) Υδραίος Π.Ν.: Τρίχορδα (Χάι-Κάι) (Δ. Ζαδές, Εξόρμηση, 12/1/97) Φωσπέρης Α.: Η Σκέψη ανήκει στο Πένθος (Β. Χατζήβασιλείου, Ελευθε­ ροτυπία, 8/1/97) Χατζόπουλος Θ.: Στον Ή λιο Μοίρα (Δ. Κούρτοβικ, ΤαΝέα, 14/1/97) Χιόνη^Α.: Ο Ακίνητος Δρομέας (Δ. Κουρτοβικ, 14/1/97) Ρεμπό Α.: Μια Εποχή στην Κόλαση (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 12/1/97)

Πεζογραφία Αρβανίτη-Σωτηροποάλου Μ.: Ονεί­ ρου Απατηλότερα (Δ. Σιατόπουλος, Εστία, 7/1/97) Αρκουδέας Κ.: Και Πρόσεχε μην Πε­ τρώσεις (Γ. Πλαχοΰρης Δημοκρ. Λό­ γος, 5/1/97) Γάτου Ν.: Ωραία μου Δάφνη (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 14/1/97) Γκέρτσου-Σαρρή Α.: Μ’ ενάντιους α­ νέμους (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 12/1/97) Ζαρόκωσια Κ.: Το Καθαρό Χάδι (Δ. Κουρτοβικ, ΤαΝέα, 7/1/97) Ζέη Α.: Νεανική Φωνή (Τ. Καρλατή­ ρα, Πυξίδα, 17/1/97) Καββαδίας Ν.Α.: Το Ξαφνικό (Φ. Φι­ λίππου, Αντί, 7/1/97) Καλιγάς Π.: Θάνος Βλέκας (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 4/1/97) Καραϊτίδη Ε : Ονειρεύομαι πως Γλύ­ τωσα (Τ. Δανέλλη, Ριζοσπάστης, 30/1/97) Καρακατσάνη Ρ.: Έξω απάτη «Σόνια» στις Επτά (ΕΓκίκα, 12/1/97) Καραμολέγκου Σ.: Η Μοναξιά της Αφροδίτης (Ε. Γκίκα, Έθνος, 26/1/97), (Ρ. Ζιλμπέρτα, Πυξίδα, 17/1/97), (Μ. Μπηζιλέκης, Exodos,

Μ τίο

17/1/97), (Νι. Πιέρρου, Είναι, 14/1/97) Κοεμτζής Ν.: Το Μακρύ Ζεϊμπέκικο (Τ. Καρλατήρα, .Πυξίδα, 3/1/97) Κονδυλάκης I.: 'Οταν ήμουν Δάσκα­ λος και άλλα διηγήματα (Γ.Ν. Μπα­ σκόζος, Εξπρές, 5/1/97) Κονιολέων Κ : Σιγανά, σιγανά πατώ τη γη (Π. Μηλιώρη, Αυγή, 26/1/97) Κορρές Μ.: Φυλής 3806 (Γ. Μαντζουράνης, Αυγή, 19/1/97) Κουμανταρέας Μ.: Η Μυρωδιά τους με Κάνει να Κλαίω (Δ. Μάργαρης, Status, Ιαν. ’97), (Β. Χαιζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 22/1/97) Λαδιά Ε : Η Θητεία (Κ Νεοφώησιος, Πολιτικά Θέματα, 17/1/97) Λεονάρδος Γ.: Οι Εραστές της Γης (Δ. Κουρτοβικ, ΤαΝέα,28/1/97) Λιαρουτσος Μ.: Των εν ερημίαις και όρεσι (Κ Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 11/1/97), (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπά­ στης, 9/1/97) Μανοΰσος Ο.Ν.: Ο Γιος της Ζαχαρέ­ νιας: Ο Ανωγειανός γιατρός Ν. Μανοΰσος και η Εποχή του (Φ.Ι. Ιερωνυμίδης, Αντί, 7/1/97) Μαρουλέτη Λ.: Αριάδνη Ιέρεια της Κυπρογένειας (Θ. Ποτήρη, Οικον. Ταχυδρόμος, 2/1/97) Μητσάκης Μ.: Αυιόχειρ (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 12/1/97 & 19/1/97), (Μ. Σουλιώτης, Βήμα, 19/1/97) Μιισοτάκη Κ: Hora Mirabilis (Δ. Κουρτοβικ, ΤαΝέα, 7/1/97) Μιχαλοπούλου Α.: Γιάντες (Β. Κουκίου, Γυναίκα, Ιαν. ’97) Μουτάφης Γ.: Πεζά (Κ Βαλέτας, Ρα­ διοτηλεόραση, 4/1/97) Μπακόλας Ν.: Η Ατέλειωτη Γραφή του Αίματος (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 5/1/97), (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 26/1/97) Μπαλτά I.: Η Μητέρα της Νύχτας (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 15/1/97) Μπρουνιάς Γ.: Απόσπασμα (Νίκη Κώτσιου, διαβάζω, 370) ΝόλλαςΔ.: Τα Θολά Τζάμια (Δ. Κούρτοβικ, ΤαΝέα, 7/1/97) Οικονόμου Ντ.: Περίπτωση Μολότωφ (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 28/1/97) Παπαδημητρακόπουλος Η.Χ.: Ροζαμούνδη (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα,

7/1/97), (X. Παπαγεωργίου, διαβά­ ζω, 370) Παπαδημητρίου Μ.: Αψινθος ο Πι­ κρός (Φ. Φιλίππου, Αντί, 3/1/97) Παπάκου Β.: Αλεξάνδρα (Ντ. Πιέρ­ ρου, Είναι, 7/1/97) Πίκη Μ.: Το Δάσος με τις κομμένες πλεξούδες (Μ. Κονιολέων, Αυγή, 1/1/97) Πιπεροπούλου Κ: Στον Αστερισμό της Ελένης (Ε. Σαραντίτη, Ελευθερο­ τυπία, 15/1/97) Ρόκος Κ.: Έ να ς Επικίνδυνος Γλύ­ πτης (Τ. Καρλατήρα, Πυξίδα, 3/1/97) Σιώτης Νι.: Ταις Πρεσβείαις (Κ Μουρσελάς, διαβάζω, 370) Σουρούνης Α.: Μισόν Αιώνα Ανθρω­ πος (Δ. Κούρτοβικ, ΤαΝέα, 7/1/97) Συλλογικό: Χρυσός και Χρυσομηλιγγάτος. Δέκα Αφηγήματα για τον Αλέξ. Παπαδιαμάντη (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 370) Τσαλίκογλου Φ.: Η Κόρη της Ανθής Αλκαίου (Γ. Τσιώλης, Βήμα, 26/1/97) Τσιαμπούσης Β.: Χερουβικά στα Κε­ ραμίδια (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 7/1/97), (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 19/1/97), (Χρ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 19/1/97) Χαριομαισίδης X.: Κιθαρίσιας σε Τα­ βέρνα (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 370) Χατζή Τ.: ΦοίΒη, Το Βιβλίο της Οίησης και της Μωρίας (Π. Ψυχογιού, Account, 9/1197) Ψαράκης Τ.Δ.: Ο Λόφος με τους Υπνοβάτες (X. Παπαγεωργίου, διαβά­ ζω, 370) Ψιλοπούλου Α.: Ψάχνοντας για τη Μάνικα (Γ. Ευσταθίου, Γυναίκα, Ιαν. ’97) Αϊντους Τζ.: Ο Brio αγαπά την Τζέραλντιν (Κ Νπνόπουλος, διαβάζω, 370) Ακρόινι Π.: Ο Νταν Λίνο και η Κωμω­ δία του Τρόμου (Κ. Νπνόπουλος, δια­ βάζω, 370) Άτγουντ Μ.: Μάη Γάτας (Π. Ψυχο­ γιού, Account, 9/1/97) Βαλντές Ζ.: Το Καθημερινό Τίποτα (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 17/1/97) Βολταίρος: Η Πριγκίπισσα της Βα­ βυλωνίας (Θ. Παπανικολάου, Κέρ­ δος, 28/1/97) Βολφ Κ: Μήδεια-Φωνές (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 21/1/97), (Γ. Πλα-

χούρης, Δημοκρ. Λόγος, 5/1/97) ΖανιέφσκιΑ.: Ο Αρουραίος (X. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 370) Ιμπαργκουενγκόίπα X.: Δυο Εγκλή­ ματα (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 370) Ιρβινγκ Τζ.: Ο Γιος του Τσίρκου (Δ.Ι. Μουρατίδης, Νέο Βήμα mg Νάουσας, 10/1/97) Κάποτε Τ.: Εν Ψυχρώ (Σ. Χρυστομίδης, Αυγή, 1/1/97) Καρκατέρα Λ.: Οι Εκδικητές (Κ Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 25/1/97) Κερ, Φ.: Γκριντάιρον (Π. Ψυχογιού, Account, 23/1/97) Κιυγκ Σ.: Το Κοράκι (Β. Ραπτόπουλος, Κλικ, Ιαν. ’97) Κόνραντ Τζ.: Ιστορίες της Αγρυ­ πνίας (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 7/1/97) Λέσσινγκ Ντ.: Αγάπη Ξανά (Ε. Γκίκα, Έθνος, 19/1/97) Μαν Κ.: Λούντδιχ (Π. Κουνενάκη, Κα­ θημερινή, 26/1/97), (Μ. Φάις, Ελεύθε­ ρος Τόπος, 26/1/97) Μαν X.: Η Βασίλισσα της Κύπρου (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 16/1/97) Μανσέτ Ζ.Π.: Ττ λόύκι!/Νάδα (Τ. Βασιλειάδου, Επενδυτής, 3/1/97), (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 10/1/97) Μαντέλ X.: Αλλαγή Κλίματος (Ε. Αηοστολοπούλου, Καθημερινή, 26/1/97) Μαχφούζ Ν.: Τα Παιδιά του Γκεμπελάουι (Σ.Ι. Καργάκος, Οίκον. Τα­ χυδρόμος, 9/1/97), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 29/1/97) Μεντόθα Ε.: Στα Χρόνια της Πλημμύ­ ρας (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 7/1/97) Μοριέ Δ. ντι: Η Ταβέρνα της Τζαμάικα (Κ Ντινόπουλος, διαβάζω, 370) Μοτρακάμι X.: Σκληρή Χώρα των Θαυμάτων και το Τέλος του Κόσμου (Ε. Γκίκα, Έθνος, 12/1/97) Μπέιν Ε.Μ.: Ειδύλλιο (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 10/1/97) Μπρόνσον Π.: Οι Κανονιέρηδες (Π. Ψυχογιού, Account, 23/1/97) Νταριεσέκ Μ.: Μεταμορφώσεις (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 21/1/97), (Γ. Πλαχούρης, Δημοκρ. Λόγος, 5/1/97) Νπ'κενς Κ.: Το Παλαιοπωλείο (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 21/1/97) Ντότλ Ρ.: Το Βαν (Μ. Μπττζελίκης, Exodos, 10/1/97), (Ντ. Πιέρρου, Ειναι, 14/1/97) ΝτυράςΜ.: Τελεία και Παύλα (Δ. Τσα-

τσούλης, διαβάζω, 370) 'Ογκαστ Τζ. & Χάμσερ Τζ.: Γεννημέ­ νοι Δολοφόνοι (Δ. Μάργαρης, Status, Ιαν. ’97) Ουίλιαμς Τ.: Η Νύχτα Ιγκουάνα και άλλα Διηγήματα (Φ. Λάδης, Αδέ­ σμευτος Τύπος, 19/1/97), (Τ. Μενδρά­ κος, Αυγή, 12/1/97), (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 5/1/97) Παβέζε Τα: Ο Κύριος Πέτρος (Φ. Λά­ δης, Αδέσμευτος Τύπος, 19/1/97) Πίλτσερ Ρ.: Ο Γυρισμός (Σ. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, Ιαν. ’97) Ράιμο Τ.: Ο Νάνος Αστρονόμος (Α. Βασιλάκου, Έξυπνο Χρήμα, 18/1/97) Ρανσμάγερ Κ: Morbus Kitahara (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 14/1/97) Ρέντελ Ρ.: Ο Άρχονταςτων Βάλτων (Κ Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 18/1/97), (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 10/1/97) Ρούλφο X.: Πέδρο Πάραμο (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 370) Ρούσντι Σ.: Ο Τελευταία Στεναγμός του Μαυριτανού (Σ.Ι. Καργάκος, Οί­ κον. Ταχυδρόμος, 9/1/97) Σιλντς Κ: Τα Πέτρινα Ημερολόγια (Σ. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, Ιαν. ’97), ((Σ.Ι. Καργάκος, Οίκον. Ταχυδρόμος, 2/1/97), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε­ ροτυπία, 15/1/97) Σουίφτ Γκ.: Ο Καταστηματάρχης (Πυξίδα, 3/1/97) Φερναντέθ-Σάντος X.: Οι Καβαλάρη­ δες της Αυγής (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 7/1/97) Φιτουσί Μ.: Μια Τρομερή Ευτυχία (Σ. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, Ιαν. ’97) Χάγκαρντ Ρ.: Οι Θησαυροί του Σολομώντα (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 19/1/97)

Μελέτη Βλαβιανού Α.: Τα Φυλλάδια του Γ. Ιωάννου (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 26/1/97) Κοτρόγιαννος Δ.: Το Πρόβλημα της Εθελοδουλείας. Κριτική και Ερμη­ νευτική Προσέγγιση στο «Λόγο περί Εθελοδουλείας» του Etienne de la Boetie (Ν. Σεβαστάκης, Καθημερινή, 26/1/97) Μαγκλιβέρας Δ.: Η Νεοελληνική Κοι­ νωνία του 20ού Αιώνα μέσα από το Μυθιστόρημα (Γ.Ν. Μπασκόζος,

Εξπρές, 5/1/97) Φιλίππου Φ.: Ο Πολπικός Νίκος ΚαβΒαδίας (Σ. Ντάλης Αυγή, 19/1/97) Χαλαζιάς Χ.Η.: Χαρίλαος Τρικούπης. Ο Μεγάλος Οραμαπστής (Γ.Ν. Μπα­ σκόζος, Εξπρές, 26/1/97) Άντλερ Μ.: Ο Αριστοτέλης για Όλους (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 11/1/97) Μπαηστίνι Υ.:'Σαπφώ (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 11/1/97), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 8/1/97) Σεντ Ε.: Κουλτούρα και Ιμπεριαλισμός (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 5/1/97), (Π. Ψυχογιού, Account, 30/1/97)

Δοκίμιο Αργυρίδης Μ.: Το Παιδικό Λογοτε­ χνικό Βιβλίο ως βοηθητικό μέσο δι­ δασκαλίας (Γ. Παπαδάτος, Η Λέσχη των Εκπαιδευτικών, No 16) Μυταράς & ΑΣΚΤ: Το Μοντέλο της βίας (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 12/1/97) Σαββίδης Α.Γ.Κ.: Βυζάντιο-Μεσαιωνικός Κόσμος-Ισλάμ (Κ Κοκκορογιάννης, Ιστορία, 343) Σβορώνος Ν.: Το Εμπόριο της Θεσ­ σαλονίκης τον 18ο Αιώνα (Σ. Ντάλης, Αυγή, 12/1/97) Σταμάτης Γ. (επιμ.): Για μια Κριτική των Κοινωνικών Επιστημών (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 19/1/97) Συλλογικό: Έ νας Νέος Κόσμος γεν­ νιέται: Η Εικόνα του Ελληνικού Πολι­ τισμού στη Γερμανική Επιστήμη του 19ου Αιώνα (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεό­ ραση, 18/1/97) Τριβιζάς Σ.: Το Σουρεαλιστικό Σκάνδαλο-Χρονικό της Υποδοχής του Υπερρεαλιστικού Κινήματος στην Ελλάδα (Λ. Λυχναρά, Βήμα, 12/1/97) Φιοραβάντες Β.: Αρνητική Πολιτισμι­ κή Πράξη (Δ. Χοροσκέλης, Νέα Κοινω\/ιολογία, 22) Φιοροβάντες Β. & Γ. Γκλάβος: Αφαί­ ρεση, Τραγικότητα, Μοντερνισμός (Γ. Μοσχόπουλος, Νέα Κοτνωνιολογία, 22) Ψυχοπαίδης Γ.: Τα Κάτω Ακρα (Δ. Μάργαρης, Status, Ιαν. ’97) Γκρέι Τζ.: Άντρες και Γυναίκες (Ε. Γκί­ κα, Έθνος, 12/1/97) Λεβί-Στρως Κ : Κοιτάζω, Ακούω, Δια-

βάζω (Δ. Ρουμποάλα, Έθνος, 13/1/97) Μπήτον Ρ.: Εισαγωγή σιη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 10/1/97) ΜπόρντμανΤζ. &ΓκρίφινΓ. (επιμ.): Η Ελλάδα και ο Ελληνιστικός Κόσμος (Κ. Κωστίου, Καθημερινή, 12/1/97) Παζ Ο.: Η Διπλή Φλόγα. Έρωτας και Ερωτισμός (Ε. Μαχαίρα, Επενδυτής, 11/1/97), (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 5/1/97) Ρομιγί Ζ. ντε: Η Ελληνική Τραγωδία στο Πέρασμα του Χρόνου (Θ. Πάγκαλου-Ζερβοό, Ιστορία, 343), (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 5/1/97) Συλλογικό: Το Αισθητικό και το Πολιτικό-Ανθολογία κειμένων από την Cobra στην Καταστασιακή Διεθνή (Ε. Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, 8/1/97) Φράι Ν.: Η Ανατομία της Κριτικής (Γ. Μανιζουράνης, Αυγή, 1/1/97), (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 5/1/97) Π α ιδ ικ ά Αλεξανδράκη Α.: Εφτά Σκύλοι, όλοι φίλοι (Γ. Παπαδάτος, Η Λέσχη των Εκπαιδευτικών, No 16) Γιαγιζής Γ.: Οι Ευτυχισμένες Γάτες (Γ. Πλαχουρης, Δημοκρ. Λόγος, 12/1/97) Ιορδάνου Σ.: Ό λα τα Σύννεφα δεν έ­ χουν βροχή (Γ. Πλαχουρης, Δημοκρ. Λόγος, 12/1/97) Καλιότσος Π.: Έ να Σακί Μαλλιά (Γ. Παπαδάτος, Η Λέσχη των Εκπαιδευτι­ κών,No 16) Κοντολέων Μ.: Τα Φαντάσματα της Σοφίτας (Γ. Πλαχουρης, Δημοκρ. Λό­ γος, 12/1/97) Ααουτάρη-Γκρπζάλα Α.: Ο Ταξιδευτής της Αγάπης και της Ειρήνης (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 29/1/97) Μοντέλου Ε : Ξέρει ο Καιρός... (Γ. Πα­ παδάτος, Η Λέσχη των Εκπαιδευτι­ κών, No 16) Μάστορη Β.: Ποά πήγε το Φεγγάρι α­ πόψε; (ΚΔ. Μαλαφάνιης, διαβάζω, 370) Μήτσορα Μ .:Ό 'Ηλιος Δάω (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 28/1/97) Παπαδοπουλου Β.: Γεια Χαρά (Γ. Δημοκρ. Λόγος, Πλαχουρης, 12/1/97)

Πατεράκη Γ.: Με Τεντωμένο Αυτί (Γ. Πλαχουρης, Δημοκρ. Λόγος, 12/1/97) Σακκά-Νικολακοπουλου Ν.: Από τη Μυθολογία των Λαών (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 29/1/97) Σαραντίτη Ε.: Κάποτε ο Κυνηγός... (Γ. Παπαδάτος, Η Λέσχη τωνΕκπαιδευτι­ κών,No 16) Σολωμοά Β.: Οι Περιπέτειες του Μι­ κρού Λιλ (Σ.Ι. Καργάκος, Οίκον. Τα­ χυδρόμος, 2/1/97) Συλλογικό: Το Μελισσάκι Μπάγκυ Μελάκι/Το Λυκάκι που το ’λέγαν Σοφοκλή/Η Περιπέτεια της Δροσούλας/Η Ιστορία της Χιονούλας (Ε. Γκίκα, Έθνος, 12/1/97) Τριβιζάς Ε.: Ο Ταξιδιώτης και η Μαργαρίτα (Κ.Δ. Μαλαφάνιης, δια­ βάζω, 370) Χατζηβασιλείου Β.: Τα Μυστικά της Γης (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 370), (Γ. Πλαχουρης, Δημοκρ. Λόγος, 12/1/97) Χουζούρη Ε.: Ο Αναποδιάρης (Γ. Πα­ παδάτος, Η Λέσχη των Εκπαιδευτι­ κών, No 16) Μιράιγ Μ.: Κυνηγός Αινιγμάτων (Μ. Κοντολέων, Καθημερινή, 14/1/97) Νταλ R: Ντάνι, ο Πρωταθλητής του Κόσμου (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 370) Φάιν Α.: Ο Γουρλομάτης (Γ. Παπαδά­ τος, διαβάζω, 370) Θ έατρο Μάρλοου Κ.: Εδουάρδος Β’ & Η Σφαγή των Παρισίων (Β. Δαλακούρα, Καθημερινή, 14/1/97) Πούχνερ Β.: Δραματουργικές Αναζη­ τήσεις (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 370) Σαίξπηρ Ο.: Ρωμαίος και Ιουλιέια (Δ. Σταμάτης, διαβάζω, 370) Ισ τορία Αναστασιάδης Γ.: Ανεξάντλητη Π ό­ λη (X. Νάνου, Αγγελιοφόρος, 11/1/97) Αργυρόπουλος Π.Ι.: Αναμνήσεις. Το Ζήτημα του Ναυτικού, Η Εξέγερση στο Γουδί, ο Διχασμός 1900-1916 (Η. Τε­ μπέλης, Νέα Κοινωνιολογία, 220) Βερέμης Θ. & Δραγούμης Μ.: Historical Dictionary of Greece (Γ.Π.

Μαλούχος, Οίκον. Ταχυδρόμος, 16/1/97) Βλασσόπουλος Ν.Σ.: Η Ναυτιλία των Ιονίων Νήσων (1700-1864) (Τζ. Χαρλαύτη, Βήμα, 12/1/97) Δρογίδης Δ.: Θεσσαλονίκη 18971997 (X. Νάνου, Αγγελιοφόρος, 11/1/97) Εκδόσεις Γκοβόστη: Απάντηση στην Πυραμίδα 67 του Ρένου (Λ. Πετμεζάς, Ελ. Ώρα, 12/1/97) Ενεπεκίδης Π.Ε.: Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ελλάδος (Δ.Ι. Μουρατίδης, Νέο Βήμα της Νάουσας, 23/1/97) Καργάκος Σ.Ι.: Ο Εθνομάρτυς Χρυσό­ στομος, Μητροπολίτης Σμύρνης, ο «Περίβλεπτος» (Δ. Στεργίου, Οίκον. Ταχυδρόμος, 2/1/97) Καρζής Θ.: Η Παιδεία στην Αρχαιότη­ τα (Ε. Γκίκα, Έθνος, 26/1/97) Κουλούρη X.: Μύθοι και Σύμβολα μιας Εθνικής Επετείου (Σ. Χρυσοσιομίδης, Αυγή, 1/1/97) Κρεμμυδάς Β.: Έ μποροι και Εμπο­ ρικά Δίκτυα στα Χρόνια του Εικοσιένα (Τζ. Χαρλαύτη, Βήμα, 12/1/9.7) Μηχιώτη X.: Οι μπαρουτόμυλοι του Μαυρίλου (1700-1914). Ο Τόπος, οι Άνθρωποι, η Ιστορία (Σ. Χρυσοσιομίδης, Αυγή, 1/1/97) Μπίρης Κ: Αρβανίτες, Οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού (Ο. Σελλά, Κα­ θημερινή, 26/1/97) Ομάδα Ενάντια στη Λήθη: Κυριαρχία και Κοινωνικοί Αγώνες στον «Ελλαδικό Χώρο» (Κ. Κοκκορογιάννης, Ιστο­ ρία, 343) Παπαρήγας ©.: Ο Δεύτερος Παγκό­ σμιος Πόλεμος (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτη­ λεόραση, 25/1/97) Πικρός Ι.Π.: Τουρκικός Επεκτατισμός (Δ. Μάργαρης, Status, Ιαν. ’97) Σαββίδης Α.: Οι Τούρκοι και το Βυζά­ ντιο Τόμος A1 (Κ. Κοκκορογιάννης, Ιστορία, 343), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 22/1/97) Σβορώνος Ν.: Το Εμπόριο της Θεσ­ σαλονίκης τον 18ο Αιώνα (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 7/1/97) Συλλογικό έργο: Δεκέμβρης του ’44 (Τ. Παππάς, διαβάζω, 370) Τζαμτζής Α.Ι.: Τα Ελληνικά Υπερωκε­ άνια 1907-1977 (Τζ. Χαρλαύτη, Βή­ μα, 12/1/97) Τζερμιάς Π.: Στο Σταυροδρόμι της

Ιστορίας (Σ. Παπασπηλιόπουλος, Οίκον. Ταχυδρόμος, 9/1/97) Τομανάς Κ: ΚαΜιτεχνική Κίνηση στη Θεσσαλονίκη (X. Νάνου, Αγγελιοφό­ ρος, 11/1/97) Φαράκος Γ. (επιμ.): Δεκέμβρης του ’44. Νεώτερη Έρευνα-Νέες Προοπτι­ κές (Σ. Παπασπηλιόπουλος, Οίκον. Ταχυδρόμος, 30/1/97) Χρυσός Ε. (επιμ.): Ένας νέος κόσμος γεννιέται. Η Εικόνα του Ελληνικού Πολιτισμού στη γερμανικό επιστήμη κατά το 19ο αιώνα (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 1/1/97) Κρεσπέλ Ζ.Π.: Η Καθημερινή Ζωή στη Μονμάρτη του Πικάσο (Ε. Γκίκα, Έθνος, 26/1/97) Λούις Μπ.: Οι Άραβες στην Ιστορία (Τ. Καρλατήρα, Πυξίδα, 17/1/97) Μάγερ Χ.Φ.: Η Αναζήτηση. Ανθρώπι­ να Πεπρωμένα στον Ελληνικό εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα 1941-1944 (Κυρ. Ντελόπουλος, Καθημερινή, 14/1/97) Μπαίηνς, Ν.Χ. & Μος, Χ.Στ.: Βυζάνπο-Εισαγωγή στο Βυζαντινό Πολιτι­ σμό (Κ. Βαλέιας, Ραδιοτηλεόραση, 4/1/97) Μπισκάρνπ Α.: Αρχαίο Ελληνικό Δί­ καιο (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 370) Σαλλ Κ.: Η Άλλη 'Οψη της Αρχαιότη­ τας, Ο Υπόκοσμος (X. Καργάκος, Οί­ κον. Ταχυδρόμος, 23/1/97), (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 26/1/97) Χάροντ-Ιγκλς Σ.: Εγώ η Βικτωρία (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 19/1/97), (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 20/1/97)

Μαρτυρίες Καρανικόλας Δ.Γ.: 3.000 Ώ ρ ες Αγωνίας (Το Ημερολόγιο ενός Δη­ μοσιογράφου), (Δ. Γιάκος, Εξόρμη­ ση, 5/1/97) Μάτσας Ν.: Η Αγρια Τρυφερότητα της Εφηβείας-Ημερολόγιο ενός εφήβου στον Εμφύλιο (Δ. Σιατόπουλος, Εστία, 9/1/97) Ναχμία Ν.: Έ να Παιδί στο Γκέτο της Θεσσαλονίκης (Τ. Καρλατήρα, Πυξί­ δα, 17/1/97), (Ο. Παπανικολάου, Κέρ­ δος, 21/1/97) Νικολάου Μ.: Τέσσερα Χρόνια και Τέσσερις Μήνες(Σ. Χρυσοσιομίδης, Αυγή, 1/1/97) Παπουτσής Κ: Το Μεγάλο Ναι-Η

Υπόθεση Κώστα Γεωργάκη (Φ. Λα­ δής, Αδέσμευτος Τύπος, 26/1/97) Πεπελάσης Α.: Στην Ακρη του Αιώνα (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 12/1/97) Σκούριης Σ.: Ώσπου να Ξημερώσει (Σ. Χρυσοσιομίδης, Αυγή, 1/1/97) Σταϊκίδης Α.: Παλιές Ιστορίες και Ανα­ μνήσεις από την Κωνσταντινούπολη (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 12/1/97) Σύλλογος Πολιτικών Εξόριστων Γυναικών: Γυναίκες Εξόριστες στα Στρατόπεδα του Εμφυλίου (Τ. Βασιλειάδου, Επενδυτής, 25/1/97) ΤόλιαςΓ. (επιμ.): Ο Πυρετός των Μαρ­ μάρων 1800-1820. Μαρτυρίες για τη λεηλασία των Ελληνικών Μνημείων (Β. Χατζήβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 8/1/97) Καμπάν Π.: Ποιος Σκότωσε τον Βικέ­ ντιο Βαν Γκογκ (Ο. Σελλά, Καθημερι­ νή, 12/1/97) Ρονιρίγκεζ Μπ. Μ.: Οι Επιζήσαντες Σύντροφοι του Τσε (Γ. Πλαχούρης, Δημοκρ. Αόγος, 5/1/97)

Αυτοβιογραφία Δέλτα. Π.: Αναμνήσεις 1921 (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 12/1/97), (Δ. Χουλιαράκης, Marie Claire, Ιαν. ’97) Παπαθανασίου Α.: Σελίδες Μνήμης (Τ. Καρλατήρα, Πυξίδα, 17/1/97) Πεπελάσης Α.: Στην Άκρη του Αιώνα (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 5/1/97) Σαμαράκης Α.: 1919- (Ε. Γκίκα, Έθνος, 5/1/97), (Σ.Ι. Καργάκος, Οί­ κον. Ταχυδρόμος, 2/1/97) Χατζηκυριάκος-Γκίκας Ν.: Το Χαλί ό­ που παίζαμε ήτανε Κόκκινο (Π. Κουνενάκη, Καθημερινή, 5/1/97) Άνιαμς Τζ.: Πριν Ξημερώσει (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 5/1/97), (Γ. Πλα­ χούρης, Δημοκρ. Αόγος, 5/1/97), (Σ. Τριανιαφύλλου, διαβάζω, 370) Έβερετ Ε.: Σελίδες Ημερολογίου (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 26/1/97) Μόρισον Μπ.: Και πότε είδες για τε­ λευταία φορά τον Πατέρα σου; (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 12/1/97)

Βιογραφία Μανούσος Ο.: Ο Γιος της Ζαχαρέ­ νιας, ο Ανωγειανός Γιατρός Νικό­

λαος Μανούσος και η Εποχή του (Χ.Ζ. Καρανίκας, Οικον. Ταχυδρό­ μος, 30/1/97) Μαρτίνεζ Τ.Ε.: Σάντα Εβίια (Α. Τσόλκα, Επενδυτής, 18/1/97) ΝπζόΒν Οριίς Α.: Εβίτα (Α. Τσόλκα, Επενδυτής, 18/1/97) Πος Α.: Εβίτα Περόν. Το Πάθος της (Τ. Καρλατήρα, Πυξίδα, 3/1/97), (Α. Τσόλκα, Επενδυτής, 18/1/97)

Ταξιδιωτικά Γεωργουσόπουλος Κ.: Ελλαδογραφία, μια Λυρική Γεωγραφία (Γ. Δημοκρ. Αόγος, Πλαχούρης, 12/1/97) Νοτόν Α. & Τ.: ©εσσαλία-Τρίκαλα, Καλαμπάκα, Καστράκι/Μοναστήρια της Αττικής και της Βοιωτίας (Ο. Σελ­ λά, Καθημερινή, 5/1/97) Μπελ Α.: Ταξίδι στην Ελλάδα (18611874) (Δ. Κανελλόπουλος, Μεσσηνιακά Νέα, Ιαν. ’97) Πουκεβίλ Φ.: Στερεά Ελλάδα,. ΑτιικήΚόρινθος/Ήπειρος/Μακεδονία-Θεσσαλία (Ε. Γκίκα, Έθνος, 5/1/97)

Λευκώματα Εγγονόπουλος Ν.: Σχέδια και Χρώ­ ματα (Ε. Αρανίτσης, Ελευθερο­ τυπία, 29/1/97), (Ν.Γ. Ξυδάκης, Madame Figaro, Ιαν. ’97) Εκδόσεις Ιτανός: Αρχαία θέατρα (... θέατρα θέας άξια...) (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 5/1/97) Η Θεσσαλονίκη του 18ου Αιώνα (X. Νάνου, Αγγελιοφόρος, 11/1/97), (Σ. Νιάλης, Αυνή, 12/1/97), (Δ. Ρουμπού­ λα, Έθνος, 7/1/97) Ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρ­ χείου (Σ. Νιάλης, Αυγή, 1/1/97) Ιωάννινα 1890-1950 (Κ Βαλέιας, Ρα­ διοτηλεόραση, 4/1/97), (Σ. Ντάλης, Αυγή, 1/1/97) Καμαρούλιας Δ.: Τα Μοναστήρια της Ηπείρου Τόμος 2ος (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 22/1/97) Κεφάλα Σ.: Του Πολέμου και της Κα­ τοχής (Τ. Βασιλειάδου, Επενδυτής, 25/1/97) ΦουσιάνοςΓ.: 100+7 (Τζ. Χαρλαύιη, Βήμα, 12/1/97) Χατζηδημητρίου Τζ.: Το Άγιο Νερό-

Μ τίο

Ιαματικές Πηγές της Λέσβου (X. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 370) Λούβρο: Μια Επίσκεψη (Ε. Ράης, δια­ βάζω, 370)

νία (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 370), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 22/1/97)

Φιλοσοφικά Ανέκδοτα (Δ. Γιάκος, Εξόρμηση, 12/1/97),

Άρθρα-Κείμενα Βιβλιοδεσία

Μουσική Συλλογικό: Παραδοσιακά Κρουστά Ό ργανα (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 370) Φιλόπουλος Γ.: Σπουδή στη Μουσι­ κή Βιβλιογραφία της Ελληνικής Πολυφωνικής Εκκλησιαστικής Μουσι­ κής (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 26/1/97) Κουκ Ν.: Μπετόβεν-Η Ενατη Συμφω­

Μ τίο

Γανιάρης Α.: Δώδεκα Βιβλία Δεμέ­ να (Γ. Μαντζουράνης, Αυγά, 26/1/97), (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 5/1/97), (Α. Παναρέτου, Βήμα, 26/1/97), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε­ ροτυπία, 8/1/97)

Σκεψεις-Σιοχασμοί Σάρρας Γ.: Ανάγλυφος Χάρτης &

Γκιώνης Δ.: Καλύτερα στον Τυπο­ γράφο παρά στον Ψυχίατρο (Μ. Δεληπέτρος, Απογευματινή, 16/1/97) . Κοταμανίδου Ε.: Με Λογισμό και μ’ Όνειρο (Ε.Δ. Χατζηιωάννου, Τα Νέα, 20/1/97) Μητρόπουλος Δ. & Μπακουνάκης Ν.: Δώδεκα Έλληνες Στοχαστές (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 5/1/97) Τσαγκαρουσιάνος Σ.: Μοναξιές (Τ. Βασιλειάδου, Επενδυτής, 18/1/97)

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ ΜΑΤΡΟΚΟΡΔΑΤΟΤ 7, 10678 ΑΘΗΝΑ τηλ. 3830604

Τ υ φ λ ώ νε ι τ ο μ ίσ ο ς σέ κ άθε π ε ρ ίπ τ ω σ η . Ά λ λ α π ιο φ ο β ερό γ ίν ε τ α ι δ ταν μ π ε ι άνά μεσα σ τ ’ άδέλφια, π ο ύ τ α χ ω ρ ίζ ει, τ α τυ φ λ ώ νει και δ υν α μ ιτίζει τη ν ζω ή τ ο υ ς . Κ ι αύτή ή π λ η γ ή μ ετ α β ά λ ετ α ι σέ ά γ ιά τρ ευ τη γ ά γ γ ρ α ιν α καί σ ω ρεύ ει φοβερή δ υσ τυ χία καί δ ια λύ ει ο ικ ο γ έν ειες. Ή ά π ο υ σ ία τή ς ά γ ά π η ς γ ίν ε τ α ι σ κ ο τεινός έγ ω ισ μ ό ς. Μ ια τ έ τ ο ια καυτή π ρ α γμ α τ ικ ό τ η τα έπ ιχ ε ιρ εΐ να π ρ ο σ ε γ γ ίσ ει στο άφήγ η μ ά το υ α ύτό ό Π.Μ. ΣΩΤΗΡΧΟΣ, μ έ σύγχρονη γραφ ή καί διεισδυτικ ή έκφ ραση...

'Ωσάν άγριοβλάσταρα στούς νησιώτικους βρά­ χους γεννήθηκαν τούτες οί ιστορίες τοϋ Π. Μ. Σ ω τήρχου καί μοιάζουν μέ τό δροσάερο καί τόν πολυ­ σήμαντο άντίλαλο της άληθινής ζωής, πού περιτρέ­ χει μέ τραγούδια καί μοιρολόγια, μέ καημούς καί λεβεντιές το μέγα πέλαγος. Έ νας άντίλαλος, πού θέλει να βγάλει φωνή δυνατή ως τα ουράνια, για τύ άφατο τούτο θαύμα, για το άρρητο μεγαλείο να ζεϊς πλούσιος μέσα στη φτώχεια κι εύτυχισμένος μέσα στα δάκρυα καί να βλέπεις τί'ς πατημασιές τού Θεού πάνω στις πέτρες, όπου φυτρώνουν τ'ά ξωκκλήσια σαν άγριολούλουδα ιερά καί μυρίπνοα πού τά δορυφοροΰν Ά γ ιο ι καί Ά γγελ ο ι... Ή «Σοφίλα» τού Π. Μ. Σωτήρχου, ένας τόμος πλασμένος μέ λόγο καρδιάς καί άγάπης, τεχνουργημένος μέ φράση ζωντανή καί πολύχρωμη, είναι έ­ να κάστρο αίγαιοπελαγίτικο, πού άντιστέκεται στην ξενόφερτη ορμή τής στενοψυχιάς, τής ίσοπέδωσης καί τής άδιαφορίας... Μιά φωνή βγαλμένη ά π ’ τά σπλάχνα τού τόπου μας.

Φ τ α ίν ε οί κ α ιρ ο ί; φ τ α ίε ι εκείνη; φ τ α ίε ι ή ά ν α τρ ο φή τ η ς ; φ τ α ίε ι ή λειψ ή π α ιδ ε ία τ η ς ;... Μ π ο ρ ε ί κ α ί δ λ α μ α ζ ί... Χ ίλ ια κ ο υ ρ ά γ ια κ α ί χ ίλ ιε ς π α ρ η γ ο ρ ιέ ς , τ ή β οήθη­ σαν ν’ ά ν τέ ξ ε ι τόσ ον κ α ιρ ό τή ν ά π ο υ σ ία του. ...δεν μ π ο ρ ε ί να φ α ν τ α σ τ ε ί π ώ ς σ’ έναν έ ρ ω τ α , σέ μ ιά σ χέσ η υ π ά ρ χ ε ι κ α ί τέλο'ς. Τ ό τέ λ ο ς είν α ι γ ι α τ ις τα ιν ίε ς ... Έ δ ώ , τ ά π ά ν τ α ε ίν α ι σ υνέχεια...

διαβάζω στο τ ε ύ χ ο ς

ΤΟ Θ Ε Μ Α ΤΟ Υ Μ Η Ν Α

ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ Μ ΥΘΙΣΤΟΡΗΜ ΑΤΟΣ Γράφουν οι:

Αλέξανδρος Αθωνίτης, Σοφία Γιαννάτου, Φίλιπος Δρακοταειδής, Γιάννης κιουρτσάκης, Δημοσθένης Κούρτοβικ

του Μένη Κουμανταρέα στο Νίκο Βατόπουλο

Πριν τη Χαδούλα ή ταν η Χαουολίνα Μια προσέγγιση της Παηαδιαμαντικής ηρωίδας από τη σκοπιά του φύλου

Εφιάλτες από τον ψυχρό πόλεμο

του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη

X -

ρ

ο Κ Ρ c r A# A# c r ^ Β

Ε κ &η ϊ* c o σ ^ ' κ ύ κ Λ

ο ς ·/

Ivivu&un^ S H

f t w

J W

otic

κάθε Δ ε ύ τ ε ρ α ' ηροσκαθεί στον ΕθευθερουΟάκη. ίΠανεπιστπρίου 17). νι πιείτε ένα ποτήρι κρασί, να" να ριπούν για τα καινούρια ακούσετε συγγραφείς τους βιβθία και γνωστούς ηθοποιούς να άιαβάζουν χαρακτηριστικά αηοσηάσρατα. Σας ηεριρένουρεί

X

ίί

c o 1/

Μ Α ΡΙΑ Λ ΑΜ Π Α ΔΑ ΡΙΔΟ Υ -Π Ο Θ Ο Υ Μ Α Ρ ίΑ Λ Α Μ Π Α Δ Α Ρ ίΔ Ο Υ -Π όθ Ο Υ

Τ ΊΒ & ν Τη ν T Jo a h

Πήραν την πόλη πήραν την... ιστοριχο αυϋίστορταα

νευτα&ες μερες Ο ι 57 τελευτά

του Βυζαντίου

ΙΙ ΗΙ Ι ΌΤΛΛ

τιιι: Λΐηινοτ

Μ Μ ΙΦ Ο Η » Φ Ο Κ \ >

Στα Βυζαντινά χρόνια