Τεύχος 369

Μ ΗΝΙΑ ΑΡ.

3 69

ΕΩΡΗ ΣΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

ΤΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΥ

19 96- ΔΡΧ.

Αϋέξης Πανσέλη Ρενέ Ντεκάρτ

S w i :. ίάιιΐιίι

Α θώ α ή ένοχη; Γο όνομ ά της είνα ι α κόμα τα μ π ο ύ στη Γερμανία. Το π αρ ελθόν της είνα ι το μυστικό της. Η τέχνη της είνα ι το μεγάλο της άλλοθι. Λ ένι Ρίφενσ ταλΆ γρ ιος Α ιώ νας: Μ ια σ υγκλονιστική αυτοβ ιογρα φ ίαντοκουμ έντο γραμμένη α πο την π ιο αμφιλεγόμενη γυν α ίκ α του α ιώ να .

!ε ν η Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α Π ε ζο γρα φ ία ΝΕΑ Β Ι Β Λ Ι Α

19

9 6

Ε κ α ο ς ε ι ς Κ α ς τ α ν ιω τ η ικη παρουσία σι

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΪΝΤΟΥΣ ΤΖΑΝΙΣ 0 Βίτο αγαπά την Τζέραλντιν (Ιστορίες) ΑΛΚΟΤ ΛΟΥΙΖΑ ΜΕΫ Μοιραία ερωτική καταδίωξη (Μνθιοτόρψα) ΑΝΤΕΡΣΕΝ ΝΕΞΙΟΥ ΜΑΡΤΙΝ Πέλε ο καταχτητής (Τα παιδικά](ρόνια) (Μυθιστόρημα) ΑΝΩΝΥΜΟΥ Προεδρικά χρώματα (Έναπολιτικόμυθιστόρημα) ΒΟΛΜΑΝ ΟΥΙΛΙΑΜ Ιστορίες ενός πεταλούδα (Μυθιστόρημα) ΒΟΛΜΑΝ ΟΥΙΛΙΑΜ Πόρνες για την Γκλόρια (Μυθιστόρημα) ΓΙΟΣΙΜΟΤΟ ΜΠΑΝΑΝΑ Σαύρα (Διηγήματα) ΓΚΟΛΝΤΙΝΓΚ ΓΟΥΙΛΙΑΜ Η διπλή γλώσσα (Μυθιστόρημα) ΔΙΑΣ ΧΕΣΟΥΣ Τα αρχικά της γης (Μυθιστόρημα) ΔΟΝΟΣΟ ΧΟΣΕ Στέψη (Μυθιστόρημα) ΕΣΣΕ ΕΡΜΑΝ Οι μεταμορφώσεις του Πίκτορ (Έναεριστικόπαραμύθι) ΖΙΟΝΟ ΖΑΝ Ο Μύλος της Πολωνίας (Μυθιστόρημα) ΙΜΠΑΡΓΚΟΥΕΝΓΚΟΪΤΙΑ ΧΟΡΧΕ Δυο εγκλήματα (Μυθιστόρημα) ΚΑΒΑΜΠΑΤΑ ΓΙΑΣΟΥΝΑΡΙΗ λίμνη (Μυθιστόρημα) ΚΡΕΒΕΛ ΡΕΝΕ Το σώμα μου κι εγώ ΛΕΣΙΝΓΚ ΝΤΟΡΙΣ Αναμνήσεις ενός επιζώντος (Μυθιστόρημα) ΜΕΡΙΚΕ ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ Ο Μότσαρτ στον δρόμο για την Πράγα (Νουβέλα) ΜΙΣΙΜΑ ΓΙΟΥΚΙΟ Η ΘΑΛΑΣΣΑΤΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ Γ' Ο ναός της αυγής (Μυθιστόρημα) Δ' Ο εκπεσών άγγελος (Μυθιστόρημα)

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΜΟΝΤΙΑΝΟ ΠΑΤΡΙΚ Κυριακές του Αυγοΰστου (Μυθιστόρημα) ΜΟΥΡΑΚΑΜΙΧΑΡΟΥΚΙ Σκληρή χώρα των θαυμάτων και το τέλος του κόσμου (Μυθιστόρημα) ΜΠΑΛΖΑΚ ΟΝΟΡΕ Το πουγκί - Γκομπσέκ (Νουβέλες) ΜΠΕΝΕΔΕΤΙ ΜΑΡΙΟ Ευχαριστώ για τη φωτιά (Μυθιστόρημα) ΜΠΕΝΙ ΣΤΕΦΑΝΟ Η Συμμορία των Ουρανίων (Μυθιστόρημα) ΜΠΕΣΑ-ΛΟΥΙΣ ΑΓΚΟΥΣΤΙΝΑ Η κοιλάδα του Αβραάμ (Μυθιστόρημα) ΜΠΟΥΑΓΚΑΚΟΦ ΜΙΧΑΗΛ Η μυθιστορία του κυρίου Μολιέρου (Μυθιστόρημα) ΝΤΕΣΝΟΣ ΡΟΜΠΕΡ Ελευθερία ή έρωτας! Πένθος αντί πένθους ΟΕ ΚΕΝΖΑΜΠΟΥΡΟ Τσάκισέ τα από μικρά, σκότωσέ τα από παιδιά (Μυθιστόρημα) ΟΝΤΑΑΤΖΕ ΜΑΙΚΛ Ο Άγγλος ασθενής (Μυθιστόρημα) ΠΕΝΑΚ ΝΤΑΝΙΕΛ Σαν ένα μυθιστόρημα ΠΙΡΑΝΤΕΛΛΟ ΛΟΥΙΤΖΙ Χάος (Διηγήματα) ΠΟΥΙΓΚ ΜΑΝΟΥΕΛ Στους τροπικούς νυχτώνει νωρίς (Μυθιστόρημα) ΡΟΥΟ ΖΑΝ Τα πεδία της τιμής (Μυθιστόρημα) ΣΑΛΤΙΚΟΦ-ΣΤΣΕΝΤΡΙΝ ΜΙΧΑΗΛ Η ιστορία μιας πόλης (Μυθιστόρημα) ΣΑΝΤΟΣ ΧΕΣΟΥΣ ΦΕΡΝΑΝΤΕΘ Οι καβαλάρηδες της αυγής (Μυθιστόρημα) ΣΟΝΕΤ ΣΕΡΙ Πέρα από το όριο (Μυθιστόρημα) ΣΤΑΡΝΟΝΕ ΝΤΟΜΕΝΙΚΟ Το άλμα με τα μπαστουνάκια (Μυθιστόρημα) ΤΖΙΑΝ ΦΙΛΙΠ Η ραχοκοκαλιά (Μυθιστόρημα) ΦΕΡΕΪΡΑ ΒΕΡΖΙΛΙΟ Για πάντα (Μυθιστόρημα)

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Λ ουιζα Μεϋ Α λκοτ Μ οιραία Ε ρωτική Κ αταδίωξη

ΤζανιςΑ ϊντους Ο Β ιτο Α γαπα

ΤΗΝ ΤΖΕΡΑΛΝΤΙΝ Ιστορίες

Μυθιστόρημα

Σ’ αυτές τις δεκαοχτώ ιστορίες η Τζάνις Άιντους ρίχνει, με κωμική και τρυφερή ειρωνεία, μια δια­ περαστική ματιά στους σύγχρονους μύθους της αγάπης, της επανάστασης και του αυτοπροσδιορισμού.

Η Ρόζαμοντ είναι μια δυναμική γυναίκα, που ζει μια ανούσια ζωή. Δεν ξέρει καν αν έχει καρδιά, γιατί ποτέ δε χτύπησε για κανέναν έρωτα ή κά­ ποια περιπέτεια. Στο πρόσωπο όμως του πλού­ σιου, γοητευτικού κι επικίνδυνου Φίλιπ Τέμπεστ βρίσκει ό,τι ζητούσε. Ή έτσι νομίζει... Φεύγουν μαζί για τη Γαλλία, όπου η μικρή Ρόουζ μετα­ μορφώνεται στην πανέμορφη κυρία Τέμπεστ, που προκαλεί το θαυμασμό της υψηλής κοινωνίας. Ό μως σιγά σιγά το παραμύθι μετατρέπεται σε ε­ φιάλτη, καθώς αρχίζει να καταλαβαίνει πως ο ά­ ντρας της της έχει κρύψει ένα ανήθικο παρελθόν και της επιφυλάσσει ένα μέλλον τόσο μαύρο ό­ σο κι η ψυχή του. Αυτό που οι εκδότες της Άουίζα Μέυ Άλκοτ απέρριψ αν ως «πολύ προκλητικό» για τους α­ ναγνώστες του 19ου αι. είναι σήμερα ένα ρομα­ ντικό θρίλερ, με τη σφραγίδα της δημιουργού των Μικρών Κυρτών.

«Η Τζάνις Άιντους διαθέτει μια άγρια φ α­ ντασία... εφευρετική και ζοφερά διασκεδαστική».

New York Times Book Review «Η Τζάνις Άιντους είναι μια ανέμελη αλλά με έντονους προβληματισμούς σχολιάστρια. Ό ταν διεισδύει και διερευνά τις ψυχές των ηρώων και των ηρωίδων της, καταφέρνει να μετατρέπει σε θείο χάρισμα τη δηκτικότητα και την ευαισθησία. Είναι αξιέπαινη».

PAUL WEST

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

rr Ο /

©

Α Ν ^ |Μ Ο Υ

Προεδρικά χρώματα Ένα πολιτικό μυθιστόρημα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Α νώνυμου

Π ελεο Κατακτήγης

Π ροεδρικά Χ ρώματα

Ταπαιδικάχρόνια Μυθιστόρημα

Ένα πολιτικό μυθιστόρημα Ο νεαρός Χ ένρι Μ πάρτον, πρώ ην συνεργάτης γερουσιαστή, μιγάς και εγγονός ενός διάσημου αγωνιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει βα­ ρεθεί τα μικροπολιτικά παιχνίδια της Γερουσίας, έχει απογοητευτεί από τις ανούσιες μικροσυναλλαγές της εξουσίας. Και τότε είναι που τον καλεί ο Τζακ Στάντον, κυβερνήτης μιας μικρής Πολι­ τείας του Νότου, και του προτείνει να τον βοη­ θήσει στην προεκλογική του εκστρατεία για την προεδρία, στο κυνήγι του ονείρου για ν ’ αλλά­ ξουν τον κόσμο. Τα Προεδρικά χρώ ματα είναι ένα βιβλίο-βόμβα και σαν τέτοιο το υποδέχτηκε παντού το α­ ναγνωστικό κοινό. Απεικονίζει την πολιτική κα­ τάσταση των Η νωμένων Π ολιτειών τόσο ζω ­ ντανά και αληθινά, όσο κανένα άλλο ως τώρα.

Έ τος 1877.0 Πέλε, ένα οχτάχρονο αγόρι ορφα­ νό από μητέρα, φτάνει στη Δ ανία με τον πατέρα του και πιάνουν δουλειά στο Αγρόκτημα της Πέ­ τρας. Θ α ανδρω θεί μέσα σ’ έναν κόσμο βυθι­ σμένο στη φτώχεια, γεμάτο σκληρότητα και α ­ πάνθρω πα αστεία, ατυχήματα που καταλήγουν σε ακρωτηριασμούς, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, οινοποσία και ανατριχιαστικούς τρόπους εκδί­ κησης. Ό μως μέσα α π ’ αυτό το άθλιο περιβάλλον ο Πέλε, σαν ένας άλλος Όλιβερ Τουίστ, θα μεταμορ­ φωθεί από δυστυχισμένο και φοβισμένο παιδί σε έναν ανεξάρτητο, τολμηρό, χαρούμενο έφηβο.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΟυιλιαμΒ ολμαν

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΟυιλιαμΒολμαν Π όρνες για τη ν Γ κλορια

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ενος Π εταλούδα Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

Ο Ουίλιαμ Τ. Βόλμαν έχει χαρακτηριστεί ως «η νέα μεγαλοφυΐα της αμερικανικής λογοτεχνίας» και οι κριτικοί έχουν αποφανθεί ότι έχει λίγους ανταγωνιστές στο χώρο του. Το έργο του Ιστορίες ενός πετα λο ύδ α περι­ γράφει μια συγκλονιστική αναζήτηση της αγά­ πης, που οδηγεί το συγγραφέα από τα άνετα προ­ άστια της Αμερικής στις επικίνδυνες περιοχές της σύγχρονης Καμπότζης. Κ αι σίγουρα αυτή η ε­ ξωτική, έντονα ερωτική και προκλητική ιστορία θα πυκνώσει τις τάξεις των θαυμαστών του, που τον έχουν ανακηρυξει ως έναν από τους συναρ­ παστικότερους και εφευρετικότερους συγγρα­ φείς της εποχής μας.

Από την πένα ενός εξαιρετικά ταλαντούχου συγ­ γραφέα γεννήθηκε μια τολμηρά ρεαλιστική αλ­ λά ευαίσθητη ιστορία, η οποία διαδραματίζεται στην περιοχή των «κόκκινων φαναριών» του Σαν Φρανσίσκο. Ο Τζίμι, ένας φανατικός επισκέπτης των οί­ κων ανοχής, πληρώνει τις πόρνες για να του διηγηθοΰν τις ιστορίες τους, τις αναμνήσεις τους, τις στιγμές ευτυχίας τους, τις λάμψεις ελπίδας, τα θραύσματα τρυφερότητας. Ό λα αυτά αποτελούν την ιστορία του, τη ζωή του, την προσωπικότη­ τά του. Ο Βόλμαν είναι ένας γνήσιος, συναρπαστικός οραματιστής των δρόμων, ένας χρονικογράφος του υπόγειου κόσμου, όπου ελάχιστοι τολμούν να διεισδύσουν και ακόμα λιγότεροι επιστρέφουν για να διηγηθούν την ιστορία τους με τόση ευ­ φράδεια και ευφυΐα.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

I

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΜΠΑΝΑΝΑ ΓΙΟΣΙΜΟΤΟ

Γ ΟΥΙΛΙΑΜ Γ ΚΟΛΝΤΙΝΓΚ

Σαύρα

Η Δ ιπλή Γλωσσά

Διηγήματα

Μυθιστόρημα

Σε κάθε ένα από τα έξι αυτά διηγήματα η Γιοσιμότο συνεχίζει να κινείται, με το μοναδικά γοη­ τευτικό της τρόπο, ανάμεσα στο μαγικό ρεαλι­ σμό κ α ι στο ιδιαίτερο είδος του ιαπωνικού μεταμοντερνισμοΰ - ένα σμίξιμο της παραδοσια­ κής και της λαϊκής κουλτούρας, του «παλιού τρό­ που ζωής» και των σύγχρονων αξιών σε μια ση­ μερινή μυθιστορηματική περιγραφή της ζωής και της αγάπης. Η Γιοσιμότο διερευνά με δεξιοτεχνία τα προ­ βλήματα του χρόνου και της μοίρας. Ο ι χα ρ α ­ κτήρες της βρίσκονται παγιδευμένοι σε συναι­ σθηματικές καταστάσεις που συχνά αδυνατούν να καταλάβουν, αλλά ανακαλύπτουν τον εαυτό τους μέσα από τη δύναμη των ιστοριών που διη­ γούνται. Το έργο της Γιοσιμότο είναι ύμνος στην ελπί­ δα. Α νοίγει μ ονοπάτια που οδηγούν τον ανα­ γνώστη στη συνειδητοποίηση της ύπαρξής του.

Μια ηλικιωμένη μάντις στους Δελφούς, το πιο ιε­ ρό μαντείο της αρχαίας Ε λλάδας, επιχειρεί μια αναδρομή σε όλη την παράξενη ζωή της που έζησε ως Πυθία, Πρώτη Κ υρία και φωνή του θε­ ού Α πόλλωνα. Έ χε ι πια περάσει εξήντα ολό­ κληρα χρόνια ως μεσολαβήτρια διφορούμενων μαντικών φθεγμάτων. Πάνω από μια ολόκληρη ζωή στο έλεος του θεού, των ιερέων και των αν­ θρώπων, έχει σταθεί μάρτυρας της παρακμής των Δελφών και της επίδρασής τους στον κόσμο. Αυτό το θαυμάσιο μικρό μυθιστόρημα, που απέμεινε απλώς προσχέδιο λόγω του αναπάντε­ χου θανάτου του συγγραφέα, το 1993, είναι ένας ■ψυχολογικός και ιστορικός θρίαμβος. Έ ν α από­ λυτα πειστικό πορτρέτο της εμπειρίας μιας γυ­ ναίκας, κάτι μάλλον σπάνιο στο σύνολο έργο του Γκόλντινγκ. Η Αριέκα, η Πυθία, είναι μια από τις λαμπρότερες δημιουργίες του.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΧεςουςΔ ιας Τ α Α ρχικά της Γ ης

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΧΟΣΕ Δ0Ν0Σ0 Στέψη Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα Ο Κάρλος Πέρες Σιφρέδο αναγκάζεται να κ ά­ νει τον απολογισμό της μέχρι τώρα ζωής του ύ­ στερα από απαίτηση της γενικής συνέλευσης του Κόμματος, προκειμένου αυτή να αποφασίσει αν θα ανακηρυχθεί «υποδειγματικός εργαζόμενος». Μέσα α π ’ αυτή την επώδυνη διαδικασία παρα­ κολουθούμε κι εμείς την πορεία του Κάρλος: τα παιδικά χρόνια, την εφηβεία και τους απόηχους των θρησκευτικών τελετών των μαύρων, την πα­ ράνομη δράση, τους φόβους και τα φαντάσμα­ τα ενός ιδιαίτερα ευαίσθητου παιδιού, που θα δει τη ζωή του να μεταμορφώνεται μετά το ξέ­ σπασμα και την επικράτηση της Επανάστασης. Και όλα αυτά σε μια εκπληκτικά πλούσια και χυμώδη γλώσσα, που συνδυάζει το λυρισμό και την ποίηση με την αργκό, τη γλώσσα του κινηματο­ γράφου, της μουσικής και των παραδόσεων των αφροκουβανέζικων δοξασιών.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

Στη Στέψ η ο Χοσέ Δονόσο παραλληλίζει δυο εκ διαμέτρου αντίθετους κόσμους. Τόσο ο άβουλος μεγαλοαστός μεσήλικας, όσο και ο φουκαράς λω­ ποδύτης αποτυγχάνουν να ξεφύγουν από την ά­ θλια, για διαφορετικούς για τον καθένα λόγους, ύπαρξή τους. Η παρακμή της αστικής τάξης της Χιλής συμ­ βολίζεται σε όλο της το μεγαλείο στο πρόσωπο της τρελής ενενηντάχρονης γιαγιάς του κεντρι­ κού ήρωα, που ζει στο τεράστιο σπίτι της με τις δυο υπηρέτριές της και τις φαντασιώσεις της, ε­ νώ ο εγγονός της, ο Αντρές Άβαλος, που ζει βυ­ θισμένος σε μιαν ατέλειωτη ανία, χωρίς κανένα κίνητρο για τη ζωή, χωρίς κανένα ουσιαστικό εν­ διαφέρον -ο ύ τε καν ένα π ά θ ο ς- δίχως να έχει ποτέ του διακινδυνέψει να ανατρέψει, έστω και στο παραμικρό, τη βολεμένη του ζωή, διαπιστώ­ νει με φρίκη κάποια μέρα το αδιέξοδο στο οποίο είναι εγκλωβισμένος.

3

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΕρμανΕςςε Ο ι Μεταμορφώσεις τουΠ ικτορ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ζαν Ζιονο 0 Μ ύλος της Π ολωνίας

Ένα ερωτικό παραμύθι

Μυθιστόρημα

Το παραμύθι του Πίκτορ μπορεί κανείς να το χα­ ρακτηρίσει ως φόρο τιμής στο «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ. Η μεταμόρφωση την οποία π ρέ­ πει να υποστεί ο Πίκτορ δεν είναι εντελώς ακίν­ δυνη. Ανεξέλεγκτες δυνάμεις, που διαμορφώ­ νουν την ψυχή και τον άνθρωπο, παίζουν επίσης ένα ρόλο. Αυτό αποδεικνύει άλλωστε και το ύ­ φος αυτού του παραβολικού ερωτικού παραμυ­ θιού, η φόρμα του, που είναι ανοιχτή στη μουσι­ κή, η αγέρωχη γλώσσα του, που σε εξαιρετικά ευτυχισμένες στιγμές φτάνει σε πραγματική ο­ μοιοκαταληξία, καθώς και οι πολλοί και παρά­ τολμοι μυθολογικοί υπαινιγμοί του.

Μια νύχτα του χειμώνα φτάνει σε μιαν απόμα­ κρη γαλλική πολιτεία ο κύριος Ζοξέφ. Πυκνό μυ­ στήριο καλύπτει το παρελθόν αυτού του αν­ θρώπου, που όλοι δείχνουν να τον σέβονται, μα στην ουσία τον φοβούνται. Δεκαετίες ολόκληρες θα ζήσει μαζί τους στη μικρή τους πόλη, θα πα­ ντρευτεί μια γυναίκα που σέρνει πάνω της την κατάρα μιας ολόκληρης γενιάς, θα κάνει μαζί της ένα γιο και θα πεθάνει. Δε θα προλάβει να δει να διαλύονται όσα προσπάθησε να χτίσει γύρω α­ πό αυτούς που αγαπούσε, θέλοντας να τους προ­ στατεύσει α π ’ την καταστροφή. Την ιστορία του και, μαζί, την ιστορία της οι­ κογένειας την αφηγείται κάποιος που την έζησε από πολύ κοντά, φτάνοντας να δει μετά από χρό­ νια το πεπρωμένο, που πάντα το αντιμάχονταν όλα τα μέλη αυτής της καταραμένης γενιάς, να τα σημαδεύει ξανά και να τα οδηγεί στην κατα­ στροφή και την εξαφάνιση.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Χορχε Ιμπαργκουενγκοϊτια Δυο Ε γκλήματα

Γιαςουρι Καβαμπατα Η Λ ίμνη

Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

Ύ αΑυο εγκλήματα γράφτηκαν το 1978. Πρόκει­ ται για ένα μυθιστόρημα που στοχεύει στην κα­ ταφ ορά της δικαιοσύνης της χώ ρας του συγ­ γραφέα, του Μεξικού. Ο κεντρικός ήρωας είναι θύμα των κοντόφθαλμων και προκατειλημμένων διωκτικών αρχών, που προσπαθούν να βρουν ε­ νόχους για διάφορες τρομοκρατικές ενέργειες. Ο Χόρχε Ιμπαργκουενγκοϊτια περιγράφει με χιούμορ και σαρκασμό τις περιπέτειες του ήρωά του, που προσπαθεί να ξεφύγει όχι μόνο από τα χέρια της αστυνομίας αλλά και από την αδια­ κρισία της οικογένειάς του, στην οποία κατα­ φεύγει για να γλιτώσει. Η μοίρα μοιάζει να καθοδηγεί με το ανήλεο χέ­ ρι της τους αθώους στην καταστροφή και τους άδικους στην εξουσία. Δύο εγκλήματα θα γίνουν, και το παράλογο θα θριαμβεύσει και πάλι, όπως σε όλα τα βιβλία του Χόρχε Ιμπαργκουενγκοϊτια.

Δύο γυναικείες φιγούρες περπατούν αγκαλια­ σμένες στην όχθη μιας λίμνης. Έ να δεκάχρονο αγοράκι τις ακολουθεί συνεπαρμένο από την τε­ λειότητα των ειδώλων τους. Ο Τζιμπέι δεν είναι πια ένα δεκάχρονο αγόρι, αλλά συνεχίζει να ακολουθεί τις αψεγάδιαστες σιλουέτες των νεαρών κοριτσιών. Η απρόσιτη τε­ λειότητα της ομορφιάς τους έλκει σαν μαγνήτης τα τερατόμορφα πόδια του. Θα προτιμούσε να τις σκοτώσει ή να σκοτωθεί παρά να τις χάσει. Η εμμονή της απόλυτης ομορφιάς και της α­ πόλυτης ασχήμιας, της ολοκληρωτικής αποδοχής και της ολοκληρωτικής απόρριψης, του εφήμε­ ρου και της αιωνιότητας, της γεροντικής έκπτω­ σης και του θανάτου στοιχειώνει τον ήρωα του βιβλίου. Η φευγαλέα ευτυχία που του προσφέρει η εγγύτητα με τη νεότητα και την ωραιότητα εί­ ναι η μόνη ψευδαίσθηση που μπορεί να τον λυ­ τρώσει από τα στοιχειά που τον βασανίζουν.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

£

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ρενε Κρεβελ

ΝτοριςΛεςινγκ

Το Σ ώμα μου

Α ναμνήσεις ενος Ε πιζωντος

κ ι Ε γω

Μυθιστόρημα «Μια απόπειρα αυτοβιογραφίας», λέει η Ντόρις Λέσινγκ περιγράφοντας το νέο της βιβλίο. Εδώ η πραγματικότητα είναι τα καθημερινά συμβά­ ντα μερικών χρόνων, όπου η βαρβαρότητα α­ ποτελεί κάτι το φυσικό και ο καθένας θα πρέπει να αγωνιστεί για την επιβίωσή του - άντρες, γυ­ ναίκες, ακόμα και μικρά παιδιά, τα οποία έχουν τόσο εκβαρβαριστεί από την αναγκαιότητα των καταστάσεων, ώστε είναι ακόμα πιο θηριώδη α­ πό τους ανηλεείς ενήλικες. Η αφηγήτρια παρακολουθεί από το παράθυ­ ρό της τα πάντα να καταρρέουν, βλέπει τις ορ­ δές που μεταναστεύουν να περνούν από μπρο­ στά της αναζητώ ντας την ασφάλεια, το κα τα­ φύγιο, μια καλή ζωή που βρίσκεται πάντοτε κά­ που αλλού.

Το σώμα μου κι εγώ ή η φιλοδοξία να χαράξει με και μέσα στις λέξεις μια γεωγραφία της ύπαρξης. Α πό τη μια πλευρά η σάρκα: μυστικές επιθυμίες, όνειρα αισθησιασμού, ηδονή των αγκαλιασμέ­ νων σωμάτων... Α πό την άλλη το πνεύμα: η μνή­ μη, το αίσθημα του χρόνου που περνάει, τα ό­ νειρα που διαψεύστηκαν... Τελικά ένα μοναδικό μυθιστόρημα κεντημένο με μικρές ιστορίες, με φαντασιώσεις και ανέκδοτα, που ταυτόχρονα εί­ ναι και ένα καταπληκτικό λεξικό των μορφών του σύχρονου ρομαντισμού.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

*

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Γιουκιο Μιςιμα

Γιουκιο Μκιμα

ΗΘΑΛΑΣΣΑΤΗΣΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ

ΗΘΑΛΑΣΣΑΤΗΣΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ

γ Ο Ναός της Αυγής

δΌ Ε κπεςων Αγγελος

Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

«Η ολοκλήρωση αυτού του μεγάλου μυθιστορήματος - Η θάλασσα της γονιμότηταςμε κάνει και αισθάνομαι ότι έφτασε το τέλος του κόσμου...» έγραψε ο Γιουκιο Μισίμα τον Οκτώβριο του 1970. Το Νοέμβριο ήταν νεκρός - ύστερα από τελετουργική αυτοκτονία. Αποτελούμενη από τέσσερα μέρη, Η θάλασσα της γονιμότητας αντιπροσωπεύει την άνθηση της ιδιόμορφης μεγαλοφυΐας του Μισίμα. Το Ανοιξιάτικο χιόνι είναι μια ευγενική και συγκινητική ιστορία αγάπης. Στα Αφηνιασμένα ά λογα, την αιματηρή συνέχειά του, πρωταγωνιστεί ένας ακροδεξιάς τρομοκράτης. Στο Ναό της αυγής, μια Ταϊλανδή πριγκίπισσα συνδέεται μυστικιστικά με τους ήρωες των προηγούμενων έργων. Ο εκπεσών ά γγελος είναι ένα έργο εξίσου συναρπαστικό και ερωτικό με τα προηγούμενα, αλλά διαπνέεται από μια αποχαιρετιστήρια θλίψη. Στις 25 Νοεμβρίου του 1970 ο Γιούκιο Μισίμα ξάφνιασε τον κόσμο με την τελετουργική αυτοκτονία του. Ολοκλήρωσε αυτή την τετραλογία, το τελευταίο έργο του, το πρωί της μέρας του θανάτου του. Λίγο πριν αυτοκτονήσει, έγραψε στους φίλους του ότι αισθανόταν κενός, έχοντας δώσει όλα του τα πιστεύω και τα αισθήματα για τη ζωή σ’ αυτό το γιγάντιο εγχείρημα, που αργότερα επαινέθηκε ως αριστούργημα.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

V ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΠατρικΜονήανο Κ υριακές του ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΕντουαρντΜερικε 0 Μ ό τσαρτ στο ν ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΑ

Μυθιστόρημα

Νουβέλα

Γιατί, άραγε, η Σύλβια Βιλκούρ κι εγώ εγκαταλείψαμε τις ακροποταμιές του Μάρνη και κρυ­ φτήκαμε στη Νίκαια; Η Σύλβια ήταν πράγματι η γυναίκα του Βιλκούρ; Κι ο Σταυρός του Νότου, το διαμάντι που πήρε μαζί της η Σύλβια, πώς εί­ χε φτάσει στα χέρια της; Ποια ήταν η πραγματι­ κή αιτία θανάτου του δημοφιλούς ηθοποιού Εμός, ο οποίος σκοτώθηκε, καθώς λένε, στην α ­ πελευθέρωση του Παρισιού από αδέσποτη σφαί­ ρα; Γιατί εκείνο το παράξενο ζεύγος Αμερικα­ νών, με την ερειπωμένη βίλα και το αυτοκίνητο με τις διπλωματικές πινακίδες, ενδιαφερόταν τό­ σο πολύ για τη Σύλβια, για μένα και για το Σταυ­ ρό του Νότου; Και γιατί ο Βιλκούρ, μετά την κα­ τάπτωσή του, κατέφυγε στη Νίκαια; Μέσα α π’ όλα αυτά τα αινίγματα, διαγράφε­ ται μια ιστορία αγάπης, εμποτισμένη με μια γοη­ τεία που συνοδεύει τον αναγνώστη για καιρό.

Σεπτέμβριος 1787.0 Β όλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ και η γυναίκα του Κονστάντσε ταξι­ δεύουν με αμάξι από τη Βιέννη για την Πράγα, όπου πρόκειται να παρουσιαστεί για πρώτη φο­ ρά ο «Δον Τζιοβάννι» - κατά πολλούς η σπου­ δαιότερη όπερα που έχει γραφτεί ποτέ. Μια στά­ ση για ξεκούραση σ’ ένα άσημο χωριό της βοημικής εξοχής γίνεται η αφορμή για μια πικρή πα­ ρεξήγηση ανάμεσα στον Μότσαρτ και στην οι­ κογένεια του κόμη φον Σίντσμπουργκ, άρχοντα της περιοχής. Ό μως η φήμη του διάσημου συν­ θέτη και ο ήπιος χαρακτήρας του βοηθούν να διορθωθεί σύντομα η πρώτη κακή εντύπωση. Έτσι ξεκινά μια βαθύτερη γνωριμία με την αρ­ χοντική οικογένεια, που έχει την ευκαιρία, πρώ­ τη αυτή, ν’ ακούσει, απ’ όλους τους θνητούς, με­ ρικές από τις θεσπέσιες μελωδίες που περιέχει το λυρικό αριστούργημα του συνθέτη.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Χαρουκι Μουρακαμι

Ονορε ντε Μπαλζακ

Σκληρη Χ ωρά των Θαυμάτων και το Τέλος του Κοςμου

Το Π ο υ γκ ί ΓΚΟΜΠΣΕΚ

Μυθιστόρημα

Νουβέλες

Είναι η εποχή που η διαχωριστική γραμμή με­ ταξύ Καλού και Κακού είναι πιο δυσδιάκριτη παρά ποτέ. Ο πόλεμος της πληροφορικής μαίνε­ ται. Οι Σημειωτές, τα όργανα του Εργοστασίου, είναι αυτοί που αδίστακτα θα χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο, θεμιτό και αθέμιτο, για να κλέψουν απόρρητα μυστικά. Ο ι εκπρόσωποι του Συστή­ ματος, οι Αριθμητές, θα κάνουν ακριβώς το ίδιο για να τα προστατεύσουν. Σ’ αυτόν τον πόλεμο κανόνες δεν υπάρχουν - μόνο το εφιαλτικό αποτέλεσμα μετράει. Κάπου ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα, ή παράλληλα με αυτά, πάλλονται τα Παλιά Όνειρα, πιο δυσνόη­ τα και ασαφή από κάθε άλλη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Κι ο Έ ρω τας, α πρόσωπος και ανώνυμος, λες κι είναι ο μεγαλύτερος κίνδυ­ νος α π ’ όλους...

Μέσα στην τεράστια νωπογραφία της Α νθρώ ­ πινης Κωμωδίας το «Πουγκί» και ο «Γκομπσέκ» είναι δύο πινελιές του αριστοτεχνικού χρωστή­ ρα ενός μαιτρ. Το πρώτο πάνω σε φόντο ρόδινο, το δεύτερο σε φόντο μαύρο. Έ χουν όμως και τα δύο ένα κοινό σημείο: το χρήμα. Γιατί -κ ι εδώ έ­ χουμε ένα άλλο δείγμα της ιδιοφυίας του Μπαλζά κ - μέσα σε μια Ευρώπη βουτηγμένη στο ρο­ μαντισμό αυτός ήταν ο πρώτος που διέγνωσε ό­ τι ο κύριος μοχλός του κόσμου ήταν πια το χρή­ μα - γι’ αυτό και το έκανε πραγματικό πρω τα­ γωνιστή του έργου του.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

t

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Στέφανο Μπενι Η Συμμορία των Ο υράνιων

Μάριο Μπενεδετι Ε υχαριστώ h a th Φ ωτιά Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

«Χρονικό μιας ηθικής σε χρόνια κρίση και μιας ομαδικής ανικανότητας». Με αυτές και άλλες πα­ ρόμοιες εκφράσεις χαρακτηρίστηκε αυτό το μυ­ θιστόρημα, που γράφτηκε το 1963 και έχει ήδη μεταφραστεί σε εννέα γλώσσες. Πίσω από μια οικογενειακή ιστορία, στην ο ­ ποία πρωταγωνιστούν τρεις γενιές, διαφαίνονται τα προβλήματα που θα ανατρέψουν την επιφα­ νειακή ηρεμία της. Ο Μ πενεδέτι στο βιβλίο αυ­ τό σχολιάζει τα κοινωνικά φαινόμενα από το ε­ σωτερικό τους, πραγματευόμενος ένα από τα πιο έντονα σημεία διαμάχης της γενιάς του, που ή­ θελε μεν αλλά δεν μπόρεσε να βάλει τέρμα στη διαφθορά και στον κομφορμισμό μιας αστικής και μιας μεσαίας τάξης, που είχαν τη δική τους εξασφάλιση ως μοναδική και ακλόνητη θρησκεία.

Δεν είναι μόνο ένα βιβλίο: είναι μια μαγγανεία από τρανταχτά γέλια και εκπλήξεις. Είναι μαγικό, επικίνδυνο, σκληρό. Αυτό να ξέρει όποιος θελήσει ν’ ακολουθήσει τη Συμμορία των Ουρανίων στις περιπέτειες της μέσα στα μυστήρια της Γκλαντονίας. Αλίμονο σ’ όποιον διαβάσει την προφητεία της Αγίας Ουρανίας! Θα γελάει μέχρι να τελειώ­ σουν οι μέρες του.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

I

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Μιχαήλ Μπουλγκακοφ

Η Μ υθιστορία του Κυρίου Μ ολιερου

Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

«Η Έ μα αισθάνθηκε τις παλάμες της να ιδρώ­ ν ουν ήταν ο φόβος για το αναπόφευκτο. Ή ταν ο φόβος και μαζί η παράξενη αίσθηση ότι βρι­ σκόταν μόνη της μέσα σ’ ένα στρόβιλο από π α­ ράταιρα γεγονότα, που δεν επηρέαζαν τη σιωπή του κόσμου. Επομένως, τα πάντα θα ήταν ά­ σκοπα: η αγάπη, ο οίκτος, ο πολιτισμός και η υ­ λοποίηση του καλού και του κακού». Το ψυχογράφημα μιας αυτοκαταστροφικής νεαρής γυναίκας, που οδεύει προς την ωριμότη­ τα και το θάνατο οριζόμενη εξίσου από την ε­ ξαιρετική της ομορφιά και την ελαφριά αναπη­ ρία της. Χαρτογράφηση ενός ατόμου και μιας ε­ ποχής, Η Κ οιλάδα τον Α β ρα ά μ αποτελεί π α ­ ράλληλα και το ψυχογράφημα μιας χώρας, της Πορτογαλίας, στο δεύτερο μισό του αιώνα μας. Μια γραφή πικρή και αινιγματική, που α­ κροβατεί μεταξύ του μυθιστορήματος και της αλ­ ληγορίας.

Η πολυτάραχη ζωή και το έργο του μεγαλύτε­ ρου Γάλλου κωμωδιογράφου, δοσμένα με ανά­ λαφρο χιούμορ, αγάπη και θαυμασμό από τον Ρώσο ομότεχνό του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

I

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΡομπερΝτεςνος

ΚενζαμπουροΟε

Ε λευθερία ή Ε ρωτας ! Π ένθος αντί Π ένθους

Τσάκισε τα απο Μικρά, Σκότωσε τα απο Παιλια

Το Ελευθερία ή έρωτας! γράφτηκε το 1927, ενώ το Πένθος αντί πένθους, που συμπληρώνει το έρ­ γο, δημοσιεύτηκε το 1984. Οι λέξεις ενορχηστρώνονται δημιουργώντας το απόλυτο μιας παρατηρητικής ποίησης. Οι πε­ ριπέτειες του Κορσέρ Σανγκλό και της Λ ουίζ Λαμ προσφέρουν στον αναγνώστη την ελευθε­ ρία που χρειάζεται για να νιώσει τον έρωτα, αυ­ τόν που είναι η ίδια η ουσία της ζωής, αλλά και η ψευδαίσθηση που βοηθάει τον άνθρωπο να ξεχνάει το θάνατο. Μικρές ιστορίες που διακόπτονται συνεχώς και στις οποίες κυριαρχεί το «υπέροχο», το «μα­ γικό», το «θαυμάσιο», είτε πρόκειται για τον «α­ στερία που μιλάει με το στρείδι και το ναυάγιο», είτε για το «ερωτικό γράμμα που έχασε ο ταχυ­ δρόμος στη διασταύρωση...».

Σε ένα απομονωμένο χωριό, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μια ομάδα ανηλί­ κων εγκληματιών γράφουν τη δική τους ιστορία, μια μικρή αλλά σημαντική εποποιία της φιλίας, του έρωτα και της αλληλεγγύης. Ο Ό ε προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό, αλλά και την οργή των αντιδραστικών της χώρας του, αφηγούμενος με συγκλονιστική ενάργεια και αδρότητα την περιπέτεια αυτών των ανηλίκων πε­ ριθωριακών, που συντροφεύουν με ένα λιποτά­ κτη έναν Κορεάτη παρία και μια παρατημένη κο­ πέλα. Οι «αρνητικοί» ήρωες του Ό ε συμβάλλουν στην αυτοσυνείδηση μιας εποχής και ενός πολι­ τισμού που έχουν χάσει το έρμα και τον ανθρω­ ποκεντρισμό τους, μιας κοινωνίας που πρέπει να συνταραχτεί, έστω και μέσω της λογοτεχνίας, για να ξαναβρεί την ανθρωπιά της και ν ’ αποτινάξει την υποκρισία και τη βαναυσότητά της.

Μυθιστόρημα

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝ

A / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΝτανιελΠ ενακ Σ αν Ε να Μ υθιστόρημα

Μαϊκλ Ονταατζε 0 Α γγλος Α σθενής Μυθιστόρημα Στις τελευταίες στιγμές του Δευτέρου Π αγκο­ σμίου Πολέμου, σε μια εγκαταλειμμένη βίλα της Ιταλίας, συναντιούνται τέσσερις άνθρωποι: μια νεαρή νοσοκόμα, με τσακισμένη τη θέλησή της, που συγκεντρώνει όση δύναμη της έχει απομείνει στον τελευταίο, ετοιμοθάνατο ασθενή της· ο ασθενής, ένας άγνωστος Άγγλος, που επέζησε ε­ νός αεροπορικού δυστυχήματος, με το νου του γεμάτο μυστικά και πάθη· ένας κλέφτης, οι «ι­ κανότητες» του οποίου τον έχουν κάνει έναν α­ πό τους ήρωες του πολέμου· κι ένας Ινδός φ α­ ντάρος στο βρετανικό στρατό, ειδικός στην εξουδετέρωση βομβών, που έχει διδαχθεί από τα τρία χρόνια πολέμου ότι «δεν υπάρχει ασφάλεια πουθενά παρά μόνο στον εαυτό του». Σιγά σιγά αρχίζουν να αποκαλύπτονται ο ένας στον άλλο και οι ιστορίες τους, τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν, ξετυλίγονται στη μια δραματική σκη­ νή μετά την άλλη.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

Αιώνιο το παράπονο δασκάλων και γονιών: Τα σημερινά παιδιά δε διαβάζουν - ούτε καν μυθι­ στορήματα! Τι να φταίει άραγε; Η τηλεόραση, το βίντεο, το κομπιούτερ ή μήπως οι ίδιοι οι γονείς; Ή , ακόμα χειρότερα, το ίδιο το σχολείο; Πατέρας και καθηγητής κι ο ίδιος, ο Ντανιέλ Πενάκ προσπαθεί να εξηγήσει πώς μια γενιά στην οποία απαγόρευαν το διάβασμα, «γιατί θα χα­ λάσουν τα μάτια σου», τη διαδέχτηκε μια γενιά για την οποία το διάβασμα είναι αγγαρεία. Μια πρόταση λοιπόν, ένα μήνυμα ελπίδας, έ­ να βιβλίο που δε στέκεται μόνο στις υποχρεώ­ σεις του αναγνώστη απέναντι στο βιβλίο, αλλά υπογραμμίζει και τα δικαιώματά του- ένα δρο­ σερό διάλειμμα από τις συνηθισμένες μελέτες και τα χιλιοεπαναλαμβανόμενα δοκίμια για το τόσο σκοτεινό και ανεξιχνίαστο εκείνο πρόσωπο: το σημερινό έφηβο και τα προβλήματά του.

%

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΛΟΥΙΤΖΙ ΠΐΡΑΝΤΕΛΛΟ

Μ α ν ο υ ε λ Π ουιγκ

Χ άος

Στους Τ ροπικούς Ν υχτώνει Ν ωρίς

Διηγήματα

Μυθιστόρημα Το 1984 οι αδελφοί Ταβιάνι γύρισαν την ωραιό­ τερη ίσως κινηματογραφική ταινία τους, το σε­ νάριο της οποίας βασίστηκε σε έξι διηγήματα του Λουίτζι Πιραντέλλο. Από την πλούσια διηγηματική παραγωγή του νομπελίστα Ιταλού συγγραφέα, η οποία, καθώς έλεγε ο ίδιος, «αποτελείται από πολλούς μικρούς καθρέφτες», οι Ταβιάνι επέλεξαν μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές. Με φόντο τη Σικε­ λία των αρχών του αιώνα, εκεί που ο θρύλος σμί­ γει με την Ιστορία και η ποίηση με το δράμα της καθημερινής ζωής, ο Πιραντέλλο εξερευνά το χάος της ανθρώπινης ύπαρξης, τα βάθη της αν­ θρώπινης ψυχής, με το πικρό, ιδιότυπο χιούμορ του, «που μοιάζει με χαμόγελο και όμως είναι δά­ κρυ».

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

Στο Ρίο ντεΤζανέιρο δυο αδελφές, στο λυκόφως της ζωής τους, αναθυμούνται τα περασμένα και ζουν από κοντά τους έρωτες μιας νεότερης γειτόνισσάς τους. Αυτή την παράλληλη «δράση» ο αναγνώστης την παρακολουθεί διαθλασμένη και παραμορφωμένη μέσα από το χρόνο και την υ­ ποκειμενική ματιά των δυο ηρωίδων, σ’ ένα από τα πιο πρωτότυπα και μοντέρνα μυθιστορήμα­ τα των τελευταίων ετών. Το Σ το υς τροπικούς νυχτώ νει νωρίς, το τε­ λευταίο μυθιστόρημα του Α ργεντινού συγγρα­ φέα του συγκλονιστικού Φιλιού της γυναίκας-αράχνης, ισορροπεί σ’ ένα θαυμαστό μεταίχμιο α­ νάμεσα στη θεατρική παντοδυναμία ενός α πο­ λαυστικού, αλλά και αποκαλυπτικού, διαλόγου και στο επιστολικό μυθιστόρημα, αφήνοντας ό­ λη την ατμόσφαιρα, τη συγκίνηση και την αν­ θρωπιά να προκόψουν μέσα από ένα λόγο κα­ θημερινό, ζεστό και δραματικά οικείο.

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Μιχαήλ Σγςεντριν-Σαλτικοφ Η Ιστορία μιας Π όλης

Ζαν Ρουο Τ α Π εδία της Τ ιμής Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

Στα Πεδία της τιμής ο αφηγητής θυμάται τα παι­ δικά του χρόνια σε μια μικρή πόλη της γαλλικής επαρχίας του Κάτω Λίγηρα. Χιούμορ, τρυφερό­ τητα και συγκίνηση δεσπόζουν στο πρώτο μέρος αυτού του συναρπαστικού μυθιστορήματος που, ξαφνικά, με μιαν αφηγηματική δεξιότητα ασυ­ νήθιστη σε πρωτόλεια, τινάζεται ακόμα πιο πί­ σω στο χρόνο και βυθίζεται στη φρίκη του Πρώ­ του Παγκοσμίου Πολέμου, για ν ’ αναδυθεί και πάλι στην επισφαλή γαλήνη τού σήμερα, αφήνοντάς μας με τη γεύση ενός σπάνιου πεζογραφικού ταλέντου και με την αναμονή του επόμε­ νου βιβλίου του.

Στην Ιστορία μιας πόλης ο Σαλτικόφ-Στσεντρίν, παρουσιάζεται οξύς αναλυτής των κακώς κει­ μένων, ανατρεπτικός και ριζοσπάστης· με χιού­ μορ διαβρωτικό, με ειλικρίνεια, που φτάνει ως το χλευασμό, και πρωτότυπη σάτιρα διακωμωδεί τους εκφυλισμένους λαϊκούς χαρακτήρες της κοι­ νωνίας του εν ονόματι μιας σχεδόν ευλαβικής πί­ στης που τρέφει για το λαό. Χρησιμοποιώντας ένα ρεαλισμό εμπλουτισμέ­ νο με αλληγορίες, καυτηριάζει τη μίζερη συμβα­ τικότητα, αλλά και την υποκριτική ηθική και τη στυγνή καταπίεση του τσαρικού κατεστημένου. Η ιστορία μιας πόλης, ενώ αρχικά φαίνεται σαν η ιστορία της Ρωσίας του προηγούμενου αι­ ώνα, τελικά αποδεικνύεται ένα αιφνίδια οικείο, καθολικής αξίας και επίκαιρο έργο· ένα έργο που χάρισε την παγκόσμια αναγνώριση στο συγγρα­ φέα του, ο οποίος επί έναν ολόκληρο αιώνα πα­ ρέμενε σχεδόν άγνωστος.

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Χεςους Φερναντεθ Σαντος

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ο ι ΚΑΒΑΛΑΡΗΔΕΣ

ΣεριΣονετ Π έρα απο

της Α υγής

το Ο ριο

Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα

Τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα του αιώνα μας χρη­ σιμεύουν ως φόντο σ’ αυτό το μυθιστόρημα. Κά­ τω από αυτή τη βαριά σκιά πορεύονται οι απλοί άνθρωποι που, με τη χαλύβδινη θέλησή τους και τη γενναιότητά τους, υπερβαίνουν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής τους τα φυσικά τους όρια. Άνθρωποι και τοπίο, θρύλος και πραγμα­ τικότητα μετατρέπονται σε ένα μύθο μέσα από τους άντρες και τις γυναίκες αυτού του βιβλίου, που δε διστάζουν να παλέψουν, να πεθάνουν, να αγαπήσουν ή να αναζητήσουν χρυσάφι στις όχθες ενός ποταμού χωρίς όνομα. Αθόρυβοι ήρωες που πασχίζουν να αλλάζουν το νόημα των πραγμάτων, αναζητώντας μια αιτία για να μπο­ ρέσουν να ζήσουν. Βίαιο και ποιητικό, το μυθιστόρημα αυτό εί­ ναι ένα από τα καλύτερα δείγματα της σύγχρο­ νης ισπανικής λογοτεχνίας.

«Γύρισα και κοίταζα στο σημείο που μου έδειχνε. Ο άντρας ήταν στραμμένος προς το μέρος μου, μ’ ένα ποτήρι στο χέρι, και κουβέντιαζε με μια γυναίκα με απίστευτα ζανθά μαλλιά. Δεν έβλε­ πα το πρόσωπό της, αλλά υπέθεσα ότι τον φλέρταρε επειδή της χαμογελούσε αυτάρεσκα... Ξαφ­ νικά ένιωσα να διεγείρομαι. Χρόνια είχα να συ­ ναντήσω άντρα που να μου προκαλέσει αυτή την αντίδραση με την πρώτη κιόλας ματιά... »Νομίζω ότι αμέσως κατάλαβα πως ο άνθρω­ πος αυτός ήταν επικίνδυνος, πως ήταν κάποιος που θα ανέτρεπε τη ζωή μου. Αλλά μάλλον αυτό ήθελα. Αυτό περίμενα. »Και τώρα ζέρω ότι έτσι γίνεται. Κάποια στιγ­ μή φτάνεις στα όριά σου... και τα περνάς».

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ντομενικο Σταρνονε Το Α λμα με τα Μ παςτουνακια

ΦίΜΠΤζίΑΝ Η Ρ αχοκοκαλια Μυθιστόρημα

Μυθιστόρημα Τα «μπαστουνάκιχχ» είναι τα οχήματα με τα οποία τα παιδιά της Α' Δημοτικού γεμίζουν τα τετράδιά τους για να εξοικειωθούν με το γράψιμο. Α πό τα μπαστουνάκια περνάει κανείς στην ορθογραφία και έπειτα στο μυθιστόρημα, στην πολιτική, στη γενική κουλτούρα. Μπορεί με άλλα λόγια να γί­ νει ένας άλλος Καλβίνο. Αυτό είναι που ονειρεύ­ εται ο Μικέλε, μέλος στη δεκαετία του ’70 μιας η­ γετικής ομάδας του ΚΚΙ, φιλόδοξος συγγραφέας και παραλήπτης ενός γράμματος απ’ τον Καλβί­ νο, γράμματος που ο Καλβίνο δεν έγραψε ποτέ. Το ταλέντο του Σταρνόνε έχει κωμική βάση, όμως οι πολιτικές, οι οικογενειακές και σεξουα­ λικές εμπειρίες που περιγράφει τον εμπλέκουν σε βάθος και φαίνεται να μην έχουν χάσει ακό­ μα την αξία τους. Έ τσι η αγωνία γίνεται αυτο­ σαρκασμός και το βιβλίο αποκτά εκείνη την ανάλ,αφρη γεύση γέλιου και απογοήτευσης στην οποία χρωστάει τη γοητεία του.

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

Σε μια πόλη που πρέπει να είναι της Αμερικής (μπορεί όμως και να μην είναι) ένας συγγραφέ­ ας που θέλει να γράψει (αλλά δεν μπορεί) δοκι­ μάζει (και δοκιμάζεται σε) μια σειρά από σχέσεις με ανθρώπους που θέλει ν’ αγαπήσει, πρέπει ν ’ αγαπήσει και, κυρίως, θέλει και πρέπει να τον α­ γαπήσουν. Σ’ ένα αστικό τοπίο εκ πρώτης όψεως αφιλόξενο και αμείλικτο, ο Τζιαν ξέρει να στή­ νει το μικρόκοσμό του μ’ ένα γράψιμο που ερω­ τοτροπεί με όλες τις εκδοχές του «μεγάλου αμε­ ρικανικού μυθιστορήματος», όπου το πρώτο πρό­ σωπο της αφήγησης δε διστάζει να απεκδυθεί κάθε αυταρέσκειας και να δώσει στο μυθιστό­ ρημα, με όλο το πικρό χιούμορ του αυτοσαρκα­ σμού, το χαρακτήρα μιας λεπτής, τρυφερής και αφοπλιστικής εκμυστήρευσης.

I

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

/ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Βερζιλιο Φερεϊρα Γ ια Π αντα Μυθιστόρημα

Έ νας γέρος συνταξιούχος επιστρέφει στο χωριό όπου γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρό­ νια. Α νοίγει τα π α ράθυρα του παλιού σπιτιού διάπλατα στον ορίζοντα, στις μνήμες του π α ­ ρελθόντος του, σε μιαν αναζήτηση του νοήματος μιας ολόκληρης ζωής, σε αναζήτηση της λέξης που θα την εξέφραζε: «Ποια ουσιαστική λέξη; Εκείνη που θα απάλυνε μιαν αγωνία. Εκείνη που είναι πριν α π ’ όσες ειπώθηκαν. Εκείνη που ακό­ μη και λέγοντας δε λέει, σαν επίδεσμος για κάτι που θεραπεύεται...» Μελαγχολία, μοναξιά, σιωπή. Το σπίτι έρημο και άδειο - κι όμως, γεμάτο από μία και μόνο λέ­ ξη: Α γά π η : «Εί πρώτη που σ’ όλη μου τη ζωή εξέφρασε πέρα για πέρα το είναι μου. Εκείνη που στάθηκε τόσο πλήρης και γεμάτη, που όλα τα υ­ πόλοιπα ήταν πλεόνασμα στην πλάση. Ο Θεός εξάντλησε σε μένα, στο στόμα μου, όλο το θαύ­ μα της δύναμής του. Εν αρχή ην ο λόγος».

ΝΕΑ

ΒΙΒΛΙΑ

1996

$

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα γραφεία: Ζαλόγγου

11,106 78 αθηνα , fax : 382.25.30 11,106 78 αθηνα , fax : 384.24.31 Πηγής 3,106 78 αθηνα ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟ κέντρο: 330.12.08 γραφείο Θεσσαλονίκης: Αριστοτέλους 7,546 24 Θεσσαλονίκη, τηλ .: (031) 270.391, fax: (031) 271.659 χονδρική πώληση : Ζαλόγγου

βιβλιοπωλείο : Ζωοδόχου

ΠΕΡΙ ΕΧΟΜΕΝΑ ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ No 369 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1996

Α ια β α ζ ω - Α κ ο ύ ω - Β λ έ π ω ______________________ 3 5 Best Seller 3 6 Βραχυγραφίες 41 Αλληλογραφία Γράφει ο Γιώρ­ γοςΔουατζής 4 4 Εις Μνήμην ΟΓ. Θ. Βαφόπουλος και η Θεοσαλονίκη Γοάφει ο Κ. Μητσάκης 5 2 Ρεπορτάζ Οι παιχνιδοβιβλιοθήκες Γράφει η Φωτεινή ΧίουΜιχαήλ

· Περιοδικά Λόγου & Τέχνης Γράφει ο Λειπέρης Παπαλεοντίου

62 Μελέτη Τα Πικρά Ποιήματατου Νίκου Εγγονόπουλου Γοάφειο ΓώργοςΚεντρωτής 72 Άρθρο “Ολοκαύτωμα: Οι Γερμανοί πολίτες πρόθυμοι εκτελεστές”

Γοάφει ο Ηλίας Μαγκλίνης 78 Εξώστης Η νέα βάρδια του βάρδου Γοάφει ο Γάννης Δεληολάνης 8 2 Κοντρόλ Τηλε-γραφή ή Λογοτεχνία Γοάφει ο Κώστας Πάρλας 8 4 Τα Παλιά Διήγημα του Γιάννη Βλαχογιάννη: Το Σεντούκι

90 Σύνταξη: 33.01.239 Λονιστηριο: 33.01.241 Διαφημίσεις 3301 313 Συνδρομές: 33.01.315 Fax: 33.01.315

Το Ξένο Βιβλίο Βιβλίο από την Αμερική Επιμέλεια: Ηλίας Μαγκλίνης

9 4 Λιλιπούτεια Απαντούν οι: Βασίλης Αγγελικόπουλος, Γιώργος Καραβασιλης, Κλαίρη Μιτσοτάκη Α Φ ΙΕ Ρ Ω Μ Α : Ρ ε ν έ Ν τεκ ά ρ τ: Τ ετρα κό σ ια χ ρ ό ν ια μ ε τ ά ...

114 Πασκάλ vr' Αρσύ: Χρονολόγιο Ντεκάρτ 11 6 Κατερίνα Μαρκεζίνη: Η

Ιδρυτής: ΠερικλήςΑθανασόπουλος,, Διευθυντής: ΓιώργοςΓαλάντης Αρχισυντάκτης: ΗρακλήςΠαπαλέξης Σύνταξη: ΚατερίναΓρυπονησιώτη, Βασίλης Καλαμαράς, ΗρακλήςΠαπαλέξης, ΒάσωΣπάθή, ΚαίτηΤοπάλη. Υπεύθυνηοικονομικών: ΒάσωΣπάθή Συνδρομές:ΑθανασίαΣπάθή Διαφημίσεις: ΗρακλήςΠαπαλέξης Καλλιτεχνικήεπιμέλεια: ΝένηΡάις Επιμέλεια-Διορθώσεις: ΒίκυΚωτσοβέλου Στοιχειοθεσία- ΗλεκτρονικήΣελιδοποίησηΦιλμ-Μοντάζ: ΕΝΤΥΠΟο.ε, ΖωοδόχουΠηγής48,τηλ.: 38.36.058-38.12.373 ΕκτύπωσηΕξωφύλλου: ΑλέξανδροςΣπύρου Βύρωνος9,Δάφνη,τηλ.: 97.51.207 ΕκτύπωσηΕσωτερικού: ΓιώργοςΤσιροβασίλης, ΠαλαιόςΚαβάλας38,τηλ.: 59.87.678 Βιβλιοδεσία: Μ.Φουντουλάκης, Παπανικολή13,Αιγάλεω,τηλ.:5987432 Διανομή: ΝέοΠρακτορείοΤύπου

συμβολή του Ντεκάρτ στην Επιστήμη και τη Φιλοσοφία 119 Πιερ-ΑλαίνΚανέ: Ο φιλόσοφος της εποχής μπαρόκ 123 Πατρίσια Ζανοντί: Ο απατηλός θεός χθες και σήμερα 125 Ρενέ Ντεκάρτ: Λόγος περί της Μεθόδου (Αποσπάσματα) 12 7 Έτος Ντεκάρτ (Συναντήσεις και ομιλίες με αφορμή τατετρακόσια χρόνια α­ πό τη γέννηση του Ντεκάρτ) ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 1 3 4 Αλέξης Πανσέλληνος: «Στοντόπο που ζούμε η μεγάλη πνευμαπκή περηφά­ νια είναι το "μηδένάγαν"» Μιασυνομιλία μετον ΜισέλΦάις Π Α Ρ Ο Υ Σ ΙΑ Σ Ε ΙΣ ____________________________________ 1 4 8 Μόλις κυκλοφόρησαν Γοάφουν οι: Γιώργος Κεντρωτής, Νίκη Κώτσιου, Ηλίας Μαγκλίνης, ΚωνσταντίνοςΔ. Μαλαφάντης, Νίκος Μολυβιάτης, Σωτήρης Ντάλης, Κωστής Ντινόπουλος, Χρίστος Παπαγεωργίου, Γάννης Παπαδάτος, Τάκης Παππάς,ΔημήτρηςΤαατσούλης 17 2 Υπόέκδοσίν Επιμέλεια: Βασίλης Καλα­ μαράς

Κ ρ ιτ ικ έ ς Ιδιοκτήτης-Εκδότης: ΓιώργοςΓαβαλάς&ΣΙΑΕ.Ε.

17 5 πολιτική Θάνου Λίποβιτς: Ενάντια στο ρεύμα για μια κοινωνία πολιτών

Κεντρικήδιάθεση: Αθήνα «Διαβάζω» Α. Μεταξά26, Αθήνα10681

Λάμδα Γράφει η Τιτίκα Δημητροόλια 18 4 θέατρο Θεοδώρου Γράμματά:

Γοάφειο ΚώσταςΑντ. Πετράκης 17 8 Ποίηση ΕυγένιουΑρανίτση: Φυσική Γοάφει ο Βρασίδας Καραλής 181 Ελληνική Πεζογραφία Γιώργου Μιχαηλίδη:

Θεσσαλονίκη: Βιβλιοπωλείο «Κέντροτουβιβλίου»,Λασσάνη9,τηλ. 237.463 Πίνακαςεξωφύλλου: Τασία Μαχαίρα “ΠαιδικήΑνάμνησηση"\άδι:18X28

Fantasyland, Θέατρογιαπαιδικό και νεανικό κοινό Γοάφειο ΜπάμπηςΔερμιτζάκης 1 8 7 Ταξιδιωτικό Μαρίας Καραβία: Ο ήλιος του μεσονυχτιού Γοάφει η Ελένη Χωρεάνθη

Δ ε λ τ ί α _________________________ 191 Βιβλιογραφικό 2 0 0 κριτικογραφία

κυκλοφορίες ΦΟΙΒΗ:

το βιβλίο της οίησ ης και της μω ρίας

Ενα έπος της παιδικής ηλικίας στην ελληνική ύπαιθρο που έχει πια χαθεί.

Ν ίν α

Ναχμία

ΡΕΪΝΑ ΖΙΛ Μ Π ΕΡΤΑ Η αληθινή ιστορία μιας εβραϊκής οικογένειας στη Θεσσαλονίκη στα χρόνια της Κατοχής.

Κ άρολος

Ντίκενς

Τ Ο ΠΑΛΑΙΟΠΩΛΕΙΟ Μια βαθιά ανθρζόπινη ιστορία, οι περιπέτειες ενός παππού και της εγγονής του στο Λονδίνρ τον 19ον αιζόνα.

Ο πίνακας πα ρουσ ιάζει τα εμπορικότερα β ιβ λία -του 'μήνα, σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παραχώρησαν 30 .β ιβλιοπώ λες α π ’ όλη την Ελλάδα, δηλώνοντας ο*καθένας'-ΐομς τέσσερα*-βιβλία ποΰ είχαν τις περισσότερες πω λήσεις. ΤΑΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΑΝ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ: Αίολος-ΑΘ. Αλεβιζόπουλος-Αργοοτόλι. Αριστοτέλης-ΑΘ. Βαγιονάκης-ΑΘ. Βιβλιογωνία-ΑΘ. Διάλογος-Βόλος, Διάλογος-Βύρωνας. Διάμετρος-Χαλκίδα. Δωδώνη-ΑΘ. Δωδώνη-Γιάννινα. Ειρμός-Δράμα. Ελευθερουδάκης-Αθ. Ελπήνωρ-ΑΘ. Ενδοχώρα-ΑΘ. Έντυπο-Θεσσ. Εστία-ΑΘ. Ευσταθίου-Καρδίτσα. Θησαυροφυλάκιο της Γνώσης-Κως. Ιανός-Θεσσ. Καραβίας-Ρουσσόπουλος-ΑΘ. Λοξιάς-Θεσσ. Μεθενίτης-Πάτρα. Μουστάκης-Κέρκυρα. ΠλαίσιοΡέθυμνο. Paper Town-Αμπελόκηποι. Πλέθρον-Αθ. Πολιτεία-ΑΘ. Πρίσμα-Πειραιάς. Σάκης-Νέα Σμύρνη. Φιλιππότης-ΑΘ.

11 Γ.ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

ΠΟΒΑΝΝΑ

Φ. ΜΙΠΟΥΜΠΗ Μελίνα TERZO-BOOKS

12 Φ. ΓΕΡΜΑΝΟΣ 'Ελλη Λαμπέτη ΚΑΚΤΟΣ 13 Μ.ΒΑΜΒΟΥΝΑΚΗ Τα ραντερού με τη Σιμόνη ΦΙΑΙΙΤΙΙΟΤΗΣ

Το τρένο με τις φράουλες

Βαμμένος Ή λ ιος

14 ΤΖ.ΤΟΛΚΙΝ Το ΣιλμαρΟλιον ΑΙΟΛΟΣ 1S ΤΖ. ΓΚΑΡΝΤΕΡ 0 κόσμος της Σοφίας ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ 16 Δ ΖΩΓΡΑΦΟΥ Η αγάιτη άργησε μια μέρα ΑΛΕΕΑΝΔΡΕΙΑ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΔΕΛΦΙΝΙ

17 ANT. ΜΙΙΕΡΝΙΕΡ Το μαντολίνο του λοχαγού Κορε'λι ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΕΛΛΕΙΨΗ ΨΥΧΡΑΙΜΙΑΣ; Πριν στεγνώσει το μελάνι, με το οποίο γράφτηκε η πρώτη κριτική του επαναπροσληφθέντος στα ΝΕΑ Δημοσθένη Κούρτοβικ, οι ασκοί του Αιόλου άνοιξαν. Αφορμή; Το γεγονός ότι ο Δ. Κούρτοβικ παρέθεσε συμπληρωματικά σε κείμενο, με τίτλο «Ακηδία», τα λάθη της έκδοσης του βιβλί­ ου του Έρικ Χόμπσμπάουμ: Η εποχή των άκρων (Θεμέλιο) στα ελληνικά. Και η απάνπιση-ρήξη του υπεύθυνου των εκδό­ σεων «Θεμέλιο», του Θόδωρου Μαλικιώση, στα ΝΕΑ, μεγαλύτερη σε έκταση από τις επισημάν­ σεις του Δ. Κούρτοβικ, δεν αφήνει κανένα περι­ θώριο ήπιου διαλόγου. Διότι ο Θ. Μαλικιώσης κατηγορεί ευθέως τον κριτικό των ΝΕΩΝ ως ε­ μπαθή, κακό, κακοήθη, κομπορρήμονα, κακο­ προαίρετο, αναξιόπιστο, επιπόλαιο κ.ά., βαρύ­ τατους χαρακτηρισμούς, τους οποίους με επι­ χειρήματα όφειλε να στηρίξει. Ο Θ. Μαλικιώσης δεν απαντά επί της ουσίας. Δεν αναφέρεται δηλαδή στα λάθη και στις πα­ ρανοήσεις του κριτικού, όπου και αν υπήρξαν αντιθέτως με νέα ατοπήματα προσπαθεί να ανασκευάσει τις επισημάνσεις του Δ. Κούρτοβικ γράφοντας μεταξύ των άλλων: γιατί δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η λέξη «υπερ-ταχύτατη» και γιατί δεν μπορεί να με­ ταφραστεί το Cambodia=Καμποντία αντί να προσφύγουμε στη γαλλική μετάφραση Cambodge = Καμπότζη; Συμφωνούμε με τη γενική διαπίστωση του Θ. Μαλικιώση «ότι η βιβλιοκρισία είναι λειτούργημα (;) που θα πρέπει να ασκείται με σοβαρότητα και ευθύνη»· αλλά πρέπει κι εκείνος να συμφωνήσει μαζί μας ότι οι κριτικοί πρέπει να αφήνονται να κάνουν καλά τη δουλειά τους.

Ο Θ. Μαλικιώσης ε­ ξάλλου δεν πρέπει να ανησυχεί τόσο, όσο φαί­ νεται από την επιστολή του. Δεν θίγεται ανεπα­ νόρθωτα με την αρνητική έστω κριτική ενός βι­ βλίου η αξιοπιστία ενός ιστορικού εκδοτικού οί­ κου όπως το Θεμέλιο, αλλά ο μεταφραστής και ο επιμελητής του συγκεκριμένου βιβλίου. Αυτοί, ως καθ’ ύλην αρμόδιοι, έπρεπε να απαντήσουν.

BESTSELLER Είναι γνωστό ότι τα βιβλία της Ζωρζ Σαρή γίνο­ νται ανάρπαστα και διαβάζονται πολύ, ιδιαίτερα από παιδιά και νέους. Αυτό που δεν γνωρίζαμε είναι πόσες ανατυπώ­ σεις έχουν γίνει ως σήμερα. Την απορία μάς την έλυσε ο εκδοτικός οίκος «Πατάκης» με τα δελτία τύπου που έστειλε στο διαβάζω. Έτσι μαθαίνουμε ότι τα μυθιστορήματα: Κρίμα κι άδικο έχει ανατυπωθεί έντεκα φορές, Οι νικη­ τές είκοσι τρεις, Τα στενά παπούτσια τριάντα πέ­ ντε και Το ψέμα πενήντα τέσσερις. Αυτό θα πει να έχεις κοινό και μάλιστα νεανικό.

ΒΡΕΙΤΕ ΤΑ ΛΑΘΗ ΜΑΣ Η ανακοίνωση που διαβάσαμε στο λογοτεχνι­ κό περιοδικό Ρεύματα δεν μπορεί παρά να είναι φάρσα ή η αναγγελία ενός νέου διαγωνισμού με θέμα: «Τι καταλαβαίνετε». Την αναδημοσιεύουμε χωρίς να προσθέσουμε ούτε ένα «ν». Οι συνεργασίες προς τα Ρεύματα παρακαλούμε όπως συνοδεύονται από γραμματοσημασμένα φάκελο με τη διεύθυνσή σας για να επιστρέφονται ή για να ξέρετε την τύχη τους. Όσες συνεργασίες δε συνοδεύονται από τέ­ τοιο φάκελο δε θα διαβάζονται - ούτε καν θα κοιτάζονται. ~ Λόγω συνεχούς πληθώρας συνεργασιών, απάντηση θα λάβετε μέσα στους επόμενους έξι με οκτώ μήνες. ~ Δε σχολιάζουμε τις συνεργασίες, δεν εκφέρουμε τη γνώμη μας ούτε συμβουλεύουμε πώς να

γράφετε. Τηλεφωνήματα δεν κάνούμε. ~ Οι συνεργάτες κάθε τεύχους θα λαμβάνουν δω­ ρεάν συνδρομή ενός έτους και ένα συμβολικό ποσόν από πέντε έως είκοσι χιλιάδες δραχ­ μές - ή κατόπιν συμφωνίας. ~ Η συνδρομή για ένα χρόνο (έξι τεύχη) εξακολουθεί να είναι 4.800 δρχ. -1.200 δρχ. φθηνότερα απ’ τα πε­ ρίπτερα, τους πάγκους και τα βιβλιοπωλεία. Σας συμφέρει να γραφτείτε συνδρομητές.

NELLY SACHS 1996 Στις 10 Νοεμβρίου στην πόλη Arles ο Γάλλος νε­ οελληνιστής Michel Volkovitch κράτησε στα χέ­ ρια του το βραβείο Nelly Sachs (Γερμανίδα ποιήτρια), το μοναδικό βραβείο για μετάφραση ποίη­ σης στα γαλλικά. Το βραβείο απονέμεται κάθε χρόνο από επιτρο­ πή μεταφραστών ποίησης και θεσμοθετήθηκε α­ πό την Julia Tardy-Marcus εις μνήμην της Γερμα­ νίδας φίλης της. Ο Μ. Volkovitrch (συνέντευξη στο προηγούμενο τεύχος του «δ») βραβεύτηκε για το σύνολο των μεταφράσεων που δημοσιεύτηκαν από τις εκδό­ σεις Cahiers grecs και Cahiers grec/Desmos και ιδιαιτέρως για τη μετάφραση στα γαλλικά της ποιητικής συλλογής του Ντίνου Χριστιανόπουλου «Η εποχή των ισχνών αγελάδων». Οι ισχνές όμως αγελάδες απέδωσαν στον Βόλκοβιτς το χρηματικό ποσόν των 500.000 δρχ. που συνοδεύει το εν λόγω βραβείο.

Ο ΛΑΟΥΤΖΙΚΟΣ Ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Αγγλία, διαβάζουμε στην Ελευθεροτυπία με τίτλο «Μίσος για τις μάζες. Διανοούμενοι 1880-1939», έχει ξεσηκώσει θύελλες διαμαρτυριών με τα όσα αναγράφονται στις σελίδες του. Συγγραφέας του ο καθηγητής αγγλικής φιλολογίας της Οξφόρδης, Τζον Κάρεϋ, ο οποίος υποστηρίζει ό­ τι πολλοί διανοούμενοι, κυρίως συγγραφείς, έ­ τρεφαν παθολογική απώθηση για τους ανθρώ­

πους των κατώτερων τάξεων. Η Βιρτζίνια Γουλφ αισθανόταν άσχημα όσες φορές σκεφτόταν τον «λαουτζίκο», όσο για τις λαϊκές ομόφυλές της θεωρούσε η ευαί­ σθητη φεμινίστρια ότι «είχαν επάνω τους ένα ανήθικο άρωμα, κάτι το απεριποίητο και παρασιτικό». Ο Αμερικανός Έζρα Πάουντ πίστευε πως «ο σύγχρονος πολιτισμός είχε αναθρέψει μια ράτσα ατόμων με μυαλά λαγού» και προέτρεπε τους διανοούμενους να πάρουν την ε­ ξουσία στα χέρια τους. Ο εθνικός ποιητής της Ιρλανδίας, Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς έφθασε στο συμπέρασμα ότι «αργά ή γρήγορα πρέπει να περιορίσουμε τον αριθμό των οικογενειών χωρίς ευφυΐα.». Ο Τζωρτζ Μπέρναρντ Σόου ισχυριζόταν ότι «αν επιθυμούμε ένα συγκεκριμένο είδος πολι­ τισμού, πρέπει να καταστρέψουμε το είδος ε­ κείνο των ανθρώπων, που δεν ταιριάζει σ’ αυτό». Ο Ντ. X. Λώρενς ήθελε να κατασκευάσει γι’ αυτό το σκοπό «μία κάμαρα θανατικών εκτε­ λέσεων, μεγάλη σαν το Κρίσταλ Πάλας» και φανταζόταν πώς θα ένιωθε «όταν θα περιδιά­ βαζε στο Λονδίνο για να συλλέξει όλους αυτούς τους χωλούς, ανάπηρους και αρρώ­ στους». Ο κατάλογος βέβαια δεν τελειώνει εδώ. Κι άλλοι διάσημοι συγγραφείς έχουν εκφραστεί αναλόγως για τους «ποταπούς» ανθρώπους της λαϊ­ κής τάξης. Ο σάλος όμως που ξεσήκωσε ο Τζον Κάρεϊ με το βιβλίο του στη Γερμανία οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ότι ο συγγραφέας αυτού του αιρετικού βιβλίου αποδίδει μεγάλο μέρος της ευθύνης στον Φρίντριχ Νίτσε, ο οποίος ανα­ φέρει στον «Ζαρατούστρα» πολλοί, πάρα πολλοί, ζουν και κρέμονται από τα κλαδιά τους. Ας έρθει μια θύελλα που θα ρίξει όλα τα σάπια από το δέντρο.

ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ Εδώ και έξι χρόνια λειτουργεί στη γαλλική πόλη

Βραχυγραφίες

Amberieu ο «Σύλλογος για την αυτοβιογραφία και

Προτείναμε τέλος να συναντηθούν οι εταιρείες που

την αυτοβιογραφική κληρονομιά». Σκοπός του εί­ ναι η διάσωση της ατομικής και ιστορικής μνήμης, μέσα από τη συλλογή ανέκδοτων αυτοβιογραφικού και προσωπικού ημερολογίου απ’ όλο τον κό­ σμο που έχουν γραφτεί από ανώνυμους ανθρώ­ πους. Στο δεύτερο τεύχος του περιοδικού με τον τίτλο Garde-memoire - παράλληλη δραστηριότητα του συλλόγου - παρουσιάζονται 146 αυτοβιογραφικά

έκαναν τις έρευνες με τους φορείς που τις ανάθεσαν και να τα βρουν για να ξέρουμε κι εμείς ποιους να ε-

κείμενα γραμμένα από Γάλλους ανάμεσα στα 1850 και 1970. Για τον ελληνισμό υπεύθυνη είναι η Γαλλίδα φιλό­ λογος Ελισάβετ Σιρ, η οποία ήρθε την Άνοιξη στην Αθήνα και αντέγραψε πάνω από 100 αυτοβιογραφικά κείμενα προσφύγων στο «Κέντρο Μικρασιατι­ κών Σπουδών». Όσοι Έλληνες κατέχουν παρόμοια ανέκδοτα, πα­ λιά ή πρόσφατα, κείμενα ας έρθουν σε επαφή μαζί της στη διεύθυνση: Madame Elisabeth Sire 11 Rue Notre Dame 95160 Montmorency FRANCE Η φιλέλλην Γαλλίδα ενδιαφέρεται επίσης για τους Έλληνες της διασποράς.

ΤΟ ΕΚΕΒΙ ΟΜΟΛΟΓΕΙ ΤΟ ΛΑΘΟΣ ΤΟΥ; Είχαμε αναφερθεί σε προηγούμενο τεύχος (Οκτώ­ βριος αρ. 367) στις δύο παράλληλες έρευνες που έ­ γιναν στη διάρκεια της 19ης Γιορτής Βιβλίου στο Πεδίοντου Άρεως. Η μια από το ΕΚΕΒΙ (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου) - ανάθεση στην Centrum - κι η άλλη από τον ΣΕΒΑ (Σύλλογος Εκδοτών-Βιβλιοπωλών Αθηνών) ανάθεση στην M.R.C. Είχαμε επίσης αναφερθεί στα αποτελέσματα αυτών των δύο ερευνών που απήχαν παρασάγγες η μία από την άλλη. Να σας θυμίσουμε μόνον ότι η έρευνα του ΕΚΕΒΙ έδινε συνολικό αριθμό επισκεπτών 161.956, ε­ νώ η έρευνα του ΣΕΒΑ 255.000. Διαφορά τερατώδης που ανέρχεται σε 94.000 επισκέπτες.

μπιστευθούμε. Ακόμη περιμένουμε! Ώσπου μια ωραία πρωία το ΕΚΕΒΙ κάλεσε τους δη­ μοσιογράφους σε συνέντευξη Τύπου για να τους ε­ νημερώσει για μια άλλη έρευνα που έφερε σε πέρας και η οποία αφορούσε στα βιβλιοπωλεία όλης της Ελλάδας. Και τι έκπληξη! Σε ποιαν εταιρεία εμπιστεύθηκε την έρευνα για τα βι­ βλιοπωλεία το ΕΚΕΒΙ; Στην M.R.C. Μάλιστα. Σ’ αυτήν δηλαδή που ο ΣΕΒΑ είχε αναθέσει την έρευνα στο Πεδίοντου Άρεως. Δικαίως λοιπόν αναρωτιόμαστε; Με ποια κριτήρια το ΕΚΕΒΙ επέλεξε την M.R.C., ενώ ταυτόχρονα τα αποτελέσματα της ίδιας εταιρείας αμφισβητούσε στη 19η Γιορτή Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως; Ως εκ τούτου, να θεωρήσουμε ότι το ΕΚΕΒΙ εμμέσως πλην σαφώς ομολογεί ότι η έρευνα της Centrum στο Πεδίο του Άρεως υπήρξε ατυχής; Αυτός είναι και ο λόγος που καταφεύγει στην M.R.C.;' Ας δοθεί μια απάντηση από το Κέντρο Βιβλίου!

ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ Ενάμισυ, περίπου, εκατομμύριο άνθρωποι - παραλί­ γο να σπάσουν τα στημένα μηχανάκια της A.G.B. καθηλώθηκαν μπροστά στο χαζοκούτι για να παρα­ κολουθήσουν από τον STAR το έκτακτο δικαστήριο που στήθηκε οσονούπω μπροστά στις κάμερες και μεταδόθηκε ζωντανό, απρόβλεπτο και σπαρταριστό. Στην πιο καινοφανή, από καταβολής της ελληνικής τηλεόρασης, μετάδοση πήραν μέρος εκτός από τον εμπνευστή της, Κώστα Χαρδαβέλλα, οι πρωταγωνι­ στές μιας προηγούμενης ομιχλώδους εκπομπής του, οι κατηγορούμενοι για συκοφαντία δημοσιογράφοι Θανάσης Λάλας και Λάμπης Ταγματάρχης κι ο επί­ σης κατηγορούμενος διευθυντής του Βήματος, Σταύρος Ψυχάρης. Και βεβαίως, ο από μηχανής θε­ ός, η άλλη κυρία Καραγιαννοπούλου - συνωνυμία

Είπαν ή... έγραψαν γαρ με τη μητέρα της ανευρεθείσας κορασίδος - η οποία ευθαρσώς ομολόγησε ότι δούλευε ψιλό γαζί τους δύο δημοσιογράφους. Τι απολαυστικοί διάλογοι μεταξύ των συμπλεκόμε­ νων, τι ήθος και υψηλό δημοσιογραφικό φρόνημα! Ο μεν Κ. Χαρδαβέλλας ορυόμενος μπροστά στο φακό να υπερασπίζει εαυτόν από τη συκοφαντική επίθεση που του εξαπέλυσαν, από ραδιόφωνου και από τις στήλες του Βήματος οι φίλοι του (;) Θ. Λάλας και Λ. Ταγματάρχης και κείνοι από τηλεφώνου να προσπα­ θούν να αποδείξουν, με ύφος δέκα καρδιναλίων, τα αναπόδεικτα. Το θράσος του Θ. Λάλα όλοι το εισπράξαμε. Κατηγο­ ρούσε με απαράδεκτο, για δημοσιογράφο και δημό­ σιο πρόσωπο, τρόπο την πρώτη, την αυθεντική κυρία

ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ: ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ Εμένα μ’ έσωσε η ποίηση; Μ’ έσωσε και με κατέστρεψε οικονομικά, αφού μου ’φαγε ένα σπίτι και ένα μεγάλο κτήμα. Οι αληθινοί ποιητές στη νεώτερη «χριστιανική κοινωνία», τη μετά την Αναγέννηση, είτε απομονώνονται ό­

Καραγιαννοπούλου. Πού να ήξερε τί του επεφύλασ-

πως εγώ είτε τρελαίνονται (δεν ξέρω

σε η επόμενη στιγμή... ο αφελής.

αν έχω τρελαθεί ακόμα, αλλά μάλλον

Η εκδίκηση βεβαίως της εν λόγω κυρίας ήταν η δη­ μόσια συγγνώμη του για την γκάφα ολκής που διέπραξε όταν εμφανίστηκε η άλλη κ. Καραγιαννοπούλου. Το κλου όμως της βραδιάς ήταν η από τηλεφώνου ε­ πίσης συμμετοχή του διευθυντή του Βήματος I . Ψυχάρη, στη φωνή του οποίου εικονοποιήθηκε το θράσος της εξουσίας. Ομολογεί την γκάφα του, να φιλοξενήσει δηλαδή συκοφαντικό και ανυπόγραφο κείμενο, αλλά δυστυχώς δεν αρκείται σ’ αυτό και μό­ νον. Σέρνει τα εξ αμάξης στην άλλη κυρία που τίναξε

όχι απολύτως) είτε αυτοκτονούν, για­ τί δεν τους σηκώνει το κλίμα. Ο κόσμος μας είναι ένας κόσμος σε κατάπτωση, ντεκαντάνς, σε βαθμό τέτοιον που δεν συναντούσες σε άλ­ λη εποχή. Ζω με το μικρό ποσό των πνευματι­ κών δικαιωμάτων και με τις 140.000

στον αέρα - και καλά έκανε - δυο ομοειδείς τηλεο­ πτικές εκπομπές, μια ραδιοφωνική και μια Κυριακάτι­

της τιμητικής σύνταξης από το κρά­

κη εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας, το Βήμα.

τος. Είναι κοροϊδία τέτοιο ποσό για

Ο Κ. Χαρδαβέλλας, λαλίστατος μέχρι πρότινος, τσι­

πνευματικούς ανθρώπους... Αν δεν

μουδιά δεν έβγαλε για να υπερασπισθεί την κυρία, η οποία ευλόγως δεν αντιλαμβανόταν τα «άδηλα και κρύφια» αυτών των από τηλεφώνου συνομιλιών. Την

είχα τους φίλους που με βοηθάνε, θα είχα αυτοκτονήσει...

άφησε αβοήθητη στο μάτι του κυκλώνα, διότι προ­ φανώς θα σκέφτηκε «δεν τα βάζουμε με τους πάνω από μας, αχρείαστοι να είναι!». Μένουμε εμβρόντητοι μπρος στην εμβρίθεια των ε­ ξουσιαστούν. Η αλόγιστη χρήση εξουσίας, οποιοσδή­ ποτε εξουσίας, κάποτε καταλήγει σε μπούμερανγκ ευτυχώς!

□

Αποσπάσματα από συνέντευξη του Μίλτου Σαχτούρη στη Μικέλα Χαρτουλάρη ΤΑ ΝΕΑ, 26 Οκτωβρίου 1996

ΝΙΚΟΛ ΡΟΥΣΣΟΥ

Π ες στη Μ ορφίνη, ακόμα την ψάχνω Ν ικ όλ Ρούσσου

ο&ρ*Ίίρτγ$ 6/ϋ

Αλεξάνδρεια

Η

Μ ο ρ φ ίν η σ τη ν π ό λ η :μ ια π α ρ δ α λ ή γ ά τ α σ α ν π α τ σ α β ο ΰ ρ ι κ ι έ ν α ς α λ λ ιώ τ ικ ο ς κ ό σ μ ο ς μ έ σ α σ τ ο ν κ ό σ μ ο . Σ τ ο υ ς δ ρ ό μ ο υ ς , τ ις α υ λ έ ς κ α ι τ ις τ α ρ ά τ σ ε ς τ ο υ ,

π λ ά σ μ α τα τη ς ν ύ χ τα ς, σ χ ε δ ό ν α ν ίδ ε α ή α δ ιά φ ο ρ α γ ια τη ν π ρ ω ιν ή π ρ α γ μ α τικ ό τ η τα , ε π ιβ ιώ ν ο υ ν με τ ο υ ς δ ικ ο ύ ς το υ ς ν ό μ ο υ ς κ α ι τη ν κ α τ α δ ικ ιά τ ο υ ς β έ β η λ η γ λ ώ σ σ α , π α ίζ ο ν τ α ς π ό τ ε με σ κ λ η ρ ό τ η τ α κ α ι α γ ρ ιά δ α , π ό τ ε με τ ρ υ φ ε ρ ό τ η τ α κ α ι σ ω τ ή ρ ιο χιού μ ο ρ .

Σ

’ α υ τό το π ε ρ ιθ ώ ρ ιο α ν ά μ ε σ α στην π α ρ α ν ο μ ία κ α ι τ ην έκσ ταση , σ ’α υ τό το ν κ ώ δ ικ α α ν ά μ ε σ α στην α π ά θ ε ια κ α ι τη ν α π ό λυ τη έκ φ ρ α σ η α κ ρ ο β α τ ε ί’ α υ τό το π ε ρ ιθ ώ ρ ιο

α ν ά μ ε σ α στην π α ρ α ν ο μ ία κ α ι την έκσ ταση , σ ’α υ τό το ν κ ώ δ ικ α α ν ά μ ε σ α στην α π ά θ ε ια κ α ι τ ην α π ό λυ τη έ κ φ ρ α σ η α κ ρ ο β α τ ε ί το κ ε ν τρ ικ ό π ρ ό σ ω π ο το υ μύθου. Μ α ζ ί του κ α ι η σ υ γ γ ρ α φ έ α ς τ η ς ι σ τ ο ρ ία ς , π ο υ β ά ζ ε ι τ ο π ι ο ρ ιψ ο κ ίν δ υ ν ο σ τ ο ίχ η μ α : ν α κ ά ν ε ι λ ο γο τ εχ ν ία μ’ αυτή τη « γλώ σσ α» κ α ι ν α ε μ φ α ν ίσ ει, έστω γ ια μ ια μόνο σ τιγμή, πρ ο το ύ κ α ε ί μ π ρ ο σ τά σ τα μ ά τια μας, το ύ το τ ο ν αρ ν η τικ ό , α δ ιά φ α ν ο κόσ μο.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ Σόλωνος 133,106 77, Αθήνα Τηλ. 3806305,3821813, Fax 3838173

c^

/ lih

u

lo

r

-

Αγαπητό «διαβάζω» διάβασα με χαρά ομολογώ - για τις επισημάν­ σεις-, στο τεύχος του-Οκτωβρίου, το «κοντρόλ» του Κ. Πάρλα και νιώθω την ανάγκη να επισημάνω και γω με τη σειρά μου ότι η γενίκευση «... ούτε ένας τηλεπαρουσιαστής δημοσιογράφος, αναλυτής... δ εν αναφέρθηκε στον Πολιτισμό...», στη διάρκεια των προεκλογικών συνεντεύξεων με υ ποψηφίους, αδικεί ορισμένους. Δ εν υπήρξε συζήτηση τηλεοπτική - στην ΕΡΤ με την γ.γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ στην ΕΤ1, αλλά και στο Κανάλι 5, που εργάζομαι τώρα - που να μην έθεσα θέμα του πολιτισμού. Στην τηλεοπτική ζούγκλα, με πολλές πιέσεις, α­ φού «ο πολιτισμός δεν φέρ νει νούμερα τηλεθέασης», κατάφερα, υπό τη χλεύη είναι αλήθεια ο­ ρισμένων συναδέλφων μου - διαμορφωτών της κοινής γνώμης - , να έχω μονίμως πολιτιστικό ένθετο στα δελτία ειδήσεων, από την ΕΡΤ και στα δυο κανάλια (ΕΤ1, ΕΤ2) πριν χρόνια και αρ­ γότερα στα μεσονύχτια δελτία του Αντένα. Τώρα στα κεντρικά δελτία του Καναλιού 5, κα­ θημερινά υπάρχει πολιτιστική είδηση και καθη­ μερινά πολιτιστικά ένθετα για το βιβλίο, τη

μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τα εικαστικά. Το ίδιο συμβαίνει και στο κεντρικά μεσημβρινά δελτίο ειδήσεων του ραδιοφωνικού στάθμου «Αθήνα 9.84». Δ εν γράφω για να εισπράξω κάποια επιβράβευση, μιας κι ο καθένας μας τραβάει το μοναχικό του δρόμο με τη ελπίδα να βάλει ένα λιθαράκι στο βαθμό που μπορεί, καθώς το περιοδικό σας που είμαι πιστός του αναγνώστης. Σας γράφω για να ενταθεί η προσπάθειά σας, μήπως και αλλάξει κάτι στο εκπεμπόμενο τηλεοπτικό προϊ­ όν... Σας στέλνω και γράμμα μου σχετικό, στον υπουργό Πολιτισμού, που κοινοποίησα και στην Έ νωση Συντακτών της Αθήνας. Με εκτίμηση Γιώργος Δουατζής Υπουργό Πολιτισμού κ. Ευάγγ. Βενιζέλο Αγαπητέ κ. Υπουργέ, με το γράμμα μου αυτό θέλω να θέσω ένα πρόβλημα που το ζω εκ των ένδον χρόνια τώρα και δυστυχώς πρέπει να ρυθμιστεί με άνωθεν παρέμβαση. Αυτό, της σχέσης τηλεόρασης και πολιτισμού. Ποτέ, όπως γνωρίζετε και σεις, αλλά και οι Έ λληνες τηλεθεατές, δεν ασχολήθηκε το υπουργείο Πολιτισμού - παρά τα δεκάδες δημοσιεύματα - με την τηλεοπτική προαγωγή των πολιτισμικών α­ γαθών του τόπου αλλά και των Ελλήνων δημιουργών. Ό χ ι για να δούμε στην τηλεόραση περισπούδαστες αναλύσεις, αλλά έστω για να θυμίζουν οι τηλεοπτικοί μας επάί'οντες στον τηλεθεατή, ότι υπάρχουν κά­ ποιοι δημιουργοί, κάποιοι «λαπάδες», που τους χλευάζουν οι εν γένεί κρατού­ ντες, αλλά από αυτούς προμηθεύονται πίνακες για να στολίσουν τα σπίτια τους, από αυτούς ακούνε μουσική και... ταξιδεύουν, από αυτούς παίρνουν βι­ βλία, βλέπουν θεατρικές παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες, τις ώρες της ανίας τους. Ζητώ λοιπόν, την άμεση και δραστική σας παρέμβαση, ώστε να επιβληθεί με νόμο - ναι με νόμο, εκεί καταντήσαμε - τα δελτία ειδήσεων όλων των σταθμών της τηλεόρασης, να αψιερώνουν καθημερινά ένα τουλάχιστον δίλεπτο στον πολιτισμό και μία τουλάχιστον πολιτιστική εκπομπή την εβδομάδα σε ώρες αιχμής της τηλεθέασης. Μήπως και από την τηλεοπτική πυρά, όπου ρίχνονται στο όνομα της τηλεθέασης ανύποπτα θύματα και εσχάτως παιδιά, βγει λίγο φως... Σας θυμίζω ότι οι Έ λληνες δεν πληρώνουν εισφορά μόνον στην ΕΡΤ, αλλά και στα ιδιωτικά κανάλια, μέσω των προϊόντων που καταναλώνουν, στην τιμή των οποίων εμπεριέχεται το κόστος της διαφημιστικής τους δαπάνης. Χρήματα δηλαδή του καταναλωτή, που φτάνουν στα ταμεία των ιδιωτικών σταθμών. Επίσης οι τηλεοπτικές συχνότητες είναι εθνική περιουσία και ανήκουν με μια έννοια σε όλους. Άρα νομιμοποιείστε σαφώς να παρέμβετε, ως εκπρόσωπος των πολιτών στον νευραλγικό τομέα που υπηρετείτε. Με φιλικούς χαιρετισμούς Γιώργος Δουατζής Δημοσιογράφος

Αλληλογραφία

ΜΑΡΙΑ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΑΟΥ-ΠΟΘΟΥ

Μ έ τή λά μ π α θυέλλης (Βραβείο πεζογραφίας Ιδρύματος Ούράνη τής Ακαδημίας "Αθηνών 1995)

“Ε ν α ς άνθρω π ος άπλός, καθημερινός, βρίσκεται ξαφ νικά αντιμέτω πος μέ τό μυστήριο τής ζω ής καί β υ θ ίζε τα ι μέσα σ ’ αυ τό, ν ά μ άθ ει τί κρ ύ β ο υν τά σ ημάδια πού τού στέλλει ό αόρατος κόσμος, αύτά τά πρ οφ η τικά μηνύματα, πού γίν οντα ι π η γές «άγγελιώ ν» στά όνειρά του. Σ την ισ τορία αύτή ό έρωτας, τό πά θος, ή κραυ­ γ ή , ή άγρ υπ νία, ή έρημος τή ς "ψυχής, πα ίρ νου ν τό νόημα τή ς ανθρ ώ π ινη ς θυσίας· αυτής τή ς ά γνω ­ στης θυσίας, πού είναι ή έφήμερη ζωή μας πάνω στή γή. Π ρόσω πο τής αθω ότητας ό ήρ ω ας τού μυθι­ στορήματος, θά ζήσ ει έ π ώ δ υ ν α τή ν ένοχή, θά γ ίν ε ι ένα ς μ άρ τυ ρ ας τή ς άλήθείας· α υ τή ς τή ς κοσμικής ά-λήθείας, πού είναι ή άλλη όψη τοΰ μυστηρίου τή ς ζω ής. Κ αί ό χαμένος π α ρ ά δ ε ι­ σος τής ευτυχίας του θά ταυτιστεί μέ τήν ίδ ια τήν έμπειρία τοΰ πόνου: Μ ιά προσω πική έρη­ μος, πού θά τή δια β εΐ έξαγνιζόμενος. Στό μυθιστόρημά της αύτό, ή σ υγγραφ έας, μέ τήν π ο ιη τικ ή , τή ν αναλυτική γ ρ α φ ή της, καί μέσα απ ό ένα μύθο τής «γοητείας», δίνει τήν σταυρική περ ιπ έτεια τοΰ άνθρώ που π ά ­ νω στή γή, πού είναι τό τίμημα μιας γνώ σης απ αγορευμένης. Ό ή ρ ω άς της είναι ένας «γοητευμένος» κα ί ζεϊ σέ μιά κρυ­ στάλλινη πρα γμ ατικότητα, όπω ς τά πλάσματα εκείνα τά έφήμερα, τά προορισμένα γ ιά ένα μόνο καλο­ καίρι, πού ξέμειναν κ α ί ζοΰνε τό φ θινόπω ρο πού δέν ή ταν γ ι ’ αυτά. Τ Η Σ ΙΔ ΙΑ Σ : • Λ υ κ ό φ ω ς τη ς Μ ο ν α ξ ιά ς · Ν α τα λ ία κα ί Χ ρ ισ τ ίν α • Σ ώ μ α , θυμή σου όχι μόνο τ ό π ό σ ο α γα π ή θ η κ ες • Γ κ ρ ίζα π ο λ ιτεία • Έ π ί π τε ρ ύ γ ω ν α νέμ ω ν (π ο ιή μ α τα )

ι ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΛΕΝΤΗΣ [ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 5 · 106 79 ΑΘΗΝΑ • ΤΗΛ.: 36 01 551 · FAX: 36 23 553

Ο Γ.Θ. ΒαιρόηονΧος και η Θεσσαλονίκη

*6Σ επτεμβρίου 1903 16 Σ επτεμβρίου 1996

Ει; Μνήμην

«Η Θεσσαλονίκη είναι ο μ εγ ά λο ς μου π όν ο ς και το μεγάλο μου πάθος», έγραψε ο ποιητής Γ.Θ. Βαφόπουλος στον τε­ λευταίο τόμο της αυτοβιογραφίας του1 κι εξο­ μολογήθηκε πρόσφατα σε μια ραδιοφωνική συνέντευξή του2. Ο Βαφόπουλος, από τη μέρα της εγκατάστασής του στη Θεσσαλονίκη (1916), ανέπτυξε μια περίεργη διαλεκτική σχέ­ ση μαζί της, που άλλοτε την έτρεφε το μίσος και άλλοτε την ενδυνάμωνε μια απέραντη αγά­ πη3. Αυτές οι μεταπτώσεις ερμηνεύονται βέ­ βαια από τις διάφορες περιπέτειες του βίου του ποιητή, ο οποίος πέρασε μια πολύ δύσκο­ λη νεότητα, όταν η πρώτη του γυναίκα, η ποιήτρια Ανθούλα Σταθόπουλου, πέθανε από φυματίωση και όταν ο ίδιος ο Βαφόπουλος προσβλήθηκε από την ανίατο τότε νόσο και η ζωή του διέτρεξε τον έσχατο κίνδυνο. Η Θεσ­ σαλονίκη υπήρξε λοιπόν στην αρχή τόπος μαρτυρίου για τον ποιητή, αργότερα όμως,

στα χρόνια της ωριμότητάς του, υπήρξε και τόπος ευδαιμονίας, όταν χάρη στην τρυφερή συμπαράσταση της δεύτερης γυναίκας του, της Αναστασίας Γερακοπούλου, η Θεσσαλονίκη μετασχηματίστηκε σε μια προστατευτική φωλιά γεμάτη θαλπω­ ρή, όπου πέρασε ήρεμα και στοχαστικά τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Ο Βαφόπουλος, άτομο προικισμένο με σπάνια ευαισθησία και ιστορική συνείδηση, μετά την εγκατάσταση της οικογένειάς του στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, άρχισε μέσα από τη δική του εγκλείστρα, να πα ρα ­ κολουθεί τη σταδιακή μεταμόρφωση της Θεσσαλονίκης από ένα σημαντικό μεταπρατικό κέντρο των Βαλκανίων σε μια σύγ­ χρονη ευρωπαϊκή μεγαλούπολη που σφύ­ ζει πάντα από οικονομική δραστηριότητα, αλλά που στο μεταξύ έχει αναπτυχθεί και σ ’ ένα πολύμορφο και πολυδύναμο κέντρο της νεοελληνικής πνευματικής ζωής. Αυτή την αργή αλλά σταθερή αναβάθμιση της Θεσσαλονίκης από μια «Έρημη χώρα» σ ’ ένα αυτόνομο και σφριγηλό πνευματικό κέντρο την παρακολούθησε λοιπόν ο Βα­ φόπουλος από κοντά και την αφηγείται με τρόπο ιδιαίτερα γοητευτικό στους πέντε μεγάλους τόμους της αυτοβιογραφίας του που δημοσιεύτηκαν κάτω από τον γενικό τίτλο «Σελίδες αυτοβιογραφίας» (19701991). «Ο πνευματικός χαρακτήρας ενός τόπου», γράφει και σ ’ ένα άλλο σχετικό δημοσίευμά του ο Βαφόπουλος, «δεν είναι τόσο απλός, όσο θα μπορούσε κανείς να υποθέσει. Η σύνθεσή του, και κάποτε η πολυπλοκότητά του, βρίσκεται πάντοτε σε αναλογία με τη γενικότερη κοινωνική δομή του περιβάλλο­ ντος. Άλλοτε το πνευματικό πρόσωπο της Θεσσαλονίκης καθρεφτιζόταν σχεδόν μ ο ­ ναχά στον ημερήσιο τύπο της και ταυτιζό­ ταν με το πρόσωπο ορισμένων λογίων της ε­ ποχής εκείνης. Η ακτινοβολία του δεν ξεπερνούσε τα τοπικά όρια της πόλης, καθώς ένα κερί δεν έχει τη δύναμη να φωτίσει τον έξω χώρο του σπιτιού. Αργότερα, με τη λειτουργία ενός κοινωνικού νόμου εξελικτικής ανόδου, όταν πια είχαν διαδοχικά δημιουργηθεί σημαντικά πνευμα­

τικά ιδρύματα και παράλληλα είχεν αρχίσει κ ’ η άνθιση μιας αξιόλογης πλέον λογοτε­ χνίας, το πνευματικό πρόσωπο της Θεσσα­ λονίκης ντύθηκε με πολλαπλότητα εκφρά­ σεων. Πήρε μια λάμψη, που όχι μονάχα ξεπέρασε τον άλλοτε περιορισμένο χώ ρο της, αλλά έφτασε ως το σημείο ν’ αποτελέσει μια μόνιμη πανελλήνια πηγή φωτός. Ήδη ως το 1950, η Θεσσαλονίκη είχε πια διαμορφώσει, κατά κάποιον τρόπον οριστι­ κό, το πνευματικό της πρόσωπο. Άρκεσε μ ο ­ νάχα μια τριακονταετία, για να μεταμορφω­ θεί σε πολύανθο περιβόλι η παλιά “Ερημη Χώρα4». Τη βαθιά αγάπη του Βαφόπουλου για τη Θεσσαλονίκη είχα την ευκαιρία να τη διαπι­ στώσω πολλές φορές στη διάρκεια της μα­ κρόχρονης φιλίας μας και αυτή τη στιγμή θυμούμαι ιδιαίτερα ένα περιστατικό, που μας το αφηγείται βέβαια στ’ απομνημονεύ­ ματά του, αλλά που είχα το προνόμιο να το ακούσω από τον ίδιο πολύ πριν το καταγρά­ ψει για την ιστορία. Πρόκειται για τον μεγά­ λο σεισμό της Θεσσαλονίκης, το καλοκαίρι του 1978. Ο Βαφόπουλος τις μέρες εκείνες της μεγάλης δοκιμασίας βρισκόταν με τη γυναίκα του στην Α. Ευρώπη (ΠολωνίαΤσεχοσλοβακία-Ουγγαρία), όπου πληροφορήθηκαν την τραγωδία της αγαπημένης τους πόλης. Διέκοψαν λοιπόν το ταξίδι τους κι επέσπευσαν την επιστροφή τους. Καθώς λοιπόν το αεροπλάνο πετούσε πάνω από τη θεοσκότεινη και τραυματισμένη με­ γαλούπολη, που την είχαν εγκαταλείψει έ­ ντρομοι οι κάτοικοί της και παρουσίαζε τις βραδινές ώρες μια εικόνα τέλειας ερήμωσης, ο ποιητής δεν μπόρεσε να συγκροτή­ σει τα δάκρυάτου. «Είχε ήδη νυχτώσει», γράφει, «και καθώς περνούσαμε πάνω από μια κατασκότεινη και νεκρή Θεσσαλονίκη, έσκυψα το κεφάλι κι αναλύθηκα σε κλάμα. Είχε πεθάνει λοιπόν η αγαπημένη πόλη;». Τότε έγραψε και το ποίημα «Επί των ποτα­ μών Βαβυλώνος», για το οποίο λόγος πιο κάτω. Συμπέρασμα. Η ζωή του ποιητή Βαφό­ πουλου, όχι μόνο από πνευματική αλλά και από συναισθηματική άποψη, είναι στενά και

Εΐζ Μνήμην

άρρηκτα δεμένη με την πόλη της Θεσσαλο­ νίκης. Ό ποιος επιχειρήσει να βιογραφήσει στο μέλλον τον Βαφόπουλο αναπόφευκτα θα εμπλακεί με την πνευματική ιστορία της Θεσσαλονίκης στον κ1αιώνα, όπου ο ποιη­ τής ανέπτυξε μια πολλαπλή δραστηριότη­ τα και η παρουσία του διακριτική βρίσκεται πίσω από κάθε βήμα προόδου, αλλά και με την πολυκύμαντη προσωπική ιστορία του «γενάρχη»5 σε καιρούς πολύ κρίσιμους για τον τόπο του και για τον ίδιο. Το 1924 αποτέλεσε μέρος της εκδοτικής ο­ μάδας που έβγαλε το περιοδικό «Μακεδο­ νικά Γράμματα», το πρώτο ουσιαστικά λο­ γοτεχνικό περιοδικό της Θεσσαλονίκης. Το 1938 ίδρυσε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Θεσσαλονίκης, της οποίας διετέλεσε και ο πρώτος διευθυντής σχεδόν για μια τριακονταετία. Το 1939 ίδρυσε μαζί με άλλους την εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Τ ο 1944 ανέλαβε τα καθήκοντα του γενικού γραμματέα του πρώτου τότε Κρατικού Θε­ άτρου Βορείου Ελλάδος. Ο ποιητής προσέφερε όμως τις υπηρεσίες του ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και στη νέα περίο­ δο του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλά­ δος (1964 κ.ε.). Το 1983 ίδρυσε και χάρισε στην πόλη της Θεσσαλονίκης το Βαφοπούλειο Πνευματι­ κό Κέντρο, του οποίου η π ροσφ ορά στην α­ νάπτυξη της πνευματικής ζωής της πόλης υπήρξε ανυπολόγιστη. Υστερα από όσα σημείωσα πιο πάνω είναι σχεδόν αναμενόμενη η διαπίστωση ότι η Θεσσαλονίκη υπήρξε επίσης ένας μόνιμος ερεθισμός δημιουργίας κι ένα σταθερό ση­ μείο αναφοράς και στο ποιητικό έργο του Βαφόπουλου. Εννέα ποιήματα, γραμμένα μέσα σε μια περίοδο σχεδόν μισού αιώ να (1931-1978) έχουν αντλήσει την έμπνευσή τους από τη Θεσσαλονίκη και τον περιβάλ­ λοντα χώρο ή αναφέρονται σ ’ αυτήν: Τα Ρό­ δα της Μυρτάλης (1924-1931): «Στο μεγάλο ρεύμα του Αξιού»6- «Δύση στο Θερμαϊκό»7 - «Βάρβαρος»8 - «Θεσσαλονίκη! Θεσσαλο­ νίκη!»9 - «Δικαίωση»10. Το Δάπεδο και άλλα Ποιήματα (1949-1951): «Η Πολιτεία»11. Η

Μεγάλη Νύχτα και το Παράθυρο (19571959): «Πολυκατοικία»12 - «Η Βασίλισσα»13. Σελίδες Αυτοβιογραφίας: «Επί των ποταμών Βαβυλώνος»14. Τ ο πρώτο ποίημα αναφέρεται στον Αξιό πο­ ταμό, στο ρεύμα του οποίου ο ποιητής κα­ τέφευγε στα παιδικά του χρόνια για να ονει­ ρευτεί: Άλλη τρανότερη ευτυχία ποτέ δε στάθηκε για με...

Το δεύτερο ποίημα απευθύνεται σε μια φα­ νταστική persona, τη Λυδία, κι αναφέρεται σ ’ ένα ηλιοβασίλεμα στον Θερμαϊκό, καθώς ο πορφ υρός δίσκος του ηλίου μπλέκεται μέσα στα κατάρτια των καραβιών. Ο «Βάρβαρος» είναι ένα ποίημα που ενδέ­ χεται να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις σχετι­ κά με την καταγωγή του ποιητή: Μιας Σκύθισσας τα σπλάχνα με βαστάξανε κ’ αίμα βαρβαρικό κυλάει στις φλέβες μου. Ο ποιητής σαφώς υπαινίσσεται εδώ τη γέν­ νησή του στη Γευγελή, μια πόλη χτισμένη στη δεξιά όχθη του Αξιού που παραχωρήθηκε στην άλλοτε Γιουγκοσλαβία με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913). Ο Αξιός ποταμός είναι λοιπόν ο σταθερός ά­ ξονας που δίνει ψυχολογικά την αναγκαία ενότητα στη ζωή του ποιητή πρώτα στη Γευγελή και αργότερα στη Θεσσαλονίκη. Ό πως και στο πρώτο ποίημα, ο Βαφόπουλος αναπολεί τα ταραγμένα λόγω των πολεμικών γεγονότων αλλά κι ευτυχισμένα παιδικά του χρόνια κοντά στο ποτάμι, όπου χανότανε μέσα στους πολύπλοκους δρό­ μους των ονείρων: ... στο φλοίσβο του Αξ/ιούμικρός κοιμήθηκα, με του λαμπρού Μακεδονίτη τ’όνειρο... εκεί που η μούσα Θάλεια του πρόσφ ερε κά­ ποτε το θεϊκό δώρο της ποίησης: ... του πατέρα Απόλλωνα το ελληνικό μου πρόσφερες στεφάνι... Το ποίημα, που επιγράφεται «Θεσσαλονί­ κη! Θεσσαλονίκη!» κι έχει τον υπότιτλο «Μονόλογος σε στιγμές πολύ θλιβερές», έ­ χει έντονο διδακτικό χαρακτήρα και πα ­ ρουσιάζει μια ελαφρά καβαφική διάθεση15· απευθύνεται αόριστα σε κάποιο πρόσωπο (προφανώς στον αναγνώστη) και το πρ ο ­ τρέπει, όταν έρθει η μεγάλη στιγμή του θα­ νάτου, να προσπαθήσει να περισώσει με

πολλή αγάπη το όραμα της Θεσσαλονίκης: το εξαίσιον όραμα, το μέγα όραμα αυτής της ττόλης, που αγάπησες τόσο πολύ, που ελάτρεψες με πάθος... Βασικά, βέβαια, πρόκειται για ποίημα ερω­ τικό. Η «Δικαίωση» πάλι είναι ένα ποίημα καρυωτακικό ως προς την ατμόσφαιρα με κάποιους ευδιάκριτους καβαφικούς απόη­ χους, συγγενικό ως προς το προηγούμενο: Απ'της ανίας μου τον εξώστη βλέπω ορθός των ημερών μου την πομπή, καί μόνη πίσω την τελευταίαν ημέρα μου, καθώς σταθερά κι αδυσώπητα σιμώνει... Είναι ο πικρός απολογισμός του σύντομου επίγειου βίου ενός νέου μόλις 26 χρονώ: Λίγοι μονάχα στίχοι - τι ειρωνεία! που ετοιμάζεται να εγκαταλείψει την πόλη, στην οποία μόνο βάσανα γνώρισε: ...με γοργό βήμα απ' τη μισημένη φεύγω πόλη... Νομίζω ότι δεν παρερμηνεύω το ποίημα, ε­ άν ισχυριστώ ότι στο γενετικό του κώδικα υπάρχει έντονο το αυτοβιογραφικό στοι­ χείο. Στη συλλογή το «Δάπεδο και άλλα Ποιήμα­ τα», που θεωρήθηκε η πρώτη συλογή του Βαφόπουλου στο πνεύμα του μοντερνι­ σμού, υπάρχει ένα ποίημα που επιγράφεται «Η Πολιτεία»· ότι πρόκειται, βέβαια, για τη Θεσσαλονίκη, κι ας μη δηλώνεται τούτο ρη­ τά, δε μένει καμιά αμφιβολία. Η πολιτεία του ποιήματος αυτού παρομοιάζεται μ’ ένα απέραντο κοιμητήριο και οι πολυκατοικίες της με πολυόροφους επάλληλους τάφους, όπου οι κάτοικοι κοιμούνται μακάριοι και ροχαλίζουν, χωρίς ν’ ακούνε τα βήματα της περιπόλου του θανάτου που ηχούνε μέσα στη νύχτα. Το έκτο ποίημα με τον τίτλο «Πολυκατοι­ κία» προέρχεται από νεότερη συλλογή, α­ πό «Τη Μεγάλη Νύχτα και το Παράθυρο», και θα μπορούσε κανείς να το θεωρήσει ευρύτερη επεξεργασία της «Πολιτείας». Οι κάτοικοι της πολυκατοικίας, μολονότι δε συναισθάνονται ότι ανήκουν στον κόσμο των νεκρών, μέσα στην ασημαντότητα των πράξεών τους βιώνουν ωστόσο ένα καθη-

ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΤΗΣ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Τα Ρόδα της Μυρτάλης, ποιήματα, 1931. Εσθήρ, έμμετρη βιβλική τραγωδία, 1934. Προσφορά, ποιήματα, 1938. Η Προσφορ ά και τα Αναστάσιμα, ποι­ ήματα, 1948. Το Δάπεδο, ποιήματα, 1951. Η Μεγάλη Νύχτα και το Παράθυρο, ποιήματα, 1959. Επιθανάτια και Σάτιρες , ποιήματα, 1966. Τα Ποιητικά. 1970. Σελίδες Αυτοβιογραφίας: Τόμος Λ ’, Το Πάθοε. 1970. Τόμος Β’, Η Ανάσταση, 1971.

1973. Τόμος Δ’, Ταξίδια και Παρενθέσεις Β’, 1975. Τα Νέα Σατιρικά Γυμνάσματα, ποιήμα­ τα, 1975. Τα Ετπγενόμενα. ποιήματα, 1977. Τα Ποιήματα, 1978. λονίκης, χρονικό, 1980. Οι Λαϊκές Βιβλιοθήκεε θ ε σμ ό ς ΚοινωνικήςΥποδομής, μελέτημα, 1982.

1983. Το Τέλος, ποιήματα, 1985. θεατρικές Σελίδες, μελετήματα, 1988. Ο Φαύλος του Μπάυρον, μελετήματα, 1988. Το βιολί της Αννίκας. διηγήματα, 1989. Εσθήρ και Το ξύπνημα, θέατρο, 1990.

ΕιςΜψψ

μερινό θάνατο: Να γιατί η πολυκατοικία μας βαριά μυρίζει: είναι η αποφορά από το μαγειρείο του καθημερινού θανάτου. Όχι του άλλου. Εκείνος αναδίνει εξαίσιον άρωμα. Από την ίδια συλλογή είναι και το ποίημα «Η Βασίλισσα», που αναφέρεται στον άνθρω­ πο που δυναστεύεται από τη μνήμη. Με α­ φορμή το θάνατο ενός Ρώσου εμιγκρέ, του Σιμιόν Φιοντόροβιτς Προτιούσιν, στον συνοικισμό Χαριλάου της Θεσσαλονίκης, ο ποιητής «αφηγείται» ένα συγκλονιστικό πε­ ριστατικό της κατά τα άλλα συμβολικής ζωής μου. Μετά την Οκτωβριανή Επανά­ σταση και μετά τη Μικρασιατική Καταστρο­ φή η βασίλισσα Ό λγα κάλεσε στα ανάκτο­ ρα μια μικρή ομάδα Ρώσων εμιγκρέδων, θλιβερά λείψανα της στρατιάς Βράγγελ^ και τους χάρισε από ένα μικρό ξυλόγλυπτο σταυρουδάκι. Η βασίλισσα άρχισε να συνο­ μιλεί μαζί τους και μελετούσε να τους ζητή­ σει τη χάρη να πάνε στη Θεσσαλονίκη να βοηθήσουν στην περίθαλψη των προσφ ύ­ γων. Όλους όμως στη σύντομη αυτή επικοι­ νωνία τους παιδεύει το άρωμα της μακρι­ νής τους πατρίδας. Η ίδια η βασίλισσα επι­ στρέφει νοερά στο Χάρκοβο, όπου κάποτε ένας «τρελλός» επαναστάτης δοκίμασε να τη σηκώσει- κι ήταν τότε ακόμη ένα μικρό ά­ πραγο κοριτσόπουλο. Πρόκειται για ένα πολύ πικρό ποίημα, που στην επιφάνεια κι­ νείται μέσα στα όρια που προσδιορίζει το αφηγηματικό υλικό, αλλά στο βάθος του λειτουργεί όλος ο σκοτεινός και βασανιστι­ κός μηχανισμός της μνήμης. Έ να τελευταίο ποίημα για τη Θεσσαλονίκη υπάρχει στον τελευταίο τόμο της αυτοβιο­ γραφίας του Βαφόπουλου και αναφέρεται στον μεγάλο σεισμό του 1978. Τις μέρες ε­ κείνες του Ιουνίου ο ποιητής έτυχε να βρί­ σκεται εκουσίως μακριά από την αγαπημέ­ νη του πόλη, όπως άλλοτε οι Εβραίοι στην εποχή της αιχμαλωσίας Βαβυλώνας. Θρη­ νεί λοιπόν ο Βαφόπουλος και αναφωνεί βα­ ριές κατάρες, εάν ποτέ επιτρέψει στον ε­ αυτό του να λησμονήσει τη Θεσσαλονίκη· ακριβώς όπως έκαναν άλλοτε οι Εβραίοι που ορκίζονταν ότι δε θα λησμονήσουν πο ­ τέ την Ιερουσαλήμ. Άλλωστε όλο το ποίημα

Εΐζ Μνήμην

του Βαφόπουλου αναπαράγει τον θρήνο και τον καημό των εξόριστων Εβραίων, ό­ πως τον διασώζει ο ρλξ' ψαλμός. Εάνεπιλάθωμαίσου, Ιερουσαλήμ, επιλησθείη η δεξιά μου κολληθείς η γλώσσα τω λάρυγγι μου, εάν μη σου μνησθώ... Εάν επιλάθωμαί σου, ω Θεσσαλονίκη, η αρά επιπέσοι των προγόνων μου επ’ εμέ. Άλαλος είη η γλώσσα μου, εάν μη σου μνησθώ». Απ’ όλη αυτή τη σύντομη επισκόπηση του έργου και της ποικίλης δράσης του Βαφό­ πουλου καταφαίνεται, νομίζω, η βαθιά ερω­ τική σχέση του ποιητή με τη Θεσσαλονίκη, την πόλη στην οποία διήλθε σχεδόν όλον τον μακρύ γήινο βίο του, την πόλη της οποί­ ας διαρκώς και με πολλούς τρόπους έγρα­ φε το παραμύθι16.

Κ. ΜΗΤΣΑΚΗΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

Γ.Θ. Βαφόπουλου, Σελίδες Αυτοβιογραφίας», τ. Ε’, Αθήνα,, 1991,0.75. Εφ. Τα Νέα της 17 Σεπτεμβρίου 1996. Πβλ. Το ποίημα «Δικαίωση», στο οποίο ο Βαφό­ πουλος αποκαλεί τη Θεσσαλονίκη «μισημένη πόλη», βλ. Γ.Θ. Βαφόπουλου, Τα Ποιήματα, Αθήνα, 197Θ, σ.

87' πβλ. όμως και το ποίημα «Επί των ποταμών Βαβυλώνος», στο οποίο αποκαλεί τη Θεσσαλονίκη «λα­ τρεμένη πόλη», βλ. Γ.Θ. Βαφόπουλου, Σελίδες Αυτο­ βιογραφίας, τ. Ε’, σ. 78. Γ.Θ. Βαφόπουλου, Το Πνευματικό Πρόσωπο της Θεσ­ σαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1980, σ. 8. Χρ. Ζαφείρη, «Το τέλος ενός γενάρχη», εφ. Τα Νέα της 17 Σεπτεμβρίου 1996. Γ.Θ. Βαφόπουλου, Τα Ποιήματα, σ. 31 Γ.Θ. Βαφόπουλου, Τα Ποιήματα, σ. 72 Γ.Θ. Βαφόπουλου, Τα Ποιήματα, σ. 73 Γ.Θ. Βαφόπουλου, Τα Ποιήματα, σ. 81 Γ.Θ. Βαφόπουλου, Τα Ποιήματα, σ. 87 Γ.Θ. Βαφόπουλου, Τα Ποιήματα, σ. 162-3 Γ.Θ. Βαφόπουλου, Τα Ποιήματα, σ. 191 Γ.Θ. Βαφόπουλου, Τα Ποιήματα, σ. 221 Γ.Θ. Βαφόπουλου, Σελίδες Αυτοβιογραφίας, τ. Ε’, σ.

77-95. Πβλ. κυρίως το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη, «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον». Βλ. Γ.Θ. Βαφόπουλου, Το παραμύθι της Θεσσαλονί­ κης, Θεσσαλονίκη 1993.

<§> ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Π Ρ Α ΣΙΝ Η Β ΙΒ Λ Ο Σ

ΚΜΕ Λευκή και Πράσινη Βίβλος

Για να θριαμβεύσει η ζωή Μαρτυρίες γυναικών από το ΑΣΕ (έκδοση «Ριζοσπάστης»)

Θανάσης Παπαρήγας Β Παγκόσμιος Πόλεμος

Νέαρχος Γεωργιάδης

Χάινριχ Μαν

Από το Βυζάντιο στο Μάρκο Βαμβακάρη

Η βασίλισσα της Κύπρου

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΕΒΕ Σόλωνος 130, 106 81 Αθήνα, Τηλ.: 3820835, 3823649, Fax: 3813354 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ: ΑΘΗΝΑ, Μ αυροκορδάτου 3, Τηλ.: 3829835, 3829814 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Μενελάου 3 & Εγνατία 65, Τηλ.: 283810 ΓΙΑΝΝΕΝΑ, 28ης Οκτωβρίου 19, Τηλ.: 38090

Από το συγγραφέα των βιβλίων Ιουράοιο Πάρκο, Ανατέλων Ήλιος, Αποκαλύψεις, Κονγκό

ΜΑΪΚΑ* JjKPAITON *

enrolI

Β Η ζ η ιη » §)

ΝΤΑΝΙΕΛ

ΚΕΪΣ

Λ Ο Υ Λ Ο Υ Δ ΙΑ Γ ΙΑ Τ Ο Ν

ΑΛΓΚΕΡΝΟΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΕΛΣΛΝΙΚΟΛΑΟΥ

το χώρο των βιβλιοθηκών εδώ και 60 περί­ που χρόνια προστέθηκαν, για πρώτη φορά στην Αμερική, οι παιχνιδοβιβλιοθήκες, είτε σαν ανεξάρτητοι φορείς είτε υπό την αιγίδα των βιβλιοθηκών και κυρίως αυτών για παιδιά. Το άρθρο αυτό έχει σαν στόχο μια πρώτη συνοπτική παρουσίαση του θεσμού αυτού στον ελληνικό χώ­ ρο, ο οποίος είναι ήδη γνωστός, υπάρχει και λει­ τουργεί, σε πολλές ηπείρους, όπως στην Αμερική, Ευρώπη, Αυστραλία, πάνω από μισόν αιώνα, αλλά απουσιάζει παντελώς από την Ελλάδα.

Σ

Αυτή η πρώτη παρουσίαση έχει σαν στόχο να καλύ­ ψει δύο κυρίως σημεία σχετικά με τη δημιουργία και την εξέλιξη των παιχνιδοβιβλιοθηκών. Καταρχήν, στο πρώτο σκέλος της παρουσίασης γί­ νεται μια ιστορική αναδρομή και παρουσίαση του ρόλου και της χρησιμότητας του ως άνω φορέα και ακολουθεί μια σύ­ ντομη ετυμολογική και γλωσσολογική ανάλυση σχετικά με την επιλο­ γή του όρου.

I. Οι πρώτες παιχνιδοβιβλιοθήκες εμφανίστηκαν στην Αμερική, το 1934, στο Λος Άντζελες. Την ίδρυσή τους την οφείλουν στην πρωτο­ βουλία της κ. Dany Infeld, που ήταν δανικής καταγωγής και είχε μετα­ ναστεύσει και ζούσε μονίμως στην Αμερική. Η κ. Infeld είχε την ιδέα την οποία έκανε πραγματικότητα ιδρύοντας, σε ιδιωτική βάση, μια παιχνιδοβιβλιοθήκη. Στη συνέχεια και χάρη στη δράση της κ. Infeld, οι παιχνιδοβιβλιοθήκες ήρθαν στην Ευρώπη, όπου αρκετά γρήγορα γνώρισαν σημαντική α­ νάπτυξη. Συγκεκριμένα, στην Ευρώπη, η πρώτη παιχνιδοβιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1959, στη Δανία, από την ακούραστη κ. Infeld. Από τη χώρα αυτή η ιδέα των παιχνιδοβιβλιοθηκών διαδόθηκε γρήγορα σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. Στην Αγγλία, η ίδρυση της πρώτης παιχνιδοβιβλιοθήκης χρονολογεί­ ται από το 1967. Ένα χρόνο μετά, η Γαλλία απέκτησε επίσης τις πρώ­ τες παιχνιδοβιβλιοθήκες και λίγο αργότερα, η Νορβηγία. Το 1970 ήτανη σειρά της Γερμανίας και του Βελγίου καιτο 1972,της Ελβετίας. Το 1971, οι παιχνιδοβιβλιοθήκες έγιναν γνωστές και σε μια τρίτη ήπει­ ρο, στη μακρινή Αυστραλία. Από την αρχή της εμφάνισής τους, οι παιχνιδοβιβλιοθήκες δημιουργήθηκαν κατά διάφορο τρόπο. Από χώρα σε χώρα, ο θεσμός αυτός είχε διαφορετικές βάσεις. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι άλλες φορές οι παιχνιδοβιβλιοθή-

κες ιδρύονται χάρη στη φροντίδα του ιδιωτικού το­ μέα και άλλες φορές είναι υπηρεσίες του δημόσιου τομέα. Για παράδειγμα, στην Αγγλία, που ήταν από τις πρώ­ τες ευρωπαϊκές χώρες που δέχθηκαν με ενθουσια­ σμό το θεσμό των παιχνιδοβιβλιοθηκών, ήταν ο ιδιω­ τικός τομέας αυτός που πήρε την πρωτοβουλία της ί­ δρυσής τους. Συγκεκριμένα, η κ. Jill Norris, η οποία είχε δύο ανάπηρα παιδιά, ίσως για να βρει κάποια διέξοδο για τα παιδιά της, άρχισε δειλά-δειλά, με με­ ρικές γειτονικές οικογένειες να ανταλλάσσει παιχνί­ δια. Μετά από λίγα χρόνια η κ. Morris, που είχε ασπασθεί την ιδέα των παιχνιδοβιβλιοθηκών με πίστη, ίδρυσε, το 1972, τον σύλλογο Toy Libraries Association (TLA), ο οποίος και θα γίνει σε λίγο ο πιο σημαντικός σύλλο­ γος παιχνιδοβιβλιοθηκών στον κόσμο. Το 1983, η Μεγάλη Βρετανία είχε ήδη 1.000 παιχνιδοβιβλιοθήκες. Στη χώρα αυτή, οι πρώτες παιχνιδοβιβλιοθήκες είχαν περισσότερο θεραπευτικό χαρακτήρα καθόσον εί­ χαν δημιουργηθεί από γονείς αναπήρων παιδιών και συχνά διοικούντο από ομάδες επαγγελματιών και ε­ θελοντών. Πολύ αργότερα δημιουργήθηκαν στην Αγγλία παιχνιδοβιβλιοθήκες ανοικτές σε όλους και οι οποίες, στην πλειονότητά τους, είχαν άμεση συνεργασία με τα τμήματα του βιβλίου του παιδιού (παιδικές βιβλιοθή­ κες) των δημοσίων βιβλιοθηκών. Το παράδειγμα της Αγγλίας έδειξε, από πολύ νωρίς, τον πολύπλευρο ρόλο που μπορούν να παίξουν οι παιχνιδοβιβλιοθήκες στον κόσμο των παιδιών, αλλά και των μεγάλων. Πέρα από θεραπευτικό μέσο, όπως φαίνεται στην πε­ ρίπτωση της Αγγλίας, μπορούν να αποτελόσουν συνδετικό κρίκο για το πέρασμα του παιδιού από το παιχνίδι στο βιβλίο και στον επιτυχή συνδυασμό των δύο αυτών μέσων για τη διαπαιδαγώγησή του. Ήδη, στον 18ο αιώνα, η αγγλική κοινωνία είχε δεχθεί την επίδραση και την επιρροή της φιλοσοφίας του ρομαντικού Γάλλου φιλοσόφου Jean-Jacques Rousseau (από το έργο του «Emile ή Περί διαπαιδα­ γώγησης») και στη σύνεχεια, τις παράλληλες ιδέες του Άγγλου φιλοσόφου Hume, D., γεγονός που βοή­ θησε πολύ θετικά στην αλλαγή της αντιμετώπισης των παιδιών και στην ανάπτυξη του παιχνιδιού. Στη Γαλλία, αντίθετα από την Αγγλία, η πρώτη παιχνιδοβιβλιοθήκη ιδρύθηκε στην Dijon, το 1968, από τον Δ/ντή του Πολιτιστικού Συλλόγου της Βουργουνδίας, κ. Lhuillier, μετά από ένα ταξίδι που έκανε στη Δανία όπου και γνώρισε τις παιχνιδοβιβλιοθήκες. Στη χώρα αυτή, από την αρχή, η εγκατάσταση και ε­ ξέλιξη των παιχνιδοβιβλιοθηκών ήταν διαφορετική. Η διαφορά των γαλλικών παιχνιδοβιβλιοθηκών από αυτές της Αγγλίας έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι οι

πρώτες είναι ανοικτές σε όλα τα παιδιά, ή καλύτερα ανοικτές σε όλους, ενώ οι δεύτερες ήταν, στην αρχή τουλάχιστον, ανοικτές μόνο σε παιδιά με ειδικές ανά­ γκες. Μερικά χρόνια αργότερα, το παράδειγμα της Γαλ­ λίας ακολούθησε και το Βέλγιο. Το 1983, υπήρχαν στη Γαλλία 200 παιχνιδοβιβλιοθήκες υπό την αιγίδα του Γαλλικού Συλλόγου Παιχνιδοβιβλιοθηκών (Association frangaise des ludothequesAFL). Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, διαπιστώθηκε ότι στη Γαλλία, οι παιχνιδοβιλιοθήκες, όλο και περισσό­ τερο, ανήκουν στους δήμους και στην περίπτωση αυτή, το προσωπικό που απασχολούν είναι επ’ αμοι­ βή και όχι σε εθελοντική βάση. Σε μια άλλη μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα, τη Γερμανία, οι παιχνιδοβιβλιοθήκες έκαναν την εμφάνισή τους το 1970 και σύντομα γνώρισαν επιτυχία. Η ταχεία επι­ τυχία τους στη χώρα αυτή μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι η Γερμανία ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη όπου αναπτύχθηκε η επαγγελματική παρα­ γωγή του παιχνιδιού. Ήδη από τα τέλη του 18ου αιώ­ να, υπήρχαν στη Γερμανία βιομήχανοι και παραγγελιοδόχοι-εξαγωγείς παιδικού παιχνιδιού. Μετά από μερικά χρόνια, δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη μιας ιδιαίτερης μορφής παιχνιδοβιβλιοθήκης από τις μέχρι τότε γνωστές, στην κινητή παιχνιδοβιβλιοθήκη. Η κινητή παιχνιδοβιβλιοθήκη εξυπηρετεί κυρίως τα παιδιά που ζουν στην ύπαιθρο, τα οποία στερούνται περισσότερο τη διασκέδαση, την ψυχαγωγία και τη συντροφικότητα από τα παιδιά της πόλης. Στη Γερμανία, το είδος αυτό παιχνιδοβιβλιοθήκης έτυχε μεγάλης επιτυχίας, όπως, προηγουμένως, είχε γνωρίσει επιτυχία και το κίνημα για τις λαϊκές βιβλιο­ θήκες. Όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά και σε όλη την Ευρώπη, έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη, από τους δήμους, λαϊκών βιβλιοθηκών και παιχνιδοβιβλιοθηκών. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι, στην Αγγλία, οι πρώτες λαϊκές βιβλιοθήκες εμφανίστηκαν τον 15ο αιώνα, στη δε Γερμανία, στις αρχές του 16ου αιώνα, ο Λούθηρος, σε συστάσεις που έκανε προς τους δημάρχους και αξιωματούχους των πόλεων, έ­ λεγε ότι η ίδρυση λαϊκών βιβλιοθηκών είναι εξίσου χρήσιμη με την ίδρυση σχολείων. Κυρίως για το παιδί, της προσχολικής και μετέπειτα, της σχολικής ηλικίας, στο οποίο πρωταρχικά α­ πευθύνονται οι παιχνιδοβιβλιοθήκες, μπορούν να του προσφέρουν ένα χώρο αφιερωμένο σ’ αυτό, όπου μπορεί να παίξει, να κάνει γνωριμίες και φιλίες, να έλ­ θει σε επαφή με μεγάλους και μικρούς, να γνωρίσει το παιχνίδι, αλλά και το βιβλίο. Στο χώρο αυτό, η δια­ παιδαγώγηση και η επικοινωνία γίνονται μέσα από το

«παιχνίδι», γεγονός που διευκολύνει το πέρασμα‘και την αποτελεσματικότητά τους. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, λόγω των ιδιαίτερων γεω­ φυσικών χαρακτηριστικών της, πολλές περιοχές πα­ ραμένουν απομονωμένες και διαθέτουν ελάχιστα ε­ φόδια για τη μόρφωση, την απασχόληση και την ψυχαγωγία των παιδιών και των μεγάλων. Συχνά, στις περιοχές αυτές, ακόμη και τα σχολεία διαθέτουν πο­ λύ περιορισμένα μέσα για την ανάπτυξη και τον ε­ μπλουτισμό του ψυχικού κόσμου και των γνώσεων των μαθητών. Ακολουθώντας το παράδειγμα της Γερμανίας, όπου, όπως προαναφέρθηκε, οι κινητές βιβλιοθήκες και παιχνιδοβιβλιοθήκες γνώρισαν ιδιαίτερη επιτυχία, μια εύκολη και ενδιαφέρουσα λύση θα ήταν, ιδιαίτε­ ρα για την Ελλάδα, η δημιουργία και ανάπτυξη των δύο αυτών φορέων, υπό την προαναφερθείσα μορ­ φή τους. Με τον τρόπο αυτό, το βιβλίο μαζί με το παι­ χνίδι, θα μπορούν να φθάσουν εύκολα στα πιο απο­ μονωμένα μέρη της Ελλάδας. Πρωταρχικό ρόλο για την ανάπτυξη τέτοιων μονά­ δων θα μπορούσαν να παίξουν οι δήμοι, κυρίως τέ­ τοιων περιοχών, που συνήθως είναι απομακρυσμέ­ νες από τα μεγάλα αστικά κέντρα, με τη βοήθεια των συλλόγων των γονέων και άλλων παρεμφερών οργα­ νώσεων, των οποίων η βοήθεια μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη, και χωρίς μεγάλο κόστος, να προβούν στη δημιουργία βιβλιοθηκών για παιδιά, με δυνατότητες και προοπτικές να συστεγάσουν και τμήμα «παιχνι­ διού». Στο Βέλγιο, το κλίμα ήταν ήδη προετοιμασμένο για να δεχθεί τις παιχνιδοβιβλιοθήκες χάρη στα ήδη υπάρχοντα δίκτυα δημόσιων βιβλιοθηκών και αυτό το στοιχείο έρχεται να επιβεβαιώσει έμπρακτα το γε­ γονός ότι μεταξύ των βιβλιοθηκών και των παιχνιδοβιβλιοθηκών υπάρχει παράλληλη σχέση, όπως άλλω­ στε φαίνεται και από τους αντίστοιχους όρους. Σε γενικές γραμμές, οι παιχνιδοβιβλιοθήκες, τα τελευταία χρόνια, γνώρισαν μεγάλη επιτυχία σε όλο τον κόσμο και αναπτύχθηκαν σημαντικά. Το 1989 ιδρύθηκε ο Διεθνής Σύλλογος Παιχνιδοβιβλιοθηκών (ΔΣΠ), (στα γαλλικά: Association Internationale des Ludotheques-AIL και στα αγγλικά: International Toy Library Association-ITLA). Πρωταρχικός στόχος του Διεθνούς Συλλόγου Παιχνιδοβιβλιοθηκών είναι να κάνει γνωστή και προσιτή σε όλους την ιδέα των παιχνιδοβιβλιοθηκών. Για την εκπλήρωση του στόχου του ο ΔΣΠ οργανώνει τακτικά διεθνείς συγκεντρώσεις και συνέδρια, όπου οι αντιπρόσωποι των παιχνιδοβιβλιοθηκών των δια­ φόρων κρατών έρχονται σε επαφή μεταξύ τους και α­ νταλλάσσουν ιδέες, εμπειρίες, παρουσιάζουν νέες προτάσεις και σχέδια, εξετάζουν συλλογικά τα προβλήματά τους και ενημερώνονται για τις εξελίξεις στον τομέα.

Είναι απόλυτα γνωστό και αποδεδειγμένο ότι, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι άνθρωποι πάντα φρόντισαν για την ψυχαγωγία τους. Σε όλα τα κοινω­ νικά στρώματα το ενδιαφέρον για τα παιχνίδια, τις α­ θλοπαιδιές και τη διασκέδαση ήταν πάντα έντονο. Για τον πρίγκιπα αλλά και για τον απλό χωριάτη, υπήρχαν και υπάρχουν παιχνίδια και είδη ψυχαγω­ γίας που ανταποκρίνονται κατά τον καλύτερο τρόπο στα ενδιαφέρόντά τους και στο πνευματικό επίπεδό τους. Η πολιτεία, από την πλευρά της, σε όλες τις περιπτώ­ σεις, σε όλα τα κράτη και σε όλες τις εποχές, φρόντι­ σε να καλλιεργεί και να ενισχύει τα θεάματα, τον α­ θλητισμό, τα μέσα ψυχαγωγίας. Στην εποχή μας, οι κοινωνικές επιστήμες (ιδιαίτερα η παιδαγωνική και η ψυχολογία), που ασχολήθηκαν σε βάθος με τα παιδιά και τους ενήλικες, διαπίστωσαν ό­ τι ο άνθρωπος έχει ανάγκη από το παιχνίδι, τη δια­ σκέδαση, σε διαφορετικό βαθμό, σε κάθε ηλικία. Η παιχνιδοβιβλιοθήκη μπορείν να θεωρηθεί, για την κοινωνία σήμερα, σαν ένα μοναδικό μέσο, το οποίο φέρνει το παιχνίδι, την ψυχαγωγία κοντά σε όλους, υποβοηθούμενη στο έργο της από το σχολείο, τις παιδικές βιβλιοθήκες, τα καλλιτεχνικά εργαστήρια, τις κατασκηνώσεις, κ.ά. Ιδιαίτερα για τα παιδιά, τα παιχνίδι κατέχει στη ζωή τους μια ξεχωριστή θέση και συντελεί στην αρμονική ανάπτυξή τους. Επιπλέον, το αποτέλεσμα πολλών κοινωνικών μελε­ τών οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το παιχνίδι ευνοεί τις επαφές, την επικοινωνία των ανθρώπων μεταξύ τους, αναπτύσσει τη φιλία και τη συντροφικότητα. Μια παιχνιδοβιβλιοθήκη είναι ένας μικρόκοσμος: ένα άτομο, κατά τη διάρκεια του χρόνου που περνά στο χώρο μιας παιχνιδοβιβλιοθήκης, γνωρίζει τον ομαδοποιημένο τρόπο ζωής και αποδέχεται τις συνθήκες που αυτός ο τρόπος περικλείει και έρχεται σε επαφή με άλλα άτομα όλων των ηλικιών. Μέσα στο χώρο μιας παιχνιδοβιβλιοθήκης, οι διαφο­ ρές των γενεών, οι κοινωνικές και πολιτιστικές διαφο­ ρές είναι δυνατόν να απαλειφθούν ή να αμβλυνθούν σημαντικά. Τα παιδιά, όπως και οι μεγάλοι μπορούν να βρουν εκεί συντρόφους για τα διάφορα παιχνίδια, οι οποίοι στην αρχή είναι πρόσωπα άγνωστα, αλλά που κάλλιστα μπορούν να εξελιχθούν, εύκολα και γρήγορα, σε φίλους. Ανάλογα με το είδος της παιχνιδοβιβλιοθήκης, αυτή μπορεί να ανταποκριθεί και να βοηθήσει στην επί­ λυση ειδικών προβλημάτων όπως η αναπηρία, η απο­ μόνωση και η μοναξιά, η αλητεία και η εγκληματικό­ τητα, καταστάσεις που κυρίως συναντιόνται σήμερα, στα άτομα νεαρής ηλικίας και στους ηλικιωμένους. Όπως οι βιβλιοθήκες, έτσι και οι παιχνιδοβιβλιοθήκες καλλιεργούντο πνεύμα και τον ψυχικό κόσμο κάθε α­ τόμου σε όλη του τη ζωή.

1 1 .0 όρος «παιχνιδοβιβλιοθήκες» είναι πολύ σωστά επιλεγμένος και ανταποκρίνεται πλήρως στο αντικεί­ μενο και το θεσμό που καλύπτει. Ο ίδιος ο όρος απο­ τελεί και ορισμό. Είναι φανερό ότι, τουλάχιστον για τις αγγλοσαξονι­ κές γλώσσες, πιο λιτές στη σύνθεσή τους και πιο ρε­ αλιστικές στην έκφρασή τους, επικράτησε καθαρά ο όρος αφενός της «βιβλιοθήκης», για να δοθεί, χωρίς αμφιβολία, συνέχεια στην από την αρχαιότητα παρά­ δοση του θεσμού αυτού, και αφετέρου, ο όρος «παι­ χνίδι», που καθορίζει το νέο θεσμό και ταυτόχρονα τον διαφοροποιεί από τον όρο και θεσμό των «κλασι­ κών» βιβλιοθηκών. Έτσι, στα αγγλικά, επικράτησε ο όρος «toy library» και στα γερμανικά, ο όρος «spieliothek», από τη λέξη «spiel» και την κατάληξη «-liothek» της λέξης «Bibliothek» σύμφωνα και σε συνδυασμό με το αγγλι­ κό και το γαλλικό πρότυπο (το τελευταίο παρουσιά­ ζεται στη συνέχεια του κειμένου), δηλαδή με επιτυχή ένωση της ουσίας και της παράδοσης. Το ίδιο κατάλληλος φαίνεται να είναι ο όρος και στα ελληνικά «παιχνιδοβιβλιοθήκη», ο οποίος στην προ­ κειμένη περίπτωση ακολουθεί πιστά τον αγγλικό ό­ ρο. Στη γαλλική γλώσσα, ο όρος που επικράτησε είναι λί­ γο διαφορετικός στη βάση του, λόγω ίσως του πλού­ σιου λεξιλογίου της και των δεσμών της, ακόμη και σήμερα, με τη λατινική γλώσσα. Ο όρος «Iudotheque» αποτελείται από την κατάληξη (suffixe) «-theque», όπως ακριβώς και στη λέξη «bibliotheque», της οποίας άλλωστε ακολουθεί τη φόρμα και μορφή, αλλά το πρώτο συνθετικό μέρος του προέρχεται από τον λατινικό όρο «ludus» που ση­ μαίνει απλώς «παιχνίδι», αλλά και επιπλέον, παιχνίδι σπινευρείαέννοιάτού, ήτοι «αναψυχή, διασκέδαση, ψυχαγωγία, τέρψη». Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο γαλλι­ κός όρος καλύπτει, θα λέγαμε, ευρέως τον θεσμό, τόσο στην πρώτη περίοδο της δημιουργίας του, όσο και στην κατοπινή εξέλιξή του. Με βάση τους διαφόρους αυτούς όρους δημιουργήθηκαν εξελικτικά αρκετά αντιπροσωπευτικοί περι­ γραφικοί ορισμοί, οι οποίοι καλύπτουν, στην ευρεία ' έννοιά του, το αντικείμενο των παιχνιδοβιβλιοθηκών. Ένας κατ’ εξοχήν σύντομος, αλλά και ποιητικός ορι­ σμός, σχεδόν υπό μορφή slogan, είναι οι εξής: «Αυτό που η βιβλιοθήκη είναι για το βιβλίο, η παιχνιδοβιβλιοθήκη είναι για το παιχνίδι». Ορισμοί ευρύτερου περιεχομένου παρουσιάζουν τις παιχνιδοβιβλιοθήκες σαν «χώρους παιχνιδιού, επι­ σκευής ή/και δημιουργίας παιχνιδιών, ψυχαγωγίας, επικοινωνίας και χώρους ελευθερίας». Τέτοιου είδους ορισμοί είναι πιο κοντά στο πνεύμα της γαλλικής ορολογίας. Μετά τη σύντομη αυτή παρουσίαση της ορολογίας που έχει επικρατήσει στις διάφορες ευρωπαϊκές

γλώσσες για τον τομέα αυτό, φαίνεται.ακόμη πιο κα­ θαρά ο δεσμός που υπάρχει μεταξύ των βιβλιοθηκών και των παιχνιδοβιβλιοθηκών και η στενή σχέση του έργου που προσφέρουν. Για το παιδί, καθώς και για τους ενήλικες, αντιπρο­ σωπεύουν ένα είδος κοινωνικού φορέα, επιφορτι­ σμένου με σημαντικό ρόλο, που τους παρέχει άνοιγ­ μα στην επικοινωνία και στη γνώση, καθημερινή ανά­ γκη του ανθρώπου.

ΦΩΤΕΙΝΗ ΧΙΟΥ-ΜΙΧΑΗΛ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Α. Μονογραφίες: 1. Bergeret Lazarine, Du cote des ludotheques, Παρίσι, (Fleurus idees 107,33), 1984.

2. Chiou-Michael Fotini, Le developpement et revolu­ tion des ludotheques en Belgique francophone; Presentation analytique de deux ludotheques de la Commune de Watermael-Boitsfort. Διπλωματική Δια­ τριβή, Σχολή φιλοσοφίας-φιλολογίας, Καθολικό Πα­ νεπιστήμιο Louvain-la-Neuve (Βέλγιο), Βρυξέλλες, 1994, λ. 81.

3. Deschamps-Moreau Jacqueline, Les ludothecaires en question. Reflexions sur la formation, Γενεύη, 1983, σ. 60 4. Dupont Henri, Classification pratique pour Iudotheque de la Communaute frangaise de 5.

6.

7.

Lavalle Marc και Berger Erika, Jeux, jouets et ludotheques; bibliographie selective, Marche-enFamenne, Τοπική Βιβλιοθήκη της Επαρχίας του Λουξεμβούργου, Ένωση Παιχνιδοβιβλιοθηκαρίων και Παιχνιδοβιβλιοθηκών της Γαλλικής Κοινότητας του Βελγίου, 1984.

Libbrecht-Gourdet Anne, Creer une Iudotheque, Vevey, Εκδ. Delta, 1978.

Vial Jean et education; les ludotheques, Παρίσι, Presses Universitaires de France (L’educateur, 78),

B. Περιοδικά: 1. L’enfant, επιθεώρηση που εκδίδεται από τον Ο.Ν.Ε. Βελγίου, 1989.

2. LUDO, επίσημη επιθεώρηση της ένωσης Παιχνιδοβιβλιοθηκαρίων και Παιχνιδοβιβλιοθηκών της Γαλλικής Κοινότητας του Βελγίου, αριθ. 15 (Σεπτ. 1992), τριμηνιαία έκδοση, Γαλλική Κοινότητα, Βαλλονία-, Βρυξέλλες, σ. 48. Γ. Νομικά κείμενα: 1. Διάταγμα της 28ης Ψεβρουαρίου 1978, περί οργανώσεως των δημοσίων υπηρεσιών ανάγνωσης, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Γαλλικού Πολιτι­ σμού, Δ/νση Νεότητος, Αθλοπαιδειών και Ψυχαγω­ γίας (απόσπασμα από τον Moniteur beige της 21ης Απριλίου 1978).

Διαβάστε σήμερα τα βιβλία που θα συζητηθούν το ’9 7 Γκύντερ Γκρας

Γ κύντερ Γκρας

ΕΝΑ ΕΥΡΥ ΠΕΔΙΟ

Γκύντερ Γκρας Ο ΜΠΟΥΤ, ΤΟ ΨΑΡΙ

γ

Μετά το ερωτικό μυθιστόρημα Ο ΜΠΟΥΤ, ΤΟ ΨΑΡΙ και τη σπαρταριστή πολιτική σάτιρα ΔΥΣΟΙΩΝΑ ΚΟΑΣΜΑΤΑ ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ παρουσιάζει στους αναγνώστες του το βιβλίο του Γκύντερ Γκρας που ενόχλησε όσο κανένα άλλο τους Γερμανούς

Με την παγκόσμια επιτυχία Ο ΕΣΧΑΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ο αναγνώστης περιπλανήθηκε στα σύνορα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αναζητώντας τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου. Με το MORBUS KITAHARA καλείται τώρα να ταξιδέψει σ’ ένα φανταστικό μεταπολεμικό χώρο και χρόνο.

Κρίστοζρ Ρ α νσμά γερ

MORBUS KITAHARA

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΑΡΙΣΤΕΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 1996

ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ Ο Δ ΥΣ Σ ΕΑ Σ ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΙΤΟΥ 3 - 1 1 4 71 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 36.24.326, 36.25.575 - FAX 36.48.030 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 - ΤΗΛ. 32.12.111

ο άξιο του ονόματος του λογοτεχνικό περιο- . δικό, το οποίο κατορθώνει να συσπειρώσει ομάδες λογοτεχνών και να συγκεντρώσει στις σελίδες του σημαντικά λογοτεχνικά ή κριτικά κείμενα, αποτελεί εύγλωττο δείκτη των λο­ γοτεχνικών αναζητήσεων μιας εποχής. Η διερεύνηση των λογοτεχνικών, μεταφραστικών και κριτικών επιλογών και τοποθετήσεων τέτοιων αξιόλογων ε­ ντύπων μάς επιτρέπει να ανιχνεύσουμε και ενδεχο­ μένως να φωτίσουμε επαρκέστερα την εξέλιξη των λογοτεχνικών μας πραγμάτων. Κατά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξημένο ενδιαφέρον για τη μελέτη σημαντικών και καταξιω­ μένων λογοτεχνικών περιοδικών του παρελθόντος. Για παράδειγμα, εκπονήθηκαν διδακτορικές διατριβές, βιβλιογραφι­ κές και άλλες μελέτες για περιοδικά όπως Ο Νουμάς, Τέχνη, Μούσα, Ο Κύκλος, ο Διόνυσος, Ζωή, Σήμερα, Το Περιοδικόν μας, Ελληνικά Γοάμματα, για τα ελληνικά οικογενειακά φιλολογικά περιοδικά του

19ου αιώνα, για έντυπα της Θεσσαλονίκης και,της Αλεξάνδρειας και για τα αριστερά λογοτεχνικά περιοδικά του μεσοπολέμου από τους Γ.Χ. Καλογιάννη, Μαρία Αντωνίου-Τίλιου, Μαίρη Μικέ, Χ.Λ. Καράογλου, Αγορή Γκρέκου, W. Uellner, Μαρία Σακελλαρίου, Μ.Γ. Μπακογιάννη, Λ. Βαρελά, Μάρθα Καρπόζηλου, Βίκυ Καλαντζοπούλου-Κύρου, Δ. Δασκαλόπουλο, Χριστίνα Ντουνιά κ.ά. Με τον γενικό τίτλο «Περιοδικά Λόγου και Τέχνης (1901-1940)» εκδόθηκε (Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1996) ο πρώτος πολύτι­ μος καρπός μιας συλλογικής εργασίας, που προέρχεται από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, από ερευνητική ομάδα με ε­ πικεφαλής τον Επίκουρο Καθηγητή Χ.Λ. Καράογλου. Όπως δηλώνε­ ται στο προλογικό σημείωμα της έκδοσης, θα ακολουθήσουν άλλοι τέσσερις τόμοι με ανάλογη βιβλιογράφηση και παρουσίαση των πε­ ριοδικών της Αθήνας (1926-1940), του υπόλοιπου ελλαδικού χώρου, του μείζονος ελληνισμού (Κύπρου, Πόλης, Σμύρνης και Αλεξάνδρει­ ας) και, τέλος, των ημερολογίων και λαϊκών εντύπων. Ήδη με τον πρώτο, ογκώδη τόμο της σειράς (σ. 542), εκτός από μερι­ κά γνωστά και σημαντικά περιοδικά (όπως Το Περιοδικόν μας, Παναθήναια, ο Διόνυσος, Κριτική, Οι Νέοι, Μούσα, Νέα Γοάμματα, Κριτική και Τέχνη), έρχεται στο φως ένας μεγάλος αριθμός άγνωστων ή ξεχα­ σμένων και μάλλον δυσεύρετων αθηναϊκών εντύπων των πρώτων εικοσιπέντε χρόνων του αιώνα μας. Συνολικά βιβλιογραφούνται και πα­ ρουσιάζονται συνοπτικά 138 αθηναϊκά περιοδικά (121 λογοτεχνικά ή κυρίως λογοτεχνικά και 17 μικτά), που εκδόθηκαν κατά την περίοδο 1901-1925. Όπως δηλώνεται στην εισαγωγική μελέτη του Χ.Λ. Καράογλου, τα έ­ ντυπα αυτά καταγράφονται αναλυτικά με απόλυτη χρονολογική τάξη ως εξής: Αρχικά δίνονται τα στοιχεία ταυτότητας του περιοδικού- τίτ­ λος, υπότιτλος, εκδότης, διευθυντής, τόπος έκδοσης, τυπογραφείο,

διάρκεια, μέγεθος, διαστάσεις, περιοδικότητα, εικο­ νογράφηση, τιμή τεύχους, συνδρομή και βιβλιοθή­ κες όπου σώζεται. Ακολουθεί κατάλογος συνεργα­ τών και ξένων λογοτεχνών-μεταφραστών. Τέλος, η βιβλιογράφηση συνοδεύεται από σύντομο και κάπο­ τε εκτενέστερο σημείωμα στο οποίο δίνεται αδρομερώς το λογοτεχνικό στίγμα, η συνεισφορά του εντύ­ που. Για τα δεκαεφτά μικτά έντυπα που βιβλιογραφούνται στο Επίμετρο δίνονται λιγότερες πληροφο­ ρίες, ενώ από τους συνεργάτεςκαταγράφονται όσοι υπογράφουν λογοτεχνικά κείμενα. Η θεμελιώδης αυτή εργασία συμπληρώνεται με τα α­ παραίτητα Ευρετήρια συνεργατών, ονομάτων, θεμά­ των, όρων και προσωπογραφιών, με Χρονολογικό και Αλφαβητικό Πίνακα των περιοδικών, καθώς και με Κατάλογο περιοδικών που είτε δεν βρέθηκαν είτε α­ πλώς αναγγέλθηκαν. Από το Ευρετήριο των συνερ­ γατών μπορεί κανείς σχετικά εύκολα να παρακο­ λουθήσει τη σειρά με την οποία (επώνυμοι) λογοτέ­ χνες δημοσιεύουν σε γνωστά ή άγνωστα έντυπα. Και ακόμη, να ελέγξει τον χρόνο κατά τον οποίο διάφορα ονόματα από τον παγκόσμιο λογοτεχνικό χώρο πρωτομεταφράζονται σε αθηναϊκά έντυπα. Επίσης, ο εν­ διαφερόμενος είναι σε θέση να αναζητήσει και τα ο­ νόματα των μεταφραστών, καθώς αυτά συνοδεύουν το όνομα του ξένου λογοτέχνη. Μέσα στο πλήθος των ονομάτων που συσσωρεύο­ νται στον τόμο, και καθώς αυτά έχουν καταγραφεί α­ πό διαφορετικούς ερευνητές, δεν μπορεί παρά να βρίσκονται μερικά λάθη. Παρόλο που είναι φανερό ό­ τι οι συγγραφείς του τόμου επιχειρούν να ενοποιή­ σουν τη γραφή των ονομάτων ξένων λογοτεχνών, σε μερικές περιπτώσεις αυτά έχουν γραφτεί λανθασμέ­ να: π.χ. Puskin (σ. 133), Chateaumbriant (σ. 144), Ε.

Rostan (σ. 159). Ακόμη, ενώ καταβλήθηκε προσπά­ θεια να ταυτιστούν ονόματα με ψευδώνυμα, κάποτε αυτό δεν έγινε κατορθωτό. Για παράδειγμα, ο Όλυμπος Κέρκης (και Όλ. Κ.) είναι ψευδώνυμο και α­ νήκει στον Ευγένιο Ζήνωνα, ο οποίος υπογράφει συνεργασίες του στο περιοδικό '/ρις Αθηνών τόσο με το πραγματικό του όνομα όσο και με το ψευδώνυμο αυτό (σ. 42). Από την άλλη, ο Στυλ. Χουρμούζιος (σ.

97) και ο Τ. Στ. Χουρμούζιος (σ. 172), που αναφέρονται στο ευρετήριο ως δύο άτομα, είναι πιθανότατα το ίδιο πρόσωπο· πρόκειται για τον μουσικό και ψάλ­ τη Στυλιανό Χουρμούζιο, παππού του Αιμ. Χουρμούζιου, ο οποίος δημοσιεύει συνεργασίες του στα μουσικά έντυπα Φόρμιγξ (1901-1912) και Εθνική Μού­ σα (1909). Επίσης, διαπιστώθηκε ότι στο Ευρετήριο συνεργα­ τών παραλείπονται ονόματα συγγραφέων ήλήμματα

περιοδικών. Ας πούμε, ο Ρεμπώ δεν πρωτομεταφράζεται σε αθηναϊκό έντυπο το 1924, όπως δηλώνεται στο Ευρετήριο, αφού ποιήματά του είχαν μεταφρα­ στεί για την Πινακοθήκη (Ε’, 1905-1906’ βλ. σ. 86). Εξάλλου, το όνομα του Ν. Νικολαΐδη του Κυπρίου, ο οποίος συνεργάστηκε με αρκετά αθηναϊκά περιοδικά γύρω στα 1920, παραλείπεται στο Ευρετήριο συνερ­ γατών. Αντίθετα, το όνομα του Ν. Νικολαΐδη-Πωλ Νορ επαναλαμβάνεται σε διαφορετικά σημεία του ί­ διου Ευρετηρίου. Όταν ολοκληρωθεί η πεντάτομη σειρά «Περιοδικών Λόγου και Τέχνης», θα μπορούν να γίνουν ποικίλοι συσχετισμοί ανάμεσα στα περιοδικά της Αθήνας, της ελληνικής επαρχίας και του μείζονος ελληνισμού, για να διαπιστωθούν τυχόν πρωτιές στη δεξίωση και προβολή Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών και λογοτε­ χνικών ρευμάτων. Για παράδειγμα, εύκολα θα μπορεί κάποιος να πληροφορηθεί το έντυπο στο οποίο πρωτοεμφανίζονται ή προβάλλονται ο Μποντλέρ και ο Ρεμπώ, ο Πάουντ και ο Έλιοτ. Δεν πρέπει βέβαια να αγνοούμε ότι μεγάλος αριθμός πρωτότυπων και με­ ταφρασμένων λογοτεχνικών κειμένων βρίσκεται σε δυσεύρετες ή κατασπαραγμένες εφημερίδες αλλά και σε σπάνιες αυτοτελείς εκδόσεις. Ο πολύτιμος αυτός οδηγός δίνει ερεθίσματα για πε­ ραιτέρω έρευνα και μελέτη. Χωρίς να παραγνωρί­ ζουμε το μέγεθος και τη σημασία του βιβλιογραφι­ κού μέρους της εργασίας, και παρά το γεγονός ότι για μερικά σημαντικά περιοδικά έχουν γίνει συστημα­ τικές βιβλιογραφικές εργασίες, θα ήταν καλό να γί­ νουν πιο εξειδικευμένες βιβλιογραφικές και άλλες μελέτες. Ασφαλώς χρειάζεται να καταγραφούν ανα­ λυτικά οι τίτλοι των πρωτότυπων και των μεταφρα­ σμένων κειμένων με την ακριβή ημερομηνία δημοσί­ ευσής τους. Δεν αποκλείεται να αναδυθούν μερικοί άξιοι προσοχής διηγηματογράφοι, κριτικοί ή μετα­ φραστές, κυρίως από περιοδικά της ελληνικής περι­ φέρειας των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Επιπλέον, θα μπορούσε να αναζητήσει κανείς τις λο­ γοτεχνικές προτιμήσεις, τις μεταφραστικές και κριτι­ κές επιλογές διαφόρων λογοτεχνικών κύκλων να διερευνήσειτη δεξίωση του συμβολισμού και του εξ­ πρεσιονισμού στα αλεξανδρινά Γράμματα, στην αθη­ ναϊκή Μούσα, στον Κόσμο της Σμύρνης, στη Ζωή της Πόλης και στην Αβγή της Λεμεσού’ ή να ανιχνεύσει τα πρώτα ρίγη του υπερρεαλισμού και γενικότερα του μοντερνισμού στις Μακεδονικές Ημέρες της Θεσσαλονίκης, στα Νέα Γοάμματα της Αθήνας ή ακό­ μη στα Κυπριακά Γοάμματα της Λευκωσίας.

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΛΕ0ΝΤΙ0Υ

ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΤ ΛΟΣ

Π ερ διαβάζοντας ΤΟ Μ Ο Σ

Σ τ ο υ ς ίδιους κ α ι σ ’ ά λ λ ο υ ς καιρούς

Μ ΑΡΟΥΛΑ ΚΑΪΑΦ Α

ΤΡΙΚΑΛΑ Από τον Σεϊφουλλάχ or τον Τσιτσάνη Τ Ο Μ Ο Σ A ' 1881-1910 KEtp o x

Κ

εδρο

Σ ®

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ y T y

ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ

VESHE ΠΑΝΪΕΛΗΓίΟΣ

μυθιστόρημα

ΑΑΕΞΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ

Η μ εγά λη πομπή O pm a

ΑΛΕΕΗΣ Ι1ΛΝ>ΚΛΙΙΝΟΣ , ΙΣΤΟΡΙΕΣ Μ Ε Σ Κ Υ Λ Ο ί

Ιστορίες με σκύλους όιηγηματα

® Κ

εδρο

Σ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Τα Πικρά ποιήματα του Νίκου Εγγονόπουλου μια προσέγγιση Ας σκύψουμε να εξετάσουμε, με προσοχή κατ’ ανάγκην αντιστρόφως ανάλογη της ιστο­ ρικής σημασίας που ενέχει, το ακόλουθο λυρικώς απεικασμένο στιγμιότυπο από τα σημα­ διακά χρόνια του Μεσοπολέμου, λίγο πριν ξε­ σπάσει ο Β’ Παγκόσμιος, ένα στιγμιότυπο αλ­ λόκοτο και αιφνίδιο, ένα στιγμιότυπο απροσ­ δόκητο και εξαπιναίο: στον τόπο όπου κύλησε το νεκρό κεφάλι

των - κατά τον ποιητή και ζωγράφο Νίκο Εγγονόπουλο - σεμνών και ηρω ικών παρθένων που έπεσαν

- α χ τόσο πρόωρα μαχόμενες πάνω στα οδοφ ράγματα\

εκεί, μεταξύ άλλων, φυτρώνουν και τα δέντρα που παράγουν τους παράξενους κι ω ραίους καρπούς που προσφέρουν στον ποιητή για τις μελλούμενές του πικρίες2.

Μελέτη

Τονίζοντας στην πρώτη κιόλας αράδα αυτής της προσέγγισης το αντιστρόφως α­ νάλογο της καταβληθησόμενης από εμάς προσοχής στο ήδη αναφερθέν μικροϊστορικής τάξεως σιγμιότυπο (μικροϊστορικής τάξεως, βεβαίως, εν συγκρίσει προς τη φ ε­ νάκη και τον οιονεί γιγαντισμό της «επίση­ μης» μεγαλο-ιστορίας και των οφειλομένων στον άκρατο εμβολιασμό, αν όχι και δηλητηριασμό με πολιτικο-οικονομικόστρατιωτικές ορμόνες μεγεθών της), δεν θέλουμε - κάθε άλλο! και μακριά από μας η ύβρις ετούτη! - να υποτιμήσουμε την ιστο­ ρική σημασία κανενός γεγονότος, οσοδήποτε «σμικρού», οσοδήποτε «ασήμαντου», οσοδήποτε «επιπολής» κι αν είναι- η μικροϊστορική καθημερινή ζωή τελούμε εν πεποιθήσει ότι διαθέτει δυναμική ασύλλη­ πτη για τους - αν (εννοείται) υπάρχουν... λογισμούς των με δημοσιοϋπαλληλική νο­ οτροπία θρεμμένων και συνειδητά διατε­ ταγμένη υπηρεσία εκτελούντων κρατικών ιστοριογράφων, που δεν είναι, φυσικά, τί­ ποτε άλλο π αρά άθλιοι και πανάθλιοι και τρισπανάθλιοι εκτομείς των συμβεβηκότων από την ιστορική τους ρίζα. Το λέει κι ο ποιητής, με λόγους ειρωνικούς, σαν να κά­ νει πλάκα!.. Η Ιστορία! τι αβασάνιστες πληροφορίες συνεκράτησε τι λανθασμένες φήμες μα ς μετέδωσε! Πόσα χουνέρια και τι πλεκτάνες! Α ! η Κλείω! Μ α βέβαιο πω ς εσημείωνε ό,τι κι αν άκουγε: Φαίνεται πω ς πολύ λίγο θα την σκότιζε ν ’ αντιληφθή τι είτανε αλήθεια και τι δεν είταν!3

Αβασάνιστες πληροφορίες, λανθασμέ­ νες φήμες, χουνέρια και πλεχτάνες: ιδού τα εναντίον της ιστορικής αλήθειας στρε­ φόμενα όπλα... Ό σο για κείνους που κρατάνε εν ονόματι της Κλειούς ή και εν συμπαιγνία με την ίδια την Κλειώ τα όπλα αυτά και δολοφονούν τις σεμνές και ηρω ι­ κές παρθένες στα οδοφράγματα, δηλαδή

τους ποιητές, ακούστε τι μας λέγει ο Εγγονόπουλος: περιφρόνησις απόλυτη αρμόζει σ ' όλους αυτούς τους θόρυβους τις έρευνες τα σχόλια ε π ί σχολίων που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες γύρω από τις μυστηριώδικες κι αισ χρές συνθήκες της εκτελέσεως του κακορρίζικου του Λόρκα υπό των φ ασισ τών4.

Μια έγνοια βασάνιζε τον Εγγονόπουλο από τη στιγμή που τον ευλόγησαν οι Μού­ σες (της Κλειώς συμπεριλαμβανομένης!) μέχρι την τελευτή του βίου του: πώ ς θα μά­ θει αληθείης ευκυκλέος ατρεμές ήτορ 5, πώς θα φτάσει, δηλαδή, να μάθει την αδόνητη καρδιά της εύκυκλης, της ολοστρόγγυλης, της παγγλάφυρης αλήθειας. Την έγνοια του αυτή δεν την άφησε στιγμή από τα πάντ’ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα μάτια της ψυχής του6. Ευγενώς φιλομέριμνος όντας, την αναζήτησε την αλήθεια... την αναζήτη­ σε και την εβρήκε στη μικροϊστορική καθη­ μερινή ζωή της Πολυξένης, της Κατερίνας, της Ελεωνόρας7 και της Πουλχερίας- του Παναγή Κουταλιανού, του Μήτσου Αστερι­ ού, του Γρηγορίου Πατσικιά και του Ισίδωρου-Σιδέρη Στέικοβιτς- του ξενόφοβου Ο ρφέα και της αενάως εξαφανιζόμενης και επανακάμτττουσας Ευρυδίκης, της Ιωάν­ νας της Λωρραίνης και του Αντωνίου Κυριαζή ή Ρήγα Φεραίου, του Γουλιέλμου Τζίτζη λεγάμενου και της Ωραίας Μαρίκας της Πολίτισσας- έφτασε, μάλιστα, σε ση­ μείο να πει με το ιδιότυπο γραμματικό του ήθος ότι ο μικρός ορμίσ κος είναι μιαν ολόκληρη ιστορία8:

την αναζήτησε την αλήθεια, λοιπόν, ο Εγγονόπουλος και την εβρήκε στη μικροϊστόρική καθημερινή ζωή που ορίζει με τη δυναμική της την ιστορική πορεία του κόσμου: διότι αυτή χορηγεί σήμα στους καιρούς και στίγμα στην εποχή, αυτή δια ρ­

Μελετη

θρώνει τις περίπλοκες και σκολιές διόδους μέσα στους λαβυρίνθους του Zeitgeist (: παναπεί, του πνεύματος των καιρών και της εποχής), αυτή αρδεύει αενάως και γε­ ωργοί ακάματη τον πολιτισμό, αδιαφόρως αν εν ανελίξει ή εν υφελίξει. Ο Εγγονόπουλος ενέργησε στην ποιητική ζωή του, όπως ενέργησε, διότι ένιωθε ανέκαθεν αλ­ ληλέγγυος προς τα προικισμένα εκείνα και παθιασμένα πνεύματα, τους ζηλωτές του ωραίου, του ευκαμπούς και του εναρμόνιου, τους ακούραστους εραστές της αλή­ θειας και τους ορκισμένους οχτρούς της ευήθειας, που έρχονται σε ζοφερούς και­ ρούς και με νου αναπόσπαστο από τα τε­ τριμμένα και ευτελή και με άκρα εμβρίθεια μελετούν τη δυναμική της μικροϊστορίας, την ξεψαχνίζουν, τη λιανίζουν, την - για να χρησιμοποιήσουμε ένα σοφιστευμένο όρο - αποδομούν και κατόπιν την προσφέρουν ανυστερόβουλα στα αληθινά υποκείμενα της Ιστορίας: στους απλούς καθημερινούς ανθρώπους: τους τήνε προσφέρουν έτσι... για να μάθουν και για να διδαχθούν. Πνεύμα τέτοιο μοναδικό ο Νίκος Εγγονόπουλος, εξ ύψους ηχόληπτος του παρμενίδειου εόντος και εξ απόπτου φωτοπεριχυτήςτης σολωμικής ουσίας, έχοντας πάντα μέσα στα μάτια τα μυστικά τραγούδια της νεκρής ορχήστρας του ποιητή9,

ακαδημαϊκοί πράκτορες και οιησίφρονες συναγελαστές ποικιλωνύμων σαλονιών της ημεδαπής τε και της αλλοδαπής, μορ­ φώνοντας, οι βάρβαροι, το πρότυπο ενός κατ’ επίφασιν μόνο και μόνο κατά το φαινόμενον αστικού savoir faire, ήρθε από την Κωνσταντινούπολη, ως άλλος Βελισάριος, ο Νίκος Εγγονόπουλος, εγγόνι πεπαι­ δευμένο και καλό του Παρμερνίδη και του Διονυσίου Σολωμού, να ενωθεί με το φίλο του τον Απόστολο Μελαχρινό και τον ά­ γνωστό του Γιάννη Σκαρίμπα και να λαλήσει το τραγούδι του για την άθλια και θλι­ βερή Ελλάδα του Μεσοπολέμου, που τόσο τον επίκραινε και τόσο τον πονούσε με τη μικροϊστορία της, και με τη δίκιά της και με των σεσημασμένων ασματοκαμπτών11της: σα βόγγαε η άγια αυτοκρατορία από τα δεινά όταν το έθνος λύγαε από τις επιθέσεις των Βαρβάρων κι η επικράτεια ολόκληρη γονάτιζε με τ' αλλεπάλληλα των εχτρών χτυπήματα πάντα σ ’ αυτόν προσφεύγαν για ν ’ απαλλάξη τη χώρα από τα βάσανα α π ’αυτόν πάλι επροσδοκούσαν την απολύτρωση τη σωτηρία ; κι έπειτα; ; έπειτα: πού τον ξέραν πού τον είδανε; έτσι

έρχεται σε χρόνια, όπως, είπαμε, σημαδια­ κά να μας μιλήσει για τη μικροϊστορία της Ελλάδας, αλλά εις τ ρ ό π ο ν ώ σ τ ε τα π α ιδ ιά

αναμεσίς

να μ η ν κ α τ α λ ά β ο υ ν τίπ οτες α π ό τις π ικ ρ ίε ς

στους φιλόδοξους με τ’ ακαθόριστα σχέδια

κ α ι τας α π ο γ ο η τ ε ύ σ ε ις της ζω ής. Ν α μ η ν

τους άγρια λυσσαγμένους - παρόλο το

κ α τ α λ ά β ο υ ν τίπ οτες π ρ ιν α π ό τ ο ν κ α ιρ ό τ ο υ ς 10. Μέσ’ από τη φαιδρεπίφαιδρη, γ ι’

αυτό και θλιβερή, μεσοπολεμική ευφορία και ανεμελιά της νεοελληνικής κοινωνίας, όπου κυριαρχούσε ο πιθηκίσιος βιταλι­ σμός και η συνακόλουθή του χυδαία αντιπνευματικότητα, που την εξέτρεφαν ενσυνειδήτως και χωρίς το παραμικρό ερύ­ θημα αιδούς στις πρησμένες παρειές τους

Μελέτη

στους τελευταίους ακριβώς χρόνους της φθίνουσας περιό δου «του ’30»

ισχνότατο των εφοδίων τους για μιαν όσο μπορούσαν πλατύτερη επικράτηση τους άγουρους - σαλιάρηδες διακονιαρέους και κλέφτες της δόξας ξεκίνησε νεώτατος ο Βελισάριος παρέα με τον Ανδρέα τον Εμπειρικό να δημιουργήση και να ζήση12

Ή ρθε στο βασανισμένο αλωνάκι της Ελλάδας ως Βελισάριος-ελευθερωτής, ήρ­ θε οπλισμένος με κονδύλια και χρωστή­ ρες, ήρθε αρματωμένος με λύρα - κι ελόγου του - δίκαιη. Ήρθε,... ήρθε και με τους στίχους και τα χρώματά του ελευθέρωσε το ελληνικό πνεύμα από τη σκλαβιά του προς την Εσπερία του 19ου αιώνα αταβι­ στικού αλληθωρίσματός του, αλλ’ αντί να βρει μετά την ζείδωρον άρουραν'3, τη γόνιμη γη παναπεί, για να πιάσει τόπο ο σπό­ ρος ο γενναίος και ακμηρός του Υπερρεαλισμού, που είχε ρίξει, βρήκε κυριολεκτικά το χάος. Γι’ αυτό και οι μελαγχολικοί τόνοι, που υποβάλλει στη λύρα του Αυτή η γης, η μαύρη γης, η χιλιοπικραμένη14, κρούονται αναπαλλόμενοι σε ακκόρντα πικρόκαρπ α 15στα θαμπά της θλίψης μεση­ μέρια '6, και ανάβουν φ ιλόμολπα17 φλογείκελα18 καρδιάς (ισπανιστί corazon) τόσο σε ιθυφαλλικούς χορούς των προγόνων 19 όσο και σε χορούς ελευθεροτεκτόνων20, και ανα­ κρυσταλλώνουν το ρέκασμα της αγωνίας και τ’απαλό μινύρισμα της τρυγόνας2’, που στοιχειώνουν ψηφίδα την ψηφίδα τις ατμόσφαιρες ενός περίλεπτου σύμπαντος, καταφυγής σωτήριας αμή και σκήτης ιδα­ νικής του εξοστρακισμένου από την - τρο­ μάρα της! - καρτεσιανή κοινότητα ποιητή. Πόνεσε όσο πόνεσαν και άλλοι «πρωτοπο­ ριακοί» ο Εγγονόπουλος. Κυνηγήθηκε όσο λίγοι ο Εγγονόπουλος. Χλευάστηκε όσο κανείς άλλος ο Εγγονόπουλος. Μας το διη­ γείται ο ίδιος στις «Σημειώσεις» των Ποιη­ μάτων του (στη δεύτερη έκδοση,., του ’66) για το σκάνδαλο, που δημιουργήθηκε στους φιλολογικούς κύκλους, και για τον συλλογικό σάλο, που σημειώθηκε στους θώκους του κοινωνικού ιστού, εξαιτίαςτης έκδοσης της συλλογής του Μην Ομιλείτε εις τον Οδηγόν το 1938 από τις εκδόσεις του περιοδικού «Κύκλος», που διηύθυνε ο

Απόστολος Μελαχρινός: Το δημιουργηθέν σκάνδαλο κι η επακολουθήσασα κατακραυγή εναντίον μου δεν μπορώ να π ω πως δεν με έθιξαν, βαθύτατα. Η βίαιη κακομεταχείρησις σαν υποδοχή μιας γνήσιας προσφοράς είναι, το λιγώτερο, σκληρά άδικη. Περιοδικά, εφημερίδες, le prem ier chien coiffe venu, παρωδούσαν

και αναδημοσίευαν, κοροϊδευτικά, τα ποιήματά μου. Μια δε εφημερίδα, από τις μεγά­ λες, δεν θυμούμαι τώρα ποια, αυθαδέστατα, ποδοπατώντας κάθε ιδέα πνευματικής, τέλος πάντων, ιδιοκτησίας, αναδημοσί­ ευσε, σε μια ή δυο συνέχειες... ολόκληρο το βιβλίο! Συνοδεία, πάντοτε, χλευαστικών και κακεντρεχών, όσο κι επιπόλαιων σχολίων22. Μέχρι νούμερο σε επιθεώρηση τον έκα­ ναν οι αγράμματοι τη ανοχή αν όχι και τη παραινέσει των εγγραμμάτων, για να χασκογελάνε με την άνεση τους οι όχλοι23. Δεν υπάρχει, σας διαβεβαιώ, μεγαλύτερη πίκρα από το να προσφέρεις στο βωμό της τέχνης το περίσσευμα της καρδιάς σου και αντί χαρίτων και ευχαριστιών να έρχε­ ται κατόπιν η παντοχάρυβδις μάζα, αυτό το barathrum macelli, όπως έλεγε ο Οράτιος, και να ζητά να σε κατασπαράξει για τη δω­ ρεά που της έκαμες. Γι’ αυτό και πάντοτε ανέφερε ο ποιητής ότι ήταν «άνθρωπος πονεμένος»24, γ ι’ αυτό και πάντοτε τόνιζε

τη θλίψη του διαστίζοντας με την καλλιεπή παραμυθία των λόγων του το παράπονό του1 άλλωστε τη μοίρα του ο Νίκος Εγγονόπουλος την εγνώριζε ευθύς εξ αρχής: στο πρώτο του κιόλας ποίημα, λες και είχε προαιστανθεί τις μελλούμενες τ ου π ι­ κ ρ ίε ς 25, είχε γράψει: τι θλίψη θα ήτανε - Θε μου τι θλίψη αν δε με παρηγορούσε την καρδιά η ελπίδα των μαρμάρων κι η προσδοκία μιας λαμπρής αχτίδας που θα δώσει νέα ζωή / στα υπέροχα ερείπια26.

Ο Νίκος Εγγονόπουλος είχε αδιάλειπτα στο νου του τους παρμενίδειους στίχους: οι δε φορούνται

ανθρώπω κρύφτεται η Ερινύα31

των όχλων που με τη φούρια της εκτελεί τις σεμνές και ηρωικές παρθένες, τους - τ ο ξανάπαμε πιο πάνω - ποιητές. Παραμονές του Μεγάλου Κακού- τα α­ τσάλινα τέρατα του Ναζισμού και του Φα­ σισμού, νούντσιοι αποτρόπαιοι κακού δη­ μιουργού, βρυχώνται αιμοδιψή, έτοιμα να χάψουν τον κόσμο. Παντού απλώνεται για να επικαλεσθούμε τους στίχους του σκοτεινού εκείνου βρετανού ποιητή, του Ossian Νύχτα γεμάτη τρικυμιά και ταραχές και αντάρες κρυφές κραυγές γυρίζουνε και ανήκουστες

κω φ ο ί ομώς τυφλοί τε, τεθηκότες, άκριτα φύλα, οις το πέλειν τε και ουκ είναι ταυτόν νενόμισται κου ταυτόν, πάντων δε παλίντροπός έστι κέλευθος27,

που λένε ότι οι άνθρωποι γυρνοβολάνε ε­ δώ κι εκεί κουφοί και θεόστραβοι, σα χά­ χες, σαν άκριτος όχλος που νομίζει ότι το Είναι και το Μη-Είναι είναι ένα και το αυτό, αλλά και διαφορετικά μεταξύ τους, και δεν ξέρει ότι σε όλα τα πράγματα υπάρχει και ο ανάποδος δρόμος: ότι σ ή μ ε ρ α έ χ ε ι κι α ύ ­ ρ ιο δ ε ν έ χ ε ι28. Κι είχε αδιάλειπτα στο νου του ο Νίκος Εγγονόπουλος την εικόνα του κόντε Διονυσίου Σολωμού, να τόνε παρηγορεί με την ευγένειά της, να τον παραστέ­ κει, να του λέει ότι τα έργα του Τρ ιαντά­ φ υ λ λ ά 'ναι θεϊκά σ τ ην κ ό λ α σ η π ε σ μ έ ν α 29·

δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι σε μιαν «Αυτοπροσωπογραφία» του, έργο πρώιμο, του 1936, ο Εγγονόπουλος - θα λέγαμε ότι - κατοπτρίζεται στο γνωστό πίνακα, που παριστάνει τον εθνικό ποιητή να έχει αποθέσει το δεξί του χέρι στο μέρος της καρ­ διάς: ο λ ίγ ο φ ω ς κ α ι μ α κ ρ ιν ό σ ε μ έ γ α σ κ ό ­ τος κι έ ρ μ ο 30 πέφτει και του αλαφρώνει μεν τη θλίψη, αλλά δεν του σβήνει την πίκρα, γιατί

Μελέτη

πλάι α π ’ τη σακάτικη τη δικαιοσύνη των

τρομάρες32,

ενώ την ίδια στιγμή στην Ελλάδα ξαναζεί... με το ζόρι και με εκκωφαντικά ταρατατζούμ άφατης γελοιότητας..., ο χρυσός αι­ ώνας του Περικλή. Μαριονέτες οι άνθρω­ ποι, ανώνυμο συνονθύλευμα νευροσπάστων, παραγωγοί μικροϊστορικών επεισο­ δίων θλίψεως και πίκρας σημαντικών. Μ π ρ ο ύ μ υ τ α π ε σ μ έ ν ο ι οι ποιητές να β υ ζ α ί­ ν ο υ ν χ ά ο ς 33, να βλέπουν μπρος, πίσω τους, α π’ το πλάι... να βλέπουν παντού να περ­ νούν ρυμουλκά θ α ν ά τ ο υ 34, να οσμίζονται ο­ λόγυρά τους αυτό το αναπότρεπτο που έ­ μελλε να ’ρθει, να πρέπει να ιστορήσουν τα μικροσυμβάντα dieser dtirftigen Zeit α υ τ ώ ν τω ν χ α λ ε π ώ ν κ α ιρ ώ ν , όπως θα έλεγε ο Φρειδερίκος Holderlin - που όλα μαζί κοι­ λοπόνεσαν το Μεγάλο Κακό και το εγέννησαν,... να πρέπει να γράψουν για το άθλιο ξεπάστρεματων σεμνών και ηρωικών πα ρ­ θένων πάνω στα οδοφράγματα και να προγευθούν τους καρπούς της μελλοντικής τους πίκρας. Για τον Νίκο Εγγονόπουλο δεν υπάρχει τίποτε άλλο, πάρεξ πίκρα, π ί­ κρα, πίκρα. Το ατομικό status του και η εν κοινωνία πολιτεία του τού δίνουν μόνο πί­ κρα. ΓV αυτό και όλα του τα ποιήματα -π ο ιήματα-καταθέσεις μικροσυμβεβηκότων και τα πρώτα και τα υστερινά, όλα ανεξαι­

ρέτως, από τα «ηρωικά» θεωρούμενα έως τα «ερωτικά» λεγάμενα, όλα τους είναι π ο ι­ ήματα πικραμένα. αν είν τα ωραιότερα τραγούδια

(και πότε - άλλωστε - δεν είσαν;) κι είναι - π ρ ο πάντων και

είν φυσικά και τα πιο

τόσο

γεμάτα πίκρα

λίγα37.

τα τραγούδια που έχουν γραφή για τα φεγγάρια35

Κι όταν, μετά τη συντριβή του φ αιόχρω ­ μου τέρατος, άρχιζε με τις συνήθεις εξάρ­ σεις του θυμοειδούς και τις αναγκαίες υποχωρήσεις του βουλητικού για τον υπό­ λοιπο κόσμο, και για τον κόσμο νικητών, αλλά και για τον κόσμο των ηττημένων, ο δεύτερος Μ εσοπόλεμος, τα τελευταία χρόνια του οποίου τα ζούμε αυτές τις μέ­ ρες, νέα θλίψη κατέκλυσε τας φρένας του ποιητή, νέες πίκρες έτσουξαν την καρδιά του. Αντί να μπορέσει να κραυγάσει πανηγ υρίζω ντο σ ολωμικό στίχο Κι η χτίσ ις έγινε ναός πο υ ολούθε λαμπυρίζει36

η - τότε - νέα κατάσταση πραγμάτων τον αναγκάζει να θυμηθεί ξανά τον ελληνολά­ τρη εκείνον Γερμανό, τον Φ ρειδερίκο Holderlin και το αγωνιώδες ερώτημά του τι χρειάζονται τα ποιήματα σε χαλεπούς και­ ρούς, και να γράψει με το αίμ α της καρδιάς του τα παρακάτω λόγια: τούτη η εποχή του εμφυλίο υ σπαραγμού δεν είναι εποχή για ποίηση κι άλλα παρόμοια: σαν πάει κάτι να γραφή είναι ως αν να γράφονταν από την άλλη πλευρά αγγελτηρίων θανάτου γ ι’ αυτό και τα ποιή ματά μου είν’ τόσο πικραμένα

Το είπαμε και πιο πάνω: όλη του τη ζωή ο Εγγονόπουλος την πέρασε διζησάμενος

την αλήθεια, αναζητώντας την αλήθεια. Αλλά, όπως λέει και ο σοφός λαός, η αλή­ θεια είναι πικρή.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Α’ [Το σκυροκο­ νίαμα των ηρωικών παρθένων], Ίκαρος, Αθήνα 1977, σελ. 113. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Α’ [Το σκυροκο­ νίαμα των ηρωικών παρθένων], ό.π., σελ. 115. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Στην κοιλάδα με τους ροδώ­ νες [Το κουτί της Πανδώρας], Ίκαρος, Αθήνα 1978, σελ. 161 επ. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Β’ [Νέα περί του θανάτου του Ισπανού ποιητού Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα (...)], Ίκαρος, Αθήνα 1977, σελ. 191. ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ, Περί φύσεως, Απόσπασμα 1, στ. 29, σύμφωνα με την έκδοση των Η. Diels και W. Kranz. Πρβλ. Διονυσίου ΣΟΛΟΜΟΥ. Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Σχεδίασμα Β', 36, στο Λίνου ΠΟΛΙΤΗ (επιμ.) Διο­ νυσίου Σολωμού Άπαντα, τόμος πρώτος, Ίκαρος, Αθή­ να 31971, σελ. 234.

Sic! Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Β’ [Χαίρε (σ)τε], ό.π., σελ. 73. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Α’ [Ο μυστικός ποιητής], ό.π., σελ. 59. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Α’ [Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν], ό.π., σελ. 13. Πρβλ. ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ, Νεφέλαι, στ 333: κύκλιων τε χορών ασματοκάμπτας. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Στην κοιλάδα με τους ροδώ­ νες [Ο Βελισάριος], ό.π., σελ. 161 επ. ΟΜΗΡΟΣ, Οδύσσεια, Γ3. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Στην κοιλάδα με τους ροδώ­ νες [Ένα οργισμένο ποίημα της Κατοχής], ό.π., σελ.

134. ΑΙΣΧΥΛΟΣ, Επτά επί Θήβας, στ. 693. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Β' [Ο αφέντης της Καρύταινας], ό.π., σελ. 58. ΠΙΝΔΑΡΟΣ, Νεμεονίκης, 7.12. Πρβλ. ΟΜΗΡΟΥ, Ιλιάδα, Ν 39, 330: φλογί είκελος. Πρβλ. επίσης Νίκου ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΥ, Ποιήματα Β’ [Μπολιβάρ], ό.π., σελ. 14: Γ όνομά σου τώρα είναι δαυλός αναμμένος, που φωτίζει την Αμερική, και τη Βόρεια και τη Νότια και την Οικουμένη.

Μάέτη

19. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Στην κοιλάδα με τους ροδώ­ νες [Διώνη], ό.π., σελ. 146.

20. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Β’ [Μπολιβάρ], ό.π., σελ. 20.

21. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Στην κοιλάδα με τους ροδώ­ νες [Η Εικών], ό.π., σελ. 29.

22. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Α’ [Σημειώσεις] ό.π., σελ. 147.

23. Βλ. τη σχετική μαρτυρία του ποιητή σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» της 17ης Σεπτεμβρίου 1976: Τα έργα μου τα έβαζαν μόνο γι’ αστεία στα πε­ ριοδικά. Τώρα τα βάζουν στα σοβαρά. Με χλεύαζαν στις επιθεωρήσεις. Ένα Σάββατο βράδυ, ο Εμπειρικός μου λέει: «Έλα να πάμε σε μια επιθεώρηση». Πήγαμε κάπου στην Πλατεία Βάθης, στο «Περοκέ», νομίζω. Επί σκηνής ήταν δύο τελείως καραφλοί - ξέρετε το περί­ φημο που είχε πει ο Εμπειρικός: «Τα μαλλιά της κεφα­ λής μου είναι γεγονός τετελεαμένον...» - οι οποίοι α­ ντάλλασσαν ασυναρτησίες. Τον ένα τον έλεγαν Δισεγγονόπουλο και τον άλλο Μπιρμπιρίκο.

24. Βλ. λ.χ. τη συνέντευξή του στην εφημερίδα του Καΐρου «ΦΩΣ» της 8ης Δεκεμβρίου 1954 και τη συνέ­ ντευξή του στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» της 28ης και της 29ης Μαρτίου 1978.

25. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Α’ [Το σκυροκο­ νίαμα των ηρωικών παρθένων], ό.π., σελ. 115.

26. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Α’ [Τραμ και Ακρόπολις], ό.π., σελ. 12.

27. ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ, Περί φύσεως, Απόσπασμα 6, στ. 6-9.

28. Βλ. τη συνέντευξή του στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» ΤΗΣ 28ης και 29ης Μαρτίου 1978.

29. Διονύσιος ΣΟΛΩΜΟΣ, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Σχε­ δίασμα Β’, 41, ό.π., σελ. 230.

30. Διονύσιος ΣΟΛΩΜΟΣ, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Σχε­ δίασμα Β’, 41, ό.π., σελ. 235.

31. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Στην κοιλάδα με τους ροδώ­ νες [Ποίημα-απομίμησις πολλών ΨαλμΖϊν (...)], ό.π., σελ. 119.

32. OSSIAN, Δύο νύχτες, κατά μετάφραση ΙουλίουΤυπάλδου, στο ΤΥΠΑΛΔΟΣ, Άπαντα, που αναστύλωσε ο Ντίνος Κονόμος, Αθήνα, Εκδόσεις Πηγής 1953, σελ. 303.

33. Βλ. Γιάννη ΣΚΑΡΙΜΠΑ, Άπαντες στίχοι 1936-1970 [Κα­ τηγορουμένη - Εγέρθητι], Επτάλοφος, Αθήνα 1970, σελ. 125.

34. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Β’ [Ένα τραγούδι για το φεγγάρι], ό.π., σελ. 151.

35. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Β’ [Ένα τραγούδι για το φεγγάρι], ό.π., σελ. 153.

36. Διονύσιος ΣΟΛΩΜΟΣ, Ο Κρητικός, 21, ό.π., σελ. 200.

37. Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ποιήματα Β' [Ποίηση 1948], -ό.π., σελ. 157επ.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ακαδημίας 8 8 -7ος <5ρ., 106 78 Αθήνα τηλ. 3302415, 3820612 - Fax 3836658 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ: Γ. Γενναδίου 6,106 78 Αθήνα τηλ. 3817826, 3806661 - Fax 3836658 Στοά Ορφέως, Στοά βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, in s Μ Αθήνπ τ η λ .3211246

Εκδόσεις «Κορτρή» Νέες Εκδόσεις Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Κείμενα Νεοελληνικής Λ ογοτερίας

Α '& Β 'τό μο ς Α'Λυκείου Περιέχουν.: • Γραμματολογικά στοιχεία • Χωροχρονικό πλαίσιο •Λεξιλόγιο • Ανάλυση δομής • Αισθητική - ψυχολογική και ιδεολογική ανάλυση • Συνολική θεώρηση • Σχόλια - Παρατηρήσεις • Θέματα για έκφραση - έκθεση • Πραγματολογικά στοιχεία • Χαρακτηριστικά τεχνικής • Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (ΥΠΟ ΕΚΔΟΣΗ Β' & Γ ΛΥΚΕΙΟΥ)

* Κυκλοφόρησε ο Δ' τόμος της

Έλλογης Σκέψης συμπληρώνο­ ντας τη σειρά που περιλαμβάνει 4 τόμους στην έκθεση ιδεών.

Συντακτικές Ασκήσεις ΛΑΤΙΝΙΚΟΝ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΕΛΕΝΗ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ-ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ένα απαραίτητο βοήθημα τόσο για τον υποψή­ φιο της Γ δέσμης όσο και για το διδάσκοντα. Δίνει μια ευκαιρία για επανάληψη των κειμένων του σχολικού βιβλίου. Οι πτώσεις, οι δευτερεύσυσες προτάσεις, ο πλά­ γιος λόγος, η παθητική σύνταξη η γερουνδιακή έλξη, η αξία, η ιδιότητα, η απαγόρευση, το αίτιο (τελικό αναγκαστικό, ποιητικό) όλα αναλύονται διεξοδικά και βοηθούν στην εμπέδωση των συ­ ντακτικών φαινομένων.

ΙΔΕΟΣΥΝΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟ t ΤΗΝ ΠΑΛΕΤΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΧΑΡΑ ΡΙΖΟΥ Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει επίκαιρα κοι­ νωνικά θέματα μέσα από συγκρίσεις, ανα­ λύσεις, συνδυασμούς. Το σκάφος της δημοσιογραφικής ακίδας παρασύρει σε διανοητικά ταξίδια συναρ­ παστικά, απείρως ευεργετικά, παγιδεύοντας σε διαρκείς αναζητήσεις κάθε ανα­ γνώστη.

ΧΟΝΔΡΙΚΗ ΠΩΛΗΣΗ: ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ «Κορφή» Μαυρομιχάλη 36 & Διδότσυ · Τ.Κ. 106 80 · ΤΗΛ. / FAX: 3611387 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ Gutenberg · Σόλωνος 103 · Τηλ./ FAX: 38 00127

B I B Λ I 0 11 Ω Λ E I 0 Στο πολυώροφο βιβλιοπωλείο μας θα βρείτε την πληρέστερη συλλογή βιβλίων όλων των εκδοτικών οίκων της Ελλάδας για ό λ ες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης κ α ι π ο λ λ ά άλλα !!! Λειτουργεί

jjp l

^

τμήμα χαρτικών και ειδών γραφείου,

σε ειδικες τιμές!!! Τμήμα

χ

ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ

Φροντιστηριακού βιβλίου ΚΑΙ ΑΚΟΜΗ σας παραγγέλνουμε οποιοδήποτε βιβλίο από το εξωτερικό

G U T E N B E R G I ΣΟΛΩΝΟΣ 103 · ΤΗΛ. / FAX: 38 00 1271

"'Ολοκαύτωμα: Οι Γερμανοί πολίτες πρόθυμοι εκτελεστές” Έ ν α βιβλίο π ου έχει προκαλέσει σάλο τόσο στην Αμερική ό σο και στην Ευρώπη επειδή ο συγγραφ έας του εκφ ράζει την άποψ η ό π δ εν ήταν ευθύνη μόνον των Ν α ζ ί η γενοκτονία τω ν Εβραίων, αλλά όλων τω ν Γερ μ α ­ νών ανεξαιρέτως. Στο τεύχος Μαρτίου ’96 (No 361) του «διαβά­ ζω» και συγκεκριμένα στη στήλη «Βραχυγρα­ φίες» (σελ. 44) είχε γίνει αναφορά στην... πε­ ρίεργη στροφή του Γάλλου φιλοσόφου Ροζέ Γκαρωντύ, πάλαι ποτέ οπαδού και υπερασπι­ στή του σοσιαλιστικού ουρανισμού, προς την ακροδεξιά. 0 Γκαρωντύ, λοιπόν, έγραψε πρ ό ­ σφατα ότι οι ιστορίες για τα ναζιστικά στρατό­ πεδα και τη γενοκτονία των Εβραίων είναι «πα­ ραμύθια» - «λεπτομέρεια» τις είχε χαρακτηρί­ σει ο νεοφασίστας Λεπέν παλαιότερα και μάλ­ λον δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά ανάμε­ σα στις απόψεις των δύο Γάλλων. Στον αντίποδα των θέσεων αυτών βρίσκεται αυτή που εκφράζεται στο βιβλίο «Οι Πρόθυμοι Εκτελεστές του Χίτλερ - Οι Απλοί Γερμανοί

και το Ολοκαύτωμα» (Hitler’s Willing Executioners-Ordinary Germans and the Holocaust, εκδ. Little Brown), συγγραφέας του οποίου είναι ο Ντάνιελ Γιόνα Γκόλντχάγκεν (Daniel Jonah Goldhagen), ετώντριανταέξι, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Harvard. Σύμφωνα με τον Γκόλντχάγκεν, απαιτείται μια ριζοσπαστική αναθεώρηση όλων όσα έχουν γραφτεί ως προς το πώς και γιατί πραγματοποιήθηκε το Ολοκαύτωμα. Θεω­ ρεί μάλιστα πως το βιβλίο του (το οποίο εί­ ναι μια αναθεωρημένη μορφή της διδακτο­ ρικής του διατριβής, που, στην Αμερική, πήρε το βραβείο Political Science Associa­ tion) εκπροσωπεί μια τέτοια γραμμή προ ­ σέγγισης στο συγκεκριμένο θέμα. Αφετηρία των επιχειρημάτων του Γκόλντχάγκεν το εύλογο ερώτημα: πώς είναι δυνατόν ένα ολόκληρο έθνος, ένα τερά­ στιο σύνολο ανθρώπων με διαφορετικά υπόβαθρα, κοινωνικές θέσεις και ρόλους, να συμμετάσχουν σε μια συστηματική και οργανωμένη γενοκτονία αντρών, γυναι­ κών, ηλικιωμένων και παιδιών με μοναδικό κριτήριο το ότι ήταν Εβραίοι; Τι ήταν αυτό που τους αφαίρεσε αναστολές ηθικής ή θρησκευτικής φύσης καθώς και κάθε στοι­ χειώδη αίσθηση ανθρωπισμού και θεμε­ λιωδών αξιών που μπορεί να πρεσβεύει ο ανθρώπινος πολιτισμός, ειδικά στον εικο­ στό αιώνα; Ούτε λίγο, ούτε πολύ, ο συγγραφέας δίνει μια και μόνο απάντηση: συνέβη διότι απλούστατα, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που διέπραξαν τους φόνους ήταν Γερμανοί. Η θέση του Γ κόλντχάγκεν είναι πως αν δεν υπήρχαν Γερμανοί, το Ολοκαύτωμα δεν θα είχε συμβεί («no Germans, no Holocaust»), ανατρέποντας τη μέχρι τώρα διαδεδομένη άποψη που ρίχνει το βάρος αποκλειστικά και μόνο στους Ναζί και τις βάρβαρες με­ θόδους τους. Σε μια συνέντευξή του στο CNN ο συγγραφέας τόνισε μάλιστα ότι το Ολοκαύτωμα δεν ξεκίνησε ακριβώς από τον Χίτλερ, τον Χίμμλερ και τους Ναζί γενι­ κότερα, αλλά ότι έχει τις ρίζες του σε ένα αρχαίο σχεδόν μίσος που έτρεφαν οι Γερ­

μανοί για τους Εβραίους. Ο Γκόλντχάγκεν θεωρεί ακόμα ότι το μίσος των Γερμανών ενάντια στους Εβραίους διαφέρει ουσιαστικά από το αντίστοιχο άλλων λαών κυρίως στο ότι χαρακτηρίζε­ ται από το στοιχείο της «γενοκτονίας», εί­ ναι δηλαδή ένα «γενοκτονικού επιπέδου αντιεβραϊκό μίσος» («eliminationist anti­ semitism»). Ακόμα και οι απλοί, συνηθισμέ­ νοι Γερμανοί που ελάχιστη σχέση είχαν με το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα, δεν πιέστη­ καν στο να εξοντώσουν τους Εβραίους, αλ­ λά το έκαναν με δική τους προθυμία και θέ­ ληση. Αυτή λοιπόν είναι ουσιαστικά η κεντρική ι­ δέα του πολύκροτου αυτού βιβλίου. «Οι Γερμανοί δεν είναι σαν κι εμάς» (ποιους ά­ ραγε εννοεί ο συγγραφέας λέγοντας «ε­ μάς»; τους Αμερικανούς, τους Ευρωπαί­ ους, ή όλο τον κόσμο γενικότερα εκτός των Γερμανών;), άρα η μαζική, συστηματι­ κή και οργανωμένη με βιομηχανικά και γραφειοκρατικά πρότυπα εξόντωση (η ο­ ποία συνοδεύτηκε από φρικτά βασανιστή­ ρια, εξευτελισμούς, ιατρικά πειράματα κ.ο.κ.) εκατομμυρίων ανθρώπων έχει την ε­ ξήγησή της σε αυτό ακριβώς το επιχείρη­ μα. Επομένως, μας λέει ο Γκόλντχάγκεν, ο­ φείλουμε να προσεγγίσουμε την περίπτω­ ση των Γερμανών έτσι όπως θα έκανε ένας ανθρωπολόγος που μελετά μια εξωτική φυλή... Επιπροσθέτως, ο Γκόλντχάγκεν πιστεύει ό­ τι αυτό που συνέβη στη Γερμανία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’30, όταν δη­ λαδή οι Ναζί ήρθαν στην εξουσία, ήταν να αποκτήσουν οι Γερμανοί ένα καθεστώς που κατά βάθος επιθυμούσαν και που θα απελευθέρωνε τα ένστικτα ακραίου μί­ σους που έτρεφαν για τους Εβραίους. Ο Γκόλντχάγκεν αφιερώνει αρκετές σελί­ δες λεπτομερούς ανάλυσης στα διάφορα συστήματα εξόντωσης που είχαν επινοή­ σει ή απλά υιοθετήσει οι Ναζί, από τις πρώ ­ τες μαζικές εκτελέσεις στα περίχωρα γερ­ μανικών πόλεων (όπου τα θύματα εξανα­ γκάζονταν να σκάβουν τους τάφους τους) μέχρι τα προχωρημένης οργάνωσης συ­

στήματα εξόντωσης σε στρατόπεδα όπως το Άουσβιτς (δώδεκα χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν κάθε μέρα στους θαλάμους αε­ ρίων μόνον) και το Νταχάου. Για πα ρά δειγ­ μα, και για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, ο Αμερικανός καθηγητής και συγγραφέας κάνει εκτενή αναφορά στην καταναγκαστική εργασία των στρατοπέδων συγκεντρώσεως και προσ π α θ εί να δείξει ότι η φύση των καταναγκαστικών έργων που αναγκά­ ζονταν να διεκπεραιώνουν οι Εβραίοι τρό­ φιμοι ήταν χαρακτηριστικά αντι-παραγωγική. Τόσο οικονομικά όσο και πρακτικά δεν είχε καμιά λογική και εν ολίγοις, ήταν έτσι σχεδιασμένη ώστε να επιφέρει τη στα­ διακή αλλά και γρήγορη εξάντληση του τροφίμου και στη συνέχεια την εξόντωσή του. Είναι αλήθεια ότι ο συγγραφέας παραθέτει στο βιβλίο του συγκλονιστικές αποδείξεις πάνω στο πώ ς απλοί Γερμανοί, όχι μόνο α­ ποδέχτηκαν αυτό το καθεστώς του θανά­ του, τους φόνους και τις εκτελέσεις, ως α­ ναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους, αλλά και πώ ς έλαβαν ενεργό δράση σε ακραίας μορφής εγκλήματα. Από την άλλη πλευρά, ήταν και εκείνοι οι Γερμανοί που δεν πολυσυμπαθούσαν τους Εβραί­ ους, μια αντιπάθεια που εντάθηκε από τη συνεχή προπαγάνδα των Ναζί, και οι οποίοι γνώριζαν, λίγο πολύ, τι συνέβαινε, αλλά α­ πλά δεν θεωρούσαν ότι ήταν ένα πολύ σο­ βαρό ζήτημα (!). Σε τελική ανάλυση, είτε μέσα από την ανοχή είτε μέσα από την ε­ νεργό δράση (που χαρακτηριζόταν από ιδι­ αίτερη προθυμία), το Ο λοκαύτωμα είναι έ­ να «έργο» όχι τόσο των ναζί αποκλειστικά αλλά όλων των Γερμανών. Ό πω ς γράψαμε και στην αρχή, το βιβλίο έ­ χει προκαλέσει σάλο. Φυσικά, οι πρώτες α­ ντιδράσεις έρχονται από τη Γερμανία. Ο ι­ στορικός, κριτικός λογοτεχνίας και εκδό­ της της εφημερίδας Frankfurt Allgemeine, Grank Schirrmacher καταδίκασε το βιβλίο για τη «ριζοσπαστική του απλοϊκότητα» και σημείωσε ότι τελικά, προκαλεί περισσότε­ ροι προβληματισμό για την Αμερική (όπου είχε και μεγάλη απήχηση) πα ρά για τη Γερ­

μανία. Στη Βρετανία εφημερίδες διαμετρι­ κά αντίθετες ως προς το ιδεολογικό τους υπόβαθρο όπως η Guardian και οι Times, καταδίκασαν το βιβλίο αλλά και τον συγγραφέα, που «φαίνεται πω ς ούτε γνω ­ ρίζει αλλά ούτε και καταλαβαίνει τίποτα» (The Times). Υπήρξαν βέβαια και κείνοι, όπως ο Νομπε­ λίστας συγγραφέας Elie Wiesel, που επέζησετου Άουσβιτς, ο οποίος δήλωσε ότι το εν λόγω βιβλίο ανακαλύπτει κάποια πράγματα που ο μέσος Γερμανός αποφεύγει να αντι­ μετωπίσει καιρό τώρα. Άλλα γερμανικά έντυπα όπως το π ροο­ δευτικό εβδομαδιαίο περιοδικό Die Zeit α­ φιέρωσε σχεδόν ολόκληρο το εξώφυλλο στον Γκόλντχάγκεν καθώς και πέντε ακόμα σελίδες, ενώ ο εκδότης τού επίσης εβδομα­ διαίου περιοδικού D er Spiegel, ο ιστορικός Rudolph Augstein, περιέγραψε τον Γκολντχάγκεν ως έναν άνθρωπο «άσχετο και κα­ κό». Ο δημοσιογράφος Joseph Joffe από το Μόναχο αναρωτήθηκε: «Αν οι Γερμανοί ή ­ ταν όντως έτσι όπως τους περιγράφει ο Γ κόλντχάγκεν, γιατί δεν είναι έτσι και σήμε­ ρα;», ενώ ο Βερολινέζος ιστορικός Norbert Frei χαρακτήρισε το βιβλίο ως «ελάσσονος σημασίας». Έχει ακόμα ειπωθεί και γραφτεί ότι στην ουσία ο Γκόλντχάγκεν δεν μας λέει και τί­ ποτα καινούριο. Μια ολόκληρη πλειάδα α­ καδημαϊκών (Werner Jochmann, Peter Pulzer, Reinchard Rurup, Shulamit Volkov, Richard Levy, κ.ά.) είχαν εκφράσει την ίδια περίπου θέση με τον Γκόλντχάγκεν πολύ πριν από κείνον και ότι το βιβλίο του δεν προσθέτει τίποτα το καινούριο. Επίσης, ή­ ταν πολλοί εκείνοι που αναρωτήθηκαν: για­ τί με βάση το ρατσισμό και συγκεκριμένα το μίσος προς τους Εβραίους, ο Γκόλντχαγκεν ξεχώρισε και απομόνωσε τους Γερμανούς σε τέτοιο βαθμό αφού και οι Γάλλοι έ­ χουν δείξει παρόμοια δείγματα «γραφής» (αναπόφευκτα, έγινε αναφορά στην Υπόθε­ ση Ντρέιφους, κατά τη διάρκεια της οποί­ ας, προς τα τέλη του προηγούμενου αιώ ­ να, είχαν παρατηρηθεί αντι-εβραϊκές δια­ δηλώσεις σε παραπάνω από τριάντα πό-

λεις και χωριά της Γαλλίας); Για να μην ανα­ φερθούμε στις ρατσιστικές τάσεις Ανατολικοευρωπάίκών χωρών όπως η Πολωνία ή η Ουγγαρία. Τέλος, υπήρξαν και εκείνοι που δεν παρέβλεψαν να πουν ότι ο συγγραφέας του βι­ βλίου, ίσως επειδή είναι ο ίδιος Εβραίος, έ­ γραψε ένα βιβλίο υψηλής ποιότητας όσον αφορά στην ερευνητική του πλευρά, αλλά το έγραψε με εμπάθεια και σφοδρή προκα­ τάληψη, πράγμα που μειώνει αισθητά τη συνολική του αξία. Όπως και να έχει το πράγμα, οι συζητήσεις γύρω από το Ολοκαύτωμα δεν θα σταματή­ σουν ποτέ. Ο χρόνος περνάει και οι μνήμες όσον αφορά τους παλαιότερους και η γνώ­ ση όσον αφορά τους νεότερους, δείχνουν να έχουν ξεθωριάσει ή να μην ισχύουν καν. Και εδώ αναφερόμαστε σε ένα από τα μεγα­ λύτερα, πιο παράλογα και φρικιαστικά ε­ γκλήματα που έγιναν ποτέ: ό,τι και να πούμε περισσότερο ως προς το μέγεθος της φρί­ κης του Ολοκαυτώματος είναι κάτι παραπά­ νω από βέβαιο ότι θα περιπέσουμε σε κοινο­ τοπίες. Όμως, βιβλία σαν του Γκόλνιχάγκεν είναι καλό να υπάρχουν και να διαβάζονται. Μπορεί, βέβαια, να λειτουργήσουν και ως μπούμερανγκ: το αφοριστικό στοιχείο που διακρίνει το βιβλίο είναι η μεγάλη του αδυνα­ μία. Το γεγονός ότι είχε μεγάλη επιτυχία στην Αμερική δεν πρέπει να μας λέει τίποτε και δεν είναι εξάλλου τυχαίο: το αμερικανοεβράίκό «λόμπυ» έχει τη δύναμη να κατευθύ­ νει τις τύχες ενός ολόκληρου έθνους, ο εκάστοτε ηγέτης του οποίου, διόλου τυχαία, φέ­ ρει τον άτυπο τίτλο του «πλανητάρχη». Έτσι λοιπόν, καλό είναι να διατηρεί κανείς την ψυχραιμία του, καθώς επίσης να υπεν­ θυμίσει στον κ. Γκόλνιχάγκεν ότι δεν ήταν μόνο Εβραίοι που υπέφεραν από τη φρίκη των βάρβαρων Ναζί: ήταν επίσης απλοί αντι­ στασιακοί, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλοι, τσιγγάνοι, ανάπηροι και άλλοι. Τελικά, το Ολοκαύτωμα δεν είναι μονάχα στίγμα των Γερμανών, αλλά ολόκληρης της ανθρωπότητας. Και έτσι πρέπει να παραμείνει.

ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ

δ ια β ά ζ ω Α φ ιε ρ ώ μ α τ α σ ε

Έλληνες Πεζογράφους

Δ. Αλεξάνδρου

Αρ. 212

Μ. Αξιώτη

Α ρ .3 1 1

Η. Βενέζης

Α ρ .3 3 7

Γ. Β ιζυηνός

Αρ. 278

Δ. Βου τυ ρά ς

Αρ. 298

17.Δέλτα

Αρ. 300

Γ. Θ εο το κά ς

Αρ. 137

Κ. Θ εο το κης Ν. Καζαντζάκης

Αρ. 92 Αρ. 190

Μ. Κ αραγάτσης

Αρ. 258

Λ. Κ α ρκαβίτσας

Αρ. 306

Φ. Κόντογλου

Αρ. 113

Γ. Μ α ρ ή ς

Αρ. 356

Σ. Μ υριβήλης

Αρ. 309

Γ. Ξενόπουλος

Αρ. 265

Δ. Πατταδιαμάντης

Αρ. 165

Ζ. Παπαντωνίου

Αρ. 285

Κ. Πολίτης

Αρ. 116

Ε. Ρο ίδ ης Γ. Σ κα ρ ίμπ α ς

Αρ. 96 Αρ. 269

Σ. Τσίρκας

Αρ. 171

Μ. Χά κκα ς

Αρ. 297

Κ. Χ ατζηαργύρης

Αρ. 23

Δ. Χ α τζής

Αρ. 180

Κ. Χ ατζόπ ου λος

Αρ. 319

-------- εκδόσεις

ΠΟΛΙΣ ------

κ υ κ λ ο φ ο ρ εί

Γιώργος Γραμματικάκης

Α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο του β ιβ λ ίο υ ε ίν α ι η π ε ρ ιγ ρ α φ ή τω ν σύγχρ ονω ν ε π ισ τ η μ ο ν ικ ώ ν ε π ιτ ε υ γ μ ά τ ω ν , γ ύ ρ ω α π ό το Σ ύ μ π α ν κ α ι την εξέλιξή του, κ α ι η σύνδεσή τους με τ α π ρ ο α ιώ ν ια ε ρ ω τ ή μ α τ α το υ α ν θ ρ ώ π ο υ , τ α θ έ μ α τα της π α ιδ ε ία ς κ α ι του π ο λ ιτ ισ μ ο ύ , π ο υ σ υ νισ τούν τη σταθερή α γ ω ν ία του σ υ γ γ ρ α φ έ α · τέλος, κ ά π ο ιε ς « π ο λ ιτ ικ έ ς » , με την ευρύτερη έννοια, α π ύ ψ εις, κ α ι η π ρ ο σ π ά θ ε ια ν α ιδ ω θ εί το π α ρ ό ν κ α ι το μέλλον, το Ε λ λ η ν ικ ό , με μ α τ ιά ά λλη.

εκδόσεις Π Ο Λ ΙΣ . ΟΜΗΡΟΥ 32 · 106 72 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛ. 36 43 382 · FAX 36 36 501 καί στη ΣΤΟΑ ΧΟΗ ΒΙΒΛΙΟΥ · ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 · ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛ. 32 16 148

εκδόσεις

ΠΟΛΙΣ_______ ΦΙΛΙΠ ΡΟΘ

Η ζωή μου ως άντρα μετάφ ραση: Ά ρ τ . Σ τ α μ π ο υ λ ο π ο ύ λ ο υ πρόλογος: Μ ισ έ λ Φάΐς

Σ το Η ζωή μ ο υ ω ς ά ντρ α , εμ φ ανίζεται γ ια π ρ ώ τη φ ο ρ ά ο Ζ ουκερμαν, ο αιρ ετικ ός Ε β ρ α ίος δ ια ν ο ­ ο ύ μενο ς π ο υ α π ο τελεί το alter ego το υ σ υ γ γ ρ α ­ φ έα. Η πρ α γμ α τικ ό τη τα εισδύει στη μυθοπλασία, η αλήθεια σ υ γ χέετα ι με το ψ έμα , ο ναρκισσισμός ακ ο λο υ θείτα ι α π ο την αυ τοτα π είνω σ η , ο ερ ω τι­ σμός συνοδεύεται α π ό τον φόβο της απ ώ λεια ς της επιθ υμ ία ς, ενώ η ανάγκη γ ια ψ υχανάλυσ η υ π ο ­ ν ο μ εύ ετα ι α π ό τη διακω μ ώ δησ ή της.

ΦΙΑΙΠ ΡΟΘ Αντίο Κολόμπους μετάφραση: Σ ώ τη Τ ρ ια ν τ ά φ υ λ λ ο υ

« Τ ο έ ρ γο το υ Ροθ είναι σε μ εγά λ ο β αθμό α υ το β ιο γ ρ α φ ικ ό . Σ η μ α δ ε ύ ετ α ι α π ό ειρ ω νεία τύ π ο υ Τ ζό ναθαν Σ ο υ ίφ τ, σ α ρ κα σ τικό χιο ύ μ ο ρ κα ι α π ό την εμμονή το υ σε θ έ μ α τα π ο υ σ υνδέονται με τη σ εξο υ α λ ικ ό τη τα κα ι την εβρα ϊκή κ α τά σ τα σ η σε μια κοινωνία ό πο υ κυριαρχούν οι αγγλοσαξονικής κ α τα γ ω γ ή ς π ρ ο τ ε σ τά ν τε ς» . Claude L ivy. εκδόσεις ΠΟΛΙΣ . ΟΜΗΡΟΥ 32 · 106 72 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛ. 36 43 382 · FAX 36 36 501 xm στη ΣΤΟΑ του ΒΙΒΛΙΟΥ · ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 · ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛ. 32 16 148

ΕΞΩΣΤΗΣ) από τον Γιάννη Δεληολάνη

ΆΦΕΑΣ ί Η νέα βάρδια rou βάρδου

Σαίξπηρ:χάραξη σε ξύλο τουΑ. Τάοαου

Εξόοτηζ

Άργησε λίγο, αλλά τα κατάφερε: στις αρχές του Νοέμβρη, 400 χρόνια μετά την ακμή του, ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ σκαρφάλωσε στην κορυφή των αμερικάνικων ταμείων με μια εκδοχή του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας που δε θα αναγνώριζε ούτε ο ίδιος. Το πιο χαρακτηρι­ στικό χρηματιστήριο εικόνων του κινηματογραφικού πλανήτη - πείτε το και Χόλιγουντ - γνωρίζει μια πανη­ γυρική αναβίωση των έργων του βάρδου ειδικότερα και της «κλασικής Ευρώπης» γενικότερα. Καιρός για κουλτούρα ή, απλώς, συστηματική κατανάλωση ιδεών από μια βιομηχανία που θα έκανε οτιδήποτε για ένα νέο hit; Μαντέψτε την απάντηση... Ο Σαίξπηρ αποδείχτηκε σταθερό φετίχ της μεγάλης οθόνης, κάποτε όραμα καταξίωσης για τους δημι­ ουργούς που τολμούσαν να αναλάβουν τα περίτεχνα και αναπόφευκτα «βαριά» κείμενα του Άγγλου δραμα­ τουργού. Ονόματα μεγάλου βεληνεκούς, που κόσμη­ σαν τα πλατό με την επιβλητική τους παρουσία, έκα­ ναν τον Σαίξπηρ σχολείο κι ευαγγέλιο, οποιοδήποτε από τα έργα του υπόδειγμα προς αντάξια κινηματο­ γραφική απόδοση. Ο απόλυτος «άρχων» του κινηματογραφημένου Σαίξπηρ ήταν ο Λόρενς Ολίβιε, σκηνο­ θέτης και πρω ταγω νιστής μια σ ειράς κλασικών, πλέον, διασκευών του μαγικού όσο και τραγικού κό-

σμου του βάρδου: ξεκίνησε με τον Ερρίκο τον Ε’ το ’43, συνέχισε με τον Άμλετ το ’48 (κέρ­ δισε Όσκαρ και για τα δύο έργα), γύρισε τον Ριχάρδο τον Γ το ’56, έκανε, τέλος, ένα πο­ λύ σημαντικό «πέρασμα» ως πρωταγωνιστής στον πολύ καλό Οθέλο (’65) του Στιούαρτ Μπαρτζ (ο ίδιος ο Ολίβιε είχε οργανώσει τη θεατρική παραγωγή του έργου). Μιλούμε για τον Ολίβιε, όχι βεβαίως επειδή υπήρξε ο πρώτος που μετέφερε τον βάρδο στο πανί (ο πρω ­ τοπόρος Ντέιβιντ Γουόρκ Γκρίφιθ είχε γυρίσει το The Taming o f the S hrew το 1908, όταν ο Λόρενς ήταν ακόμη απασχολημένος μαθαίνοντας να περπατάει), μα γιατί τα έργα του «ταυτίζονται» με την έννοια της πιο παραδοσιακής απόδοσης του Σαίξπηρ. Οι Ρώσοι υπήρ­ ξαν οι μόνοι που ανταγωνίστηκαν σοβαρά το όραμα του Ολίβιε- χάρη στη σταθερή τους αγάπη για τα κλασικά έργα, έφτιαξαν μια μικρή σειρά από φιλμ γεμάτα σοβαρότητα και αι­ σθητικό κύρος, φροντισμένα και «ειλικρινή» ως την τελευταία τους λεπτομέρεια. Έτσι, ο Άμλετ του 1964 με τον (καταπληκτικό) Ινοκέντι Σμοκτουνόφσκι θύμισε στον κόσμο ότι το σαιξπηρικό πνεύμα δεν οριοθετείται από την αγγλική γλώσσα, ενώ αρκετές ακόμα ταινίες όπως το Βασιλιάς Λιρ, γυρισμένο το 1970 από τον Γκριγκόρι Κοζίντσεφ - δημιούργησαν ένα σοβαρό «ρωσικό» πρότυπο σύγκρισης. Πέρα όμως από αυτές τις εξαιρετικά καλοστη­ μένες αλλά «κλασικίζουσες» αποδόσεις, εκκεντρικές ιδιοφυίες του σινεμά - όπως ο Όρσον Γουέλς ή ο Ρομάν Πολάνσκι - πρόσθεσαν το δικό τους μοναδικό όραμα στη σαιξπηρική κι­ νηματογραφική παράδοση. Βέβαια, εδώ, οι γνώμες θεατών και κριτικών παύουν να είναι ομόθυμες, όπως πάντα συμβαίνει μπροστά στους «διαφορετικούς». Ο Γουέλς σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στο «καταραμένο» Μάκβεθ, το 1948, ταινία που κυμαίνεται ανάμεσα στο μεγαλειώδες (η πολλαπλή παρουσία του πάντα υποβλητικού Γουέλς) και στο απλώς φτωχικό (η ταινία γυρίστηκε με ελάχιστα χρήματα, και σε εξω­ φρενικές συνθήκες). Το ρίσκο του εκτιμ ή θ η κε α π ό τους Ευρωπαίους, που προσέφεραν, ως σ υ μ π α ρ α γ ω γ ο ί, χ ρή μ α τα για να ολοκληρωθεί ο ΟθέΛος (1951). Παρόλο που οι ταινίες του ιδιοφυούς Αμερικανού εκ­ πλήσσουν με το όραμα και την αυτοπεποίθησή τους, αρχίζουν και τελειώνουν μαζί του, όχι τό­ σο «ο Γουέλς του Σαίξπηρ» όσο «ο Σαίξπηρ του Γουέλς» κάτι που μπορούμε σίγουρα να πούμε και για τη μεταφορά του Μ άκβεθ (1971) από τον Ρομάν Πολάνσκι. Η ιδέα του έξαλλου Πολωνού να περιλάβει γραφικές σκηνές γυμνού και βίας στη διασκευή του τρόμαξε αρκετούς από τους «παραδοσιακούς» σαιξπηρικούς, αλλά δε μειώ νει την κινηματογραφ ική αξία της ταινίας. Ο Π ολάνσκι είδε πω ς τα έργα του Βάρδου, γεμάτα δολοπλοκίες κι αίμα, «διαβάζονται» καλύτερα σαν ιστορίες ψυχολογικού τρόμου - έχει βεβαίως δίκιο, αλλά άντε να πείσεις τους ακαδημαϊκούς... Κάπως έτσι, το Μ άκβεθ του Πολάνσκι έγινε μια παρένθεση που γρήγορα ξεχάστηκε. Αν όμως το mainstream είχε πρόβλημα με τις «δημιουργικές» αναγνώσεις του Σαίξπηρ, τι θα είχαμε αλήθεια να πούμε για το νέο κύμα κλασικισμού που διαπερνάει το Χόλιγουντ; Ο Σαίξπηρ, συγκεκριμένα, ποτέ δεν έπαψε να είναι της μόδας τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο, αλλά η ακούραστη ανακύκλωση των ιδεών που τρέφει τη βιομηχανία των

εικόνων ξανάφερε, συν τω χρόνω, το όνομα του Βρετανού ποιητή και δραματουργού ψηλά στη λίστα των προτεραιοτήτων των χολιγουνπανών majors (και όχι μόνο). Έτσι, στις αρχές του Νοέμβρη, μια εκδοχή του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας... από το έξω διάστημα μάγεψε τα βλέμματα των Αμερικανών προεφήβων, που έφεραν το R o m e o a n d J u lie t του Μπαζ Λούρμαν στην κορυφή του γούστου των θεατών. Σαίξπηρ... για λύκειο, στην πραγματικότη­ τα, με τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο και την Κλερ Ντέινς ως «άγουρους» Ρωμαίο και Ιουλιέτα στο σύγχρονο Μεξικό! Γιατί όχι; Ο Ουίλιαμ δε βρίσκεται εδώ για να διαμαρτυρηθεί, κι η επι­ τυχία κλείνει όλα τα στόματα... Πέρα από το οριακό παράδειγμα της ταινίας του Λούρμαν, πολλοί και με πολλούς τρόπους προσπαθούν να φέρουν νέα ζωτικότητα στις παλιές ιστορίες. Ποιος άραγε μπορεί, αναζη­ τώντας τις σύγχρονες σαιξπηρικές παραδόσεις, να αποφύγει τον Κένεθ Μπράνα; Ο πο­ λυτάλαντος αλλά σαφώς μεγαλομανής Βρετανός ηθοποιός και σκηνοθέτης έχρισε τον εαυτό του διάδοχο του Λόρενς Ολίβιε («ο Σαίξπηρ είμαι εγώ!»), και κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να πείσει - ποιους, αλήθεια; - ότι αυτός ο «τίτλος» του αξίζει. Εμάς, να πού­ με την αλήθεια, δεν μας έχει πείσει ακόμα ότι το ταλέντο του είναι πιο μεγάλο από το εγώ του (στα 30 του τον απασχολούσε ήδη η συγγραφή της αυτοβιογραφίας του), αλλά οι φι­ λότιμες προσπάθειές του έχουν πολλά να πουν για τη σύγχρονη αντιμετώπιση των έργων του Σαίξπηρ. Αν και ο Ε ρ ρ ίκο ς ο £ ’ - το σαιξπηρικό του ντεμπούτο - άφησε καλές εντυπώ­ σεις, το 1989, είναι δύσκολο να μη χαμογελάσεις με το ξεκίνημά του (διάλεξε το ίδιο έργο που είχε επιλέξει και ο Ολίβιε, ξεκινώντας την κινηματογραφική του περιπέτεια με τον βάρ­ δο). Ο Μπράνα επέστρεψε, πάντως, με μια αίσθηση πρωτοτυπίας στο σαιξπηρικό τερέν, με το ανάλαφρο και κωμικό Π ο λ ύ Κα κό για το Τίπ ο τα (1993), ένα αέρινο φιλμικό παιχνιδάκι φορτωμένο με σταρ - κάτι το πρεστίζ του Ε ρ ρ ίκο υ , κάτι που ο Κένεθ δεν τους άφηνε αλ­ λιώς ήσυχους, νάσου οι Ντένζελ Ουάσινγκτον, Κ. Ρίβε, Έμα Τόμπσον και Μάικλ Κίτον στο καστ - πίσω, βεβαίως, από τον παραγωγό, σκηνοθέτη, σεναριογράφο και πρωταγωνιστή Μπράνα... Ευτυχώς, ο Μπράνα ξαναγύρισε στο δρόμο... του Ολίβιε, κι έτσι θα έχουμε σύ­ ντομα την ευκαιρία να δούμε και τη δική του εκδοχή του Ά μ λ ε τ - με διάρκεια που ξεπερνά τις 3 1/2 ώρες και συμπατριώτες του για πρωταγωνιστές, ο Κένεθ ελπίζει σε μια απόδοση του Άμλετ ικανή να σημαδέψει το τέλος του 20ού αιώνα, αλλά και να διαγράψει το χλιαρό Ά μ λ ε τ του Τζεφιρέλι (1990), με τον Μελ Γκίμπσον στον πρωταγωνιστικό ρόλο... Στο μεταξύ, θα προλάβουμε να ξ α ν α δ ο ύ μ ε τον Μπράνα σε σαιξπηρικά λημέρια, στον Ο θ έ λ ο - ένα έρ­ γο στο οποίο, όπως ο Ολίβιε πριν από 30 ακριβώς χρόνια, ο Μπράνα παίζει (τον «κακό» Ιάγο, αυτή τη φορά) χωρίς όμως και να σκηνοθετεί, δίιπλα στον Λόρενς Φίσμπερν και την Ιρέν Ζακόμπ (σε σκηνοθεσία του «θεατρικού» Όλιβερ Πάρκερ, στο κινηματογραφικό του ντεμπούτο). Στο μεταξύ, ο Ά μ λ ε τ τ ου Βρετανού τοποθετείται στον 19ο αιώνα, ενώ εκμοντερνισμένος (Β’ Π αγκόσμιος Πόλεμος) θα μας εμ φανιστεί φέτος και ο Ρ ιχ ά ρ δ ο ς ο Γ ’ του Ρίτσαρντ Λουκρέιν, με τον εξαιρετικό Ίαν Μακ Κέλεν (είχε διασκευάσει τον Ρ ιχά ρ δ ο για το θέατρο) να πλαισιώνεται από τους Νάιτζελ Χόθορν, Άνετ Μπένινγκ και Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ. Σημεία των καιρών; Ναι, μια που αναζητείται ένα κατά το δυνατόν εκμοντερνισμένο στίγμα του Σαίξπηρ, στην ουσία άλλη μια σύγχρονη απόδοση της διαχρονικής αξίας του μεγάλου δραματουργού. Από τον Πολάνσκι στον Μπράνα κι από τον Γουέλς ως τον Πατσίνο (το ντο­ κιμαντέρ του για το π ώ ς γ υ ρ ίζε τα ι ο Σαίξπηρ, με τίτλο L o o k in g F o r R ic h a rd , θα κοσμήσει επίσης τον κινηματογραφικό μας χειμώνα), ο Σαίξπηρ παραμένει ένα ανεξάντλητο πρότυπο των φιλόδοξων ανθρώπων του σινεμά.

□

Εξώστης

ΟΛΚΟΣ Β ιβλία Τ έχνης ΓΙΑΝΝΗΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ <<ΤΑΚΑΤΩ ΑΚΡΑ» Κείμενα: Γιάννης Κοντός, Helga Kampf-Jansen Έ κδ ο ση τέχνης π ου απ οτελεί μ ια αναδρομή είκοσι ετών στο έργο το υ καλλιτέχνη. Μ ε βασικό θέμα ένα αντικείμενο καθημερινότητας, τα π απούτσια, ο Ψυχοπαίδης π α ρα π έμπ ει σε μια γενικευμένη ανθρώπινη κατάσταση, ταυτόχρονα πολιτική και κοινωνική όττου τα αντικείμενα αντικαθιστούν και αναπληρώνουν την α π ουσία του ανθρώπου.

ΑΘΗΝΑ - ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ Φωτογραφίες Ζαν Φρανσουά Μπονόμ Κείμενο: Ζακ Ντεριντά Μτφρ.: Β. Μπττοώρης Σα ρ ά ντα φ ω τογραφίες τη ς σημερινής Αθ ή να ς την οποία σχοΛ ιάζει μ ε τρ όπο μοναδικό, το αισθανπ κό κείμενο του Γάλλου φιλοσόφου Ζ α κ Ν τεριντά. Έ κδ ο σ η δίγλωσση, ελληνική-γαλλική.

ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙΟΥ 3 - 105 64 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 3254 538, FAX: 32 5 3 172 ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ■ ΠΕΣΜΔΤΖΟΓΛΟΥ 5 ΤΗΛ.: 32 13583

ΚΟΝΤΡΟΛ) από τον Κώστα Πάρλα

ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΛΕ- ί Τηλε-γραφή ΟΡΑΣΗ ή λογοτεχνία; ΚΑΙ

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον - έως ανατριχιαστικό ίσως - να διαπιστώνεις με διάφορες ευκαιρίες πόσο η γλώσσα της τηλεόρασης, την οποία έχουμε αναπτύξει και εκτρέφουμε μετά μεγίστης αμεριμνησίας, διαβρώνει και μεταλλάσσει βασικούς τομείς και εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής. Μετά τον Λόγο και, γενικότερα, τη Γλώσσα, μετά το θέατρο και τον εγχώριο Κινηματογράφο, μετά το πε­ ριοδικό - ενίοτε και τον καθημερινό - Τύπο, ήρθε και η σειρά του βιβλίου να υποστεί τις επιδράσεις της τη­ λεοπτικής αντίληψης. Σιγά-σιγά αλλά αποτελεσματικότατα, ο εντυπωσια­ σμός, η επίπεδη αχρωμία (ή η συκοφαντική πολυχρω­ μία), η κενότητα περιεχομένου και η α νυπαρξία «ειδικού βάρους», βαραίνουν τις σελίδες πολλών τό­ μων, τα τελευταία χρόνια. Τίτλοι επι τίτλων, αλλεπάλ­ ληλες εκδόσεις, πίνακες με τα λεγάμενα «μπεστ σέλερς», συνεντεύξεις με νεόκοπους και παλιότερους συγγραφείς, θα μπορούσαν να δώσουν την εντύπωση - στα μάτια ενός αδαούς - ότι θαυματουργούμε (τουλάχιστον) σαν χώρα, στον «τομέα των Γραμμάτων», όπως κλασικά λέγεται...

Μήπως, όμως, πρέπει να κοντοσταθούμε λίγο; Να ξανασκεφτούμε τα πράγματα και να τα αξιολογή­ σουμε αλλιώς; Πιο ψύχραιμα;

Γιατί είναι λίγο πονηρό (μας βολεύει κιόλας...) να συγχέουμε το ακατάσχετο, καταρρακτώ­ δες γράψιμο, την εξιστόρηση μικρών, καθημερινών παθών, ερώτων και τραγουδιών, με τη Λογοτεχνία. Πολύ συμπαθητική μια διήγηση της γιαγιάς, της θείας ή της εξαδέλφης, αλλά γιατί - όταν διακρίνεται για το ένα της και μοναδικό επίπεδο, την άχρωμη γραφή της και την ανυπαρξία έστω και μισής καινούριας ιδέας -, γιατί να θεωρείται Λογο-τέχνημα; Εναντίον του λαϊκού μυθστορήματος; Κάθε άλλο. Σίγουρα όμως εναντίον του λαϊκού αναγνώσματος που μεταμφιέζεται σε κάτι άλλο, γεμάτο χάρτινες υπάρξεις και συσσωρευμένη κοινοτοπία. Εναντίον ενός Λογο-διαρροϊκού κειμένου, που δεν προσφέρει έστω και μια υποψία καινού­ ριας διεξόδου για τη σκέψη, και γραφή που απέχει παρασάγγες από τα όρια της Τέχνης. Με δυο λόγια, γράφουμε αλλά δεν «λογοτεχνούμε».

Βροχή, λοιπόν, τα βιβλία της απλής διήγησης που επιστρέφουν στον βασικό παράγοντα επιρροής τους, στην τηλεόραση. Καταπιεσμένοι άνθρωποι, λάθος ζωές, διαλυμένοι γάμοι, έρημοι έφηβοι και μοναχικές γυναίκες, αποτελούν το κέντρο ενδιαφέροντος του βιβλίου της κ. Γιοβάννας «Βαμμένος Ήλιος», που άρχισε προ πολλού την τηλεοπτική του σταδιοδρομία. Τα «πάθη» τους όχι πρωτοφανέρωτα, οι αντιδράσεις τους προβλέψιμες, ο σχεδιασμός τους ένα αχνό σκίτσο, το ίδιο και η κάθαρσή τους: Ένας βαθύτατος έρωτας θα σπάσει τα ψυχολογικά και μικροα­ στικά δεσμά δύο, μόνον, χαρακτήρων του βιβλίου (οι άλλοι περιπίπτουν μετέωροι στη λή­ θη)... Δεδομένης της δομής και του περιεχομένου του βιβλίου, η τηλεοπτική μεταφορά του δεν είχε να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα. Τα επεισόδια κινούνται μέχρι στιγμής σε προ­ βλέψιμα όρια συνέπειας και σκηνοθετικής - όχι έξαρσης - αλλά τουλάχιστον ρηχής ευπρέ­ πειας. Γιατί αν το σενάριο και η σκηνοθεσία απαιτούσε από τους γνωστούς ερμηνευτές λί­ γο περισ σότερ ο «βάσανο» και α ποχρώ σεις, τα π ράγματα μπορ εί να ήταν ακόμη κι ενδιαφέροντα.

Στη σκηνοθετική αυτή γραμμή, λοιπόν, η κ. Π. Ζούνη κινείται στο γνωστό της κλίμα της «φυσικότητας και της άνεσης» (μέχρις αδιαφορίας;) και ο κ. Φέρτης προσπαθεί μάταια να δώσει στην ευγε­ νική φυσιογνωμία του την αίσθηση του καταπιεσμένου ανθρώπου, που όμως αντιμετωπίζει μια εσωτερική θύελλα. Αναμφίβολα, η πιο περιεκτική παρουσία του τηλεοπτικού προϊόντος ανήκει στην κ. Μπέτυ Λιβανού: Υποστηρίζοντας έναν μετέωρο, αυθαίρετο και θορυβώδη χαρακτήρα δίνει, με το κινηματογραφι­ κό της ένστικτο, κάποια «σάρκα» στη γ υναίκα που υποδύεται. Μ ακάρι να συνεχίσει έτσι, παρά τις κακοτοπιές που την περιμένουν... Συμπέρασμα; Ποιος, τελικά, π ρο σ φ έρει τι και σε ποιον;

□

τα Πώ

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΖΕΒΕΛΑΚΗ. Κε ί μ ε ν α τ ου π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς που ε ί τ ε δ ι α β ά σ τ η κ α ν πολύ στ ην ε ποχή τ ους ε ί τ ε δε ν π ρ ο σ έ χ θ η κ α ν όσο τ ους ά ξ ι ζ ε . Η αν άγ ν ωσή τ ους σήμ ε ρ α προσφέ ρ ε τ α ι γι α σ υ σ χ ε τ ι σ μ ο ύ ς με γ ε γ ο ν ό τ α και πρόσωπα τ ης ε π ι κ α ι ρ ό τ η τ α ς .

Γιάννης Βϋαχογιάννης (1867-I9as> Υπήρξε ο τελευταίος επιζών της μεγάλης πνευματικής γενιά ς του δημοτικισμού αλλά, ό ­ πως εύστοχα έγραψε γι' αυτόν στη νεκρολογία του ο Ανδρέας Καραντώνης, «Έφυγε τ ε ­ λευταίος, σκυθρω πός όπως έζησε πάντα, αγέλαστος, δυσαρεστημένος με όλα και με ό ­ λους, ανικανοποίη τος, αγνοημένος ίσως, μουρμουρίζοντας πάντα λόγια θυμού και χο­ λής, σα να μην ήτανε συνάδελφ ος και συνάνθρωπος κανενός, σα να ζούσε σ' ένα τόπο που κάποτε ήταν Ελλάδα και τώρα μονάχα λέγεται». Το διήγημα του ανά χείρας τεύχους δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην εφ ημερίδα «Εστία» πριν εκατό χρόνια, στις 6 Απριλίου 1896, με τίτλο «Το σιντούκι». Αργότερα περ ιλήφ θηκε στο «ατομικό» περιοδικό του Βλαχογιάννη «Προπύλαια» 1900-1908 ως «Το σιντούκι της φ ι­ λάργυρης». Με την εντελώς νέα του μορφ ή και τίτλο «Το Σεντούκι», που παρουσιάστηκε στη σειρά «Ν εοελληνικά Διηγήματα» της εφ ημερίδας «Ελεύθερος Λόγος», τα Χρισ τούγεν­ να του 1924, δημοσιεύεται εδώ . Θα είχε ενδιαφ έρο ν να δει κανείς τις «διορθώσεις» του κειμένου της πρώτης δημοσίευσης που αφ ο ρο ύν κυρίω ς στη γλώσσα και όχι στην πλοκή και τους διαλόγους. «Το σεντούκι» μπ ορ εί να μη χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία ή να περιέχει εκπλήξεις , έχει όμως κάτι από τη «μακρινή μουσική του παραμυθιού» που «ακούγεται» στο έργο του Βλαχογιάννη.

ΤΟ ΙΕ Λ /Τ Ο Υ Κ Ι ΤΟΥ κ. ΓΙΑΝΝΗ ΒΛΑΧΟΠΑΝΝΗ Νεοελληνικά Διηγήματα Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣΛΟΓΟΣ, 25Δεκεμβρίου 1924 Τ’ αληθινό της όνομα της γριάς ήτανε Θεια-Πανάγω- ο κόσμος όμως τη γνώριζε καλύτερα με τ’ άλλο, με το πα­ ρατσούκλι της. Άμα τη βλέπανε να κατεβαίνει από το σπίτι, το μήνα μια φορά, και να περνάει τους δρόμους, βγαίνοντας οι γυναίκες στα παράθυρα, της ρίχναν αυτόν τον λόγο τον κακό' κι’ αν δεντονέ λέγανε με το στόμα, τονέ λέγανε με την καρδιά: - Να, τήρα, περνάει η Κακομοίρα, περνάει η γριά-Κακομοίρα... Και πάλι φυλάγανε το γυρισμό της για να τη ξεκινήσουν

ιαΠαλιά

πάλι με τα ίδια λόγια. Κι αυτή, η γριά-Κακομοίρα, λέγοντας εδώ κι εκεί καμιά καλημέρα, με χοντρή βραχνή φωνή, τραβούσε κάτου στο λιμάνι, όπου ήτανε, κάπου εκεί κοντά, το δημόσιο Ταμείο, κι αφού έπαιρνε τη σύνταξή της γύριζε πάλι σπίτι με μεγάλα βήματα, κι ανέβαινε τον ανήφορο βια­ στική σαν κυνηγημένη. Κι ενώ στο κατέβασμά της απο­ φάσιζε να χαιρετήσει, τώρα δεν άνοιγε το στόμα της να πει μιλιά. Αυτός ήταν ο περίπατος ο μοναχός, που μια φορά το μήνα έκανε η Κακομοίρα κατεβαίνοντας στη χώρα για να παίρνει τη φτωχή της σύνταξη. Δεν είχε εμπιστοσύνη σε κανένα να του παραδίνει τα χαρτιά για το μηνιάτικο, και μ’ όλα τα γηρατειά τα ξεπεσμένα εύρισκε τη δύναμη να πηγαίνει πάντα μοναχή της. Από πολλά χρόνια, από τότε που έχασε τον άντρα της, τον προκομμένον ανοι-

χτοχέρη, που της έφαγε το βιο το δικό της, μα και το δι­ κό του το πιο λιγοστό, από τότε βλέπανε τακτικά την Κακομοίρα, στην ώρα και στη μέρα της, έτσι να περνάει. Το σπίτι της, μεγάλο και άδειο, έχασκε με τις ψηλές του πόρτες και τα πλατιά του τα παράθυρα' ήτανε χτισμένο ψηλά στης χώρας την κορφή και την αγνάντευε από ε­ κεί. Και το κρατούσε καταμόναχη ένα ξερό κορμί, η γριά Κακομοίρα. Λέγανε πως είχε συναγμένα χρήματα πολ­ λά σιγά-σιγά, με τη σύνταξη και την οικονομία, τόσα χρόνια. Και φοβόσαντε πολλοί πως καμιά μέρα, καθώς ζούσε έρημη, χωρίς βοήθεια ανθρώπου, θα τη βρίσκανε τη φιλάργυρη πνιγμένη ή σκοτωμένη. Στη χώρα κάτου είχε την κόρη της παντρεμένη, φτωχή και με πέντε παιδιά, τα τέσσερα κορίτσια. Κι ήτανε δυο χρόνια τώρα, που για κακή της μοίρα απόμεινε χήρα κι εκείνη με τόσα τρυφερά κορμιά, που σ’ αυτήν ακουμπούσαν και με τόσα στόματα που περίμεναν απ’ αυτήνε να χορτάσουν. Η γριά-Κακομοίρα στην ανάγκηντου παιδιού της, δεν απεφάσιζε ποτέ ν’ απλώσει χέρι να βοηθήσει. Καμιά φο­ ρά που πήγαιναν οι έγγονές της να τη δούνε (γιατί την κόρη της τη μικροπαντρεμένη χήρα δεν ήθελε μήτε να τη δει να πατήσει το ποδάρι της στο σπίτι και γιατί; Γιατί προίκατης είχε ζητήσει εκείνη, και αφού δεν της έδωσε, πήρε τον άντρα το φτωχό, χωρίς τη γνώμη της γριάς), και την άκουγε να προβαίνουν η μια κοντά στην άλλη α­ πό τη σκάλα, μαυροφόρες κι οι τέσσερις, λιγνές, μελαχροινές, όχι στης παντριάς την ώρα ακόμα, ανασηκωνό­ ταν απ’ το στρώμα της, όπου συνήθιζε να μένει πλαγια­ σμένη, και μουρμούριζε μέσ’ το λαρύγγι της: - Ήρθαν οι κουρούνες, πλακώσαν οι κουρούνες... Κι η πρώτη έννοιάτης ήτανε να κρύψει βαθιά από κάτου στο παλιό της στρώμα τα κλειδιά. Δεν πήγαιναν εκείνες, οι φτωχές, συχνά, γιατί ξέρανε πως με το βαρύ θα της δεχότανε και με το άγριο θα της έδιωχνε η γριά. Κι αν την παρακαλούσανε καμιά φορά να τους δώσει ν’ αγοράσουμε κανένα μαυρομάντηλο, καμιά ποδιά, ή να πάρουν άλλο τίποτε, αγριωπή η γριά και θυμωμένη φώναζε: - Δεν έχω, φευγάτε από δω! Ήρθατε να με φάτε ζωντα­ νή, κουρούνες! Αφήστε με να ξεψυχήσω πρώτα! Τότε η πιο μεγάλη από τις τέσεσρις, εκείνη που κακόβλεπε η γριά και τη μαχότανε χειρότερα από τις άλλες, με τις κλάψες και με τα πικρά της λόγια ξεθέριευε τη γριά, θύμωνε κι αυτή τότε δάγκωνε το χέρι φοβεριστικά, κουνούσε το κεφάλι και τις έλεγε: -Αχ, αχ, καρφώθηκες ολάτελα! Τι ψυχή θαπαραδώσεις στο Θεό; Κι έτρεχε να κατεβεί τη σκάλα, ενώ από πίσω της την κυνηγούσαν οι κατάρες της γριάς. Το ίδιο γινότανε κάθε φορά που πηγαίνανε στο σπίπτης γιαγιάς τους οι κακιές οι εγγονές. Ανεπάντεχο ήτανε να σηκωθεί καμιά φορά η κακομοίρα βογγώντας απ’ το στρώμα της, να τις βγάλει όξω από την κάμαρη και τις

Γ. Β λ α χ ο κ /ά ν ν η ς τέσσερις με τα χουγιατά, να κλειδώσει την πόρτα από μέσα, και ν’ ανοίξει τότε σιγά με χέρι τρεμουλιάρικο το σεντούκι, μπροστά του γονατιστή, να το κλείσει πάλι με προσοχή, να δώσει τέλος στις φτωχούλες ορφανές λί­ γες δραχμές. Κι’ αυτές όμως τις έδινε για να γλυτώσει απ’ την αβάσταχτη μουρμούρα τους, που θαρρούσε τη μοιρολογούσανε ζωντανή, οι κουρούνες... Είχαν όμως βρει κι αυτές τον τρόπο να της ξεκολλάνε λί­ γα χρήματα, χωρίς ν’ ανοίγουνε μεγάλους καυγάδες μαζί της. Στέλνανε τ’ αδελφάκι τους, το μικρό Γιαννούλη, το μόνο πλάσμα που αγαπούσε η Κακομοίρα και αυτές μέναν απόξω από το σπίτι περιμένοντας. Έμπαινε λοιπόν το χαϊδεμένο τ’ αγγονάκι και της έλεγε πότε πως χρειάζεται πλάκα και κονδύλια, πότε πως η δασκάλα εί­ πε να της πάνε μια δραχμή για κάποια ανάγκη του σχο­ λειού, και τέτοια. Ήτανε το μόνο αδύνατο πλευρό της γριάς ο πονηρός Γιαννούλης. Είχε εμπιστοσύνη σ’ αυτόν γιατ’ ήτανε μι­ κρός και δεν ήξερε τάχα τις πονηριές των αδερφών του. Τον άφηνε λοιπόν ανύποπτη στην κάμαρη, όταν αποφά­ σιζε ν’ ανοίξει το σεντούκι, να χώνει μέσα το κεφάλι του, να βλέπει και να πιάνει με τα χεράκια του όλα τ’ ακριβά και τα κρυφά, που η Κακομοίρα είχ’ εκεί μέσα σφαλισμέ­ να. Έπειτα έτρεχε ο μικρός στις αδελφές του και μοίρα­ ζε μ’ αυτές όσα είχε πάρει. Τους ζωγράφιζε τότε με την παιδική του φαντασία το τι είδε στο σεντούκι, το τι τάλα­ ρα και π φλωριά, το τι χρυσά και τι αργυρά θάματα είδε. Και λάμπανε των κορσσιών τα μάτια ακούοντας τα λό­ για τ’ αθώα του παιδιού, γιατί ξέρανε πως όλα αυτά ήτα­ νε δικά τους, προίκα τους μια μέρα, μέρα τυχερή...

τα Π α Μ

Εκείνο το σεντούκι ήτανε μαγικό, σα στοιχειωμένο για τις τέσσερις εγγονούλες, τις κουρούνες. Το φανταζότα­ νε να κρύβει μέσα του τους θησαυρούς του κόσμου. Μεγάλωνε στη φαντασία τους, πότε παλάτι μαγικό, και μέσα τους περνούσαν αυτές μακάρια τον καιρό τους, πότε μνήμα που κρατούσε τη γιαγιά τους ξαπλωμένη ά­ ψυχη. Τ’ αλλόκοτα χρωματιστά σκαλίσματά του, πότε μοιάζανε με πανέμορφα λουλούδια, που φυτρώνανε σε χώρα παραμυθική, και πότε αγκάθια φειδωτά και ζωντα­ νά γινότανε, για να φυλάνε το σεντούκι. Κι ήταν αυτό παλιό σεντούκι βενετικό, κυπαρισσένιο, στέριο ακόμα μ’ όλα του τα χρόνια. Το σαράκι του καιρού τούχε λυώσει όλη του την ξυλοδεσιά, μα ακόμα και τους μετάλλινους αρμούς και τα στολίδια του. Οι πονηρές οι εγγονές της Κακομοίρας πολλές φορές δοκιμάσανε να τ’ ανοίξουνε μ’ αντικλείδι, με όλο της γριάς τ’ άγριο και τ’ αγέλαστο της μάτι, αλλά ποτέ αυτό, το καταραμένο, δεν τους έκαμε την κακή τους πιθυμιά. Δοκιμάσανε νατό ξεκαρφώσουν από κάτου, μα και τότε δε θέλησε να φανεί άπιστο, παλιόχρονο αυτό, στην παλιόχρονη κυρά του. Κι η Κακομοίρα, που το νου της τον είχε στο σεντούκι, καταλάβαινε των κοριτσιών τις πονη­ ριές, και διπλές τριπλές γινότανε οι κατάρες της. Τ’ αγαπούσαν όμως κι εκείνες το σεντούκι, οι ανυπόμο­ νες οι ορφανές, κι ας ήταν ενάντιο στα κακά τους τα θε­ λήματα- νιώθανε ξάστερα πως φύλαγε μέσα του τη μοί­ ρα τους κλεισμένη. Όμως και το μισούσανε γιατί αργούσε ν’ ανοιχτεί, και να την αφήσει εκείνη τη σκληρή, και το θρόνο της να στή­ σει στις καρδιές τους. Άξαφνα έπεσε στο στρώμα η γρια-Κακομοίρα για καλά. Όταν έφτασε η τακτική της μέρα δε φάνηκε για το μι­ στό, κι αυτό τόμαθε όλη η χώρα, μα πρώτη η κόρη της η χηρεμένη με τα πέντε τα ορφανά. Τόμαθε κι αυτή, μα δεν τόλμησε μήτε να στείλει να ρωτήσει. Δοκίμασε η γριά να σηκωθεί την άλλη μέρα, πάσκισε να σταθεί στα πόδια της την τρίτη, μα δε μπόρεσε, και ξανάπεσε στο στρώμα της βογγώντας πάλι. Δεν την κρα­ τούσαν πια τα γόνατα, δεν την ακούγανε τα σάπια κόκκαλάτης- αυτό ήταν το παράπονο της Κακομοίρας, που δεν είχε να το ξομολογηθεί παρά τον ίδιο τον εαυτό της. Γεράματα πια, πικρά γεράματα... Κι όμως δεν έχανε την ελπίδα να σηκωθεί μια μέρα γλήγορα και πάλι. Στριφο­ γύριζε το αδύνατο κορμί στο ξερό στρώμα της, ανή­ συχη πότε ν’ αναλάβει για να κατεβεί στη χώρα. Θάνατο δεν έβανε στο νου της. Τη μέρα μόνο καρτερούσε, τη μέρα που τόσο αργούσε κι έφευγε πιο μακριά, που θ’ α­ ξιωνότανε ν’ αναστυλωθεί στα πόδια της η Κακομοίρα. Στην αρχή δεν ήθελε κανένα να δεχτεί, ούτε ακόμα τ’ αγγονάκιτης δεν ήθελε να ιδεί, από το φόβο μη μπουν κι οι άλλοι. Είχε απόφαση να περάσειτην αρρώστια μονα­ χή της, με ξερό ψωμί, με χωρίς γιατρό ατάραχτη κι ανέγοιαστη απ’ ανθρώπου χέρι. Αφού όμως γύρισε στο χει­ ρότερο, δεν είχε πια τη δύναμη σε τίποτε ν’ αντισταθεί.

ταΠαλιά

Τότε σηκώθηκε η χήρα με τα πέντε της ορφανά, και πή­ γαν και το στρώθηκαν αναπαυτικά στο πλατύχωρο σπίτι της Κακομοίρας. Τότε, ενώ η γριά πνιγόταν από το στερνό του θανάτου το ρουχάλημα, το σπίτι της ανέλα­ βε ζωή, και τ’ αδειανά χωρίσματά του χάσαν τη βαριά και νεκρική τους όψη. Όμως η αρρώστεια της Κακομοίρας τραβούσε και πο­ λύ, και δεν έδινε καμιάν ελπίδα πως μ’ όποιον τρόπον θα τελείωνε κάποτε. Περνούσανε θλιβερές οι μέρες, και πι­ κρότερες παρά προτύτερα, για τη χήρα με τα παιδιά της, κυλούσανε και κλείναν οι μήνες αργοί κι απανωτοί μα της γριάς η ψυχή δεν ήθελε να ξεκολλήσει απ’ το πα­ λιό της το κουφάρι. Το δέρμα της κρεμότανε στεγνό απόταλιανόμακρατα κόκκαλάτης. Τα μάτια της βαθιά είχανε χωθεί και γυάλιζαν απ’ το λάκ­ κο τους, άγρυπνα πάντα κι άκλειστα, κάτι γυρεύοντας στα πρόσωπα τριγύρω, ή στο σεντούκι καρφωμένα α­ σάλευτα σαν άψυχα. Τα χέρια της είχανε λιγνέψει σαν ψιλά με πυκνούς τους κόμπους ξεροκάλαμα, και καταγινόντανε να μαλάξουν και να σφίγγουν τα κλειδιά, μέρα και νύχτα. Δεν ήθελε να τα δώσει σε κανένα η Κακομοί­ ρα μήτε μια στιγμή, ν’ ανοίξουν όχι το σεντούκι μα και κανένα ντουλάπι είτε συρτάρι. Ας πορεύονται όπως ξέ­ ραν και προτύτερα κι η κόρη της κι οι εγγονές της- ας φρόντιζαν και γι’ αυτή την ίδια όπως μπορούσαν, ενώ εί­ χε ανάγκη από πολλά στις τελευταίες μετρημένες μέ­ ρες της η Κακομοίρα. Παράδερνε λοιπόν, αναδευότανε χωρίς ανάπαψη στο στρώμα της. Κι ανάμεσα στο κομμένο βουγγητό της τα μόνα λόγια που ψιθύριζε μετοτρεμουλιαστό σαγόνι της ήταν αυτά, τα ίδια πάντα: - Ηρθαν οι κουρούνες... πλακώσαν οι κουρούνες... Όμως οι εγγονές δεν είχαν υπομονή, αφού και ο θάνα­ τος αργούσε να κοπιάσει. Μια μέρα, δειλινό, η Κακομοί­ ρα είχε αποκοιμηθεί κ’ έβγαζε ένα ροχαλητό, σαν τ’ ολοΰστερο του θανάτου. Στέλνουνε λοιπόν αυτές το μι­ κρό τους αδερφάκι (γιατί μοναχό αυτό, το χαδιάρικο, εί­ χε πάντα την άδεια απ’ τη γιαγιά του να πηγαίνει κοντά της και καθισμένο στο προσκέφαλό της να κάνει συντροφιά και να παίζει με τα κλειδιά της και με τα κομπολόγια της), τονέ στέλνουνε να χώνει ο πονηρός το χέρι κάτου απ’ το προσκέφαλο και σέρνει τα κλειδιά, δι­ δαγμένος απ’ τις προκομμένες πώς να κάμει για να μην ξυπνήσει τη γριά. Αχ, τα κρατούσαντέλοςτα κλειδιά τα περιπόθητα και τα καταραμένα, τα σφίγγανε στα χέρια τους οι κουρούνες, της Κακομοίρας οι φτωχούλες οι εγγονές. Τώρα, στο σεντούκι, γρήγορα κι αλαφρά... Έσκυψε η μεγαλύτερη, τριγυρισμένη από τις άλλες, όλες αμίλητες, όλες βουβές, με τα μάτια αγριωπά, και έβαλε η πρώτη το με­ γάλο, το γνώριμο κλειδί ν’ ανοίξει... Μα και τώρα ακόμα η κλειδαριά δεν ήθελε ν’ ακούσει την κακήν επιθυμιά τους. Γύριζαν από δω, γύριζαν από κειτο μισοφαγωμένο το κλειδί στο ξεδοντιασμένο στόμα της, αλλά θαρ­

ρούσες, είχε αυτή αποφασίσει τόσο να τους αντισταθεί, όσο ήτανε πρόθυμη στο χέρι της κυράς της. Άγριο α­ ντηχούσε της Κακομοίρας το ρουχαλητό, κι ο θόρυβός του σκέπαζε του κλειδιού το τρίξιμο. Άξαφνα ένας ήχος δυνατός και στρίγκλικος βγήκε από την κλειδαριά, σα να ’ταν ήχος από ψυχή που πόνεσε. Άνοιξε... Με χέρια ό­ λο τρεμούλα, με καρδιές που βροντούσανε να βγουν α­ πό τα στήθιατους, σήκωσαν οι Κουρούνες το σκέπασμα σιγά και ρίξανε μέσα τις ματιές τους. Ποτέ ως εκείνη τη στιγμή δεν είχαν αξιωθεί να δουν τ’ ανίδωτα και τ’ αμολόγητα που ’κρύβε το σεντούκι στα βαθιά τα κόρφια Δεν προφτάσαν όμως να χαρούνε με τα μάτια τους αυτή την αρίφνητη κι ακριβοθώρητη θωριά, που τόσο την ποθούσανε. Δεν είδανε παρά μέσα σ’ έναν αχνό, που απλωνότανε μπροστά τους, κι ήτανε της ταραχής τους γέννημα, κάτι σακκούλες γιομάτες, δεμένες ή α­ νοιχτές, κάτι κουτιά και δέματα βαριά, που δοκιμάσανε ν’ ανοίξουμε κανένα, και τα βρήκανε φλουριά γιομάτα, και γιομάτα τάλαρα, ρεγγίνες, κολωνάτα, και σπαθάτα όλα απομεινάρια μυστικά από της γριάς τα περασμένα πλούτη, κι όλα τα ταχτικά βαλμένα, κι όλα τώρα να χο­ ροπηδάνε και να παίζουνε τρελό παιχνίδι μπρος στων κοριτσιών τα μάτια, που μεθύσανε κι αυτά και παίζανε τρελά. Της Κακομοίρας η ψυχή μέσ’ το χαροπάλεμά της, είχε ακούσει τη φωνή της κλειδαριάς βοήθεια να της κράζει κι έτρεξε, και ξύπνησε από το θανάσιμο της βυθισμό:

-Κουρούνες! Ακούστηκε η κραυγή της φοβερή από πίσω, κι οι Κουρούνες παρατήσανε μ’ ορμή το σκέπασμα του σε­ ντουκιού να πέσει. Είχε σηκώσει η μεγαλύτερη μιαν από τις σακκούλες, αλλά με την κραυγή την απόλυσε στο πάτωμα να πέσει και να ξεχυθεί. Και καθώς είδανε την Κακομοίρα ορθή στο στρώμα της, μισόγυμνο ένα σκε­ λετό, με τα χέρια κατ’ απάνου τους ριχτά, σα να τους φάνηκε ο ίδιος ο χάρος με την όψη της γριάς μπροστά τους, έτοιμος να της αρπάξει. Βάλανε κάτι ξαφνικές φωνές σα φοβισμένες όρνιθες, και φύγαν όξω από το σπίτι. Κι αφού πήρανε θάρρος και γυρίσανε, με τη μάνα τους, μαζί, να δούνε ζούσε η γριά ή πέθανε, βρήκανε το σεντούκι κλειδωμένο και την Κακομοίρα ξερή στο στρώ­ μα της πεσμένη πάλι με τα πόδια της γυμνά στο πάτω­ μα. Δεν έκανε κανένα κίνημα, δε φαινότανε να ’χε αναπνοή, κι έσφιγγε τα κλειδιά στο στήθος με τα δσο της χέρια. Όμως δεν είχε πεθάνει η Κακομοίρα. Δεν αποφάσιζε η ψυχή της ν’ αφήσει το ξερό κουφάρι. Χαροπάλεψε ακό­ μα λίγες μέρες, και τέλος, πριν ξυλιάσουνε τα νεκρωμέ­ να δάχτυλά της σφίγγοντας τα κλειδιά, τότε μονάχα οι μαυροφόρες οι εγγόνες μπορέσανε να ζητήσουνε τη μοίρα τους και να τη βρούνε στο σεντούκι σφαλιστή.

□

| fro επόμενο τεύχος διήγημα του Μήτσου Χαζζόπουίίου |

Γραφτείτε συνδρομητές... ... σας συμφέρει Συνδρομές εσωτερικού και Κύπρου Ετήσια; 15.000 δρχ. Σπουδαστική; 13.000δρχ. Εξάμηνη; 8.000δρχ. Σπουδαστικη; 7 .000δρχ. Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα; 20.000δρχ. Συνδρομές εξωτερικού

h

Ετήσια 35 δολ. ΗΠΑ Σπουδαστική

80δολ. ΗΠΑ

Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα; 100δολ. ΗΠΑ

ιιαλία τεύχη, δεκαπενθήμερα; 1.003 δρχ., μηνιαία τεύχη 1.500 δρχ.

Β Ρ Η Κ Κ Κ Η Κ Η ΙΚ ] στη διεύθυνση; Α. Σπάθή, Αν. Μεταξύ 26,10631 ΑΘΗΝΑ F a r 33.01.315

ταΠαλιά

Αντρέας Γεωργίου

ΚΥΝΗΓΟΙ ΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ Τελετουργίες θανάτου - αναγέννησης στην ελληνική μυθολογία Υ π ή ρ ξ α ν κ ά π ο τ ε κ υ ν η γ ο ί τ η ς α θ α ν α σ ία ς ; Υ π ή ρ ξ α ν κ ά π ο τ ε ν ικ η τ ές τ ο υ θ α νά το υ ;

Έ να βιβλίο ξάφνιασμα Έ να πραγματικό αναποδογΰρισμα της ελληνικής μυθολογίας για να έρθει στο φως το πιο μύχιο μυστικό της: οι «τεχνικές της αθανασίας» μέσα από τις τελετουργίες θανάτου - αναγέννησης. Τα επιχειρήματα του συγγραφέα πατάνε γερά στην ελληνική μυθολογία - ■■

■

Εκδόσεις

1

ο έ =

φιλίστωρ

g

|

Θεμιστοκλέους 31, 10677Αθήνα, Τηλ. 3818457, Fax: 3819167

«

Παραγγελίες - Διανομή: ΔΙΑΚΙΝΗ ΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ, Γραβιάς 9-13, τηλ. 3807689

a

Κάρεν Άρμστρονγκ Τι είναι ο θ εό ς ; Η γέννηση της ιδέας του θ εο ύ κα ι η διαδρομή της στην ανθρώπινη ιστορία Έ νας μόνο θ εό ς . Φως για τους Εθνικούς Ο χριστιανικός θ εό ς Ο θ εό ς του Ισλάμ Ο θ εό ς των Φιλοσόφων Ο θ εό ς των Μυστικών Έ νας θ εό ς για τους μεταρρυθμιστές Ο θ εό ς του Διαφωτισμού Ο θάνατος του θ ε ο ύ ; Τα θρησκευτικά κινήματα σήμερα Έ χει μέλλον ο θ εό ς ;

Η μοναδική μέχρι σήμερα προσέγγιση ενός θέματος που πολλοί πιστεύουν ακόμα ότι είναι “βλάσφημη” οποιαδήποτε απόπειρα ιστορικής καταγραφής του.

Κάρεν Άρμστρονγκ

«Κανένας δεν μπορεί να μείνει μακριά από τη σαγήνη που προκαλεί η έρευνα της Άρμστρονγκ για το Θεό» TH E E C O N O M IS T

Εκδόσεις

(piXlCJTiOQ Θεμιστοκλέους 31 · 10677Αθήνα ·

Τηλ. 3818457

Παραγγελίες - Διανομή: ΔΙΑ Κ ΙΝ Η ΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ Γραβιάς 9-13. Τηλ. 3807689

1

ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΠΑ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗ «ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ» ΩΣ Χ Α Ρ ΑΚΤΗ Ρ ΙΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗ Σ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ

αισθήματα ηττοπάθειας, υποταγής, μαζοχισμού, κ,λπ. που είναι έντονα στον μέσο Ρώσο. Ό σοι έ­ χουν ερευνήσει το συγκεκριμένο ζήτημα έχουν σε γενικές γραμμές συμφωνήσει ότι το πρόβλημα δεν είναι φυσικά αποκλειστικά Ρωσικό, αλλά ότι είναι σίγουρα χαρακτηριστικό. Γεγονός είναι ότι τόσο η λογοτεχνία όσο και η κουλτούρα της Ρωσίας έχει δώσει μια ολόκληρη φιλοσοφία πάνω στον πόνο: ήδη από την περίοδο της μεσαιωνικής Ρωσίας και την εποχή των «Ιερών Τρελών» (Holy Fools - απόκληρων της κοινωνίας που κάποιο μεγάλο πλήγμα της ζωής τούς οδη­

Έχουν οι Ρώσσοι ως έ­ θνος μια ιδιαίτερη σχέ­ ση με τον πόνο, τόσο τον σωματικό όσο και τον ψυχικό; Αυτό το πο­ λύπλοκο ερώτημα θέτει στο βιβλίο του «Η Σκλά­ βα Ψυχή της Ρωσίας» ο Αμερικανός καθηγητής Ντάνιελ Ρανκούρ-Λαφεριέρ. Είναι ένα λεπτό ζήτημα που έχει τεθεί ξανά στο παρελθόν κι από άλλους μελετητές. Ο Φρόυντ, έ­ χοντας παρατηρήσει διάφορα σύνδρομα μαζοχιστικού τύπου στη ρωσική λογοτεχνία και ειδικότερα στο έργο του Ντοστογιέφσκι, είχε κά­ νει λόγο για ένα «πολιτι­ σμικό μαζοχισμό» (cul­ tural masochism). Επί­ σης, ο Σοβιετικός μυθιστοριογράφος Βασίλυ Γκρόσμαν έχει επανειημμένα αναφερθεί στα

The Slave Soul of Russia - M o ra l Masochism and the Cult o f Suffering (Ντάνιελ Ρανκούρ-Λαφεριέρ: Η Σκ λάβα Ψ υχή της Ρωσίας - Η θι­ κός Μ αζοχισμός και η Λ ατρεία του Π όνου) εκδ. N ew Y o rk University Press Σελ.330

γούσε στο περιθώριο και μετατρέπονταν σε ένα εί­ δος ασκητή ή προφήτη), οι οποίοι γίνονταν ο περί­ γελος του κόσμου, την ίδια στιγμή ασκούσαν τερά­ στια επιρροή στα πλήθη. Έτσι ακριβώς, λοιπόν, ό­ πως και οι «Ιεροί Τρελοί», γράφει ο συγγραφέας, οι μέσοι Ρώσοι αντλούσαν μια βαθιά υπερηφάνεια από τον προσωπικό τους πόνο και από το μέγεθος της οδύνης τους, για το γεγονός ότι υποφέρουν. Από μια πλευρά, αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό βαθύτατα χριστιανικό: ο «Ιερός Τρελός» ταύτιζε το μαρτύριό του με εκείνο του Ιησού Χριστού και έ­ νιωθε υπερηφάνεια. Από την άλλη, το στοιχείο του πόνου είναι στενά συνδεδεμένο με την παθητική υποταγή που δεί­ χνει ο Ρώσος στο εκάστστε τυραννικό καθεστώς, είτε τσαρικό είτε κομμουνιστικό. Μια στάση που ερμηνεύεται ως υποταγή στη Μητέρα-Πατρίδα.

Στη Ρωσία η έννοια πατρίδα είναι πολυσύνθετη και τη χαρακτηρίζει ένα έντονα θηλυκό στοιχείο: ο συγγραφέας κάνει αναφορά σε έναν μαζοχισμό φροϋδικού τύπου που παρατηρείται στην πρώιμη σχέση που έχει το παιδί με τη μητέρα του - μια σχέση αγάπης και μίσους ή αλλιώς, μια σχέση ό­ που κυριαρχούν οι αντιθέσεις και αντιφάσεις. Στην περίπτωση των Ρώσων με τον τόπο τους, πρόκει­ ται για μια «θυελλώδη» σχέση: από τη μια, η υπο­ ταγή και η αγάπη και από την άλλη, η καταπίεση, το μίσος και φυσικά ο πόνος. Έτσι, λοιπόν, παρά τις διώξεις και την τρομοκρα­ τία ο Στάλιν ήξερε πολύ κατά τι έκανε όταν μπρο­ στά στη Ναζιστική απειλή κάλεσε τον Ρωσικό λαό να υπερασπισθείτη «Μητέρα Πατρίδα». Κατάφερε να αγγίξει την «ευαίσθητη χορδή» ενός λαού που είχε ήδη υποφέρει αρκετά. Πάντως, σε αυτή τη νοοτροπία της «λατρείας του πόνου», είχαν εναντιωθεί και κάποιοι Ρώσοι όπως ο συγγραφέας του δέκατου έναντου αιώνα Πέτερ Τσαντάεφ, ο οποίος πίστευε ότι η Ρωσία θα έπρε­ πε να ξεπεράσει τα σύνδρομά της και να ενστερνι­ στεί τα πρότυπα της Δύσης, όπου ο ορθολογισμός και ο εμπειρισμός ξορκίζουν τέτοιου είδους συμπλέγματα. Το σκεπτικό εδώ είναι ότι ναι μεν υπάρχουν υπαρξιακά άγχη και αγωνίες στη Δύση, αλλά είναι για να ξεπερνιούνται και όχι για να βρι­ σκόμαστε σε μια συνεχή διαλεκτική μαζί τους. Με άλλα λόγια, το Εγώ πρέπει να προστατευθεί, μια άποψη, που στην ευρύτερη ρωσική μυστικιστική φιλοσοφική και θρησκευτική παράδοση δεν έχει θέση. Όπως και να έχει το πράγμα, ο Τσαντάεφ είχε δε­ χθεί την επίθεση του Πούσκιν, ο οποίος σε ένα πε­ ρίφημο γράμμα του στον πρώτο, είχε γράψει πως παρά το ότι δεν συμφωνεί με όλα όσα συμβαίνουν στον τόπο του, παρ’ όλα αυτά, η Ρωσία έχει τη δική της «αποστολή», το δικό της «πεπρωμένο», το ο­ ποίο είναι διαχωρισμένο από εκείνο της Δύσης. Πέρα απ’ όλα τα παραπάνω, το βιβλίο αυτό αφορά και στους Έλληνες που, ορισμένοι τουλάχιστον, βιώνουν μια εξίσου πολυσύνθετη σχέση με τον τό­ πο τους, μια σχέση «ερωτική», που χαρακτηρίζεται από το αξίωμα ότι ανακαλύπτοντας τον τόπο σου (όχι φυσικά σε στενά γεωγραφικά πλαίσια) ανακα­ λύπτεις τον εαυτό σου. Όπως και στη Ρωσία, υπάρχει στην Ελλάδα μια ακατάπαυστη υπαρξια­ κή αγωνία πάνω σε θέματα εθνικής ταυτότητας, πάνω στην έννοια «πατρίδα», κ,λπ. Διόλου τυχαία, τόσο η Ελλάδα όσο και η Ρωσία, παρά τις όποιες διαφορές, έχουν χαρακτηριστεί α­

πό Δυτικούς παρατηρητές ως χώρες αντιφάσεων ή ακροτήτων: το συνεχέςπαιχνίδιτου Ρώσου μετά άκρα έχει πάρα πολλά κοινά σημεία με εκείνο του Έλληνα, και σε ό,τι αφορά το στοιχείο του πόνου, και οι δύο χώρες (που βέβαια ανήκουν στην ανατο­ λίτικη θρησκευτική παράδοση) βρίσκονται μακριά από τον Δυτικό ρασιοναλισμό και εμπειρισμό που βολεύει τα πράγματα και εκλογικεύει βάναυσα πολλές φορές τα παράλογα ανθρώπινα πάθη. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ό,τι εκφράζεται στην Ελλάδα και τη Ρωσία, ειδικά στην τέχνη, εκ­ φράζεται με έναν τρόπο σπαρακτικό, μια φωνή βυθισμένη στην αγωνία, μια κατάσταση που ακόμα και ένας (έξοχος) Δυτικός όπως ο Κίργκεργκορ, θεωρούσε ως καταλυτικής σημασίας στην πορεία του ανθρώπου.

□

Από τις εκδόσεις

ΜΝΗΜΗ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ

ΔΙΑΝΟΜΗ

— ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΜΑΡΝΗ 5 -104 33 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 5221744, FAX: (01) 5226581

στην πρωτοπορία της ανθρώπινης σκέψης ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Τ ο πρώτο μέρ ος της τετραλογίας

ΟΙ ΜΑΣΚΕΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ό π ο υ εισάγεται η έ ν ν ο ια του μ ύ θ ο υ κ α ι η π α γ κ ο ­ σμιότητα της επίδρασήςτου στον ά ν θ ρ ω π ο . Α ναδ ύ­ ονται ο ι π ο λ ιτ ισ μ ο ί της Π ρ ω τονεο διθ ική ς, της Μ έσης κ α ι της Ύ σ τερη ς Ν εο διθική ς Εποχής. Α ' Τ όμ ος , σελ. 3 3 6 Β ' Τ όμ ος, σελ. 3 4 7

Η ΗΡΩΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Ι || g |! || g δ f| || 1|

Η έννοια του

ήρωα αποτελεί I εξέχον χαρακτηριστικό της I αρχαιοελληνικής κοινωνίας. I 'Τις περισσότερες φορές I η ηρωική μορφή ανυψώνεται στο επίπεδο του ημίθεου και του θεού και της αποδίδονται λατρείες, οι οποίες αργότερα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εγκαθίδρυση του Ολύμπιου πανθέου,

|

ΗΡΑΚΛΗΣ

■

σελ 129 Ο Η ΡΩ ΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

σελ. 163

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ Μάρνη 5-7, 104 33 Αθήνα - Τηλ : 5227678 - FAX: (01) 5226581

ΣταΛιλιπούτεια άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης απαντούν εν συντομία σε καίρια ερωτήματα με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου ή κάποιο επίκαιρο γεγονός

Φάρος στη σιωπή. Κείμενα για τη ζωή και το έργο του Μάνου Χατζιδάκι. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 200.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚ0Π0ΥΛ0Σ Ο Μόνος Χατζιδάκις είναι ο συνθέτης που όλοι μας τραγουδήσαμε και όλοι μας αγαπήσαμε. Είναι ο καλλιτέχνης που με το έργο του έβαλε μια ζωντανή σφραγίδα στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Ο Βασίλης Αγγελικόπουλος προσκομίζει πολλές πληροφορίες και συχνά μαρτυρίες που φωτίζουν καλύτερα την προσφορά του μεγάλου δημιουργού και βοηθάνε την πληρέστερη κατανόηση του πολύ­ πτυχου έργου του. Περιλαμβάνει αναφορές σε ση­ μαντικά έργα του Χατζιδάκι και αναλύσεις του περιε­ χομένου τους, συνεντεύξεις είτε του ίδιου του συνθέτη είτε οικείων του προσώπων και ειδικότερες μελέτες. ΕΡ.: Πώς προσεγγίσατε το έργο του Μ. Χατζιδάκι και τι σημαίνει ο τίτλος «Φάρος στη σιωπή»; ΑΠ.: Το έργο και η μορφή του Χατζιδάκι ανεπαισθήτως ήρθαν κι έκατσαν μέσα μου από παιδί και με γονιμοποίησαν. Με τη μουσική του, αλλά και με τα λό­ για και τις πράξεις του μάθαινα πράγματα - και κυρίως μάθαινα να σκέπτομαι. Τον παρακολούθησα με απόλαυση σε όλη τη ζωή του, χωρίς ούτε μια στιγμή να νιώσω κούραση ή ανία από τη μουσική ή τη σκέψη του. Κάποτε τον γνώρισα και από κοντά. Τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του, μάλιστα, έ-

A duiovm

γραψα πολύ ως δημοσιογράφος για τον μεγάλο αυτόν Έλληνα και το έργο του. Στο βιβλίο μου περι­ λαμβάνονται τριών ειδών κείμενα: - Πρώτον, προσεγγίσεις σε έργα και δίσκους του Χατζιδάκι.

- Δεύτερον, συνεντεύξεις που μου είχε παραχωρή­ σει κατά καιρούς.

- Και τρίτον, δύο εκτενείς εργασίες μου: «Η μορφή της γυναίκας στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι» και «Η Εργογραφία του Χατζιδάκι», στην οποία καταγρά­ φονται χρονολογικά και αναλυτικά όλα τα έργα του συνθέτη. Ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από τους Αντικατο­ πτρισμούς, τον τελευταίο δίσκο που εξέδωσε ο Μ.Χ. όσο ζούσε, και συγκεκριμένα από το τραγούδι «Η προσευχή του ακροβάτη» σε στίχους Αγαθής Δημητρούκα: Κύριε, δώσ’ μου θάρρος το σκοινί να μην κοπεί θέλω να'μαι φάρος που φωτίζει τη σιωπή. Φάρος στη «σιωπή» των καιρών μας υπήρξε και εξα­ κολουθεί να είναι ο Μάνος Χατζιδάκις και το έργο του. Το αιμομιχτικό λεμόνι. Ορυκτά. Ποιήσεις. Αθήνα, Δελφίνι, 1996. Σελ. 48

ΓΙΩΡΓΟΣ Κ . ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ Ώριμο απόσταγμα μιας γνήσιας ποιητικής φλέβας,

η συλλογή αυτή ξεχωρίζει. Ο Γιώργος Καραβασίλης σμιλεύει το λόγο φτιάχνοντας αραβουργήματα. Δια­ τυπώσεις λαξευμένες με καταπληκτική μαεστρία, ει­ κόνες ελληνικές γεμάτες χαρμολύπη, ειλικρίνεια και αυθεντικότητα. Άπειρα τρυφερός και χειμαρρώδης, ο ποιητής ζωγραφίζει τον έρωτα, τη ζωή και το θάνα­ το μ’ ένταση και ανεξίτηλα χρώματα συστεγάζοντας μια πανσπερμία τρόπων και ύφους. Παιχνίδια λυρι­ σμού και μελαγχολίας με άρωμα λεμόνι. ΕΡ.: Πώς συνδέονται μεταξύ τους οι τρεις ενότητες της συλλογής; ΑΠ.: Στην τελευταία μου συλλογή, που βγήκε στο φως ύστερα από έξι χρόνια απουσίας, συστεγάζο­ νται τρεις ενότητες που θεματογραφικά και από την άποψη της τεχνικής δεν έχουν σχέση μεταξύ τους,

Ιστορίες από τ’ Ανώγεια της Κρήτης, από μια περιο­ χή μ’ εντελώς ξεχωριστό ανθρωπολογικό ενδιαφέ­ ρον και ιδιαίτερη παράδοση. Υλικό μνήμης διανοητι­ κά και συναισθηματικά επεξεργασμένο, κατάθεση και απόσταγμα ψυχής. Προβληματισμός που παρα­ πέμπει κατευθείαν στις ηροδότειες νουβέλες, λόγος κοφτερός και δραστικός. Μεγάλοι πίνακες αρχετυπικά ζωγραφισμένοι με σκηνές αγροτικής ζωής που εναλλάσσονται γοργά με εννοιολογικές επιφάνειες, με τοπία του νου.

αλλά η καθεμιά τους σηματοδοτεί καινούριους άξο­ νες, ανιχνεύει πάλι πρωταρχικές πηγές, αλλά δείχνει την πορεία μου για πετάγματα προς παρθενικούς ο­

ΕΡ.: Ποιο είναι αυτό το «θαυμαστό άνθος», «Flora mirabilis», του τίτλου;

ρίζοντες. Στο συγκεκριμένο βιβλίο ανοίγονται βεντάλιες-μνήμες, εναλλάσσεται το άσπρο με το μαύρο, αναδύο­ νται και πειραματισμοί με τον πέλεκυ πάντα να επικρέμαται, της βαριάς ελληνικής, αλλά και της πα­ γκόσμιας ποιητικής κληρονομιάς. Στις καταβυθίσεις μου μέσα στον ωκεανό του Λό­ γου, επιχειρείται η απόσπαση ευρημάτων βιωμένων στο χρόνο, το χύσιμο παλαιών και λιγότερο παλαιών μορφών μέσα στα δικά μου καλούπια, όπως εκείνα διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια της πορείας μου. Η ποικιλία των τολμημάτων ξαφνιάζει και μένα τον ί­ διο, με γοητεύει, με αναγκάζει να αναδιπλώνομαι, να προχωρώ σε ευρύτερες συνθέσεις, ή να ξανασκαλίζω αντικείμενα ποιητικής μικρογλυπτικής. Πάντως, θα ήταν πολύ πρώιμο να υποπτευθεί κά­ ποιος ότι, κάποτε, νέες ενδεχόμενες ενότητες θα δε­ θούν στον κορμό μιας και μοναδικής σύνθεσης ή ότι ενότητες θα αφομοιώσουν ή θα εξαλείψουν τις υπό­ λοιπες. Προς το παρόντα κομμάτια μπορούν να κρί­ νουν το ένα το άλλο, όμως ως δικούς μου καρπούς τα αγαπώ εξίσου όλα. Διασχίζοντας τους δρόμους μου, φυσικά, δεν ξεχνώ πως οι ποιητές προσχωρούν στα σκοτεινά μέχρι το τέλος...

ΑΠ.: Flora Mirabilis είναι μια ονομασία που ίσως ταί­ ριαζε να δοθεί σε ο,τιδήποτε μπορεί να σταθεί το μέ­ σο για να πραγματώσεις την πιο αναπάντεχη, την πιο παράξενη μετάβαση. Σαν να περνούσες, ας πούμε, από μια στεριά σε άλλη, άγνωστη, στεριά, από μια θάλασσα σε άλλη, άγνωστη, θάλασσα, σε άλλον πλανήτη, σε άλλον κόσμο.

Flora Mirabilis είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που περι­ γράφει τη γνωριμία μ’ ένα κόσμο που, αυτούσιος, σχεδόν δεν υπάρχει πια. Είναι μαζί μια ονομασία και μια ευχή. Ο κόσμος που ιστορείται στο βιβλίο θεμε­ λιώνει στον τεχνίτη του το αίσθημα της λατρείας, κι η περιπέτεια του φτιαξίματός του πλησιάζει στην ουσία της αφιέρωσης. Δεν είναι, λοιπόν, φυσικό το πνεύμα που καθοδηγεί την κίνηση αυτή να βρει την έκφρασή του σ’ ένα έμβλημα; Flora Mirabilis είναι ένα έμβλημα. Σημαίνει ότι ανα­ γνωρίζεις τον θαυμαστό-αξιοθαύμαστο κόσμο που σχεδόν δεν υπάρχει πια και πως πιστεύεις στη θαυματουργική του ικανότητα να ξαναζήσει. Το άν­ θος ενός κόσμου είναι τα πρόσωπα που τον έφτια­ ξαν. Πρόσωπα και πράγματα είναι άνθη, και τα άνθη έχουν σύντομη ζωή, γρήγορα πέφτουν. Το άνθος που μένει είναι η ιστορία τους, η ιστόρησή τους. Ό,τι μπόρεσε να βρει στερέωση στο μύθο δεν χάθη­ κε ποτέ. Ο μύθος πάντα σπέρνει, κι ας μη γνωρί­ ζουμε πάντα εμείς τι θερίζουμε.

□

Μιποντεια

Κυκλοφορεί

Η νεαρή Ζενεβιέβ και η Στέλα, η κομψή και έξυπνη τρόφιμος του γηροκομείου Μίντλετον, είναι οι ηρωίδες του νέου βιβλίου της Μ πάρμπαρα Βάιν. Ένα μυστικό συνδέει τις δύο γυναίκες, ένα σκοτεινό μυστικό που θ’ αποκαλυφθεί τυχαία και μόνο στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου.

Το νέο ψυχολογικό θρίλερ της Μπάρμπαρα Βάιν ή Ρουθ Ρέντελ (αν προτιμάτε).

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΙΟΛΩΝΟΣ ΚΑΙ ΜΑΣΣΑΛΙΑΣ 14,106 80 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 36 15 334 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ 9, 144 52 ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΤΤΙΚΗΣ, ΤΗΛ. 28 46 074, 2816134, FAX: 2817127

li wly t

wlli

a

r

n

vw i

mm li /> κ λ α ι κ ς ι κ ο ινό

ύπάρχει α ν ά μ ε σ α σ’ ένα ν χλ ο μ ό νεα ρ ό κ α ί σε

Τ

μ ιά μηχανή π ο ύ κ υ ­ κ λ ο φ ο ρ εί μέ τό ν α ν α β ά τη τη ς ά κ έ φ α λ ο ; Π ώ ς γ ίν ε τ α ι ν ά υ π ο ψ ιά ζ ε τ α ι κ α ν είς τό ν

Ά ι-Β α σ ίλ η

γ ιά

τρ ο μ ο κ ρ ά τη ; Κ αί π ώ ς ένας Ρουμάνος μ ε τα ν ά σ τη ς γ ίν ε τα ι μ ο ντέλ ο σε ζ ω γ ρ ά ­ φ ο ; Α λ ή θ εια , τ ί κ ά ­ νει έναν φ τω χ ό τ α ­ β λ α δ ό ρ ο π α γ κ ό σ μ ιο π α ίχ τη στήν Α μ ε ρ ι­ κή, κ α ί π ώ ς έ ν α ς π ε ­ ρ ίπ α τ ο ς μ έ τή Μ α υ ρ ο ύ λ α κ α τα λ ή γε ι σέ μ ιά β ό λ τα σ τό ν άλ λ ο κ ό σ μ ο ; Τ ί σ υ ν ­ δ έ ε ι έναν γ ά τ ο στήν ά γ κ α λ ιά ενό ς ν α ύ τη μ’ έναν ά φ ρ ικ ά ν ο μ ά γ ο στήν Α θήνα του 7 0 ; Κ αί τ έ λ ο ς , τ ί ε ίδ ο υ ς γ ια τ ρ ό ς ε ίν α ι α ύ τ ό ς π ο ύ ά κ ο ύ ε ι σ τ’ ό ν ο μ α Χ ά ρ ο ς ; Γ ιά ό λ α , ό σ α κ α θ η μ ερ ιν ά , μ ά κ α ί π α ρ ά ξ ε ν α , ο ί ά ν θ ρ ω π ο ι δ ιη γ ο ύ ν τ α ι μ έσ α σ τ ά κ ο υ ρ ε ία , θά μ ά ς μιλήσει κ α ί θ ά μ ά ς ξεν α γή σ ει ό κ ο υ ρ έ α ς, ό Ε υ ρ ιπ ίδ η ς.

Ν Ι ΚΟΣ Μ Π Α Κ Ο Λ Α Σ Α π ό ένα φονικό διπλό και μιαν αυτο­ χειρία, περνάει η γραφή του αίματος από ένα περιπλανημένο, κλεμμένο ορφανό, κατόπιν από τον συνταγματάρχη Μ άρ­ κο κα ι τον υιό του Λάζαρο, α π ’ τον Μ αθιό, χαμένον έμπορο κα ι εραστή των ου­ ρανίων, από τον ιατρό Λ ουκά, τον εσπεραντιστή κ ι επαναστάτη, από τον Ιωάν­ νη Βροντερό και τις προφητείες του, τις μοίρες, κα ι τις λίμνες με το σιδερόνερο, κ α ι από χ ίλ ια ά λ λ α πρόσωπα κα ι είδω­ λα , γ ια νά βρει δρόμο, μα χωρίς κα τάλ η­ ξη, στην πολύπ αθη Α ναστασία ή Ν α τάσα, κόρη της επίσης ορφανής Ειρήνης Ε λ ισ ά β ετ Β έτας. Ε ίνα ι μια γραφή, η τελευταία ίσως, του Νίκου Μ πα κόλα, όπου ο μύθος κ ι η αλήθεια, το πραγματικό κα ι το φαντα­ στικό (τώ ρα κα ι το μεταφυσικό), το αρχέγονο κα ι το νέο, το ιστορικό κα ι το θρυλούμενο, δένονται σ’ ένα μοιραίο δί­ χτυ , αξεδιάλυτο πολ λές φορές, ραντι­ σμένο με μαγείες κ ι ά λ λ α τέτοια θ ελ ­ κ τικ ά μυστήρια.

Η ατέλειωτη γραφή του αίματος ΚΕΔΡΟΣ

ΠΑΝΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ ΠΑΝΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ

Πριν δώδεκα χρόνια μέ κάλεσαν νά παρουσιάσω τά μνημεία τής Θεσσαλονίκης από τό ραδιόφωνο. Βρήκα αυτόν τόν τρόπο, πού θά ανακαλύψετε στίς σελίδες τοΰ Χαμαιδράχοντα. Τό βιβλίο γνώρισε σταλία σε πέντε έκδοτες, έγινε φοιτητικό θέ­ μα καί επιφυλλίδα σέ εφημε­ ρίδες, αλλά θά ορκιζόμουνα πώς ποτέ κανείς τίποτα δεν ξέρει, αν δέν φροντίσει, έστω εν λαπαλισμώ, νά μάθει. Παραδίδω τό κείμενο στή φύλαξη τής Ραλλοΰς, επειδή κατάφερα νά μάθω τί έφύλαγεν αυτός δ Χαμαιδράχων.

Ή ΕΦΪΛΑΓΕΝ ΑΪΤΟΣ 0 ΧΑΜΑΙΔΡΑΚΩΝ; Κ εδροΣ

ΤΟ ΕΛΛ ΗΝ ΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΟΓΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ

ΜΑΚΒΕΘ μετάφραση:

ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΚΕΔΡΟΣ

Δάφνες και πικροδάφνες Με δύναμη από την Κηφισιά ΔΗΜΗΤΡΗΣ Κ Ε Χ Α Ϊ Δ Η Σ · ΕΛΕΝΗ ΧΑΒΙΑΡΑ ΔΑΦΝΕΣ ΚΑΙ ΠΙΚΡΟΔΑΦΝΕΣ («ΘΕΑΤΡΟ ΤΕΧΝΗΣ», 1979)

Έ να, σχεδόν, θεατρικό αριστούργημα. ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ - ΤΟ ΒΗΜΑ

Μια σπαρταριστή σάτιρα των πολιτικών ηθών. Έ να θαυμάσιο θεατρικό έργο. ΜΠΑΜΠΗΣ ΚΛΑΡΑΣ - ΗΒΡΑΔΥΝΗ

Έ να συναρπαστικό πολιτικό έργο. ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Ποτέ μέχρι σήμερα η ελληνική πολιτική πραγ­ ματικότητα δεν εμφανίστηκε στη σκηνή τόσο αρετουσάριστη, τόσο γυμνή από κάθε ιδεολογικό φτιασίδι. ΘΟΔΩΡΟΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ - ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ

ΜΕ ΔΥΝΑΜΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΗΦΙΣΙΑ («Η νέα ΣΚΗΝΗ», 1994)

Έ να θεατρικό κείμενο εύστροφο και εύστοχο. ΕΛΕΝΗ ΒΑΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΤΟ ΒΗΜΑ

Το καινούργιο έργο των Δημήτρη Κεχαΐδη και Ελένης Χαβιαρά Με δύναμη απ ό την Κηφισιά... καλύπτει ένα οδυνηρό χάσμα στην όλη ζωή του νεότερου ελληνικού θεάτρου. ΒΑΪΟΣ ΠΑΓΚΟΥΡΕΛΗΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

Έ ν α σπουδαίο έργο... Ο διάλογος είναι απίστευτα εναργής και πραγ­ ματικός - και την ίδια στιγμή δεν είναι. Γιατί περιέχει και φράσεις που δεν λέχτηκαν και σκέψεις που δεν φανερώθηκαν. ΜΗΝΑΣ ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Έ ργο σύγχρονο και συναρπαστικό. ...σηματο­ δοτεί μάλλον την αρχή μιας νέας εποχής παρά το τέλος μιας παλιάς στα -ελάχιστα- αξιοπρόσεκτα δρώμενα στη σύγχρονη ελληνική τέχνη. ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΓΙΑΤΑΚΗΣ - Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΪ Γοητευτικά πρόσωπα, αντιπαθητικά πρόσωπα, ζωντανά όμως και καθημερινά, αναγνωρίσιμα. Χαμένες και κερδισμένες ζωές. Μ ια γενιά που τα όνειρά της έμειναν απραγματοποίητα, αλλά και το αντίθετο - εξαρτάται από την οπτική γωνία του καθενός. Γεγονότα που προηγούνται της θέλησης των ανθρώπων και αλλάζουν τα πάντα, ακόμα και τη ροή του μυθιστορήματος. Έ ν α μυθιστόρημα που φιλοδοξεί στην αλήθεια ή στο ψέμα εξαρτάται από τον αποδέκτη.

, Ύ σ τ ε ρ ο ί,

έφυγες , στ’ αΛτφεια ΚΕΔΡΟΣ

ΜΑΡΙΑ ΛΑΜΠΑΛΑΡΙΛΟΜΟΘΟΤ Με το μυθιστόρημά της αυτό η Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου ζωντανεύει τις τελευταίες ημέρες του Βυζαντίου. Λεπτό το λεπτό καταγράφει τις πενήντα επτά ημέρες της πολιορκίας έως την Άλωση. Με λόγο δυνατό, ζωντανό, με αναλυτική διείσδυση, δίνει την ύστατη εκείνη αγωνία, τον ύστα­ το αγώνα, που στάθηκε ορόσημο στη νεότερη ιστορία του ελληνι­ σμού. Ομως, πέρα από αυτό, και με μυθικό άξονα τον ήρωά της, δίνει τη συγκλονιστική πορεία της παρακμής του Βυζαντίου, καθώς και την οδυνηρή περιπέ­ τεια του ελληνισμού μετά την καταστροφή.

ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ... Κ ΕΔΡΟΣ Τ Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ

ΕΛΕΝΗ ΒΑΚΑΛΟ Ε Λ Ε Ν Η ΒΑ ΚΑ ΛΟ

Κριτική ικαστικων Τεχνών

ΚΡΠΊΚΗ Q k a h ik w

0

ΚΕΔΡΟΣ

ΤΟΜΟΣ A Ε Λ Ε Ν Η ΒΑΚΑΛΟ

ΤΟΜ ΟΣ Β

Κ εδροΣ

Τ Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ

ΑημήτρηςΜητρόπουλος· ΝίκοςΜπακουνάκης

ΟΙ ΑΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Δώδεκα Έ λ λ η νες Σ τοχα σ τές Αξελός Αρβελέρ Καστοριάδης Κονδύλης Α ορ ενχζάτο ς Μάνεσης Μαρωνίχης Μόραλης Μουζέλης Ξενάκης Ράμφος Τσουκαλάς Π ρ ό λ ο γ ο ς

ΣΤ Α Υ ΡΟ Υ

Π .

ΨΥΧΑΡΗ

Κρότων Χουρμουζιάοης

ΣΤΜ Π Ο ΣΙΟ Κοσμοπολίτης στην επιφάνεια. Κ αλό­ γερος βαθιά μες στην ψυχή του. Δ άσκα­ λος, ποιητής, ζωγράφος, ο πρόωρα χαμέ­ νος Κρότωνας Χουρμουζιάοης μάς άφησε μια πολύτιμη κληρονομιά. Ο ι κριτικές του βιβλίου είναι ένας φάρος φωτεινός για τους μεταγενέστερους w Tr 1

"

‘

( Κ ΕΔΡΟ Σ)

Μ. Κ.

ΣΑΚΗΣ ΣΕΡΕΦΑΣ

Το σπίτι υποδέχεται ι σ τ ο ρ ί ε ς Εφτά ιστορίες στο ρυθμό μοντέρνας μουσικής στη σύγχρονη Θεσσαλονίκη.

Δ Η Μ Η ΤΡ Η Σ Κ Α Λ Ο Κ ΪΡ Η Σ

Η Αργοναυτική Εκστρατεία π ο ι ή μ α τ α

( ΚΕΔΡΟΣ)

Δεσποινίς

Οντέτ

Μ ια ιστορία αγαπης, αναμεσα σε δυο ανθρώπους από διαφορετικούς κόσμους, στο σημερινό Λαύριο.

ΓΙΩ Ρ ΓΟ Σ ΖΑ ΡΚ Α Α Α Κ Η Σ

Τα Μυστικά Μ ια προφητεία για το μέλλον. ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

KAITH ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ki l l

i n

e

pο

Ί

A 0. »

ΣΤΟΝ

Στον αστερισμό ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ τη ς Ε λ έν η ς fΕΠΕΝΗΣ μ υ θ ισ τό ρ η μ α Μ ια νέα γυναίκα βαδίζει στα χνάρια της μυθικής Ελένης.

ο

ΚΕΔΡΟΣ

ΡΟΥΛΑ ΚΑΡΑΠΑΝΟΥ

Ε ν αναμονή μ υθ ι σ τ ό ρ η μ α Στο τέλος της Κ ατοχής, μια οικογένεια ζητά από τη ζωή το μερίδιο που της ανήκει.

(ΚΕΔΡΟ Σ)

ΑΝΝΑ Γ Κ Ε Ρ Τ Σ Ο Υ -Σ Α Ρ Ρ Η uwyisij .χία αρχο ντίσσα από τη Θράκη, που η μοίρα τής επιφυλάσσει έναν ξεχωριστό ρόλο στον Ξεσηκωμό του ’51. Μόλις ξεσπάει η Επανάσταση, ο άντρας της, Αντώνης Βισβίζης, σαλπάρει με το νιόχτιστο μπρίκι του για να δώσει το δικό του παρών στον Αγώνα. Η Δόμνα τον ακο­ λουθεί μαζί με τα τέσσερα παιδιά τους. Θα μοιραστούν μάχες και μπλόκα. Θα πανηγυρίσουν νίκες. Θα γευτούν πίκρες. Ο ξαφνικός — και μυστηριώδης — θάνατος του καπετάν Αντώνη θα την αναγκά­ σει να συνεχίσει τον αγώνα μόνη της. Θ ’ αναδειχθεί σε «ατρόμητη Η αφήγηση της Δόμνας Βισβίζη είναι ένα οδοιποοικό στην αθέατη

Μ 5'ενάντιους ανέμους Κ

εδρο

Σ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΓΙΟΛΑΝΤΑ ΧΑΤΖΗ

ΧΡΟΝΙΑ

τον

Στατρόνιατου ΤΡΙΚΟΥΠΗ

ΤΡΙΚΟΪΠΗ Ένα βιβλίο για παιδιά και μεγάλους που ζωντανεύει την εποχή του Τρικούπη.

ΖΩΗ Β Α Α Α Σ Η

ΤοΤεσσεροφύλλι λ α ϊκ έ ς π α ρα δόσεις Όμορφα παραμύθια εμπνευσμένα από τη λαϊκή μας παράδοση. εικονογράφηση:

ΛΕΜΟΝΙΑ ΑΜΑΡΑΝΤΙΔΟΥ

Κ

εδρο

Σ

ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Ε 1 Γ Ε Ν Ι 0 Σ Τ Ρ ΙΒ ΙΖ Α Σ ΑΛΕ3ΗΣ ΚΙΡΙΤΣΟΠΟΙΛΟΣ

Ui όιασκεόαστικες περιπέτειες του Λούκουλου, του μικρού άσπρου ελέφαντα που ήτανε πολύ λιχούδης και έτρωγε ό,τι έβρισκε:

παπαρούνες, μπαλόνια, πυγολαμπίδες,

Κ

εδρο

Σ

ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Ν ΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ © Κ Ε Δ ΡΟ Σ

ΣΚΟΤ ΠΕΚ

Οδρομος ολιγοτερο ταξιδεμένος m

m

Ένα ταξίδι αυτο-ανακάλυψης και μια διαφωτιστική ανάλυση των δυσκολιών της ζωής και της παράδοξης φύσης της πίστης.

ΡενεΝτεκαρτ Χρονολοπο 1596 31 Μ α ρ τ ίο υ . Γέννηση του Ρενέ Ντεκάρτ στην πόλη Λαέ (La Haye) της Τουραίνης.

1597 Θάνατος της μητέρας του.

φίλο κι ενδιάμεσο με τους σοφούς της εποχής του, καιτονΖιμπιέφ .

1627-

1628

Πιθανή ημερομηνία σύνταξης των κ α ν ό ν ω ν γ ια την καθοδή γη ση του π νεύμ α τος (ημιτελές).

1604

1628-

Ίδρυση του κολεγίου των Ιησουιτών στη La Fleche (ΒΔτης Τουραίνης) από τον βασιλιά Ερρί­ κο Δ’. 0 Ντεκάρτ αρχίζει εκεί τις σπουδές του· θα διαρκέσουν οκτώ ή εννέα χρόνια.

Αναχώρηση για την Ολλανδία όπου θα παραμείνει για είκοσι χρόνια. Σύνταξη μιας Μ ετα φ υ σ ι­ κής Π ρ α γμ α τεία ς που δεν σώζεται.

1616

0 Ντεκάρτ αφοσιώνεται σε θέματα μηχανικής και φυσιολογίας. Κάνει ανατομικές μελέτες στο Αμστερνταμ. Συγγραφή παρατηρήσεων που θα δημοσιευθούν αργότερα με τον τίτλο Α να το μ ι­

Μπακαλορεά1 και πτυχίο στα νομικά στο πανεπι­ στήμιο του Πουατιέ.

1618 0 Ντεκάρτ κατατάσσεται στον στρατό του Ολλανδού πρίγκιπα Μ αυρίκιου του Νασσάου2.

10 Ν ο εμ β ρ ίο υ Συνάντηση με τον Ισαάκ Μπέεκμαν3 στην πόλη Μπρέντατης Ολλανδίας.

31 Δ ε κ εμ β ρ ίο υ 0 Ντεκάρτ προσφέρει στον Μπέεκμαν μια Π ρ α γμ α τεία π ε ρ ί μ ουσ ική ς.

1619 Αρχίζει ο Τριακονταετής Πόλεμος. 0 Ντεκάρτ κατατάσσεται στον στρατό του Μαξιμιλιανού, δο ύ ιΛ τη ς Βαυαρίας.

10 Ν ο εμ β ρ ίο υ Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο Ντεκάρτ βλέπει τρία όνειρα στα οποία αναφέρεται στο έργο του O lym p ica\ Τελειοποιεί τη «μέ­ θοδό» του.

1621

1629-

1629

1631

κά π ειρά μα τα και Πρώ τοι σ τοχ α σ μ οί π ε ρ ί την γέννη σ η των ζώων5.

1631 0 Ντεκάρτ επινοεί την αλγεβρική γεωμετρία.

1632 Λύση του προβλήματος του Π ά π π ο υ 6. 0 Ντε­ κάρτ εγκαταλείπει το δοκίμ ιό του σχετικά με τη γένεση των ζώων.

1633 Συγγραφή του δοκιμίου Ο κόσμος ή π ρ α γ μ α ­ τεία π ε ρ ί φωτός. Το πρώτο κεφάλαιο τιτλοφο­ ρείται Π ρ α γμ α τεία π ε ρ ί του Α νθρώ που. Ν ο έμ β ρ ιο ς Μαθαίνοντας την καταδίκη του Γαλιλαίο υ στη Ρώμη, αποφασίζει να μη δημοσιεύσει το δοκίμ ιό του 0 κόσμος ή Π ρ α γμ α τεία π ε ρ ί

Μ ά ρ τ ιο ς. 0 Ντεκάρτ κατατάσσεται στο στρατό του κόμη ντε Μ πουκουά. Ι ο ύ λ ιο ς Γίνεται και πάλι απλός πολίτης.

φωτός.

1621-1625

πτρικ ή ς και τω ν Μ ετεώρων.

0 Ντεκάρτ ταξιδεύει πολύ κυρίω ς στην Πολωνία, στην Ολλανδία, στην Ιταλία και στη Γαλλία. Σύ­ νταξη του S tudium bo na m en tis που χάθηκε.

1634 0 Ντεκάρτ ολοκληρώνει τη σύνταξη της Δ ιο -

1635 Σχεδιάζει να δημοσιεύσει αυτές τις δύο πραγμα­ τείες με μια εισαγωγή. Προσχέδιο του Λ ό γ ο υ

1625-1627

π ε ρ ί της Μ εθόδου.

Διαμονή στο Παρίσι. Γνωρίζει τον συγγραφέα Γκυ ντε Μπαλζάκ, τον πατέρα Μερσέν, πολύτιμο

Ι ο ύ λ ι ο ς Γέννηση της Φρανσίν, κόρης του Ρενέ Ντεκάρτ και της Ελέν Γιανς.

Α φιψ μα

1637 Ιούνιος Ανώνυμη δημοσίευση στο Λέιντε της Ολλανδίας του Λ ό γ ο ν π ε ρ ί της Μ εθ όδου μαζί με τρεις πραγματείες: τη Α ιοπτρική , τα Μ ετέ­ ωρα και τη Γεωμετρία. Οκτώβριος Συγγραφή, μετά από παράκληση του ΚωνσταντένΥγκένς, μιας πραγματείας για τη μηχανική. Ο Ντεκάρτ συγγράφει επίσης μια Ια ­ τρική ε π ιτο μ ή (ημιτελές).

1637-1640 Μετά τη δημοσίευση του Λ ό γο υ , ο Ντεκάρτ αρ­ χίζει να αλληλογραφεί με μαθηματικούς (Φερμά, Ντεμπόν, Ντεζάργκκαι Ρομπερβάλ) και γιατρούς (Πλέμπιους, Ρέγκιους).

1639-1640 Σύνταξη στα λατινικά των Μ ετα φ υσ ικ ώ ν Σ τ ο ­

πραγματείας σχετικά με τα πάθη της ψυχής, με­ τά από παράκληση της πριγ κίπισσας Ελισάβετ. Ο Σανύ μιλά για τον Ντεκάρτ στη βασίλισ σα της Σουηδίας Χριστίνα. Διένεξη με τον καθηγητή Ρέγκιους.

1647 Εκδοση των Μεταφυσικών Στοχασμών με Αντιρρήσεις και Απαντήσεις (μετάφραση από τον δούκα ντε Λουίν και τον Κλερσελιέ). Έ κδοση των Αρχών της φιλοσοφίας· συνοδεύεται από μια επιστολή-πρόλογο στον μεταφραστή, τον Αββά Πικό. Ο Ντεκάρτ αρχίζει να αλληλογραφεί με τη Χριστίνα της Σουηδίας. Αντιπαραθέσεις με το Πανεπιστήμιο του Λέιντε. Συνάντηση με τον Πασκάλ στη Γαλλία· συζητήσεις σχετικά με το «κενό».

χασμώ ν.

1647-1648

1640

Δημοσίευση μιας σύντομης πραγματείας σχετι­ κά με την Περιγραφή του ανθρώπινου σώματος.

Σεπτέμβριος-Οκτώβριος Θάνατος της κόρης του Φρανσίν και του πατέρα του Ιωακείμ. Ν οέμ βριος Στέλνει στον Μερσέν ένα αντίγραφο των Μεταφυσικών Στοχασμών, που συνοδεύε­ ται από τις αντιρρήσεις του σοφού Κάτερους και από τις απαντήσεις του Ντεκάρτ.

1649 Ο Ντεκάρτ αναχωρεί για τη Σουηδία, μετά από πρόσκληση της βασίλισ σας Χριστίνας. Έκδοση στο Π αρίσι και στο Άμστερνταμ της πραγματείας

Τα Πάθη της Ψυχής.

1641

1650

Πρώτη έκδοση των Μεταφυσικών στοχασμών. Συνοδεύεται από αντιρρήσεις και από τις απα­ ντήσεις του συγγραφέα.

11 Φεβρουάριου. Θάνατος του Ντεκάρτ στη Στοκχόλμη.

ΠΑΣΚΑΛ ΝΤΆΡΣΥ

1642 Καταδίκη του καθηγητή Ρέγκιους και της καρτε­ σιανής φ ιλοσοφίας από τις αρχές της Ουτρέ­ χτης, κατ’ απαίτηση του Βοέτ, πάστορα και καθη­ γητή στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. Δεύτερη έκδοση των Μεταφυσικών Στοχασμών. Ο Πολό φέρνει τον Ντεκάρτ σε επαφή μετηνπρ ιγκίπισ σ α Ελισάβετ1 7.

6 5 4 3 2

1643 Δ ημοσίευση στα λατινικά μιας επιστολής ενα­ ντίον του Βοέτ. Ο Ντεκάρτ αρχίζει να αλληλογρα­ φ εί με την πριγκίπισσα Ελισάβετ.

1644 Ταξίδι στη Γαλλία. Συνάντηση με τον δούκα ντε Λουίν, μεταφραστή των Στοχασμών, και τον Κλερσελιέ, μεταφραστή των Αντιρρήσεων και

των Απαντήσεων. Ο Ντεκάρτ γνωρίζει τον Σανύ8. Δημοσίευση των

Αρχών της φιλοσοφίας και της μ ετά φ ρα σ ή ς . τους στα λατινικά από τον Ετιέν ντε Κουρσέλ. Δη­ μοσιεύεται επίσης, στη Γαλλία, οΑ όγος π ερί της Μεθόδου και οι δύο πρώτες Πραγματείες.

1645-1646 Ο Ντεκάρτ ασχολείται με τη συγγραφή μιας

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Τίτλος που αποδίδεται στους φοιτητέςτης νομικής που γί­ νονται δεκτοί στις δύο πρώτες εξετάσεις πριν από το 2. Ο πρίγκιπας διατηρεί στρατό ετοιμοπόλεμο, επειδή προ­ βλέπει πως θα ξαναγίνει πόλεμος με τους Ισπανούς 3. Ο Μπέεκμαν είναι τότε νέος γιατρός. Θα γίνει αργότερα δι­ ευθυντής του κολεγίου της Ντόρτρεχτ και θα παίξει σπουδαίο ρόλο στη μελλοντική εξέλιξη του Ντεκάρτ 4. Τότε, σε μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ ύπνου και αφύ­ πνισης, ανακαλύπτει τις βάσεις της επιστήμης 5. Τα κείμενα αυτά περιέχονται στα Άπαντα του Ντεκάρτ 6. Αλεξανδρινός μαθηματικός του 3ου αιώνα. Το περίφημο πρόβλημά του αφορά ένα γεωμετρικό χώρο με τέσσερις ευθείες 7. Η Ελισάβετ, πριγκίπισσατου Παλαπνάτου, ήταν κόρη του Φρειδερίκου Ε’ της Βοημίας. 'Οταν αυτός διώχθηκε από τους καθολικούς, η βασιλική οικογένεια κατέφυγε στην Ολλανδία. Η Ελισάβετ φημιζότανγια το πνεύματης και τη μόρφωσή της. Η σχέση της με τον Ντεκάρτ ήταν εντελώς πλατωνική και κυρίως επιστολογραφική 8. Γάλλος πρέσβης στη Σουηδία (Συμπληρωματικές πληροφορίες και υποσημειώσεις από την εισαγωγή του Χρ. Χρηστίδη της ελληνικής μετάφρα­ σης του Λόγου περί της Μεθόδου. Εκδόσεις Γαλλικού Ινστιτούτου, Αθήνα, 1948).

Η συμβολή τον Ντεκάρτ στην Επιστήμη και Ώ] Φιλοσοφία

Ν τε κά ρ τ, σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς τ ο υ Β ά κ ω ν ο ς κ α ι τ ο υ Γ α λ ιλ α ίο υ ,

Ο

υ π ή ρ ξ ε ε π ιφ α ν ή ς ε κ π ρ ό σ ω π ο ς τ ο υ ν έ ο υ ε π ισ τ η μ ο ν ι­ κ ο ύ π ν ε ύ μ α τ ο ς . Π ε ρ ιφ ρ ο ν ο ύ σ ε ό λ η τ η ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η σ κ έ ψ η , δ ιό τ ι δ ε ν σ τ η ρ ιζ ό τ α ν σ ε σ α φ ε ίς κ α ι α δ ια μ φ ι­ σβήτητες α ρ χές π ο υ θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν α την ελέγξουν

κ α ι ν α τ η θ ε μ ε λ ιώ σ ο υ ν , α λ λ ά , τ α υ τ ό χ ρ ο ν α , ε ίχ ε μ ε γ ά λ η ε ­ μ π ισ τ ο σ ύ ν η σ τ η ν ικ α ν ό τ η τ α τ η ς α ν θ ρ ώ π ιν η ς ν ό η σ η ς ν α λύσ ει όλα τα πρ ο βλήμ ατα και να π ρ ο σ φ έρ ει τα ακλόνητα θ ε μ έ λ ια τ η ς α ν θ ρ ώ π ιν η ς γ ν ώ σ η ς . Α υ τή η α ν α ζ ή τ η σ ή τ ο υ γ ια τ η β ε β α ιό τ η τ α τ ο ν ο δ ή γ η σ ε σ τ η ν α ν α κ ά λ υ ψ η μ ια ς ν έ α ς ε π ισ τ η μ ο ν ικ ή ς μ ε θ ό δ ο υ , τ η ς κ α θ ο λ ικ ή ς κ α ι α λ ά ν θ α σ τ η ς , κ α τ ’ α υ τ ό ν , λ ο γ ικ ή ς μ ε θ ό δ ο υ π ο υ ο ίδ ιο ς δ ια τ ύ π ω σ ε σ ε ε ικ ο σ ιέ ν α κ α ν ό ν ε ς , έ κ τ ω ν ο π ο ί­ ω ν σ η μ α ν τ ικ ό τ α τ ο ς ε ίν α ι ο α κ ό λ ο υ θ ο ς : « α ν α φ ο ρ ικ ά μ ε τ α α ν τ ικ ε ίμ ε ν α π ο υ π ρ ο τ ιθ έ μ ε θ α ν α δ ιε ρ ε υ ν ή σ ο υ μ ε , ο ι έρ ε υ ν έ ς μ α ς π ρ έ π ε ι ν α κ α τ ε υ θ ύ ν ο ν τ α ι, ό χ ι π ρ ο ς α υ τ ό π ο υ ο ι ά λ λ ο ι έ χ ο υ ν σ κ ε φ θ ε ί ή π ρ ο ς α υ τ ό π ο υ ε μ ε ίς ο ι ίδ ιο ι έ ­ χ ο υ μ ε ε ικ ά σ ε ι, α λ λ ά π ρ ο ς α υ τ ό π ο υ ε μ ε ίς μ ε σ α φ ή ν ε ια κ α ι ε υ κ ρ ίν ε ια μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α σ υ λ λ ά β ο υ μ ε κ α ι μ ε β ε β α ιό τ η τ α ν α π α ρ ά γ ο υ μ ε » . Γ ια τ ο ν Ν τ εκά ρ τ, δ η λ α δ ή , η γ ν ώ σ η « κ ε ρ δ ίζ ε ­ τα ι» δ ια

της ενόρασης

(b y in tu itio n ) α ρ χ ώ ν α υ ­ τ α π ό δ ε ικ τ ω ν ,

η

ο π ο ία

π η γ ά ζ ε ι α π ό τ ο φ υ σ ικ ό φ ω ς τ η ς λ ο γ ικ ή ς , κ α ι δ ια

της

παραγωγής

d e d u c tio n )

(b y

πραγμάτω ν

π ο υ δ ε ν ε ίν α ι α υ τ α π ό δ ε ι­ κτ α α λ λ ά β έβ α ια , α φ ο ύ παράγονται από

αυτές

τ ις α λ η θ ε ίς κ α ι γ ν ω σ τ έ ς α ρ χ έ ς - η π α ρ α γ ω γ ή α υ τή γ ίν ε τ α ι μ έ σ ω τ η ς σ υ ν ε ­ χούς

και

α δ ιά λ ε ιπ τ η ς

π ρ άξη ς του μυαλού που έ χ ε ι σ α φ ή ε ικ ό ν α κ ά θ ε βήματος

της

δ ια δ ικ α ­

σ ία ς . Ε ισ ά γ ο ν τ α ς τ ις

δύο

ο

Ν τεκά ρ τ

αυτές

λ ε ι­

τ ο υ ρ γ ίε ς τ η ς ν ό η σ η ς , μ έ ­ σ ω τ ω ν ο π ο ίω ν ε ίμ α σ τ ε σε θέση να

φθάσουμε

χ ω ρ ίς φ ό β ο κ α ι α υ τ α π ά ­ τ η σ τη γ ν ώ σ η τ ω ν π ρ α γ ­ μ ά τ ω ν , π ρ ο σ έ δ ω σ ε μ ε γ ά λ η α ξ ία κ α ι κ α θ ο λ ικ σ τ η τ α σ τ η ν α ν θ ρ ώ π ιν η λ ο γ ικ ή . Δ ιό τ ι π ρ έ σ β ε υ ε π ω ς υ π ά ρ χ ε ι μ ια φ υ σ ι­ κή δ ύ ν α μ η σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς , η ο π ο ία μ α ς ε π ιτ ρ έ -

π ε ι ν α γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε τ η ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α π ο υ ε ίν α ι θ ε μ ε λ ιω δ ώ ς λ ο γ ικ ή , δ η λ α δ ή , π ω ς τ ο μ ο ν α δ ικ ό

ν τ α γ ω ν ισ τ ικ ή ε ξ ή γ η σ η δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α σ υ γ κ ρ ιθ ε ί μ ε α υ τ ή ν . Ο π ο ια δ ή π ο τ ε ε π ισ τ ή μ η ξ ε κ ιν ο ύ σ ε

ό ρ γ α ν ο α π ό κ τ η σ η ς τ η ς γ ν ώ σ η ς ε ίν α ι η λ ο γ ικ ή

α π ό τ η ν α π λ ή μ α ρ τ υ ρ ία τ ω ν α ισ θ ή σ ε ω ν θ ε ω ρ ο ύ ­

π ο υ ό λ ο ι μ α ς κ α τ έ χ ο υ μ ε . Γ ια τ ο ν Ν τ ε κ ά ρ τ ό λ ο ι ο ι

ντα ν κα τώ τερ η ω ς π ρ ο ς τ α α π ο τελέσ μ α τά τ η ς σ ε

ά ν θ ρ ω π ο ι κ α τ έ χ ο υ ν κ α λ έ ς δ ια ν ο η τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις

σ χ έ σ η μ ε τ η μ α θ η μ α τ ικ ή ε π ισ τ ή μ η , π ο υ ξ ε κ ιν ο ύ ­

(δ η λ α δ ή , δ ε ν ε ίν α ι κ ά π ο ιο ι ά ν θ ρ ω π ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ­

σ ε α π ό α ρ χ έ ς τ ό σ ο γ ε ν ικ έ ς κ α ι α φ η ρ η μ έ ν ε ς τ ω ν

ρ ο λ ο γ ικ ο ί α π ό κ ά π ο ιο υ ς ά λ λ ο υ ς ), α λ λ ά τ ο π ρ ω ­

ο π ο ίω ν η δ ύ ν α μ η π ε ιθ ο ύ ς ή τ α ν π ρ ο φ α ν ή ς μ ό ν ο

τ α ρ χ ικ ό ζ ή τ η μ α ε ίν α ι π ώ ς θ α τ ις ε φ α ρ μ ό σ ο υ ν ,

σ τ η λ ο γ ικ ή . Π α ρ ά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι μ ε τ ο ν Ν ε ύ τ ω ν α

δ ιό τ ι α π ό τ η

δ ε ίχ θ η κ ε π ω ς η γ ε ω μ ε τ ρ ικ ή μ έ θ ο δ ο ς δ ε ν ε π α ρ -

δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή ε φ α ρ μ ο γ ή τ ο υ ς π ρ ο ­

έ ρ χ ε τ α ι κ α ι η δ ια φ ο ρ ο π ο ίη σ η τ ω ν α π ό ψ ε ω ν .

κ ο ύ σ ε γ ια ν α α π ο δ ε ίξ ε ι τ ις π ρ ο τ ά σ ε ις τ η ς φ υ σ ι­

Μ έ σ α δ ε α π ό τ ο κ ύ ρ ο ς κ α ι τ η ν κ α θ ο λ ικ ό τ η τ α ,

κ ή ς κ α ι π ω ς χ ρ ε ια ζ ό τ α ν μ ια σ υ μ μ α χ ία τ ο υ γ ε ω μ ε ­

π ο υ π ρ ο σ έ δ ω σ ε ο Ν τ ε κ ά ρ τ σ τη λ ο γ ικ ή δ ύ ν α μ η

τ ρ ικ ο ύ σ υ λ λ ο γ ισ μ ο ύ μ ε τ η ν π ε ιρ α μ α τ ικ ή μ έ θ ο δ ο ,

τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ , σ υ ν δ ύ α σ ε τ η ν ε λ λ η ν ικ ή κ α ι τη

μ π ο ρ ε ί ν α ε ιπ ω θ ε ί, ό π ω ς το ν ίζ ε ι ο R. S c ru to n , ό τ ι

χ ρ ισ τ ια ν ικ ή π α ρ ά δ ο σ η 1 α φ ο ύ , α π ό τ η μ ια μ ε ρ ιά ,

ο Ν τ ε κ ά ρ τ ά λ λ α ξ ε τ η ν ο π τ ικ ή τ η ς φ υ σ ικ ή ς ε π ι­

ο ι Έ λ λ η ν ε ς θ ε ω ρ ο ύ σ α ν τ η λ ο γ ικ ή ω ς μ ία ε π α ρ κ ή

σ τ ή μ η ς α ν τ ισ τ ρ έ φ ο ν τ α ς τ η ν π α ρ α δ ο σ ια κ ή φ υ σ ι­

δ ύ ν α μ η α λ λ ά ίδ ια σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς κα ι,

κή κ α ι ό τ ι π ρ ο ε τ ο ιμ ά σ τ ε τ ο δ ρ ό μ ο γ ια τη φ υ σ ικ ή

α π ό τ η ν ά λ λ η , ο ι χ ρ ισ τ ια ν ο ί π ίσ τ ε υ α ν π ω ς ό λ ο ι ο ι

το υ Ν εύτω νος.

ά ν θ ρ ω π ο ι ε ίν α ι η θ ικ ώ ς ίσ ο ι ε μ π ρ ό ς σ τ ο Θ ε ό , α ­

Ο Ν τ ε κ ά ρ τ π ίσ τ ε υ ε ό τ ι η α ν θ ρ ώ π ιν η γ ν ώ σ η ε ίν α ι

π ο δ ίδ ο ν τ α ς ό μ ω ς , μ ικ ρ ή α ξ ία σ τ η λ ο γ ικ ή - μ ία π ί ­

έ ν α δ έ ν τ ρ ο τ ο υ ο π ο ίο υ ο κ ο ρ μ ό ς ε ίν α ι η φ υ σ ικ ή

σ τη π ο υ α π ο κ τ ά ιδ ια ίτ ε ρ η σ η μ α σ ία ω ς π ρ ο ς τ ο

κ α ι ο ι ρ ίζ ε ς η μ ε τ α φ υ σ ικ ή , ότι, δ η λ α δ ή , μ ό ν ο δ ιά

π ρ ώ τ ο μ έ ρ ο ς τ η ς σ τ ο ό χ ι α π ό λ υ τ α κ ο σ μ ικ ό σ ύ ­

τ η ς δ ιε ρ ε ύ ν η σ η ς τ η ς μ ε τ α φ υ σ ικ ή ς μ π ο ρ ε ί ν α

σ τ η μ α τ ο υ Ν τ ε κ ά ρ τ , ό π ω ς θ α δ ε ιχ θ ε ί σ τ η σ υ ν έ ­

δ ια κ ρ ιθ ε ί η

β ά σ ις

της

α ν θ ρ ώ π ιν η ς

γνώσης.

χ ε ια . Π ά ν τ ω ς , ο Ν τ ε κ ά ρ τ , ό π ω ς τ ο ν ίζ ε ι ο W .T .

Ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ς , α κ ο λ ο ύ θ ω ς , τ η γ ε ω μ ε τ ρ ικ ή μ έ ­

J o n e s , κ α θ ιε ρ ώ ν ο ν τ α ς τ η ν κ α θ ο λ ικ ό τ η τ α τ η ς λ ο ­

θ ο δ ο σ τ ο χ ώ ρ ο τ η ς μ ε τ α φ υ σ ικ ή ς , ο Ν τ ε κ ά ρ τ α ­

γ ικ ή ς έ θ ε σ ε τ ις π ν ε υ μ α τ ικ έ ς ς β ά σ ε ις γ ια τ ο υ ς

ν α ζ η τ ο ύ σ ε ν α ε ν τ ο π ίσ ε ι α π ό λ υ τ ε ς (α υ τ α π ό δ ε ι­

κ ο ιν ω ν ικ ο ύ ς κ α ι π ο λ ιτ ικ ο ύ ς θ ε σ μ ο ύ ς τ η ς δ η μ ο ­

κτες κ α ι α ν α μ φ ισ β ή τ η τ ε ς ) α ρ χ έ ς σ τη μ ε τ α φ υ σ ι­

κ ρ α τ ία ς .

κή , π ο υ θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν α α π ο τ ε λ έ σ ο υ ν τ η β ά σ η

Β έ β α ια , ό λ ο ι ο ι σ τ ο χ α σ τ έ ς τ η ς ν έ α ς ε π ο χ ή ς μ ι­

γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή ό λ η ς τ η ς υ π ό λ ο ιπ η ς γ ν ώ σ η ς .

λ ο ύ σ α ν γ ια τ η λ ο γ ικ ή π ο υ ε ν σ α ρ κ ω ν ό τ α ν σ τη ν έ α

Γ ια τ ο σ κ ο π ό α υ τό , χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ ε τ η μ έ θ ο δ ο

ε π ισ τ η μ ο ν ικ ή μ έ θ ο δ ο , α λ λ ά ο Ν τ ε κ ά ρ τ μ ίλ η σ ε

τ η ς α μ φ ιβ ο λ ία ς

με απ οτέλεσ μα να οδ ηγηθεί

γ ια μ ια δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή ω ς π ρ ο ς τ η φ ύ σ η τ η ς λ ο γ ικ ή .

σ τ η ν α ν α μ φ ισ β ή τ η τ η κ α ι α π ό λ υ τ η α ρ χ ή , π ο υ α -

Ε νώ ο Β ά κ ω ν π ρ ό τ ε ιν ε τ η σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η τ ε ρ ά ­

π ο τ έ λ ε σ ε γ ια τ ο ν Ν τ ε κ ά ρ τ τ ο θ ε μ έ λ ιο ό λ η ς τ η ς

σ τ ιω ν π ιν ά κ ω ν α π ό ε μ π ε ιρ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία , ο Ν τ ε ­

γ ν ώ σ η ς τ ο υ c o g ito e rg o s u m (σ κ έ π τ ο μ α ι, ά ρ α

κ ά ρ τ π ίσ τ ε υ ε ότ ι ο ι α ισ θ ή σ ε ις μ α ς ε ίν α ι α π α τ η λ έ ς

υ π ά ρ χ ω ). Η α ρ χ ή α υ τ ή ε ίν α ι α ν α μ φ ισ β ή τ η τ η κ α ι

κ α ι π ω ς π ρ έ π ε ι ν α ε ν τ ο π ίσ ο υ μ ε α υ τ α π ό δ ε ικ τ ε ς , ο

α υ τ α π ό δ ε ικ τ η , δ ιό τι, α κ ό μ η κ α ι α ν α μ φ ιβ ά λ λ ω ό τι

p rio ri γ ε ν ικ έ ς α ρ χ έ ς , ο ι ο π ο ίε ς π α ρ ά γ ο υ ν α ν α ­

σ κ έ π τ ο μ α ι, η ίδ ια η α μ φ ιβ ο λ ία μ ο υ ε π ιβ ε β α ιώ ν ε ι

γ κ α ίε ς , κ α θ ο λ ικ έ ς α λ ή θ ε ιε ς , α π ο δ ίδ ο ν τ α ς , έτσ ι,

ό τ ι ε γ ώ σ κ έ π τ ο μ α ι, κ α θ ό σ ο ν ε γ ώ α μ φ ιβ ά λ λ ω ,

σ τ ο σ ύ σ τ η μ α π ο υ α ρ γ ό τ ε ρ α έ γ ιν ε γ ν ω σ τ ό ω ς

κ α ι, σ υ ν ε π ώ ς , ό τ ι υ π ά ρ χ ω . Ε π ο μ έ ν ω ς , ε ίν α ι λ ο γ ι­

« ο ρ θ ο λ ο γ ισ μ ό ς » τ η δ υ ν α τ ό τ η τ α κ α ι α ξ ία τ η ς

κ ά α δ ύ ν α τ ο ν α α μ φ ισ β η τ η θ ε ί ό τ ι η π ρ ό τ α σ η « εγ ώ

γ ν ώ σ η ς 1α κ ό μ η κ α ι γ ια τ α «α ισ θ η τά » π ρ ά γ μ α τ α , η

σ κ έ π τ ο μ α ι» ε ίν α ι α υ τ α π ό δ ε ικ τ η , δ ιό τ ι η α π λ ή π ι­

γ ν ώ σ η β ρ ίσ κ ε τ α ι σ τ ο ν λ ο γ ικ ό σ τ ο χ α σ μ ό κ α ι ό χ ι

θα νότητα το υ να σ κεφ θ ώ αυτή την πρ ό τα σ η π ο υ

σ τ η ν ε μ π ε ιρ ικ ή π α ρ α τ ή ρ η σ η .

α ρ θ ρ ώ ν ω π ισ τ ο π ο ιε ί τ η ν α λ ή θ ε ια τη ς .

Ο Ν τ ε κ ά ρ τ , α κ ο λ ο ύ θ ω ς , ε π ιθ υ μ ο ύ σ ε ν α π α ρ ά γ ε ι

Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η ν α ρ χ ή τ ο υ «co g ito » , υ π ά ρ χ ω ω ς

τη φ ύ σ η όλο υ το υ σ ύμ πα ντο ς α π ό τη φ ύ σ η του

σ κ ε π τ ό μ ε ν ο ον, δ η λ α δ ή , δ ε ν μ π ο ρ ώ ν α σ υ λ λ ά β ω

Θ ε ο ύ μ έ σ ω τ ο υ γ ε ω μ ε τ ρ ικ ο ύ σ υ λ λ ο γ ισ μ ο ύ . Τ ο

τ ο ν ε α υ τ ό μ ο υ π α ρ ά μ ό ν ο ω ς σ κ ε π τ ό μ ε ν ο ο ν, ε ­

καθ ετί έπρ επ ε, κατ’ αυτόν, ν α ε ξ η γ η θ ε ί μ α θ η μ α ­

νώ μπ ο ρ ώ να τον σ υ λλάβω ω ς ένα σ κεπτόμενο

τικούς, δ ιό τ ι τ α μ α θ η μ α τ ικ ά μ α ς π ρ ο σ έ φ ε ρ α ν τ ο ν

ο ν π ο υ υ π ά ρ χ ε ι χ ω ρ ίς σ ώ μ α . Ε π ο μ έ ν ω ς ,

η αν­

π ιο π λ ή ρ η π ίν α κ α τ ω ν « σ ο φ ώ ν κ α ι ε υ κ ρ ιν ώ ν ιδ ε ­

θ ρ ώ π ιν η

άυλη-

ώ ν» σ τ ις ο π ο ίε ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ α μ ε π ο τ έ ν α ε λ π ί­

π ν ε υ μ α τ ικ ή κ α ι σ υ ν δ έ ε τ α ι μ ε τ ο σ ώ μ α μ ό ν ο π ρ ο ­

ζ ο υ μ ε ό τ ι θ α φ τ ά σ ο υ μ ε , κ α ι, σ υ ν ε π ώ ς , κ α μ ιά α ­

σ ω ρ ιν ά κ α ι κ α τ ά τ ύ χ η . Σ τ ο ν ισ χ υ ρ ισ μ ό α υ τ ό τ ο υ

φύση

ε ίν α ι σ τ η ν

ο υ σ ία

της

Ν τ ε κ ά ρ τ ε μ φ ο ρ ε ίτ α ι κ α ι η ιδ έ α τ η ς α θ α ν α σ ία ς

δ

ι

α

β

ά

ζ

ω

Α φ ιε ρ ώ μ α τ α σ ε Έ λ λ η ν ε ς Π ο ιη τ έ ς

της ψ υχής π ο υ αποκό πτεται α π ό το φ θα ρτό σ ώ ­ μ α μ ε τ ά θ ά ν α τ ο ν , α λ λ ά κ α ι ο γ ν ω σ τ ό ς σ τ η ν Ισ τ ο ­ ρ ία τ η ς Φ ιλ ο σ ο φ ία ς δ υ ϊσ μ ό ς (d u a lis m ) τ ω ν δ ύ ο δ ια φ ο ρ ε τ ικ ώ ν υ π ο σ τ ά σ ε ω ν (ψ υ χ ή ς κ α ι σ ώ μ α ­ το ς ), τ η ν α λ λ η λ ε π ίδ ρ α σ η τ ω ν ο π ο ίω ν δ ε ν μ π ό ρ ε ­ σ ε ν α ε ξ η γ ή σ ε ι ικ α ν ο π ο ιη τ ικ ά ο Ν τ ε κ ά ρ τ μ ε τη θ ε ω ρ ία τ ο υ γ ια τ ο c o n a riu m - γ ε γ ο ν ό ς π ο υ ε ν έ ­ π ν ε υ σ ε τ ο ν Σ π ιν ό ζ α σ τ ο ν α μ α ς δ ώ σ ε ι μ ια ε π α ν α ­

Τ. Ά γ ρ α ς

Δ ρ . 104

σ τ α τ ικ ή ε ρ μ η ν ε ία τ η ς σ χ έ σ η ς ψ υ χ ή ς κ α ι σ ώ μ α ­ τος.

Κ. Β ά ρ ν α λ η ς

Α ρ . 88

Η θ ε μ ε λ ιώ δ η ς α ρ χ ή τ ο υ «co g ito » , η ο π ο ία σ υ ν ισ τ ά μ ια σ α φ ή κ α ι ε υ κ ρ ιν ή ιδ έα , π ο υ σ υ λ λ α μ β ά ­ νο υ μ ε μ ε τ ο φ υ σ ικ ό φ ω ς τ η ς λ ο γ ικ ή ς , π ε ρ ιο ρ ίζ ε ­

Ο . Ε λ ύ τη ς

Α ρ . 362

Α . Εμ π ειρικ ός

Αρ. 3 5 8

τα ι, ό μ ω ς , σ τ η ν π ε ρ ίπ τ ω σ η τ ο υ α ’ π ρ ο σ ώ π ο υ , σ τ η ν ο π ο ία δ ε ν υ φ ίσ τ α τ α ι δ ι α φ ο ρ ά α ν ά μ ε σ α σ το φ α ίν ε σ θ α ι κ α ι σ το ε ίν α ι: ο ι σ υ ν ε ιδ η τ έ ς κ α τ α σ τ ά ­ σ ε ις τ η ς δ ικ ή ς μ ο υ δ ια ν ό η σ η ς ε ίν α ι ό π ω ς μ ο υ φ α ίν ο ν τ α ι κ α ι φ α ίν ο ν τ α ι σ ’ ε μ έ ν α ό π ω ς είνα ι.

Κ.Π. Κ α β ά φ η ς

Αρ. 78

Έ τ σ ι, ε π ε ιδ ή τ ο α ’ π ρ ό σ ω π ο (σ κ έ π τ ο μ α ι, ά ρ α

Α ρ . 140

δεώ ν π ο υ α να φ έρ οντα ι σ ε έναν ανεξάρτητο, α ­

υ π ά ρ χ ω ) δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α υ π ε ρ β ε ί τ η ν υ π ο κ ε ιμ ε ν ι­ κ ό τ η τ α έτ σ ι ώ σ τ ε ν α α π ο τ ε λ έ σ ε ιτ ο θ ε μ έ λ ιο τ ω ν ι­

Α. Κ άλβος

ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό ε ξ ω τ ε ρ ικ ό κ ό σ μ ο , ο Ν τεκά ρ τ χ ρ ε ιά ­

Κ. Κ α ρ υ ω τά κ η ς

ζ ετα ι έ ν α ο ν α ν ε ξ ά ρ τ η τ ο α π ό τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ κ α ι

Α ρ . 157

σ ε σ χ έ σ η μ ε τ ο ο π ο ίο ν α μ π ο ρ ε ί ν α τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ ω ς μ έ ρ ο ς τ ο υ α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ο ύ κ ό ­

Κ. Κ ρ ύ α τά λ λ η ς

Α ρ . 326

Ν . Λ α π α θ ιώ της

Α ρ . 95

σ μ ο υ . Τ ο ο ν α υ τ ό ε ίν α ι ο κ α λ ό ς Θ ε ό ς π ο υ δ ε ν ε ­ ξ α π α τ ά , τ ο ν ο π ο ίο ε π ικ α λ ε ίτ α ι ο Ν τεκά ρ τ γ ια ν α π ισ τ ο π ο ιή σ ε ι τ η ν ε γ κ υ ρ ό τ η τ α τ ω ν σ α φ ώ ν κ α ι ε υ κ ρ ιν ώ ν ιδ ε ώ ν π ο υ ο ίδ ιο ς έ χ ε ι κ α ι, α κ ο λ ο ύ θ ω ς , τ η ν ε γ κ υ ρ ό τ η τ α τ ο υ «co g ito » , τ ο υ θ ε μ έ λ ιο υ τ η ς

Τ. Α ειβ α δ ίτη ς

Αρ. 2 8 8

Μ . Κ αλακάσης

Α ρ . 357

γ ν ώ σ η ς π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί γ ια τ η ν π α ρ α γ ω γ ή β έ β α ιω ν ιδ ε ώ ν , π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν σ τ ο ν ε ­ ξ ω τ ε ρ ικ ό κ ό σ μ ο . Έ χ ε ι α π ε υ θ υ ν θ ε ί, β έ β α ια , σ η ­ μ α ν τ ικ ή κ ρ ιτ ικ ή σ τ ο « κο σ μ ο λ ο γ ικ ό » κ α ι « ο ντο λο γ ικ ό » ε π ιχ ε ίρ η μ α π ο υ π α ρ ο υ σ ία σ ε ο Ν τεκά ρ τ π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α σ τ η ρ ίξ ε ι τ η ν ύ π α ρ ξ η τ ο υ Θ εο ύ ,

Κ. Π α λ α μ ά ς

Α ρ . 334

Γ. Ρ ή σ ο ς

Αρ. 2 0 5

Γ. Σ ε φ έ ρ η ς

Α ρ . 142

χ ω ρ ίς , ό μ ω ς , ν α μ ε ιω θ ε ί η α ξ ία τ ο υ φ ιλ ο σ ο φ ικ ο ύ σ τ ο χ α σ μ ο ύ τ ο υ Ν τεκά ρ τ. Υ π ά ρ χ ε ι ο Θ εό ς , υ π ά ρ ­ χ ω ε γ ώ ω ς σ κ ε π τ ό μ ε ν ο ο ν π ο υ α ν τ ιλ α μ β ά ν ο μ α ι σ α φ ώ ς κ α ι ε υ κ ρ ιν ώ ς ό τ ι υ π ά ρ χ ε ι ο ε ξ ω τ ε ρ ικ ό ς κ ό σ μ ο ς . Ο σ τ ο χ α σ μ ό ς τ ο υ Ν τ ε κ ά ρ τ - υ π ε ρ β α τ ι­ κ ό ς κ α ι κ ο σ μ ικ ό ς σ υ ν ά μ α - φ ιλ ο δ ό ξ η σ ε ν α ικ α ν ο ­ π ο ιή σ ε ι τ η ν α ρ χ έ γ ο ν η δ ίψ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ γ ια β ε β α ιό τ η τ α κ α ι γ ν ώ σ η σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς τ ο μ ε ίς τ η ς

Δ. Σολω μός

Α ρ . 213

α ν θ ρ ώ π ιν η ς έρ ε υ ν α ς .

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΡΚΕΖΙΝΗ

ο φιλόσοφος της εποχής μπαρόκ

Στρατολογημένος σύμφωνα μ ε τη ν παράδοση στον κλασικισμό, ο Ν τεκ ά ρ τ ανήκει σ τη ν εποχή μπαρόκ εξα ιτία ς τη ς θεματολογίας του και της γραφής του. Ο στοχασμός το υ είναι ο κατεξοχ ή ν τόπος του φιλοσοφικού διονυσιασμού. Το γεγονός ότι το έργο του Ντεκάρτ ανήκει, χάρη στη γρα­ φή και στα θέματά του, στο γαλλικό μπαρόκ ήταν πάντα εμφανές, ακόμη κι αν η καρτεσιανή «τάξη» πραγμάτων στρατολογήθηκε στον κλασικισμό. Ό μως, βαθύτερα, ο Ντεκάρτ πραγματώνει μια φιλοσοφία του μπαρόκ χάρη στην αντίληψή του για το γεωμετρικό σχήμα, στον τρόπο που προσεγγίζει το άπειρο και κυρίω ς χάρη στην άρνηση της βασικής ιδέας της κλασικής φιλοσοφίας, δηλαδή τη λύση της συνέχειας μεταξύ των «τάξεων». Η ιστορία της εκπαίδευσης του νεαρού Ντεκάρτ σημαδεύ­ εται από τη σ φραγίδα μιας ιστορικής στιγμής όπου ο σκε­ πτικισμός ενισχύει τα παραδοσιακά του επιχειρήματα με το τέλος της ανθρωποκεντρικής αναπαράστασης του σύμπαντος. Υπάρχει μια ισχυρή αντίφαση σ ’ αυτές τις πρ ώ ­ τες γενιές που προέρχονται από την ιησουιτική εκπαί­ δευση, η οποία συνίσταται συγχρόνως στη διαρκή επιτή­ ρηση του παιδιού και στην ελευθερία- η έννοια της Ιστο­ ρίας, όπου η μεταμόρφωση των πολιτικών μορφών συνδέ­ εται με μια διαρκή πίστη σε μια τάξη πραγμάτων που επι­ βάλλει η θεϊκή καλοσύνη, «φέρεται» από αυτό το κολέγιο όπου η σύγχρονη εποχή έχει επίσης μια θέση. Ο Ντεκάρτ ζει, επομένως, την κατάρρευση ενός ολόκληρου κόσμου, και συγχρόνως την εμφάνιση μιας νέας τάξης πραγμάτων που βασίζεται στο αυταπόδεικτο των γε­ ωμετρικών ασκήσε­ ων. Κατ’ αυτό τον τρό­ πο η ώ ρα του σκεπτι­ κισμού έρχεται σε α­ ντίφαση με μια εσωτε­ ρική εμπειρ ία που αναφέρεται στη διήγη­ ση των ονείρων, αλλά και στον Λόγο π ε ρ ίτης Μ εθόδου: «Αγαπούσα κυρίω ς τα μαθηματι­ κά, εξαιτίας της βε­ βαιότητας και του αυταπόδεικτου των αιτίων τους...». Μέσα στην παγκόσμια κα­ τάρρευση, που στερεί

από το ον κάθε βεβαιότητα και κάθε εσωτερική γαλήνη, υπάρχουν εφήμερες αλλά φωτεινές ε­ μπειρίες βεβαιότητας των οποίων το μυ σ πίρ ιο θα πρέπει να εξιχνιάσουμε αφού μπορεί να κάνει γόνιμη τη σχέση (γνώση και σωφροσύνη) του αν­ θρώπου με τον κόσμο. Κατά κάποιο τρόπο, αυτός ο λαμπρός μαθητής των Ιησουιτών πραγματώνει μέσα στο έργο του την άποψή τους για τον κόσμο, σύμφωνα με την οποία πρέπει να υπάρχει συγχρόνως η αστάθεια των ιστορικών σχημάτων και η σταθερή βεβαιό­ τητα της πίστης σ ’ έναν Θεό για τον οποίο «η θέ­ ληση, η αντίληψη και η δημιουργία αποτελούν ε­ νιαία πράξη» (Γράμμα στον Μερσέν, 16 Μαΐου 1630). Ο φιλόσοφος μπαρόκ βιώνει αυτή τη μεταμόρ­ φωση ως αβέβαιο σημείο του «διηνεκούς φ ω ­ τός». Η ηθική δυσκολία έγκειται στο να νικήσει κανείς την αναποφασιστικότητα που προέρχεται ανα­ γκαστικά από την αστάθεια: πώ ς μπορούμε να εί­ μαστε αποφασιστικοί όταν ερχόμαστε σε επαφή με αυτό που δημιούργησε την απογοήτευση, καρπό όλων των απατηλών γνώσεων, των ψευδοεπιστημών και των ψευδοπροφητών; Ποια είναι εκείνη η αρετή που θα πρέπει να επινοή­ σουμε για να μη βυθιστούμε στον υπέροχο εορ­ τασμό των φαινομένων, στην εξισορροπητική γλυκύτητα ενός καθησυχαστικού ηδονισμού ή στη μεταφυσική επανάσταση που προέρχεται α ­ πό ερωτήσεις που ο Ντεκάρτ αποφεύγει να τις α­ παντήσει; Απορρίπτει, σχετικά μ’ αυτό το τε­ λευταίο σημείο, κάθε συζήτηση, λόγω α πριόρι (a priori) άρνησης να εμπλακεί σε θεολογικά ζητή­ ματα. Έτσι όταν ο Μερσέν τον ρωτά αν «αρμόζει σ ’ έναν Αγαθό Θεό να καταδικάζει τους ανθρώ­ πους για την αιωνιότητα», ο Ντεκάρτ του ζητά να του επιτρέψει «να μην πει τίποτα». Η αγωνία του ανθρώπου είναι εκείνη που σχετί­ ζεται με τις «βεβαιότητες», όπως θα πει ο Κίρκεγκααρντ, είναι η αγωνία του ήρ ω ατο υ Κορνέιγ ό ­ πω ς τη γνωρίσαμε μέσα από τους διάσημους στίχους του. Ο ήρωας είναι ελεύθερος να επιλέξειτην οδό του, όχι διότι αυτή είναι εμφανής, αλ­ λά διότι αυτός την επέλεξε. Οι οδοί είναι πο λλα­ πλές, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να εξαπατηθεί κανείς, αλλά η τιμή του ανθρώπου βρίσκεται σ ’ αυτήν την επιλογή, στο να διαλέξει κανείς ανάμε­ σα σε διάφορες πιθανότητες εκείνη που θα είναι άξια της ιδέας που έχει για τον εαυτό του. Ο φ ι­ λόσοφος της εποχής μπαρόκ τοποθετεί εδώ την τιμή του, ως ορισμό του της ηθικής αλήθειας: το θεμέλιο της νομιμότητας της επιλογής του δεν

είναι τόσο η αληθινή φύση της οδού που επέλε­ ξε, όσο η σταθερότητα της πράξης του. Η αλή­ θεια βρίσκεται αναμφίβολα έξω από το Εγώ, σ ’ έ­ να Θεό Άπειρο και Άγνωστο συγχρόνως, αλλά προσιτό στον άνθρωπο, ορίζεται απάτην ίδια την πράξη που υπερβαίνει τη θανάσιμη αναποφασιστικότητα. Ο λυρισμός μπαρόκ εξυμνεί το φαινομενικό, τα παιχνίδια της σκιάς και του φωτός: «η ανθρώπινη υπόσταση» αποτελείται από τη «στόφα» των ο ­ νείρων και η τάση στη μεταβολή - σύμφωνα με τη θεωρία του Αυγουστίνου - είναι η ίδια η ουσία μιας δημιουργίας της οποίας τα κυριότερα σύμ­ βολα βρίσκονται στα οπτικά παιχνίδια και τα α ­ τμοσφαιρ ικά φαινόμενα: καθρέφτης, καπνός, ουράνιο τόξο, ουρανός, χιόνι, όλα αυτά είναι π ι­ θανά σύμβολα της αστάθειας και των μεταμορ­ φώσεων. Ο Ντεκάρτ επικεντρώνει το ενδιαφέρον του σ ’ αυτές τις «πραγματικότητες», συσχετίζο­ ντας ίσως την ισχύ των αναλύσεών του που βα­ σίζονται στη μείωση (ας θυμηθούμε τα πολυά­ ρ ιθμα «παρά μόνο...» των εξηγήσεών του) μ’ αυτές τις τέλειες ενσαρκώσεις του σκεπτικι­ σμού· αυτές οι αναλύσεις μάς επιτρέπουν να αντιληφθούμε τη σταθερή αρχή από την οποία α­ πορρέουν αυτές οι μεταμορφώσεις. Η καρτεσια­ νή ανάλυση ανήκει, α π ’ αυτή την άποψη, στην ε υαισθησία μπαρόκ αφού αγωνίζεται με πάθος για την αστάθεια, όχι μ’ ένα λυρικό τρόπο, αλλά σύμφωνα με ένα σχέδιο που εξορκίζειτην έκπλη­ ξη. Το κεφάλαιο των Μ ετεώρων, όπου ο Ντεκάρτ αναλύει το ουράνιο τόξο, είναι ένα χαρακτηριστι­ κό κεφάλαιο για την ευαισ θησία και τη μέθοδο που το διακρίνει. Αποτέλεσμα ενός παιχνιδιού διαθλάσεων μέσα από τα αιω ρούμενα σταγονί­ δια του νερού, το ουράνιο τόξο, αυτό το «θαυμα­ στό φαινόμενο», υποβιβάζεται σιγά-σιγά σε πα ι­ χνίδια στροβιλισμού που σχετίζονται με τα χρώ ­ ματα του ουράνιου τόξου. Στο τέλος της ερμη­ νείας του, ο Ντεκάρτ δεν αντιστέκεται στην ευχαρίστηση της περιγραφής μιας οπτικής κα­ τασκευής που θα επέτρεπε, χάρη σε διάφορα υγρά, τη δημιουργία διαφόρων θαυμαστών φαι­ νομένων για τον δυνάμει θεατή του πανίσχυρου σκηνοθέτη που ο Κορνέιγ, την ίδια εποχή, φαντά­ ζεται στην Κ ω μική ψ ευδαίσθηση. Ό πως ένα κομμάτι κερί χάνει τις ιδιότητάς του με την επίδραση της θερμότητας, το νερό μπορεί να γίνει πάγος, χιόνι, ατμός ή βροχή ανάλογα με τη θερμοκρασία και την πίεση. Ο φιλόσοφος αρνείται να εκπλήσσεται, αλλά γοητεύεται από τα φαινόμενα πίσω από τα οποία πρέπει να αναγνω­ ρ ίσει την Ενότητα της Ύ λης: «Παρατηρήσατε, ε-

πιπλέον, πω ς η φύση αστών των στοιχείων ή πρώτων ουσιαστικών, που ονομάζουμε Γη, Νε­ ρό, Αέρα και Φωτιά, συνίσταται στη διαφορά των κομματιών αυτής της ύλης, που αλλάζει καθημε­ ρινά από το ένα στο άλλο, ανάλογα με τη θερμό­ τητα και την κίνηση, (...)»(Γράμμα στον Βιλμπρεσιέ, καλοκαίρι 1631). Πολεμώντας τις υλιστικές θεωρίες μερικών ελευθεριαζόντων, ο Ντεκάρτ τους προσφέρει ταυτόχρονα μια «σύγχρονη» ε­ πιχειρηματολογία, που θα ξέρουν να χρησιμο­ ποιήσουν. Ένα άλλο χαρακτηριστικό μπαρόκ της ευαισ θη­ σίας του είναι ο πλάγιος τρόπος που υιοθετεί για να παρουσιάσει την περιγραφή του Κόσμου του: δεν περιγράφει τον κόσμο μας, αλλά έναν από τους «πιθανούς κόσμους» του οποίου τον μηχα­ νισμό ανασυνθέτει με την ακρίβεια ενός ποιητή. Στο τέλος αυτού που ο ίδιος παρουσιάζει ως ένα μύθο, το οικοδόμημά του θα μπορούσε να είναι ο κόσμος μας, η αληθοφάνεια έχει επιτευχθεί, και τίποτα δεν μας απαγορεύει να τον θεωρήσουμε ως εκείνον που οικοδομήθηκε από τον Θείο Λό­ γο. Η μεθοδολογική προσοχή των Κανόνων εξαλείφθηκε σιγά-σιγάπρος όφελος ενός υπέροχου ονειροπόλου. Ο λόγος δημιούργησε ένα κόσμο, γνωρίζοντας ότι προτρέχει αναρίθμητων εμπει­ ριών απαραίτητων για να βεβαιωθούμε για όλες τις καταφάσεις: αλλά τι σημασία έχει, πρέπει να τολμάμε να διακινδυνεύουμε! Σχετικά με την α­ στρονομία γράφει στον Μερσέν (Μάιος 1632): «Πιστεύω πως είναι μια επιστήμη που υπερβαίνει το ανθρώπινο πνεύμα· εντούτοις στερούμαι φρονιμάδας και ονειρεύομαι, αν και κρίνω πως αυτό θα με οδηγήσει σε απώλεια χρόνου, όπως έγινε προ δύο μηνών, όταν δεν προχώρησα κα­ θόλου με τη διατριβή μου...». Η δημιουργική του θέληση τον οδηγεί στην κο­ ρυφή - «έγινα τόσο τολμηρός ώστε αναζητώ τώ ­ ρα την αιτία της θέσης κάθε άστρου» (στον Μ ερ­ σέν, Μάιος 1632) - καθώς επίσης και στην καρ­ διά της ανθρώπινης συνείδησης, καθοδηγούμε­ νο από την πίστη του στο βλέμμα: «Ανατέμνω τώρα τα κεφάλια διαφόρων ζώων για να εξηγή­ σω σε τι συνίστανται η φαντασία, η μνήμη» (στον Μερσέν, καλοκαίρι 1632). Βεβαίως, αυτό το τελευταίο τόλμημα δεν αποτε­ λεί παραβίαση του δυϊσμού του, εφόσον η φυσιολογία του τοποθέτησε τη φαντασία και τη μνήμη μέσα στο ίδιο το σώμα - αλλά τι ελπίδα (προσδοκία)! Διότι η σκέψη μπαρόκ μπορεί είτε να καταρρεύσει λόγω της ολοφάνερης πραγματικότητας του παράλογου μηδενός που είναι ο άνθρωπος, είτε

αντίθετα να υποδηλώσει τη διονυσιακή δημιουργικότητά της ανατιθέμενη σ ’ αυτό το παρά­ λογο. Ο ήρωας της πρώτης εποχής του Κορνέιγ, που βρίσκεται τόσο κοντά στον Ντεκάρτ, είναι συχνά στο αντιφαντικό σημείο που ενώνει τη γοητεία γ ι’ αυτήν καθεαυτήν και την εξύμνηση της δύναμής του. Ο φιλόσοφος μπαρόκ στηρίζε­ ται παραδόξως στη ριζικότερη αδυναμία του την υπερβολική αμφιβολία - και επανέρχεται δριμύτερος από την ακατανίκητη, ολοφάνερη πραγ­ ματικότητα της συνείδησης που έχει για τον κό­ σμο. Μόνο ο θάνατος είναι η υπέρτατη μεταμόρ­ φωση που, στερώντας το εγώ από τη συνείδηση του εαυτού του, είναι ικανός να πλήξει τη δημι­ ουργική ενέργεια του καρτεσιανού εγώ. Γι’ αυτό ο Ντεκάρτ μελετά τόσο άπληστα το ανθρώπινο σώμα, τη «μηχανή», για να γνωρίσει όλα του τα γρανάζια και να είναι έτσι ικανός να αντισταθμί­ σει τις δυσλειτουργίες του. Γράφει στον Μερσέν (Ιανουάριος 1630): «Λυπάμαι για τον ερυσίπελά σας... σας παρακαλώ να περιμένετε μέχρι να μά­ θω αν υπάρχει τρόπος να ανακαλύψουμε μια ια­ τρική βασισμένη σε αλάθητες αποδείξεις- αυτό αναζητώ τώρα». Ο φιλόσοφος μπαρόκ ανήκει στη διονυσιακή μέ­ θη: η ενέργειά του είναι απεριόριστη, όλα τα θέ­ ματα τον αφορούν... ΓΓ αυτό θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια φιλοσοφία που ανήκει απο­ κλειστικά στην εποχή μπαρόκ- ο Ντεκάρτ θα ή­ ταν τότε ο κύριος εκφραστής αυτής της φιλοσο­ φίας. Διότι αυτή είναι η σημαντικότερη ερώτηση: εάν είναι σαφές πω ς χάρη στη θεματική του και στον τρόπο γραφής του ο Ντεκάρτ ανήκει στην εποχή μπαρόκ, αυτό μας οδηγεί άραγε στο συμπέρα­ σμα πω ς υπάρχει μια φιλοσοφία μπαρόκ; Ακόμα κι αν οι αισθητικές κατηγορίες μας επιτρέπουν να κατατάξουμε το λογοτεχνικό έργο του Ντε­ κάρτ στην εποχή μπαρόκ, δεν σημαίνει αναγκα­ στικά πως η φιλοσοφία του μπορεί να ανήκει σε μια κατηγοριοποίηση που δημιουργήθηκε από τους λάτρες της αισθητικής και της οποίας η ορ­ θότητα δεν έχει επαληθευθεί στην ιστορία της φιλοσοφίας. Θα έπρεπε ακόμη να είμαστε βέβαιοι πω ς οι αι­ σθητικές κατηγορίες που θεμελιώνουν τη μορφι­ κή αντίθεση της θεώρησης του κλασικού κόσμου και εκείνης του κόσμου μπαρόκ δεν είναι παρά ε­ πιδέξιες μεταμορφώσεις κατηγοριών που γεννή­ θηκαν από τους φιλοσόφους. Έτσι τα πέντε κρι­ τήρια του Βέλφλιν (Wolflin) για να χαρακτηρί­ σουμε τα δύο στυλ είναι:

ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ

ΜΠΑΡΟΚ

Γραμμικό Επίπεδο Κλειστή μορφή

Ζωγραφικό Βάθος

Ενότητα Απόλυτη καθαρότητα

Ανοιχτή μορφή Πλουρσλιστικότητα (ηοκιλια) Σχετική καθαρότητα

Αυτά τα κριτήρια είναι ίσως προσαρμογές όψιμων κειμένων του Νόσε σχετικά με την αντίθεση διο­ νυσιακού και απολλώνιου. Γι’ αυτό είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε το έργο του Ντεκάρτ από τη σκοπιά του φιλοσόφου και του ειδικού των λογοτεχνικών μορφών. Η συντακτική δομή, η σκέψη και η χρήση της εικόνας, η ίδια η δό­ μηση της καρτεσιανής πραγματείας είναι τρεις αι­ σθητικές προσεγγίσεις που κατατάσσουν τον Ντε­ κάρτ στη θεώρηση μπαρόκ του κόσμου. Εάν θέ­ λουμε να συσχετίσουμε τους ορισμούς του Νίτσε περί διονυσιακού και τις κατηγοριοποιήσεις του Βέλφλιν, τότε η σκέψη του φιλοσόφου είναι ο ίδιος ο χώρος της διονυσιακής φιλοσοφίας. Ενώ η κλασική, απολλώνια σκέψη υιοθετεί, κυρίως με τον Πασκάλ, τον διαχωρισμό των τάξεων, ο Ντε­ κάρτ θεμελιώνει την αλληλεπίδρασή τους, την απόλιπ η συνέχειάτους. Απόδειξη αυτού είναι ένα απλό κείμενο όπου γίνεται λόγος για το Άπειρο του Θεού: «Λέω ότι το γνωρίζω, όχι ότι το αντιλαμβάνομαι, ού­ τε ότι το καταλαβαίνω- διότι μπορεί να γνωρίζουμε ότι ο Θεός είναι άπειρος και παντοδύναμος, ενώ η ψυχή μας - που έχει κάποια όρια - μπορεί ούτε να το καταλαβαίνει ούτε να το αντιλαμβάνεται: με τον ί­ διο τρόπο μπορεί να αγγίζουμε με τα χέρια μας ένα βουνό χωρίς να το αγκαλιάζουμε, όπως θα κάναμε με τον κορμό ενός δέντρου ή με οτιδήποτε άλλο δεν θα ξεπερνούσε το μήκος των χεριών μας- διότι το να αντιλαμβάνεσαι σημαίνει να αγκαλιάζεις με τη σκέ­ ψη σου, αλλά για να γνωρίσεις κάτι αρκεί να το "αγ­ γίξεις" με τη σκέψη» (στον Μερσέν, Μάιος 1630). Σχετικά με τον Θεό και το Άπειρο, η επιφάνεια είναι για τη γνώση ό,τι είναι ο όγκος για την αντίληψη- τι σημαίνει, θα έλεγε ο Πασκάλ, «να αγγίξω με τη σκέ­ ψη»; Διαφορετική τάξη πραγμάτων. Η ριζική λύση της συνέχειας μεταξύ των τάξεων δεν είναι απαίτη­ ση του Ντεκάρτ που, αντίθετα, φαντάζεται μια δόμη­ ση της ανθρώπινης γνώσης όπου όλα ενώνονται σε μια διαρκή και αναγκαία σειρά, από την ύπαρξη του Θεού μέχρι την κατανόηση της κυκλοφορίας του αί­ ματος. Αλλά ενώ οι τάξεις πραγμάτων είναι πορώδεις, είναι ταυτόχρονα και ιεραρχημένες: «η ύπαρξη του Θεού είναι η πρώτη και η προαιώνια όλων των αληθειών που μπορεί να υπάρχουν, και η μοναδική από την ο­

ποία απορρέουν όλες οι άλλες» (στον Μερσέν, 6 Μαΐου 1630). Το δεύτερο καθοριστικό χαρακτηριστικό της διο­ νυσιακής φιλοσοφίας είναι η κίνηση a priori άνευ ε­ μποδίων προς την Ολότητα. Σε ένα γράμμα του Νο­ εμβρίου 1629, ο Ντεκάρτ γράφει στον Μερσέν: «... αντί να εξηγήσω ένα μοναδικό φαινόμενο, αποφάσι­ σα να εξηγήσω όλα τα φαινόμενα της φύσης, δηλα­ δή τη φυσική». Σ’ αυτό τα πληθωρικά χρόνια της ι­ διοφυίας που ανταποκρίνεται στην ίδια της τη φύση, αλλά και στις απαιτήσειςτων συνομιλητών της, ο φι­ λόσοφος ενδιαφέρεται για την οπτική, τη γεωμε­ τρία, τη μηχανική, τη μεταφυσική, την ιατρική, τη μουσική. Τίποτα δεν του είναι άγνωστο... Ο ίδιος ο θάνατος, ως τυχαία βλάβη της «μηχανής» είναι ο ε­ χθρός του, χωρίς να είναι a priori αήττητος. Θα χρει­ αστεί ο απολλώνιος χρόνος, ο χρόνος του «αόρατου Θεού», ώστε η άρνηση του κλασικού να διεισδύσει στη γαλλική συνείδηση. Τότε η φιλοσοφία δεν θα θέ­ λει πια να αποδείξει πως ο Θεός υπάρχει, γιατί θα τον έχει κηδεύσει το πνεύμα στη διάρκεια των φιλο­ σοφικών του αναζητήσεων: αυτή η απουσία του Θε­ ού θα είναι ένα από τα πρόσωπα του Κακού στην κλασική σκέψη. Διότι η διονυσιακή φιλοσοφία δεν είναι σώφρων στην παρυφή της πορείας της: έχει την τρέλα του ψεύτη του Κορνέιγ, την εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα του λόγου της, όπως θα ειπωθεί πολύ αργότερα, όταν θα θελήσουν να εξηγήσουν την α­ κατανίκητη και αναντίρρητη δύναμη του cogito, του καρτεσιανού «σκέπτομαι». Η διονυσιακή φιλοσοφία είναι καταρχήν μια ενέργεια που αυτο-επιβεβαιώνεται, πριν να καταλήξει σε άχρησπι επανάληψη του στωικού χριστιανισμού που είναι τόσο καλά ριζωμέ­ νος στη Γαλλία από το πρώτο ήμισυ του αιώνα. Ο φιλόσοφος μπαρόκ είναι ένας οργανωμένος ονειροπόλος που επιβεβαιώνει τη δύναμή του, είναι οι­ κείος με όλα τα ερωτήματα και ξέρει να συνδέει το πεπερασμένο και το άπειρο, τη σάρκα και το πνεύ­ μα, το φως και τα πάθη. Οι θεοί κατοικούν ακόμα στον ουρανό του νεαρού Ντεκάρτ και ο φιλόσοφος είναι σε διάλογο μαζί τους. Είναι απεριόριστα ελεύθερος:«... ΦοβάμαΓπερισσότερο τη φήμη παρά την επιθυμώ εκτιμώντας πως πε­ ριορίζει κατά κάποιον τρόπο την ελευθερία και την ■αναψυχή αυτών που τις αποκτούν, τις οποίες κατέ­ χω τόσο απόλυτα και εκτιμώ τόσο, ώστε δεν υπάρ­ χει Μονάρχης αρκετά πλούσιος στον κόσμο που να μπορέσει να τις αγοράσει για μένα» (στον Μερσέν, 15 Απριλίου 1630). Μια μέρα αργότερα, ακόμα και για τον Ντεκάρτ οι θεοί θα πεθάνουν, κι αυτή θα είναι η απολλώνια απάρνησήτου.

ΠΙΕΡ-ΑΛΑΙΝ ΚΑΝΕ

Ο

απατηλός θεός χθες και σήμερα

ΟΝτεκάρτ βιώνει μια ουσιαστική αντίφα­ ση. Αφενός, επιθυμεί να διατηρήσει την πίστη των προγόνων του. Αφετέρου, ξε­ διπλώνει τη σκέψη του εξουδετερώνο­ ντας την εξ απόκαλάψεως θρησκεία. Ο Ν τ ε κ ά ρ τ δ ε ν έ π α ψ ε , ο ύ τ ε σ τ ιγ μ ή , ν α ε ίν α ι γ ια ο ρ ισ μ έ ­ ν ο υ ς λ ό γ ο υ ς σ ύ γ χ ρ ο ν ό ς μ α ς . Α ισ θ α ν ό μ α σ τ ε α ν α μ φ ίβ ο ­ λ α σ υ γ γ ε ν ή ς π ρ ο ς τ ο ν α ιώ ν α τ ο υ , τ ο ν δ έ κ α τ ο έ β δ ο μ ο , π ο υ α ν τ ισ τ ο ιχ ε ί, ό π ω ς κ α ι ο ε ικ ο σ τ ό ς , σ ε μ ια π ε ρ ίο δ ο κ α ­ τ ά τ η ν ο π ο ία τ α μ έ χ ρ ι τ ό τ ε σ η μ ε ία α ν α φ ο ρ ά ς α π ο σ υ ν τ ί­ θ ε ν τ α ι. Α ν κ α ι θ α έ π ρ ε π ε ν α δ ιε υ κ ρ ιν ίσ ο υ μ ε π ω ς ο δ έ κ α ­ τ ο ς έ β δ ο μ ο ς α ιώ ν α ς σ η μ α τ ο δ ο τ ε ί τ ο π έ ρ α σ μ α α π ό τ η θ ε ο λ ο γ ικ ή ε π ο χ ή σ τη σ ύ γ χ ρ ο ν η φ ιλ ο σ ο φ ία , ε ν ώ ο ε ικ ο ­ σ τ ό ς α ιώ ν α ς κ η ρ ύ σ σ ε ι τ ο τ έ λ ο ς τ ω ν μ ε γ ά λ ω ν φ ιλ ο σ ο φ ι­ κ ώ ν κ ιν η μ ά τ ω ν κ α ι τ η ν ε μ φ ά ν ισ η τ ω ν « α ν θ ρ ω π ισ τ ικ ώ ν ε ­ π ισ τ η μ ώ ν » μ ε τ η ν ψ υ χ α ν ά λ υ σ η σ ε π ρ ώ τ ο π λ ά ν ο . Ε π ο μ έ ­ ν ω ς δ ε ν δ ια β ά ζ ο υ μ ε π ι α τ α κ ε ίμ ε ν α τ ο υ Ν τ ε κ ά ρ τ μ ε τ ο ν ί­ δ ιο τ ρ ό π ο , κ α ι μ ά λ ισ τ α τ α δ ια β ά ζ ο υ μ ε κ α τ ά κ ά π ο ιο τ ρ ό π ο α ν τ ίσ τ ρ ο φ α , ό τ α ν ο ρ ισ μ έ ν α σ η μ ε ία μ α ς ε ν δ ια φ έ ρ ο υ ν π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο . Έ τ σ ι ο ι π α ρ ά ξε ν ε ς μο ρ φ ές το υ «Α πατηλού Θ εού» κα ι το υ «Π ο νηρ ού πνεύ μα τος» α π ο ­ σ π ο ύ ν την π ρ ο σ ο χ ή μας ό σ ο και η εγγύηση γ ια τ η ν ύ π α ρ ξ η ε ν ό ς Δ ίκ α ιο υ Θ ε ο ύ σ τ η ν ο ­ π ο ία μ α ς ο δ η γ ο ύ ν . Ά λ λ ω σ τ ε α υ τ ό ς δ ε ν ε ίν α ι ο π λ ο ύ τ ο ς τ ο υ κ α ρ τ ε σ ια ν ο ύ κ ε ιμ έ ν ο υ , δ η ­ λα δ ή η δυνατότητα πο λ λ α π λ ώ ν αναγνώ σε­ ω ν ; Α υ τ ό δ ε ν π ρ ο σ δ ίδ ε ι ζ ω ν τ ά ν ια σ τ η γ ρ α μ ­ μ ή τ ο υ σ ε α ν τ ίθ ε σ η μ ε τ ο ν π α γ ιω μ έ ν ο κ α ρ ­ τ ε σ ια ν ισ μ ό ; Η θ έ σ η τ ο υ Ν τ ε κ ά ρ τ θ ε ω ρ ή θ η ­ κ ε ε ξ ά λ λ ο υ σ υ χ ν ά δ ιφ ο ρ ο ύ μ ε ν η κ α ι π ο λ λ ά σ χ ό λ ια π ρ ο κ ά λ ε σ ε η φ ρ ά σ η τ ο υ - π ο υ β ρ έ ­ θηκε

στα

ν ε α ν ικ ά

του

η μ ε ρ ο λ ό γ ια .

« P a rv a tu s p ro d e o » , δ η λ α δ ή « Β α δ ίζ ω φ ο ρ ώ ­ ντ α ς μ ά σ κ α » . Π ρ ά γ μ α τ ι, τ ο έ ρ γ ο τ ο υ Ν τ ε κ ά ρ τ τ ο δ ιε κ δ ίκ η σ α ν , α ν ά λ ο γ α μ ε τ η ν ε π ο χ ή , ε λ ε υ θ ε ρ ιά ζ ο ν τ ε ς κ α ι κ α θ ο λ ικ ο ί. Π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια η θ ε λ η μ έ ­ ν ο δ ιφ ο ρ ο ύ μ ε ν ο ; Ί σ ω ς θ α έ π ρ ε π ε ν α ε ξ ε τ ά ­ σ ο υ μ ε α ν η α ν τ ίφ α σ η δ ε ν ε ίν α ι η β ά σ η α υ τ ή ς τ η ς σ κ έ ψ η ς , κι α ν α υ τ ό ς ε ίν α ι ο λ ό γ ο ς π ο υ η σ κ έ ψ η α υ τ ή π α ρ α μ έ ν ε ι π ά ν τ ο τ ε ε π ί­ κ α ιρ η . Α ς θ υ μ η θ ο ύ μ ε π ώ ς π α ρ ο υ σ ιά ζ ε τ α ι η φ υ σ ιο γ ν ω μ ία τ ο υ «Α πατηλού Θ εού» στο τέλο ς τω ν π ρ ώ τ ω ν

στοχασμών.

Μεταφυσικών

Ο π α ν τ ο δ ύ ν α μ ο ς Θ ε ό ς ε π ε μ β α ίν ε ι τ η σ τ ιγ μ ή

τ η ς ύ σ τ α τ η ς α μ φ ιβ ο λ ία ς , ό τ α ν , α φ ο ύ α π ο ρ ρ ίπ τ ε ι τ η ν κ ο ι­ ν ώ ς α π ο δ ε κ τ ή π ίσ τ η , ο Ν τ ε κ ά ρ τ κ α τ α λ ή γ ε ι σ τ η μ α θ η μ α τ ι­ κ ή α λ ή θ ε ια τ η ς ο π ο ία ς η α π λ ό τ η τ α ε ξ α σ φ α λ ίζ ε ι κ α ι τ η β ε ­ β α ιό τ η τ α .

Α λ λ ά ε ά ν α υ τ ό ς ο τ ύ π ο ς α λ ή θ ε ια ς δ ε ν α μ φ ισ β η ­

σ η α π έ ν α ν τ ι σ τ ις α π α τ η λ έ ς δ υ ν ά μ ε ις , κ α τ ά κ τ η -

τ ε ίτ α ι σ τ ο ε π ίπ ε δ ο τ η ς α ν θ ρ ώ π ιν η ς κ α τ α ν ό η ­

ση

σ η ς , τ ίπ ο τ α δ ε ν α π ο δ ε ικ ν ύ ε ι π ω ς ο ι α ρ ιθ μ η τ ικ έ ς π ρ ά ξ ε ις δ ε ν π λ α σ τ ο γ ρ α φ ο ύ ν τ α ι α π ό μ ια υ π ε ρ ­

σ τ ο ε π ό μ ε ν ο σ τ ά δ ιο μ ε τ η ν α π ό δ ε ιξ η τ η ς ύ π α ρ ­ ξ η ς τ ο υ Θ ε ο ύ , π ο υ δ ε ν θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α ε ίν α ι

εύθραυστη

κ α ι π α ρ ο δ ικ ή .

Ισ χ υ ρ ο π ο ιε ίτ α ι

β α τ ικ ή δ ύ ν α μ η :

μ ό ν ο α π α τ η λ ό ς , ό σ ο η τ ε λ ε ιό τ η τ ά τ ο υ δ ε ν θ α

« Ε ν τ ο ύ τ ο ις, ε δ ώ κ α ι π ο λ ύ κ α ιρ ό , έ χ ω κ α τ ά ν ο υ

μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α δ ε χ θ ε ί τ η ν α δ υ ν α μ ία τ η ς ε ξ α π ά τ η ­

μ ια γ ν ώ μ η , ό τ ι υ π ά ρ χ ε ι έ ν α ς Θ ε ό ς Π α ν τ ο δ ύ ν α ­

σης.

μ ο ς α π ό τ ο ν ο π ο ίο δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ α . Α λ λ ά π ο ιο ς

Ε ντο ύ το ις , ο ι α ν τ ίπ α λ ο ί τ ο υ Ν τ ε κ ά ρ τ δ ε ν θ ε ώ ­

μ π ο ρ ε ί ν α μ ε δ ια β ε β α ιώ σ ε ι π ω ς α υ τ ό ς ο Θ ε ό ς ε-

ρ η σ α ν ά δ ικ α τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ ς π ρ ο σ β ε β λ η μ έ ν ο .

νήρ γη σ ε ώστε να μην υπ άρ χει γη, ουρανός, σ ώ ­

Ο ι σ χ ο λ α σ τ ικ ο ί δ ε ν θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν α ε γ ε ίρ ο υ ν

μ α , μ ο ρ φ ή , μ έ γ ε θ ο ς , τ ό π ο ς , κ ι ό τ ι έ χ ω τ η ν α ί­

π α ρ ό μ ο ια υ π ό θ ε σ η : δ ε ν ε ίν α ι δ ε κ τ ή σ τ η θ ε ο λ ο ­

σ θ η σ η α υ τ ώ ν τ ω ν π ρ α γ μ ά τ ω ν ε ν τ ο ύ τ ο ις , κ ι ό τ ι

γ ία , α λ λ ά μ ό ν ο σ τη φ ιλ ο σ ο φ ία ό π ο υ α ν α ρ ω τ ιό -

ό λ α υ π ά ρ χ ο υ ν δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά α π ’ ό ,τ ι τ α β λ έ π ω ;

μ α σ ε γ ια τ ο α ίτ ιο κ α ι τ ο α ιτ ια τ ό . Ο Θ ε ό ς τ ο υ

Κ ι α κ ό μ η , ό π ω ς κ ρ ίν ω μ ε ρ ικ έ ς φ ο ρ έ ς π ω ς ο ι ά λ ­

Ν τ ε κ ά ρ τ ε ίν α ι ο ίδ ιο ς α ιτ ία τ η ς Ύ π α ρ ξ ή ς τ ο υ .

λ ο ι σ φ ά λ λ ο υ ν , α κ ό μ η κ α ι γ ια π ρ ά γ μ α τ α π ο υ

Και πά λι επομένω ς δεν ξεφ εύγει α πό την αρχή

μ π ο ρ ε ί ν α γ ν ω ρ ίζ ο υ ν μ ε μ ε γ ά λ η β ε β α ιό τ η τ α ,

τ ο υ α ιτ ια τ ο ύ . Ε δ ώ β ρ ίσ κ ε τ α ι η ρ ή ξ η κ α ρ τ ε σ ια ­

μπ ορ εί να θέλησε εγώ να σ φ ά λλω κάθε φ ο ρ ά

ν ή ς μ ε τ α φ υ σ ικ ή ς κ α ι θ ε ο λ ο γ ία ς . Η ε π ίπ λ η ξ η δ ια τ υ π ώ θ η κ ε κ υ ρ ίω ς α π ό τ ο ν Π α σ κ ά λ π ο υ κ α ­

π ο υ π ρ ο σ θ έ τ ω τ ο δ ύ ο κ α ι τ ο τ ρ ία ...» . Κάθε

έ ν ν ο ια

β ε β α ιό τ η τ α ς

κ α τ α ρ ρ έ ε ι,

έτσ ι,

τ η γ ό ρ η σ ε τον Ν τεκάρτ ότι έτσ ι εξου δετερ ώ νει

Λευκή Θε­

μ π ρ ο σ τ ά σ ε μ ια δ ύ ν α μ η π ο υ μ π ο ρ ε ί ν α α ν α μ ι­

τ ο θ ε ίο ό ν ο μ α . Μ ε ρ ικ ο ί μ ιλ ο ύ ν κ α ι γ ια

γ ν ύ ε τ α ι σ τ η ν α ν θ ρ ώ π ιν η α ν τ ίλ η ψ η , κ α ι ν α μ ε τ α ­

ολογία, α ν α λ ύ ο ν τ α ς τ ο γ ε γ ο ν ό ς

τ ρ έ π ε ι τ ις λ ε ιτ ο υ ρ γ ίε ς τ η ς σ ε ψ ε υ δ ά ισ θ ή σ ε ις .

Ν τεκάρτ π ρ ο ϋ π ο θ έτει ένα ν Α νώ νυμ ο Θ εό της

Α υ τ ή η σ τ ιγ μ ή α μ φ ιβ ο λ ία ς ε ίν α ι ε κ ε ίν η τ ο υ ιλ ίγ ­

ε ξ α π ο κ α λ ύ ψ ε ω ς θ ρ η σ κ ε ία ς .

γου,

Ο ι σ υ λ λ ο γ ισ μ ο ί τ ο υ Ν τ ε κ ά ρ τ α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ τ η κ α ν

ό τ α ν κ ά θ ε π ίσ τ η α π ο κ ρ ύ π τ ε τ α ι (κι α ς

θυ μ η θ ο ύ μ ε ότι σ τα π ρ ώ τ α του έργα, ο Ν τεκάρτ

ό τ ι η σ κ έ ψ η το υ

κ α ι ψ υ χ α ν α λ υ τ ικ ά . Ο Λ α κ ά ν α ν α φ έ ρ θ η κ ε

σ’

α ν α ζ η τ ο ύ σ ε σ τ α μ α θ η μ α τ ικ ά έ ν α θ ε μ έ λ ιο γ ια

α υ τ ό ν κ υ ρ ίω ς σ τ ο σ ε μ ιν ά ρ ιό τ ο υ μ ε τ ο ν τ ίτ λ ο «Η

τ η ν α λ ή θ ε ια ). Τ ίπ ο τ α δ ε ν [α ν α φ έ ρ ε τ α ι] σ χ ε τ ίζ ε ­

τα ύ τ ισ η » .

τ α ι π ια μ ε τ α ο ικ ε ία σ η μ ε ία α ν α φ ο ρ ά ς , η α μ φ ι­

Α κ ο λ ο υ θ ώ ν τ α ς τ ο υ ς κ ρ ιτ ικ ο ύ ς τ η ς ε π ο χ ή ς το υ ,

β ο λ ία α ν τ η χ ε ί σ τ ο κ ενό . Ο Ν τ ε κ ά ρ τ α π ο δ ε ικ ν ύ -

ο Λ α κ ά ν σ η μ ε ιώ ν ε ι τ η ν α π ά τ η τ ο υ « σ κ έ π τ ο μ α ι»

ε ι, ε π ιπ λ έ ο ν , π ω ς η π ίσ τ η σ τ η ν ύ π α ρ ξ η τ ο υ Θ ε ­

κ α ι ε π ιμ έ ν ε ι σ τ ο ν α β έ β α ιο χ α ρ α κ τ ή ρ α τ ο υ ε γ ώ

ο ύ δ ε ν ε μ π λ έ κ ε τ α ι σ ’ α υ τ ό τ ο σ υ λ λ ο γ ισ μ ό , π ω ς

π ο υ ε ίν α ι α ν ίκ α ν ο ν α θ ε μ ε λ ιώ σ ε ι έ ν α « υ π ά ρ χ ω » .

η ιδ έ α μ ια ς γ ε ν ικ ε υ μ έ ν η ς α π ά τ η ς π α ρ α μ έ ν ε ι ό ­

Α π ό τ η ν ά λ λ η π λ ε υ ρ ά , σ ε μ ια π ιο ψ υ χ α ν α λ υ τ ικ ή

π ο ιε ς κ ι α ν ε ίν α ι ο ι α ιτίες. Η α ν θ ρ ώ π ιν η σ κ έ ψ η

π ρ ο ο π τ ικ ή , δ έ χ ε τ α ι π ω ς η α μ φ ιβ ο λ ία τ ο υ Ν τε­

έ ρ χ ε τ α ι α ν τ ιμ έ τ ω π η μ ε μ ια γ κ ρ ιμ ά τ σ α γ ια τ η ν ο ­

κ ά ρ τ ε ίν α ι τ ο τ ίμ η μ α τ η ς ε π ιθ υ μ ία ς τ ο υ κ α ι π ω ς

π ο ία δ ε ν γ ν ω ρ ίζ ε ι τ ίπ ο τ ε . Π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια μ ια δ ύ ­

ό τ α ν ε κ ε ίν ο ς π ρ ο σ κ ρ ο ύ ε ι σ τ ο «εγ ώ » κ α ι σ τη

ν α μ η π ο υ υ π ε ρ β α ίν ε ι τ η δ ύ ν α μ η τ η ς σ κ έ ψ η ς .

θ ε ία « εγ γ ύ η σ η » , χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι μ ια τ α ύ τ ισ η τ ο υ

Κ α ι ε δ ώ θ α π ρ έ π ε ι ν α δ ια χ ω ρ ίσ ο υ μ ε τ η ν έ ν ν ο ια

υ π ο κ ε ιμ έ ν ο υ μ ε τ ο ν π α τ έ ρ α τ ο υ . Μ ια τ έ τ ο ια

τ ο υ Α π α τ η λ ο ύ Θ ε ο ύ , π ο υ α ν α τ ρ έ π ε ι κ ά θ ε δ ια δ ι­

π ρ ο ο π τ ικ ή δ ια γ ρ ά φ ε τ α ι ό τ α ν α π ο δ ώ σ ο υ μ ε τη

κ α σ ία σ κ έ ψ η ς , α π ό τ ο ν μ ύ θ ο τ ο υ

δ ια δ ρ ο μ ή

Π ονηρού

των

Στοχασμών:

ο

συγγραφ έας

π νεύ μα τος π ο υ μα ς β ο ηθ ά ν α επ α νεξετά σ ο υμ ε

σ υ μ π ε ρ α ίν ε ι π ω ς υ π ά ρ χ ε ι τ ε λ ικ ά έ ν α «εγ ώ », κι

τ η ν α μ φ ιβ ο λ ία κ α ι π ο υ σ υ σ τ η μ α τ ο π ο ιε ί κ ά θ ε α μ ­

α φ α ιρ ε τ ικ ά έ ν α θ ε ίο ό ν π ο υ ε ίν α ι α ιτ ία τ η ς ίδ ια ς

φ ιβ ο λ ία σ ε ε ξ α π ά τ η σ η .

τ η ς ύ π α ρ ξ ή ς τ ο υ . Σ χ ε τ ικ ά μ ε τ η μ ο ν ο θ ε ϊσ τ ικ ή

Α υ τ ή η υ π ό θ ε σ η μ ια ς ρ ιζ ικ ή ς ε ξ α π ά τ η σ η ς π ρ ο -

θ ε ώ ρ η σ η π ο υ ε ξ υ μ ν ε ίτ ο ό ν ο μ α τ ο υ Θ ε ο ύ , α υ τ ή

κ ά λ ε σ ε σ κ ά ν δ α λ ο τ η ν ε π ο χ ή ε κ ε ίν η κ α ι π ο λ λ ο ί

η α φ α ιρ ε τ ικ ή δ ια δ ικ α σ ία κ α τ α λ ή γ ε ι σ ε έ ν α ό ν ο ­

θ ε ο λ ό γ ο ι τ ο υ Λ έ ιν τ ε κ α ι τ η ς Ο υ τ ρ έ χ τ η ς κ α τ η γ ο ­

μα π ο υ μπ ο ρ εί να εκληφ θ εί ω ς επα νάληψ η της

ρ ο ύ ν τ ο ν Ν τ ε κ ά ρ τ ω ς β λ ά σ φ η μ ο . Ε κ ε ίν ο ς α π ο ρ ­

τ ο τ ε μ ικ ή ς δ ο λ ο φ ο ν ία ς , ό π ω ς τ η ν π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι ο

ρ ίπ τ ε ι τ η ν κ α τ η γ ο ρ ία , ισ χ υ ρ ιζ ό μ ε ν ο ς π ω ς θ έ λ η ­

Φ ρ ό υ ντ: η μ έ θ ο δ ο ς τ η ς α μ φ ιβ ο λ ία ς φ θ ά ν ο ν τ α ς

σ ε ν α α π ο δ ε ίξ ε ι ό τ ι έ ν α ς π ρ α γ μ α τ ικ ό ς Θ ε ό ς , π η ­

μέχρ ι την υπόθ εσ η του Α πατηλού Θ εού αναπα-

γ ή τ η ς α λ ή θ ε ια ς , δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α ε ίν α ι α π α τ η λ ό ς .

ρ ισ τ ά τ η δ ο λ ο φ ο ν ία τ η ς ε ικ ό ν α ς τ ο υ Π α τ ρ ικ ο ύ

Μεταφυσικών Στοχασμών:

Θ ε ο ύ τ ο υ π α ρ α δ ο σ ια κ ο ύ μ ο ν ο θ ε ϊσ μ ο ύ , δ ο λ ο ­

η α μ φ ιβ ο λ ία ε ίν α ι έ ν α μ έ σ ο α ν α κ ά λ υ ψ η ς μ ια ς α ­

φ ο ν ία π ο υ α π ω θ ε ίτ α ι κ α ι σ υ μ β ο λ ίζ ε τ α ι μ ε τη

ν α μ φ ισ β ή τ η τ η ς γ ν ώ σ η ς , ε κ ε ίν η ς τ ο υ Ε γ ώ κ α ι

θ ε ία « ε γ γ ύ η σ η » .

Ιδ ο ύ η δ ια δ ρ ο μ ή τ ω ν

β έ β α ια τ ο υ α λ η θ ιν ο ύ Θ ε ο ύ . Τ ο σ τ ή ρ ιγ μ α τ ο υ c o g ito , τ ο υ « σ κ έ π τ ο μ α ι» , ε ίν α ι η π ρ ώ τ η κα τ ά κ τ η -

ΠΑΤΡΙΣΙΑ ΖΑΝΟΝΤΙ

/7Ρ/ΪΤ0 ΜΕΡΟΣ

Ρ ενέ Ντεκάρτ: Λόγος περί της μεθόδου α π ο σ π α σ μ α τα

Η ο ρ θ οφ ρ οσ ύ νη είναι στον κόσ μ ο το π ρ ά μ α το καλύτε­ ρ α μο ιρασ μένο, για τί ο καθένας βρ ίσ κει π ω ς είναι τόσ ο κα λά ε φ οδ ιασ μ ένος με ο ρ θ οφ ρ οσ ύ νη, ώ στε κι εκείνοι ακ ό μ α π ο υ ικ ανοποιούνται δυσ κολό τατα σ ε κάθε άλλο πρ ά γμ α , δεν έχουν τη σ υνήθεια να πο θ ο ύ ν π ερ ισ σ ότε­ ρη α π ’ όσ η έχουν. Σ ’ αυτό δεν είναι πιθα ν ό να γε λ ιο ύ ­ νται όλοι, α λλά τούτο μα ρτυ ρεί μά λλον π ω ς η ικανότη­ τ α ν α κρίνει κανένας καλά και ν α ξεχω ρίζει την αλή θεια α π ό το ψέμα, η οπ ο ία είναι καθαυτό ό,τι ονομά ζουν ο ρ ­ θ ο φ ρ οσ ύνη ή λογικό, είναι φ υ σ ικ ά ίση σ ε όλο υς τους ανθ ρώ π ου ς. Κι έτσι η πο ικ ιλ ία τω ν γν ω μ ώ ν μας δεν π ρ ο ­ έρχεται α π ό το ότι άλλ ο ι είναι π ερ ισ σ ότερ ο κ ι ά λ λ ο ι λ ι­ γό τερο λογικοί, π α ρ ά μο νάχα α π ό το ότι οδ ηγ ού με τις σ κέψ εις μας α π ό δρ ό μο υς διαφ ορ ετικο ύς και δεν π ρ ο ­ σ έχου με ό λο ι τ α ίδ ια πράγματα. Γιατί δεν αρ κ ε ί να έχει κανένας καλό μυαλό, το κυρ ιότερο είναι ν α τ ό χρ η σ ιμ ο ­ π ο ιε ί καλά. Οι μεγαλύτερες ψυχές είναι ικανές γ ια τις μεγαλύτερες κακίες ό σ ο και για τις μεγαλύτερες α ρ ε ­ τές. Κι εκείνοι π ο υ π ε ρ π ατού ν π ά ρ α π ο λ ύ σ ιγά μ π ο­ ρούν, αν α κ ο λου θο ύν πά ντα τον ίδιο δρό μο , να π ρ ο χ ω ­ ρ ήσ ου ν πο λ ύ περ ισ σ ότερ ο , α π ό κείνους πο υ τρέχουν, μα π ο υ απομ ακρύ νονται α π ’ αυτόν.

___ [···]

*Δίγλωσση έκδοση του Γαλλικόν Ινστιτούτου, 1948. Εισαγωγή-Μ ετάφραση-Σειμειώσεις: ΧρηστόςΧρηστίδης

Έ π ρ ε π ε ν ’ αναζητήσω κάπ οιαν άλλη μέθ ο­ δ ο πο υ, συγκεντρώνοντας τα πλεο νεκτήμ α­ τα τω ν τρ ιώ ν αυτώ ν (τεχνών ή επιστημώ ν), θα ήταν απ αλλαγμένη απ ό τα ελαττώματά τους. Και, όπ ω ς το πλ ή θ ο ς τω ν νόμ ω ν π α ρ έ ­ χει σ υχνά δικαιο λογίες στις κακίες, σε τ ρ ό ­ π ο π ο υ ένα κράτος είναι π ο λ ύ καλύτερα ο ρ ­ γανω μ ένο όταν έχει νόμ ου ς ελάχισ τους πο υ εφ αρ μό ζο νται όμ ω ς αυστηρά, έτσι, α ­ ντί τ ο πλ ή θ ο ς π α ραγ γελμάτω ν πο υ απ αρτί­ ζουν τη λογική, θε ώ ρη σ α π ω ς θ α μου ήταν αρκετά τ ’ α κό λου θα τέσ σερα, φτάνει ν α έ­ π α ιρ ν α τη σ ταθερή και μόνιμη α π ό φ α σ η να μην π α ρ α λ ε ίψ ω ούτε μια φ ο ρ ά την τήρ η σή τους: - Το πρ ώ τ ο ήταν ποτέ ν α μην πα ρ α δ έ χ ομ α ι τίπ οτα γ ια αληθινό, αν δεν το ξέρω ο λ ο φ ά ­ νερ α αληθινό, δ η λαδ ή ν ’ απ ο φ ε ύ γ ω π ρ ο σ ε ­ κτικά τη βιασύνη και την προ κατάληψ η, και ν α μη ν πε ρ ιλ α μ β ά ν ω στις κρίσεις μου τίπ ο ­ τα π α ρ α π ά ν ω α π ’ ό,τι θ α πα ρο υσ ιάζεται στον νου μου τόσ ο καθ α ρ ά και τόσ ο διακριτ ά ώστε ν α μη μου δίνεται καμ ιά ε υκα ιρία ν ’ αμ φ ιβ ά λ λ ω γ ι’ αυτό.

- Το δεύτερο, να δ ια ιρ ώ την καθ εμιά α π ό τις δυσ κολίες π ο υ θα εξετάζω σ ε ό σ α τεμά χια είναι δυνατόν και χ ρει­ άζεται γ ια ν α τη λ ύ σ ω καλύτερα.

- Τ ο τρίτο, να κατευθύνω τις σκέψεις μου με τάξη, αρχί-

ζοντας απ ό τα π ιο απ λ ά κι ευκολομάθητα, για ν ’ ανέβω σιγά-σιγά, σ αν απ ό βαθμίδες, ως στη γνώ σ η τω ν συνθετότερων, και υποθέτοντας π ω ς υπάρχει κάπ οια τάξη ακό μα κι ανάμεσα σ ’ εκείνα πο υ δεν π ρ οπορεύονται φ υσ ικά το ένα απ ό το άλλο.

- Και το τελευταίο, να κάνω πάντα απ αριθμ ή­ σεις τόσ ο πλή ρ εις κι ανασ κοπήσ εις τόσ ο γενι­ κές, π ο υ να είμαι βέβαιο ς π ω ς δεν π α ραλείπω τίπ οτα. [...]

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ [...] Σχημάτισα γ ια ατομική μου χρήσ η μια π ρ ο ­ σ ω ρινή ηθική, π ο υ π ερ ιλάμβανε μονάχα τρειςτέσσερις κανόνες, πο υ είμαι πρ ό θυ μο ς να σας ανακοινώσω.

- Ο πρ ώ το ς ήταν να υπακούω στους νόμους και τα έθιμα του τόπου μου, κρατώντας σταθε­ ρ ά τη θρησκεία, στην οπ οία ο Θεός μού έκανε τη χάρ η ν ’ ανατρ αφ ώ απ ό παιδί, κι ακο λου θώ ­ ντας σ ε κάθε άλλο ζήτημα τις γνώμες τις με­ τριοπαθέστερες και τις π ιο απομακρυσμένες απ ό κάθε υπερβολή, αυτές πο υ εφ αρμόζουν συνήθως ο ι συνετότεροι α π ό τους ανθρώ πους με τους οπ οίου ς θα ήμουν υποχρεωμένος να ζήσω.

- Ο δεύτερος ηθικός κανόνας μου ήταν να εί­ μαι όσ ο μπ ορ ο ύσ α π ιο σταθερός κι απ οφ α σ ι­ στικός στις πρ άξεις μου και να ακο λου θώ τις γνώ μες τις π ιο αμφ ίβολες, μια πο υ θα τις υιο­ θετήσω, με όχι λιγότερη εμμονή α π ’ όση θα έ­ βαζα αν ήταν πο λύ σίγουρες.

- Ο τρίτος μου ηθικός κανόνας ήταν να πα σ χ ί­ ζω πάντα να νικώ τον εαυτό μου μάλλον π α ρ ά την τύχη, και ν ’ αλλάζω τις επιθυμίες μου μά λ­ λον π α ρ ά την τάξη του κόσ μ ου. [... ]

ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ - Δεν ξέρω αν π ρ έπ ει να σας μιλήσ ω γ ια τους πρ ώ τους στοχασμούς πο υ έκανα εκεί πέρα, για τί είναι τόσ ο μεταφ υσικοί και τόσ ο ασυνήθι­ στοι π ο υ δεν θ ’ αρ έσ ουν ίσ ω ς σε όλο τον κό­ σμο. Ωστόσο, για να μπορ έσ ει κανένας να κρί­ νει αν τα θεμέλια πο υ π ή ρ α είναι αρκετά στα­ θερά, είμαι κατά έναν τρ όπ ο αναγκασμένος να μιλήσ ω γ ι’ αυτούς. Είχα απ ό π ο λύν καιρό π α ­ ρ ατηρήσει πω ς, γ ια ό,τι αφ ο ρ ά τα ήθη, είναι κάποτε ανάγκη ν ’ ακολουθεί κανένας γνώμες π ο υ τις ξέρει π ολύ αβέβαιες, το ίδ ιο σ αν να ή ­ ταν αναμφ ίβολες, καθώς το ε ίπ α και π α ρ α π ά ­ νω. Επειδή όμω ς επιθυ μο ύσ α τότε να καταγίνω αποκλειστικά με την αναζήτηση της αλή­ θειας, σκέφ τηκα πω ς έπρ επ ε να κάνω εντελώς το αντίθετο και ν ’ απορ ρίψ ω , σ α να ήταν εντε­ λώ ς ψεύτικο, οτιδήποτε θα μπ ορ ο ύσ ε ν α μου

γεννήσει την πα ραμ ικρ ότερ η αμφ ιβολία, για να δ ω αν δεν θα μου απ όμενε ύστερα α π ’ αυτό καμιά πεπ οίθη ση πο υ να είναι εντελώς αναμ φ ί­ βολη. Έ τσι, επειδή οι α ισθήσεις μας μάς ξεγε­ λού ν κάποτε, θέλη σ α να υποθέσ ω π ω ς τίποτα δεν υπάρχει πο υ να είναι τέτοιο π ο υ εκείνες μάς κάνουν να το φανταζόμαστε. Κι επειδή υπ άρ χουν άνθ ρω π οι πο υ γελιούνται κάνοντας σ υλλο γισ μο ύς πά ν ω και στ’ απλού στερ α ακό­ μα θέματα της γεω μετρίας και παραλογίζουνται, κρίνοντας κι εγώ πω ς μπ ορ ο ύσ α να λαθ έ­ ψω όσ ο κι οποιοσ δή πο τε άλλος, α π όρ ριψ α σαν ψεύτικους όλο υς τους λ όγου ς π ο υ είχα πά ρ ε ι πρ ο ηγο υμ ένω ς γ ια αποδείξεις. Και τέ­ λος, παίρνοντας υπόψ η πω ς όλες ο ι σκέψεις πο υ έχουμε ενόσο είμαστε ξυπνητοί μπ ορ ο ύν επίσ ης να μας έρχονται ολόιδιες κι όταν κοιμό­ μαστε, χ ω ρ ίς καμιά τους να είναι τότε αληθι­ νή, απ ο φ ά σ ισ α να υπ οθ έσ ω π ω ς όλα ό σ α μου είχαν μπ ει κάποτε στον νου, δεν ήταν πε ρ ισ σ ό ­ τερο αληθινά απ ό τις φαντασίες τω ν ονείρω ν μου. Αμέσ ω ς όμ ω ς κατόπιν πρ ό σ ε ξ α ότι εγώ ήθ ελα θα σκεφ τώ έτσι π ω ς ό λ α ήταν ψεύτικα, έπρ επ ε αναγκαστικά, εγώ πο υ το σκεφτόμουν, να είμαι κάτι. Και πα ρατηρώ ντας πω ς αυτή η αλήθεια: σ κέπτο υμ αι, άρ α υπάρ χω ήταν τόσο γερ ή και τόσ ο σίγουρη ώστε όλες μαζί οι εξω ­ φρενικές υποθέσεις τω ν σκεπτικών φ ιλ ο σ ό­ φ ω ν δεν ήταν ικανές να την κλονίσουν, έκρινα πω ς μπ ορ ο ύσ α να την πα ραδ εχτώ δίχω ς εν­ δοιασ μούς σαν την πρ ώ τη αρχή της φ ιλ ο σ ο­ φ ίας πο υ αναζητούσα. [...]

/7ΕΜ/7ΤΟ ΜΕΡΟΣ [...] Η δική μας ψυχή είναι απ ό μια φ ύσ η ολότελα ανεξάρτητη απ ό το σ ώ μ α και πω ς επο μέ­ νω ς δεν υπόκειται στο να πεθαίνει μαζί του. Κατόπιν, επειδή μάλιστα δεν βλέπουμε άλλα αίτια π ο υ να την καταστρέφουν, έχουμε φ υσ ι­ κά την τάση να κρίνουμε α π ’ αυτό π ω ς η ψυχή μας είναι αθάνατη. [...]

ΕΚΤΟ ΜΕΡΟΣ [...] Είμαι σ ίγουρ ος π ω ς δεν υπάρχει κανένας, ούτε κι απ ό κείνους πο υ την έχουν για επά γ­ γελμα, πο υ να μην ομ ολο γεί πω ς όσ α είναι γνω στά στην ιατρική δεν είναι σχεδόν τίποτα κοντά σ ε όσ α απ ομένουν να μαθευτούν, και πω ς θα μπορ ο ύσ αμ ε ν ’ απαλλαγού με απ ό ά­ πειρες αρρώ στιες, τόσ ο του σώματος όσ ο και του πνεύματος, ίσω ς μάλιστα ακό μα κι α π ό τη γεροντική εξάντληση, αν γνωρίζαμε αρκετά τα αίτιά τους και ό λα τα για τρικά με τα ο π οία μάς έχει ε φ οδ ιάσ ει η φ ύση. [...]

Ετος Ντεκαρτ Σ υ ν α ν τ ή σ εις κ αι ο μ ιλ ίε ς μ ε αφ ορμ ή τα τετρ α κ όσ ια χ ι ό ν ια α π ό τη γ έ ν ν η σ η του Ν τεκ α ρτ

Λ# τ ε κ ά ρ τ Σ την π ό λ η Ντεκάρτ (τη γ ε νέθ λια π ό λ η το υ φ ιλ ο σ ό ­ φ ο υ π ο υ ο νο μ α ζό τα ν α ρ χ ι­ κά La Haye) έγινα ν ο ι εξής ε κδ η λώ σ εις : -1 1 Μάί'ου. Σ υ νέδ ρ ιο «Ντεκάρτ, η

φιλοσοφία, η ψυχανάλυση» - 1η Ιουνίου. «Ο Ντεκάρτ για ό ­ λους, όλοι για το ν Ντεκάρτ» - 4-5 Σεπτεμβρίου. Σ υνέδ ρ ιο.

Λ

Φ λ ε ς Σ την π ό λ η Λα ΦΛες, ό π ο υ β ρ ίσ κ ε ­ τ α ι τ ο κο λ λ έ γ ιο ό π ο υ φ ο ίτ η σ ε ο Ν τεκάρτ: - 12-13 Απριλίου. Σ υ ν έ δ ρ ιο «Η cm

Εκπαίδευση του Ντεκάρτ».

- 12 Απριλίου-13 Μάίου: Έ κ θ ε σ η .

Ο ρ λ ε ά ν η Έ κ θ ε σ η μ ε θ έ μ α «Ντεκάρτ,

ο πρώτος από τους καρ­ τεσιανούς». η or §» / o r Μ - 4-7 Ιουνίου. Δ ιεθνές συ ν έ δ ρ ιο στη Σ ο ρ β ό ν ν η μ ε θ έ μ α «Ο Ντεκάρτ και ο Μ εσαίωνας» - 30 Αυγούστου-3 Σεπτεμβρίου. Δ ιεθνές σ υ ν έ δ ρ ιο σ τ η Σ ορ β ό ν ν η με θέ μ α «Το καρτεσιανό

πνεύμα» - 12 Οκτωβρίου. «Ο Ντεκάρτ και η εποχή το υ » / 2 3 Ν ο ε μ β ρ ίο υ Ε π α ν ά λ η ψ η (στη C ite d e s S c ien c es et d e I’lndustrie)

- 1 3 Δεκεμβρίου. «Ο Ντεκάρτ ως επιστήμων» σ την Ε κ ό λ Ν ο ρ μ ά λ (Π λ η ρ ο φ . τηλ. 47.71.91.11) Α

Π

ο

υ

α

τ ι έ

- 14-15 Νοεμβρίου. Δ ιε θν έ ς σ υν έ ­ δ ρ ιο

- 6 Νοεμβρίου: «Φιλοσοφική νύχτα» - Μ έσα Νοεμβρίου: Π α ρ ο υ σ ία σ η το υ C D -R O M «Ν τεκάρτ ο Ευρωπαίος»

μ σ

τ ε ρ ν τ α μ

- 15 Νοεμβρίου-20 Δεκεμβρίου. Έ κ θ ε σ η «Οι Ολλανδοί και ο Ν τεκάρτ» (Σπίτι Ν τεκάρτ, τηλ.

00.31.20-622.49.36). Η έ κ θ ε σ η θ α π α ρ ο υ σ ια σ τ ε ί κ α ι σ τ ο Π α ρ ίσ ι α π ό τ ο Ο λ λ α ν δ ικ ό Ινσ π τού τ ο τ ο ν Ια ν ο υ ά ρ ιο κ α ι Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο τ ο υ 1997.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΠΑΤΡΙΚ ΖΙΣΚΙΝΤ

ΕΔΟΥΑΡΔΟ ΜΕΝΤΟΘΑ

ΤΡΕΙΣΠΑΛΙΕΣΙΣΤΟΡΙΕΣ

ΣΤΑΧΡΟΝΙΑΤΗΣΠΛΗΜΜΥΡΑΣ

Εκείνη

στιγμή

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΟΛΥΡΑΚΗΣ

ΣΤΕΛΛΑ ΚΑΡΑΜΟΛΕΓΚΟΥ

ΕΚΕΙΝΗΗΣΤΙΓΜΗ

ΗΜΟΝΑΞΙΑΤΗΣΑΦΡΟΔΙΤΗΣ

ΖΙΛΜΠΕΡ ΣΙΝΟΥΕ ΗΑΙΓΥΠΤΙΑ Μετ. Βασιλική Κοκκίνου

ΖΙΛΜΠΕΡ ΣΙΝΟΥΕ ΗΚΟΡΗΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ Μετ. ΒασιλικήΚοκκή/ου

ΞΕΝΗ

Α Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν ΙΑ

Α Π Ο ΤΟ Β ΙΒ Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε ΙΟ Ν Τ Η Σ «Ε Σ Τ ΙΑ Σ »

ΣΟΛΩΝΟΣ 60 - ΛΘΙΙΝΛ ΙΙΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ5 (ΣΤΟΑTOYΒΙΒΛΙΟΥ) - ΑΘΙΙΑΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ 17 - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Κ.ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ 14 -ΛΕΥΚΩΣΙΑ

ΟΠΤΡΟΝ

δέ ν τ ρ α 'Ένας έρωτας στό Μανχάτταν. Παγιδευμένος στό κοινωνικό καί πνευματικό αδιέξοδο πού έπιδεινώνεται ταυτό χρονα μέ την οικολογική κρίση. 'Ένα πού αποτείνεται στόν ιδιαίτερα 53 8 8 7 λέξεις χωρίς τελεία πού σκοπεύουν νά προ καλέσουν έρωτήσεις. Δείχνοντας μέ συγκε κριμένα στοιχεία τό μή θεόπνευστο των ρών βιβλίων’. Προτείνοντας μιά διαφορετι κή ιεράρχηση αναγκών καί τήν μ έ σ ω α υ τ ο γν ω σ ία ς βιωματική προ σέγγιση τού θ ε ίο υ .

κείμενο - μαρτυρία προσεκτικό αναγνώστη.

'ίε

☆

ΣΤΑΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ ΑΙΩΝΙΟΣΗΝΙΟΧΟΣ, Σόλωνος<)7.ΒΑΓΙΩΝΑΚΗΣ- ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗΣ, Ίπποκράτους 15. ΒΙΒΛΙΟΠΡΟΜΗΘΕΥΤΙΚΗ, Χ«ρ. Τρικούπη28. ΔΩΔΩΝΗ, ’Ασκληπιού3. ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ, Πανεπιστημίου17. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ, Θεμιστοκλέους37. ΕΝΔΟΧΩΡΑ, Σόλωνος62. ΕΣΤΙΑ, Σόλωνος60. ΛΙΜΠΡΟ, Πατρ. Ιωακείμ8. ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ, Ακαδημίας57’εντόςστοάς. ΠΑΡΑΠΕΝΤΕ,Ίπποκράτους52. ΠΑΡΟΥΣΙΑ, Σόλωνος 5)4. ΠΙΤΣΙΛΟΣ, Σοφοκλέους4. ΣΕΙΡΙΟΣ, Μάρνη. 5- Πατησίων. ΣΙΔΕΡΗΣ, Σταδίου44. ΧΝΑΡΙ, Κιάφας5&Ακαδημίας. ☆ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ ΕΠΙ ΑΝΤΙΚΑΤΑΒΟΛΗ (1500ΔΡΧ.) γράψτε μας: Τ.θ. 51 530, ΚΗΦΙΣΙΑ 145 10

EfiTEMAgL

Οι

Ε

κ δ ό σ ε ις

Π

ατακη

συγχαίρουν τη συγγραφέα

ΛΙΤΣΑ ΨΛΡΛΥΤΗ για τη βράβευση του βιβλίου της «Το χαμόγελο της Εκάτης» (Σειρά Παρουσίες - Εκδόσεις Πατάκη, 1995)

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 1995

εκδόσεις α π ό π ε ι

ρα

Τζέιμς Γκ. Μπάλλαρντ Έ κ θε σ η

%

Ωμοτήτων

|

Ένα εκρηκτικό βιβλίο (...) αναταράσσει τα τρίσβαθα τη ς σεξουαλικό­ τητα ς όσο ούτε τα πιο σκληρά εικονογραφημένα πορνό.

I! I

CRASH Σύγκρουση

Ένα μυθιστόρημα για το σεξ, το αυτοκίνητο και τη βία.

_

- William S. Burroughs

{B lA M ittt. I

A kn

is

B g ^ iS lN

IfAPAMTSIA

Αμαζόνιό

Π α ρ α μ υ θ ί α τω ν

Π α ρ α μ υ θ ί α απ ό

Ινδιάνων της Β. Αμερικής

t ον Α μ α ζ ό ν ι ο

Ακόμη

κυκλοφορουν:

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΙΝΑ Π Α Ρ Α Μ Υ Θ Ι Α Α Π Ο ΤΙΣ Ι ΝΔ Ι Ε Σ ΠΑ Ρ ΑΜ ΥΘΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΣΙΑ Π Α Ρ Α Μ Υ Θ Ι Α ΑΓΑΠΗΣ Κ Α Ι Ε Ρ Ω Τ Α Π Α Ρ Α Μ Υ Θ Ι Α Α Π Ο Τ Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΟΤΙΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟΠΕΙΡΑ: ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ18-20, 1 0 68 0 Α Θ Η Ν Α , Τ Η Α . : 6 4 5 0 5 1 9 F A X : 3 6 3 0 3 7 6

ΑΡΗΣ ΑΡΓΕΣΤΗΣ

Ο ι α σ κ η τές του α νέμ ου

rLνα βιβλίο αλληγορικό με ριψοκίνδυνο στοχασμό, ένα οξυγόνο στο ψυχικό τοπίο όπου ασφυκτιά ο «επικηρυγμένος» πλέον άνθρωπος της εποχής μας. Μια πρόταση ζωής και μια μετάσταση σ’ έναν κόσμο, εκεί όπου η αθωότητα αποσβολώνει τον χρόνο. *** Κεντρική διάθεση Π Υ Ρ ΙΝ Ο Σ Κ Ο Σ Μ Ο Σ Ιπποκράτσυς 16 - Αθήνα τηλ. 3602883 - 3615223

Η « Ζ α ΐ δ α ή Η κ α μ ή λ α σ τ α χ ιό ­ ν ια »

(ε κ δ *

« Κ α σ τ α ν ιώ τ η ς » ),

κ α τ ά τ η γ ν ώ μ η μ ο υ , ε ίν α ι τ ο π ιο

φ ιλ ό δ ο ξ ο

σ τ ο ίχ η μ α τ ο υ

Αλέξη Π ανσέληνου με τη λο ­ γ ο τ ε χ ν ία μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α .

Κα­

θώ ς ο πεζο γρ ά φ ος όχι μόνο

Αλεξης Πανσέληνος:

σ υ ν ο ψ ίζ ε ι τ ις π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ε ς κ α τ α κ τ ή σ ε ις τ ο υ , α λ λ ά κ υ ρ ί­ ως

δ ιε υ ρ ύ ν ε ι

τον

θ ε μ α τ ικ ό

τ ο υ ο ρ ίζ ο ν τ α κ α ι π ρ ο ω θ ε ί τ ις υ φ ο λ ο γ ικ έ ς ε μ μ ο ν έ ς τ ο υ σ ε μ ι α ε π ικ ίν δ υ ν η δ ι α σ τ α ύ ρ ω σ η του

ισ τ ο ρ ικ ο ύ

μ υ θ ισ τ ο ρ ή μ α ­

τ ο ς μ ε τ η φ α ν τ α σ τ ικ ή π ε ρ ιπ έ ­ τ ε ια . Π ρ ο κ α τ α β ο λ ικ ά θ α ή θ ε λ α ν α π ω ό τ ι π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ι α έ ν α μ υ θ ι­ στόρημα που

δ ε ν χ α ρ ίζ ε τ α ι

σ τ ο ν α ν α γ ν ώ σ τ η . Α ξ ιώ ν ε ι δ η ­ λα δ ή την ενεργό συμμετοχή μ α ς γ ια ν α α π ο λ α ύ σ ο υ μ ε τ η ν ι δ ε ο λ ο γ ικ ή

π ο λ υ φ ω ν ία

Μισέλ Φάις: Θα ήθελα να αρχίζαμε την κουβέντα μας με τις συνέχειες και τις προωθήσεις που εσύ επισημαίνεις στο τελευταίο σου μυθιστόρημα. Προσωπικά στις πρώ­ τες θα κατέτασσα την εμμονή σου στις παράλληλες ζωές των ηρώων σου (Μαζαρίνι-Ροϊλός), ενώ στις δεύτερες θα έβλεπα τη σημαντική διεύρυνση του θεματικού σου ορί­ ζοντα... Αλέξης Πανσέληνος: Θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ς π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ν α χ α ­ ρ α κ τ η ρ ίσ ε ις σ α ν ε μ μ ο ν ή τ η ν ε ν α λ λ α γ ή τ η ς τ ρ ιτ ο π ρ ό σ ω π η ς α φ ή γ η σ η ς μ ε τ η ν π α ρ ε μ β ο λ ή τ ω ν ε π ισ τ ο λ ώ ν τ ο υ Μ α ζ α ρ ίν ι σ τ η Σ ο φ ί. Σ τ ο ε π ί π ε δ ο α υ τ ό , τ ο υ σ ε ν α ρ ια κ ο ύ σ χ ε δ ια σ μ ο ύ , ν α ι - υ π ά ρ χ ε ι κ ά τ ι π ο υ ε π α ν α λ α μ β ά ν ε τ α ι κ α ι σ τ α π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α β ιβ λ ία μ ο υ . Α λ λ ά ο ι π α ρ ά λ λ η λ ε ς ζ ω έ ς τ ο υ Ρ ο 'ίλο ύ κ α ι τ ο υ Μ α ζ α ρ ίν ι, ό π ω ς κ α ι τ ο υ Α ν τ ό ν ιο

του,

κ α ι τ ο υ Τ ζ α ν φ ρ ά ν κ ο , ε ίν α ι α π ό τ α σ υ ν η θ έ σ τ α τ α σ τ ο ιχ ε ία

τ ις α ν α τ ρ ο π έ ς τ ο υ μ ύ θ ο υ κ α ι

τ η ς μ υ θ ισ τ ο ρ ιο γ ρ α φ ία ς . Π ο λ λ ο ί ή ρ ω ε ς , π ο λ λ έ ς ζ ω έ ς .

τ η μ ο υ σ ικ ό τ ρ ο π η δ ο μ ή τ ο υ .

Δ ε β λ έ π ω ε δ ώ τ ίπ ο τ ε τ ο ιδ ια ίτ ε ρ ο . Σ ίγ ο υ ρ α π ά ν τ ω ς μ π ο ­

Ο υ σ ια σ τ ικ ά τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο μ υ ­

ρ ε ί ν α δ ι α π ι σ τ ώ σ ε ι κ α ν ε ίς τ η δ ιε ύ ρ υ ν σ η τ ο υ θ ε μ α τ ικ ο ύ

θ ισ τ ό ρ η μ α τ ο υ Α λ έ ξ η υ π ή ρ ξ ε

ο ρ ίζ ο ν τ α - α ν κ α ι δ ε ν θ α κ α τ έ τ α σ σ α τ ο ν ε α υ τ ό μ ο υ π ρ ώ ­

η αφορμή

τ ο ν σ τ ο ν κ α τ ά λ ο γ ο τ ω ν σ υ γ γ ρ α φ έ ω ν π ο υ θ α ε ίχ α ν α ν ά ­

γ ια ν α κ α τ α γ ρ α -

φ ο ύ ν σ υ σ τ η μ α τ ικ ό τ ε ρ α α υ τ ά που

κ α τ ’ ιδ ία ν σ υ ζ η τ ο ύ σ α μ ε

σ τ ις σ π ά ν ιε ς α λ λ ά α ρ μ έ ν ικ ε ς σ υ ν α ν τ ή σ ε ις μ α ς .

Επιδιώκεις κάθε σου βιβλίο να είναι διαφορετικό; Σ τη «Ζαΐδα» κ α τ ά κ ά π ο ιο τ ρ ό π ο ε ίν α ι α ν α μ ε ν ό μ ε ν η α υ τ ή η δ ιε ύ ρ υ ν σ η τ ο υ θ ε μ α τ ικ ο ύ ο ρ ίζ ο ντα . Σ τη « Μ εγ ά λη Π ο μ π ή »

Η κ ο ιν ή α γ ά π η μ α ς σ τ η ν κ λ α ­ σ ικ ή

γ κ η α π ό μ ια τ έ τ ο ια δ ιε ύ ρ υ ν σ η ...

μ υ θ ι σ τ ο ρ η μ α τ ικ ή

π α ι­

δ ε ία , σ τ η ν ισ τ ο ρ ία , σ τ η ν κ ρ ιτ ι­

ε ίχ α μ ε τη ν α ν α ζ ή τ η σ η τ η ς τα υ τ ό τ η τ α ς ε ν ό ς ν έ ο υ μ έ σ α σ ’ έ ­ ν α ν σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο τ ό π ο κ α ι χ ρ ό ν ο , α λ λ ά κ α ι τ η μ ε τ ά β α σ ή τ ο υ α π ό μ ια σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η η λ ικ ία σ τ η ν επ ό μ ε ν η .

κ ή σ κ έ ψ η δ ε ν μ α ς ε μ π ό δ ισ ε ε υ τ υ χ ώ ς - ν α α ν τ ιπ α ρ α τ ε θ ο ύ μ ε - κ ά τ ι π ο υ α π ο δ ε ικ ν ύ ε ι , κ α ι δ η μ ο σ ίω ς , ό τ ι η φ ιλ ία μ α ς δ ε ν ε ξ α ν τ λ ε ίτ α ι σ τ η ν ε ν ικ ή

προ­

σφώ νηση. Μ ΙΣ Ε Λ Φ Α ΪΣ

Σννέντενξη

Θα έλεγα ακόμη... και τη μετάβασή του από μια χαμηλό­ τερη σε μια ανώτερη κοινωνική τάξη... Στις «Βραδυές μπαλέτου» συναντά κανείς την επανεκτίμηση των ιστορι­ κών γεγονότων της τελευταίας 50ετίας (Μεταξάς, Κατο­ χή, Εμφύλιος, Δικτατορία) από έναν εκπρόσωπο της γε­ νιάς των πατεράδων μας. Αλλά και των διαπροσωπικών σχέσεων ανάμεσα στις γενιές και στις ηλικίες των ανθρώ-

«Στον τόηο ηον ζονμε πνευματική περηφάνια είνα ι το "μηδέν άγαν"» Κρατάω τη φράση σου «αυτοβιογραφικό». Προς τα πού κλίνει η αυτοβιογράφηση στη «Ζαίδα»; Προς μια προσωπική περιπέτεια παι­ δείας ή προς μια ταύτιση ανθρώπινη ή ιδεολο­ γική με κάποιον από τους ήρωές σου; Ό πως τα βλέπω εγώ τα δύο πρόσω πα, θαυμα­ στά ταίρ ιαζαν όλα. Κι η περιπέτεια «παιδείας», ό­ πω ς ωραία το διατυπώνεις, και τ ’ άλλα...

πων. Σ ’ ένα άλλο επίπεδο θα μπορούσα να χα­ ρακτηρίσω την «Πομπή» σαν ένα μυθιστόρημα για το πέρασμα της νεότητας, τις «Βραδυές» σαν ένα μυθιστόρημα για τον θάνατο. Στη «Ζαίδα» το θέμα είναι πολύ ευρύτερο. Και όχι μόνο, προφανώς, γιατί πολλοί από τους πρωτα­ γωνιστές και τους δευτεραγωνιστές δεν είναι Έλληνες. Κυρίως γιατί ξεφεύγει από την «εσω­ στρέφεια» της νεοελληνικής θεματολογίας. Στο βάθος είναι (για μένα σίγουρα - χωρίς αυτό να δεσμεύει κανέναν αναγνώστη) - η σχέση του Έ λληνα με τη δυτική τέχνη και με τη δυτική κουλτούρα. Και στο επίπεδο αυτό, η Ζαΐδα, παρά την απόσταση της εποχής και την εθνικότητα των ηρώων, είναι το πιο αυτοβιογραφικό από τα τρία - για τον συγγραφέα του σαν συγγραφέα. Και η χρονική οπισθοχώρηση, είναι κι αυτή φυσι­ κή. Μήπως η τέχνη από την οποία πηγάζουν οι καλλιτεχνικές μας προσλαμβάνουσες, δεν είναι όλη ό,τι συνέβη στην Ευρώπη μέσα σε 200 χρό­ νια - όλα κι όλα - από τον 18ο αιώ να κι έπειτα;

Το διαζευκτικό του τίτλου, ο δεύτερος τίτλος του βιβλίου, ας τον πούμε, παραπέμπει ευθέως σε κάτι παράταιρο: «Η καμήλα στα χιόνια». Είναι μια αίσθηση που διαπερνά όλο το βιβλίο. Στο ε­ πίπεδο του μύθου, είναι εξώφθαλμο το παρά­ ταιρο στοιχείο: ένας Αυστριακός μουσικο­ συνθέτης αναζητά μέσα στο χάος της προεπα­ ναστατικής Ελλάδας το χαμένο κέντρο της ευρωπαϊκής του συνείδησης... Το παράταιρο υπάρχει στη σύλληψη του μύθου, όσο αφ ορά στον Χρυσόστομο Μαζαρίνι. Η έ­ λευσή του στα μέρη μας την εποχή εκείνη είναι το παράταιρο. Και βέβαια η ξαφνική επαφή του με έναν κόσμο και με μια τέχνη που αρχικά τον α­ γριεύουν και τον ξενίζουνε. Ωστόσο το παράται­ ρο σταματάει στα εξωτερικά στοιχεία του μυθι­ στορήματος - σ ’ όσα θα μπορούσαν να θεωρη­ θούν σαν αυθαίρετη έμπνευση του μυθιστοριογράφου. Πουθενά αλλού. Ό λο το μυθιστόρημα έχει οργανωθεί πάνω στο θεώρημα ότι ακριβώς δεν υπάρχει τίποτε το αταίριαστο σ ’ αυτήν την καμήλα που διατρέχει το χιονισμένο τοπίο. Ένας κορυφαίος εκπρόσωπος της κλασικής ευρωπαϊ­ κής τέχνης ζει κάποια περιπέτεια στον τόπο μας, έρχεται σε επαφή μαζί της και κατανοεί την ελλη­ νική τέχνη. Και βρίσκει εδώ τις απαντήσεις στα

Σννέντενξη

προβλήματα που προβλέπει πω ς θα οδηγήσουν (κάποτε στο μέλλον) τη δική του τέχνη σε αδιέξο­ δο. Ο Μαζαρίνι δεν αναζητά το χαμένο κέντρο της ευρωπαϊκής του συνείδησης. Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή συνείδηση εκείνη την εποχή - πόσο μάλλον που ακόμα δεν υπάρχει καν εθνική (γερ­ μανική ή ιταλική) συνείδηση, πα ρά σε έναν πολύ γενικό και αφηρημένο βαθμό. Πάντως όχι με τον τρόπο που διαμορφώνεται η εθνική συνείδηση στην Ευρώπη έπειτα από τη γαλλική επανάστα­ ση. Ο Μαζαρίνι έχει όμως, σαν καλλιτέχνης, πρ ώ ­ τος ανακαλύψει αυτό που οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι ανακαλύπουν αργότερα: ότι το μέλλον της ρομαντικής τέ­ χνης βρίσκεται στην εντοπιότητά της και ό­ χ ι στον διεθνιστικό - γενικό και απρόσωπο - χαρακτήρα που έ­ χει αυτή ίσαμε το τέλος της κλασικής εποχής.

Τελικά υπάρχει ένα ς χρετιχισμός γύρω από τους όρους «σύγχρονο», καινούριο». Φανταζόμαστε πως είν α ι σ ύγχρονο ένα έργο που μ π ο ρ εί να ατρορά τον σύγχρονο άνθρωπο. Μ ε την έννοια αυτή «σύγχρονα» είν α ι πολλά π α λιά έργα

Από τη σκοπιά όμως που υποστηρίζει ότι όσο πιο ριζωμένος είσαι σε μια ιθαγένεια τόσο πιο ανοιχτός είσαι στον κόσμο. Πρόχειρο και α­ διαμφισβήτητο παράδειγμα, ο Κάφκα, ο οποί­ ος πατώντας πάνω στο Ταλμούδ, με φόντο τη σκοτεινή Πράγα έκανε τις ατομικές νευρώσεις του υπόθεση όλων μας... Κάτι άλλο όμως ήθελα να σε ρωτήσω. Υποθέτω πως θεωρείς ότι ο Μαζαρίνι δεν έχει αντανα­ κλαστικά «φιλέλληνα». Γιατί ακόμη και ο πολύς λόρδος Βύρων, σε γενικές γραμμές, είχε μια ει­ κόνα της Ελλάδας κομμένης και ραμμένης στα μέτρα των προσωπικών του αδιεξόδων και των ρομαντικών στερεότυπων της εποχής του.

W

Και βέβαια ο Χρυσόστομος Μαζαρίνι δεν έχει α­ ντανακλαστικά «φιλέλληνα». Κάθε άλλο. Αλλά ό­ πω ς ο Βύρωνος, διαθέτει εξαιρετικά οξυμένες ευαισθησίες για να μην προσλάβει αμέσως ό,τι, έχει ο τόπος να του προσφέρει ακριβό κι ανεπα­ νάληπτο. Ο Μαζαρίνι, πέραν αυτού, δεν έχει ζήσει και πολλά, μακριά α π ’ τ’ αναλόγιο της συνθε­ τικής του δραστηριότητας.

Σύμφωνοι, αποσαφηνίσαμε το «παράταιρο»

Σννέντενξη

του μύθου. Το «παράταιρο» όμως του ύφους; Πολλά στοιχεία στο ύφος του βιβλίου κάνουν τον αναγνώστη ν’ αναρωτηθεί αν τελικά εμπαί­ ζεις σε κάποιον βαθμό το είδος που διακονείς: το κλασικό μυθιστόρημα. Δεν το πολυκαταλαβαίνω. Να εμπαίζω το είδος; Το κλασικό μυθιστόρημα - αν θεωρηθεί κλασικό μυθιστόρημα η «Ζαΐδα» (που δε βλέπω πώ ς θα μπορούσε να γίνει...) - το «κλασικό» ή το κλασικότροπο μυθιστόρημα που γράφεται στην εποχή μας, θα ενέχει υποχρεωτικά μια κριτική αντιμε­ τώπισ η της φόρμας. Να εμπαίζεται όμως μια μορφή κλασικής τέχνης - κομμάτι δύσκολο! Το μυθιστόρημα - κλασικό ή μη - το εμπαίζουν οι συγγραφείς που επιχειρούν μέσα από τις μνημει­ ακές και επικές διαστάσεις του να προσδώσουν επικό χαρακτήρα στα γουργουρίσ ματα της κοι­ λιάς τους. Και να είμαστε εξηγημένοι: δεν μπο­ ρούμε ν ’ αρνηθούμε το δικαίωμα σε κανέναν να το προσπαθήσει. Ο Προυστ προσπάθησε και πέ­ τυχε. Τουλάχιστον για όσον καιρό τον διαβά­ ζουμε είμαστε πεπεισ μένοι ότι αυτά που περι­ γράφει, αναλύει, εκθέτει, εξυμνεί, ανυψώνει σε σύμβολα και εκθέτει στο φως μιας ηθικής και συναισθηματικής κριτικής - είναι τα σημαντικότε­ ρ α πράγματα του κόσμου. Π ολλοί άλλοι δοκίμα­ σαν έπειτ’ α π ’ αυτόν. Τα αποτελέσματα κυμαίνο­ νται από τη ναυτία ίσαμε τη βαθύτατη υπνηλία. Το ζήτημα είναι πάντοτε να πείθεις τον αναγνώ­ στη. Και το ζητούμενο.

Θα ήθελα να επιμείνω λιγάκι σ’ αυτό το σημείο. Έχουμε ένα μυθιστόρημα που άλλοτε κινείται φυγόκεντρα κι άλλοτε κεντρομόλα στο ιστορι­ κό μυθιστόρημα και στη φανταστική περιπέ­ τεια. Πίσω απ’ αυτό το παιχνίδι ανάμεσα στο «παλιό» και στο «καινούριο», προσωπικά α­ κούω τον συγγραφέα να ψιθυρίζει στο αυτί του αναγνώστη: Καινούριο είναι η επανασυγκρότηση του παλιού. Συμφωνείς με αυτή την λαθροα­ κρόασή μου; Συμφωνώ. Π ολλοί μοιάζουν να πιστεύουν πω ς καινούριο είναι το έργο που αρνείται την πα ρά­ δοση. Θα ήταν απλό αν έφτανε αυτό. Ό μως δεν φτάνει. Χρειάζεται πάνω στα υλικά της κατεδάφι­ σης - ακόμα και χρησιμοποιώ ντας τα υλικά της κατεδάφισης να σηκωθεί στη θέση του παλιού κάτι άλλο. Είναι λίγοι αυτοί που καταφέρνουν να οικοδομήσουν κάτι νέο πάνω στα παλιά χαλά­

σματα. Οι περισσότεροι άλλωστε πιστεύουν πως κατεδάφισαν το σπίτι και στην πραγματικότητα δεν κάνουν άλλο από το να χρησιμοποιούνε, του λοιπού, τα παράθυρα ως είσ οδο αντί για την πόρτα του. Τελικά υπάρχει ένας φετιχισμός γύ­ ρω από τους όρους «σύγχρονο», «καινούριο». Φανταζόμαστε πω ς είναι σύγχρονο ένα έργο που μπορεί να αφορά τον σύγχρονο άνθρωπο. Με την έννοια αυτή «σύγχρονα» είναι πολλά παλιά έργα. Απαρχαιωμένα πολλά σύγχρονα. Άραγε έ­ να έργο στο οποίο οι άνθρωποι μετακινούνται με αυτοκίνητα ή μοτοσικλέτες και όχι με άμαξες ή άλογα, που φορούν μπλου'-τζην κι όχι ρεδινγκότες - μας αφ ορά πάντοτε, μόνο και μόνο γ ι’ αυτά του τα στοιχεία; Προσωπικά κοιτώ να δω αν ένα έργο (και σ ’ αυτό τον έλεγχο υποβάλλω, όσο μπορώ, και τα δικά μου) μπορεί να είναι διαχρονικό - όχι αν είναι σύγχρονο.

Συμφωνώ και επαυξάνω. Αφού είναι κοινό μυστικό πλέον ότι η πυρηνική επιθυμία του εκάστοτε μοντερνισμού υπήρξε η αδίστακτη λα­ τρεία του καινούριου■κάτι που στη «μεταμο­ ντέρνα» εποχή μας εξελίχτηκε, μετά βάίων και κλάδων, σε μαζική κουλτούρα. Η θεματική όμως, οι επικαλύψεις, οι μεταμορ­ φώσεις, οι συνομιλίες, οι ανακυκλώσεις των θε­ μάτων σου, των βασικών σου θεμάτων, πόσο συμβάλλουν σ’ αυτόν τον «έλεγχο διαχρονικότητας» που ανέφερες πριν λίγο; Η θεματική στην πραγματικότητα επαναλαμβά­ νεται στο διηνεκές. Δεν αλλάζει. Δεν αλλάζουν πολύ τα προβλήματα των ανθρώπων. Κάθε ένας από μας θεωρεί πως είναι ο πρώτος που αντιμε­ τώπισε την παιδική ηλικία και τα όνειρά της, την εφηβική με τα ερωτηματικά και τις αναταράξεις της, τη νεότητα με την ανατρεπτικότητά της, την ωριμότητα με τη σοφία και τη γνώση της, τον έ­ ρωτα, το θάνατο. Και οι συγγραφείς θα γράψουν σίγουρα για όλ’ αυτά. Δύσκολο να καινοτομήσεις έτσι. Πόσοι είναι οι πραγματικοί επαναστάτες, οι ανατροπείς, στην ιστορία της τέχνης; Ελάχιστοι. Ούτε κάθε εκατό χρόνια δεν παρουσιάζεται κά­ ποιο ς που να κομίζει κάτι πραγματικά, ουσιαστι­ κά νέο στην τέχνη. Οι περισσότερες από τις και­ νοτομίες μας βρίσκονται έτοιμες σε έργα εκατό και διακόσια και πεντακόσια και χίλια χρόνια π ί­ σω. Όμως η έγνοια, το πρόβλημα της τέχνης, δεν είναι η καινοτομία. Ούτε το μεγαλείο της βρί­ σκεται στις ανατροπές που πραγματοποιήθηκαν.

Αλλού βρίσκεται το ενδιαφέρον και η πρόκληση.

Μ ’ ενδιαφέρει ο τρόπος που τεκμηρίωσες ιστο­ ρικά τον μύθο σου. Στην αρχή έχουμε τον αυτοβιογραφικό υπαινιγμό - μια σκιώδης περσόνα του αφηγητή βρίσκει κάποια γράμματα τα ο­ ποία αποφασίζει να τα παρουσιάσει, υπομνηματίζοντάς τα μάλιστα σχολαστικά, όπως θα ’κάνε κάποιος ιστορικός ή κάποιος φιλόλογος. Κατά μήκος όλης της αφήγησης υπάρχει μια θαυμαστή σκιαγράφηση της εποχής. Κι όμως ο αφηγητής σου αρνείται να δει την ιστορία ως έ­ να συμψηφισμό θυτών και θυμάτων ή σαν μια περιφορά των μεγάλων ιδεών - αλλά τη βιώνει κυρίως ως έναν μικρόκοσμο παθών. Με δυο λό­ για κινείσαι στα όρια μιας «ιστορίας των νοο­ τροπιών», που θα μας έλεγαν και οι εκπρόσω­ ποι των Annates. Μίλησέ μου διεξοδικότερα για τη δουλειά σου

ο ΑΒέξηζ πανσέληνος είναι γόνος λογοτεχνικής οι­ κογένειας. πατέρας του είναι ο Ασημάκης Πανσέλη­ νος (1903-1984) - ποιητής, κριτικός και συγγραφέας ενός δημοφιλέστατου αυτοβιογραφήματος, του «Τό­ τε που ζούσαμε», και μητέρα του η Έφη Πλιάτσικαπανσέληνου, πεζογράφος και ποιήτρια. 0 Αλέξης πανσέληνος γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Σπούδα­ σε νομικά και δικηγορεί. Αν και γράφει από πολύ μι­ κρός, ασκεί αυστηρή κριτική στον εαυτό του (ο Δ. Κούρτοβικ τον χαρακτηρίζει «τελειομανή και ολιγογράφο» - «Έλληνες Μεταπολεμικοί Συγγραφείς», ΠΑΤΑΚΗΣ, 1995). Το πρώτο βιβλίο του εμφανίστηκε μόλις στα 1982, όταν πλησίαζε τα σαράντα του χρό­ νια. Ο ι «ιστορίες με σκύλους» (κέδρος, 1982), είναι μια συλλογή από τέσσερις νουβέλες. Το πρώτο με­ γάλο του μυθιστόρημα, «Η Μεγάλη Πομπή»(ΚΕΔΡΟΣ, 1985) απέσπασε το Β’ Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας το 1986 και μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον Henri Tonnet (Editions Grlot, Paris, 1995). Ακολού­ θησε το δεύτερο μυθιστόρημα «Βραδυές μπαλέ­ του». (ΚΕΔΡΟΣ, 1991) και στα 1993 «Οι δοκιμαστικές πτήσεις»(ΚΕΔΡΟΣ), ένας τόμος με δοκίμια και άρθρα πάνω στην τέχνη, την ιδεολογία και την πολιτική, ανθολογημένα κυρίως από σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά της Αθήνας - και μαζί ορισμένα που δημο­ σιεύτηκαν για πρώτη φορά. Το τρίτο μεγάλο του μυθιστόρημα, «Ζαίδα ή Η καμήλα στα χιόνια·, εκδόθηκε πρόσφατα, από τις Εκδόσεις καςτανιοτη , και μαζί μ’ αυτό, ο ίδιος εξέδωσε και τη μετάφραση της νουβέλας του Έντουαρντ Μαίρικε: «ο Μότσαρτ στον δρόμο για την Πράγα» - ένα βιβλίο που συνδέεται κα­ τά κάποιον τρόπο με τη «Ζαίδα».

Σννεπενξη

ως «ιστορικού». Τα γράμματα του Μαζαρίνι παρουσιάζονται με τη σχολαστική φροντίδα ενός πραγματικού ιστο­ ρικού , από τη μεριά του αφηγητή - και αυτά είναι που υπομνηματίζονται. Μόνον αυτά. Εξαντλείται λοιπόν κάθε προσπάθεια να πειστεί ο αναγνώ­ στης ότι τα γράμματα είναι πραγματικά και όχι μέρος της fiction. Γιατί βέβαια τα γράμματα αυτά αναφέρονται σε πρόσω πο υπαρκτό και σε βιο­ γραφία αληθινή - ως κάποιο χρονικό σημείο που πρέπει να διατηρήσει την πιστότητα και την αληθοφάνειά της. Είναι η βασική αρχή του μυθι­ στορήματος αυτή: για να πείσεις πω ς το φαντα­ στικό είναι αληθινό, πρέπει να δώσεις προσοχή στο αληθινό που περιγράφεις. Είναι φυσική συνέπεια της προσπάθειας να πειστεί ο αναγνώ­ στης για την αλήθεια του φανταστικού (ώστε να προσλάβει ευκολότερα στο τέλος την ευρύτατη φαντασία της Ιστορίας που συνδέει τους πολιτι­ σμούς κι οδηγεί από τον έναν στον άλλο), το ότι η Ιστορία μέσα από την αφήγησή μου δεν μπορεί να παρουσιαστεί παρά μόνο σαν απόσπασμα της ατομικής πραγματικότητας του καθενός από τους ήρωες. Κανείς απ’ αυτούς δεν έχει την ευρεία σύλληψη να δει ποια είναι τα πράγματα που βαραίνουν και ποια είναι Το ελληνικό πνεύμα δεν τα ασήμαντα. α νέχετα ι τη μ ονομ έρεια και το Ποια είναι που φ ανα τισ μ ό θα έχουν κοσ μ ο ϊσ τ ο ρ ικ έ ς συνέπειες και ποια είν’ εκείνα που θα σβήσουν σαν κεράκια... Ο αφηγητής όμως - αλλά και ο αναγνώστης - γνω­ ρίζει πολύ καλά πού πηγαίνει όλη αυτή η κοσμο­ γονία που συντελείται στην Ευρώπη και που πρ ο­ ετοιμάζεται και στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Και αυτό φαίνεται από τον τρό­ πο με τον οποίο ο πρώτος επιλέγει (κι ο δεύτε­ ρος θα αναγνώσει) τις μερικότερες και προσωπικότερες διατυπώσεις των ηρώω ν μας. Ο Τολστόι παρουσιάζει στο «Πόλεμος και Ειρήνη» τους με­ γάλους παράγοντες της ιστορίας σαν τα παιδιά που ταξιδεύουν με αμάξι και κρατιούνται από μια χειρολαβή για να μην πέσουν απ’το κάθισμά τους, ενώ είναι σίγουρα πως απ’ αυτή την χειρ ο­ λαβή οδηγούν το αμάξι εκεί που τα ίδια θέλουν.

m

ρόν, στο σύγχρονο, αδυνατεί να κατανοήσει την παρούσα πραγματικότητα». Μήπως κι εσύ είχες ανάγκη αυτή τη μεγάλη απόσταση για να μιλήσεις εποπτικότερα για τα τρέχοντα (κάτι που στη «Μεγάλη Πομπή» και στις «Βραδυές μπαλέτου» έγινε μερικότερα;). Αυτά που εγώ θεωρώ τρέχοντα, τρέχουν γύρω μας σ ’ έναν πολύ ευρύτερο κύκλο απ’ όσο θα χρειαζόμασταν για να τα εκτιμήσουμε σωστά. Ναι... μοιάζουν τούτες οι εποχές μ’ εκείνες της Ζαΐδας. Ό λοι φοβόμαστε πως έρχεται το τέλος της Ιστορίας (πολλοί χαίρονται γι’ αυτό - τόσο δεδομένο το θεωρούν ότι έχει έλθει!), όλοι ανη­ συχούμε για την απώλεια της ταυτότητάς μας, ό­ πως τη γνωρίζαμε ίσαμε τώρα τουλάχιστον, και την αντικατάστασή της από μια άλλη, ομοιόμορ­ φη εν πολλοίς, διεθνή, ομογενοποιημένη και ου­ σιαστικά προκατασκευασμένη που θα μας επι­ βληθεί από ξένα κέντρα. Αυτοί οι φόβοι διατρέχουν και τη δική μου σκέ­ ψη. Θα μπορούσα να πω ότι μέρος ενός πα ρό­ μοιου προβληματισμού ανακυκλώνεται σ ’ όλα

Θα μιλήσω πάλι με παράθεμα. Ο Michelet έλε­ γε: «Όποιος περιορίζει τη σκέψη του στο πα­

Σννέηενξη

μου τα βιβλία. Στην «Πομπή» ο Σεβαστόπουλος εξορκίζει το φόβο της ένταξης μέσα στις εξομοι-

ώσεις της Αυτοκρατορίας. Αλλά ο Σεβαστόπουλος (κι εγώ μαζί του, τότε) ήταν νεότερος και μόνο να διατυπώσει τους φόβους του μπορούσε. Στις «Βραδυές», νομίζω πω ς ο Μ ορφονιός βρί­ σκει τις απαντήσεις, προς το τέλος της ζωής του. Στη Ζαΐδα, ο Χρυσόστομος Μαζαρίνι, αλλά και το ελληνικό alter ego του, ο Ρο'ίλός, διαθέτουν και τη φωνή (σαν προσωπικότητες) και την εμβέ­ λεια, σαν μεγάλοι καλλιτέχνες που ’ναι κι οι δυο τους, να τις διατυπώσουν με τη σαφήνεια που α­ παιτείται.

Και μια και μιλάμε για προηγούμενα βιβλία σου, ο Μαρσέλ Προυστ, ένας συγγραφέας που απ’ όσο γνωρίζω αγαπάς, έλεγε: «Το στυλ δεν είναι ζήτημα τεχνικής αλλά θέασης». Το δικό σου στυλ, δηλαδή ο τρόπος που προσλαμβάνεις (θεάσαι) τον κόσμο γύρω σου, πώς διαμορφώ­ νεται και στα τρία μυθιστορήματά σου; Να ένα θέμα που θ’ άξιζε τον κόπο να ιδώ να μας αναλύει κάποιος από τους λογοτεχνικούς μας κριτικούς. Το έχω καημό. Κανείς δε μιλά γ ι’ αυτά τα πράγματα. Για το ύφος. Για τη γλώσσα. Για την αισθητική αξία ενός βιβλίου. Κανείς δε μιλά για το χιούμορ που υπάρχει, την ποίηση της γλώσσας, τις εικόνες... Θαρρείς και γράφουνε για το χρηματιστήριο. Τι λέει το βιβλίο... Θαρρείς κι ένα βιβλίο λέει τούτο ή εκείνο - κατ’ αποκλει­ σμόν του άλλου ή του παράλλου. Ό χι βέβαια, δεν θα σου απαντήσω σ ’ αυτό το ερώτημα. Πρέ­ πει να το απευθύνω μάλλον εγώ σ ’ εσένα, παρά εσύ σ ’ εμένα...

Στη «Ζαΐδα» τι έχουμε; Έναν Ευρωπαίο χωρίς κοινωνικό πρόσωπο και έναν Έλληνα χωρίς γλωσσική πατρίδα. Βλέπουμε δηλαδή για άλλη μια φορά την εμμονή σου σε χαρακτήρες που βιώνουν την πραγματικότητα από τη σκοπιά του υπεράριθμου. Και οι δυο «λυτρώνονται» ό­ ταν εγκαταλείπουν τις ιδέες για τα πράγματα... Ο Χρυσόστομος Μαζαρίνι είναι ο πρώτος καλλι­ τέχνης που αντιλαμβάνεται το ρόλο της τέχνης στην κοινωνία που έρχεται, την εποχή εκείνη, στην Ευρώπη. Ανακαλύπτει την προσω πική του αξιοπρέπεια και την αξία και τα διεκδικεί και τα δύο, για να τα χάσει - επειδή η ιστορική εξέλιξη προς αυτήν την κατάσταση είναι ακόμα σε πολύ πρώ ιμα στάδια: οι αστοί δεν έχουν ακόμα σχημα­ τίσει οργανωμένη τάξη με γούστα και απαιτή­ σεις, που θα μπορούσαν να στηρίξουν ένα ανε­

ξάρτητο παραγωγό - όπως πρόκειται σύντομα να εξελιχθεί ο καλλιτέχνης. Ο Ανδρέας Ρο'ίλός έ­ χει, παράλληλα με τον Μαζαρίνι, ανακαλύψει πω ς το μέλλον της τέχνης είναι στην εντοπιότητά της. Και πω ς για να υπάρξει η «εντοπιότητα» της τέχνης που ·η παρόρμηση τον πιέζει να δημιουργήσει, απαι­ τείται α π ’αυτόν

I Γρά φοντα ς κριτική κ αι | δοκίμιο προσπάθησα ν α πω μ ε

ά λλον τρόπο τα ίδια πράγματα που Χέω και στα μυθιστορήματά μου

η εμπλοκή του στις διαδικασίες της δημιουργίας αυτού του «τόπου», στον οποίο η τέχνη του θα εμφανισ θεί σαν αυτόχθον μόρφωμα. Αυτό που ε­ σύ ονομάζεις «γλωσσική πατρίδα» είναι μια επα­ νάσταση, μια πολιτική υπόθεση, αλλά κι ένας αι­ ματηρός ένοπλος αγώνας που πρέπει να προηγηθεί για να κατακτηθούν και η γλώ σσα και η π α ­ τρίδα.

Παρεμπιπτόντως, ο Ρο'ίλός αποτελεί προσω­ πείο του Σολωμού; Το ζήτημα δεν είναι καθόλου παρεμπίπτον, αλλά κεφαλαιώ δες για ένα μυθιστόρημα όπως η «Ζαΐδα». Η αλήθεια είναι πω ς πρόκειται για βι­ βλίο δύσκολο - πα ρά το απλό του, σχετικά, έν­ δυμα. Ή θελα από την αρχή να σου πω, αστειευόμενος, πριν αρχίσ ουμε την κουβέντα, πω ς θα συγχωρήσω κάθε παρανόηση. Οι αναφορές εί­ ναι πολλαπλές και τα επίπεδα πολύ βαθύτερα... Χαίρομαι που βλέπω πω ς έχει διατηρηθεί ένα με­ γάλο μέρος από το μυστήριο των προσώ πων που «βιογραφούνται» μέσα στο βιβλίο - ακόμα και σ ’ έναν αναγνώστη ειδοποιημένον, όπως εσύ! Δεν θ ’ απαντήσω σ ’ αυτή την ερώτηση. Γιατί δεν έχει καμιά σημασία τελικά σε ποιους αναφέρονται οι ήρωές μου. Υπάρχουν σαφή πρότυπα. Για άλ­ λους θα είναι σαφέστερα - για άλλους ακόμη πιο μυστηριώδη α π ’ όσο για σένα. Αλλά η πρ οσπά­ θεια να μην αναφερθούν ήταν πολύ μεγάλη και ο κόπος απίστευτος - ακριβώς επειδή δεν έχουν σημασία τα ιστορικά πρότυπα όσο το τι συμβολί­ ζουν, και αυτά και το έργο τους - που είναι και τα δύο δεδομένα ισ το ρικά. Στο βαθμό αυτό μάλι­ στα, θα μπορούσα να επιμείνω ακόμα και γύρω από την πραγματική ύπαρξη των επιστολών του Χρυσόστομου προς τη Σοφί... Α λλά εξακολουθώ να μιλώ με παραβολές και σ ’ αδικώ - δεν είναι σωστό αυτό.

Συνέντευξη

W

Μπορούμε, νομίζω, να μεταφερθούμε σε μιαν άλλη ομάδα ερωτημάτων - αβίαστα παρεπομέ­ νων, θα έλεγα. Θα ήθελα τη γνώμη σου για τον συρμό των νεορθόδοξων-εθνικιστών και των εκσυγχρονιστών -ευρωπαϊστών, που έχουν με­ τατρέψει σε συνοικιακό καβγά, υπό το τηλεο­ πτικό ημίφως, ζητήματα τόσο βασανιστικά για όλους μας. Και σου θέτω αυτό το ερώτημα αφού πιστεύω ότι στη «Ζαΐδα» θέτεις ορισμένες πτυχές του ε­ θνικού μας προσδιορισμού μέσω του φαινομέ­ νου της τέχνης. Α! οι εκσυγχρονιστές και οι νεορθόδοξοι... Μάλι­ στα... Λοιπόν, κάποιοι στενοί μου φίλοι, που από καιρού εις καιρόν τους διάβαζα αποσπάσματα της «Ζάίδας» μου έλεγαν: να δεις που οι νεορθόδοξοι θα ανακράξουν νενικήκαμεν! και θα σπεύσουν να σ ’ εναγκαλισθούν - και που οι ευρωπαϊ­ στές θα στραβώσουν τα μούτρα τους, κατηγο­ ρώντας σε για στροφή στον εθνικισμό. Οι φίλοι μου θέλανε να τονίσουν ακριβώς την επιπολαιό­ τητα με την οποία συνήθως προσεγγίζονται αυτά τα θέματα από τις διάφορες «παρατάξεις» - ξέ­ ρουν πω ς καμιά στροφή προς τη νεορθοδοξία και τον εθνικισμό δεν υπάρχει στη «Ζαΐδα». Ο Μαζαρίνι ανακαλύπτει απλούστατα κάποια στιγ­ μή (αρκετά νωρίς, θα ’λεγε κανείς, αλλά πάλι πρέπει να λάβουμε υπόψη μας πω ς έχουμε να κάνουμε μ’ έναν πολύ μεγάλο - και συνεπώς ε­ ξαιρετικά ευαίσθητον καλλιτέχνη) ότι αυτό το ο­ ποίο ο δυτικός κόσμος έχει πια φτάσει σήμερα να το βιώνει σαν «το τέλος της Ιστορίας», οφείλε­ ται στη μικρή σημασία που δόθηκε στην ιστορι­ κότητα του επιμέρους βιώματος. Ο Χρυσόστο­ μος Μαζαρίνι σαν μουσικός που είναι, το αποκαλεί αυτό «ενότητα του Λόγου και της Μουσικής», κι επανέρχεται έτσι σε κάτι που αναπτύχθηκε στην κλασική Ελλάδα. Περνώντας στη Δύση, τα στοιχεία αυτής της θεμελιακής ενότητας διαχω­ ρίστηκαν, και το ευρωπαϊκό πνεύμα κατέληξε στις στενωπούς όπου οδηγήθηκε από υπερβολι­ κή προσήλωση σε ένα τμήμα μονάχα ενός πολύ ευρύτερου συνόλου. Αυτό είναι ένα από τα πράγματα που τίθενται μέσα στο βιβλίο.

Καταλογίζεις, δηλαδή, και στους μεν και στους δε μια μονομέρεια; Στον τόπο που ζούμε η μεγάλη μας πνευματική περηφάνια είναι το «μηδέν άγαν». Το ελληνικό πνεύμα δεν ανέχεται τη μονομέρεια και το φανα­

Σννέηενξη

τισμό. Η νεορθοδοξία έχει κάμποσο καλά ανάμε­ σα στ’ αναρίθμητα κακά της - το μεγαλύτερο α­ πό τα οποία είναι βέβαια το ίδιο το Δόγμα... αλλά και το παπαδαριό, που βρήκε την ευκαιρία ν’ ανανήψει από τον ηθελημένο του Μεσαίωνα, μέσα από διατυπώσεις δήθεν ανεκτικότητας και δήθεν αφελούς φώτισης και πίστης. Και ο εξαιρετικά ά­ κριτος ευρωπαϊσμός ορισ μένων συμπολιτών μας αγνοεί ότι η Ευρώπη είναι ένα άθροισ μα συγκε­ κριμένων (εξαιρετικά συγκεκριμένων μάλιστα) ε­ θνοτήτων που διόλου δεν σκοπεύουν να απεμπο­ λήσουν την εθνική τους ταυτότητα, αλλά απλού­ στατα φιλοδοξούν να την πουλήσουνε στους άλ­ λους. Εμείς προσεγγίζουμε το σούπερ-μάρκετ της Κοινότητας έτοιμοι να σβήσουμε όλα τα δικά μας χαρακτηριστικά - για να ξεχάσουμε την εθνι­ κή μας μιζέρια... Νομίζουμε πω ς ρυμουλκούμε την άκρη τούτη της Ευρώπης μαζί μας ίσια μέσα στο κέντρο της (να κρυφτούμε! να φυλαχτούμε!) και χώνουμε το κεφάλι μέσα στην κοιλιά μας, ξε­ χνώντας αυτό που δεν αλλάζει: σε ποιο σημείο, δηλαδή, του κόσμου μάς έχει ρίξει η μοίρ α μας σαν λαό και σαν πολιτισμό.

Ωστόσο την ίδια στιγμή που θέλουμε να πά­ ρουμε το τρελόχαρτο από την ΕΟΚ, την ίδια στιγμή ομφαλοσκοπούμε σε θέματα που έπρε­ πε να έχουμε λύσει προ πολλού. Δεν είναι φυσικό όμως αυτό; Ας μην είμαστε μεμψίμοιροι. Διακόσια χρόνια ελεύθερου βίου, με τις γνω­ στές ασυνέχειες (δικής μας ή αλλότριας ευ­ θύνης) και «πάλι πρώτοι είμαστε», που λέει και η αγοραία θυμοσοφία. Είναι στάση πλασμάτων που έχουν προκύψει α­ πό τον δοκιμαστικό σωλήνα της τεχνολογίας και που δεν έχουν καμιάν επαφή με την πραγματικό­ τητα - πρώτιστα την ευρωπαϊκή πραγματικότη­ τα. Θα έφτανα ίσαμε το σημείο να πω ότι ακόμη και σε τέτοιου είδους ερωτήματα απαντά η «Ζαΐδα».

Μοιάζει να σε θυμώνουν αυτά τα θέματα. Κυρίως θυμώνω με την ακρισ ία και τη βιασύνη, με την έλλειψη σκέψης, με την άρνηση να χρησι­ μοποιή σει κανείς στοιχειω δώς το μυαλό του - ό­ ταν μιλάω είτε με νεορθόδοξους είτε με ευρω­ παϊστές. Κι οι δυο έχουν παραμείνει στον Μεσαί­ ωνα. Πριν από την Αναγέννηση, πριν α π ’ τη γαλ­ λική επανάσταση, πριν από την κριτική θεωρία...

θνος με έντονες καλλιτεχνικές ροπές και επιδό­ σεις. Η θεωρία και η κριτική είναι άλλος τομέας πιο επιστημονικός - ένα στάδιο πέρα από την πρωτογενή παραγωγή τέχνης, που απαιτεί εκ­ παίδευση, ενημέρωση, ευαισθησία, αντιπαραθέ­ σεις και συσχετισμούς των σχολών και των θεω­ ριών, παράλληλη σπουδή του γενικότερου φαι­ νομένου της τέχνης της κάθε εποχής. Πράγματα που δεν αναπτύσσονται ούτε στα πανεπιστήμια ούτε, βέβαια, στα σπίτια μας... Λοιπόν, τι κριτική και τι θεωρία; Κουραφέξαλα! Δεν ξέρω τελικά τι ι πει πως έ­ χουμε τη λογο­ I Η ευρωπαϊκή πεζογραφία τεχνία και την I πάσχει από αναφροδισία - εν κριτική που μας αξίζει ως ανα­ γνώστες. Δεν το ξέρω. Θα μου ε­ πιτρέψεις να α­ ντιτείνω ότι δε αν αγ ιγ ν ω σκουμε όλοι μας τα

πολλοίς, νομίζω, γ ια τ ί έχει απεμπολήσει την κριτική, την ιστορία κ αι αρέσκεται να γυρνά την πλάτη στην πολιτική διάσταση των πραγμάτων ίδια κείμενα!

Το «μοιρολατρικό» πνεύμα της προηγούμενης

Πολλοί συγγραφείς διαμαρτύρονται για το επί­ πεδο της λογοτεχνικής κριτικής που ασκείται στον τόπο μας (όπως και αντιστρόφως πολλοί κριτικοί δυσανασχετούν με τους συγγραφείς μας που παίρνουν προσωπικά τις αρνητικές κριτικές). Για μένα το ζήτημα είναι απλό και αυτονόητο: έχουμε τη λογοτεχνία και την κριτι­ κή που μας αξίζει ως αναγνώστες, αφού οι δυο αυτοί χώροι συγκοινωνούν από καταβολής της γραφής. Νομίζω πως ό,τι χρειάζεται να λεχθεί για τους Έλληνες κριτικούς αλλά και μεγάλη μερίδα των συγγραφέων μας το έχει συγκεφαλαιώσει ο Δ. Κούρτοβικ σ ’ εκείνο το περίφ ημο «Αντιλεξικό» του. Δεν μ’ έχει απασχολήσει πολύ το φαινόμενο της λογοτεχνικής κριτικής - είτε στον τόπο μας είτε αλλού. Πιστεύω πάντα ότι ο κριτικός είναι πολύ πιο εκτεθειμένος από τον καλλιτέχνη. Ο καλλιτέχνης μπορεί πολλές αδυναμίες του να με­ ταμφιέσει - συχνά και να τις εκμεταλλευτεί σ ’ ό­ φελος της τέχνης του. Ο κριτικός το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να δείξει μέχρι πού έχουνε φτάσει τα διαβάσματά του κι ίσαμε πού η κατα­ νόηση αυτών που έχει διαβάσει. Είμαστε ένα έ­

ερώτησής μου έχει το νόημα ενός πνεύματος αντιγκρίνιας και απευθύνεται κυρίως σε όλους αυτούς τους ομοτέχνους, οι οποίοι την ίδια στιγμή που αξιώνουν από τον κριτικό παιδεία, νηφαλιότητα, κριτήρια, οι ίδιοι έχουν ψυχολο­ γία μεγαλοφυίας υπό κατ’ οίκον περιορισμό. Δεν λέω όχι. Θα συμφωνήσεις όμως, ελπίζω, ότι διαθέτουμε πάρα πολλούς παραγνωρισμένους καλλιτέχνες και ούτε έναν παραγνωρισμένον ικα­ νό κριτικό λογοτεχνίας.

Ας περάσουμε όμως σε ένα άλλο συναφές θέ­ μα. Εκτός από πεζογραφία έχεις γράψει και κριτική και δοκίμιο. Αυτή η δραστηριότητα με ποιον τρόπο και σε ποιον βαθμό σε έχει ωφελή­ σει στο καθαυτό λογοτεχνικό γράψιμο; Γράφοντας κριτική και δοκίμιο προσπάθησα να πω με άλλον τρόπο τα ίδια πράγματα που λέω και στα μυθιστορήματά μου. Ασφαλώς κάποτε κάνεις κάποιο διάλειμμα στο γράψιμο. Και τότε σαν πα ραπλήρωμα μπορεί να έρθει μια τέτοια ε­ νασχόληση, να σε κρατήσει σε κάποια επαφή με τα προβλήματα που αντιμετωπίζεις. Βρίσκω πο­ λύ πιο ενδιαφέρουσα, και σαν κριτική και σαν θε­ ωρία, αυτήν που παράγεται πρωτογενώς, μέσα από την εμπνευσμένη και τη βαθυστόχαστη τέ-

Συνέντευξη

141

σχέσης ανάμεσά σας, αλλά στη «Ζαΐδα» παίρνει σαφώς το ρόλο της πρωταγωνίστριας. Η σχέση μου με τη μουσική είναι σε μεγάλο βαθμό παρα­ πληρωματική μιας σχέσης με την ποίη ση και με την τραγωδία. Μιας σχέσης που θα μπορούσα να τη χαρακτηρίσω λειψή σε μεγάλο βαθμό. Σ’ έ­ ναν τόπο τόσο εξουθενωτικά φωτισμένο όπως η Ελλάδα, η μουσική αισθάνομαι να μου χρειάζε­ Ο Λορεντζάτος λέει κάτι σημαντικό: Η λογοτε­ χνική κριτική είναι ο ξαγοράρης της λογοτε­ ται σαν συμπλήρωση μιας αισθηματικής υγρα­ σίας - έτσι όπως αγαπώ τις συννεφιασμένες και χνίας. Δηλαδή: ταυτόχρονα διαμεσολαβητής (ανάμεσα στον συγγραφέα και στον αναγνώ­ βροχερές μέρες. Ό σο για τη διαπλοκή των τε­ στη) και διαμεσολαβούμενος (από τα κείμενα χνών - ο τρόπος που τις βλέπω μοιάζει μ’ αυτόν και τις κειμενικότητες). των ηρώων μου: σαν τις διαφορετικές έδρες ε­ Βέβαια για να είμαι ειλικρινής αυτό τον διττό νός πρίσματος. Η μουσική που εγώ γνωρίζω δεν ρόλο της διαμεσολάβησης κυρίως στον κριτικό είναι η μουσική που τραγουδάμε και σφυρί­ λόγο ποιητών και πεζογράφων τον έχω συνα­ ζουμε, όπως η ποίηση που αγαπώ δεν είναι εκεί­ ντήσει. νη της ομοιοκαταληξίας και του μέτρου. Είναι Γράφονται τόσα πολλά βιβλία σήμερα... Από την μια δομημένη φόρμα που έχει την ικανότητα και άποψη αυτή, ο ρόλος των κριτικών είναι δυσκο­ διαθέτει τις διαστάσεις για να διηγηθεί με μυθι­ λότερος. Ο κριτικός είναι αναγκασμένος να δια­ στορηματικό τρόπο υποθέσεις επικές. Οι αναλο­ βάζει και τα σκουπίδια - φτάνει να έχουν βγει γίες και η δομή αυτής της φόρμας με έχουν βοη­ πρόσφατα. Είναι η δουλειά του. Το ζήτημα είναι θήσει στο γράψιμο. Το ίδιο με έχει βοηθήσει και πως απαιτεί κανείς από αυτούς να είναι σε θέση η ικανότητά της να εκφράζει το ανέκφραστο και να ξεχωρίσουν τα σκουπίδια από τα καλά έργα. να συγκεκριμενοποιεί εκείνο που διαφορετικά εί­ Αλλά και τα καλύτερα από τα καλά. Το. πρόβλημα ναι αδύνατο να πιάσει και να ψηλαφήσει κανείς των δικών μας κριτικών είναι πως για λόγους κοι­ το άρρητο των πραγμάτων. Στην περίπτωση της νωνικής... συνοχής (νατό πούμε έτσι) μιλούν για δυτικής τέχνης, νομίζω ότι η μουσική κατέχει όλους - και τους καλούς και τους κακούς - με τις προνομιακή θέση. Γι’ αυτό και η επιλογή ενός ίδιες γενικότητες. Κάποια στιγμή αισθάνεσαι να συνθέτη σαν τον Χρυσό­ αγανακτείς. Δεν είναι στομο Μαζαρίνι ήταν επιβε­ δυνατό να αναφέρομαι ε­ ΑΛΕΕΗΧ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ βλημένη, για να πω αυτά γώ με τους ίδιους όρους με που θέλησα να δείξω μέσα τον Άλφα και τον Βήτα και από τη Ζαΐδα. Στην κλασική τον Γάμα. Πώς να γίνει. Κι εποχή ή μουσική συνόψισε έπειτα σου περνά. Και σε έναν κώδικα διεθνή-διξαναπιάνει. ευρωπαϊκό, που ταξίδεψε από χώρα σε χώρα, από Θα ήθελα να μου μιλούσες λαό σε λαό και μπόρεσε ν’ για τη σχέση σου με τη αποδώσει τις αξίες που αμουσική, αφού στη ναδείχθηκαν στην Ευρώπη «Ζαίδα» φανερώνεται μια με τη Μεταρρύθμιση και το «ταραχή» γύρω απ’ αυτήν, τέλος των θρησκευτικών πολύ βαθύτερη της απλής πολέμων. Και στην εποχή μουσικής παιδείας... του ρομαντισμού, μπόρεσε 'Ελεγα πως δεν θα ρωτού­ με την πιο μεγάλη ενάρσες ποτέ! Η «Ζαίδα» από γεια, να χρησιμέψει σαν ό­ μιαν άποψη είνα ι ένα βιβλίο χημα των εθνικών σχολών για τη μουσική. Σε όλα τα που αναπτύχθηκαν και επιΚΕΔΡΟΣ βιβλία μου υπάρχουν στοι­ τρέψαν ν’ αποκτήσει ταυτό­ χεία αυτής της μοιραίας τητα (και να ταξιδέψει αμεχνη - παρά αυτήν που προσπαθεί να διατυπώσει με όρους τελικά αυθαίρετους, έννοιες που δεν χωράνε ούτε σε καλούπια ούτε σε κατηγοριο­ ποιήσεις. Λυπάμαι τους θεωρητικούς λίγο, όπως οι λαϊκοί έχουν την τάση να λυπούνται τους κα­ λόγερους.

ΒΡΑΔΪΕΣ ΜΠΑΛΕΤΟΥ

Συνέντευξη

τάφραστη) η έκφραση των λαών την εποχή που η κοι­ νωνική αλλοτρίω ση επέτεινε την προσήλωση των αν­ θρώπων στις πατριωτικές αξίες.

Το γεγονός ότι η όπερα του Μαζαρίνι, η «Ζαίδα», τελικά παίζεται σε βυζα­ ντινούς τρόπους και στο ηπειρώτικο μουσικό ιδίω­ μα συμβαίνει και χάριν της αφηγηματικής αληθοφά­ νειας, αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι ο δημι­ ουργός της προαισθάνε­ ται την επικείμενη κρίση της δυτικής μουσικής; Πολύ σωστά. Κι είχα εδώ τη δυνατότητα να παίξω ένα παιχνίδι μουσικής (όπως θα λέγαμε «επιστημονι­ κής») φαντασίας, που δεν μπόρεσα να αποφύγω

προκειμένω) και όχι η εκτε­ ταμένη αγορά που καλύ­ πτει η ίδια η γλώσσα και η μεγάλη

επένδυση

που

πραγματοποιείται με την έκδοση και με την προώθη­ ση ενός βιβλίου στη Γαλλία ή στην Αγγλία. Αν η νεοελ­ ληνική πεζογραφία δεν πουλάει στην Ευρώπη, ας μην πουλάει. Τόσο το χει­ ρότερο για την Ευρώπη. Κάποτε θα τ ’ ανακαλύψουν, όπως τ ’ ανακάλυψαν και παλιότερα. Δε βλέπω γιατί το ευρωπαϊκό κοινό πρέπει να θεωρηθεί ανώτε­ ρο από το δικό μας: τα πα­ νεπιστήμιά τους είναι δια­ λυμένα, και η κουλτούρα τους επιζεί χάρη στο ο­ ξυγόνο που τους παρέχει η κουρελο-διανόηση και η «τέχνη του δρόμου» που εισάγουν από τις

τον πειρασμό νατό επιχειρήσω.

ΗΠΑ, μαζί με τα έργα που έχουν ήρωες αστυνο­ μικούς και τα υπερθεάματα για κρετίνους που

Όλο και περισσότεροι νεοελληνιστές θεωρούν ότι η εσωστρέφεια της νεότερης πεζογραφικής παραγωγής στον τόπο μας είναι η βασικότερη αιτία (και όχι η μικρή εμβέλεια της γλώσσας ή η απουσία εξωτερικής πολιτιστικής στρατηγικής στο βιβλίο) της απροθυμίας μεγάλων εκδοτι­ κών οίκων να εκδώσουν σύγχρονη ελληνική λο­ γοτεχνία. Λέγοντας «εσωστρέφεια» εννοούν τη θεματολογία που δεν ξεπερνά τα όρια του τοπι­ κού ενδιαφέροντος. Εσύ από τη μεριά σου, ως ένας συγγραφέας που έχεις μεταφραστεί στο εξωτερικό, πώς βλέπεις αυτή την προσέγγιση;

γυρίζονται με τα Ό σκαρ επικολλημένα στη συσκευασίατους. Είδες την έκθεση της αμερικά­ νικης modern art που ρυπαίνει δεν ξέρω επί πό­ σες τώρα βδομάδες την Πινακοθήκη μας; Αυτή την απέραντη θλίψη, αυτή την παράνοια, αυτή τη στέγνα, αυτή τη φτήνεια που εκτίθεται εκεί για να θαυμάσουμε (ποιοι; εμείς, οι Ευρωπαίοι, οι Έλληνες επιπλέον, με τέτοια σύγχρονη ζωγρα­ φική σαν τη δική μας) τα «τολμήματα», τις σύγ­ χρονες αναζητήσεις ενός λαού που εισάγει ακό­ μα την κουλτούρα του από τα αζήτητά μας. Αυτά είναι τα «μη εσωστρεφή» πρότυπα που πουλάνε

Αν οι νεοελληνιστές που λεν αυτά τα πράγματα

σε Αμερική κι Ευρώπη. Ας είναι. Έ χουμε τη λογο­

είναι ξένοι, απλούστατα ευλογάν τα γένια τους. Η ευρωπαϊκή πεζογραφία πάσχει από αναφροδι­

τεχνία που μας αξίζει - που λες κι εσύ - κι εκείνοι έχουν τη λογοτεχνία που τους αξίζει.

σία - εν πολλοίς, νομίζω, για τί έχει απεμπολήσει την κριτική, την ιστορία και αρέσκεται να γυρνά την πλάτη στην πολιτική διάσταση των πραγμά­ των. Θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε πως ο λόγος για τον οποίο έχουν μεγάλη κυκλοφορία τα θλιβερά λογοτεχνήματα που καταναλίσκουν στον τόπο τους είναι κάποια από τα εγγενή χα­ ρακτηριστικά τους (η «εξωστρέφειά» τους, εν

Θα μου επιτρέψεις να διαφωνήσω λιγάκι. Η Ευρώπη που ζωγραφίζεις με μελανά χρώματα είναι η Ευρώπη που αναπτύχθηκε στο περιθώ­ ριο μιας Ευρώπης του Μότσαρτ, του Καντ, του Θερβάντες αλλά και της συνέχειάς της (Στραβίνσκι, Λεβινάς, Μούζιλ). Το γεγονός ότι εμείς δεν είχαμε ποτέ εύρωστο

Σννέηενξη

Κολχικόν Π

το χρονικό μιας όψιμης εφηβείας

αστικό μυθιστόρημα (και περάσαμε κατευθεί­ αν από το διήγημα και την ηθογραφία στην ανα­ τροπή ενός είδους που δεν γνωρίσαμε), δεν έ­ χουμε κλασικές σπουδές (και διαβάζουμε τα αρχαία κείμενα σχολιασμένα από ξένες εκδό­ σεις), δεν έχουμε ένα στοχαστή μεγάλης εμβέ­ λειας, είναι κάτι που σήμερα δεν μας εμποδίζει ταυτόχρονα να τρεφόμαστε με εισαγόμενα ή ε­ ντόπια υποπροϊόντα. Δεν βλέπω, οφείλω να σου πω, με τόσον θαυμα­ σμό αυτή τη συνέχεια της ευρωπαϊκής κουλτού­ ρας... Ήδη οι επίγονοι της μεγάλης παράδοσης (και αυτοί που αναφέρεις εσύ και άλλοι, ίσως και σπουδαιότεροι απ’ αυτούς) σημαδεύουν μια διό­ λου αξιοζήλευτη έκπτωση. Και θα ’λεγα ότι αυτή η έκπτωση ακριβώς είναι που οδηγεί στον εξευτελισμό να εισάγει σήμερα η Ευρώπη πρό­ τυπα από τον Νέο Κόσμο! Ό σο για μας, πράγμα­ τι δείχνουμε μια προθυμία να διαβάζουμε και ν ’ ακούμε - και γενικά να περιβάλλουμε με μεγάλον θαυμασμό - τα «σχόλια» διαφόρων κυρίων της μόδας που σχολιάζουν ουσιαστικά τον δικό μας πολιτισμό και την κλασική ευρωπαϊκή παιδεία στην οποία όμως και εμείς και εκείνοι έχουμε στραμμένη την πλάτη. Μια προσπάθεια για μια «διορθωτική κίνηση» - ας την πούμε - σ ’ αυτό το επίπεδο, είναι η «Ζαΐδα».

Ποια υποδοχή φαντάζεσαι θα έχει η «Ζαΐδα» α­ πό το κοινό και ποιαν από την κριτική. Η Γιολάντα Μιχαλοπούλου-

Ό πως ξέρεις κι εσύ, όταν γράφεις κάτι περνάς διάφορα στάδια.

Κορακά παρουσιάζεται για

Μια ζεστό μια κρύο.

πρώτη φορά στον λογοτε­

Ακριβώς. Όταν τέλειωσε το βιβλίο ήμουν σαν ένα άδειο τσόφλι. Εξουθενωμένος εντελώς, σωματι­ κά και ψυχικά. Ονειρευόμουν μια θριαμβευτική υποδοχή. Το ψυχραιμότερο μέρος του εαυτού μου αναρωτιόταν, αντίθετα, για ποιους γράφο­ νται όλ’ αυτά τα πράγματα. Για ποιο κοινό; Τι έχει απομείνει από ανθρώπους που είναι σε θέση να ανπληφθούν και να συγκινηθούν. Τελικά ισορρο­

χνικό χώρο με ένα βιβλίο πραγματικά ιδιότυπο στη σύνθετη απλότητά του. Το ξετύλιγμα της ιστορίας μας ξαφνιάζει και μας γοη­ τεύει με την εναλλαγή π ε ­ ζών κειμένων και έμμετρης ονειροπόλησης.

πώ σε μιαν άλλη διατύπωση: Το βιβλίο γράφτηκε και είναι εδώ. Αυτό ήταν το δυσκολότερο. Τα από κει κι έπειτα είναι μια άλλη ιστορία...

□

Ελληνική Ευρωεκδοτική

Συνέντευξη

ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ Τ Ο Μ

Σ Α Ρ Π

Tft ~TV}<s\off

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΚΑΝΑΚΗ

TOM ΣΑΡΠ ΜΗΝ ΠΑΤΑΤΕ ΤΗ ΧΛΟΗ Άπληστοι εργολάβοι, διε­ φθαρμένοι πολιτικοί και ανε­ γκέφαλοι δημόσιοι λειτουργοί σχεδιάζουν να κατασκευάσουν έναν αυτοκινητόδρομο ταχεί­ ας κυκλοφορίας που θα κατα­ στρέφει ένα φαράγγι σπάνιας φυσικής ομορφιάς, ένα γραφι­ κό εγγλέζικο χωριουδάκι και μαζί τον πύργο της σιδηράς Λαίδης Μοντ. Το στρατόπεδο των «κα­ κών» επιστρατεύει όλα τα μέ­ σα για να πετύχει τον στόχο του: εκβιασμούς με γυμνές φω­

τογραφίες, δωροδοκίες, ανατινάξεις, εμπρησμούς. Το στρατόπεδο των «καλών» με επικεφαλής τη. Μοντ και τον πολυτάλαντο και πολυμήχανο κηπουρό της, χρησιμοποιεί κάπως ανορθόδοξα μέσα για να εμποδίσει την επέλαση των κερδοσκόπων: μπουλντόζες, στρουθοκαμήλους, ιπ­ ποπόταμους και λιοντάρια, οπλισμό από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και άφθονη αγγλική μπίρα. Γραμμένο με φαντασία και χιούμορ, το «Μην πατάτε τη χλόη» είναι ένα βι­ βλίο οικολογικό, κοινωνικό, ανατρεπτικό και εν τέλει ένα ευχάριστο ανάγνωσμα.

εκδόσεις Κανάκη ΖΩΟΔΟΧΟΤ ΠΗΓΗΣ 2-4,106 78 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 38.14.026, 33.02.385

Κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί απ ό τις Ε κδό σ εις Α Μ Μ Ο Σ το βιβλίο το υ Γήση Π α π α γ ε ω ρ γ ίο υ

“Ελληνικοί Πέτρινοι Φάροι”

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΛΑΩΝ Του Πανεπιστημίου του Τέξας και του Βρετανικού Μ ουσείου, με εικόνες και χάρτες

Γ

η ς σ ελ ίδ ε ς των οκτώ τόμων δα σ υ ν α ­ ν τή σ ο υμ ε τους μ ύ δ ο υ ς π ο υ ε π ί αιώ νες σ υ γ κ ίν η σ α ν την α νδρώ πινη φαντα σ ία, α κόμ α κ ι ότα ν ο ι δ ρ η σ κ είες π ο υ στη ρίζοντα ν σ ε α υ ­ τούς τους μ ύ δ ο υ ς είχ α ν πια παραμεριστεί: τον Κ ατακλυσμό των Μ εσοποτάμιω ν, τους ζωόμορ­ φ ους α ιγυ π η α κ ο ύ ς δεούς, τον Ώ ρο, τον Ό εηρη, την Ί σιδα , τον Δ ία, την Α δη νά κ α ι τους ά λ ­ λ ο υ ς , γνω σ τούς κ α ι λ ιγό τ ε ρ ο γνω σ τούς μ α ς δ εο ύ ς του Ο λ ύ μ π ο υ κ α ι τους ρω μ α ϊκ ο ύ ς θ ρ ύ ­ λ ο υ ς για τον Α ιν εία , τ ο ν Ρ ω μ ύ λ ο κ α ι τονΡ ώ μο καδώς κ α ι τη Λ ο υκ ρη τία , α λ λ ά κ α ι τους μ υ ­ θ ικο ύς ήρω ες των Κελτών, τον Ό ν τ ιν κ α ι τον Θωρ, μ α ζί μ ε τις μ ο ρ φ ές των βορείω ν λαώ ν, τους α ιμ ο δ ιψ είς δ εο ύ ς των Α ζτέκω ν κ α ι των Μ ά για και τον τόσο ανθρώ πινο Μ ο ύ ρ α Μ άζδα των Π ερσ ώ ν μ ε τον προφήτη του Ζωροάστρη.

Στόχος της σειράς αυτής είναι να δώσει την ιστορική πραγματικότητα που κρύβεται πίσω από τους μύδους, τεκμηριωμένη από τα αρ­ χαιολογικά και φιλολογικά ευρήματα του κάδε λαού και τοποδετημένη με αυτό τον τρόπο στα πλαίσια του αντίστοιχου πολιτισμού. Επειδή η μυδολογία των αρχαίων λαών αποτελεί συγ­ χρόνως και μια πηγή καλλιτεχνικής δημιουρ­ γίας, οι τόμοι αυτοί συνοδεύονται από μια πλούσια εικονογράφηση η οποία συνοδεύει τον αναγνώστη στην εξερεύνηση της δημιουρ­ γικής φαντασίας του κάδε λαού. Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ο Υ Ν

• Οι μύθοι των Ελλήνων • Οι μύθοι των Αιγυπτίων • Οι μύθοι των Ρωμαίων • Οι μύθοι των Περσών • Οι μύθοι της Μεσοποταμίας • Οι μύθοι των Αζτέκων και των Μάγια • Οι μύθοι των Βορείων • Οι μύθοι των Κελτών ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π Α Π Α Δ Η Μ Α : Ιττττοκράτους 8 Αθήνα, τηλ.: 36.27.318

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Εττικοινωνιακά αδιέξοδα Η εναγώνια προσπάθεια και η διαρκής α­ ναζήτηση προκειμένου μια νέα γυναίκα να προσδιορίσει τη θέση της ανάμεσα στους οικείους, στους φίλους και στους εραστές της, είναι το θέμα του μυθιστο­ ρήματος της Νατάσας Ζαχαροπούλου. Αβέβαιη και αμήχανη η ηρωίδα, δείχνει να παραπαίει ανάμεσα στον ψυχισμό της α π ’ τη μια και στη συμβατική κοινωνική πραγματικότητα απ’ την άλλη, επιλέγο­ ντας λύσεις που κάθε άλλο πα ρά τη βοη­ θούν. Προβληματισμοί και ενδιαφέροντα πλην του άλλου φύλου - δείχνουν να μην έχουν θέση στη ζωή, που θεωρείται επαρκώς τακτοποιημένη. Η γραφή ακολουθεί πιστά τη ροή του μ υ θ ισ τ ο ρ ή μ α τ ο ς , και θα θεω ρούσα­ ΝΑΤΑΣΑΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ με πετυχημένο το Ίχνος κραγιόν η νύχτα εγχείρημα, αν Μυθιστόρημα τάφερνε να δραμαΑθήνα, Ανατολικός, 1996 Σελ.162 τοποιήσει εντονό­ τερα τα γεγονότα και να τους δώ σει μιαν άλλη διάσταση, πλέον υπερβατική της ήδη υπάρχουσας.

X. Παπαγεωργίου

ΜόλιζΚυκλοφόρησαν

Έρωτες μοντέλων Μέσα από ένα δεκαεννιάχρονο μα­ νεκέν που κινείται μεταξύ επιδείξεων και φ ωτογραφήσε­ ων μόδας, νυχτερι­ νών μπαρ, ναρκωτι­ κών και ερωτικών συνευρέσεων, επιχειρείται μια σκια­ γράφ ηση του κό­ σμου της παρισ ινής υψηλής ραπτικής και των πέριξ αυτής. Η πρωτοπρόσω πη αφήγηση της ηρωίδας Κιμ μοιράζεται μεταξύ μιας ρεαλιστικής ά­ νευρης εξιστόρησης και των περισσότερο απογειωτικών ψευδαισ θήσεων που, ατυχώς, ορθολογικοποιούνται αποδιδόμενες στην επίδρα­ ση της λευκής σκόνης που ρουφάει α­ σταμάτητα η Κιμ, προσγειώ νοντας έτσι το μοναδικό στοιχείο που θα· διαφ ορο­ ποιούσε το μυθιστόρημα αφηγηματικά από τη συνταγή του “βίπερ” , που φαίνενα επέλεξε ο συγγραφέας για να προβάλει το «απόλυτο μηδέν» ανθρώ­ πω ν και τόπων που περιγ ράφει. Αν και οι

«χώροι» του Παρισιού και της Μόδας κυριαρχούν θεματικά, ουσιαστικά είναι εφιαλτικά απόντες, αφού ο αναγνώστης δεν προσλαμβάνει άλλο από στερεοτυπικές εικόνες που θα μπορούσαν να αφ ορούν οιονδήποτε χώρο. Οι δ ύο λέοντες/απροσδιόριστο ζευγάρι αντρών, των οποίων η εμφάνιση και εξαφάνιση α­ πό τη ζωή της ηρωίδας οριοθετεί και το χρονικό διάστημα που καλύπτει η διήγη­ ση, ενώ σηματοδοτούν την ερωτική υπέρ­ βαση της αφηγήτριας, συμβάλλουν, τελι­ κά, στο αντι-ερωτικό ήθος που προβάλ­ λει, μέσω των λεκτικών κοινοτοπιών της κάθε ερωτικής σκηνής του, το μυθιστό­ ρημα. Δ. Τσατσούλης

κού χιούμορ, σε ποιη τικό εργαλείο. Η συγγραφέας χειρίζεται επιδέξια το θέμα της ενώ επιφυλάσσει, προς το τέλος, μια έκπληξη στον αναγνώστη. Τέτοια που, ε­ κτός από το αφηγηματολογικό της εν­ διαφέρον, θα μπορούσε να προκαλέσει και ενδιαφέρουσες συζητήσεις πάνω στον τρόπο διαμόρφω σης και λει­ τουργίας των βιολογικών φύλων και κοι­ νωνικών ταυτοτήτων, όπως αυτά εκφ ρά­ ζονται στις νεανικές υποκουλτούρες. Δ. Τσατσούλης

Ο εισηγητής του Ρομαντισμού σ την Ελλάδα

Ρίκυ είναι το όνομα του δεκαεπτάχρονου παιδιού που αναλαμβάνει την πρωτοπρόσω πη αφήγηση, διυλίζοντας μέσα α­ πό τη δική του οπτική και φωνή όλα όσα διαδραματίζονται στη χρονικά σύντομη ιστορία που περιγ ράφει. Μια αφηγηματι­ κή φωνή που υιοθετεί με απόλυτη συνέ­ πεια τη βέβηλη γλώσσα του νεανικού πε­ ριθωρίου, γλώ σσα ομόλογη προς την περιθ ωριακότητα στην οποία κινούνται οι ήρωες: κλεφτρόνια, ναρκομανείς, μπαρόβιοι, ροκάδες, μηχανόβιοι... Σε κάποιες συνοικίες ελευθερίας, όπου η α­ ναγκαστική συγκα- __________________ τοίκηση με το περι­ ΝΙΚΟΛ ΡΟΥΙΣΟΥ θωριακό κατεστη­ Πες στη Μορφίνη, ακόμα την ψάχνω μένο ωθεί στην Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1996 υπερπεριθωριοποίΣελ.138 ηση του ανένταχτου, η γλωσσική κοινωνιόλεκτος της αφήγησης, που για T T vs« Μ β/ Ή · πολλούς αντικαθρεφτίζει την π ο ­ λυσυζητημένη βάρ­ βαρη «πτώχευση» της γλώσσας, αναδεικνύεται σε εκ­ φραστή πλούσιω ν συναισθημάτων και τρυφερότητας, σε φ ορέα διαβρωτι-

ia I

wtftoJ

Ως το πρώτο ν ε ο ε λ λ η ν ικ ό μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α χαρακτηρίζεται ο Λέανδρος (1834) του Φαναριώτη Παν. Σούτσου (18061868) που, μαζί με τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή, εισήγαγε, με το ποιητικό του δράμα «Ο Οδοιπόρος», τον Ρομαντισμό στην Ελλάδα. Στοχεία ρομαντισμού ανιχνεύονται έντονα και στον Λέανδρο α­ φού πρότυπό του, αφηγηματικά όσο και από άποψη ουσίας, αποτελεί ο «Βέρβερος» του Γκαίτε, αλλά και ο «Ιάκωβος Όρτης» του Φόσκολο. Επιστολικό μυθι­ στόρημα, όπως και τα δύο προαναφερθέντα, συντίθεται από 77 επιστολές. Με μόνη τη διαφ ορά ότι το έργο του Σού­ τσου δεν είναι μονολογικό: 50 από τις ε­ πιστολές ανήκουν πράγματι στον κεντρι­ κό ήρ ω α και ερωτευμένο αυτόχειρα Λέ­ ανδρο, οι υπόλοιπες όμως 27 προέρχο­ νται από την αγαπημένη του Κοραλία και από δύο φίλους του άτυχου ζεύγους. Ο Σούτσος, άλλωστε, τόσο στον Λέανδρο όσο και στα δύο διηγήματα που περι­ λαμβάνονται στον τόμο, διοχετεύει μια σειρ ά πολιτικών και κοινωνικών ιδεών του που, π α ρ ’ όλη τη γνωστή του πίστη στη συνταγματική μοναρχία του Όθωνα, τον αναδεικνύουν σε οπαδό του σαινσιμονισμού. Παραπάνω από χρήσιμη και κατατοπιστική η εισαγωγή της Αλ. Σα­ μουήλ για τον συγγραφέα αλλά και το

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣΣΟΥΤΣΟΣ ΟΛέανδρος. Απομνημονεύματα ενός Ψιττακού Οτρισχιλιόπηχος Φιλολογική επιμέλεια: Αλεξάνδρα Σαμουήλ Αθήνα, Νεφέλη, 1996 Σελ. 243

Βέβηλη γλώ σσα

I

έργο του, είναι αναγκαίο βοήθημα για τη σωστή ανάγνωση από τον σύγχρονο αναγνώστη. Δ. Τσατσούλης

Οι Α λβανοί κι εμείς Σίγουρο είναι ΔΕΣΠΟΙΝΑΠΙΚΑ πω ς οι Αλβανοί Μπλε σιδερόπορτα μπήκαν για τα Αθήνα, ΧρήστοςΕ. καλά στη ζωή Δαρδανός, 1996 Σελ. 261 μας. Τόσο που τους «αποδε- ---------------------------------χτήκαμε», αν και συχνά δρουν ανορθόδοξα για τα δι­ κά μας μέτρα και σταθμά. Έτσι, λοιπόν, ήταν επόμενο ν ’ απασχο­ λήσουν και τη λογοτεχνία μας. Και να η «Μπλέ σιδερόπορτα» και ένας υποτιθέ­ μενος έρωτας ανάμεσα σε μια νεαρή μικροαστή Ελληνίδα και σ ’ έναν πάμφτωχο και ταλαίπωρο Αλβανό. Και να κοινωνιο­ λογικές προσεγγίσεις απίστευτης ρηχότητας, και άπειρες παραθέσεις ρητών και παροιμιών για το υποτιθέμενο στόλι­ σμα του λόγου, και μια γλώσσα μικτή, ε­ ντελώς απρόσωπη. Το μόνο θετικό που μπορούμε να εισπράξουμε α π’ το βιβλίο - αν και σ’ αυτό υπάρχει αρκετός λυρισ μός - είναι οι πε­ ριγραφές Της οδυνηρής πραγματικότη­ τας για τη γειτονική χώρα. Θέμα με πο λ­ λαπλές διαστάσεις, χρειάζεται, θα έλε­ γα, προσεκτικότερη αντιμετώπιση, αφού έδωσε την ευκαιρία στους Έλληνες αφε­ νός, να δράσουν υπεροπτικά και ρατσι­ στικά και στους Αλβανούς αφετέρου, να περιφέρουν εγωιστικά την πληγωμένη τους αξιοπρέπεια.

X. Παπαγεωργίου

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Π αράφ ορες αγάπες Ο δύσμορφος Τζιμπέι οικτίρει τον ε­ αυτό του για την α­ σχήμια του. Στο φόντο, μια Ιαπωνία

ΜόλιζΚυκλοφόρησαν

ΓΙΑΣΟΥΝΑΡΙΚΑΒΑΜΠΑΤΑ Ηλίμνη Μτφρ.: Καίτη Μπουλούκου-Τσισκάκη Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 Σελ. 132

γοητευτική, με κήπους γεμάτους ανθι­ σμένες κερασιές και λίμνες που φ ωσφ ο­ ρίζουν από τις πυγολαμπίδες. Γιαπωνέζες περιφέρουν την εύθραυστη ομορφιά τους θαμπώνοντας τον άτυχο πρωταγω­ νιστή, που ζαλίζεται μέσα στο παραλή­ ρημα του γυναικείου κάλλους. Το μυστήριο της γοητείας και της έλξης, η ματαιότητα των ανθρώπινων, η αρρώ­ στια του έρωτα, όλα αυτά στροβιλίζο­ νται στη δίνη της «Λίμνης». Ο Καβαμπάτα εξερευνά τη δυστυχία και το κακό, την αναλγησία και την αλαζονεία της ο­ μορφιάς. Τα πάντα υπάγονται τελικά στο προαιώνιο και διαχρονικό παιχνίδι της ε­ ξουσίας και της υποταγής. Ο Τζιμπέι χά­ νει και τα τελευταία υπολείμματα αξιο­ πρέπειας καταλήγοντας ηδονοβλεψίας. Ν. Κώτσιου

Ακαδημαϊκό ρομάντσο Μετά το «Αλλάζο­ ντας θέσεις» - ό­ που αναπαρίσταται ευρηματικά η ακα­ δημαϊκή ζωή της Καλιφόρνιας και της Αγγλίας - ο κα­ θηγητής της αγγλι­ κής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Μ πέρμινχαμ Νταίηβιντ Λοτζ, υφαίνει πλέον λε­ πτομερειακά και περίτεχνα, τη διε­ θνή πανεπιστημια­ κή κοινότητα, στο όπως ο ίδιος το χα­ ρακτηρίζει - ακα­ δημαϊκό ρομάντσο «Μικρός που είναι ο κόσμος». Στις αράδες του φιλοξενούνται πανεπι­ στημιακοί, εκδότες, κριτικοί, συγγρα­ φείς, συνθέτοντας το παζλ της Παγκό­ σμιας Πανεπιστημιούπολης, ενώ κατα­ γράφονται και διακωμωδούνται - ανέλε­ γκτα θα έλεγα - τα πεπραγμένα και οι φ ι­ λοδοξίες τους. Μυθιστόρημα της Ακαδημαϊκής Περι­ πλάνησης και, ταυτόχρονα, ένα από τα

ΝΤΑΙΗΒΙΝΤΛΟΤΖ Μικρός που είναι ο κόσμος Πρόλογος: Ουμπέρτο'Εκο Επίμετρο: Τζίνα Πολίτη Μτφρ.: Β. Τομανάς Αθήνα, Πόλις, 1996

πιο διασκεδαστικά και καυστικά βιβλία που εκδόθηκαντον τον 20ό αιώνα, το χα­ ρακτηρίζει ο Ουμπέρτο Έ κο στον πρ ό­ λογό του, που συνοδεύει το βιβλίο.

X. Παπαγεωργίου

Πικρή διάψευση Νουβέλα πυκνή και _ NINA ΜΠΕΡΜΠΕΡΟΒΑ καλοδουλεμένη, η ΗΣαγήνη «Σαγήνη» είναι μια Μτφρ.: Βάσω Νικολοπούλουπαραβολή για τον Νίκη Ντουζέ Αθήνα, Ωκεανίδα, 1996 έρωτα και τις παρεΣελ.130 νέργειές του στα χρόνια της άβγαλ­ της νιότης. Οι ήρωες, παραδομένοι σ ’ έ­ ναν άκρατο ναρκισσισμό, μοιάζουν να υπνοβατούν μελοδραματικά. Χάνονται σε ψυχολογικούς δαιδάλους και συναι­ σθηματικούς λαβύρινθους, αναζητούν το εξαιρετικό και το πέραν του κόσμου τούτου. Στο τέλος, όλα μένουν μετέωρα και αμφίρροπα. Ο πρωταγωνιστής συνειδητοποιεί με ο­ δύνη πως, και μέσα στον πιο απόλυτο έ­ ρωτα, παραμένει τραγικά μόνος, ενώ η καλή του, που τόσο την είχε εξιδανικεύσει, διαγράφει κι αυτή την ολόδική της μοναχική τροχιά. Ν. Κώτσιου

Ίντριγκες δίχως σα σ π έ νς Το τελευταίο μυθιστόρημα της σημαντι­ κής Αμερικανίδας συγγραφέως που πέθανε το Φεβρουάριο του 1995. Περιγράφονταιτα ειδύλλια, οι έρωτες, τα μίση και οι φιλίες μιας μερίδας νέων, στην πλειοψηφίατους, ανθρώπων, μόνιμο στέκι των οποίων είναι η μπυραρία «Γιάκομπς» στη Ζυρίχη. Αν και το βιβλίο ξεκινάει με ένα έγκλημα, το σασπένς απουσιάζει αυτή τη φορά α­ πό το βιβλίο της Χάισμιθ. Η συγγραφέας επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στον συναισθηματικό κόσμο των ηρώω ν της μιας ομάδας «χαζοχαρούμενων», θα μπορούσε να πει κανείς, Ελβετών ΠΑΤΡΙΤΣΙΑΧΑΙΣΜΙΘ καθώς και στα ερω­ Ένα Καλοκαιρινό Ειδύλλιο τικά συμπλέγματα Μτφρ.: που χαρακτηρίζουν Αγγέλα Βερυκοκάκη-Αρτέμη τις σχέσεις τους. Αθήνα, Παπαδόπουλος, 1996 Σελ.

372 Από αυτή την άπο­

ψη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το κοινωνικό σχόλιο που πολύ διακρι­ τικά περνάει η συγγραφέας μέσα από το βιβλίο της, καθώς σκιαγραφεί με πειστι­ κότητα και ζωντάνια μια κοινωνία (την Ελβετική), που μοιάζει να είναι ένας γε­ μάτος αφέλεια αλλά και με προκαταλή­ ψεις μικρόκοσμος. Ακόμα όμως και εκεί, δείχνει να λέει η Χάισμιθ, η ζωή μπορεί να παίξει παράξενα παιχνίδια. Η. Μαγκλίνης

ΕΑΑΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ Έ φ η β ος ποιητής Δ ο κ ιμ α σ μ έ ν ο ς σε πολύ δυσκο­ λότερες περιό­ δους όσον α­ φορά την πο ιη­ τική του έκφρα­ ση, ο μείζονος σημασίας τεχνί­ της του λόγου Μιχάλης Κατσαρός, μας παραδίδει δύο από τα τε­ λευταία του έρ­ γα, με μια και μοναδική - πέ­ ρα από την επι­ κοινωνία και τη συμμετοχή προσδοκία: να διακρίνουμε τη σφριγηλότητα της γραφής, το εφηβικό πείσμα, τον νεανικό πα λμό και, τέλος, την απομυθοποίη ση όλων των ιστορικών νικηφόρων ή αποτυχημένων αγώνων, καθώς επίσης και το μεγαλείο μιας π α ­ τρίδας, που ενεργοποιεί τις αισθήσεις και το νου, με κατοχυρωμένη τη συνέχειάτης ανάτους αιώνες. Ο Μιχάλης Κατσαρός, ποιητής της πρώτης μεταπολε­ μικής γενιάς, της λεγάμενης «γενιάς της ήττας», παρακολουθεί με την τεράστια παρατηρητικότητά του τα δρώμενα, τα ανατέμνει και τα κριτικάρει, με μια μέθο­ δο, που θυμίζει λεπτή και υπεύθυνη δουλειά.

X. Παπαγεωργίου

ΜΕΛΕΤΕΣ Για την Αξιώτη Θεμελιώ δη ερωτή­ MAIPH MIKE ματα, που τίθενται Μέλπω Αξιώτη γύρω από το πεζοΚριτικές περιπλανήσεις γραφ ικό και το πο ι­ Αθήνα, Κέδρος, 1996 Σελ.212 ητικό έργο της Μ έλπως Αξιώτη εν σχέσει λ.χ. προς τη γραφή, το ύφος και τις χρονικές δομές, και αξιόπιστες απα­ ντήσεις, που δίδο­ νται σε αυτά με βα­ θιά προσήλω ση στο λόγο των κει­ μένων από τη Μαίρη Μικέ, αποτε­ λούν το υλικό της θαυμάσιας αυτής συνθετικής μελέ­ της. Έ χουμε για πρώτη φ ορά μπροστά μας - και το απο­ λαμβάνουμε - ολοκληρωμένο το «κριτι­ κό» πορτρέτο της Μ έλπως Αξιώτη, της πλέον μοντέρνας Ελληνίδας συγγραφέως. Στα υπέρ του βιβλίου και του κριτι­ κού χαρακτήρα του συμμετρώνται τόσο η επιλογή και ο σχολιασμός της σχετικής κριτικογραφίας των ετών 1938-1994, ό­ σο και το κριτικό ανθολόγιο ανεκδότων επιστολών της μεγάλης συγγραφέως. Γ. Κεντρωτής

Ο πρω τεργάτης της ηθογραφ ίας Έ ναν από τους θε­ μελιωτές της νεο­ Π.Δ. ΜΑΣΤΡΟΔΗΜΗΤΡΗΣ 0 Ζητιάνοςτου Καρκαβίτσα ελληνικής πεζο­ Αθήνα, Κανάκη, 1996 γραφ ίας και σημα­ Σελ. 321 ντικότερο, μετά τον Παπαδιαμάντη, η- — θογράφο της πε­ ριόδου 1880-1920, χαρακτηρίζει ο καθη­ γητής Π.Δ. Μ αστροδημήτρης τον Ανδρέα Καρκαβίτσα. Η νέα αυτή έκδοση του έργου του γνωστού πεζογράφου μας «Ο Ζητιάνος», συνοδεύεται από ε­

μπεριστατωμένη Εισαγωγή, Σχόλια, Γλωσσάριο του μελετητή του, δίνοντας, έτσι, την ευκαιρία στο αναγνωστικό κοι­ νό να σχηματίσει μια πληρέστερη γνώμη τόσο για το σ υγγραφέα και το έργο του όσο και για τα λογοτεχνικά ρεύματα της εποχής κατά την οποία γράφεται το έρ­ γο. Πρόκειται για μια άρτια φιλολογική μελέτη, αναγκαίο πλέον συμπλήρω μα για κάθε επαναδημοσίευση έργων των βασικών εκπροσώ πων της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αν και λείπει μια προσέγγι­ ση τούτου του κειμένου με βάση σύγ­ χρονα θεωρητικά εργαλεία, θα πρέπει να τονιστεί η πληρότητα αρχειακών και βιβλιογραφικών στοιχείω ν που συνοδεύ­ ουν το έργο, όπω ς και η πληρέστατη κα­ τάρτιση του Γλωσσάριου, βασικού βοη­ θήματος για τον αναγνώστη. Το επίπονο έργο του μελετητή αναφαίνεται, άλλω ­ στε, και από τη λεπτομερή παράθεση, διττογραφούμενων ή πολυγραφούμενων λέξεων που συναντώνται στο κείμε­ νο του Καρκαβίτσα, που από μόνη της συνιστά έτοιμο υλικό για μια μελλοντική μελέτη του ίδιου του γλωσσικού μας ζη­ τήματος κατά την εποχή εκείνη. Χρήσιμο παράρτημα, με ενδεικτικά των ιδεών για τη γλώ σ σ α και τη λογοτεχνία της εποχής κείμενα, συνοδεύει το μελέτημα. Δ. Τσατσούλης

Τα μηνύματα του σ ώ μα το ς Έ να ιδιαίτερα ενδιαφέρον μελέτημα που εξετάζει το πολύπλοκο θέμα της μη λε­ κτικής επικοινωνίας στις διάφορες εκ­ φάνσεις της καθημερινής μας ζωής. Εκκινώντας από τη διαπίστω ση πω ς το 90% της συνολικής επικοινωνίας γίνεται μέσω της μη λεκτικής οδού, η ερευνήτρια εξετάζει το σύνολο των διαύλων με­ τάδοσης της επικοινωνίας αυτής όπως: την εμφάνιση, τις εκφράσεις του π ρ ο σώ ­ που και το βλέμμα, την κινητική του σώ­ ματος, την τοποθέτηση του ατόμου στον περιβάλλοντα χώρο, τη σωματική επικοι­ νωνία και τα μη λεκτικά (παραγλωσσικά) στοιχεία του λόγου. Χρήσιμες πλη ρ οφ ο­ ρίες δίνονται σχετικά με τη διάκριση με­ ταξύ ασυνείδητων και ελεγχόμενων μη λεκτικών σημάτων, όπως και εκείνη με-

ταξύ αυθόρμητων Ε. ΠΑΠΑΔΑΚΗ(εν μέρει κοινών σε ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ ανθρώπους και ζώα) Ησιωπηλή γλώσσα και υποκριτικών (κοι­ Η μη λεκτική επικοινωνία στις νωνικά συμβατοποιδιαπροσωπικές σχέσεις Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995 ημένων) εκφράσε­ Σελ. 262 ων. Εξετάζονται επί­ σης οι διαφ ορ οποι­ ήσεις στον τομέα αυτό μεταξύ των δύο φύλων, ο ρόλος των μη λεκτικών συμπε­ ριφορών αυτών με τις διάφορες μορφές ψυχικών διαταραχών. Έ να μελέτημα με πλούσιες αναφορές σε εμπειρ ικές έ­ ρευνες, απλό στη γραφ ή του και ελ­ κυστικό στην ανάγνωσή του, συνοδευόμενο από λειτουργικό εικονικό υλικό. Δ. Τσατσόύλης

Σημαντική πολιτισμική μελέτη «Μεγάλο μέρος των προσω πικώ ν μου ε­ πενδύσεων σε αυτή τη μελέτη προέρχε­ ται από την επίγνωση του ότι είμ αι ένας Ανατολίτης», γράφ ει στην εισ αγωγή του ο Έ ντουαρντ Σαΐντ, μια από τις κορυφαί­ ες μορφές της σύγχρονης σκέψης. Ά ρα­ βας της διασποράς που μελέτησε σε βά­ θος την ευρωπαϊκή και αμερικανική λο­ γοτεχνία, ο Σαΐντ θεωρείται σήμερα έ­ νας από τους πιο σκληρούς επικριτές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Σ’ αυτό το κλασικό πλέον έργο, ο Σαΐντ EDWARD SAID π ο λ ίτ η ς -δ ια ν ο ο ύ Οριενιαλισμός Μτφρ.: Φώτης Τερζάκης μενος ασκεί μια Αθήνα, Νεφέλη, 1996 σκληρή πολιτισμική Σελ. 426 κριτική στον αμερι­ κανικό «πολιτισμικό ιμ π ε ρ ια λ ισ μ ό » . Στον «Οριενταλισμό» τον απασχο­ λεί ιδιαίτερα ο τρό­ πος με τον οποίο η Δύση προσεγγίζει ΟΡΙΕΝΤΑΑΙΣΜΟΙ την Ανατολή. Πρό­ κειται για μια σπουδαία αναθεω­ ρητική μελέτη, για ένα συναρπαστικό

κείμενο που διατρέχει τους τρεις τε­ λευταίους αιώνες, εμπλουτίζοντας τη βι­ βλιογραφία για την Εγγύς Ανατολή και το Ισλάμ. Σ. Ντάλης

ΘΕΩΡΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Η τέχνη της αφ ήγησης Τελευταία, και στη χώ ρα μας, έχουν γίνει προσπάθειες για την αναβίω ση της π α ­ ραδοσιακής τέχνης της προφ ορικής α­ φήγησης (ιστόρησης). Είναι άλλωστε γνωστός ο πολλαπλά διαπαιδαγωγητικός της ρόλος και όχι μόνο για τους μι­ κρούς ακροατές. Γεγονός που αν μη τι άλλο δείχνει, και πέρ α από τις πρ ο σπ ά­ θειες οραματικών δημιουργών και θε­ ωρητικών, τη δυνα­ ΝΤΟΡΙΝΑ ΠΑΠΑΔΙΟΥ μική που περικλείει (Επιμέλεια-Μτφρ.) Άκου μια ιστορία ο προφ ορικός λ ό ­ Αθήνα, Ακρίτας, 1996 γος. Μια δυναμική Σελ. 200 που φαίνεται να · υπερβαίνει τους α­ νασταλτικούς παράγοντες του τεχνικού πολιτισ μού. Στο βιβλίο που πα ρουσ ιά­ ζουμε είναι συγκεντρωμένα άρθρα και συνεντεύξεις σημαντικών ξένων (Β. Μπένγιαμιν, Μπ. Χάγκαρτυ, Π. Κλαίυτον κ.ά.) και Ελλήνων (Κ. Κουλουμπή-Παπαπετροπούλου, Δ. Λουκάτος, Στ. Πελα­ σ γός κ.ά.), θεωρητικών και δημιουργών. Αναφέρονται τόσο στην παραδοσιακή ι­ στόρηση (ελληνική, ιρλανδική, εβραϊκή παράδοση) όσο και στη σύγχρονη (αφή­ γηση στις βιβλιοθήκες, η ιστόρηση ως ε­ πάγγελμα, σχέσεις με το θέατρο και την πεζογραφία, παιδαγωγικός της ρόλος). Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βιβλίο που μακάρι να γίνει α φ ορμή για περαιτέ­ ρω θεωρητικές και πρακτικές αναζητή­ σεις στη χώρα μας! Και να διαβαστεί κυρίω ς από τους εκπαιδευτικούς μας..! Γ. Παπαδάτος

4-

Μόλις Κνχλοφόρηοαν

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ΔΟΚΙΜΙΟ Συγγραφείς και νεότητα Η μελέτη αυτή, αντικείμενο της οποίας εί­ ναι το πώ ς είδαν οι συγγραφείς τη νέα γε­ νιά μέσα στα λογοτεχνικά τους έργα, α­ ποτελεί την - ομολογουμένως πρωτό­ τυπη - διδακτορική διατριβή της γνω­ στής, απ’ τα άλλα βιβλία της, πεζογράφου Αγγέλας Καστρινάκη. Η περίοδος που εξετάζει η συγγραφέας, συμβαδίζει με την πρώτη εμφάνιση της νεότητας στη νεοελληνική πεζογραφία και καταλήγει έως το τέλος του Β’ Παγκο­ σμίου Πολέμου. Βέ- _________________ ΑΓΓΈΛΑ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ βαια, στο τέλος του Οι περιπέτειες της νεότητας βιβλίου επιχειρείται Ηαντίθεσητων γενεών και μια καταγραφή στην ελληνική πεζογραφία του θέυατος, στα (1890-1945) , ; , Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 μεταπολεμικά χροΣελ. 500 νια έως το ’80, αλλά αυτό γίνεται εντε­ λώς περιληπτικά. Μέσα στην άνετη δομή του βιβλίου, μας δίνεται η δυνατότητα να παρακολουθού­ με τους νέους ήρωες να δρουν ανησυχη­ τικά και αντισυμβατικά, με περίεργες πολλές φορές συμπεριφορές, γράφο­ ντας έτσι με τον δικό τους τρόπο, την κοι­ νωνική και την πολιτική ιστορία αυτού του τόπου. Το βιβλίο απευθύνεται, βέβαια, στους θε­ ωρητικούς και ιστορικούς της λογοτε­ χνίας, αλλά παραλλήλως μπορεί ν’ αποτελέσει τερπνόν ανάγνωσμα, για βιβλιό­ φιλους με ανησυχίες.

X. Παπαγεωργίου

ΚΟΙΝΩΝΙΟΑΟΓΙΑ Τρίτη ηλικία και κοινωνία Γήρανση, μύθοι και πραγματικότητα, οι ηλικιω μένοι στον ευρωπαϊκό χώρο, οι οι­ κονομικές και δημογραφικές διαστάσεις της γήρανσης στην Ελλάδα, είναι μερικά α π ’ τα θέματα που αναλύθηκαν διεξοδι-

Γήραναη και Κοινωνία Πρακτικά Πανελλήνιου

i S S »

Α ΚοινωνικώνΕρευνών, 1996 Σ8λ·615__________

κά OT0 συνέδριο «Γήρανση και Κοι-

νωνία>>και που απ°-

τελούν τα περιεχομένα του παρόντα τόμου, με την ευθύ­ νη έκδοσης του Εθνικού Κέντρου Κοινω­ νικών Ερευνών. Το θέμα της γήρανσης προβληματίζει έ­ ντονα τις σύγχρονες κοινωνίες, αφού οι συνεχείς αλλαγές και η βελτίωση των συνθηκών διαβίω σης, μεταβάλλει και τους τρόπους αντιμετώπισης των πρ ο­ βλημάτων της τρίτης ηλικίας. Διαρκής προβληματισ μός ώστε να δι­ ευρύνεται συνεχώς το πεδίο αναζήτησης λύσεων, τόσο στο πλαίσιο της οικογένει­ ας, όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό. ΓΤολλαπλώς χρήσιμο το βιβλίο, αφού πέ­ ρα απ' τα στατιστικά και κοινωνιολογικά στοιχεία, επιχειρεί να ορίσει, διευρυμένα, το ρόλο των ηλικιω μένων στις σύγ­ χρονες κοινωνίες.

X. Παπαγεωργίου

Για το ν πολιτισμό και την κουλτούρα Πρόκειται για βιβλίο που καθόρισ ε την ισ τ ο ρ ικ ή /κ ο ιν ω ν ιο λογική σκέψη του ELIAS 20ού αιώ να, καθώς πολιτισμού. Μια ασχολείται με το ιστορίατης κοινωνικής πώ ς γεννιέται και ασυμπεριφοράς στη Δύση Μτφρ.: Θεόδωρος Λουπασάκης ναδεικνύεται ο π ο ­ Επιμέλεια: ΚώσταςΛιβιεράτος λιτισ μός μέσα στο Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1996 Σελ. 400 πλαίσιο της κοινω­ νίας. Στο πρώτο μέ­ ρος ο συγγραφέας διεξέρχεται τα της κ ο ιν ω ν ιο γ έ ν ε σ η ς των εννοιών «κουλ­ τούρα» και «πολιτι­ σμός» τόσο γενι­ κώς όσο και ειδικώς στη Γερμανία και τη Γαλλία, και στο δεύτερο μέρος στρέφει την πρ ο σ ο­ χή του στην έννοια

«πολιτισμός» ως ιδιαίτερη μεταβολή της ανθρώπινης συμπεριφοράς με πυκνές α­ ναφορές σε παραδείγματα παρμένα κυριολεκτικά μέσα α π ά τη ζωή. Η ελληνι­ κή έκδοση του βιβλίου είναι ιδιαίτερα φροντισμένη· σε παράρτημα δίδονται μάλιστα εν πρωτοτύπω όλα τα ξενό­ γλω σ σ α παραθέματα. Βασικό βιβλίο για κάθε βιβλιοθήκη. Γ. Κεντρωτής

Τ Η. MARSHALLτ. bottomore κα— Εισαγωγή-Μτφρ.: N g£S £E S ?m Σελ. 206

του δικαίο υ και του

Πρόκειται για δύο θεωρητικά κείμενα που τη

εμπλουτίζουν βιβλιογραφία

της κοινωνικής πο ­ λιτικής. Στο πρώτο αναλύονται τα κυριότερα στοιχεία της ιδιότητας του πολίτη, με έμφαση στην απόκτηση των ατομι­ κών, πολιτικών και κοινωνικών του δικαι­

Περί κράτους δικαίου Στο ριρηιυ βιβλίο u αυτό ο Χαμπερμας καταθέτει τη συμβολή , του σχετικά με τη δίαλογίκή θεω ρία

^ Ρ 1νών ™ λΐτΐκών αναλύσεων,

JURGEN HABERMAS jo πραγματικό , καιτοισχύον Μτφρ.: Θεόδωρος Λουπασάκης Επιμέλεια: Θεόδωρος Γεωργίου Αθήνα, ΝέαΣύνορα, 1996 ____________ ’____________

ωμάτων. Στο δεύτερο, ο Bottomore αναφέρεται σε θέματα ατομικών και πολιτι­ κών δικαιω μάτων στην Αν. Ευρώπη, στα προβλήματα που αντιμετωπίζει το εθνι­ κό κράτος, καθώς και στα ευρύτερα ζη­ τήματα της ισότητας και των δημοκρατι­ κών θεσμών. Σ. Ντάλης

δημοκρατικού κρά­ τους δικαίου και συμμετέχει σε μια συζή­ τηση που έχει ξεκινήσει στο γερμανόφ ω­ νο νομικοφιλοσοφικό χώ ρο από τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και συνεχί­ ζεται ολοένα ανανεούμενη μέχρι σήμε­ ρα. Μερικά από τα θέματα που θίγονται στην ογκωδέστατη αυτή πραγματεία του είναι το δίκαιο ως κατηγορία της κοι­ νωνικής διαμεσολάβησης μεταξύ πραγ­ ματικού και ισχύοντος, η ανασυγκρότη­ ση και η απροσδιοριστία του δικαίου, η σχέση δικαιο σύνης και νομοθεσίας και οι έννοιες της δημοκρατίας, της πολιτι­ κής κοινωνίας και της πολιτικής δημο­ σιότητας. Η έκδοση είναι ιδιαίτερα πρ ο­ σεγμένη, η δε εισαγωγή του Νίκου Κοτζιά είναι κατατοπιστική. Γ. Κεντρωτής

Ατομικά και πολιτικά δικαιώματα Δύο σημαντικοί διανοητές και κοινωνιο­ λόγοι της εποχής μας, ο Τ.Η. Marshall και ο Τ. Bottomore επιχειρούν να απα­ ντήσουν σ ’ ένα φ άσμα ερωτημάτων που βρίσκονται στο επίκεντρο όλων των ση-

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Τριάντα χρόνια αναμνήσεις Αυτό είναι το ένατο βιβλίο του δημόσιό γράφ ου και βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Ό πως προσφυούς λέει και ο ίδιος στην ει σαγωγή, δεν γράφ ει για να ψυχαγωγή­ σει αλλά γράφ ει λιγότερο με τη λογική και περισσότερο με __ ------------------------------ το συναίσθημα, το πάθος της εποχής. ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΨΗΣ Το υπό εξέταση π ό ­ Το τελευταίο σταυροδρόμι Αθήνα, ΝέαΣύνορα, 1996 νημα συγκροτείται από άτακτες ανα­ μνήσεις με τη μορ­ φή σύντομων ρε­ πορτάζ και κατά συνέπεια διαβάζε­ ται απνευστί. Ο συγγραφέας κατέ­ χει καλά τη δημο­ σιο γραφική γλώ σ ­ σα και τις ελκυστι­ κές τεχνικές της. Κερδίζει εξαρχής τον αναγνώστη, ο οποίος δεν εγκατα-

ΜόΙιςΚνχλοφόρηοαν

λείπει το βιβλίο πα ρά μόνο όταν φτάσει στην τελευταία σελίδ α του. Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα του βιβλίου. Το μειονέκτημά του είναι η έπαρση του συγγραφέα. Ο Γ. Καψής είναι ερωτευμέ­ νος με τον εαυτό του. Έ χει μεγάλη εμπι­ στοσύνη στην πολιτική κρίση του και δεν δέχεται μύγα στο σπαθί του σ ’ ό,τι α­ φ ορ ά τις απόψεις του για τα δημόσια πράγματα. Ορισμένες φ ορές έχεις την εντύπωση ότι μόνο αυτός έκανε τις σ ω ­ στές προβλέψεις, ότι κάποια γεγονότα δεν θα είχαν συμβεί αν δεν άφηνε αυτός τη σ φ ραγίδα του και, τέλος, σου δημιουργείται η αίσθηση ότι αν είχε ει­ σακουστεί, δεν θα είχαν σ ημειω θεί με­ ρικές επώ δυνες για τον ελληνισμό εξε­ λίξεις. Ο Γ. Καψής αναμετράται ανα­ δρ ο μ ικό ς με την ιστορία και βγαίνει π ά ­ ντα νικητής. Ας είναι. Και έτσι το βιβλίο του αξίζει τον κόπο. Τ. Παππάς

Εθνικισμός ή η απώλεια της λογικής Από τους κορυφαίους Γάλλους δημο­ σιογράφους, ο Ζαν Ντανιέλ, διευθυντής του εβδομαδιαίου περιοδικού «Le Nouvel Observateur», ασχολείται συστηματι­ κά με θέματα εθνι­ κισμών και θρη­ σκευτικού φανατι­ ΖΑΝ ΝΤΑΝΙΕΛ Το ταξίδι στα όρια σμού. Στο βιβλίο του έθνους αυτό, που είναι το Μτφρ.: Γιάννης Κιουρτσάκης Επιμέλεια: Ελένη Καραντζόλα πρώτο που κυκλο­ Αθήνα, Πόλις, 1996 φ ορεί στα ελληνι­ Σελ. 238 κά, ο Ζ. Ντανιέλ διαπιστώνει ότι ό­ ταν η εθνική χειρα­ φέτηση συνοδεύε­ ται από ένα αίσθη­ μα εθνικιστικού π α ­ ροξυσμού, τότε μπορεί κάλλιστα να εκτροχιασθεί προς το σοβινισμό και την ξενοφοβία. Σε εποχές έξαρσης του εθνικιστικού

πάθους, οι άνθρωποι στρέφονται προς τις αξίες της παράδοσης, σημειώ νει ο Ζ. Ντανιέλ και υπογραμμίζει ότι τα πάντα ανατρέπονται. «Η πρόοδος γίνεται οπι­ σθοδρόμηση, η ανοιχτή χειρ αφέτηση γ ί­ νεται έχθρα, η διεκδίκηση της ταυτότη­ τας μετατρέπεται σε μίσος για τον γείτο­ να (...)>». Στην έξαρση του εθνικιστικού πάθους οι άνθρωποι στρέφονται προς τις αξίες της παράδοσης. Σ ’ αυτήν την οπισθοδρόμη­ ση που προκαλεί ήδη τις γνωστές βαρ­ βαρότητες στη Ρουάντα ή στην Τσετσενία και μέχρι πρ όσφ ατα στη Βοσνία, τί­ ποτα δεν είναι πιο ολέθριο από τη μνήμη, υπογραμμίζει ο Ζ. Ντανιέλ σ ’ αυτό το βι­ βλίο, που ξεχειλίζει από ένα πνεύμα οικουμενικότητας. Σ. Ντάλης

Ο χ αρακτήρας του Π ΑΣΟΚ ΣΠ. ΠΑΠΑΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ (Επιμ.) ΠΑΣΟΚ: Κατάκιηοη και άσκηση Αθήνα^δφης Σελ.344

1^996

Μΐα κΡιτικΙί αν°" λύση της άσκησης της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ επιχειρούν τα άρθρα

αυτού του τόμου. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ, επι­ βεβαιώ νουν τις κριτικές αναλύσεις, που δημοσιεύονται στις 344 σελίδες του τό­ μου αυτού, που χαρακτηρίζεται από νη­ φαλιότητα, εννοιολογική αυστηρότητα, κριτική και όχι πολεμική διάθεση. Γ ρά­ ψουν μεταξύ άλλων οι Ν. Δεμερτζής, Ν. Διαμαντούρος, Α. Ηρακλείδης, Π. Κοζά­ κος, Η. Κατσούλης, Θ. Κουλουμπής, Γ. Μαρίνος, Ν. Μουζέλης, Γ. Π απαδημητρίου, Σ. Πεσμαζόγλου, Μ. Πλωρίτης, Δ. Ραυτόπουλος, Χρ. Ροζάκης, Κ. Σημίτης και Μ. Σπουρδαλάκης. Σ. Ντάλης

Σταλινισμός Ο σταλινισμός ως κομματικό και πολιτι­ κό φαινόμενο απασχολεί την πολιτική ε­ πιστήμη σχεδόν από την εποχή που εμ­ φανίστηκε. Π ολλοί και μεγάλοι στοχα­ στές, α π ’ όλα τα ιδεολογικά ρεύματα, α-

σχολήθηκαν μ’ W. GEHZKE, W. RUGE G. LOZEK, L. HEZTZFELD αυτή τη θηριώ δη ε­ Σταλινισμός κτροπή από τις πα­ Ανάλυση και Κριτική ρακαταθήκες των ι­ Αθήνα, Δελφίνι, 1996 Σελ. 109 δρυτών του επιστη­ μονικού σοσιαλι­ σμού. Α σφαλώς το μεγαλύτερο ενδιαφέ­ ρον έχουν οι αναλύσεις που έγιναν από το εσωτερικό του σοσιαλιστικού κινήμα­ τος, δηλαδή από τις «αναθεωρητικές» εκδοχές του (τροτσκισμό, σοσιαλδημο­ κρατία, νέο μαρξισμό, σχολή της Φραν­ κφούρτης). Από το 1989 και μετά, όμως, στην πλούσια βιβλιογραφία προστέθη­ καν και οι συμβολές των διανοητών που για μεγάλο διάστημα εξωράιζαν τις κοι­ νωνίες του υπαρκτού «σοσιαλισμού». Σ ’ αυτή την κατηγορία εντάσσεται και το υπό εξέταση πόνημα. Πρόκειται για τις παρεμβάσεις τεσσάρων στελεχών του κόμματος του δημοκρατικού σοσιαλι­ σμού (μετεξέλιξη του κυβερνητικού κόμ­ ματος της Α. Γερμανίας) σε μια συζήτη­ ση που οργάνωσε το κόμμα πριν από με­ ρικά χρόνια. Τα κείμενα αυτά έχουν την αξία τους μιας και προέρχονται από αν­ θρώπους που έζησαν «από μέσα» το σταλινισμό. Ήταν κάποτε οι οργανικοί διανοούμενοί του και σήμερα τον πρ ο­ σεγγίζουν με νηφαλιότητα, κριτική και αυτοκριτική διάθεση.

Όντας, επίσης, γνωστή συγγραφέας που έχει στο ενεργητικό της 34 βιβλία, μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και διαφόρων πολιτιστικών οργανώσεων, διαθέτει την ευαισ θησία και την πείρα για να προσεγγίσ ει και να εκθέσει τις δραστηριότητες της Τ.Α π ά ­ νω σε ζητήματα όπως η επιμόρφωση, το π α ιδί και η ψυχα­ γωγία, οι κατασκη­ νώσεις, οι παιδικοί ΠΕΠΗΔΑΡΑΚΗ Πολιτισμός και τοπική σταθμοί, οι πα ιδό­ αυτοδιοίκηση τοποι κ.λπ. (ένα Αθήνα, Πατάκης, 1996 Σελ. 236 ευρύτατο θέμα που αναλύεται σε πο λ­ λά κεφάλαια του βι­ βλίου), η νεολαία και η σχέση της με την Τ.Α., η τρίτη η­ λικία, ο λαϊκός π ο ­ λιτισμός και η διά­ σωσή του, αλλά και μικρότερης εμβέ­ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ λειας θέματα που, ωστόσο, απασχο­ λούν τους δημότες ΤΟΠΙΚΗ και επομένως και ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ τις δημοτικές ή κοι­ νοτικές αρχές. Βι­ βλίο αναλυτικό και κατατοπιστικό στο εί­ δος του. Δ. Τσατσούλης

Τ. Παππάς

_ _ _ _ _ _ _ _ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Η σημασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Η συγγραφέας, επί δεκαπενταετίας δη­ μοτική σύμβουλος στο Δήμο Αθήνας, εί­ ναι από τους αρμοδιότερους να αναλύ­ σει τα προβλήματα της τοπικής αυτοδι­ οίκησης, την ανάπτυξη των δραστηριο­ τήτων της, το πολιτιστικό της ζητούμε­ νο, τις δυσκολίες της στην εξεύρεση των οικονομικών πόρων, τη θέση της το­ πικής αυτοδιοίκησης απέναντι σε επιμέρους ζητήματα παιδείας και πολιτισμού.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κοινωνικός διάλογος και οικονομία Ο τόμος αυτός παρουσιάζει κείμενα κρι­ τικής ανάλυσης με στόχο να εντοπι­ Γ. ΜΗΛΙΟΣ στούν οι κοινωνι­ (Επιμέλεια) κές δυνάμεις και Κοινωνική πολιτική και κοινωνικός διάλογος οπήν προοπτική τάσεις, οι οποίες ετης οικονομικής ντέλει καθορίζουν τη διαδικασία της και της «Ευρώπης των πολιτών» ευρωπαϊκής ενο­ Αθήνα, Κριτική και ποίησης. Οι συγ­ Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό γραφείς αυτών των ΚέντροΔελφών, 1996 Σελ. 444 κειμένων επιχει-

ρούν να διερευνήσουν τις εσωτερικές αιτιακές σχέσεις που καθορίζουν, σε τε­ λευταία ανάλυση, όχι μόνο τις αποφ ά­ σεις των κυβερνήσεων ή των Ευρωπαίων αξιωματούχων, αλλά επίσης και τα περι­ θώρια επιτυχίας ή μη αυτών των αποφά­ σεων. Σ. Ντάλης

ΙΣΤΟΡΙΑ Τα “αν” της ιστορίας Πολλά χρόνια πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης αρκετοί διορατι­ κοί συγγραφείς είχαν με συστηματικό τρόπο και επιστημονική επάρκεια επισημάνει τις αγκυλώσεις του κομμουνιστι­ κού συστήματος και είχαν προβλέψει την απαξίωση του σοβιετικού μαρξι­ σμού. Το 1989 δικαιώθηκαν. Μερικοί α π’ αυτούς δεν είχαν περιορισ τεί στις διαπι­ στώσεις. Επιχείρησαν να «ξαναγρά­ ψουν» την ιστορία. Τα ερωτήματα είναι πολλά. Θα είχε κυριαρχήσει ο Στάλιν αν ο Λένιν δεν είχε πεθάνει τόσο νέος; Θα ήταν ίδια η πορεία του πρώτου σοσιαλι­ στικού κράτους αν στην εσωκομματική πάλη είχαν κυριαρχήσει οι ιδέες της α­ ντιπολίτευσης; Θα κατίσχυε ο σταλινι­ σμός αν είχαν συνασπισθεί εγκαίρως ε­ ναντίον του όλοι οι μπολσεβίκοι ηγέ­ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΙΚΟΛΗΣ τες; Το παιχνίδι με “Υπερασπίζομαι πιν αλήθεια την ιστορία έχει πά­ και καπιγορώ..." ντοτε ενδιαφέρον Αθήνα, Νέα σύνορα, 1996 Σελ.410 δυστυχώς μόνο φι­ λολογικό, και στην καλύτερη περίπτω­ ση παιδαγωγικό. Ο συγγραφέας «παίζει» με πάθος αυτό το παιχνίδι και καταλήγει σε συμπεράσματα, άλλοτε λογικοφανή και άλλοτε προδήλως διαποτισμένα από έναν επαναστατικό βολονταρισμό. Ο Δ. Νικόλης πιστεύει ότι οι εξελίξεις δικαιώ­ νουν τον Λ. Τρότσκι. Την ίδια άποψη έ­ χουν καταθέσει σε πλήθος συγγραμμά­ των πολλοί αριστεροί στοχαστές. Η ι­ στορία όμως δεν ξαναγράφεται... Τ. Παππάς

Για την πόλη των Αθηνώ ν Μια καλαίσθητη έκ­ δοση που περιλαμ­ βάνει την ιστορία της πόλης από τα προϊστορικά χρό­ νια μέχρι σήμερα, με πολλές αναφο­ ρές σε ιστορικά γε­ γονότα, μνημεία, α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ο ύ ς χώρους, συνοικίες και κτίρια της νεό­ τερης Ελλάδας. Η γραφή ρέουσα, με λογοτεχνικά στοιχεία, μακράν α­ πέχει τόσο από την «ξύλινη» γλώσσα του ειδικού όσο και από την κοινότοπη και απλοϊκή καταγραφή τουριστικού χα­ ρακτήρα. Αντίθετα, όλες οι λεπτομέρει­ ες που παρέχονται - και είναι πολλές τεκμηριώνονται με την ταυτόχρονη πα­ ράθεση των πηγών τους. Το κείμενο εμπλουτίζεται με την παρά­ θεση ζωγραφικών πινάκων, λιθ ογρα­ φιών, φωτογραφιών αρχαίων μνημείων και νεοκλασικών κτιρίων, καθώς και με χάρτες των αρχαιολογικών χώρων. Έ να πραγματικά αξιόλογο βιβλίο που προσφέρει στον φιλέρευνο αναγνώστη ένα πολύ σημαντικό βοήθημα για την πε­ ραιτέρω ανακάλυψη της αέναα μεταλλασσόμενης - όχι αναγκαία προς το κα­ λύτερο - πόλης. Κ. Ντινόπουλος

ΑΡΤΕΜΙΣΣΚΟΥΜΠΟΥΡΔΗ Αθήνα Ιστορία, Τέχνη, Μνημεία Αθήνα, Τοπίο, 1996 Σελ. 192

ΓΛΩΣΣΑ Μαθητεία παιδείας Υπάρχει πια η τέλεια γλώσσα. Είναι εκ νέου κατορθωτή, εφόσον κάποτε υπήρ­ ξε; Πόσο μακριά από εμάς είναι πλέον ο Κήπος της Εδέμ και πόσο ψηλά έχει φτά­ σει η οικοδόμηση του Πύργου της Βα­ βέλ; Τα ερωτήματα αυτά τίθενται ανέκα-

θεν. Απάντηση σε UMBERTO ECO αυτά πρ ο σπαθεί να Ηαναζήτηση της τέλειας γλώσσας δώ σει με το στυλ Μτφρ.: Άννα Παπασταύρου του πα ραμυθιού ο Επιμέλεια: Έφη Καλλιφατίδη Ουμπέρτο Έ κο ε­ Αθήνα, Ελληνικά Γοάμματα, 1995 Σελ. 528 ρευνώντας το πε­ δίο της ευρωπαϊκής παιδείας και του ευρωπαϊκού τρό­ που πρόσληψης του παιδευτικού γε­ γονότος. Έ να γο η­ τευτικό ταξίδι από την ημέρα της σύγ­ χυσης των γλω σ ­ σών ως τις μέρες μας, και αφού προηγουμένω ς σταθμεύσουμε στις κορυφαίες εποχές του λόγου, μας προτείνει ο συγγραφέας- το ταξίδι αξίζει τον κόπο. Είναι ξεκούραστο, είναι δημι­ ουργικό, είναι μαθητεία παιδείας. Γ. Κεντρωτής

Για την ελληνική Στην εξασθένηση του γλωσσικού αισθή­ ματος των νεοελλήνων και στην εκ μέ­ ρους τους κακή χρήση της γλώσσας, νέ­ ας ελληνικής, εστιάζει το επιστημομικό του ενδιαφέρον ο συγγραφέας και εντο­ πίζει τα αίτια της παθολογικής αυτής κα­ τάστασης. Θεωρώντας το γλωσσικό πρόβλημα των ελληνικών του καιρού μας, θέτει καίρ ια ερωτήματα και πρ ο ­ σπαθεί να δώ σει έγκυρες, ισ χυρές απα­ ντήσεις. Το εκτενέστατο απάνθισμα π ο ι­ κίλων γλωσσικών σφαλμάτων (βαρβαρισμών, σολοικισμών, ορθογραφ ικών λ α ­ θών, κ.λπ.), που τείνουν να παγιω θούν, δεν είναι κατάλο­ γος μόνο για πα ρα ­ Ε.Σ. ΣΤΑΘΗΣ γωγή... γέλιου, αλ­ Το γλωσσικό μας λά και εγχειρ ίδ ιο δι­ πρόβλημα Αθήνα, Αρμός, 1996 δασκαλίας. Το βι­ Σελ. 144 βλίο συνοδεύεται από επίμετρο για την παιδεία και τη διδακτική του γ λω σ σ ι­ κού μαθήματος. Γ. Κεντρωτής

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Παιδική ψυχανάλυση

Η ΡοζίνΛεφόρ παρακολούθησε ψυχανα­ λυτικά δύο κορίτσια δεκατριώ ν και τριά­ ντα μηνών αντίστοιχα και καταγράφει, λεπτομερώς, τις αντιδράσεις και ό,τι συνέβη κατά τη διαδρομή των συναντήσ εών τους. Στη συνέχεια πα ραδίδει το υλικό αυτό με τη μορφή ενός βιβλίου, που πρωτοκυκλοφ όρησε στη Γαλλία το 1980, ανατρέχοντας σε τετράδια και ρί­ χνοντας φως στην πρ όοδο και τις δυσκολίες της θεραπείας. Η «Γέννηση του Άλλου» απαντά σε τέσ­ σερα επιμέρους και βασικά ερωτηματι­ κά: α) Στο θέμα της ψυχανάλυσης με πολύ μικρά παιδιά. β) Στο θέμα της ψυχανάλυσης με σοβα­ ρά διαταραγμένα παιδιά, γ) Στο θέμα του παιδιού ως αυτοτελώς συνεντευξιαζόμενου, χω ρίς δηλαδή την επέμβαση των γο­ νέων και ΡΟΖΙΝΛΕΦΟΡ δ) Στο θέμα της (Σε συνεργασία με τον ψυχανάλυσης ως ΡομπέρΛεφόρ) Ηγέννηση του Άλλου θεσμικού πλαισ ίου. Επιμέλεια-σημειώσεις: Έ να καταπληκτικό Μαρία Ρουμελιώτου-Καλεώδη βιβλίο προοδευτι­ Μτφρ.:Κ. Αθανασιάδη-Μ. Καρουλίδου -Μ. Ρουμελιώτου-Καλεώδη κού προβληματι­ Αθήνα, Εστία, 1996 σμού, ειδικά για τη Σελ. 410 χώ ρ α μας, που α­ κόμη και σήμερα η θεραπεία σε πολύ μικρά παιδιά, αντιμε­ τωπίζεται με πολλές επιφυλάξεις.

X. Παπαγεωργίου

Το Ευαγγέλιο της ψ υχανάλυσης Στο έργο «Εισαγωγή στην ψυχανάλυση» περιέχονται οι πα ραδόσεις που ο μεγά­ λος επιστήμονας έκανε σε προχω ρημέ­ νη ηλικία, στο Πανεπιστήμιο της Βιέν­ νης, όπου το κοινό του ήταν μικτό και α­ μύητο. Έ τσι ο τρόπος διδασκαλίας ήταν εύπλαστος, εισ αγωγικός και ευέλικτος. Το βιβλίο εμπεριέχει όλες εκείνες τις α­ ρετές με τις οποίες δ ιασπά το τείχος της

ΜόλιςΚυκλοφόρησαν

π ε ρ ιχ α ρ ά κ ω σ η ς ΣΙΓΚΜΟΥΝΤ ΦΡΟΥΝΤ της επιστήμης κι Εισαγωγή στην ψυχανάλυση αυτή η τελευταία Μτφρ.: Λεύτερης Αναγνώστου Αθήνα, Επίκουρος, 1996 έρχεται να συνα­ Σελ. 446 ντήσει το πλατύ κοινό. Γι’ αυτό, δεν ΣΙΓΚΜΟΥΝΤ ΦΡΟΥΝΤ είναι τυχαίο, που α­ πό τα βιβλία του Φρόυντ το συγκε­ κριμένο αγοράζε­ ΣΤΗΝ ται από περισσότε­ ρο κόσμο, αφού συνοπτικά περι­ λαμβάνει όλους τους κώδικες της ψυχανάλυσης. Το κύκνειο άσμα, λοιπόν, του Φρόυντ στους τελευταίους ακροατές του και στους αναγνώστες του μέλλοντος μοιάζει με πυξίδα, με την ο­ ποία μπορούν να βρουν το σωστό δρόμο, μέσα στο λαβύρινθο που η ψυχανάλυση διακλαδώνεται.

X. Παπαγεωργίου

ΕΙΣΑ ΓΩ ΓΗ

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ Το τέλος της εθνολογίας; Μετά από μακρόχρονη επιτόπια έρευνα στο νοτιοδυτικό Μάλι και στη βορειο α­ νατολική Γουινέα, ο ανθρωπολόγος Αμσέλ κατέληξε σε πολύ χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με την εδαφική επικράτεια στην οποία ασκεί την εξουσία του ο αρχηγός της φυλής στους Πελ, στους Μ παμπάρα και στους Μαλινκέ. Ό πω ς σημειώ νει ο ίδιος ο συγγραφέας, η εργασία αυτή προέκυψε από την α­ δυναμία στην οποία βρέθηκε να κατα­ νοήσει το πεδίο που είχε επιλέξει, με τη βοήθεια των θεω­ ρητικών εργαλείω ν ΖΑΝ ΛΟΥΑΜΣΕΛ που συνήθως χρη­ Μιγαδική Λογική σιμ οποιεί η εθνολο­ Ανθρωπολογίατης ταυτότητας στην γία. Αφρική και αλλού Έ να ενδιαφέρον βι­ Μτφρ.: Ε. Αστεριού βλίο που θα μπο­ Αθήνα, Χατζηνικολή, 1996 Σελ. 200 ρούσε να χαρακτη­

ΜόλιςΚνκλοφόρηοαν

ριστεί αποχαιρ ετισ μός στην εθνολογία, αλλά και μια πρόταση για αντίστροφη προοπτική. Σ. Ντάλης

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ Σύγχρονη Λαογραφία Η μελέτη του Ευ. Αυδίκου αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα σύγχρονης ε­ πιστημονικής Λαογραφίας με ειδικό θέ­ μα το παιδί, και ό λ ’ αυτά σ ’ ένα χρονικό φάσμα, που αρχίζει α πό την πα ραδ οσ ια­ κή κοινότητα για να φτάσει ως τις μέρες μας. Είναι διαρθρωμένη σε τέσσερα κεφά­ λαια, όπου αρχικά αναζητώνται και συνεκτιμώνται οι απόψεις και οι θέσεις για την π α ιδική'η λικία ως ηλικιακή κατηγο­ ρία και ακολούθως οριοθετούνται η κοι­ νωνική και η βιολογική γέννηση. Ακόμα, προσδιορίζεται η «κοινότητα» του παιδιού, με τις διαδοχικές ενσωματώ­ σεις, από τη στιγμή που γεννιέται, τα ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΓΡ.ΑΥΔΙΚΟΣ τριήμερα και το έθι­ Το παιδί στην παραδοσιακή και τη σύγχρονη κοινωνία μο των εφτά, τη βά­ Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996 φτιση, το σαράντιΣελ.376 σμα, τα γενέθλια, ε­ νώ, τέλος, δεν παραλείπονται οι «προσδοκίες» των γο ­ νιών, της ευρύτερης οικογένειας και της κοινότητας. Το βιβλίο, από τις σοβαρό­ τερες μελέτες που έχουν γίνει σ ’ αυτό το χώρο, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για κάθε εκπαιδευτικό ή παιδαγωγό, με την ευρύ­ τερη έννοια. Κ. Μαλαφάντης

ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ Ο αιρετικός Π ολυσχιδής προσω πικότητα ο Μίκης Θεοδωράκης. Ανήσυχο πνεύμα, δημι­ ουργικό: άλλοτε πολιτικός, άλλοτε συγγραφέας μα πάντα ένας χαρισματι-

κός μουσικός. Πα­ ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΟΡΑΚΗΣ ρών σχεδόν σ ’ όλες Οι δρόμοι του Αρχάγγελου Το τέλος των μύθων τις κρίσιμες φάσεις 5οςτόμος της πολιτικής και Αθήνα, Κέδρος, 1996 Σελ. 426 καλλιτεχνικής ζωής τα τελευταία σαρ ά­ ντα χρόνια. Το ίδιο Μ ΙΚΗΣ πάθος που υπάρχει ΘΕΟΔΟΡΑΚΗΣ στα μουσικά έργα ΟΙ ΔΡΟ Μ Ο Ι του βρίσκουμε και ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ στις συγγραφικές απόπειρές του. Μέ­ χρι σ ήμερα έχουν κυκλοφ ορήσει π έ­ ντε τόμοι της αυτο­ βιογραφίας του. Μ έσα α π ’ αυτούς περνάνε από μπ ρ ο­ στά μας όλα τα γε­ γονότα - πολιτικά και καλλιτεχνικά - που σημάδεψ αν την Ελλάδα, τον Μίκη και πολλούς από μας, από την περ ίο δο του εμφ ύλιου μέχρι τις μέρες μας. Μ πορεί κανείς να διαφ ω νεί με ορισμένες από τις πολιτικές επιλογές του Μ. Θ εοδωράκη, δεν μπορεί όμως να μην του αναγνω ρίσει την αχαλίνωτη διά­ θεση για προ σφ ο ρ ά. Η πληθω ρική π α ­ ρουσία του ενόχλησε πολλούς. Μ ερικοί μάλιστα φ ρόντισαν να τον στολίσουν με διάφ ορ α χλευαστικά σχόλια. Σ ’ όλους αυτούς απαντά με τον δικό του τρόπο. Μεγάλη έκταση στον πέμπτο τόμο της αυτοβιογραφίας του καταλαμβάνει η ι­ στορία του ελληνικού κομμουνιστικού κι­ νήματος, το οποίο ο Μ ίκης υπηρέτησε ε­ π ί π ο λλά χρόνια χω ρίς όμως να συνάψει μαζί του μια σχέση δογματικού οπαδού. Συχνά-πυκνά η αιρετική φωνή του εξόρ­ γιζε τις ηγεσίες, σκληροπυρηνικές ή α­ νανεωτικές. Τ. Παππάς

αυτές τις ηλικίες. Οι διδάσκοντες δεν μπορούν να «περάσουν» π ο λλά πρ άγμ α­ τα μέσα από τη χ ρησιμοποίηση στη δι­ δακτική πράξη διαφ όρ ω ν «μορφών» της ποίησης, όπω ς τα Limericks ή τα άλλα παιχνίδια με τη γλώσσα. Π αρά τις ό­ ποιες αμφισβητήσεις τις σχετικές με την ποιη τικότητα αυτών τω ν ιδιότυπων πο ιη ­ μάτων, κανένας δεν μπ ορ εί να πα ραγνω ­ ρίσει το γεγονός ότι τα παιδιά, με π α ι­ γνιώ δη τρ όπ ο και μέσα απ ό τη διασ κέδα­ ση και το ρυθμό, πετυχαίνουν σημαντικά αποτελέσματα που αφ ορούν τη σχέση τους με τη γλώ σ σ α, γιατί όχι με την πο ίη ­ ση και τη δημιουργικότητα. Μ’ αυτές τις μορφές, λοιπόν, καταπιάνε­ ται ο συγγραφ έας στο συγκεκριμένο βι­ βλίο. Σ ’ ένα πρώτο μέρος αναφέρεται στην Π οίηση και τη σχέση της με το π α ιδί της π ροσχολικής ηλικίας και σ ’ ένα δεύ­ τερο στα Limericks, στην καταγωγή και τα χαρακτηριστικά τους, στον Ε. Lear και το έργο του, στους Έ λληνες συγγρα­ φείς, που ασχολήθηκαν με αυτήν την κα­ τηγορία τω ν ποιημάτων, καθώς και με συγγενικές τους κατηγορίες. Κοντολογίς πρόκειται για μια μελέτη που συμβάλλει στη βιβλιογραφ ία τη σχετική με τη θεω ρία της πο ίη ση ς στο χώ ρο ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΑΚΙΤΣΙΟΣ της εκπαίδευσης Ποίηση για μικρά παιδιά To Limerick στη χ ώ ρ α μας, κά­ Θεσσαλονίκη, Προμηθεύς, 1996 νει δε γνωστό σε Σελ. 100 μια μεγάλη κατηγο­ ρία εκπαιδευτικών στις διαστάσεις του το θέμα των Limericks και όχι μόνο, και ταυτόχρονα αμβλύνει τις τυχόν αμφισ βητήσεις, οι ο ­ ποίες υπάρχουν για τη συγκεκριμ ένη κα­ τηγορία ποιημάτων. Αξίζει να το διαβά­ ζουν κυρίως οι νηπιαγω γοί αλλά και οι εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαί­ δευσης. Γ. Παπαδάτος

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Για γονείς και δ ασ κά λο υς Ε νδ ιαφ έρο υσ α εργασία Το θέμα της ποίησης για τα πα ιδιά του Νηπιαγωγείου είναι, θα λέγαμε, π ρ ω ­ ταρχικό, μιας κι ο όποιος ρ υθμός είναι ελκτικός και διασκεδάζει δημιουργικά

Είναι γνωστό το π ό σ ο στην εποχή μας έ­ να από τα ζητούμενα είναι το πρ όβλημα τω ν ουσιαστικών ανθρωπίνων σχέσεων. Και το πρό βλημ α αυτό αποκτά μεγαλύ­ τερη σ πουδαιότητα όταν αναφ ερόμαστε

ΜόλιζΚνχλοφόρηοαν

στην πολύμορφ η ΙΣΚΑΣΑΛΤΖΜΠΕΡΓΚΕΡπαιδευτική (συναι­ ΟΥΙΤΕΝΜΠΕΡΓΚ, ΤΖΑΝΑΧΕΝΡΙ, σθηματική, διδακτι­ ΕΛΖΙΟΣΜΠΟΡΝ κή, παιδαγωγική, Η συναισθηματική εμπειρία της μάθησης και μαθησιακή) διαδι­ της διδασκαλίας κασία, όπου η ε­ Μτφρ.: Ε. Τζελέπογλου μπλοκή των π α ρ α ­ Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 Σελ. 288 γόντων παιδί, οικο­ γένεια, δάσκαλος, σχολείο και η σχέση διαπλοκής τους έχει π ο λλαπ λά σημαινόμενα. Η κρίσ η του σ η­ μερινού σχολείο υ εμφανίζει πρώτα και κύρια κρίση και στις σχέσεις τω ν διδα­ σκόντων και των διδασκομένων. Σ’ αυτούς τους δύο πόλους, αλλά και στην οικογένεια, είναι επικεντρωμένη η συγκεκριμένη μελέτη, βγαλμένη α π άτην π είρα των συγγραφ έω ν της σε σχολεία πα ιδιώ ν και εφ ήβω ν της Αγγλίας. Κοντολογίς πρόκειται για ένα χρηστικό βιβλίο πολύτιμο για τους γονείς, αλλά κυρίω ς για τους δασκάλους των δύο πρώτω ν βαθμιδών της εκπαίδευσης για το διδακτικό και παιδαγω γικό έργο τους. Γ. Παπαδάτος

Π ροσχολική Αγωγή Σήμερα, που η προσχολική αγωγή είναι απαλλαγμένη από τη λογική της διδακτέας ύλης ως αυτοσκοπού της μορφωτικής διαδι­ κασίας, ο ρόλος της νηπιαγωγού γί­ νεται περισσότερο ουσιαστικός και α­ παιτεί, εκτός από το ενδιαφέρον και την αγάπη για το έργο της, μια σ ω ­ στή ενημέρωση ε­ πά νω σε σύγχρονα παιδαγωγικά ζητή­ ματα και εφ αρ μο­ γές. Η αγωγή της φ α­ ντασίας είναι ένα

ΜόλιςΚυκλοφόρησαν

ΑΝΝΑ ΤΖΩΡΤΖΗ 1. ΗΑγωγή της φαντασίας στο Νηπιαγωγείο Σελ. 112 2. Ασκήσεις ψυχοκινητικής με όργανα Σελ. 128 3. Ηοργάνωση και η λειτουργίατων Ομάδων στο Νηπιαγωγείο Σελ. 88 Αθήνα, Σπουδή, 1996

τέτοιο σ πουδαίο ζήτημα, επειδή αυτή συμβάλλει όσο ελάχιστες άλλες νοητικές ενέργειες στην ολόπλευρη ανά­ πτυξη του παιδιού στα πλα ίσ ια του Νη­ πιαγωγείου, όπου υποβοηθείται με κα­ τάλληλες ασκήσεις. Κατ’ ανάλογο τρόπο υποβοηθείται και η ψυχοκινητική αγωγή των νηπίω ν, με την επιλογή του κατάλλη­ λου υλικού, τον καθορισμό συγκεκριμέ­ νων στόχων και την επινόηση διαφ όρ ω ν παιδαγω γικώ ν ασκήσεων. Μέσα α π ’ αυτά γίνεται φανερή και η ορ ­ γάνωση και η λειτουργία ομάδων στο χώ ρ ο του Νηπιαγωγείου, βασικές π ρ ο ­ ϋποθέσεις για την ισορροπημένη ανά­ πτυξη του νηπίο υ, καθώς και για τη δια­ μόρφωση α π ’ αυτό της συνείδησης μέ­ λους μιας ομάδας και κατ’ επέκταση της σ υνειδητής ανάληψης ομαδικής δρ ά­ σης, συνεργασίας κ,λπ. Τα τρία βιβλία, καρπός πολύχρονης δι­ δακτικής πείρας της Άννας Τζώρτζη, δεν θέτουν απλώς θεωρητικά παιδαγωγικά ζητήματα, αλλά αποτελούν συστηματι­ κές συλλογές ασκήσεων, που έχουν ό­ λες τους ελεγχθεί και στην πράξη, ώστε να είναι εξασφαλισμένη η δυνατότητα της πρακτικής εφαρμογής τους, και, φυσικά, μπορούν να επεκταθούν από κά­ θε νηπιαγωγό ξεχωριστά, με βάση την πείρα, τις γνώσεις και τη φαντασία της. Κ. Μαλαφάντης

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Ή ρ ω ς και λυτρωτής Έ να από τα γνωστότερα π ρ ό σω πα της ελληνικής μυθολογίας, ο Η ρακλής, μελετάται εδώ από τον Άγγλο ιστορικό, αρ­ χαιολόγο και καθηγητή της Οξφόρδης Α. Φ άρνελ που έζησε τον περασμένο αι­ ώνα, κάτω από διαφορετικές οπτικές: ως μυθική προσω πικότητα αλλά και ως προς το ρόλο του στην κοινωνική ζωή της αρχαίας Ελλάδας. «Η δόξα της Ή ρας», όπω ς συμφωνούν οι περισσότε­ ρ οι ερευνητές για τη σημασία του ονό-

μα τοςτου, κινεί τον μελετητή του

μύ­

θου του ήρ ω α προς διαφορετικές κα­

LEWIS RICHARD FARNELL Ηρακλής Μτφρ.: Ελένη Παπαδοπούλου Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1996 Σελ. 129

τευθύνσεις στην π ρ ο σπ άθ εια να ε­ ντοπίσει τη θεϊκή και ανθρώπινη φ ύση

του. Οι ιδιότητες του Ηρακλή όπω ς και οι τελετουργίες του ερευνώνται επίσης έτσι ώστε να αναφ ανεί και η θεραπευτική/λυτρωτική ιδ ιότητα του ή ρ ω α μέσα στην κοινότητα. Δ. Τσατσούλης

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Η γη κινδυνεύει Για τρίτη χρονιά φέτος έχουμε την ευκαιρία να ενημερω θούμε γ ια την κατά­ σταση του πλανήτη μας α π ό το διεθνούς φήμ ης ινστιτούτο W orldw atch. Μ εταφρασμένη σε περισσότερες από δεκαπέντε γλώ σ σ ες και εγχειρίδιο σε τουλάχιστον χίλια πανεπισ τημιακά τ μή­ ματα σ ’ όλο τον κόσμο η πα ρ ο ύσ α έκθε­ ση αποτελεί μια από τις εγκυρότερες πηγές π λη ρ οφ ό ρη σ ης για τους σκεπτόμενους και ευαισθητοποιημένους π ο λ ί­ τες στα ζητήματα του π ερ ιβά λλο­ ντος. Κείμενα για την κλιμ ατική αλλα­ γή, τη στρατηγική στους

υδάτινους

πόρους, την απειλή τω ν βιο επιδρομών, τη βιώσιμη βιο μη­ χανία κ.ά. δείχνουν

ΛΕΣΤΕΡ ΜΠΡΑΟΥΝ Η κατάσταση του πλανήτη Έκθεση του Ινστιτούτου Worldwatch Αθήνα, Σαββάλας, 1996 Σελ. 300

λε ία τω ν κειμένων ανήκει στο επιτελείο τω ν συνεργατών της “ Νέας Ο ικολο­ γία ς ” , γεγονός πο υ εξασφ αλίζει την ά ρ ­ τια πα ρο υσ ίασ η της Έ κθεσης. Ν. Μολυβιάτης

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Η α νά π τυξη τη ς τεχνολογίας Η διάδοση της τε­ χνολογίας δεν είναι μονόδρομος, για τί σπάνια οι τεχνικές μεταβιβάζονται χ ω ­ ρίς τροποποιήσεις, υποστηρίζει ο Arnold Pacey στο βιβλίο αυτό, πο υ πραγματεύεται το διά­ λογ ο ή τη διαλεκτική στην τεχνολογία. Ο σ υγγραφ έας π α ρακο λου θεί τις θεσμικές συνθήκες μέσα στις οποίες αναπτύσσε­ ται η τεχνολογία, καθώς και τις αντίθε­ τες με τον νεοτερισμό επιρροές κυβερ­ νητικών, στρατιωτικών, εμπ ορ ικώ ν και άλλω ν μο ρ φ ώ ν οργάνω σης. Με τη λέξη «βιομηχανία» ο Arnold Pacey επιχειρεί να π ε ρ ιγ ράφ ει οποιονδήποτε πυ ρ ήνα βιομηχανικής πα ραγω γικής δραστηριότητας ή τήξης μετάλλων. Ιδι­ αίτερο ενδιαφ έρον πα ρο υσ ιάζει η πε ρ ι­ γρ α φ ή απ ό το σ υγγραφ έα της διαδικα­ σίας, με την οπ οία οι εφ ευρέσεις δανεί­ ζονται απ ό μια κουλτούρα, τ ρ οπ οπ οιο ύ­ νται γ ια να ταιρ ιάσ ο υν σ ε μιαν άλλη και, με αυτόν τον τρόπο, οδηγούν σε άλλες εφ ευρέσεις, όπω ς περ ίπ ου συμβαίνει και σ ε μια περ ίπ λοκη διαλογική διαδικα­ σία. Σ. Ντάλης

ARNOLD PACEY Ητεχνολογία στον παγκόσμιο πολιτισμό Μτφρ.: Τάκης Κιρκής Αθήνα, Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ, 1996 Σελ. 334

τη σοβαρότητα της

ΠΑΙΔΙΚΑ

κατάστασης και τη δραματική κα­ θυστέρηση του δια­ λόγου - και της πρ άξη ς - σε π α ρ ό ­ μοια θέματα στη χώ ρ α μας. Η μετά­ φ ρ αση και η επιμέ-

Τ ρυφ ερό τη τα Π ρόκειται για μια συλλογή, πο υ αποτελείται α π ό έντεκα μικρές ιστορίες γ ια μι­ κρά και μεγαλύτερα παιδιά, αλλά και για μεγάλους.

ΜόλιςΚυκλοφόρησαν

πα ραδοσιακές, συνταιριασμένες με Έ νας μικρός θεός σύγχρονες, οικολογικές, εγγράφονται πο υ αγαπάει ερωτι­ ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Ιστορίεςτης σιγανής βροχής σε ένα πλα ίσ ιο διαπολιτισμικό, π α ­ κά, ένα μικρό π ο υλ ί Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 ρουσιάζοντας συνάμα και βασικά στοι­ που δεν θέλει να Σελ.32 χεία της ιδιαιτερότητας της φ υλής των πεθάνει, ο έρωτας τσιγγάνων. Επίτευγμα, θα λέγαμε, του Ή λιο υ γ ια τη σ υγγραφ ικό και ιδεολογικό. Κι είναι αυτό Σελήνη, το γαλάζιο αστεράκι της Βηθλε­ που κατακυρώνει το συγκεκριμένο βι­ έμ, τ ’ αρνάκια πο υ πηγαίνουν για σφαγή, βλίο ως μια απ ό τις φωτεινές περιπτώ ­ ο θάνατος του αγριολούλουδου, ο θάνα­ σεις της νεότερης παιδικής μας λογοτε­ τος ενός άγγελου και η ισ τορία της μι­ χνίας. κρής σκιάς είναι μερικές μικρές, τρ υφ ε­ ρές ιστορίες, γραμμένες με απλά και λ ι­ (Για πα ιδιά από 7 έως 8 ετών) Γ. Παπαδάτος τά υλικά, πο υ όμω ς αναδεύουν βαθιά και δροσίζουν την ψυχή, όπω ς η σιγανή βροχή το χώμα. Παραδοσιακά παραμύθια Η ασπρόμαυρη, με μολύβι, δισέλιδη εικο­ νογράφ ηση της Σοφίας Φόρτωμα δένει Το πο σ ό στ’ αλή­ αρμονικά με το λογοτεχνικό κείμενο του ΜΑΡΙΑ ΒΕΛΕΤΑθεια έχουμε ανά­ Χρ. Αναγνωστόπουλου και μαζί δίνουν έ­ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ γκη τούτες τις επο­ Τα βάσανα του Γιάννη να όμορφο, λιτό αισ θητικό αποτέλεσμα, Εικον.: Δ. Παρίση χές τα παραμύθια, που συγκινεί (από 7 ετών και άνω). Αθήνα, Ελληνικά Γοάμματα, 1996 τα λαϊκά βέβαια, εί­ Κ. Μαλαφάναης Σελ. 46 Η στρίγκλα βασίλισσα ναι περισσότερο α­ Εικον.: Μ. Καψοκεφάλου πό φ ανερό. Κι όχι Αθήνα, Ελληνικά Γοάμματα, 1996 μόνο γιατί χρειαζό­ Ένα διαπολιτισμικό Σελ. 46 Η μαγεμένη χελώνα μαστε μύθους αροικολογικό παραμύθι Εικον.: Ε. Λαδά χετυπικούς στη μηΑθήνα, Ελληνικά Γοάμματα, 1996 χ α ν ο π ο ιη μ έ ν η Χαιρόμαστε ιδιαίτερα όταν εκδίδεται κά­ Σελ. 46 π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α , πο ιο βιβλίο για μικρές ηλικίες με σύγ­ αλλά γιατί ξανακοιχρονα οικολογικά μηνύματα, τα οποία τάζοντάς τα με μιαν άλλη π ιο σύγχρονη πρ ο ω θο ύν όχι την παθητική φυσιολαοπτική, ανακαλύπτουμε στοιχεία και ατρ ία αλλά την ουσιαστική και βαθιά ο ικο­ ποκω δ ικοπ οιού με αλλιώ ς τους σ υμβολι­ λογική συνείδηση πο υ οδηγεί το πα ιδ ί σμούς τους. Τελικά, η σύγχρονη ερ μη­ στην οικολογικονεία τω ν σημαινόντων τους μας δείχνει πο ίη ση της σκέψης τα στοιχεία εκείνα πο υ είναι σύμφ υτα με του. Έ να τέτοιο, ΝΙΚΟΛΑΣ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ Ο αρκούδος Αρθούρος την ανθρώπινη υπόστασή μας και τη λοιπόν, είναι και το Εικον.: Ν. Ανδρικόπουλος σχέση μας με τον υπόλοιπο κόσμο, σε συγκεκριμένο βι­ Αθήνα, Παπαδόπουλος, 1996 μια εποχή που έχουμε ανάγκη από και­ βλίο, όπου ο Σελ.36 νούριους μύθους και οράματα. σ υγγραφ έαςτο υ αποτυπώνει, με έξο­ Τα τρία βιβλία, λοιπόν, πο υ πα ρο υσ ιά­ χο ρεαλιστικό και ζουμε, αποτελούν μεταφορά έξι π α ρ α ­ δοσ ιακώ ν πα ραμ υθ ιώ ν που συνέλεξε η ε ικ ο ν ο - π ο ιη τ ικ ό σ υνάμα ύφος, την συγγραφ έας από το νησ ί της, τη Μήλο. ισ τορία μιας αρ ­ Γ ια μιαν ακόμα φ ορ ά περνούν από μπ ρ ο­ κούδας πο υ με την στά μας βασιλιάδες και πεντάμορφες, έγκριση του τσιγδρ άκο ι και μάγισ σες, λιοντάρια και χε­ γ ά ν ο υ - α φ ε ν τ ικ ο ύ λώνες, ψαράδες, πατεράδες και αδέρ­ της οδηγήθηκε α­ φια. Έτσι, μαζί με τη συμβολή όσον αφ ο­ π ό τους οικολόρ ά το λαϊκό μας πολιτισμό γ ια τη διάσ ω ­ γους στο φυσικό ση σημαντικών στοιχείω ν του, θα λέγαμε της περιβάλλον. πω ς η «μεταγραφή» της σ υγγραφ έα μέ­ Θ εμελιώδεις αξίες σ α απ ό έναν εξαίρ έτο χειρισ μό της

Μόλις Κυκλοφόρησαν

γλώσσας και μια υπέροχη εικονογράφ η­ ση καθιστά τα βιβλία απολαυστικά ανα­ γνώσματα για τους μικρούς, αλλά και τους μεγάλους αναγνώστες. Θα π ρ ο ­ σθέταμε δε ακόμη ότι μερικά αποτελούν παραλλαγές γνωστών πα ραμυθιώ ν ή π ε ­ ριέχουν διακείμ ενα μοτίβα τους. Κι αυτό βέβαια, ανάμεσα στ’ άλλα, παρουσιάζει ενδιαφέρον για την έρευνα. (Για πα ιδιά από 7 ετών) Γ. Παπαδάτος

Η δ ύναμη ε νό ς μενταγιόν Έ να μενταγιόν θα γίνει η αιτία ώστε μια δεκάχρονη κοπέλα, που ζει με τη δια­ ζευγμένη μητέρα της, να γνω ρίσει τον πατέρα της. Οι απρόοπτες καταστάσεις - οι περισσότερες στηρίζονται σε ένα γεγονός μάλλον αληθοφανές (ο πατέ­ ρας αγνοεί την ύπαρξη της κοπέλας στην οποία η μητέρα της δεν έχει πει την πραγματικότητα!) - που εκτυλίσσονται κι οι απίθανες συμπτώσεις δίνουν στη νουβέλα μέσα από ένα πλα ίσ ιο αγωνίας και τραγικότητας μια ασθμαίνουσα κίνη­ ση. Η συγγραφ έας με εγκιβωτισ μούς, ζωντανούς διαλόγους και μικρές κο­ ρυφ ώσεις στα δρώμενα, πρ ο σδ ίδ ει μια ατμόσφ αιρα νοσταλγίας και π α ρ α ­ μυθιού. Γεγονός στο οποίο συμβάλλουν και τα φανταστικά ονόματα διαφ όρω ν τοποθεσιών (π.χ. συνοικία τω ν Χλω­ μώ ν Κοριτσιών, ΒΙΚΗ ΔΕΜΟΥ Το μενταγιόντης πλατεία Α πρόσ με­ γιαγιάς Ευγενίας νων Συναντήσεων Αθήνα, Πατάκης, 1996 κ .ά ). Σελ.116 Κοντολογίς θα λέ­ γαμε ότι η εξαίρετη δόμηση του μύθου, οι πολλές αφ ηγη­ ματικές αρετές κι ο θαυμάσιος χειρι­ σμός της γλώσσας, συχνά ποιητικής, κάνουν το βιβλίο έ­ να ευχάριστο ανά­ γνωσμα, αναγγέλ­ λοντας ταυτόχρονα μια νέα και πολλά υποσχόμενη συγ­

γρ αφ έα στο χ ώ ρ ο της λογοτεχνίας για νέους. (Για πα ιδιά από 12 ετών) Γ. Παπαδάτος

Το παιδί π ου είναι μ έσ α μας -------------------------------------

Ο μαστρο-Πολύξερος, αυτός ο μοναχικός, κοσμοκαλό, Υερος της παιδικής μας λογοτεχνίας επανέρχεται και σ ’ αυτό το βιβλίο του συγγραφέα. Τούτη τη φορά, περιμένοντας να φιλοξενήσει στο κτήμα του 200 πα ιδιά από τη Ρουά­ ντα, θα πα ρουσ ιασ τεί ένα παράξενο π α ι­ δ ί που θα τον βοηθάει κι αυτός θα του λέει υπέροχα παραμύθια. Δ ύο φ ίλοι του, που θα τον επισκεφτούν ξαφνικά, θα τον βοηθήσουν να καταλάβει ότι το πα ιδί δεν είναι άλλος απ ό τον ίδ ιο που έρχεται να τον συντροφέψει στη μοναξιά του και στα ταξίδια του στη φαντασία. Δ υο π α ­ ρ αμύθια που εγκιβωτίζονται στο μυθι­ στόρημα, με διακείμενα στοιχεία από την Π αλαιό Δ ιαθήκη και την ξένη λογοτε­ χνία, αναπλάθονται με μια τέτοια μεταμυθοπλαστική δεινότητα ώστε αναδεικνύουν το συγγραφ έα σ ’ ένα σπουδαίο σύγχρονο παραμυθά. Αρχέγονες αρχετυπικές αξίες αποτυπώνονται στα φαντασιακά και στα ρεαλιστικά δρώμενα, αναζητώντας μέσα από το συμβολισμό τους την εικόνα ως βίωση και όνειρο του αιώ νιου παιδιού. Η θαυμάσια σκηνοθετημένη ατμόσφ αιρα του βιβλίου (άλλω­ στε ο συγγραφ έας ήταν από τους καλύ­ τερους σκηνοθέτες του πά λαι ποτέ ελ­ ληνικού κινηματογράφου) και οι μεγά­ λες αφηγηματικές αρετές του κάνουν το βιβλίο ένα απ ό τα καλύτερα τω ν τε­ λευταίων χρόνων. (Για πα ιδιά από 10 έως 13 χρόνων) Γ. Παπαδάτος

ντινος δημοπουλος

Το γειτονόπουλο του καλοκαιριού Εικον.: Τζ. Μπιρμπίλ Αθήνα, Πατάκης, 1996 Σελ 216 -----------------------------

Ε λέφ αντες Η Ζαζά είναι μια ελεφάντινα που τα όνει­ ρά της αναστατώνουν τη ζωή τω ν αν-

Μόλις Κυκλοφόρησαν

θρώ πω ν γύ ρω της, γιατί σ ’ όλους α­ ΙΑ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ Ζαζά σκούσε μια κρυφή Αθήνα, Πστάκης, 1996 «επιρροή». Ό λοι Σελ.96 πασχίζουν να γί­ νουν ξακουστοί — σαν εκείνη,'"να ξεχωρίσουν, και πα ίρ ­ νουν, χωρίς να το καταλαβαίνουν, πόζες ελεφάντινες. Ακόμα και τις μητέρες έχει πιάσει μανία να ταΐζουν τα πα ιδιά τους για να γίνουν μεγαλόσωμα και γερ ά Ζαζάκια. Δεν είναι όμως μόνο τα όνειρα της Ζαζά που επηρεάζουν τους γύρω . Είναι και τα όνειρα του Ζαζό, του «σκλαβωμένου» ά­ ντρα της, ώστε τα όνειρα των ελεφάντων να γίνονται το επίκεντρο της όλης ιστο­ ρίας. Π ρόκειται για μια σπαρταρισ τή ιστορία, που μοιάζει περισσότερο με παραμύθι, ενώ περιέχει ταυτόχρονα κι ένα διάχυτο κοινωνικό και ψυχολογικό προβληματι­ σμό (για πα ιδιά από 9 ετών και άνω). Κ.. Μαλαφάντης

διού. Και δεν είναι πράγματι πο λλά τα βι­ βλία της ελληνικής παιδικής λογοτε­ χνίας που, με τη σωστή και όχι αντιφατι­ κή και τεχνοκεντρική συλλογιστική, το πετυχαίνουν. Στο συγκεκριμένο, η απο­ τύπωση της κοινωνικής πρακτικής, ιδίως η καταγγελία του τεχνοκρατικού πολιτι­ σμού προβάλλονται έμμεσα σε μια «ανθρωποποιημένη δημοκρατία της φ ύ­ σης», όπου όμως η ηθική της αντικειμενι­ κά διαφ έρει από την ανθρώπινη συμπε­ ριφορά. Έτσι, αξίες όπω ς η φιλία, η συνεργασία, η αλληλοβοήθεια, η αυτο­ νομία μέσα από την εξάρτηση, απόλυτα βαθιές οικολογικές έννοιες, που είναι στην ουσία και τα «μηνύματα» του βιβλί­ ου, προβάλλονται μέσα από μια οικοσυστηματική ιδ εολογία και φτάνουν στον αναγνώστη μέσα από το ζωντανό διάλογο και την ευαισθησία γενικά της συγκεκριμ ένης γραφής. Ενδιαφέρουσα είναι η εικονογράφηση με την τεχνική του κολάζ. (Για πα ιδιά από 6-9 ετών) Γ. Παπαδάτος

Η επ α νά σ τα σ η των... δέντρω ν Ό ταν τα δέντρα ενός δάσους έμαθαν ότι οι άνθρω ποι θα τα καταστρέψουν για να φτιάξουν δρόμο, πήραν, μετά από συνέ­ λευση, την απόφ αση να μπούνε μέσα στην πόλη με τη σιγουριά ότι θα τους ευ­ α ισ θ η το π ο ιή σ ο υ ν . Πράγματι έτσι έγι­ νε. Το δάσος σώθη­ κε. Π ροφανής ο στόχος του συγγραφέα. Αν και χ ρησ ιμοποιεί σύμ­ βολα που δεν συνάδουν με μια οραματική οικολογι­ κή συλλογιστική (π.χ. αρχηγός δέ­ ντρων), εντούτοις θα λέγαμε ότι αυτή η παραμυθική ιστο­ ρία συμβάλλει προς την κατεύ­ θυνση της οικολογικοποίησης της σκέψης του παι-

ΜόΙΐζΚνύοφόοηοαν

Μια οικογένεια και η εφηβεία... Η εφηβεία αναμφισ βήτητα είναι η πλέον συναρπαστική αλλά και δύσκολη π ερ ίο­ δος της ζωής του ανθρώπου. Κρύβει α ρ ­ κετούς κινδύνους, η δε διαπαιδαγώ γηση όσων βρίσ κονται σ ’ αυτήν την περίοδο είναι άκρως δυσχερής. Σ ’ αυτό το μυθι­ στόρημα η συγγραφέας καταπιάνεται με τα προβλήματα ακριβώς της εφηβείας, τα οποία εντάσσει μέσα στην οικογένεια σε μια σχέση αλληλοεπηρεασμού των μελών της. Έ να κορίτσι έχει πρ οβλήμα­ τα με τους γονείς του, ανακαλύπτει π ρ ω ­ τόγνωρα ενδιαφέροντα κι επίσης ενδιαφέρεται συναισθηματικά γιά ένα αγόρι. Οι γονείς, από την άλλη πλευρά, με τα δικά τους προβλήματα προσπαθούν να την καταλάβουν άλλοτε χρη σ ιμο πο ιώ ­ ντας σωστούς κι άλλοτε λανθασμένους τρόπους. Το κορίτσι κι η εφηβεία του γί­ νονται αφ ορμή να δουν καλύτερα τη σχέση τους, τη σχέση με το πα ιδί τους αλλά και το ίδιο το κορίτσι να είναι πιο α­ νεκτικό μέσα από μια πιο αισιόδοξη στά-

ση

απέναντι

στη

ζωή. Κι είναι αυτό ακριβώς το σήμαντικό πο υ αποτυπώ-

ελενη μαντελου

Ξέρειο καιρός... Αθήνα, Πατάκης, 1996

νεται στο βιβλίο: η προωθητική αμφιμονοσήμαντη δύναμη της εφ ηβείας που γίνεται αφ ο ρμ ή ν ’ αποκτήσει η οικογέ­ νεια μια μετασχηματιστική συλλογιστι­ κή. Π ρόκειται για ένα απολαυστικό στην α ­ νάγνωση βιβλίο, με αρκετό χιούμορ, με χαρακτήρες εξαίρετα σκηνοθετημένους και πο λύ καλό χειρ ισ μό της γλώ σ σ ας και τω ν επιπέδω ν αφήγησης. (Για πα ιδιά από 13 ετών) Γ. Παπαδάτος

Ε π ιτ έ λ ο υ ς ... έ ν α β ιβ λ ίο Π ο ίη σ η ς ! Έ να βιβλίο με πο ίη ση για πα ιδιά πρ έπ ει να το υποδεχόμαστε με... τυμπα νο­ κρουσίες! Κι αυτό γιατί δύ σ κολα εκδίδονται «τέτοια» βιβλία. Ο λόγος; Δεν αγο­ ράζονται! Μα πώ ς να αγοραστούν όταν όπ ω ς ξέρουμε η Ποίη ση στα σχολεία, με τον τρ όπ ο που διδάσκεται, είναι α π ω θη­ τική! Οπότε πώ ς να δη μιουργηθούν αναγνώστες-θαυμαστές της; Α λλά και πώ ς θα δη μιουργηθούν νέοι αναγνώστες ό­ ταν οι εκδόσεις ποιητικών βιβλίων για π α ιδιά είναι ελάχι­ στες; Συγκοινωνούντα δοχεία βέβαια οι δύο πα ραπ άνω λ όγ οι πο υ όμω ς έ­ χουν και ως συνισταμένη μια π ρ ο ­ ϋπόθεση: να γρ ά ­ φ εται καλή ποίηση για πα ιδιά. Τέλος πάντων! Το συγκε­ κριμένο έμμετρο έργο έχει ως υπό­ θεση την ισ τορία ε­ νός φτωχού τρ α­ γουδιστή πο υ προσφέρθηκε, με οικο­ νομικό αντάλλαγ­ μα, να σώ σ ει μια πολιτεία απ ό τα πο-

ντίκια. Π αρόλο πο υ το πέτυχε, τον έδιω ­ ξαν κακήν κακώς. Εκείνος όμω ς με τα πα ιδιά έχτισε μια ονειρεμένη και δίκαιη πολιτεία. Μ ια πολιτεία που, τηρουμένων τω ν αναλογιών, μεταφερμένη στη δική μας οικολογική πραγματικότητα, βρί­ σκεται σ ίγουρα στον αντίποδά της. Δεν χρειάζεται να π ο ύμ ε τίποτε πα ραπάνω , αφ ού η υπ ογραφ ή της σημαντικότατης Ε λληνίδας ποιήτριας είναι εγγύηση. Κι η εικονογράφ ηση βεβαίως είναι μια άλλη ποίηση! (Για πα ιδιά από 5 ετών) Γ. Παπαδάτος

Σ ε β α σ μ ό ς σ τ η ν ιδ ια ιτ ε ρ ό τ η τ α Σήμερα οπού οι πολυπολιτισμικές κοι­ νωνίες είναι μια π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α , απαιτείται μια άλλη αντιμ ετώπιση σε­ βασμού ζητημά­ των, όπω ς η αν­ θρώπινη ιδιαιτερότητα πο υ αναφέρεται σε φυλετικά, εθνικά ή σωματικά χ αρ α­ κτηριστικά. Μια αντιμ ετώπιση πο υ ο σ ε­ βασμός και η αποδοχή της ιδιαιτερότη­ τας του άλλου θα είναι αξίες διαπνεόμενες από ισ οτιμία και οικουμενικότητα. Στο συγκεκριμένο βιβλίο μέσα απ ό μια αφαιρετική δεινότητα, υπόγειο χιούμορ, ρεαλισ μό και διαπολιτισμική συλλογιστι­ κή, στις δύο ιστορίες του όπ ου πρ ω τα­ γωνιστής είναι ο Τζέικ, γιο ς μετανάστη, αποτυπώνονται ανάγλυφ α οι πα ραπ άνω αξίες. Στην πρώτη ισ τορία, ο Τζέικ με μια του συμφ ιλιωτική πρ άξη μάλλον αλλάζει τις ρατσισ τικές αντιλήψεις του επιστάτη της πολυκατοικίας, ενώ στη δεύτερη, γί­ νεται φίλος ενός αγοριού με ειδικές ανά­ γκες, αντιμετωπίζοντας μαζί του αποτε­ λεσματικά τα π ειράγματα δυ ο σ υμμαθη­ τώ ν τους. Κι η εικογρ άφ ησ η (λευκοίμαύροι, τις περισσότερες φ ορ ές δίχως κειμενικές πλη ρ οφ ο ρίες) π α ρό λο πο υ εί­ ναι απλή, αποτελεί μια ερμηνεία του κει­ μένου, ως συνέχεια της συλλογιστικής του. Και η μετάφραση είναι πετυχημένη. Έ να βιβλίο μ’ άλλα λόγια που δεν πρ έπ ει

ΜΠΙΛΛΙΟΙΚΟΝΟΜΟΥΡΟΖΕΝ Εγώ και ο κύριος Γορίλας Εικον.: Τ. Μακ Κίννα Μτφρ.: Ρ. Τουρκολιά-Κυδωνιέως Αθήνα, Πατάκης, 1996 Σελ. 80

να περ άσ ει απαρατήρητο κι από τους εκ­ παιδευτικούς μας! (Για πα ιδιά από 8 έως 12 ετών) Γ. Παπαδάτος

Έ να ς μετανάστης έρω τας Μ ια οικογένεια π ο ­ λιτικών πρ ο σ φ ύ­ γω ν έρχεται από την Τασκένδη κι ε­ γκαθίσταται στην ελληνική επαρχία. Τα δρ ώ μενα αφηγείται η Ευρυδίκη, ένα 17χρονο κορί­ τσι. Ο λόγος της, πολιτιστικός και κοινωνικός μαζί, αποτυπώνει νοσταλγικά την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της πρώτης αγαπη­ μένης πατρίδ ας, της Τασκένδης, και τη ρατσιστική σ υ­ μπ εριφ ορά τής υ­ ποτίθεται μητέρας-πατρίδας, της Ελλά­ δας, και πο λλώ ν πολιτών της. Ακόμη κι ο πρώτος της έρωτας, με το γιο του αφ ε­ ντικού τους, καθορίζεται τελικά απ ό μια τέτοια συμπεριφ ορά. Η οικογένεια, με μια μάνα εκπαιδευτικό, καθαρίστρια στην Ελλάδα, έναν πατέρα καθηγητή πανεπιστημίου, εργάτη τώρα, με μια για­ γιά στυλοβάτη μιας διαπολιτισμικής σ υμπεριφ οράς και τρία πα ιδιά που καθη­ μερινά εισπράττουν την απόρριψη, μέσα από τις δυσκολίες και τις αμφιταλαντεύ­ σεις, π ρ ο σπ αθ εί και τα καταφέρνει. Κι ό­ ταν θα εκδιωχθεί για μια ακόμη φορά, δεν θα το βάλει κάτω. Η συγγραφ έας με μια γρ αφ ή συναισθη­ ματική πολλές φορές, που ξέρει όμως τις πιο πολλές να «υποτάσσεται» στην ω ­ μή πραγματικότητα, εξυψώνει τους ήρωές της σε πρ ότυπα πο υ δεν εγκαταλείπονται στη μοίρα τους. Αλλά κι α ν κά­ ποιες φ ορές αφεθούν, ξεγυμνώνουν με τραγικό τρ όπο αυτήν ακριβώς την π ρ α γ­ ματικότητα. Έτσι, τα απολύτως ρεαλι­ στικά χαρακτηριστικά τους σηματοδο­

ΜόΙΐζΚνύοψψιοαν

τούν θριαμβικά θεμελιώδη στοιχεία άρ­ νησης της κατεστημένης αρχής της. Τη διαπολιτισμική κοσμοθεωρία του μύθου σηματοδοτεί και καταξιώ νει η ανθρώ πι­ νη αξιοπρέπεια, η μόνη τελικά, που συγκρινόμενη με την απόρριψη και τη μη αποδοχή της ιδιαιτερότητας, θριαμβεύ­ ει. Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημα που αναδεικνύει κι από μια άλλη πλευρά ένα σύγχρονο μείζον πρ ό β λημ α - που α­ ναζητά λύση - για την ελληνική κοινωνία: αυτό της κοινωνικής και ισ ότιμης έντα­ ξης των μεταναστών στη ζωή της χώρας. (Γ ια εφήβους) Γ. Παπαδάτος

Δ ικ α ίω μ α σ τ η δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό τ η τ α Στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινω­ νίες μας, αξίες όπω ς ο σεβασμός στην ι­ διαιτερότητα εθνική, φυλετική, σωματι­ κή ή άλλη, είναι από τις ζητούμενες της διαπαιδαγώ γησης της νέας γενιάς, για την οικοδόμηση ενός διαφορετικού μέλ­ λοντος. Τελευταία βλέπουμε στην Παιδι­ κή Λογοτεχνία ολοένα να γράφ ονται βι­ βλία όλω ν των ειδώ ν και για όλες τις ηλι­ κίες με ανάλογα θέματα. Στο συγκεκρι­ μένο μυθιστόρημα, μια οικογένεια Κούρ­ δω ν φτάνει κρυφ ά σ ’ ελληνικό έδαφος. Το μικρό τους π α ιδ ί γίνεται αμέσω ς φ ί­ λος με ένα άλλο παιδί, συνομίληκο, της οικογένειας που τους φιλοξενούσε. Γίνε­ ται δε και αποδεκτό, μέσω του πα ιχνι­ διού, και στην ευρύτερη ομάδα τω ν π α ι­ διών της περιοχής. Αν και μικρής έκτα­ σης το βιβλίο, αναδεικνύει τις αφ ηγη­ ματικές αρετές αλ­ λά και τη σύγχρονη οραματική οπτική του σ υγγραφέα. Η ασθμαίνουσα αφ ή­ γηση, ο ζωντανός και εύστοχος διάλο­ γος, η μνήμη μέσα από την πα ράδοσ η και τους συνειρμούς, τους αναγκαίους για την ενσωμάτωση του μικρού π ρ ό ­ σ φ υγα στην ομάδα, το παιχνίδι ως πα-

ΣΤΡΑΤΗΣΤΡΑΓΑΚΗΣ Σαρακήνικο Εικον.: Κ. Βερούτσου Αθήνα, Κέδρος, 1996 Σελ. 80

γκόσμια παιδική γλώσσα, καθώς και η σημαίνουσα νότα του χαρακτηρισ τικού τύπου της περιοχής, πιστοποιούν αυτό το γεγονός. Πρόκειται για ένα χαρούμενο και απο­ λαυστικό βιβλίο που συνεισφέρει και στην έστω υπό «κατασκευήν» διαπολιτισμική συνιστώσα της εκπαίδευσής μας. (Για πα ιδιά από 9 έως 13 ετών) Γ. Παπαδάτος

Π ρω τεργάτες τ η ς ε π ισ τ ή μ η ς κ α ι τ η ς ζ ω ή ς Πρόκειται για τέσσερα βιβλία που αναφέρονται σε ισάριθμες προσωπικότητες της επιστήμης. Αναδεικνύουν με έξοχη αφήγηση το πώ ς οδηγήθηκαν στις μεγά­ λες ανακαλύψεις τους. Η υπομονή και η οραματική τους διάθεση, η επιμονή και η αποφασιστικότητα, η αυτοθυσία, το θάρρος και η αγάπη για τον άνθρωπο ή ­ ταν στοιχεία της προσω πικότητάς τους. Αποτυπώνεται στην αφήγηση το επιστη­ μονικό πλα ίσ ιο της εποχής που δημιούρ­ γησαν. Η δράση τους γενικά και τα ευρήματά τους παρουσιάζονται με παραστα­ τικό τρόπο και συνάμα απλό. Συμπληρώ ­ νονται δε με π λη ρ ο­ BEVERLEY BIRCH φορίες που δίνο­ 1. Βενιαμίν Φραγκλίνος νται στο τέλος του Περιπέτειες με τον κειμένου. Κι η εικο­ Ηλεκτρισμό 2. Ο Μαρκόνι και η μάχη νογράφηση συνει­ μετά ραδιοκύματα σφ έρει αποτελε­ 3. Μαρί Κιουρί Αναζητώνταςτο ράδιο σματικά στην π ρ ο ­ 4. ΟΠαστέρκαιημάχη σπάθεια να αναδειμετά μικρόβια χθούν ανάγλυφα ά­ Εικον.: Robin Bell Gorfield (1,2) Cristian Birmingham (3,4) λ α τ α παραπάνω. Κι Μτφρ.: Έφη Καλλιφατίδη (1,2) η μετάφραση είναι Μαρία Μαμαλίγκα (3,4) Αθήνα, Σπουδή, 1996 υποδειγματική. Σελ. 48 (το καθένα) Είναι μια αληθινά α­ ξιό λογη εκδοτική κίνηση που συνδυάζει τη γνώση με την ουσιαστική μάθηση. Ανάμεσα στα άλλα η συγκεκριμένη σειρά μπορεί να αποτελέσει έναυσμα και κίνητρο για περ ισ σ ό­ τερες πληροφ ορίες, για περαιτέρω μά­ θηση. (Για πα ιδιά από 10 ετών) Γ. Παπαδάτος

Π ε ρ ιπ έ τ ε ια κ α ι χ ιο ύ μ ο ρ Ο Π. Μ πίχελ είναι ένας σημαντικός Ολλανδός συγγρα­ φέας. Είναι υποψ ή­ φιος για το φετινό βραβείο Άντερσεν. Στα περισσότερα έργα του κατα­ σκευάζει φανταστι­ κές ιστορίες με έ­ ντονο το παραδοσ ια κ ό -π α ρ α μ υ θ ια κό στοιχείο κι εν­ σωματωμένα στοι­ χεία κοινωνικής κριτικής. Σ ’ αυτό το μυθιστόρημα αποτυπώνεται η κοινω­ νική πραγματικό­ τητα μιας μάλλον περασμένης εποχής, όπου οι βασιλιά­ δες κι οι βασίλισσες με τα κρινολίνα τους και τις ίντριγκές τους και τις μητέ­ ρες τους, που αυτές στη ουσία κυβερ­ νούσαν (σας θυμίζει αυτό τίπ οτα;), εκ­ μεταλλεύονταν πο λλαπ λώ ς το λαό. Μιας τέτοιας λοιπό ν βασιλικής οικογέ­ νειας, τρεις... ανεκδιήγητοι ληστές, της απήγαγαν την κόρη, με σκοπό να ζητή­ σουν λύτρα. Αυτό έγινε αφ ορμή, στη συνέχεια, να συμβούν αρκετά ευτράπε­ λα περισ τατικά. Η μικρή πριγκίπισσα, που δεν το είχε πά ρ ε ι στα σοβαρά, δρ α­ πέτευσε, μια πα ρέα απ λώ ν ανθρώπων πα ρέδ ω σ ε στο βασιλιά μια άλλη γ ια πριγκίπισσα, οι ληστές συλλαμβάνονται, κι όταν αργότερα επιστρέφ ει η αληθινή πρ ιγκίπισσα, η ίδ ια θα τους ελευθερώ­ σει... Α πρόοπτα γεγονότα, δυνατή και ο­ λοκληρω μένη σ κιαγράφ ηση τω ν π ρ ο ­ σ ώ πω ν κι ένα ιδιότυπο χιούμορ, λεκτικό και καταστασιακό, αποτυπώνονται σε ό­ λα τα σημεία της πλοκής. Μ ιλάμε δηλα­ δή για ένα αληθινά ευχάριστο και διασκεδαστικό παραμύθι! (Για πα ιδιά από 10 ετών) Γ. Παπαδάτος

Έ ν α ε ικ ο ν ο - π ο ιη τ ικ ό α ρ ισ τ ο ύ ρ γ η μ α ! Η ζωή του Γαλιλαίου απεικονίζεται στο συγκεκριμένο βιβλίο μ’ έναν τρόπο ευρηματικό και πρωτότυπο. Ανάμεσα σε θαυμάσιες εικόνες, εμπνευσμένες από τα σχέδια του ίδιου του Γαλιλαίου, απο­ σπάσματα κειμένων του μεγάλου επι­ στήμονα και απλά κείμενα του συγγρα­ φέα και εικονογράφου του βιβλίου, π α ­ ρουσιάζεται η ζωή, ο αγώνας κι η αγωνία μιας ιδιοφυίας, που πρώτη έμελλε να ε­ κτοξεύσει την παρθενική της ματιά και να ψαύσει το αχανές σύμπαν. Κι η απο­ κατάστασή της, το 1992, από το Βατικα­ νό για το... ανοσιούργημα που διέπραξε, το 1633, να υποστηρίξει δηλαδή το ηλιο­ κεντρικό σύστημα, πιστοποιεί τούτο: ότι τα μεγάλα άλματα στην πορεία του πο λι­ τισ μού δεν γίνονται δίχως κόστος. Κι ό­ σο πιο δύσκολα γ ί­ νονται δεκτά, τόσο ________________ ΠΗΤΕΡΣΙΣ πιο σημαντικά εί­ ΟΑγγελιοφόρος ναι. των Αστεριών: Θα ήταν πα ράλει­ Galileo Galilei Μτφρ.: Μ. Κιτρόεφ ψη αν δεν επισηΑθήνα, Ποταμός, 1996 μαίναμε τη διαφ ο­ ρετική, ανάλογα με τις πληροφ ορίες, μορφή των γραμμά­ των του κειμένου, γεγονός που μετατρέ­ πει το βιβλίο σ ’ ένα εικονο-ποιητικό αρι­ στούργημα που απόλυτα συνδυάζεται με τη δημιουργική γνώση... (Για πα ιδιά από 9 ετών) Γ. Παπαδάτος

Ο Τ ο λ σ τ ό ι κ α ι τα π α ρ α μ ύ θ ια Σε μια πανόδετη και πραγματικά κομψό­ τατη έκδοση υψηλής αισθητικής και σε άμεση και πηγαία μετάφραση από τα ρω­ σικά του Πέτρου Ανταίου, κυκλοφόρησε μια επιλογή από παραμύθια, σύντομους μύθους και διηγήματα, γραμμένα από τον μεγάλο Ρώσο Λέοντα Τολστόι. Την έκδοση κοσμούν εικονογραφήσεις των παραμυθιών από τον Ρώσο ζωγράφο Β. Γκαλντιάεφ. Ο Τολστόι χρησιμοποιεί μύ­ θους από τη ρωσική παράδοση και τους απευθύνει σε παιδιά με απλό αλλά όχι και απλοϊκό τρόπο, αποβλέποντας τόσο στην αισθητική απόλαυση όσο και στη δι­

Μόλις Κνχλοφόρηοαν

δακτική τους. Άλλωστε, όπως επι­ σημαίνει και ο μετα­ φραστής στη σύ­ ντομη εισαγωγή του (που απευθύνε­ ται, με την ίδια αμε­ σότητα της γλώ σ ­ σας, στον μικρό α­ ναγνώστη), ο Τολστόι υπήρξε ένας μεγάλος φίλος των παιδιών της περιο­ χής του αλλά και α­ συνήθιστος δάσκα­ λός τους. Η ευαι­ σθησία του πάνω σε θέματα που αφ ο­ ρούσαν τα παιδιά εκδηλώθηκε με πο ι­ κίλες ευκαιρίες κατά τη διάρκεια της ζω­ ής του. Την αγάπη του προσλάμβαναντα παιδιά ατόφια, όπως άλλωστε και το π ά ­ γιο μήνυμά του για το ιδανικό της αδελ­ φοσύνης των ανθρώπων. Δ.Τσατσούλης

ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟΙ Διηγήματα, Μύθοι και Παραμύθια Μτφρ.: Πέτρος Ανταίος Αθήνα, Ωκεανίδα, 1996 Σελ. 184

Ισ τορία-Ζωγραφική: Δ υο εγκυκλο­ παίδειες «αριστουργήματα» Πρόκειται για δύο μοναδικές, για τα ελ­ ληνικά, και όχι μόνο, δεδομένα, εγκυκλο­ παίδειες, εξαντλητικά θα λέγαμε ενημε­ ρωμένες από εξέχοντες ιστορικούς, ι­ στορικούς της Τέχνης κ.ά. επιστήμονες. Η πρώτη αρχίζει την παράθεση των πλ η ­ ροφ οριώ ν από την προϊστορική περίοδο ως τις μέρες μας. Περιέχει δε κι ένα π α ­ ράρτημα με ένα ευσύνοπτο κείμενο για την ιστορία της Ελλάδας, του ιστορικού Δ. Κακάμπουρα. Οι φωτογραφίες, οι ει­ κόνες, τα σχεδιαγράμματα, οι χάρτες και τα απλά και πολύ κατατοπιστικά κεί­ μενα δίνουν την ουσιαστική γνώση ΣΟΜΕΡΣΕΤ ΦΡΑΪ που χρειάζεται ο μι­ Παγκόσμια εικονογραφημένη Ιστορία κρός αλλά και ο έ­ Μτφρ.: Ν. Μασουρίδης φηβος αναγνώ­ Αθήνα, Πατάκης, 1996 στης, ώστε να έχει Σελ. 386 ΓΟΥΕΝΤΥ ΜΠΕΚΕΤ στο μυαλό του, δί­ Ο κόσμος της Ζωγραφικής χως συγχύσεις, τα Μτφρ.: Α. Περιστεράκη βασικά στοιχεία της Αθήνα, Πατάκης, 1996 Σελ. 402 παγκόσμιας ιστο-

ρίας. Η δεύτερη εγκυκλοπαίδεια αποτελεί έ­ ναν «βασικό οδηγό για την ιστορία της Δυτικής Τέχνης». Οι υπέροχα αποτυπωμένοι πίνακες κ.ά. εικόνες (πάνω από 600) μαζί με τα πο λλαπ λά κείμενα, πλ η ­ ροφ οριακά ή εξηγητικά, δίνουν μιαν α­ νάγλυφη και εμβριθή εικόνα της Ιστο­ ρίας της Ζωγραφικής από την Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, το Μ εσαίω να και την Αναγέννηση έως τον Ιμ πρεσιονισμό και την έκρηξη του 20ού αιώ να. Η συγκε­ κριμένη εγκυκλοπαίδεια αποτελεί' απαραίτητο βοήθημα και για το σχολείο, κυρίω ς για τις ώρες της Αισθητικής Αγω­ γής, αφού στην ουσία η τέχνη ανά τους αιώ νες μάλλον περνά απαρατήρητη από τα πα ιδιά της πρωτοβάθμιας εκπαί­ δευσης, αφού τους «προσφέρεται» σχε­ δόν μόνο σε ορισμένα κείμενα στο μάθη­ μα της Ιστορίας. (Για πα ιδιά από 10 ετών, για εφήβους, αλλά και για μεγάλους) Γ. Παπαδάτος

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ Μ Α Ρ ΙΑ Λ Α Ε Ρ Τ Η

Τ ο α ρ σ ε ν ικ ό ( φ ύ λ ο ) π ά ν τ α ... ε ίν α ι χ ρ ή σ ιμ ο ! Πρόκειται για ένα ΣΑΪΜΟΝ XIΚΣ βιβλίο της σειράς Χαφτούλης ο χορτοκόφτης «Ιστορίες από τον Εικον.: Τζ. Μπρουκς κήπο του κυρ-ΣπύΑθήνα, Χρ. Τερζόπουλος, 1996 ρου». Έ νας χορτο­ Σελ. 28 κόφτης, ο Χαφτούλης, επειδή π ά λιω ­ σε αντικαθίσταται από την Ομορφούλα. Ο Χαφτούλης όμως κάποτε, όταν η αντικαταστάτριά του αδυνατούσε να κόψει το ψηλό γρασίδι, πήρ ε τη θέση της. Στο εξής θα ήταν πάντα πα ρώ ν στις δύσκο­ λες περιπτώσεις. Συμπαθητική η ιστοριούλα. Το μήνυμα όμως για τη χ ρησ ιμό­ τητα του παλιού ακυρώνεται και από το περιεχόμενο και από το ύφος της εικο­ νογράφ ησης του βιβλίου. Χρειαζόταν κι εδώ να δηλω θεί η υπεροχή του αρσενι­ κού; Στερεοτυπική απεικόνιση των φ ύ­ λω ν και στις μηχανές; Π ερίπου καταντά διαστροφικό! Είναι ένα βιβλίο πάντως που αποτελεί μια καλή ευκαιρία για συζήτηση με τα παιδιά. (Για παιδιά από 4 έως 6 ετών) Γ. Παπαδάτος

■ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

rmf m

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΔΩΔΩΝΗ» ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 3, ΑΘΗΝΑ 106 79, ΤΗΛ. 01/36.37.973

Μόλις Κνκλοφόρησαν

(ό π υAm

επιμέλεια: Βασίλης Καλαμαράς

Η εκδο τικ ή υπερπαραγωγή του Δεκεμβρίου σας έχει α π ο δ ι ο ρ γα νώ σε ι. Δεν γνωρίζετε ποιο βιβλίο να πρωταγοράσετε. Χαρίστε ένα βιβλίο στους φίλους, μπας και τους ξε κο λλή σ ετε από την τηλεόραση. Και σημειώστε στην ατζέν τα τα βιβλία που θα κυκλοφορήσουν στις αρχές του χρόνου από τους εκδ ότ ες Απόπειρα, Ακρίτας, Δόμος, Ελληνικά Γράμματα, Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, Libro, Μέλισσα, Πλέθρον, Ψυχογιός. ________________________________________________________ ΔΟΜΟΣ Σ τ α ύ ρ ο ς Γ ια γ κ ά ζ ο γ λ ο υ «Κ οινω νία θεώ σεω ς» , Γ. Π α τ ρ ώ ν ου «Ισ τορ ία κα ι ε σ χ ατολο γία» , Σ τ υλ ια ν ού Χ αρ τιιανάκη «Ε νσ αρκ ώ σ ε ω ς τ ο υ δό γμ ατος» .

_________________________ ΑΚΡΙΤΑΣ ΑΠΟΠΕΙΡΑ_________ Άπαντα τα διηγήματα του Σκοτ Φιτζέραλντ, σε μετάφραση Λουκά Θ εοδω ρακόπουλου. «Αστυνομικό» υπό του Τσαρλς Μ πουκόφσκι και «Έκθεση ωμοτήτων» υπό Τζ. Μπάλαρντ (μτφρ. Ηρακλή Ρενιέρη). Στη σειρά των παραμυθιών: «Παραμύθια από το Μεξικό» (μτφρ. Κατερίνα Χριστοδούλου) και «Παραμύθια από τις Νότιες Θάλασσες» (μτφρ. Άννα Κόκκαλη).

Φ. Φ ά ρο ς «Δ ιάλο γο ς. Η ικ α ν ό τ η ­ τ α κα ι η τέχ νη της ε π ικοινω νίας ». Ν. Π α π ά ίω ά ν ν ο υ -Σ τ α υ ρ ο π ο ύ λ ο υ «Π όνος κα ι Π ρ ό σ ω π ο . Σ υ μ β ιώ νοντα ς με ά τ ο μ α μ ε ε γ κ ε φ α λ ικ ή πα ρ ά λ υ σ η » . Ε. Χ ρ υ σ ό ς (ε π ιμ έ ­ λ ε ια ): «Έ νας κ ό σ μ ο ς γεννιέται». Η Ε λ λ ά δ α τ ο υ μύ θ ο υ μ έ σ α α π ό τ α μά τ ια Γ ε ρ μ α ν ώ ν ισ τ ο ρ ικ ώ ν τ ο υ 19ου αιώ να». Σ ε σ υ ν ε ρ γ α σ ία μ ε τ ο Ινστιτούτο Γκαίτε. Α. κα ι Α. Κ α ρ υ ώ τ ο γ λ ο υ : «Ζ ω ντα­ ν ό σ χολείο ». Μ ια π ρ ό τ α σ η γ ια δ η ­ μ ιο υ ρ γ ικ έ ς σ χ ο λ ικ έ ς εορ τές. Ά γ ιος Φ αντίνος: Β ίος το υ ν ο τιοϊτα λιώ τη α γίου . Σ το π ρ ω τ ό ­ τ υ π ο (ελληνικό ) κ ε ίμ ενο, ιταλική κ α ι ν ε ο ε λ λ η ν ικ ή μ ετά­ φραση. «Η ε νότη τα εν τη πο ικ ιλ ία » . Ε π ιλ ο γ έ ς σ η μ α ν τ ικ ώ ν ά ρ θ ρ ω ν α π ό τ ο π ε ρ ιο δ ικ ό τ ης ο ρ θ ό δ ο ξ η ς κοινότη τας, SO BO RN O S T. Π ερ ιέ χο ν τ α ι κ ε ίμ ε ν α τ ω ν Χρ. Γ ιαν ν α ρ ά , Κ.

W are, Ph. S p errard κ.ά. Π α ιδ ικ ά β ιβλία : «Τα π α ρ α μ ύ θ ια τ η ς Κύ πρ ο υ» (εικον. Λ ε μ ο ­ ν ιά Α μ α ρ α ν τ ίδ ο υ ), «Τα π α ρ α μ ύ θ ια τ ης Θ ρ άκης » (εικον. Φ ω τεινή Σ τ ε φ α ν ίδ η ), Γ α λ ά τ ε ια Γ ρ η γ ο ρ ιά δ ο υ -Σ ο υ ρ έ λ η «Έ λ α στη β ά φ τ ισ ή μου» (εικον. Κ ατε ρ ίν α Β ε ρ ο ύ τ σ ο υ ), Λίλ ια ν Κ α ρ α λ ή « Π ε ρ ιβ α λ λ ο ν τ ο λ ο γ ικ ή Α ρ χ α ιο λ ο γ ία . Ο ι α ­ π α ρ χ έ ς τ ης ζω ή ς σ τον π λ α ν ή τ η μας» (εικον. Κ α τερ ίνα Γ κού μα).

Και μια ποιητική συλλογή,τα «Αντικαθρεφτίσματα ρηγμάτων» της Κατερίνας Σφιγκάκη.

Υπόέχόοσιν

____________________________________________________ΜΕΛΙΣΣΑ Κ ώ στα Μ π ίρ η «Α ρβανίτες, ο ι Δ ω ρ ιε ίς το υ ν ε ώ τ ε ρ ο υ ε λ λ η ­ νισ μ ού» , μ ια μελ έ τ η σ ο β α ρ ή κ α ι ε μ β ρ ιθ ή ς π ε ρ ί ε λ λ η ν ικ ό ­ τ ητα ς τ ω ν Α ρ β ανιτώ ν.

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Γ κιγιό «Βυζαντινός πολιτισμός» και Ελένη Αντωνιάδη - Μ πιμπίκου «Βυζαντινά Μεταβυζαντινά». Λ. Μ πενέβολο «Η πόλη στην ευρωπαϊκή ιστορία». Νίκη Χέιζ «Εισαγωγή στην ψυχολογία». Θεοδόση Πελεγρίνη: ετοιμάζει ιστορία της φιλοσοφίας, η οποία δεν έχει τιτλοφορηθεί ακόμη. Παιδικά: Ειρήνη Μ άρρα «Πώς σε λένε; Γιάννης» και Ζακ Λε Γ κοφ «Η Ευρώπη για παιδιά». Σ.Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ ιώ ρ γ ο ς Ν. Δ ρ ό σ ο ς « Έ κτω ρ Μ τιερλιόζ. Η ζω ή, τ ο έ ρ γ ο κα ι η ε π ο χ ή του». Στη σ ε ιρ ά τ η ς ξένης π ε ζ ο γ ρ α φ ία ς : Ιο ύ λ ιο ς Β ερ ν «Οι π ε ρ ιπ έτ ε ιε ς ενό ς Κινέζου στην Κίνα», Γ ιαν Κ ρ ο ς «Ο τ ρ ε λ ό ς το υ τσ άρ ου », Φ ρ α νσ ο υ ά ζ Σ α γ κ ά ν « Έ να κά π ο ιο χα μό γελο », Κ ά ρ ο λ Τζόις Ό ο υ τς «Π α ρ ά νο μ ο πά θο ς» , Ε ρ ίκ Ζ ο υ ρ ντά ν «Το αίμα».

ΠΛΕΟΡΟΝ Σ τ η σ ε ιρ ά « Θ ε ω ρ ία κ α ι Κ ο ιν ω ν ία » : Β λ α ν τ ιμ ίρ Γ ια ν κ έ λ ε β ιτ ς «Η ε ιρ ω ν ε ία » (μ τ φ ρ . Μ ιχ ά λ η ς Κ α ρ α χ ά λ ιο ς ). Σ τ η σ ε ιρ ά « Μ ικ ρ ό κ ο σ μ ο ς » : Μ ισ έ λ Φ ο υ κ ό « Α υτ ό δ ε ν ε ίμ α ι μ ια π ίπ α . Δ ο κ ίμ ιο γ ια τ ο ν ζ ω γ ρ ά φ ο Μ α γ κ ρ ίτ (μ τ φ ρ . Γ ιώ ρ γ ο ς Σ π α ν ό ς ) κ α ι «Η σ κ έ ψ η τ ο υ εκ τ ός » . Δ ο κ ίμ ιο γ ια τ ο ν Μ ο ρ ίς Μ π λ α ν σ ό . Σ τ η σ ε ιρ ά « Λ α ϊκ ό ς π ο λ ιτ ισ μ ό ς κ α ι Λ α ϊκ ή κ ο ιν ω ν ία » : Χ ρ ή α τ ο ς Δ ε ρ μ ε ν τ ζ ό π ο υ λ ο ς «Τ ο λ η σ τ ρ ικ ό μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α σ τ η ν Ε λ λ ά δ α » , « Α ν θ ρ ω π ο λ ο γ ικ ή έ ρ ε υ ν α σ ε τ ρ ία χ ω ρ ιά τ η ς Η π ε ίρ ο υ » , σ ε σ υ ν ε ρ γ α σ ία μ ε τ ο Ε Κ Κ Ε (ε π. Σ τ ά θ η ς Δ α μ ια ν ά κ ο ς ) , Ρ ίκ η Β α ν Μ π ο υ σ χ ό τ ε ν « Α ν ά π ο δ α χ ρ ό ν ια . Σ υ λ λ ο γ ικ ή μ ν ή μ η κ α ι ισ τ ο ρ ία σ τ ο Ζ ιά κ α , τ η μ ικ ρ ή Μ όσχα τω ν Γ ρ ε β ε ν ώ ν 19 00 1950». Ε π ίσ η ς θ α ε κ δ ο θ ε ί μ ια α ν θ ο λ ο γ ία αγγλόφω νης γ υ ν α ικ ε ία ς π ο ίη σ η ς κ α ι τ ο μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α «Τ ο α π ό λ υ τ ο κ ε ν ό » τ ο υ Σ τ ά ν ισ λ α β Λ ε μ (μ τ φ ρ . Θ . Λ ο υ π α σ ά κ η ς ).

LIBRO______________________ Μ α ρ ία Χ α ρ α μ ή «Ντε Γ κο ύ σ τιμπ ου ς », ε π α ν έ κ δ ο σ η το υ β ιβ λ ίο υ γ ια ο ικο δ εσ π ό τε ς . Στη σ ε ιρ ά της α ρ χ ιτεκτονική ς , τ η ν ο π ο ία ε π ιμ ε λ ε ίτ α ι η Μ ά ρ ω Α δ ά μ η : «Π ερ ισ τ ε ρ ιώ ν ε ς τη ς Μ υκόνου», υ π ό κ. Π ικιώ νη , «Πέντε δ ο κ ίμ ια γ ια τ ο ν Ά ρ η Κ ω νσταντινίδη » υπ ό Δ η μ ή τ ρ η Φ ιλιπ π ίδ η κ α ι «Τα μ νη μ εία κ α ι η π ό λ η » υ π ό Δ ιο ν ύ σ η Ζ ήβ α .

ΨΥΧΟΓΙΟΣ Ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ α ξένη λ ο γ ο τ ε χ ν ικ ή σ ε ιρ ά : Ν τέιβιντ Γ κ ο ύ ν τ ε ρ σ ο ν «Χιό νι π ά ν ω σ τ ου ς κέ­ δ ρ ο υς » (μτφ ρ . Μ α ρ ία -Ρ ό ζ α Τ ρ ά ίκ ό γ λ ο υ ), Κ άρμε ν Μ αρτίν Γ κάιτε « Π ερ ασ τικό σ ύννεφ ο » (μτφ ρ . Ε λένη Κ ε κ ρ ο π ο ύ λ ο υ ), Τ ζον Λ αντσ έσ τ ε ρ «Στην ά κ ρ η τ ω ν χ ε ιλ ιώ ν μο υ η α π ό λ α υ σ η » (μτφ ρ. Ν τίνα Σ ιδ έ ρ η ), Τ ζιλ Μ π έ ιτ ο ν -Γ ο υ ό λ ς «Η γ ν ώ σ η τ ω ν αγγ έλω ν» (μτφ ρ . Μ α ρ ία Α γ γελίδ ο υ).

Σ Υ Ν Τ Ο Μ Α Σ Τ Α Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ o

τ"

p

e

r

a

ΤΖΙΜ Η Σ ΠΑΝΟΥΣΗΣ

iff jt

Υ Γ ΙΕ ΙΝ Η

R B r

Δ ΙΑ Σ Τ Ρ Ο Φ Η

' ΤΖΙΜ Η Σ Π ΑΝΟΥΣΗΣ

WL W B £

Η Ζ Α Λ Η

1p|

Τ Ω Ν

m m t

Τ Α Ξ Ε Ω Ν

ΕΚ Δ Ο Σ Ε ΙΣ O P E R A , Κ Ω Λ Ε Τ Τ Η 23 Α , 106 77 Α Θ Η Ν Α , ΤΗΛ. 330 45 46 - FA X . 330 36 34

ϊ

ΰνκίψφζ

Βρισκόμαστε εμπρός σ ’ εκείνη την ιστορική φάση μεταλλαγής των ελληνικών φαντασιώσεων για το κοινό ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, που θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα ημέτερα αποστασιοποιημένοι από εμπάθειες και διαφέροντα τοπικιστικού χαρακτήρα

ολλο ί από εμάς είμ ασταν έως σ ήμερα ανα­ αρχικά, στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’80, κό­ γνώστες διάσπαρτων άρ θρω ν του καθηγη­ μισε έναν νέο τρόπο αντίληψης του πολιτικού τή Θάνου Λίποβατς, σε έγκυρα έντυπα δια­ γίγ νεσθαι. Κατά τη γνώμη μας, τώ ρ α που ανα­ φορετικών πολιτικώ ν αποχρώσεω ν. Η σκέψη δημοσιεύονται με τη μορφ ή συλλογής έχουν του ενεργοποιούσε μια επικοινω νία πο υ ποτέ μία ειδική βαρύτητα, κατακτώντας σημαίνουσα δεν ήταν αναίμακτη από ψυχική ιδ εολογική ά­ θέση στην πρ οθήκη τω ν εκδόσεων του ελλαδιποψη. Και η θεματολογία του συμπεριλάμβανε κού πολιτικού στοχασμού. Άλλωστε, το συγκε­ πάντα το σύνολο των κρίσιμω ν κοινωνικοπολιτικριμένο βιβλίο πρ ο σφ έρ ει στον αναλυτή του κών ζητημάτων τω ν ημερών. σύγχρονου ευρωπαϊκού γίγνεσθαι τα πρώτα Κατά πό σ ο όμως ένα βιβλίο άρθρων, μπ ορ εί να στοιχεία για την προσέγγιση τω ν ψυχοκοινωνιείναι πρ ώ τ’ α π ’ όλα ένα βιβλίο ενιαίο, ένα κείμε­ κών και πολιτικώ ν στοιχείω ν πο υ συνθέτουν το πλέγ μα των ιδεολογικών σχέσεω ν μεταξύ νο συνεκτικό; Στη συγκεκριμ ένη περίπτωση «βιβλίο άρθρων» Ελλάδας και Ευρωπαϊκής Ενωσης. Βρισκόμα­ στε εμπρός σ ’ εκείνη την ισ τορική φ άση μεταλ­ σημαίνει κείμενο αρθρωτό, σπονδυλωτό. Και ε­ λαγής τω ν ελληνικών φαντασιώσεων για το κοι­ κείνο το στοιχείο που διαφ ορ οπ οιεί και ανάγει νό ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, που θα πρ έπ ει να αντι­ σ ’ ένα χ ώ ρ ο διαλόγου είναι η ρηξικέλευθη οπτι­ μετωπίζουμε τα ημέτερα αποστασιοποιημένοι κή γωνία α π ’ όπου εξετάζει τα πράγματα, αλλά από εμπάθειες και διαφέροντα και η ίδια η ευθύνη την οποία τοπικιστικού χαρακτήρα. «προπαγανδίζει» γράφ οντας τό­ Π αράλληλα μ ’ αυτήν τη συλλο­ σ ο «Γ[α μια κοινωνία πολιτών» ό­ γή άρθρω ν της περιόδου 1988σο και «Ενάντια στο ρεύμα». ΘΑΝΟΣ 1994 ξεκαθαρίζεται και α π οσ α­ Έ τσι η «κόκκινη κλωστή» που ΛΙΠΟΒΑΤΣ φηνίζεται το πο ιό ν και το εύρος διαπερνά όλα τα άρθρα, δεν α­ Ενάντια στο ρεύμα του αριστερού προσανατολι­ φ ορ ά πα ρά στην άρθρω ση ενός για μια κοινωνία σμού τους. Και η ιδ ιοτυπία του ιδιότυπου αριστερού πολιτικού πολιτών έγκειται, εκτός των σημείων κα­ λόγου με την έκφ ραση των κρι­ Αθήνα, Πλέθρον, 1995 ταδίκης του λαϊκισμού και των τικών θέσεων ενός πο λύ αξιόλο­ μεσσιανικών ρητορικών, στην άγου πολιτικού επιστήμονα που, Σελ. 272

Π

σκηση κριτικής πρ ο ς τις θέσεις όλω ν τω ν εκ­ φάνσεων της αριστερής ιδ εολογίας όπω ς αυτή εκφράζεται σ ήμερα στην Ελλάδα. Έτσι, η ριζο­ σπαστική πολιτική κριτική όσ ω ν ρ ομαντικά ονο­ μάζουμε «ιδιαιτερότητες της ελληνικής πολιτι­ κής σκηνής» αποτελεί, γ ια τον καθηγητή Λίπο­ βατς, την υπ ’ αριθμόν «I» υποχρέωση του π ο λι­ τικού Επιστήμονα. Και η επιστημονική οπτική γω νία δεν συνίσταται τόσο στη σύμπνευση με μια μακρο-θεω ρία για την ιστορία ή την οικονο­ μία. Βασικός θεω ρητικός άξονας για τη σκέψη του σ υγγραφ έα είναι η Ψ υχανάλυση όπ ω ς την κω δικοποίησε και τη μετεξέλιξε - επιστρέφοντάς την, ίσως, στις ρίζες της - ο Jacques Lacan. Το πο λύ θετικό για τον αναγνώστη έγκει­ ται στο γεγονός ότι πο υθενά στα εν λ όγω κείμε­ να δεν υπάρχουν δύσβατες περιοχές και δυσνόητα, πο υ συνήθως χαρακτηρίζουν το λ ό ­ γο όσ ω ν ακολουθούν τη Λακανική Ψυχανάλυση. Η ιδιότυπη, πρ ο σω πική γρ αφ ή του που μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις ξενίζει, δημιουργεί την απαραίτητη «αποστασιο ποίη ση» προκειμένου ο αναγνώστης, χω ρίς να πα ρασ ύρεται από μια α­ νώδυνη ροή κειμένου, να εστιάζει την προσοχή του με νηφαλιότητα στο νοηματικό περ ιεχό με­ νο και την πολλαπλότητα των αναφορών. Η σκέψη του Θάνου Λίποβατς διαπερνάται στο σύνολό της από τη συναίσθηση της αναγκαιό­ τητας για την εφ αρμογή του ορθού Λόγου όσον α φ ο ρά στην αντιμ ετώπιση κάθε δημόσιου θέ­ ματος. Η φ ύση των κειμένων, ίσως, οδήγησε στο να μη δίνεται το μέτρο στο οποίο ο ορθός Λόγος οφ είλει να αναστέλλεται όταν η ανθρώ­ πινη επικοινω νία α φ ο ρά σε πεδ ία του κοινωνι­ κού ή της πρ ο σω πική ς ψυχικής ζωής που εξ ο­ ρισμού δεν είναι π ρ ο νομ ιακοί του τόποι. Βέ­ βαια, δεν θα π ρ έπ ει να ξεχνάμε ότι είναι τέτοια η υποχώ ρηση του ορθού Λόγου εμπρός στη χρήση υποπροϊόντων του αναμεμειγμένων με λογικές διαχείρισης τω ν συναισθημάτων, που κάθε π ρ ο σπ άθ εια στήριξής του μοιάζει απ α ρα ί­ τητη για την ίδια την επιβίωση. Οι θεωρητικές αλλά και οι επί συγκεκριμένων θεμάτων θέσεις, π ο υ υποστηρίζονται στα κείμ ε­ να του Θάνου Λίποβατς, αποτελούν υπόμνηση της διάστασης της συνείδησης, υπόμνηση για τη συνείδηση την εν εγρηγόρσει. Η συνείδηση, έτσι ιδωμένη, μπ ορ εί ακόμα να μη σπανίζει στην ελληνική κοινωνία, αλλά συνεχώς ελαττώνεται σε δυναμική και σε εύρος. Μ έσα από όλη τη σκέψη του καθηγητή Λίποβατς σε αυτά τα κεί-

Κριτικη

μένα, πο λύ δε περισ σ ότερο στα επιστημονικά του έργα, υπογραμμίζεται η θέση της ευθύνης και η σημ ασ ία της στην πολιτική σκέψη σε συνάρτηση με την εκφ ορ ά του πολιτικού λ ό ­ γου. (Και θα π ρ έπ ει ως τέτοιου είδους λόγο, με τις ιδ ιομορφ ίες του έστω, να θεω ρήσουμε και το λ όγο της Πολιτικής Επισ τήμης στο βαθμό πο υ αποτείνεται και στους πολίτες με αναφο-, ρές στα του δημόσιου βίου). Αν ο πολιτικός προβληματισμός στόχευε άλλοτε, πρώτιστα στην οριοθέτηση των παραγόντω ν και τω ν π α ­ ραμέτρων εκείνων που εξωγενώς περιορίζουν ή καλλιεργούν δυνατότητες ελευθερίας, σε μακροκοινωνικό επίπεδο, ένας λόγος για την π ο λ ι­ τική σήμ ερα α φ ο ρά πρ ω τ ’ α π ’ όλα το άτομο: το βαθμό της αλλοίω σης της συγκρότησης του πολιτικού υποκειμένου, των αιτίων και των συνεπειών αυτής της αλλοίω σης στον δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό χώρο. Μια τέτοιου είδους ανάλυση έχει ως συνέπεια να περιγράφ ονται και να διατυπώνονται τολμη­ ρά - έως «ενοχλητικά» ορισμένες φ ορές - όλες εκείνες οι μικρές αλήθειες πο υ αποφ εύγουμε να θυμόμαστε. Αλήθειες πο υ αφ ο ρο ύν συστατι­ κά στοιχεία απαραίτητα για τη λειτουργία κάθε δημοκρατίας και, προφ ανώ ς, και της αστικής δημοκρατίας και της συναλλακτικής επικοινω­ νίας πο υ συνεπάγεται. Αφεθήκαμε να ονομάσουμε αρκετές φ ορές τα λεγάμενα ή τα σ υμπεράσματα του καθηγητή Λί­ ποβατς με τους όρους της veritas. Μ ιλήσαμε, ε­ πίσης, συχνότατα για την έννοια της συνείδη­ σης, προέκταση της οποίας είναι η ανάληψη α­ πό την π λευ ρ ά του πολιτικού υποκειμένου των ευθυνώ ν που του αναλογούν. Τίθεται από μόνο του, λοιπόν, το ερώτημα: «τι είδους», είναι η α ­ λήθεια αυτών πο υ μας προτείνει ο καθηγητής Λίιποβατς; Την απάντηση δίνει περίτεχνα ο ί­ διος στο άρ θρ ο Αλήθεια και Πολιτική κάνοντας έναν επιτυχημένο ετυμολογικό «ακροβατισμό», θέτοντας επ ί τάπητος όλη την πολιτική π ρ ο βλη­ ματική του: «Αλήθεια σημαίνει Μ η-λήθη, είναι η κρίσιμη στιγμή του απολογισμού, η “ώ ρα της Κρίσης” . Καταλαβαίνει κανείς πω ς δεν αναφέρεται στην «απόλυτη Αλήθεια» με τη μεταφυσι­ κή διάσταση, της οποίας τις μανιχάίσ τικές συνέπειες για την ιδ εολογία και την πολιτική πρακτική επισημαίνει και ο ίδ ιος σε κάθε ευκαι­ ρία. Πρόκειται για μικρές απλές αλήθειες, απ αύγα­ σμα κριτικής ανάλυσης που αποδεικνύονται «α-

λήθειες πικρές». Και βέβαια, κυρίως αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Θάνος Λίποβατς δεν τυγχάνει πολλώ ν πρ ο σκλήσ εω ν για τα μαζικό­ τερα από τα ΜΜΕ - εκείνα του consensus και των επιδερμικών ψευδοπολιτικών διαξιφ ισ μών, άλλωστε σύμφ ωνα με τη λαϊκή ρήση που το Λε­ ξικό μας σημειώ νει: «"η αλήθεια είναι μαλλώτρα" (δηλ. πρ ο καλεί μαλλώματα, διότι ο λέγων την αλήθειαν δυσαρεστεί)»1. Οι πα ραπάνω αναφορές είναι δυνατόν να δημι­ ουργήσουν παρ-εξηγήσεις και ερωτηματικά της μορφής: «Μήπως ο σ υγγραφέας που εμφ α­ νίζεται να εναντιώνεται στο “ ρεύμα” είναι ένας “μοντερνιστής” , ένας θεωρητικός που έμμεσα συντάσσεται υπέρ ενός πολιτικού πραγματι­ σμού που επαγγέλλεται τον εξωραϊσμό του υπάρχοντος». Η απάντηση σ ’ ένα τέτοιο ερώτη­ μα είναι κατηγορηματικά αρνητική, κάτι το ο­ ποίο σε καμιά περίπτωση δε σημαίνει ότι ο Θά­ νος Λίποβατς εντάσσεται στο άλλο «στρατόπε­ δο», αυτό των υποστηρικτώντου μεταμοντερνισμού - εάν υπάρχουν σήμερα ακραιφνείς θια­ σώτες αυτού του «στρατοπέδου». Ακόμα και ό ­ ταν, μερικά χρόνια πριν, το όλο ζήτημα ήταν στις δόξες του και η πόλω σ η έντονη, σε ερώτη-

σή μας ο Θάνος Λίποβατς είχε «τοποθετήσει» τον εαυτό του μεταξύ της Γερμανικής Ρασιονα­ λισ τικής Π αράδοσης και της ελευθεριότητας του Γαλλικού Πνεύματος λέγοντας: «Αισθάνο­ μαι πω ς είμαι επάνω στη γ έφ υρα του Ρήνου π α ­ τώντας από τη μια μεριά επάνω στις γερμανικές όχθες και από την άλλη στις γαλλικές». Και η στάση αυτή, δυστυχώς, δεν μπορεί να γίνει εμ­ φανής σε μια όπως η πα ρο ύσ α έκδοση. Ιδιαίτε­ ρα, όταν μεταξύ τω ν κειμένων που αναδημοσι­ εύονται υπάρχουν δύο άρθρα για το Μ εταμο­ ντέρνο που θίγουν μόνο τα πράγματι αμφ ιλεγό­ μενα στοιχεία αυτού του ρεύματος της σκέψης, χωρίς να σημειώ νεται μια κριτική τοποθέτηση επί των κεντρικών ζητημάτων. Πάντως, έτσι ή αλλιώ ς, με το νέο αυτό βιβλίο ε­ κείνο που επιτυγχάνεται είναι κυρίω ς ένα: κερ­ δίζει ο Λόγος έδαφος. Κερδίζει και ο λόγος αυτού που τον υποδέχεται. Κώστας Αντ. Πετράκης ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1. Λεξικόν της Νέας Ελληνικής Γλώσσης, Ιωάννη Σταματάκου, ΒΙΒΛΙΙΟΠΡΟΜΗΘΕΥΤΙΚΗ, 1971, τ. 1ος, σελ. 162.

~Το" βιβλίο με τίτλο Η ΓΟ Η Τ Ε ΙΑ Τ Η Σ Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Η Σ Φ ΥΣΗΣ είναι το πρώτο λ ογοτεχνικ ό έργο του Δ ημήτριου Βαρβαρήγου που εκδόθηκε από τις Ε κ δ ό σ εις «ΙΩ Λ Κ Ο Σ». Α πό τις πρώ τες σ ελίδες ο συγγραφέας εφ νιδιάζει και με ιδιαίτερη ικανότητα δημιουργεί σ τιγ­ μές κορύφωσης. Έ χ ε ι την ευχέρεια και την εύ­ κολη ροή να σκιαγραφεί με επιτυχία και με πειστικό τρόπο τους ήρωές του, κά νοντας τον αναγνώ στη να απολαμβάνει μέσα από ένα πη­ γαίο αίσθημα έκφρασης την αίσθηση του συν­ αισθηματικού ρεαλισμού. Μ ιλάει για τον συναισθηματικά περιθωριακό άνθρωπο που αγω νίζεται να ανακα λύψ ει την ευτυχία στη μοναξιά του. Μ ια αφήγηση ζωής που κινείτα ι στα αυταρχικά πλαίσια της πατρι­ αρχικής δομής μιας φ τω χικής οικογένειας. Η ζωή πλάι στο πατέρα αφέντη, στην άβουλη μάνα και στη σ τεγνή κοινω νία της δεκαετίας του 50. Α σταθείς χώροι, σαθρό ο ικογενειακό περιβάλλον, σκιές ανθρώπων υπό κατάρ­ ρευση, αντιλήψ εις βασισμένες σε σ τοιχεία ντροπής κα ι φόβου. Ο φόβος ασφυκτιά στα παιδικά χρόνια της απέραντης σκληρότητας, νιώ θει ασήκωτο το βάρος της καταπίεσης, αυτής της προτόγω νης αντιμετώ πισης και ο χαρακτήρας του πλάθεται απρόβλεπτα από τις ανάγκες για τρυφερότητα κα ι στοργή, μέσα σε πάλη γ ια την ίδια του την φύση.

(ISBN 960-7111-11-7) σελ. 200.

Κριτική

ΗψΜίΙΙζ

μιΟμοποιίας

Ή καλή ποίηση είναι ένα λάθος που διορθώνεται μόνο του αμέσως μετά την έκδοση του βιβλίου”

ι περισσότεροι συγγραφείς κληροδοτούν μόρφωσαν μια μοναδική ρυθμική φ ράση και στην πα ράδοσ ή τους δυο ή τρεις προτά­ εργάστηκαν πάνω σε σπουδές των δυνατοτή­ σεις που μπορούν να καταστούν κοινό κτή­ των της. Το επίτευγμα δεν είναι ούτε ασήμαντο μα και τόποι αναφοράς. Μόνο οι μεγάλοιούτε αμελητέο- χάρη σε αυτές τις προσθέσεις συγγραφείς, όπως ο Ό μηρος και ο Σαίξπηρ, η γλώ σ σ α μεταβαίνει σε μια καινούρια τονικό­ ξεπερνούν αυτό το όριο και δίνουν στη γλώ σ ­ τητα, σε μια καινούρια εποχή των σημασιακών σα τους ένα ολοκληρωμένο κείμενο και μια της αποθεμάτων. Η σημασία μιας γλώσσας, η πλήρη μυθολογία συμβόλων. Π ολλοί συγγρα­ δυνατότητά της να σημασιογονεί, κρίνεται από φείς βρίσκονται μόνιμα στο κυνήγι των προτά­ *η ν πολυρρυθμία της. σεων αυτών, των λεκτικών δομώ ν δηλαδή που Αν όμως η ποίηση μας έχει δώ σει αυτούς τους καθιστούν αισθητό για πρώτη φ ορά έναν ά­ χαρακτηρισ τικούς ρυθμούς που εντοπίζουν γνωστο ρυθμό της γλώσσας στην οποία γρ ά­ την ευαισθησία μιας εποχής μέσα στο άπειρο φουν. δίκτυο των ατομικών διαφοροποιήσεων, η π ε ­

Ο

Στη γλώ σσα μας ελάχισ τοι δημιουργοί κατόρ­ θωσαν να πλάσουν αυτή την προτασιακή δομή και να γίνουν ρυθμοθέτες και ρυθμοποιοί, α­ φού δυστυχώς δεν έχουμε ακόμα μια ολοκλη­ ρωμένη λογοτεχνική μυθολο­ γία στη γλώ σσα μας. Ο Σολω­ μός, βεβαίω ς, κατόρθωσε κάτι ανάλογο στα αποσπάσματά του, ο Παλαμάς ενίοτε, ο Σικελιανός, μια ή δύο φορές, ο Ελύτης άπαξ. Υπάρχουν βεβαίω ς και άλλοι, όπως ο Κάλβος, ο Βαλαωρίτης, ο Γρυπάρης, ο Καρυωτάκης, ο Ρίτσος, ο Καρούζος, η Δ ημουλά που δια­

ζογραφία έχει μείνει πίσω, για να μην πούμε πω ς έχει βραδυπορήσει επικίνδυνα. Ο μόνος δημιουργός που πέτυχε να δώ σει ρυθμούς στην πεζογραφική μας πα ράδοσ η είναι αναμ­ φίβ ολα ο Νίκος Καζαντζάκηςκαι μάλιστα, όχι σε όλα τα του τα έργα, αλλά κυρίω ς στον Κο­ πετόν Μιχάλη και την Αναφορά στο Γκρέκο. Ο Ελύτης συνέχισε αυτόν τον ρυθμό στη δική του Αναφορά στον Αντρέα Εμπειρι­ κό· έναν ρυθμό μαγικής επικλήσεως των νεκρών. Ο Καπετάν Μιχάλης μένει το αξεπέραστο τεκμήριο ενός κυλιόμενου

ρυθμού, επιτροχάδην φράσεω ν, εστιασμένων στο ρήμα και επικεντρωμένων γύ ρω από στιγ­ μιαίες μορφ οποιήσεις του ρευστού της ιστο­ ρίας. Ο Στρατής Τσίρκας στη Λέσχη θα συνα­ γωνιστεί επάξια τον Καζαντζάκη, καθιστώντας την τριλογία του ένα ρυθμολογικό κέντρο μο­ ναδικής ποικιλίας. Από τους υπόλοιπους πεζογράφ ους ο Αλεξ. Παπαδιαμάντης πα ραμένει στο κατώφλι ενός ορισμένου ρυθμού, άριστα και οριστικά μολο­ ντούτο διατυπωμένου από την εκκλησιαστική υμνογραφία· όπω ς άλλωστε και ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Στρατής Μ υριβήλης, ο Κώστας Ταχτσής, ακόμα και ο Δημήτρης Χατζής, μολονό­ τι ο τελευταίος συνειδητοποίησε το πρ ό β λημ α στα τελευταία του διηγήματα. Ό μω ς η ρυθμοπ ο ιία εξαρτάται τόσο από την εκφραστική δυνατότητα της κάθε εποχής, όσο και από το όραμα του κόσμου που συνθέτει το γλω σ σ ικό σύμπαν ενός συγγραφέα. Μόνο ο Γ ιώργος Χειμωνάς από τους συγχρόνους έχει συνθέσει ρυθμολογικό πρότυπα ικανά να αποτυπώσουν τις κοσμολογικές σταθερές της διανοητικής μας εξέλιξης. Για τούτο και τα έργα του είναι τόσο πυκνά και τόσο σύντομα. Ο Εχθρός του Ποιητή αντιπροσωπεύει μια κορύφ ωση, αν όχι μια ακραία ολοκλήρωση. Σ ηματοδοτεί το τέ­ λος μιας ρ υθμολογικής εποχής και την αρχή αναπαραστατικών μεταφορών, που ανοίγουν π ι­ θανότητες λόγου για τους μελλοντικούς δη μι­ ουργούς. Η αγωνία της ρυθμοποιίας είναι, συνειδητά ή ασυνείδητα, η μούσα της γραφής- η μούσα και ο δαίμονάς της. Υπέροχα δείγματα ρυθμολογικών λογότυπων αποτελούν κυρίω ς οι πα ρ ο ι­ μίες και τα αποφθέγματα. Οι πα ροιμίες μάλι­ στα συχνότατα διατυπώνουν, με ελάχισ τες λέ­ ξεις, αυτό που φ ιλό σο φ οι διερευνούν σε εκα­ τοντάδες σελίδες. Σκέφτομαι εδώ μια κρητική παροιμία: τόπου συνήθεια, νόμου κεφάλαιο. Και μια άλλη από τη Θράκη: όσα αλήθια, τόσα μύθια. Αναμφίβολα, εκφράζουν με τέσσερις λέξεις τη σχετικότητα της θεσπίζουσας φαντα­ σ ίας και του κοινωνικώς ελεγχόμενου φαντασ ιακού, καταστάσεις για τις οποίες οι Γάλλοι φ ιλό σο φ οι του αιώ να μας έχουν αφ ιερώ σει α­ νεξακρίβωτο αριθμό τόμων. Κοντά στις παροιμίες, τα αποφθέγματα δημι­ ουργών αποτελούν σημαντικότατες καταθέ­ σεις καλλιτεχνικής ευαισθησίας και πνευματι­

κότητας. Δεν θα αναφ ερθούμε στους αρχαί­ ους ανθολόγους, όπω ς τον Στοβαίο, ή ακόμα τον Π λούταρχο, ή ακόμα και τον Διογένη Λαέρτιο, οι συλλογές και οι βίο ι τω ν οποίω ν διέπλα­ σ αν πολιτισ τικές συνειδήσεις και εκπαιδευτι­ κές πρακτικές αιώ νων. Στη νέα γλώ σ σ α μας δυστυχώς λίγο ι συγγραφείς αποτόλμησαν να διατυπώσουν υπό μορφή αποφ θεγμάτων τη σκέψη τους. Για λόγους ισ τορικής δικαιοσύ­ νης, αναφ έρουμε τις δύο Διαθήκες, τη Σιδηρά και τη Χρυσή, του Πολύβιο υ Δημητρακόπουλου, οι οποίες έχουν αδίκως πα ραγκω νι­ στεί. Τα «Σημειώματα στο Π εριθώριο» του Παλ αμ ά αγγίζουν πολλές φορές τη γνωμολογική βραχυλογία που υποδεικνύει με τη σειρά της μια αναζήτηση ρυθμολογικών σταθερών. Τα τελευταία χρόνια δημοσιεύτηκε μια εξαιρε­ τικά ενδιαφ έρουσα συλλογή ανθεκτικών και εύκαμπτων αποφ θεγμάτων από τον Χάρη Βλαβιανό. Ο τόμος Ευγένιος Αρανίτσης/Φυσική α­ ποτελεί μια από τις σημαντικότερες διερευνήσεις εντός του υλικού της γραφ ής, διατυπωμέ­ νες με τη συντομία τω ν επιγραμμάτων και την πυκνότητα τω ν παροιμιών. Ο Αρανίτσης είναι ένας δόκιμος συγγραφ έας και ένας ευδόκιμος κριτικός. Η γραφ ή του χαρακτηρίζεται γενικά από τη γοητεία της πολυσ ημία ς και τη μαγγα­ νεία της αμφιρρέπειας. Ο συγγραφ έας ως hom o ludens λαμβάνει σε κάθε έργο του την αθωότερη και τη διαυγέστερη μορφ οποίησή του. Παλαιό τερα, ο υπογράφ ω ν το σ ημείω μα αυτό είχε εκφ ραστεί μάλλον αρνητικά για το μυθι­ στόρημα Αφρική. Α φήνουμε και εδώ ανοικτό το ζήτημα του πιο πρόσφ ατου μυθιστορήματος Λεπτομέρειες για το τέλος του κόσμου (1993). Πιστεύουμε πω ς ο Αρανίτσης είναι κατ’ ουσίαν κριτικός λογοτεχνίας- ο κριτικός μάλιστα που έκανε λογοτεχνία μέσω της κριτικής, πρ οβιβά­ ζοντας αμφότερες σε αξιοθαύμαστα επίπεδα τελειότητας. Νομίζούμε μάλιστα ότι με το τε­ λευταίο του βιβλίο ενεργοποιεί την εμπειρία του από τη γρ αφ ή της λογοτεχνίας για να διεισδύσει στις διαδικασίες που καθισ τούν τη γραφ ή αισ θητικό και κυρίω ς αισθησιακό υλικό. Το γεγονός μάλισ τα πω ς επέλεξε ως μορφή λόγου τη λεπτουργία του αποφθέγματος υπο­ δεικνύει μια γενναιότητα ήθους. Αυτό που θα μπορούσε να θεω ρηθεί πνευματώδες σχόλιο ή ηθικολογικό επιμύθιο μεταμορφώνεται σε ερ­

μηνευτικό κλειδί, σε στιγμιαία φωτογράφηση του ασυνείδητου ρευστού της δημιουργίας. Ό ,τι πρωτίστω ς ξαφνιάζει στο λόγο του είναι η εικονικότητα, ευεργέτημα της καθαρτήριας ε­ πίδρ ασ ης του Ελύτη στο έργο του. Κατά δεύ­

τζιδάκι. Πάνω σε συγγενικές μορφές λόγου και συναφείς προθέσ εις ανατροπής, ο Αρανίτσης πρ ο σδ ιο ρίζει τις περαμέτρους της γρ αφ ής του. Έτσι, το βιβλίο του αποκτά εκείνη τη διάσταση

τερο λόγο, η ρυθμικότητα τω ν φ ρ ά σ ε ω ν έχεις την εντύπωση μιας υποβλητικής μουσικής δω ­

της ανατρεπτικής ανευλάβειας πρ ο ς τα κατε­ στημένα είδ ω λα πο υ έχουν ανάγκη η γλώ σ σ α

ματίου. Κατόπιν, εντυπώνεται η σοφία , η θυμο­ σ οφ ία και η ευστοχία τω ν παρατηρήσεων. Ύ σ τερα, η αμ φ ισ ημ ία των προθέσεων, πο υ δη­

και η σκέψη για να μεταμορφ ωθούν και να με­ ταμορφ ώσουν. Ο Αρανίτσης με τα βραχέα

μιουργεί τον πλή ρ η συναγερμό τω ν αισθήσεων

ρέδωσε διαυγέστατα λόγ ια που μυστικοποιούν ή μυστικούς λογότυπους που διαυγάζουν, επι­

του αναγνώστη. Τελικώς το επίτευγμα επι­

χρονικά της πρ ο σω πική ς του μυθολογίας π α ­

σφ ραγίζεται από την ολο κληρ ία τω ν σ υλλογι­ σ μώ ν μέσα απ ό την οπ οία το υφ άδι της γλ ώ σ ­ σας συμπλέκει ακέραια τη β ιόσφαιρα των πνευματικών της παραμέτρων.

των αισθήσεων. Οι ρυθμοί τω ν προτάσέω ν του λειτουργούν βιολογικά και υποδηλώ νουν ψη­

«Το μάτι είναι γλώσσα», (XIII),' γρ άφ ει ο Αρανίτσης και «κάθε π α ιδ ί ονειρεύεται να απαχθεί α π ’ τον Περσέα» (XVIII). Πέρα από το νόημα

υπονοούμενα και άγνωστες προεκτάσεις. Σε αυτόν άλλωστε το χώ ρ ο του αγνώστου δη λώ ­ νεται και καθαρότερα η αρτιμέλεια του λόγου

τω ν προτάσεων, διαφ αίνεται μια αγωνία εστιάσεως του ρυθμού πά νω σε εικόνες πολύσημες. «Το σ ύμπαν περνάει απαρατήρητο» (XXXVII)

του. «Η καλή ποίηση, γράφ ει, είναι ένα λάθος που διορθώ νεται μόνο του αμέσω ς μετά την έκδοση του βιβλίου».

δηλώ νει ένας απ ό τους καλύτερους μαθητές του Μ πόρχες. Ή ακόμα πιο σχολαστικά, «ο

τερους στίχους της πο ίη σή ς μας. Επαινώντας

Γιάννης Ρίτσος υπήρξε ο σημαντικότερος Έ λληνας σκηνοθέτης» (CCCXL), διαπίστω ση

τον «μέγα ποιητή Κάλφογλου», δηλώ νει πω ς «αυτός πρ ιν από κάθε άλλον, εμεταχειρίσ τηκε

πο υ ερμηνεύει έντιμα τη σ ημασ ία του ποιητή της Τέταρτης Διάστασης. Ο Αρανίτσης κινείται

το πιάνο σαν πνευστό όργανο». Έ τσι και ο Α ρα­ νίτσης· μου θυμίζει έναν άλλον μάγο των υπονοουμένων, τον Μ ιχαήλ Ψελλό, πο υ χρη σ ιμο­

με την επιλεκτικότητα ενός αιρετικού και το θαυμασμό ενός εφήβου μέσα στο δάσος των

θυμώντας να μετατρέψει τη γραφ ή σε ηδονή

λαφητά, ενεργώντας, όπω ς μια χ ειρονομία με

Ο Εγγονόπουλος έγραψε έναν από τους βαθύ­

π ο ιε ί τη γ λώ σ σ α σ αν ένα κεντρί που τσ ιμπά και

αλληγοριώ ν που συνθέτουν τη ζωή και τη λο­

ερεθίζει. Ό σ ο αγριότερο το δάγκωμα, τόσ ο πιο

γοτεχνία. Για τούτο επινοεί λογοπαίγνια που

επιτυχημένο το εγχείρ ημα. Έ τσι αναδύεται το κέντρο της δικής του πρ οσπάθειας: «η απ ομ ό­

θα υποδείξουν τη συζυγία αισ θητής και νοητής πραγματικότητας κάτω από το ζεύγμα του ρυθμού. Δεν παίζει· παιδιάζει - βλέπει τη συνθετότητα του κόσμου μέσα από τα πα ιδικά μάτια που ενστικτωδώς ντύνουν τα πάντα με θάμβος και στιλπνότητα. «Ο δυτικός άνθρω πος ψάχνει την απάντηση· ο ανατολίτης ψάχνει έναν άνθρω πο πο υ να την

νωση τω ν ποιητών είναι η τιμ ω ρ ία για το ότι α­ πο πειρώ νται να αποκαλύψ ουν τα μυστικά της ζωής σε ενηλίκους» (CCLI). Σαν γνήσιος π ο ιη ­ τής, ο Αρανίτσης θρηνεί μέσα στον πα ράδ εισ ο - θρηνεί γιατί, ενώ είμ αστε δεμένοι μέσα στην ευτυχία, νοσταλγούμε πα ρ ά φ ο ρ α την π ύ ρ α και την π υ ρ ά της καταδίκης, της καταδίκης που

ξέρει, ή έστω να ξέρει κάποιον πο υ να την ξέ­ ρει» (CCLVIII). Μέσα από πα ρό μο ιες μεταθέ­

μας πλησ ιάζει στα όρια του εαυτού μας και δεν

σεις και μετατοπίσ εις εξελίσσει το λόγο του και το μύθο της γρ αφ ής του ο Αρανίτσης. Κορφο­

ποιηθούμε. Η μόνη ικανοποίηση που μας δίνε­

λογάει οτιδήποτε είναι χυμώδες, όσο πικρή και αν είναι η γεύση του. Η οξύτητα των ρητών του εγγίζει κάποτε τη σοφ ή δηκτικότητα δυο από τους μεγαλύτερους ευεργέτες του γένους μας, του Γιάννη Τ σαρούχη και του Μάνου Χα-

μας επιτρέπει να εφ ησ υχά σουμε και να ικανο­ ται στη ζωή, πέ ρ α από τα θαμπά υποκατάστα­ τα που βρίσκουμε στη γραφ ή και βιώ νουμε στον έρωτα, είναι η ηδονή της πρ οσω πικής μας αποτυχίας. Μ όλις αποτύχουμε, αρχίζει το ημε­ ρολόγιο της πραγματικής μας ύπαρξης. Βρασίδας Καραλής

Hmkk;mrMti tjijla/ifti ηζΐ&Μψφας

Η μυθιστορηματικότητα του έργου διασφαλίζεται από μια πλοκή αριστοτεχνικά διαγραμμένη, με αστυνομικές σχεδόν διαστάσεις, τις οποίες διαψεύδει ο υπαρξιακός αχός των συμβάντων

o Λάμδα, τελευταίο έργο του Γιώργου Μιχαητης μυθιστορηματικής δηλαδή χρήσης μιας θεα­ λίδη, είναι ένα μυθιστόρημα απολύτως μυθι­ τρικής πρώτης ύλης, είναι η ποίηση, στην οποία στορηματικό και ταυτόχρονα ριζωμένο στη εξάλλου ανατρέχει ο συγγραφέας για να σημα­ θεατρική πράξη και θέαση του κόσμου. Ο τοδοτήσει τα τρία μέρη του έργου του, μια ποίη­ συγγραφέας αναζητά την έννοια του τραγικού, ση χθόνια και λυρική, η ποίηση της αέναης μετα­ την έννοια της ταυτότητας - μίμηση, ομοιότητα βολής που αγκαλιάζει τα πράγματα και τους αν­ και διαφοροποίηση μαζί - στον προσδιορισμό θρώπους από καταβολής κόσμου. του ανθρώπου αλλά και του λόγου, την έννοια Ο μύθος του βιβλίου, συνοπτικά και απλοποιητιτης ίδιας της πραγματικότητας, μέσα από ποικί­ κά, είναι ο εξής: ένας άντρας, ο Νικηφόρος Θα­ λους δρόμους. Δ ρόμους παραδεδομένους του λασσινός, ηττημένος και αλγών, καταφεύγει σε λόγου και της σκηνής και δρόμους απάτητους. μία πάλη για να ξεχάσει ποιο ς είναι και να βρει Η μυθιστορηματικότητα του έργου διασφαλίζε­ την κόρη του, που είναι νεκρή - και το ξέρει. Στην ται από μια πλοκή αριστοτεχνικά διαγραμμένη, πόλη όμως αυτή, η ξαφνική του εμφάνιση ξυπνά­ με αστυνομικές σχεδόν διαστάσεις, τις οποίες ει μνήμες επώδυνες και φόβους ξεχασμένους, ε­ διαψεύδει ο υπαρξιακός αχός των συμβάντων. φ όσον ο Θαλασσινός είναι ο σωσίας ενός ανθρώ­ Οι θεατρικές καταβολές ανιχνεύονται στους χα­ που που σκόρπισε την οδύνη και το θάνατο στο ρακτήρες, που στέρεοι κινούνται στο διπλό σκη­ πέρασμά του, του Κωνσταντίνου Μακρινού. Θα νικό, των ασφυκτικών εσωτερικών χώρων και της ερωτευτεί τη γυναίκα που είχε ερωτευτεί τον Μα­ απειλητικής και τρυφερής συνάμα πόλης, με τη κρινό και μαζί της θα εξερευνήσειτα όριά του, σε σιγουριά που τους χαρίζουν τα αδιέξοδά τους, η ένα μικρόκοσμο που ορίζεται από ένα ετοιμόρ­ απορία τους. Εντοπίζονται στους ρόλους που ροπο ξενοδοχείο, τους «Δελφούς», και τον ιδιόρ­ κρύβονται πίσω από το πρόσω πα, στα έργα που ρυθμο ιδιοκτήτη του, τον Χαράλαμπο Τροφώνιο, αντηχούν πίσω από τις λέξεις. το θέατρο στο οποίο παίζει η Αποτελούν τον ίδιο τον πυρήνα Μάρθα Δαλασσηνού, τον ίδιο της μυθιστορηματικής πλοκής της το σύζυγο, τον υπερήλικα και το θέμα του σωσία, οι «Μέναιχεπηρμένο καθηγητή καλών τε­ μοι» της σκηνής, είναι ένα αρχεχνών Θεόδουλο Δαλασσηνό, το τυπικά θεατρικό θέμα. Αποτε­ Σμερδαλιό, προβολή του Χάρο­ λούν τον ίδιο τον πυρήνα του ντα, και το Άσυλο, την οικογέ­ προβληματισμού του συγγρα­ νεια της πρώην γυναίκας του και φέα για την υπερβολή του π ά ­ το κολασμένο σύμπαν του φίλου θους και την τραγικότητα. Το α­ του Βασίλη Μεσοποταμίτη. Πά­ ποτέλεσμα της σύζευξης αυτής, νω σ ’ αυτό τον αφηγηματικό ι-

T

Κριτικη

στό, ο οποίος a priori είναι εξαιρετικά πολύπλο­ κος, ο συγγραφέας κεντάει τις αγωνίες του για την ουσία του τραγικού, για την έννοια της. ταυτότητας σε σχέση με τις καταβολές και τις ε­ πιλογές, για τις δυνατότητες αυτοπροσδιορισμού του λογοτεχνικού κειμένου. Σε κάθε περίπτωση, οι παραλλαγές που ε­ μπλουτίζουν την επεξεργασία του θέματος είναι πολλές. Η σχέση του Θαλασσινού με την κόρη του Χριστίνα αποτελεί μια άλλη εκδοχή του οιδι­ πόδειου μύθου, όπου η γνώση αντικαθιστά την ά­ γνοια και επιτείνει την τραγικότητα του τέλους προσδίδοντάς του τη χροιά της εκδίκησης: η Χρι­ στίνα, η οποία δεν έχει δει τον πατέρα της από πολύ μικρή, αλλά παρακολουθεί με άγρυπνο μάτι την πορεία του, τον προσεγγίζει και κοιμάται μαζί του. Ο θάνατός της και το ημερολόγιο, στο οποίο περιγράφονται οι σκιές που τη συντρόφευαν μέ­ χρι την τελική απόδρασή της, αποτελούντο από­ γειο της αυτοτιμωρίας και της τιμωρίας του πατέρα-εραστή, για τη μακρόχρονη απουσία και ο­ δύνη. Η ιστορία του θανάτου της και η εναγώνια αναζήτησή της από τη μητέρα και τους οικείους της, οι οποίοι δεν αποδέχονται ως πραγματικό το θάνατό της, κινείται στο χώρο του φανταστικού και αποτελεί, εξάλλου, την πρόφαση για την επι­ λογή της συγκεκριμένης πόλης από τον Θαλασ­ σινό. Η σχέση του Μακρινού, με την πόλη του alter ego του Θαλασσινού, διέηεται εξίσου από τραγικότη­ τα: ο Κωνσταντίνος Μακρινός κατέστρεψε τον α­ δελφό του, ιδιοποιήθηκε τη χαρισματική μουσική του, του έκλεψε τη γυναίκα και τον οδήγησε στο θάνατο. Παράλληλα, απατούσε τη γυναίκα αυτή με την κόρη και ανιψ ιό της και με την αδελφή της και ζούσε όχι απλώς εις βάρος τους αλλά εκποι­ ώντας την περιο υσία τους. Ο απολογισμός του περάσματος του από την πόλη, δύο νεκροί, ο α­ δελφός του και η ανιψιά του, μια παράφρων, η νύφη του, και μια γυναίκα στην κόψη του ξυρα­ φιού, η Μάρθα Δαλασσηνού. Μια τρίτη εκδοχή της τραγικότητας είναι η ιστο­ ρία του αβυσσαλέου πόθου του Βασίλη Μεσοποταμίτη, μεσήλικα καθηγητή πανεπιστημίου και φίλου του Θαλασσινού, για μια παιδίσκη, ο οποί­ ος πόθος θα τον οδηγήσει στην έσχατη ταπείνω­ ση, στον απόλυτο εξευτελισμό και τέλος στο φ ό­ νο. Το έπαθλο του αγώνα του, η Έ ρση, το αντικεί­ μενο της λατρείας του, που όμως αδυνατεί να χαρεί τον έρωτα - τραγική ειρωνεία και κάθαρση μαζί. Τέλος, η ιστορία των «Δελφών», μια ιστορία

αποστασιοποιημένης εκδίκησης με πρωταγωνι­ στές έναν άνθρωπο που ζει μόνο και μόνο για να δικαιώ σει το παρελθόν, έγκλειστος κατ’ ουσίαν, και μια σειρά από ζωντανά πτώματα, των οποίων τον αργό θάνατο παρακολουθεί με ηδονή ο Τροφώνιος, μέχρι τον τελικό καταποντισμό. Σε όλες αυτές τις εκδοχές, και σε όλες τις υπό­ λοιπες που περιέχονται σπερματικά στο κείμενο και λειτουργούν αντιστικτικά προς τις δύο μεγά­ λες τραγωδίες, του Θαλασσινού και του Μακρι­ νού, κοινό στοιχείο το πάθος, η υπέρβαση των ο ­ ρίων που οδηγεί στη σκοτεινή πλευρά της ύπαρ­ ξης. Είναι μια κάθοδος στον Άδη των αισθημάτων και του παραλογισμού, μια Νέκυια πολλαπλασιαζόμενη επί τον αριθμό των ηρώων, πρωταγωνι­ στών και μη, του μυθιστορήματος - η έννοια της τραγικότητας εντοπίζεται στην κατάλυση των ο ­ ρίων της ύπαρξης, της οποίας η ανασύνθεση δεν είναι πάντα δυνατή. Το τραγικό ταυτίζεται με την ανθρώπινη ουσία, ως απρόβλεπτη έκφανση γνω­ στών και προβλεπόμενων αντιδράσεων σε μη κα­ νονικές συνθήκες, σε συνθήκες έκρηξης. Κι ο άν­ θρωπος αναδεικνύεται ταυτόχρονα, εκών τε και άκων, θύτης και θύμα μαζί. Το ζήτημα της ταυτότητας, όμως, αποτελεί ένα δεύτερο σημαντικό πόλο στην αναζήτηση της α­ λήθειας του όντος και του κόσμου, στην οποία έ­ χει αποδυθεί με το έργο του ο Γ. Μιχαηλίδης. Το θέμα του σωσία, το οποίο μάλιστα ο συγγραφέ­ ας ωθεί στα άκρα, βιάζοντας το τυχαίο και βάζο­ ντας το Θαλασσινό και το Μακρινό, πέραν της φυσικής ομοιότητας, να ασκούντο ίδιο επάγγελ­ μα και να πάσχουν από την ίδια χρόνια ασθένεια, είναι ένα τυπικό θεατρικό θέμα. Ο Γ. Μιχαηλίδης το αντιμετωπίζει στην υπαρξιακή του διάσταση, θέτει το πρόβλημα της ταυτότητας του ατόμου, το αγωνιώδες ερώτημα «ποιος είμαι;», σε συνθή­ κες κατά κάποιον τρόπο «ιδανικές». Ο Νικηφόρος Θαλασσινός, με την έλευσή του στην πόλη, χάνει, λόγω της ομοιότητάς του με τον Μακρινό, την ταυτότητά του. Η απόλυτη ταύ­ τιση, βεβαίως, είναι αδύνατη, ως εκ τούτου η τρομακτική αυτή ομοιότητα Θαλασσινού-Μακρινού οφείλει να παρακάμψει μια διαφορά ηλικίας δέκα χρόνων, προκειμένου να εδραιω θεί ως πραγματικότητα. Εντούτοις το ερώτημα, το ο­ ποίο έτσι κι αλλιώ ς είχε θέσει στον εαυτό του φεύγοντας από όσα δεν ήθελε να ξέρει και καταφεύγοντας σε μία άγνωστη - όπως νόμιζε - γι’ αυτόν πόλη, το θεμελιακό ερώτημα της ανθρώπι­ νης ύπαρξης, ποιο ς είμαι, επιτείνεται, ή μάλλον

παίρνει άλλες διαστάσεις από το γεγονός αυτό. Ο Θαλασσινός είναι αναγκασμένος, για να βρεί το πρόσω πό του, να αποτινάξει τα προσω πεία που του προσδίδει ο χώρος και ο χρόνος: θα α­ κολουθήσει την αρχετυπική οδό της ενηλικίωσης. Αρνούμενος το παρελθόν και τα συνεκτικά στοιχεία που αυτό θα μπορούσε θεωρητικά να του προσφέρει - αλλά πρακτικά αδυνατεί, θα ξε­ κινήσει από την ταύτιση-ταυτότητα - έστω υπο­ θετική - που η τύχη ρίχνει στο δρόμο του, και θα οδεύσει προς τη διαφοροποίηση, η οποία δεν μπορεί να εντοπιστεί παρά σε σχέση με τους άλ­ λους, στη λακανική διυποκειμενικότητα. Έτσι, εάν για ορισμένες αρχέγονες θρησκείες η συνάντηση με το σωσία είναι προάγγελμα θανά­ του, στην προκειμένη περίπτωση η συνάντηση του Θαλασσινού με τη σκιά του σωσία του, είναι προάγγελμα ζωής. Καλούμενος να ανασκευάσει την ταυτότητα που του αποδίδεται, κατασκευά­ ζει εξαρχής τη δική του, από υλικά εντελώς δια­ φορετικά από εκείνα τα οποία κουβαλούσε στις βαλίτσες του: «Στις αποσκευές μου, μια βαλίτσα όλη κι όλη, έβαλα τους δικούς μου άγγελους και δαίμονες. [...] Φυσικά, το μεγαλύτερο μέρος των αποσκευών μου το κρατάνε οι φόβοι μου». Η ε­ παφή του με τους ανθρώπους που έζησαν μαζί με το alter ego του θα βγάλει στην επιφάνεια μια δύναμη που πηγάζει από γνήσια επίγνωση της α­ δυναμίας και μια τρυφεράδα που απορρέει από τη μακρόχρονη στέρηση των πραγματικών αι­ σθημάτων. Η επαφή του με την πόλη, πάνω και κάτω από τη γη, πριν και μετά, θα φέρει στην επι­ φάνεια μια άλλη ζωή καλά κλειδωμένη στα κελιά του ασυνείδητου, μια ζωή δική του, καταδικήτου, ξεχασμένη, την οποία θα πρέπει τελικώς να μάθει να υπερασπίζεται. Τα δευτερεύοντα σε σχέση με το πρωταγωνιστι­ κό ζευγάρι πρόσωπα, όχι όμως και σε σχέση με τη μυθοπλασία, ο Δαλασσηνός και ο απεγνω­ σμένος ναρκισσισμός του μαζί με τον τρελό του έρωτα για τη Μάρθα, ο Τροφώνιος με το οτοιχειωμένο ξενοδοχείο του, ο φίλος του Θα­ λασσινού ο Μεσοποταμίτης, ολοκληρώνουν τις τροχιές τους αφού παίξουν κι αυτοί τους ρόλους τους στον καθρέφτη. Τα πάντα, όμως, κινούνται στην τροχιά των αντιθέσεων, στα πλαίσια μιας δυαδικότητας που μιμείται τη φύση, δημιουργώ­ ντας ένα τεράστιο, μπαροκικό theatrum mundi. Ο συγγραφέας μοιάζει να συμμερίζεται το νόμο ότι η ανθρωπότητα βαδίζει μέσα απάτη διαφοροποί­ ηση, τη διαφοροποίηση σε σχέση μ’ αυτό που έ­

χει επιλέξει να μην είναι. Ο Θαλασσινός ανακαλύπτει την πόλη, την παιδι­ κή του ηλικία, τον πατέρα του, τη φιλία, τον τρό­ μο. Ο έρωτας και η ανάγκη να υπάρξει γ ια το α­ γαπημένο πλάσμα τού δίνουν πρόσωπο, αναγκάζοντάς τον να περάσει δια πυράς και σιδήρου. Τα σημάδια αυτής της πάλης με τον εαυτό του, το χώρο και τους άλλους θα αποτελούν πλέον τα διακριτικά της ταυτότητάς του, σε αντίθεση με το ίδιο το πρόσω πό του, τα σωματικά του χαρακτη­ ριστικά, που παραπέμπουν σε αλλότριες υπάρ­ ξεις. Ο Θαλασσινός ορίζεται κατ’ αντίθεση με το Μακρινό, είναι όλα όσα ήταν, σε σχέση με τους άλλους, νεκρούς και ζωντανούς. Την ίδια ακρι­ βώς διαδρομή διανύει και το κείμενο, ο λόγος του μυθιστορήματος. Εμφανώς φέρ οντα σημεία της ταύτισης και οικείωσής του με άλλα κείμενα, με άλλα λόγια, με άλλους ρόλους, καταλήγει να διαφοροποιηθεί. Βαθιά ριζωμένο σ ’ αυτά αποκτά τη δική του μορφή, μέσα από την ηρακλείτεια α­ κριβώς σύνθεση των αντιθέτων, την ύψιστη ολο­ κλήρωση. Τα λόγια στο Λάμδα είναι αιωνόβια, κουβαλάνε όχι μόνο παρελθούσες σημασίες αλ­ λά και τις συνδηλώσεις που πιθανόν τους έχει φορτώσει ο χρόνος. Η συνομιλία τους όμως με το μύθο και τη ροή του τους δίνει νέο πρόσωπο, νέα πνοή. Το κείμενο του Γιώργου Μιχαηλίδη δεν είναι συρραφή ούτε pastiche, είναι λογοτεχνία σημαντική που αναζητά - και βρίσκει - το πρόσω ­ πό της, στον καθρέφτη του παρελθόντος και του μέλλοντος μέσα από τη διακειμενικότητα. Λάμδα: Το λ της Οδύσσειας, η κάθοδος στον Άδη. Η υπόγεια πόλη, τα νερά, η μυστική οδός προς το Άσυλο. Τα υπόγεια των «Δελφών», τα κλειστά δωμάτια, το νερό, η τελική καταβύθιση. Ο Τροφώνιος και το άδυτο-άβατό του. Ο Μεσο­ ποταμίτης, τα Τάρταρα του πόθου. Οι ένοικοι των Δελφών και του Ασύλου, ζωντανοί νεκροί. Οι εικόνες-σκιές ψυχές στην εκκλησία-βίλα. Ο Δα­ λασσηνός, η άβυσσος της έπαρσης και η κατα­ βαράθρωσή της. Ο Μακρινός, η σκιά κι ο εφιάλ­ της. Ο Νικηφόρος και η Μάρθα, η απόλυτη οδύνη και η σωτηρία, η άνοδος προς το φως - και τα λά­ θη του Ορφέα πλέον αποφεύγονται. Το λ στον Πλάτωνα: συμφιλιωτικό. Λάμδα, η λάμψη της ιδι­ αιτερότητας δικαιώνει απόλυτα έναν ταλαντούχο συγγραφέα, ένα πολυτάλαντο άνθρωπο, που γράφει μόνο όταν έχει κάτι πολύ σοβαρό να πει και το λέει με μεγάλη ευαισθησία. Τ ιτίκα Δημητρούλια

Το Ιαιψχό

mpiii

T

o «Fantasyland, θέατρο για νεανικό και π α ιδι­

Ο συγγραφέας εκθέτει με ένα εξαιρετικά συστηματικό τρόπο όλες τις παραμέτρους που αφορούν το παιδικό θέατρο, δίνοντας μια πλήρη εικόνα των προβλημάτων που το απασχολούν

Γραμματάς καταπιάνεται με ζητήματα ορισμών

κό κοινό», είναι το δέκατο βιβλίο του πο-

και οριοθετήσεων, με την ιστορία του παιδικού

λυγραφότατου θεατρολόγου καθηγητή Θό­

θεάτρου, την κριτική επισκόπηση της σχετικής

δω ρου Γ ραμματά.

βιβλιογραφίας και εκθέτει τους θεματικούς άξο­

Συστηματικός ερευνητής ο Θ όδωρος Γ ράμμα­

νες και τις μεθόδους εργασίας του.

τός, εκθέτει με ένα εξαιρ ετικά συστηματικό

Στη συνέχεια, στο πρώτο κεφάλαιο , αναφέρεται

τρόπο όλες τις παραμέτρους που αφ ορούν το

σε μορφές θεάτρου και θεάματος για ανήλικους

πα ιδικό θέατρο, δίνοντας μια π λήρη εικόνα των

θεατές. Το επόμενο κεφάλαιο αναφέρεται στις

προβλημάτων που το απασχολούν. Και, όπως

πηγές α π ’ όπου αντλεί το πα ιδικό θέατρο, τα α-

άλλωστε είναι αναπόφευκτο, οι αντιλήψεις που

ξιακά και ιδ εολογικά πρότυπα που πρ ο βάλλει1

εκτίθενται σ ’ αυτό το έργο αφ ορούν σε ένα με­

και τα υφολογικά χαρακτηριστικά του.

γάλο βαθμό και το θέατρο για μεγάλους, καλύ-

Ενώ στα προηγούμενα κεφ άλαια συζητείται το

πτονας μια ευρεία γκάμα θεωρητικών πρ ο β λη­

δρ άμα στην κειμενική του διάσταση, στο τρίτο

μάτων που αντιμετωπίζει το θέατρο σήμερα.

κεφάλαιο συζητείται η σκηνική απόδοσή του.

Έτσι, όπως άλλωστε υποδηλώ νει και ο τίτλος,

Στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο συζητιόνται

Fantasyland, τα όσ α εκτίθενται στο έργο αυτό

οι κοινωνιολογικές παράμετροι που καθορίζουν

δεν αφ ορούν το θέατρο γ ια π α ι­

και μορφώνουν το πα ιδικό θέα­

διά και νέους μόνο στον ελλαδι-

τρο.

κό χώρο, αλλά και στον διεθνή,

Ανάμεσα στις

ενδιαφέρουσες

παρατηρήσεις

του

προτεινόμενος

κατά

κάποιο ν

τρόπο ως διεθνής τεχνικός ό­ ρος που να καλύπτει τη θεματο­ λογία την οποία καλύπτει ο πλ α ­ τειαστικός όρος «θέατρο για νε­ ανικό και παιδικό κοινό». Στην

εισαγω γή

Κριτική

ο

Θ όδωρος

ΘΟΔΩΡΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΑΣ Fantasyland Θέατρο για παιδικό και νεανικό κοινό

Θ όδωρου

Γράμματά θα σημειώσουμε τις προειδοποιήσεις

του

ενάντια

στον απλοϊκό διδακτισμό που χαρακτηρίζει ένα μεγάλο corpus

Αθήνα, Τυπωθήτω, 1996

του παιδικού θεάτρου, ενάντια

Σελ. 328

στον «εκφραστικό πα λιμπ αιδ ι­

σμό», την υποβάθμιση δηλαδή της γλώσσας στο επίπεδο των εκφραστικών ικανοτήτων του ί­

Συντελεί ακόμα στην απόκτηση γνώσεων και δε­ ξιοτήτων, στον έλεγχο των σωματικών, εκφραστι­

διου του παιδιού, με αποτέλεσμα αντί να τις ανε­

κών και ψυχικών του δυνάμεων, στην καλλιέργεια

βάζει, να τις

καθηλώνει, και ενάντια στην α­

του λόγου και γενικότερα των εκφραστικών του

πλοϊκή σκηνοθεσία που ικανοποιεί στοιχειω δώς

δυνατοτήτων, στην κατάκτηση κοινωνικών βιωμά­

τις απαιτήσεις σκηνικής απόδοσης ενός δ ρ αμα­

των και εμπειριών και γενικότερα στην ωριμότητα

τικού κειμένου, προϊόν της αντίληψης για ένα μη απαιτητικό θεατή. Ακόμη τονίζει τη σημασία που

και πραγμάτωση της προσωπικότητάς του. (σελ.

77)

μπορεί να παίξει το θέατρο για παιδιά και νέους,

Τα παιδιά συμμετέχουν ενεργητικά ακόμη και ό­

για το πέρασμα της παράδοσης και της κλασι­

ταν βρίσ κονται στον παθητικό ρόλο του θεατή,

κής παιδείας στη συνείδηση της νεολαίας μας,

επισημαίνει ο Θόδωρος Γραμματάς. Η tabula

και τον τεράστιο παιδευτικό ρόλο που μπορεί να

rasa της αθώας ψυχής τους προσλαμβάνει π ε ­

παίξει η διαδικασία αυτή στην πνευματική της

ρίπου ως πραγματικό αυτό που η res cogitans

καλλιέργεια.

των μεγάλων δέχεται συμβατικά ως ψευδαισ θη­

Και ενώ οι θεατρικοί παραγω γοί συνειδητοποι­

τικό. Έ τσι παρεμβαίνουν στα δρώμενα, κατά

ούν την ανάπτυξη μιας αγοράς παιδικού θεάμα­

προτροπή βέβαια των ηθοποιών που ταυτίζο­

τος και θεάτρου και προσπαθούν να την ά ξ ιο -'

νται ακόμη περισσότερο με το ρ όλο τους, καθο­

ποιή σουν, όχι πάντα με τον καλύτερο τρόπο ό ­

ρίζοντας καμιά φορά και την εξέλιξη ενός έργου

πω ς ειπώθηκε, οι υπεύθυνοι της εκπαίδευσης

με κειμενικά ανοιχτό τέλος.

συνειδητοποιούν τη σημασία της θεατρικής πα ι­

Θα σ υμφωνήσουμε ακόμη με τον Θ όδωρο

δείας, η οποία, όπως μας πληρ οφ ορεί ο Θ όδω­

Γραμματά ότι τα έργα στα οποία προβάλλεται

ρος Γραμματάς, καθιερώθηκε στην εκπαίδευση

μια «ωραιοποίη ση της πραγματικότητας»2

με το προεδρικό διάταγμα 132/10-4-90, και έχει

... είτε γιατί κάποτε οδηγούνται σε υπερβολές και

ήδη κυκλοφορήσει εγχειρίδιο του δασκάλου.

ακρότητες ιδεολογικής προελεύσεως και χαρα­

Ακόμη ενισχύονται προγράμματα σε ευρωπαϊκό

κτήρα, είτε γιατί άλλοτε χαρακτηρίζονται από

επίπεδο που στοχεύουν στην επιμόρφ ωση των

δραματουργικές και καλλιτεχνικές αδυναμίες, εί­

εκπαιδευτικών, ώστε με πιο ολοκληρωμένα εφ ό­

τε γιατί τέλος έχουν μια εξαιρετικά χρονικά φορτι­

δια να μπορούν να εκτελέσουν την καινούρια

σμένη επικαιρότητα, καταλήγουν να αποδυναμώ­

τους εκπαιδευτική αποστολή, τη θεατρική πα ι­ δεία των μαθητών.

σουν το ρόλο τους και να μειώσουν αισθητά την α­ ξία τους. (σελ. 166)

Καθώς πάντα μας ενδιέφερε περισσότερο η ε­

Θα διαφωνήσουμε όμως ως προς το μειονέκτη­

νεργητική συμμετοχή από την παθητική π ρ ό ­

μα που εντοπίζει, ότι

σληψη, θα παραθέσουμε ένα απόσπασμα όπου

.. στο τέλος ο θεατής αποκτά μια άποψη ότι στο

σε ένα τεράστιο εφέ απαρίθμησης ο Θόδωρος

τέλος όλα γίνονται (ή θα γίνουν) ωραία, ότι το ηθι­

Γραμματάς παραθέτει τα οφέλη του θεατρικού

κό, το καλό και το δίκαιο πάντα νικά, ότι οι προ­

παιχνιδιού.

σπάθειες και οι αγώνες δικαιώνονται και ανταμεί­

Βοηθεί το παιδί να ενθαρρύνεται στην παρατήρη­

βονται, κάτι που φυσικά δεν είναι ποτέ βέβαιο εκ

ση και την αυτοσυγκέντρωση, να βιώνει τις γνώ­

τωνπροτέρων. (σελ. 166)

σεις του, να ανακαλύπτει τις δυνατότητες και τα ό­ ριά του, να εκτονώνει το καταπιεσμένο δυναμικό

Στις μυθοπλασίες, το ηθικό, το καλό και το δί­ καιο πάντα νικούν, παραβιάζοντας τον ρεαλιστι­

του, να συνεργάζεται και (να) ομαδοποιείται κατα­

κό κανόνα της απεικόνισης της πραγματικότη­

κτώντας την κοινωνικοποίηση, να επικοινωνεί

τας, στην οποία όντως αυτό δεν συμβαίνει π ά ­

ουσιαστικά με τον εαυτό του και τον περίγυρό

ντα.3 Οι μυθοπλασίες ικανοποιο ύν σε ένα βαθύ­

του, να οδηγείται σε αναπλήρωση ψυχικών και

τερο επίπεδο ψυχολογικές ανάγκες, όπως στην

συναισθηματικών ελλείψεων, να διοχετεύει τις ε­

π ροκειμένη περίπ τωση την αίσ θηση ασφάλειας

σωτερικές του εντάσεις και τελικά να κατακτά την

που δημιουργεί η επιβεβαίωση ότι στο τέλος η

ψυχο-πνευματικήτου ισορροπία.

δικαιο σύνη επικρατεί και οι καλοί αμείβονται,

Κριτική

και η αντανάκλαση της πραγματικότητας συντελείται μόνο στο βαθμό που δεν αντιστρατεύεται την ικανοποίη ση αυτών των αναγκών. Ακόμη και όταν οι καλοί πεθαίνουν, όπως η Αντιγόνη για να προκληθεί ο έλεος, πεθαίνουν ηθικά δικαιω­ μένοι και οι αξίες που εκπροσω πούν καταυγά­ ζουν σε όλες τις συνειδήσεις. Οι «ανατιθέμενες πιέσεις

επιλογής»

δημιουργούν

ένα τέτοιο

συμβιβασμό, που υπηρετεί και τους δυο στό­ χους. Κατά τα άλλα, το μόνο που θα μπορούσαμε να προσθέσουμε στην εμπεριστατωμένη και άρτια αυτή μελέτη είναι κάποια «να». Φαντάζομαι ότι η παράλειψή τους αποτελεί επί­ δραση της επαφής του συγγραφέα με ξενό­ γλω σσα κείμενα, όπως φαίνεται και από την π λούσ ια ξενόγλωσση βιβλιογραφία που πα ρα­ θέτει στο τέλος του έργου, όπου σε απαριθμή­ σεις απαρεμφατικής/υποτακτικής σύνταξης το πρόθεμα είτε δεν υπάρχει (γαλλικά) είτε παραλείπεται (το to στα αγγλικά) Μπάμπης Δερμιτζάκης

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Τα σχετικά υποκεφάλαια τιτλοφορούνται με διακει­ μενικούς τίτλους από θεατρικά έργα, όπως «Ο θαυμαστός καινούριος κόσμος: η σύζευξη του πραγ­ ματικού με το φανταστικό», «Πίστις, αγάπη, ελπίς: Η ουτοπία της αλλαγής του κόσμου» κ.λπ.

2. Ο διακειμενικός τίτλος του υποκεφαλαίου «Ω, τι κό­ σμος μπαμπά: η ωραιοποίηση της πραγματικότητας» λειτουργεί δια της αντιδιαστολής, αφού στον Μουρσελά τίθεται ως εφέ ειρωνικής ανπ'φρασης, εν­ νοώντας δηλαδή το αντίθετο.

3. Ο Θόδωρος Γραμματάς δεν είναι εξάλλου οπαδός καμιάς μιμητικής ή ανακλαστικής θεωρίας, ή οποιοσ­ δήποτε άλλης συναφούς ή παράγωγης, αλλά μιας σημειωτικής αντίληψης, η οποία «ερμηνεύειτη σχέση του θεάτρου με την πραγματικότητα όχι τόσο σε συνάρτηση με το βαθμό της αλήθειας ή αληθοφάνει­ ας που περιέχει, όσο τη λειτουργικότητα και τη χρή­ ση κάθε εκδοχής στη συγκεκριμένη κάθε φορά κοι­ νωνία και εποχή», (σελ. 254)

Κριτική

Τψηχαι /

Η συγγραφέας ανατέμνει, ερευνά, ανακαλύπτει και αποκαλύπτει τόσο τα χαρακτηριστικά των χωρών του βορρά - εδώ - όσο και των δρώμενων

«ήλιος του μεσονυχτιού» της Μ αρίας «α­

Ο

βλίο θα κατείχε την κορυφή της αμβλείας γω ­

ραβία ανήκει στην «ταξιδιωτική» λογοτε­ νίας. χνία. Και σαν κείμενο ταξιδ ιω τικό είναι α­ Υποθέτω πω ς υπάρχει κάποια σχέση, που α­ παλλαγμένο από «λογοτεχνικό» φόρτο· είναι λι­πο ρρέει προφ ανώ ς από τις ιδιαιτερότητες, τό­

τό μέσα στη σαφήνεια και τη φωτεινότητα μιας λαμπικαρισμένης, κυριο λεκτούσας γλώσσας.

σ ο του φ υσικού περιβάλλοντος και του κλίμ α­ τος όσο και των πολιτισμών και του χαρακτήρα

Δεν είναι απλά ταξιδιω τικές εντυπώσεις δοσμέ­

των λαώ ν τους.

νες επίπεδα, παρατακτικά. Είναι μια σε βάθος περιήγηση του τριδύμου των χω ρώ ν του Βορ­

Η Μαρία «αραβία δεν «φωτογραφίζει» απλώς· ανατέμνει, ερευνά, ανακαλύπτει και αποκαλύ­

ρά: Σουηδίας, Φιλανδίας, Δανίας, που π α ­

πτει τόσο τα ιδιαίτερα χαρακτηρισ τικά των χω ­ ρών του Βορρά - εδώ - όσο και τω ν δρώμενων. Βρίσ κει και επισημαίνει αυτό το «κάτι», που δί­

ρουσιάζει τις πιο ενδιαφέρουσες εικόνες, σκη­ νές και πτυχές της ιστορικής, πολιτισ τικής και κοινωνικής δραστηριότητας και πραγματικότη­

νει ξεχωριστό χρώ μα, ύφος στη φύση, στη ζωή

τας των χω ρώ ν αυτών, χωρίς να πα ραλείπει να δίνει και σύντομες, αλλά αδρές περιγραφ ές

και στον πολιτισμό τους. Και το κάνει με το δικό της τρ όπο τον απλό, τον υπεύθυνο, τον τίμιο.

του φυσικού χώρου, όπου θεω ρεί απολύτως α­

Κάνει σ υσχετισ μούς και συγκρίσ εις και καταλή­

ναγκαίο.

γει σε συμπεράσματα χρήσιμα και για τη δική μας χώρα, για τον πολιτισμό μας, για τις δραστηριότητές μας, γ ια τη φροντίδ α της χώρας

Ο «ήλιος του μεσονυχτιού» είναι το τρίτο, στο είδ ος αυτό, βιβλίο της συγγραφέως, το. έκτο στη σειρά των εκδομένων έργων

μας όσον αφ ορά στην πολιτισ τι­

της. Τα δύο προηγούμενα είναι: «Ο δοιπορικό στη Λαϊκή Κίνα» και «Κρανίου τόποι». Σχηματικά θα μπορούσε να παρασταθεί αυτή η «τριλογία» με ένα σκαλη­ νό τρίγωνο, όπου το δεύτερο βι-

Ο ήλιος του μεσονυχτιού Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995 Σελ. 132

κή κληρονομιά, την οργάνωση της κοινωνίας και της κοινωνι­ κής πρόνοιας. Επισημαίνει, όχι μόνο

τα

υπέρ

των

χωρών

αυτών, αλλά και τα κατά έτσι ώ­ στε ο αναγνώστης να έχει μια

σαφή και ολοκληρωμένη εικόνα αυτών των άλ­ λοτε καταπράσινων και άλλοτε κατάλευκων νοι­ κοκυρεμένων τόπων, χωρίς καμιά πρ ο σπάθεια παρακολουθήσουμε

χνικό πανηγύρι) κατά την οποία όλα τα μουσεία μένουν ανοιχτά για το κοινό (92)' είναι η χώρα

εξωραϊσμού. Ας

ντροστοιχίες του Ελσίνκι με την «αυγουστιάτικη νύχτα των τεχνών» (ένα απολαυστικό καλλιτε­

αδρομερώ ς

τις

ε­

των 179584 νησιών!

ντυπώσεις της από χώ ρ α σε χώρα:

Η Δανία, τέλος, με το Τίβολι, το τεράστιο λούνα

Η Σ ουηδία είναι η χώ ρ α των - Ελλήνων - μετα­ ναστών, η χώ ρ α με την προγραμματισμένη κοι­

πα ρκ πά νω σε 20 στρέμματα γης, πο υ είναι το κέντρο ζωής της Κοπεγχάγης με τα θέατρα, τα

νωνική ζωή, με το άφθονο πράσινο, τα οργανω­

πά σης φ ύσεως καταστήματα, τα μαγικά χαλιά

μένα μουσεία, την ιδιότυπη πα ραδοσ ιακή τέ­

και τα λιλιπούτεια τραμ (108)' τη «Λουιζιάνα»,

χνη, με τα πο λλά αξιοθέατα· κι ανάμεσά τους η

το περίφ ημο μουσείο σύγχρονης τέχνης της

“ Μ όρμπακα” , το αγρόκτημα δηλαδή της Σέλ-

Κοπεγχάγης, μέσα σ ’ ένα πελώ ριο πά ρκο με

μας Λάγκερλεφ (380 στρέμματα συνολικά) και το σπίτι της, που λειτουργεί ως μουσείο από το

πυκνή βλάστηση και τεράστια γλυπτά του Χένρι Μ ουρ (129), το μοντέρνο πά ρκο μ ε τ ά συντρι-

1942(54 ο.).

βάνια στο δρόμο π λά ι στη θάλασσα, που φέρνει

Η Φ ιλανδία είναι επίσης η χ ώ ρ α με το άφθονο πράσινο, ο πνεύμονας της Ευρώπης, 65% του

στη «χαριτωμένη μικρή σειρήνα του Άντερσεν»

εδάφ ους της είναι πρ άσ ινο ' με τους Λάπωνες

την οικονομία της «στις εξαγωγές αγροτικών

χωρικούς, που εξακολουθούν να ζουν με τον

προϊόντων» (99). Η ελληνική αγορά π.χ. απ ορ ­

παλιό, εντυπωσιακό τρ όπ ο' είναι η χώ ρ α της

ροφ ά χιλιάδες τόνους κρέατος και γαλακτοκο­

γαλήνης και της ηρεμίας, που σέβεται την π α ­

μικών προϊόντων κάθε χρόνο από τη Δανία. Η Δ ανία σέβεται την παράδοση- και το σημαντι­ κότερο έργο τω ν αρχιτεκτόνων της είναι η αναστήλωση των πα λιώ ν κτιρ ίω ν (119), έργο ευαι­ σθησίας. Για τις σχέσεις Δ ανών και Ελλήνων βλέπε στο βιβλίο (της φιλολόγου-αρχαιολόγου, της Ελληνίδ ας Αρισ τέρας Κρίστενσεν, που ζει στη Δ α­ νία) «Μια Δανέζα στην αυλή του Όθωνα», από τις εκδόσεις “ Ερμής” . Ο «Ή λιος του μεσονυχτιού» είναι ένα βιβλίο χα­ ριτωμένο εκδοτικά με το χαρακτηριστικό πίνα­ κα στο εξώ φ υλλο και τα σχέδια της Μ ερόπης Πρέκα- είναι εύχρηστο λόγω του σχήματος· και κυρίως τερπνό και χρήσιμο. Η Μαρία Καραβία ξέρει να στήνει αρμονικά χρω ματικά σύνολα και περιβάλλοντα, να βλέπει πίσ ω από τα φαινόμε­ να «στο βάθος του χρώματος», να απ οσ πά το ζητούμενο και να το αποδίδει έντονα και αδρά συχνά, αλλά και με πολλή ευαισθησία. Έ τσι όλα τα τοπία, φ υσ ικά και ανθρώπινα, είναι γοητευτι­ κά. Για όλα έχει ένα λόγο στοργής και αγάπης. Παντού στα κείμ ενά της είναι διάχυτη μια τρυφερότητα. Ό λα τα αγγίζει με ευγένεια, με α­ ξιοπρέπεια, με υπευθυνότητα. Ό λα έχουν την ποίηση και τη μαγεία, τη σ φ ραγίδα της δωρεάς, ό λο ι είναι αξιαγάπητα και επιθυμητά μέσα στις α ποχρώσεις του «Ή λιου του μεσονυχτιού»...

ράδοση και την τέχνη, που φροντίζει για την καλλιτεχνική πα ιδεία του λαού της· η χώ ρ α με τον «Ή λιο του μεσονυχτιού», με τα κόκκινα παραισθησιογόνα μανιτάρια, τους μάγους του αρ­ κτικού κύκλου, που γνωρίζουν τα μυστικά της έκστασης (64)' τους τετρακόσιο υς Έ λληνες ε­ ρωτικούς μετανάστες, τα νεοκλασικά και τις δε­

Γ. ΑποΛΛινοιρ Λ. Αραγκόν Π. Βαλερύ Γκαίτε Δάντης Τ.Σ. ΊΕΛιοτγ Π. Ελυάρ Λόρκα Λωτρεαμόν Β. Μαγιακοφσκι Λ. Μπρετόν Ε. Πάουντ Πετράρχης Πόε Ζ. Π ρεβέρ Α. Ρεμπώ Ρ.Μ. ΡίΛκε

Κριτική

Αρ. 231 Αρ. 168 Αρ. 183 Αρ. 154 Αρ. 230 Αρ. 133 Αρ. 201 Αρ. 192 Αρ. 355 Αρ. 121 Αρ. 20 7 Αρ. 178 Αρ. 218 Αρ. 112 Αρ. 73 Αρ. 305 Αρ. 274

(119). Είναι χώ ρ α κυρίως γεωργική και στηρίζει

Ελένη Χωρεάνθη

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Α Ρ Μ Ο Σ Μ Α ΤΡΟΚΟΡΔΑΤΟΤ 7, 106 78 ΑΘΗΝΑ τηλ. 3830604 Τ υ φ λώ νει τ ό μ ίσ ος σε κάθε π ε ρ ίπ τ ω σ η . Ά λ λ α π ιο φοβερό γίνετα ι όταν μ π ε ι άνάμεσα σ τ ’ άδέλφια, π ο ύ τ α χ ω ρ ίζει, τα τυφλώ νει καί δ υναμ ιτίζει την ζω ή τ ο υ ς. Κ ι αυτή ή π λ η γ ή μ ετ α β ά λετ α ι σε ά γιά τρ ευ τη γά γγ ρ α ινα καί σω ρεύει φοβερή δυστυχία καί διαλύει οικ ογένειες. Ή άπ ουσία τής άγά π η ς γίν ε τ α ι σκ οτεινός εγ ω ισ μ ός. Μ ια τ έ το ια καυτή π ρα γμ α τικ ό τη τα έπ ιχειρ εΐ να π ρ ο σ ε γγίσ ει στο άφήγ η μ ά του αύτό ό Π.Μ. ΣΩ ΤΗ ΡΧ Ο Σ, μ έ σύγχρονη γραφ ή καί διεισδυτική έκφραση...

'Ωσάν άγριοβλάσταρα στούς νησιωτικούς βρά­ χους γεννήθηκαν τούτες οί ιστορίες τοΰ Π. Μ. Σω τήρχου καί μοιάζουν μέ τό δροσάερο καί τόν πολυ­ σήμαντο άντίλαλο τής άληθινής ζωής, πού περιτρέ­ χει μέ τραγούδια καί μοιρολόγια, μέ καημούς καί λεβεντιές τό μέγα πέλαγος. Έ νας άντίλαλος, πού θέλει να βγάλει φωνή δυνατή ως τα ουράνια, για τό άφατο τοϋτο θαϋμα, για τό άρρητο μεγαλείο να ζεϊς πλούσιος μέσα στή φτώχεια κι ευτυχισμένος μέσα στα δάκρυα καί να βλέπεις τις πατημασιές τοΰ Θεοϋ πάνω στίς πέτρες, όπου φυτρώνουν τά ξωκκλήσια σαν άγριολούλουδα ιερά καί μυρίπνοα πού τά δορυφοροϋν "Αγιοι καί Ά γγελ οι... 'Η «Σοφίλα» του Π. Μ. Σωτήρχου, ένας τόμος πλασμένος μέ λόγο καρδιάς καί άγάπης, τεχνουργημένος μέ φράση ζωντανή καί πολύχρωμη, είναι έ­ να κάστρο αίγαιοπελαγίτικο, πού άντιστέκεται στην ξενόφερτη ορμή τής στενοψυχιάς, τής ΐσοπέδωσης καί τής άδιαφορίας... Μιά φωνή βγαλμένη άπ’ τά σπλάχνα τοΰ τόπου μας.

Φ ταίνε οΐ καιροί; φταίει έκείνη; φταίει ή άνατροφή της; φταίει ή λειψή π α ιδ εία της;... Μ πορεί καί δλα μ αζί... Χ ίλ ια κουράγια καί χίλιες παρηγοριές, τή βοήθη­ σαν ν’ άντέξει τόσον καιρό τήν άπουσία του. ...δεν'μπορεί να φανταστεί πώ ς σ’ έναν έρω τα, σέ μ ιά σχέση ύπάρχει καί τέλο'ς. Τ ό τέλος είναι γ ια τις ταινίες... Έ δ ώ , τ ά π ά ντα είναι συνέχεια...

ΑΚΡΙΤΑΣ Μ ό λ ις κυκλοφόρησε:

ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ Στό Βιβλίο αυτό συγκε­ ντρώθηκαν οι είσηγήσεις ένός πολυσυζητημένου συνεδρίου που πραγμα­ τοποιήθηκε στό Ινστι­ τούτο Goethe τόν τού 1995. Θέμα του: πώς ή πνευματική ζωή καί ή διανόηση τής Γερμανίας τού 19ου αί. επηρέασαν άποφασιστικά τήν διαμόρφωση τής είκόνας τού ελληνικού πολιτισμού, μιας είκόνας πού έξακολουθεϊ νά ισχύει ώς τίς μέρες μας. ’Επιστημονική έπιμέλεια: Ευάγγελος Χρυσός.

ΜΙΧΑΗΛ, του Στρατή Πασχάλη Kt άν πόθησα, μένουν φαντά­ σματα/ κι άν άγγιξα, μένουν πτυχές / ώ τί ταξίδι μυστικό, μετοικεσία,/ γιά κάποια χώρα τόσο άπόμακρη/ πού σχεδόν δέν υπάρχει. Ό Στρατής Πασχάλης μετά τήν Άνακτορία (1977), τήν Άνασκαφή (1984), τή Νύχτα τού Ερμαφρόδιτου (1989), τίς Βυσσινιές στό Σκοτάδι (1991) καί τά Άνθη τού Νε­ ρ ο ύ (199.4), παρουσιάζει τό έκτο ποιητικό του Βιβλίο.

Ένας πανηγυρικός τόμος αφιερωμένος στά 100 χρό­ νια άπό τήν γέννηση καί τά 30 χρόνια άπό τήν κοίμηση τού άϊΒαλιώτη συγγραφέα καί ζωγράφου τής 'Ορθοδο­ ξίας καί τής Ρωμιοσύνης, ΟΙ συμμετοχές 40 σημαντι­ κών ανθρώπων τής τέχνης καί τού πνεύματος συνο­ δεύονται άπό άνέκδοτο είκονογραφικό καί φωτο­ γραφικό υλικό τού Φώτη Κόντργλόύί;

Ένα ξεχωριστό Βιβλίο πού μάς κοινωνεϊ στό μεγάλο θέμα τής αναπη­ ρίας καί τή συνάτηση τών ψυχών μέσα άπό τό μοίρασμα τού πόνου. Ένα. ΒιΒλίρ όδηγός γιά ' τό πώς μπορούμε νά ■·. αντιμετωπίσουμε δημι­ ουργικά τά άτομα πού, πάσχουν άπό εγκεφαλική παράλυση.

Λύο σημαντικά Γ Βιβλία τού Τάσου I Λιγνάδη I

Η ΟΡΘΟΔΟΕΗ I ΕΚΚΛΗΣΙΑ, Καλλίστου Ware. Μέ επιστημονική άντικειμενικότητα, πληρότη­ τα, σαφήνεια άλλα καί νηφαλιότητάαναλύονται Ιστορικά οί θέσεις Τής 'Ορθοδοξίας έναντι τών άλλων δογμάτων καί J έκτίθενται ο( κάταστά* σεις, τών συγχρόνων. Μιά πανοραμική εικόνα τής διαχρονικής Ορθο­ δοξίας πόΰ δέν πρέπει νά λήψει άπό τή Βιβλιο­ θήκη Κανένός έλληνα ’ Αναγνώστη.

-

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Α Κ Ρ ΙΤ Α Σ ΕΦΕΣΟΥ 24-171 21 Ν. ΣΜΥΡΝΗ-ΤΗΛ.: 9 3 3 4 554, 93 3 4 685 - FAX: 9311 436

β ιβ λ ιο γ ρ α φ ικ ό

δ ελτίο

Αρ. 3 6 9 1 Οκτωβρίου - 31 Οκτωβρίου 1996 Επιμέλεια: Έ φη Απάκη

ΗΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗτων βιβλίωνγίνεται με βάση το γνωστό Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑτων περιοδικών δεν περιλαμβάνονται εβδομαδιαία έντυπα ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΔελτίο συντάσσεται με την πολύτιμη συνεργασία του βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

Γενικά Έργα Βιβλιογραφία ΦΟΡΟΠΟΥΛΟΣ Ν.Λ. Βιβλιογραφι­ κό δελτίο δωδεκανπσιακού βιβλίου. Τεύχος Α’. (Ανάτ). Αθήνα, 1996. Σελ. 339-410. Δρχ. 1.200.

Βιβλιοθηκονομία ΣΧΙΝΑΣ Α. Σ’ έναν χάρτινο δρυμό. Αθήνα, Libro, 1996. Σελ. 61. Δρχ.

1.000.

ISBN 960-490-007-2.

Μουσεία ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΥ I. Οδηγός Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσα­ λονίκης. Αθήνα, ΚΑΠΟΝ, 1996. Σελ. 253. Δρχ. 5.200. ISBN 9607254-32-5.

Φιλοσοφία Γενικά Η ηθική φιλοσοφία των Ελλήνων. Αθήνα, Κ. Βουδούρης, 1996. Σελ.

262. ISBN 960-7670-14-0. ΜΑΛΕΒΙΤΣΗΣ X. Ο φωτισμός του ανθρώπου. Αθήνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων, 1996. Σελ. 257. Δρχ.

2.910. ISBN 960-289-022-3. ΤΣΑΡΔΑΚΗΣ Δ. 33 υπό σκιάν. Αθήνα, Παπαζήσης, 1996. Σελ.

251. Δρχ. 3.640. ISBN 960-021168-Χ.

DAVIES Ρ. Είμαστε μόνοι; Μετ. Π. Αγαπάκη. Αθήνα, Κάτοπτρο, 1996. Σελ. 143. Δρχ. 3.430. ISBN 9607023-14-8.

VALDRE L. Η γλώσσα της οδύνης. Μετ. Μ. Πετροχείλου. Αθήνα, Τραυλός-Κωσταράκη, 1996. Σελ.

171. Δρχ. 2.600. ISBN 960-712261-5. ΣΠΙΝΟΖΑ Μ. Πολιτική πραγματεία. Μετ. Α. Στυλιανού. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 294. Δρχ. 3.200.

ISBN 960-360-689-8.

HILL S.R. Concordia. Οι ρίζες της ευρωπαϊκής σκέψης. Μετ. Ε. Τσελέπογλου. Αθήνα, Εκάτη, 1996. Σελ.

246. Δρχ. 4.160. ISBN 960-743726-8.

ΔΕΝΤΡΙΝΟΣ Ν. Ηράκλειτος. Κή­ ρυγμα για στάση ζωής. Αθήνα, Πα­ παζήσης, 1996. Σελ. 304. Δρχ.

4.680. ISBN 960-02-1174-4.

ADLER M.J. Ο Αριστοτέλης για ό­ λους. Μετ. Π. Κοτζιά-Παντελή. Αθή­ να, Παπαδήμας, 1996. Σελ. 240. Δρχ. 4.160. ISBN 960-206-411-0.

Ψυχολογία Γενικά HERMAN J.L. Η Βία. Μετ. Ε. Νάντσου. Αθήνα, Θετίλη, 1996. Σελ.

350. Δρχ. 3.120. ISBN 960-851982-9.

Ατομική ψυχολογία Συνεξάρτηση τέλος! Μετ. Ε. Ιωαννίδου. Αθήνα, Λύχνος, 1996. Σελ.

267. Δρχ. 3.015. ISBN 960-709752-1.

Εφαρμοσμένη ψυχολογία Αρχαία φιλοσοφία ΓΚΙΚΑΣ Σ. Αρχαίοι Έλληνες στοχα­ στές. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ. 154. Δρχ. 2.495. ISBN 960460-158-Χ.

MADAULE Ρ. Με ανοιχτά αυτιά... και τότε άκουσε! Μετ. Α. Λυκιαρδοπούλου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμ­ ματα, 1996. Σελ. 263. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-344-234-8.

Μτίο

Θρησκεία Γενικά ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ Κ.Σ. Η εσχατολογική διάσταση στη μόρφωση του αν­ θρώπου. Αθήναι, Αρμός, 1996. Σελ. 179. Δρχ. 4.000. ISBN 960527-012-9. ΕΓΓΛΕΖΑΚΗΣ Β. Είκοσι μελέται δια την Εκκλησίαν Κύπρου (4ος έως 20ός αιών). Αθήναι, Ίδρυμ α Α.Γ. Λεβέντη / Μορφωτικόν Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1996. Σελ.

742. Δρχ. 8.000. ISBN 960-250119-7. ΚΟΥΤΣΟΥΡΗΣ Δ. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και η ανπησυχασπκή κακοδοξίατου ΙΔ’ αιώνα. Αθήνα, Τροχαλία, 1996. Σελ. 74. Δρχ.

1.000.

ISBN 960-7022-79-3.

Μυθολογία ΜΑΡΙΝΗΣ Π. Η ελληνική θρη­ σκεία. Μέρος Β’. Αθήνα, Ελεύθερη Σκέψις, 1996. Σελ. 264. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-7199-63-4. Ινδιάνικοι μύθοι του έρωτα. Επιλ.επιμ. Κ. Καλογερόπουλος. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1996. Σελ. 111. Δρχ.

1.700. ISBN 960-268-086-7.

HARRISON J.E. Μυθολογικές ό­ ψεις του πεπρωμένου. Αθήνα, Ιάμ­ βλιχος, 1996. Σελ. 174. Δρχ.

2.500.

ISBN 960-268-083-0.

Κοινωνικές επιστήμες Γενικά ΚΕΡΑΜΥΔΑΣ Α. Ομάδα Έψιλον. Θεσσαλονίκη, Δίον, 1996. Σελ.

175. Δρχ. 2.700. ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ Ν.Μ. Μουσουλ­ μανική μειονότητα και εθνική συνεί­ δηση. Αλεξανδρούπολη, ΤΕΚΔ Ν. Έ βρου, 1995. Σελ. 394. Δρχ.

6.240.

ISBN 960-85713-0-8. ΠΑΝΑΓΟΣ Γ. Για ένα κράτος δικαί­ ου. Αθήνα, 1996. Σελ. 89. ISBN 960-90407-0-5.

Κοινωνιολογία ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Σ. Η εξέλιξη του αν­

Μτίο

θρώπου. Τόμος Δ’. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 404. Δρχ.

5.200.

ISBN 960-32-1565-5.

SINGLY F.DE. Κοινωνιολογία της σύγχρονης οικογένειας. Μετ. Λ. Παλλαντίου. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ. 174. Δρχ. 2.700. ISBN 960-460-056-7.

Πολιτική Απαντα Έβερτ. Επιμ. Μ. Βασιλάκης. Αθήνα, Γνώσεις, 1996. Σελ.

228. Δρχ. 5.200. Λευκή και πράσινη Βίβλος. Επιστη­ μονικό Συμπόσιο του ΚΜΕ. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1996. Σελ. 145. Δρχ. 1.560. ISBN 960-224-782-7. ΒΓΟΝΤΖΑΣ Α.Ν. Τιπούκειτος. Αθή­ να, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 254. Δρχ. 3.640. ISBN 960-236-682-6. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Θ. Πολιτικές φυσιογνωμίες του 20ού αιώνα. Αθήνα, Σιδέρης, 1996. Σελ. 76. Δρχ. 2.080. ISBN 960-08-0081-2. ΗΛΙΑΔΗΣ Μ.Δ. Τα μυστικά αρχεία του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτε­ ρικών και του Φόρεϊν Ό φ ις για την Τουρκία. Αθήνα, Λαβύρινθος, 1996. Σελ. 223. Σελ. 2.910. ISBN 960-7663-02-0. ΠΑΠΑΘΕΜΕΛΗΣ Σ. Αντιστάσεις. Θεσσαλονίκη, Μπαρμπουνάκης, 1996. Σελ. 139. Δρχ. 1.560. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Γ.Α. Το δένδρο και το δάσος. Αθήνα, Ελληνικά Γράμ­ ματα, 1996. Σελ. 118. Δρχ. 830.

ISBN 960-344-244-5. ΤΑΡΚΑΣ Α.Γ. Αθήνα-Σκόπια πίσω από τις κλειστές πόρτες. Τόμος Α’: (1991-1992). Β’ έκδοση. Αθήνα, Λαβύρινθος, 1995. Σελ. 351. ISBN 960-7663-00-4. ΤΖΕΡΜΙΑΣ Π. Ν. Στο σιαυροδόμι της ιστορίας. Αθήνα, Libro, 1996. Σελ. 251. Δρχ. 4.000. ISBN 960490-005-6. ΧΑΡΙΣΗΣ Α.Α. Εκλογές 19461996. Αθήνα, Δημιουργία, 1996. Σελ. 63. Δρχ. 1.040. ΧΟΛΕΓΑΣ Ι.Κ. Ποιος εθνικισμός; Αθήνα, Πελασγός, 1996. Σελ. 352.

Δρχ. 4.160. ΨΑΡΡΑΚΗΣ Π. Η διπλή όψη της πολιτικής (Χωρίς εκδοτικά στοι­ χεία). Σελ. 778. Δρχ. 1.250.

KING M.L. Έ χω ένα όνειρο. Μετ. Α. Κοραή. Αθήνα, Βιβλία του Κό­ σμου, 1996. Σελ. 311. Δρχ. 3.535.

ISBN 960-7586-31-Χ.

Δίκαιο ΔΕΛΗΘΕΟΥ Β.Δ. Το νομικό καθε­ στώς προστασίας ξένων κεφαλαίων και επενδύσεων αναπτυξιακού χα­ ρακτήρα στην Ελλάδα. Αθήναι, 1996. Σελ. 224. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7389-19-0.

Οικονομία ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ Α. Σύγχρονες οικονομικές σκέψεις των αρχαίων Ελλήνων. Τόμος Α’. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 420. Δρχ.

5.200. ISBN 960-236-667-2. ΚΥΡΙΟΠΟΥΛΟΣ Γ.-ΓΕΙΤΟΝΑ Μ.ΣΚΟΥΡΟΑΙΑΚΟΥ Μ. Φαρμακοοικονομία: Αρχές και μέθοδοι αξιολό­ γησης. Αθήνα, Εξάντας, 1996. Σελ.

105. Δρχ. 3.120. ISBN 960-256285-4. ΣΤΡΑΤΗΓΑΚΗ Μ. Φύλο, εργασία, τεχνολογία. Αθήνα, Ο Πολίτης, 1996. Σελ. 253. Δρχ. 2.600. ISBN 960-7349-09-1.

GIPLIN R. Η πολιτική οικονομία των διεθνών σχέσεων. Μετ. Ν. Σταματάκης. Τόμος Β’. Αθήνα, G utenberg, 1996. Σελ. 203. Δρχ.

5.200. ISBN 960-01-0613-4.

Λαογραφία ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ Γ.Α. Ύ δρας λεξιλόγιον. Ύδρα, 1996. Σελ. 252. Δρχ. 3.120. ΜΑΡΚΟΣ Κ.Ι. Ακριτικά δημοτικά τραγούδια. Τόμος Β’. Αθήναι, 1996. Σελ. 215. Δρχ. 4.160. ΜΠΑΡΜΠΑΣ Ι.Α. Τραγούδια της Ανατολικής Θράκης. Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1996. Σελ. 213. Δρχ.

3.120. ΤΑΡΣΟΥΛΗ Α. Αστυπάλαια. (Ανάτ.

«Δωδεκάνησα», t. Β’). Αθήνα, Σύλ­ λογος Φίλων Αστυπάλαιας, 1996. Σελ. 53. Δρχ. 2.285. ΤΖΟΥΓΑΝΑΤΟΣ Ν.Δ. Μελετήματα ιστορίας και λαογραφίας της Κεφαλονιάς. Τόμοι Α’+ Β ’. Αθήνα, «Λειβαθώ», 1996. Σελ. 843. Δρχ. 5.200 (ο κάθε τόμος). Παραμύθια των Ινδιάνων της Βό­ ρειας Αμερικής. Επιλ.-μετ.-σημ. Μ. Μιχαήλ-Δέδε. Αθήνα, Απόπειρα, 1996. Σελ. 136. Δρχ. 2.600. ISBN 960-7034-85-6

176. Δρχ. 3.640. ISBN 960-010623-1.

Γηώσσα Γ ενικά Το αλφαβητάρι του Ντουμά (1906). Ρωμαϊκά αναγνωσματάρια. Εισ.-επιμ. Ε. Κεφαλληναίου. Αθήνα, Πα­ ρασκήνιο, 1996. Σελ. 114. Δρχ.

1.560. ISBN 960-7107-44-6.

Θετικές επιστήμες

Ο ικο λο γ ία

Μ α θη μα τικά

Η κατάσταση τόυ Πλανήτη 1996. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ. 300.

ISBN 960-460-153-9.

NELSEN R.B. Αποδείξεις χωρίς λό­ για. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ.

160. Δρχ. 3.120. ISBN 960-460152-0.

Το ελληνικό περιβάλλον. Τόμος Α’. Αθήνα, Σα66άλας, 1996. Σελ. 172.

ISBN 960-460-386-9. ΜΟΔΙΝΟΣ Μ. Η αρχαιολογία της α­ νάπτυξης. Ηράκλειο, Πανεπιστη­ μιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1996. Σελ. 222. Δρχ. 4.160. ISBN 960524-010-2.

Α σ τρ ονο μία ΧΡΥΣΗΣ Γ.Θ. Το σύμπαν και η κο­ σμολογική εξέλιξη. Αθήνα, Σαββά­ λας, 1996. Σελ. 218. Δρχ. 2.920.

ISBN 960-460-048-6. Χ η μεία

παιδαγωγική-Εκπαίδευση Ε κπ α ίδ ευσ η Επισκόπηση του εκπαιδευτικού συστήματος της Ελλάδας. Επιμ. Φ. Τσάκωνα. Αθήνα, ΥΠΕΠΘ, 1996. Σελ. 113. Δρχ. 2.080. ISBN 960344-246-1. ΜΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ Α. Διδακτικές προτάσεις. Αθήνα, Γρηγόρης, 1996. Σελ. 155. Δρχ. 2.000. ISBN 960-333-094-9. ΑΡΑΒΑΝΗΣ Γ.Ε. Πειθαρχία και εκ­ παίδευση. Αθήνα, Γρηγάρης, 1996. Σελ. 116. Δρχ. 2.200. ISBN 960-333-113-9. ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ Ε. Θέματα νεότερης και σύγχρονης ιστορίας. Αθήνα, Γρηγάρης, 1996. Σελ. 79. Δρχ.

2.000.

ISBN 960-333-130-9. ΜΠΑΣΕΤΑΣ Κ. Η μάθηση και η δι­ δασκαλία κατά τη γνωσιική-νεοπιαζετιανή ψυχολογία του Hans Aebli. Αθήνα, Gutenberg, 1996. Σελ.

ΓΙΑΛΛΟΥΣΗ Μ. Προσκαλώνιας σε γεύμα τη χημεία. Αθήνα, Σαββά­ λας, 1996. Σελ. 173. Δρχ. 2.700.

ISBN 960-460-164-4. Γ εω λογ ία ΣΦΗΚΑΣ Γ. Τα δάση των χαμηλών περιοχών. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 47. ISBN 960-360-718-5.

TAZIEFF Η. Πρόγνωση σεισμών. Μετ. Ε. Σκορδάς. Αθήνα, Σαββά­ λας, 1996. Σελ. 122. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-460-084-2. Β ιο λ ο γία BUICAN D. Ιστορία της βιολογίας. Μει. Δ. Παπαδόπουλος. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ. 158. Δρχ.

2.700. ISBN 960-460-041-9.

Εφαρμοσμένες επιστήμες Ια τρικά Ιατροψυχολογικά θέματα. Επιμ. I. Κούρος. Αθήνα, Ελληνικά Γράμ­ ματα, 1996. Σελ. 326. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-344-192-9. Νικολάου Ιερόπαιδος εξ Αγράφων: Πραγματεία περί φυσιολογίας και παθολογίας. Εισ.-εκδ. Α. ΤσελίκαςΓ.Ν. Ηλιούδης. Λάρισα, Πανεπι­ στήμιο Θεσσαλίας-Τμήμα Ιατρι­ κής, 1996. Σελ. 213. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-90377-0-4 ΚΑΖΛΑΡΗΣ Χ.Ε. Το χρυσό μου παιδί. Αθήνα, Τραυλός-Κωσταράκη, 1996. Σελ. 299. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-7122-60-7.

MOORE C.-SHULMAN R.-KERR Μ. Η παιδική διατροφή. Μετ. Μ. Παναγοπούλου. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 189. Δρχ. 1.500. ISBN 960-360-611-1.

BRAZELTON Τ.Β. Τα αναπτυξιακά προβλήματα του βρέφους και του νηπίου. Μει. Α. Παπασιαύρου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 288. Δρχ. 3.120. ISBN 960344-215-1.

DRIES J. Το νέο βιβλίο για το συνδυασμό τροφών. Αθήνα, Βασδέκης, 1996. Σελ. 184. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-7370-25-2.

SCHELL N.-NURIK J. Οι ασθένειες των παιδιών. Μετ. Μ. Παναγοπούλου. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ.

210. Δρχ. 1.500. ISBN 960-360613-8.

SEARS W. Η αναμονή και η φροντί­ δα του νεογέννητου. Μετ. Μ. Παναγοπούλου. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 175. Δρχ. 1.500. ISBN 960360-610-3.

Ζ ω ο λ ο γία

SEARS W.-SEARS Μ. Ο θηλασμός. Μει. Μ.-Α. Μαλλιαρού. Αθήνα, Πα­ τάκης, 1996. Σελ. 191. Δρχ. 1.500.

ISBN 960-360-612-Χ.

ΑΛΝΤΕΡΤΟΝ Ν. Γάτες. Μετ. Δ. Αυγερινός. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 160. ISBN 960-360557-3.

CHARPENTER G.-LUCAS C.LAFUENTE Β. 100 συνταγές για να ζήσετε καλά με το διαβήτη σας. Μει. Δ.Π. Κωσιελένος. Αθήνα, Βασδέ-

Αάτίο

κης, 1996. Σελ. 223. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-7370-19-8.

CHOPRA D. Ιδανικό βάρος. Μετ. Α. Χιονίδου. Αθήνα, Ασημάκης, 1996. Σελ. 933. Δρχ. 2.600. ISBN 960-85454-9-8.

Τόμος Α’. Θεσσαλονίκη, Κτίριο, 1996. Σελ. 143. ISBN 960-858360-8.

ραδοσιακές συνταγές από την Τή­ νο. Αθήνα, Τήνος, 1996. Σελ. 109. Δρχ. 3.640.

ΔΗΜΗΤΡΟΚΑΛΗΣ Γ. Αρμενική ναοδομία. Αθήναι, 1996. Σελ. 63. Δρχ. 5.200.

ΚΟΜΕΝΤΑΚΗΣ Π. Σύγχρονη υγιει­ νή οικολογική μαγειρική. Αθήνα, 1996. Σελ. 333. Δρχ. 5.200.

Πληροφορική

Ζωγραφική

Λεξικόραμα του κυβερνοχώρου. Απόδ. X. Τόμπρας. Αθήνα, Τερζόπουλος, 1996. Σελ. 224. Δρχ.

11.500.

ISBN 960-7631-05-6.

ΓΚΡΑΜΠ Ν. Άγγελοι στην τέχνη. Αθήνα, Τερζόπουλος, 1996. Σελ.

144. Δρχ. 9.360. ISBN 960-722029-3.

Επιχειρήσεις

Βιβλιοδεσία

ΤΣΙΜΠΟΓΟΣ X. Λέξεις και φράσεις που πουλάνε. Αθήνα, 1996. Σελ.

157. Δρχ. 4.160.

ΓΑΝΙΑΡΗΣ Α. Δώδεκα Βιβλία δεμέ­ να. Αθήνα, Εστία, 1996. Σελ. 153. Δρχ. 2.500. ISBN 960-05-0711-2.

Τέχνες Γενικά ΖΑΜΠΟΥΡΑ-ΔΑΒΒΕΤΑΣ. Ζωγραφική-κείμενα. Αθήνα, Περίτεχνων, 1996. Σελ. 109. Δρχ. 5.200. ISBN 960-8411-03-3.

Λευκώματα Αρχαία θέατρα. Φωτ.: J. Lange-M. Στεφώση. Κείμ.: Δ. Μποσνάκης-Δ. Γκαγκιζής. Αθήνα, Ίτανος, 1996. Σελ. 245. Δρχ. 15.000. ISBN 9607549-05-8. Πάρος. Εκατονταπυλιανή 1.700 έ­ τη. Πάρος, Έ νω ση Αγροτικών Συνεταιρισμών Πάρου. Σελ. 127. Δρχ. 11.000. ΚΑΡΙΩΤΟΓΛΟΥ Α. Κωνσταντινού­ πολη. Οι Πάνσεπτοι Πατριαρχικοί ναοί. Αθήνα, Μίλητος. Σελ. 221. Δρχ. 15.000. ISBN 960-8460-0206. ΚΑΡΙΩΤΟΓΛΟΥ Α. Χαλκηδών η ι­ στορική Μητρόπολη της Βιθυνίας. Αθήνα, Μίλητος. Σελ. 138. Δρχ.

15.000.

ISBN 960-8460-03-04.

HESS Ρ. 1821. Η Ελληνική Επανά­ σταση. 40 έγχρωμες λιθογραφίες. Αθήνα, ΔΕΛΤΑ, 1996. Σελ. 171. Δρχ. 26.000.

Κλασική φιλολογία

Φωτογραφία Αθέατη Ελλάδα. Φωτ. : Η. Μπουργιώτης. Αθήνα, Βιβλιοσυνεργατική, 1996. Σελ. 109. Δρχ.

7.000.

ISBN 960-7590-01-5.

WEBER J. Πρόσωπα από την Αντί­ σταση. 1996. Αθήνα, Αγρα, 1996. Σελ. 169. Δρχ. 11.960. ISBN 960325-184-4.

Μουσική Παραδοσιακά κρουστά όργανα. Συλλ. κειμ.-μετ. Ι.Χ. Αθήνα, Fagotto, 1996. Σελ. 87. Δρχ.

2.500.

ISBN 960-7075-46-3.

COOK Ν. Μπετόβεν. Η Ενάτη Συμφωνία. Μετ. Μ. Τρίμπαλη. Αθή­ να, Στάχυ, 1996. Σελ. 257. Δρχ.

2.800. ISBN 960-7151-49-6.

MACHLIS J.-FORNEY Κ. Η από­ λαυση της μουσικής. Μετ. Δ. Πυργιώτης. Αθήνα, Fagotto, 1996. Σελ. 487. Δρχ. 10.000. ISBN 9607075-39-0.

Χιούμορ Παγκόσμια Έκθεση Γελοιογρα­ φίας 1996. Αθήνα, 1996. Σελ. 222. Δρχ. 2.600.

Ενασχολήσεις

Αρχιτεκτονική

Οικιακή οικονομία

Αρχιτεκτονικό έργο στην Ελλάδα.

ΔΕΛΑΤΟΛΛΑ-ΦΩΣΚΟΛΟΥ Ν. Πα­

Μτίο

Γενικά Η ιστορία του Απολλώνιου βασιλιά της Τύρου. Μετ.-εισ. Σ. Παναγιωτάκης. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ.

124. Δρχ. 1.900. ISBN 960-360688-Χ.

BATTISTINI Υ. Σαπφώ η δέκατη μούσα. Μετ. Σ. Βλονιάκης. Αθήνα, Παπαδήμας, 1996. Σελ. 154. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-206-402-1.

Αρχαίοι συγγραφείς Ιπποκρατική συλλογή. Μει.-σχόλ. Ι.Α. Βάρτσος. Αθήνα, Διαχρονικές Ε κδόσεις, 1996. Σελ. 221. Δρχ. 20.

800. ISBN 960-85630-1-1. ΚΕΛΣΟΣ. Αληθής λόγος. Απόδ. Π. Οικονόμου-Γ. Χριστοδούλου. Θεσ­ σαλονίκη, Επιλογή, 1996. Σελ.

175. Δρχ. 3.535. ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ. Επιλογή α­ πό τα «Εις εαυτόν». Μει. Ν.Μ. Σκουιερόπουλος. Αθήνα, Στιγμή, 1996. Σελ. 119. Δρχ. 2.285. ISBN 960-269-162-Χ. ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ. Ηθικά. Τόμοι 24, 25, 26, 27. Εισ.-μετ.-σχόλ. Φιλολο­ γική Ομάδα Κάκτου. Αθήνα, Κά­ κτος, 1996. Δρχ. 3.950 + 3.640 + 3.640 + 2.910. ΠΟΛΥΒΙΟΣ. Απαντα. Τόμοι 8, 9, 10, 11. Εισ.-μετ.σχόλ. Ο.Γ. Μαυρόπουλος. Αθήνα, Κάκτος, 1996. Δρχ. 4.280+4.800+4.770+5.100.

Μελέτες ROMILLY J.DE. Η ελληνική τραγω­ δία στο πέρασμα του χρόνου. Μετ. Α.Μ. Αθανασίου-Κ. Μηλιαρέση. Αθήνα, Το Αστυ, 1996. Σελ. 257. Δρχ. 4.680. ISBN 960-85005-7-5.

Λογοτεχνία Ποίηση ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ Ν. Ανιδεογράμματα. Ποίηση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 75. Δρχ. 1.560. ISBN 960-03-1636-8. ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ Ν. Ή λιος ο δήμιος μιας πράσινης σκέψης. Ποίηση. Αθήνα, Κασιανιώτης, 1996. Σελ.

88. Δρχ. 1.560. ISBN 960-031635-Χ. ΓΑΒΑΛΑΣ Γ.-ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ Β.ΚΟΥΤΡΑΦΟΥΡΗΣ Δ.-ΛΕΒΕΝΤΗΣ Μ. Εν Ελευσίνι. Ποιήματα. Αθήνα, Ιερά Ο δός, 1996. Σελ. 69. Δρχ.

2.080. ΔΡΟΓΚΑΡΗ Μ. Έλεγος. Αθήηα, Ιχώρ, 1996. Δρχ. 106. Δρχ. 3.120. ΛΕΟΝΤΑΡΗΣ Β. Εν γη αλμυρά. Αθήνα, Έ ρα σμ ος, 1996. Σελ. 66. Δρχ. 830. ΜΑΡΚΟΓΛΟΥ Π.Χ. Έσχατη υπό­ σχεση. Ποιήματα 1958-1992. Αθή­ να, Νεφέλη, 1996. Σελ. 203. Δρχ.

2.080. ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΣ Σ. Ποιήματα. Αθή­ να, Λειβαθώ, 1996.Σελ. 149. Δρχ.

3.640

κυρα, Α πόστροφος, 1996. Σελ. 76. Δρχ. 1.600. ISBN 960-7430-08-5.

της, 1996. Σελ. 200. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-03-0728-8.

ΚΟΝΤΟΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ Α. Δυο βροχές... Έ να όνειρο. Αθήνα, Δαυλός, 1996. Σελ. 102. Δρχ.

1.040. ISBN 960-7140-98-2.

WELSH I. Trainspotting. Μετ. Σ. Σαλίμπα. Αθήνα, Ακτή-Οξή, 1996. Σελ. 236. Δρχ. 4.370. ISBN 9607614-19-4.

ΛΑΔΗΣ Φ. Το μυστικό του «Μπρατ». Αθήνα, Δίαυλος, 1996. Σελ. 78. Δρχ. 1.560. ISBN 960531-096-6.

GRAY Μ. Ο Πλανευτής. Μετ. Π. Κωνσταντέας. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 768. Δρχ. 1.700. ISBN 960450-528-4.

ΛΑΖΑΝΗΣ Ν. Κεφαλή ανδρός σε ο­ ρείχαλκο. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 209. Δρχ. 3.000. ISBN 960360-788-6.

GROSECLOSE Ε. Ολυμπία. Μετ. Ε. Μπονάτσου. Αθήνα, Alien, 1996. Σελ. 322. Δρχ. 2.700. '

ΜΑΝΙΩΤΗΣ Γ. Το ροζ και το μπλε. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 237. Δρχ. 3.200. ISBN 960-360-789-4. . ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ Δ. Γκαρσονιέρα για παλιά βιβλία. Διηγήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 139. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-03-1579-3. ΜΠΑΚΟΛΑΣ Ν. Η ατέλειωτη γραφή του αίματος. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέδρος, 1996. Σελ. 436. Δρχ.

4.000.

ISBN 960-04-1204-9. ΠΑΛΑΜΑΣ Κ. Θάνατος παλληκαριού. Αφήγημα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1996. Σελ. 55. Δρχ.

830. ISBN 960-205-339-9.

ΠΑΠΑΓΈΩΡΠΟΥ Κ.Γ. Πατρίδα το αίμα. Ποιήματα. Αθήνα, Καστανιώ­ της, 1996. Σελ. 63. Δρχ. 1.040.

ISBN 960-03-1563-2.

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Γ. Χωρίς κίνη­ τρο. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 289. Δρχ.

3.640. ISBN 960-03-1604-Χ.

MARTALIS A. Anthologie. Athens, Bibliophilia, 1996. Pag. 297. Δρχ.

5.000.

ISBN 960-262-020-X.

ΡΟΪΔΗΣ Ε. Ιστορίες με ζώα. Αφή­ γημα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1996. Σελ. 87. Δρχ. 830. ISBN 960-205340-2.

UNGARETTI G. Έντεκα ποιήματα. Μετ. Φ.Ι. Πιομπίνος-Ρ.Μ. Minucci. Αθήνα, Ο δός Πανός, 1996. Σελ.

111. Δρχ. 2.910. ISBN 960-716584-5.

ARCHER J. Δώδεκα τρόποι παραπλάνησης. Μετ. Μ. Μπαλή. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 352. Δρχ. 1.400.

ISBN 960-450-529-2.

PAPASTRATOU D.G. Human orizons. Athens, 1996. Pag. 79.

ISBN 960-347-012-0.

VOIGT C. Αναζητώντας τον πατέρα τους. Μετ. Μ. Κιτσικοπούλου. Αθή­ να, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 341. Δρχ. 2.600. ISBN 960-03-0765-2.

Πεζογραφία

GERRITSEN Τ. Αμαρτωλά νυστέ­ ρια. Μετ. Π. Μοσχοπούλου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ. 320. Δρχ. 1.300.

ISBN 960-410-014-9.

ΒΙΖΥΗΝΟΣ Γ. Ο Μοσκώβ Σελήμ. Αφήγημα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1996. Σελ. 93. Δρχ. 830. ISBN 960205-341-0. ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ Ν.Α. Το ξαφνικό. Κέρ­

WALSH J.P. Η δάδα. Μετ. Γ. Χουτόπουλος. Αθήνα, Καστανιώ­

ZANIEWSKI Α. Ο αρουραίος. Μετ. Η. Μαυροειδή. Αθήνα, Κέδρος, 1996. Σελ. 206. Δρχ. 2.200. ISBN 960-04-1134-4.

CAMPBELL R. Το πρόσωπο που πρέπει να πεθάνει. Μετ. Τ. Νικογιάννης. Αθήνα, Οξό, 1996. Σελ.

173. Δρχ. 2. 910. ISBN 960-761414-3.

CLARKSON J. Η μόνη διέξοδος. Μετ. Κ. Οικονόμου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ. 384. Δρχ. 1.400. ISBN 960-410-021-1.

COOPER S. Ο γκρίζος βασιλιάς. Μετ. Γ. Κοβαλένκο. Αθήνα, Καστα­ νιώτης, 1996. Σελ. 230. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-03-0884-5.

CROSS G. Λύκος. Μετ. Λ. Μαντζοπούλου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 200. Δρχ. 2.600. ISBN 960-03-0967-1.

LEATHER S. Ο Κινέζος. Μετ. Π. Μοσχοπούλου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ. 348. Δρχ. 1.400. ISBN 960410-026-2.

LEWIS S. Σκοτεινές επιθυμίες. Μετ. Ρ. Γεωργιάδου. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 640. Δρχ. 1.600. ISBN 960450-525-4. ΜΑΡΚΕΣ Γ.Γ. Η είδηση μιας απα­ γωγής. Μετ. Κ. Σωτηριάδου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 405. Δρχ.

4.680. ISBN 960-236-685-0.

MESSADIE G. Η μοίρα της Αλεξάν­ δρειας. Μετ. Ν. Σιδέρη. Αθήνα, Σιδ έρης, 1996. Σελ. 493. Δρχ. 4.680.

ISBN 960-236-684-2.

MILLER Η. Μολόχ. Μετ. Α. Σωτηρί-

Μτίο

ου. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1996. Σελ. 316. Δρχ. 3.640. ISBN 960221-095-8.

BARKER C. Τα βιβλία του αίματος. Μετ. Ρ. Μπέργκνερ. Αθήνα, Τρί­ των, 1996. Σελ. 208. Δρχ. 2.500.

ISBN 960-7479-10-6.

BACHMANN I. Το τριακοστό έτος. Η Udine φεύγει. Μετ.-επίμ.-χρον. Α. Λάμπρου. Αθήνα, Ύψιλον/βιβλία, 1996. Σελ. 100. Δρχ. 1.560. ΜΠΕΪΤΜΑΝ Κ. Αναζητώντας τον Τζακ. Μετ. Κ. Οικονόμου. Αθήνα, Ψ υχογιός, 1996. Σελ. 295. Δρχ.

2.900. ISBN 960-274-177. ΒΑΤΤ A.S. Άγγελοι και έντομα. Μετ. Λ. Ιωαννίδου. Αθήνα, Νέα Σύ­ νορα, 1996. Σελ. 433. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-236-676-1.

BRADY J. Έ να ς Θ εός πάνω σε μια Χάλεϊ. Μετ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Διόπτρα, 1996. Σελ. 150. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-364-111-1.

NOLL I. Τα αγαπημένα μου πρόσω­ πα. Μετ. Ν. Λαζάνης. Αθήνα, Plus O ne, 1996. Σελ. 216. Δρχ. 1.200.

ISBN 960-360674-Χ.

DAVIES R. Η λύρα του Ορφέα. Μετ. Α. Αλεξιάδη. Αθήνα, Κριτική, 1996. Σελ. 526. Δρχ. 5.200. ISBN 960-218-126-5. ΟΝΤΑΑΤΖΕ Μ. Ο Άγγλος ασθενής. Μυθιστόρημα. Μετ. Γ. Κοδαλένκο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ.

351. Δρχ. 3.640. ISBN 960-031553-1. ·

960-410-022-Χ.

JAMES Η. Το πορτρέτο μιας κυρίας. Μετ. Ε. Μπαρτζινόπουλος. Αθήνα, Το Κλειδί, 1996. Σελ. 701. Δρχ. 5.200. ISBN 960-237-118-8.

CIPOLLA C.M. Τρεις α-πίθανες ι­ στορίες. Μετ. Σ. Παπασταυρου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 143. Δρχ. 2.080.

Δοκίμια ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗΣ Π. Η ψυχοθερα­ πεία. Λόγος ερμαφρόδιτος. Αρθρα και δοκίμια. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 160. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-344-216-Χ.

FRANCIS D. Μυστικά μεταξύ φί­ λων. Μετ. Φ. Μεγαλούδη. Αθήνα, Plus One, 1996. Σελ. 336. Δρχ.

1.600. ISBN 960-360-787-8.

ΤΣΙΡΙΝΤΑΝΗΣ Α.Ν. Ο ανθρωπι­ σμός. Τόμος Γ . Αθήνα, Συζήτησις, 1996. Σελ. 193. Δρχ. 1.870.

HAUTZIG Ε. Η απέραντη στέπα. Μετ. Γ. Λαγουδάκου. Αθήνα, Κα­ στανιώτης, 1996. Σελ. 249. Δρχ.

2.600. ISBN 960-03-0753-9.

ΦΩΤΕΑΣ Π. Οι εκτροπές της κουλτούρας. Δοκίμια. Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη, 1996. Σελ.

75. Δρχ. 935. ISBN 960-7033-57-4.

HENRY Ο. 20 έξυπνες ιστορίες. Μετ. Γ. Ευαγγελίδης. Αθήνα, Τεκ­ μήριο. Σελ. 158. Δρχ. 1.870.

HIGGINS J. Εξολοθρευτής άγγε­ λος. Μετ. Μ. Χρόνης. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ.. 352. Δρχ. 1.300. ISBN 960-450-519-4.

Μελέτες Εισαγωγή στην ποίηση του Σεφέρη. Επιμ. Δ. Δασκαλόπουλος. Ηρά­ κλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1996. Σελ. 488. Δρχ.

5.200.

ISBN 960-7309-89-8.

PARETSKY S. Τα μπλουζ της πόλης των ανέμων. Μετ. Α. Καλοφωλιάς. Αθήνα, Plus One, 1996. Σελ. 288. Δρχ. 1.600. ISBN 960-360-693-6. ΠΛΑΤΟΝΟΦ Α. Ταξίδι με ανοιχτή καρδιά. Μυθιστόρημα. Εισ.-μετ. Π. Σταθογιάννης. Αθήνα, Νέα Σ ύνο­ ρα, 1996. Σελ. 610. Δρχ. 4.680.

ISBN 960-236-687-7.

ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ Π. Ενδεχομένως. Στάσεις στην ελληνική και ξένη τέ­ χνη του λόγου. Αθήνα, Αγρα, 1996. Σελ. 479. Δρχ. 4.990. ISBN 960-325-170-4.

POZZESSERE G. Πύρινα μάτια. Μετ. Κ. Παπαμιχαήλ. Αθήνα, Bell, 1996. Σελ. 320. Δρχ. 1.300. ISBN 960-450-520-4.

ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ X. Οι πρωτοπόροι της ελληνικής παιδικής λογοτε­ χνίας. Θέατρο. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 159. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-344-205-4.

Μτίο

DORMANN G. Η γαστριμαργία του Γκιγιώμ Απολλιναίρ. Μετ. Ε. Γιαννοπούλου. Αθήνα, Ο λκός, 1996. Σελ. 163. Δρχ. 2.910. ISBN 9607169-50-6.

FINDER J. Ώ ρ α μηδέν. Μετ. Π. Μο­ σχοπούλου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ. 448. Δρχ. 1.500. ISBN 960410-015-7.

ΑΛΙΣΑΝΔΡΑΤΟΣ Γ.Γ. Ανέκδοτα γράμματα του Ν. Κονεμένου στον Ανδρέα Λασκαράτο (1860-1861, 1863). Αθήνα, 1996. Σελ. 142. Δρχ.

3.120.

ROSENBERG Ν.Τ. Αυτοδικία. Μετ. Π. Μοσχοπούλου. Αθήνα, Plot, 1996. Σελ. 343. Δρχ. 1.400. ISBN

λος, Ώ ρ ε ς, 1996. Σελ. 148. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-515-006-9.

ΦΡΑΓΚΟΥΛΑΣ Ι.Ν. Παπαδιαμάντικη σκιαθίτικη προσωπογραφία. Βό­

Θέατρο Έργα ΜΑΡΙΒΟ Π. Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης. Πρόλ.-μετ. Ζ. Σαμα­ ρά. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1996. Σελ. 110. Δρχ.

2.000.

ISBN 960-12-0540-3. ΡΙΚΑΚΗ Λ. ΣουρεαλΕΡΩΣ. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 267. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-03-1508-6. ΣΑΙΞΠΗΡ Ο. Ρωμαίος και Ιουλιέτα. Μετ.-εισ. Δ. Καψάλης. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 166. Δρχ. 2.300.

ISBN 960-360-691-1.

Μελέτες ΕΣΣΛΙΝ Μ. Το θέατρο του παραλό­ γου. Μετ. Μ. Λυμπεροπούλου. Αθή­ να, Δω δώνη, 1996. Σελ. 492. Δρχ.

6.240.

ISBN 960-248-812-3.

ιστορία Γενικά ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ Γ.Ν. Διαθήκες.

1801-1910. Τόμοι Α’+ Β ’. Αθήνα, 1993. Σελ. 3 09+283. Δρχ. 4.160 (ο κάθε τόμος).

Αρχαιολογία

Τότε. Σελ. 239. Δρχ. 3.000.

ISBN 960-210-272-1.

ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ/ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ. Αρχαιολογία της πό­ λης των Αθηνών. Αθήνα, Εθνικό Ίδρυμ α Ερευνών, 1996. Σελ. 240. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7094-57-3.

ΔΑΒΟΣ Β. Στον Πόργο και στην Ηλεία του 1821-1930. Β’ έκδοση. Αθήνα, 1996. Σελ. 415. Δρχ. 3.120.

ΚΥΡΚΙΝΗ-ΚΟΥΤΟΥΑΑ Α. Η οθω­ μανική διοίκηση στην Ελλάδα. Αθή­ να, Αρσενίδης, 1996. Σελ. 255. Δρχ. 3.120. ISBN 960-253-040-5.

ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ Μ. Κτητορικές πλάκες της Ανδρου. Άνδρος, Καΐρειος Βι­ βλιοθήκη, 1996. Σελ. 196. Δρχ.

4.160. ISBN 960-85177-6-1.

Μαρτυρίες ΑΓΓΈΛΙΚΟΠΟΥΛΟΣ Β. Φάρος στη σιωπή. Κείμενα για τη ζωή και το έρ­ γο του Μάνου Χατζηδάκι. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 96. Δρχ.

3.120. ISBN 960-03-1558-3. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ Γ. Ντόμπρα και σταράτα. Αυτοβιογραφία. Γ’ έκδο­ ση. Αθήνα, Κάκτος, 1996. Σελ.

303. Δρχ. 2.600. ΣΕΡΒΟΣ Δ. Που λες... στον Πει­ ραιά. (Ντοκουμέντα και αναμνή­ σεις). Αθήνα, 1996. Σελ. 224. Δρχ.

5.200.

ISBN 960-90136-0-0.

ΕΥΑΓΓΈΑΙΔΗΣ Τ.Ε. Η Μύκονος. (Ανατύπωση). Αθήνα, Βιβλιοφιλία, 1996. Σελ. 322. Δρχ. 5.000. ISBN 960-262-022-6. ΚΑΛΛΙΤΕΡΟΣ Ε.Π. Εδώ γεννήθηκε η Αφροδίτη... Συνοπτική ιστορία των Κυθήρων. Αθήνα, Κυθηραϊκά, 1996. Σελ. 216. Δρχ. 3.000. ISBN 960-85473-9-3. ΚΑΜΠΟΥΡΟΓΛΟΥ Δ.Γ. Ο αναδρομάρης της Αττικής. (Ανατύπωση). Αθήνα, Καραβίας, 1996. Σελ. 163. Δρχ. 2.080. ISBN 960-258-058-5.

ΑΙΣΜΑΝΗΣ Δ.Α. Υδραίοι πρόδρο­ μοι και ναυμάχοι του Εικοσιένα. Μέρος Δ’. Αθήνα, 1996. (Ανάτ.). Σελ. 315-359. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Β.Χ. Εύζωνοι. Οι πολεμιστές του θρύλου και της ιστορίας. Αθήνα, 1996. Σελ.

172. Δρχ. 2.910. ISBN 960-904560-Χ. ΜΑΓΚΡΙΩΤΗΣ Δ.Ι. Θυσία της Ελλά­ δας και εγκλήματα κατοχής. Αθήνα, 1996. Σελ. 344. Δρχ. 4.160. ISBN 960-8408-03-2.

ΚΑΡΔΑΡΑΣ Χ.Δ. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο αλύτρωτος ελλη­ νισμός. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1996. Σελ. 421. Δρχ. 2.600. ISBN 960-205-329-1.

ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Ι.Κ. Τα Γιάννινα του Μεσοπολέμου. Τόμος Θ’: 19331935. Ιωάννινα, 1996. Σελ. 466. Δρχ. 3.120.

ΚΟΛΙΟΥ Ν. Οι πρωτοπόροι της πε­ ριοχής Αλμυρού. Αθήνα, Οδυσσέας, 1996. Σελ. 317. Δρχ. 4.160.

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Ν.Δ. Νοσήμα­ τα και ατυχήματα στις αυτοκρατορικές οικογένειες του Βυζαντίου

Βιογραφίες ΓΈΩΡΠΑΔΗΣ Β. Χαρίλαος Τρικούπης. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ. 430. Δρχ. 4.575. ISBN 960460-103-2.

MAIN Μ. Εβίτα. Μετ. Ρ. Ζουλά. Αθήνα, Κάκτος. Σελ. 292. Δρχ.

3.120.

Ελληνική ιστορία Δεκέμβρης του ’44. Νεότερη έ­ ρευνα και προσεγγίσεις. Επιμ. Γ. Φαράκος. Αθήνας, Φιλίστωρ, 1996. Σελ. 263. Δρχ. 3.640. ISBN 960-369-011-2. Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Η Ελλάδα και ο ελληνιστικός κόσμος. Μετ. Α. Τσοτσοροΰ-Μυστακά. Αθή­ να, Νεφέλη, 1996. Σελ. 669. Δρχ.

8.320. ISBN 960-211-254-9.

βιβλία , π ερ ιοδ ικ ά , κόμικς κ

έ ν

τ ρ

ο

ιου βιβλίου , Λασσάνη 3 Θεσσαλονίκη <Ζ> 237 463 - 237 515

ΑΛΙΠΡΑΝΤΗΣ Ν.Χ. Το πάριο μάρ­ μαρο στην ιστορία και στην τέχνη. Αθήνα, Δήμος Πάρου, 1996. Σελ.

263. Δρχ. 6.240. ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ Γ.Κ. Η «προϊστορική» εξάπλωσις των Αιγαίων. Αθήνα,

Μτίο

(324-1261). Μελέτη ιστορική. Αθή­ να, 1996. Σελ. 309. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-90420-0-7. ΠΟΛΥΓΙΑΝΝΑΚΗ Ε. Ο Δίσκος της Φαιστού μιλάει ελληνικά. Αθήνα, Γεωρνιάδης, 1996. Σελ. 351. Δρχ.

3.640. ISBN 960-316-064-4. ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ Α. Το κίνημα των «καρμανιόλων» στη Σάμο. 18051812. Αθήνα, Πνευματικά Ίδρυμ α Σάμου «Νικόλαος Δημητρίου», 1996. Σελ. 298. Δρχ. 4.160. ISBN 960-85305-8-Χ.

Δρχ. 2.080. ΣΑΒΒΙΔΗΣ Α.Γ.Κ. Βυζάντιο. Με­ σαιωνικός κόσμος. Ισλάμ. Αθήνα, Δημιουργία, 1996. Σελ. 156. Δρχ.

2.600.

SAID E.D. Κουλτούρα και ιμπερια­ λισμός. Μετ. Β. Λάππα. Αθήνα, Νε­ φέλη, 1996. Σελ. 410. Δρχ. 6.240.

ISBN 960-211-237-9.

Γεωγραφία-Ταξίδια Ελλάδ α

ΠΛΑΘ Σ. Το κοστούμι δε με μέλει. Μετ. Κ. Αγγελάκη-Ρουκ. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 41. ISBN 960-360-482-8. ΠΛΕΤΖΕΡ Μ. Το αρκουδάκι και η μέλισσα. Απόδ. Α. Ανδρουτσοπούλου. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ.

16. ISBN 960-360-618-9.

Περιοδικά ΑΓΟΡΑ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ. Τριμηνι­ αία επιθεώρηση. Τεύχος 1. Δρχ.

1.000.

ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ Σ.Γ. Το Ασκλη­ πιείο της Πελοποννήσου. Πάτρα, 1996. Σελ. 308. Δρχ. 6.240. ISBN 960-9440-0-Χ.

Αλεξανδρούπολη-Διαδρομές. Αλε­ ξανδρούπολη, Δήμος Αλεξαν­ δρούπολης, 1996. Σελ. 60. Δρχ.

3.120.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. Τεύχος 342. Δρχ.

500.

ΤΣΑΠΑΡΑΣ Σ. Μακεδονία και Μα­ κεδονικό πρόβλημα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ. 383. Δρχ.

4.160. ISBN 960-236-659-1.

Η ελληνική Κύπρος σήμερα. Λευκωσία, Ιακωβίδης. Σελ. 548. Δρχ. 4.160.

ΑΝΕΣΠΕΡΗ. Μηνιαία εφημερίδα. Φύλλο 49-50.

ΤΣΙΜΠΟΥΚΙΔΗΣ Δ.Ι. Η ξένη ιστο­ ρική επιστήμη για την Αρχαία Ελλά­ δα. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 392. Δρχ. 4.160. ISBN 960-344-187-2.

Κόσμος

ΦΟΡΟΠΟΥΛΟΣ Ν.Λ. Έ να ς Ρό­ διος στο Μακεδονικό Αγώνα. (Ανάτ.). Αθήνα, 1996. Σελ. 236248. Δρχ. 520. ΦΡΑΝΤΖΗΣ Γ. Χρονικό. Απόδ. Γ.Θ. Δημακογιάννη. Αθήνα, Σπα­ νός, 1996. Σελ. 264. Δρχ. 3.500.

ISBN 960-262-017-Χ.

MOSSE C. Ο πολίτης στην αρχαία Ελλάδα. Μετ. I. Παπακωνσταντίνου. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ. 156. Δρχ. 2.600. ISBN 960-460-146-6.

FINLEY Μ.Ι. Η πολιτική στον αρ­ χαίο κόσμο. Μετ. Σ. Βουτσάκη. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1996. Σελ. 188. Δρχ. 4.160. ISBN 960-524-001-7. Π α γ κ ό σ μ ια ιστορία ΚΟΡΑΝΤΗΣ Α.Ι. Διπλωματική ιστο­ ρία της Ευρώπης (1919-1945). Τό­ μος Β’. Β’ έκδοση. Αθήνα, Ελεύθε­ ρη Σκέψις, 1996. Σελ. 470. Δρχ.

6.240. ΜΠΟΣΝΑΚΙΔΗΣ Σ.Κ. Η Κίνα σήμε­ ρα. 1996. Αθήνα, 1996. Σελ. 95.

Μτίο

ΚΥΡΟΥΣΗΣ Π.Γ. Πορεία στη γη του Θεού. Άγιοι Τόποι. Αθήνα, Σμπίλιας, 1996. Σελ. 140. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-255-187-9. ΜΠΟΥΓΚΑΙΝΒΙΛ Λ.Α. ΝΤΕ. Ταξίδι γύρω από τον κόσμο. Μετ. I. Κασσεσιάν. Αθήνα, Στοχαστής, 1996. Σελ. 280. Δρχ. 3.790. ISBN 960303-044-9.

παιδικά Γ νώ σ εις ΛΙΝΤΣΕΫ Ο. Ο μενάλος άτλας των δεινοσαύρων. Μετ. Δ. Αυγερινός. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 64.

ISBN 960-360-506-9.

QUONIAM Ρ.: Louvre. Μια επίσκε­ ψη. Μετ. Μαγδαληνή Κλαυδιανού. Αθήνα, Δρομέας, 1996. Σελ. 128. Δρχ. 6.000. ISBN 960-8478-00-6. ΧΑΝΤΦΟΡΝΤ Μ. Πού είναι ο Γουόλλυ τώρα: Μετ. Μ. Βενετσάνος. Αθήνα, Πατάκης, 1996. Σελ. 22.

ISBN 960-360-646-4. Ελεύθερ α αναγνώ σμ ατα ΜΟΛΥΒΙΑΤΗ Ν. Για ένα θερινό σινεμά. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ. 32. ISBN 960-460-055-9.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ (ΕΒΕΑ). Τεύχος 8-9.

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ. Διμηνιαίο περιοδι­ κό. Τεύχος 15. Δρχ. 1.500. ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύχη 935, 936. Δρχ.

150. ΑΝΤΙ. Δεκαπενθήμερη πολιτική και πολιτιστική επιθεώρηση. Τεύχη 6 1 7,618,619. Δρχ. 500. Τ’ ΑΠΕΡΑΘΟΥ. Φύλλα 1 15,116. ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΑ. Τριμηνιαία έρευνα. Τεύχος 73. Δρχ. 1.000. ΓΕΝΝΗΤΩΡ ΙΔΕΩΝ. Φύλλο Δρχ. 300.

1.

ΓΙΑΤΙ. Μηνιάτικη επιθεώρηση. Τεύ­ χος 256. Δρχ. 700. ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ. Περιο­ δική έκδοση τέχνης κριτικής και κοινωνικού προβληματισμού. Τεύ­ χος 78. Δρχ. 1.000. ΓΥΝΑΙΚΑ. Το κλασικό γυναικείο περιοδικό. Τεύχος 1.136. Δρχ.

1.000. ΔΑΥΛΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύ­ χος 178. Δρχ. 1.200. ΔΕΛΤΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙ­ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΓΟ­ ΝΕΩΝ. Φύλλο 17. ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ. Περιοδική έκδοση. Τεύχος 1. Δρχ. 1.800. ΔΙΑΒΑΖΩ.

Μηνιαία επιθεώρηση

του βιβλίου. Τεύχος 368. Δρχ.

1.500.

Η ΜΥΚΟΝΙΑΤΙΚΗ. Μηνιαία εφημε­ ρίδα. Φύλλο 86.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Τριμηνιαίο περιοδι. κό. Τεύχος 43. Δρχ. 650.

ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ. Διμηνι­ αίο περιοδικό. Τεύχος 500.

ΔΟΚΙΜΕΣ. Έ κδοση μεταπτυχιακών φοιτητών. Τεύχος 4. Δρχ. 1.560.

ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Τεύχη 1662, 1663. Δρχ. 650.

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΑΚΟΝ ΑΡΧΕΙΟΝ. Σύγγραμμα περιοδικόν. Τόμος 7ος. Δρχ. 4.160.

ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. Μηνιαία επιθεώ­ ρηση. Τεύχος 144. Δρχ. 800.

ΕΙ. Τεύχος 14. Δρχ. 1.000. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. Δίμηνο περιοδικό. Τεύχος 38. Δρχ.

600. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑ. Τεύχος 7. Δρχ. 750. ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ Γ.Γ.Ε.Τ. Σεπτέμβριος 1996. ΕΡΕΙΣΜΑ. Περιοδική έκδοση λό­ γου και τέχνης. Τεύχος 5-6. Δρχ.

2.000. ΕΥΘΥΝΗ. Περιοδικό ελευθερίας και γλώσσας. Τεύχος 298. Δρχ.

500. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΤΩΝ. Φύλλο 13.

ΑΙΓΥΠΤΙΩ-

ΗΧΟΣ ΚΑΙ HI-FI. Τεύχος 283. Δρχ.

1.300. ΘΑΛΛΩ. Περιοδική έκδοση. Τεύ­ χος 8. Δρχ. 1.560. ΘΕΣΕΙΣ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 57. Δρχ. 1.600. ΘΡΑΚΙΚΑ. Επιστημονικό περιοδικό σύγγραμμα. Τόμος 10ος. Δρχ.

3.120.

ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ. Κείμενα παιδευτι­ κού προβληματισμού. Τεύχος 79. Δρχ. 1.250. ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ. 15μερη επανα­ στατική εφημερίδα. Φύλλο 156. Δρχ. 100. ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ. Μηνιαία ε­ φημερίδα. Φύλλο 50-51. Δρχ. 500. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ Ε.Λ.Ι.Α. Τεύχος 44. ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ. Φύλλο 196. Δρχ.1. ΠΑΝΑΙΓΥΠΤΙΑ. Τεύχος 71. Δρχ. 1. ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ. Τεύχος 88. Δρχ.

1.200.

ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ. Φιλολογικό περιο­ δικό. Τόμος ΛΖ', 1995. Δρχ. 5.200: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΧΑΝΙΑ. Τρίμηνη έκδοση. Τ εύχος 22-23. Δρχ. 1.500. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΥΠΡΟΣ. Τεύχος 381-382. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΚΑΛ­ ΛΙΕΡΓΕΙΑ. Διμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 58. ΠΟΡΦΥΡΑΣ. Τριμηνιαίο περιοδι­ κό. Τ εύχος 79. Δρχ. 2.000. Ο ΡΑΜΠΑΓΑΣ ΚΙ Ο ΣΚΥΛΟΣ. Τεύ­ χος 209. Δρχ. 100.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ. Τεύχος 340. Δρχ. 800.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ. Τεύχος 47. Δρχ.

700.

ΙΧΝΕΥΤΗΣ.

1.500.

Δρχ.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ. Ετήσια έκδοση. Τεύχος 7. Δρχ. 2.080.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Τεύχος 41. Δρχ. 2.000.

ΣΥΝΑΞΗ. Τριμηνιαία έκδοση. Τεύ­ χος 59. Δρχ. 1.500.

Η ΛΕΞΗ. Ελληνική και ξένη λογο­ τεχνία. Τεύχος 134. Δρχ. 700.

ΣΥΡΙΑΝΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ. Τεύχος 36. Δρχ. 1.000.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ’96. Τεύχος 2. Δρχ.

2.000.

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ. Τεύ­ χος 392. Δρχ. 700.

17.

Ο ΤΥΠΟΣ. Μηνιαία δημοσιογραφι­ κή επιθεώρησις. Τεύχος 75. Δρχ.

1.000. ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ. Τριμηνιαία έκδοση. Τεύχος 85. Δρχ. 1.040. ΧΡΟΝΙΚΑ. Ό ργανο του Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλάδας. Τεύ­ χος 145. ΧΡΟΝΙΚΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ. Τόμος 35,1995. Δρχ. 1.800.

ARTI. Η τέχνη σήμερα. Τεύχος 31. Δρχ. 2.600.

LE MONDE DIPLOMATIQUE. Αφιερώματα. Τεύχος 9. Δρχ. 1.300.

PRINT. Το περιοδικό της σύγχρο­ νης εκτύπωσης. Τεύχος 1.

PUBLISH. Περιοδικό της ηλεκτρο­ νικής τυπογραφίας. Τεύχος 53.

UNICEF ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ. Τεύχος 27.

ΠΑΡΑΛΛΑΞΗ. Κινηματογραφική ε­ φημερίδα. Τ εύχος 27.

ΙΑΤΡΙΚΗ. Μηνιαία έκδοση Εταιρεί­ ας Ιατρικών Σπουδών. Τόμος 70, τεύχος 1.

Τεύχος

ΤΟΠΟΣ. Επιθεώρηση αστικών και περιφερειακών μελετών. Τεύχος 11. Δρχ. 3.120.

Γνωστός εκδοτικός οίκος

Ζητεί έμπειρο διορθωτήεπιμελητή λογοτεχνικών κειμένων (Μυθιστορήματα)

Τηλ.: 36.36.011 - 36.18.654

Μώ

κ ρ ιτικ ο γ ρ α φ ία Αρ. 369 I Οκτωβρίου - 31 Οκτωβρίου 1996 Επιμέλεια: Ηλίας Μ αγκλίνης

Στην Κριτικογραφία περιλαμβάνονται όλες οι επώνυμες βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις των ελληνικών εκδόσεων που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο

Ο δηγοί Χατζιώτη X.: Το αλφαβητάρι του κυνη­ γού (Μ. Δεληπέτρος, Απογευματινή, 31/10/96)

(Αποστόλου Ν., Καθημερινή, 20/10/96) Φρόιντ Σ.: Εισαγωγή στην Ψυχανά­ λυση (ΑναστασόπουλοςΔ., Ελευθε­ ροτυπία, 20/10/96)

Β ιβ λ ιο γ ρ α φ ίε ς

Θ ρ η σ κ ε ία

Αρμακόλας I.: Βασική βιβλιογραφία για τα εθνικά θέματα (Σ. Νιάλης, δια­ βάζω,367)

Αγουρίδης Σ.: Η ιστορία της θρη­ σκείας του Ισραήλ (Ν. Κώτσιου, δια­ βάζω, 367) Γιαννουλάτος Γ.Π.: Το εν Δελφοίς μαντείον και η απολλωνιακή μανία (Β. Καλαμαράς, διαβάζω, 367) Χαλκιά-Στεφάνου Π.: Οι Αγιοι Γεώργιοι (Μ. ΚαΒαφάκη, διαβάζω, 367) Χορτάτου, Τίτου Κ.: Στοχασμοί και Αναφορές για την Ορθοδοξία και τον ελληνισμό (Καργάκος Σ., Οικο­ νομικός Ταχυδρόμος, 3/10/96)

Φ ιλ ο σ ο φ ία Ντελέζ Ζ.: Σπινόζα, πρακτική φιλο­ σοφία (Κασίμη Ε., Αντί, 25/10/96) Ντερινιά Ζ.: Η έννοια του Αρχείου (Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 23/10/96) Ντερινιά Ζ.: Πολιτική και Φιλία. Ο Ζακ Ντερινιά για τον Λουί Αλτουσέρ (Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 23/10/96) Σπινόζα: Πολιτική Πραγματεία (Κα­ σίμη Ε., Αντί, 25/10/96) Derrida J.: Επικήδειος για τον Emmanuel Levinas (Χατζηβασιλείου Β., Ελευθεροτυπία, 23/10/96) Ψ υ χ ο λ ο γ ία -Ψ υ χ α ν ά λ υ σ η Ράίμπό Ζ.: Το παιδί και ο θάνατος

Μτίο

Κ ο ιν ω ν ιο λ ο γ ία Τερλεξής Π.: Διευθυντικές ολιγαρ­ χίες: γραφειοκρατία, κράτος, κοι­ νωνική οργάνωση (Μπαλιά Σ., Κα­ θημερινή, 1/10/96) Bourdie Ρ- Passevon J.: Οι κληρο­ νόμοι (Σχινάς Κ., Καθημερινή, 6/10/96) Goffman Ε.: Συναντήσεις (Χατζηιω-

άννου, Ε.Δ., Τα Νέα, 16/10/96) Μ .Μ .Ε . Λιβιεράτος Κ. & Φραγκοόλης Τ.: Το μήνυμα του μέσου (Ρουμπουλα Δ., Έθνος, 19/10/96) Ντερινιά Ζ.: Ηχογραφίες της τηλεό­ ρασης (Βάτου Ε., Ελευθεροτυπία, 22/10/96) Π ο λ ιτ ικ ή Π ολιτικές επιστήμες Αιλιανου Κ.: Μία Προοπτική Συμμαχίας Ελλάδος-Αυστροουγγαρίας χωρίς επαυριο 1883-1887 (Καργάκος Σ., Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 24/10/96) Βαληνάκης Γ. & Ντάλης Σ.: Το ζή­ τημα των Σκοπιών. Απόπειρες για αναγνώριση και η ελληνική στάση. Επίσημα κείμενα 1990-1996. (Δα­ νιήλ Γ., διαβάζω, 367). Ζορμπά Μ.: Κρατική πολιτική για το βιβλίο (Διαμαντόπουλος Θ., Οικο­ νομικός Ταχυδρόμος, 17/10/96) Κουλουμπή Θ.: Κυπριακό: Λάθη, διδάγματα και προοπτικέςς (Ντάλης Σ.,Αυγή, 15/10/96) Μπερνστάιν Ε.: Οι προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό και τα καθήκοντα

της σοσιαλδημοκρατίας (Ματζουράνης Γ., Αυγή, 5/10/96) Παπανδρέου Α.: 31 χρόνια Πολιτι­ κής Δημιουργίας (Διαμαντόπουλος Θ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, 17/10/96) Στρατού Κ.: Αντίθεση και Διαφωνία: Η Στάση των Εφημερίδων στη Δι­ κτατορία 1967-74 (Διαμαντόπουλος Θ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, 24/10/96) Σωτηρόπουλος Δ.: Γραφειοκρατία και πολιτική εξουσία (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 367) Τέλογλου Τ.: Η γερμανική πολιτική στο γιουγκοσλαβικό χώρο (Μαντζουράνης Γ., Αυγό, 20/10/96) Τσοόκαλη Λ.: Ευρωπαϊκά Ανορθό­ δοξα (Διαμαντόπουλος Θ., Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 10/10/96)

δος, 8/10/96) Σταμάτη Γ.: Κείμενα Οικονομικήςθεωρίας και Πολιτικής (Τόμος 4ος) (Χαλιώρης Σ„ Κέρδος, 8/10/96) Σταμάτης Γ.: Η Παραγωγή και η Κα­ τανομή του εισοδήματος (Χαλιώρης Σ„ Κέρδος, 1/10/96) Φίλιου Β.: Χρηματοοικονομική Ανάλυση (Χαλιώρης Σ., Κέρδος, 8/10/96) Hisrich R. & Jacson R.: Πώληση και διαχείριση πωλήσεων (Χαλιώρης Σ., Κέρδος, 22/10/96) Michelon L.: Η ελεύθερη οικονομία με απλά λόγια (Χαλιώρης, Κέρδος, 1/10/96) Webster Β.: Η τέχνη του ανταγωνι­ σμού (Χαλιώρης Σ., Κέρδος, 1/10/96) Δ ίκ α ιο

Ο ικ ο ν ο μ ία Αρτίκη Γ.: Χρηματοοικονιμική Διοί­ κηση (Χαλιώρης Σ., Κέρδος, 22/10/96) Δρακάτου Κ.: Η ελληνική οικονομία προς σταθεροποίηση (Χαλιώρης Σ., Κέρδος, 15/10/96) Εξαδάκτυλου Ν.: Συμπεριφορά του Καταναλωτή (Χαλιώρης Σ., Κέρδος, 15/10/96) Καραγιάννη Δ.: ΦΠΑ Δηλώσεις στην πράξη (Χαλιώρης Σ., Κέρδος, 1/10/96) Κιόχου Π.: Ασφαλιστικά Μαθηματι­ κά (Χαλιώρης Σ , Κέρδος, 1/10/96) Κυριαζόπουλου Παν.: Εφαρμοσμέ­ νο Marketing (Χαλιώρης Σ., Κέρ­ δος, 15/10/96) Λαλούμη Δ. & Ροόπα Β.: Διοίκηση προσωπικού τουριστικών επιχειρή­ σεων (Χαλιώρης Σ., Κέρδος, 22/10/96) Μάρκου I.: Αποφάσεις διοικητικού συμβουλίου ανώνυμης εταιρίας (Χαλιώρης Σ„ Κέρδος, 15/10/96) Νικολή Δ.: Τα 6 βήματα για τη δημι­ ουργία ενός πλήρους και αποτελε­ σματικού marketing plan (Χαλιώρης Σ„ Κέρδος, 1/10/96) Πομόνη Ν.: Επιχειρηματικός Προ­ γραμματισμός (Χαλιώρης Σ., Κέρ­

Ρόκας Ν.: Αθέμιτος Ανταγωνισμός (Χαλιώρης Σ., Κέρδος, 15/10/96) Λ α ο γ ρ α φ ία Γιακουμής Γ.: Η Ιερά Μονή Ραβενίων Δρόπολης (Νατσούλης Τ., Ελεύθερος, 29/10/96) Καστανιά Ν.: Ούλλοι μια καγκα. Σοτρόπα. Εδα που φεγγει ακόμη (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 13/10/96) Τόσκα-Καμπά Σ.: Παραδοσιακοί χοροί Ηπείρου, Θεσσαλίας, Στερε­ ός, Αττικής, Εύβοιας, Πελοποννήσου (Αποστόλου Ν., Καθημερινό, 6/10/96) Ε κπ αίδ ευσ η Κεφαληναίου Ε.: Νεοελληνικά Αλφαβητάρια (Γ. Παπαδάτος, δια­ βάζω, 367) Κοντογιαννοπούλου-Πολυδωρίδη Γ.: Κοινωνιολογική ανάλυση της α­ ξιολόγησης και της επίδοσης (Χα­ λιώρης Σ., Κέρδος, 22/10/96) Τσιαντζή Μ.Σ.: Αγωγή της Προσχολικής Ηλικίας (Κ. Μαλαφάντης, δια­ βάζω, 367) Μηχανισμοί και όροι επιλογής για

την τριτοβάθμια εκπαίδευση (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 367) Ο ικ ο λ ο γ ία Κατσαδωράκης Γ.: Ψάρια και αλιεία (Κουρουζίδης Σ., Νέα Οικολογία, Οκτ. ’96) Μαντόνο Ρ.: Οικοκαπιταλισμός (Μολυβιάτης Ν., Ριζοσπάστης, 5/10/96) Επισ τήμες Γκέκας Β.: Κοσμική τάξη και χάος (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 367) Στμόπουλος Δ.: Η Γέννηση των Άστρων (Σαραντίτη Ε., Ελευθερο­ τυπία, 2/10/96) Χρύση Γ.: Το Σόμπαν και η κοσμο­ λογική εξέλιξη (Νατσούλης Τ., Ελεύθερος, 20/10/96) Dawkins R.: Ο ποταμός της ζωής (Ε. Ράης, διαβάζω, 367) Φ ω τ ο γ ρ α φ ία Βέμπερ Γ.: Πρόσωπα από την Αντί­ σταση (Φάις Μ., Ελεύθερος Τύπος, 20/10/96) Γλυνού Γ.: Σαράγεβο-Μνήμες του Μέλλοντος (Παπανικολάου Θ., Κέρδος, 1/10/96) Γκολομπίας Γ.: Οι καρτ ποστάλ της Κοζάνης, 1904-1925 (Βατόπουλος Ν., Καθημερινό, 27/10/96) Μπουργιώτης Η.: Η Αθέατη Ελλάδα (Ξυδάκης Ν., Αθηνόραμα, 25/10/96) Σεράίδάρης Α.: Φωτογραφικό Οδοιπορικό στο Άγιον Ό ρ ο ς -1935 (Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., Καθη­ μερινό, 1/10/96) Χατζηδημητρίου Τζ.: Το Άγιο Νερό (Βασιλάκου Α., Μετρό, Οκτ. ’96) Γλώ σ σ α Βαρδιάμπασης Ν.: Η Ιστορία μιας Λέξης (Καργάκος, Σ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, 3/10/96) Καραγιάννης Β.Γ.: Η πρώτη μου Γραμματική (Αποστόλου Ν., Καθη­ μερινό, 6/10/96) Σπυρώνης Σ.: Τι δεν είναι Ελληνικό

Μτίο

στην ελληνική γλώσσα (Τσατσοάλης Δ., διαβάζω, 367) Α θ λητισμός ΒασιλειάδηςΝικ.: Πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά (Μαντζουράνης Γ., Αυγή, 5/10/96) Κουσουνέλος Γ.: 1. Το αλφαβητάρι του ποδοσφαίρου. 2. Ανδρέου Γ.: Το αλφαβητάρι του μπάσκετ (Κ. Ντινόπουλος, διαβάζω, 367) Πολίτης Ν.: Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 (Κοκκορογιάννης Γ., Ιστο­ ρία, Οκτ. ’96) Κ λ α σ ικ ή π α ιδ ε ία -Φ ιλ ο λ ο γ ία Παπαγγελής Θ.Θ.: Από τη Βουκολι­ κή Ευτοπία στην πολιτική Ουτοπία. Μια Μελέτη των Εκλογών του Βιργίλιου (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 367) Π ο ίη σ η Αγγελάκη-Ρουκ Κ.: Ωραία Έ ρημος η Σάρκα (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 367) Βασικεχαγιόγλου Β.: Θρόνος A (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 367) Γρηγοριάδης Ν.: Δειγματοληψία Β’ (Ντ. Σκότη, Βήμα, 6/10/96) Κακουλίδης Γ.: Μονσινιόρ (Ντ. Σιώτης, Βήμα, 6/10/96) Καραβασίλης Γ.Κ.: Το αιμομικτικό λεμόνι - Ορυκτά - Ποιήσεις (Μεν­ δράκος Τ„ Αυγή, 20/10/96) Καραγιώργου Π. (επιμ.): Μπεογούλφ (Πάσχος Π.Β., Πορφύρας, Οκτ.-Δεκ. ’96) Καρακοΰλης Π.: Έλενα και κάποιες σκέψεις (Μ. Καβαφάκη, διαβάζω, 367) Καραμητσόπουλος Γ.: Το πορφυρό σώμα της μνήμης (Νατσούλης Τ., Ελεύθερος, 29/10/96) Καρβέλης Τ.: Τα ποιήματα της μι­ κρής Ρεζεντά (Μενδράκος Τ., Αυγή, 5/10/96) Κονιαρέλλη-Σιάκη Ε.: Αντίπαλη Ώ ρ α (Καραβίδας Γ., Ριζοσπάστης, 17/10/96) Κουλούρη Χρ.: Το ηφαίστειο (Να-

Μτίο

τσούλη Τ., Ελεύθερος, 1/10/96) Κουσαθανά Π.: Ο αντιχνοόμενος (Ντ. Σκότη, Βήμα, 6/10/96) Κουτσούνης Σ.: Τράγος αιμάτων (Δανιήλ Α., Καθημερινή, 15/10/96) Λιανού Ν.: Αμμονησίδα (Γκίκα Ε., Έθνος, 27/10/96) Μάρκογλου Π.Χ.: Έσχατη Υπόσχε­ ση (Πλαχοάρης Γ., Δημοκρ. Λόγος, 20/10/96) Μπράβος X.: Λεύκωμα (Ποιήματα) (Κουνενάκη Π., Καθημερινή, 6/10/96) Μπράβος Χρ.: Μετά τα μυθικά (Κα­ λαμαράς Β., Ελευθεροτυπία, 11/10/96) Νιάρχου Θ.: Έ ρω ς Ερωτας (Αθη­ ναίος Π., Ελεύθερη Ώρα, 7/10/96) Παπαγεωργίου Β.: Ή χοι σε ιριδι­ σμούς (Νατσοάλης Τ., Ελεύθερος, 29/10/96) Παπαγεωργίου Κ.: Πατρίδα το αίμα (Χατζηβασιλείου Β., Ελευθερο­ τυπία, 2/10/96) Παπάς Β.: Όταν γυρνοάν οι πελαρ­ γοί (Πλαχοάρης Γ., Δημ. Λόγος, 6/10/96) Πασχάλης Σ.: Μιχαήλ (Χατζηβασιλείου Β., Ελευθεροτυπία, 16/10/96) Σημηριώτης Θ.Α.: Τα ποιήματα 1893-1943, A’ & Β’ Τόμος (Παπα­ γεωργίου X., διαβάζω, 367) Τζανετάκη Γ.: Τα ζώα της Κυριακής (Ντ. Σιώτης, Βήμα, 6/10/96), (Αρανίτσης Ε., Ελευθεροτυπία, 16/10/96) Τζοάλης Θ.: Και γάμον Έ βρου του ποταμοά (Αρανίτσης Ε., Ελευθερο­ τυπία, 30/10/96) Α νθ ολο γίες πο ίη ση ς Βαρβέρη Γ. & Παπαγεωργίου Κ.: Ελληνική Ποιητική Ανθολογία θα­ νάτου (Πλαχοάρης Γ., Δημοκρ. Λ ό­ γος, 20/10/96) Σκαρτσή Σ. (επιμ.): Ανθολογία Νεο­ ελληνικής Ποίησης (Ελληνοάδη Αρ., Ριζοσπάστης, 24/10/96) Π ε ζογρ α φ ία Αλεξανδρινός Γ.: Έ νας Έλληνας

Φοιτητής Αυτοκτόνησε (Κοάρτοβικ, Δ., Τα Νέα, 29/10/96) Αντονάς Αρ.: Οι τέσσερις κήποι (Φι­ λίππου Φ., Αντί, 25/10/96) Αποστολίδης Αν.: Το χαμένο παι­ χνίδι (Κοάρτιβικ Δ., Τα Νέα, 29/10/96) Αραμπάλ Φ.: Η Φόνισσα του θερ­ μοκηπίου (Χαλαζωνίτης Δ., Men, Οκτ. ’96) Αυγερινός Π.: Περί απολεσθέντοΛ ερώτων (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύ­ πος, 20/10/96) Βόλμαν Ο.: Π όρνες για την Γκλόρια (Νατσοάλης Τ., Ελεύθερος, 8/10/96) Βοτανιάτης Α.: Κλοιός (Σουέρεφ Κ., Πορφύρας, Οκτ.-Δεκ. ’96) ΓαΒαλάς Γ., Ηλιόπουλος Β., Κοντραφοάρης Δ., Λεβέντης Μ.: Εν Ελευσίνι (Χατζηβασιλείου Β., Ελευθεροτυπία, 30/10/96) Γκομπινό: Ακριβή Φραγκοποάλου (Χατζηβασιλείου Β., Ελευθερο­ τυπία, 23/10/96) Ζαρκαδάκης Γ.: Ανατολικόν Τέλος (ΜάργαρηςΔ., Status, Οκτ. ’96) Δίας X.: Τα αρχικά της γης (Αποστό­ λου Ν., Καθημερινή, 6/10/96) Έ βανς Ν.: Ο Γητευτής των Αλόγων (Γκίκα Ε., Έθνος, 27/10/96) Ζενέ Ζ.: Ο σκοινοβάτης (Αρανίτσης Ε., Ελευθεροτυπία, 9/10/96) Ζουμπουλάκη Μ.: Η Μυροβόλος Άνοιξις (Χαλαζωνίτης Δ., Men, Οκτ. ’96), (Λαμπρία A., Madame Figaro, Οκτ. ’96) Κανταρέ I.: Τα ταμποάρλα της .βρο­ χής (Το κάστρο), (Χατζηβασιλείου Β., Ελευθεροτυπία, 16/10/96) Καρατζαφέρη I.: Με τη γλώσσα των χεριών (Παπανικολάου Θ., Κέρδος, 22/10/96) Κίπλινγκ Ρ.: Το βιβλίο της ζοόγκλας (Ντινόπουλος Κ., διαβάζω, 367) Κορδόση Α.: Δεκατρείς φωνές της Σιωπής (Καργάκος Σ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, 10/10/96) Κουσαθανάς Π.: Η κουνιστή πο­ λυθρόνα (Μπουκάλα Π., Καθημερι­ νή, 8/10/96) Κράιτον Μ.: Ο τελευταίος σταθμός (Ρουμποάλα Δ., Έθνος, 5/10/96),

(Φάις Μ., Ελεύθερος Τύπος, 17/10/96) Κράιτον Μ.: Η μεγάλη ληστεία του τρένου (Αποστόλου Ν., Καθημερι­ νή, 6/10/96) Κρος Τζ.: Λύκος (Παπανικολάου Θ., Κέρδος, 1/10/96) Κομποτιάτη Μ.: Το Πείραμα (Ντάλης Σ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, 3/10/96) Κόνραντ Τζ.: Ο νέγρος του Νάρκισ­ σου (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 6/10/96) Λάδης Φ.: Το μυστικό του μπρατ (Μαντζουράνης Γ., Αυγή, 27/10/96) Λοτζ Ντ.: Μικρός που είναι ο κό­ σμος (Καρακώστας Κ., Επενδυτής, 26/10/96) Μάκνιλ Ντ.: Ό λα τα μπαρ του Ζανζιμπάρ (Χατζήβασιλείου Β., Ελεύθε­ ρος, 23/10/96) Μακρεμβολίτης Ε.: Υσμίνη και Υσμινίας (Μπουκάλας Π., Καθημε­ ρινή, 1/10/96) Μάρκαρης Π.: Νυχτερινό Δελτίο (ΚούριοβικΔ., Τα Νέα, 29/10/96) Μάρκεζ Γκ.: Η είδηση μιας απαγωγής (Αναστασόπουλος Δ., Ελευθε­ ροτυπία, 27/10/96) Μαρτίνεζ Τ.Ε.: Σάντα ΕΒίτα (ΡουμπούλαΔ., Έθνος, 5/10/96), Μιτσοτάκη Κ.: Frora Mirabilis, (Χατζηβασιλείου Β., Ελευθεροτυπία, 9/10/96), (Σελλά Ο., Αντί, 25/10/96), (Παπαγεωργίου X., Αυγή, 27/10/96), (Δεληπέτρος Μ., Απογευματινή, 31/10/96), Μίλερ X.: Μολόχ (Ρουμπούλα Δ., Έθνος, 26/10/96) Μολυβιάτη Ν.: Για Έ να θερινό Σινεμά (Παπανικολάου Θ., Κέρδος, 1/10/96) Μολφέση Λ.: Γυάλινα Σύνορα (Θεοδοσοπούλου Μ., Εποχή, 27/10/96) Μομπρέν Ε.: Φόνος στο σπίτι του Κυρίου Προύσι (Φάις Μ., Ελεύθε­ ρος Τύπος, 17/10/96) Μουζάκη Μ.: Τα βρέφη της Ευτέρ­ πης (Ζωγράφου Ε., Ριζοσπάστης, 31/10/96 Μπακόλας Ν.: Η ατέλειωτη γραφή του αίματος (Χατζηβασιλείου Β.,

Ελευθεροτυπία, 30/10/96) Μπακόλας Ν.: Η ατέλειωτη γραμμή του αίματος (Ρουμπούλα Δ., Έθνος, 19/10/96), (Μπουκάλας Π., Καθημερινή, 15/10/96) Μπαλζάκ Ο.: Το πουγκί-Γκομπσέκ (Αποστόλου Ν., Καθημερινή, 6/10/96) Μπαλτά I.: Η Μητέρα της Νύχτας (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 20/10/96) Μπέιτμαν Κ.: Αναζητώντας τον Τζακ (Πλαχούρης Γ., Δημοκρατικός Λό­ γος, 6/10/96), (Νατσούλης Τ., Ελεύθερος, 8/10/96) Μπέρνχαρντ Τ.: Μπετόν (Μαχαίρα Ε., Επενδυτής, 19/10/96), (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 367) Μπέρτζες Λ.: Τελευταίες ειδήσεις α­ πό τον κόσμο (Χατζηβασιλείου Β., Ελευθεροτυπία, 2/10/96) Ναγκίμπ Μαχφούζ: Τα παιδιά του Γκεμπελάουι (Κοντράρου-Ρασσιά Ν., Ελευθεροτυπία, 15/10/96) Νικηφόρου Τ.: Τα μάτια του πάνθη­ ρα (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 20/10/96) Νόλλας Δ.: Τα Θολά Τζάμια (Μαρ­ γαρίτης Δ., Status, Οκτ. ’96), (Ελληνούδη Αρ., Ριζοσπάστης, 20/10/96) Ντιράς Μ.: Γράφοντας (Γκίκα Ε., Έθνος, 27/10/96) Ντοστογιέφσκι Φ.: Διηγήματα - 2 τό­ μοι (Κακουριώτης Σ., Αυγή, 5/10/96) Ντόυλ Ρ.: Πάνιυ Κλαρκ, Χα χα χα (Παπανικολάου Θ., Κέρδος, 8/10/96) Εανθοπούλου Φ.: Η εκλεκτή του Φεγγαριού (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 20/10/96) Οικονόμου Α.: Η ξερολιθιά και άλ­ λα διηγήματα (Ζωγράφου Ε., Ριζο­ σπάστης, 24/10/96) Οικονόμου Ντ.: Περίπτωση Μόλότωφ (Δημητρούλια Τ., διαβάζω, 367) Πάβιτς Μ.: Τοπίο ζωγραφισμένο με τσάι (Χουζούρη Ε., Καθημερινή, 20/10/96) Παναγιωτοπούλου Σ.: Τότε τον είδα για πρώτη φορά (Λαδής Φ., Αδέ­ σμευτος Τύπος, 20/10/96)

Παπαδόπουλος Γ.: Χωρίς Κίνητρο (Αθηναίος Π., Ελεύθερη Ώρα, 7/10/96) Πολιτοπούλου Μ.: Η γυναίκα στο νησί (Αποστόλου Ν.: Καθημερινή, 20/10/96) Πουίγκ Μ.: Στους τροπικούς νυχτώ­ νει νωρίς (Κώτσιου Ν., διαβάζω, 367) Προδρόμου Θ.: Ροδάνθη και Δοσικλής (Μπουκάλας Π., Καθημερινή, 1/10/96) Ρηγόπουλος Γ.: Είναι κάτι καράβια, φαντάσματα (Τσατσούλης Δ., δια­ βάζω, 367) Ρουό Ζ.: Τα πεδία της τιμής (Καλημέρης Κ., διαβάζω, 367) Ρούσσου Ν.: Πες στη μορφίνη, α­ κόμα την ψάχνω (Γκίκα Ε., Έθνος, 27/10/96) Σάιας-Μαγρίζου Β.: Στην Πολυξένη (Παπαγεωργίου X., διαβάζω, 367) Σακάτος Β.: Χωρίς Διαβατήριο (Ζω­ γράφου Ε., Ριζοσπάστης, 24/10/96) Σαλτίκοφ-Στέντριν Μ.: Η ιστορία μιας πόλης (Αθηναίος Π., Ελεύθε­ ρη Ώρα, 7/10/96) Σαμουηλίδη Χρ.: Βυζαντινός Εσπε­ ρινός (Σταμέλος Δ., Ελευθερο­ τυπία, 9/10/96) Σμπώκου Ε.: Ημερονύχπα (Τ. Δη­ μητρούλια, διαβάζω, 367) Σολωμού-Ξανθάκη Β.: Οικογενεια­ κό Κειμήλιο (Ζωγράφου Ε., Ριζο­ σπάστης, 31/10/96) Σουίντελς Ρ.: Στήλη άλατος (Κ. Ντινόπουλος, διαβάζω, 367) Σπαρτάλη Α.: Γερνάνε οι γοργόνες; (ΝατσούληΤ., Ελεύθερος, 1/10/96) Στεβάνοβιτς Β.: Ο Χρήστος και τα σκυλιά (Πλαχούρης Γ., Δημοκρατι­ κός Λόγος, 6/10/96) Σωτήρχου Π.Μ.: Η Γειτονιά των Αγγέλων (Νατσούλης Τ., Ελεύθε­ ρος, 1/10/96) Τάιμπο Π.Ι.: Η Σκιά της Σκιάς (Φάις Μ., Ελεύθερος Τύπος, 17/10/96) Τασσόπουλος Σ.: Δεκαπενθήμερο (Πολενάκης, Αυγή, 3/10/96) Τζελούν Μπ.: Τα Σταφύλια της γαλέρας - Νάντια (Λαδής Φ., Αδέ­ σμευτος Τύπος, 6/10/96) Τζιαν Φ.: Η Ραχοκοκαλιά (Αθηναί-

Μ ώ

ος Π., Ελεύθερη Ώρα, 7/10/96) Τίγκα Τ.: Τριπλή Νύχια (Ψαραύιη Λ., Ριζοσπάστης, 17/10/96) Τουρνιέ Μ.: Η χρυσή σιαγόνα (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 367) Τριανιαφύλλου Σ.: Σά66ατο βράδυ σιην άκρη της πόλης (Μάργαρης Δ., Status, Οκτ. ’96) Τσαγκαράκη Σ.: Η πτήση (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 367), (ΛάδηςΦ., Αδέσμευτος Τύπος, 20/10/96) Φάρελ Τζ.: Η πολιορκία του Κρίσναπουρ (Παπαυικολάου Θ., Κέρ­ δος, 22/10/96), (Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 9/10/96) Φιλίππου Φ.: Το Μαύρο Γεράκι (Κούριοβικ Δ., Τα Νέα, 29/10/96) Φπζέραλντ Φ.: Το πλουσιόπαιδο (Πιέρρου Ντ., Είναι, 22/10/96) Φραγκόπουλου Θ.Δ.: Το Σιωπηλό Σύνορο (Κότσιρας Γ., Ευθύνη, Οκτ. ’96) Χάισμιθ Π.: Έ να Καλοκαιρινό Ει­ δύλλιο (Φάις Μ., Ελεύθερος Τύπος, 17/10/96) Χατζηαναγνώστου Τ.: Το κοίλονιου κύματος (Σταμέλος Δ., Ελευθερο­ τυπία, 9/10/96) Χέμινγουέι Ε.: Τέσσερις ιστορίες α­ πό τον πόλεμο της Ισπανίας (Ρουμπούλα Δ., Έθνος, 5/10/96) Χρηστίδης Κ.: Κι αντί για κύματα, μετράς άμμο (Λάδης Φ., Αδέ­ σμευτος Τύπος, 20/10/96) Χριστοδούλου Δ.Χ.: Ακτή στο φως του χειμώνα (Θεοδοσοπούλου Μ., Εποχή, 14/10/96) Ψαράκης Τ.: Ο Λόφος με τους υπνοβάτες (Σαραντίτη Ε., Ελευθε­ ροτυπία, 30/10/96) Finder J.: Ώ ρ α μηδέν (Αποστόλου Ν„ Καθημερινή, 20/10/96) Lewis S.: Σκοτεινές επιθυμίες (Απο­ στόλου Ν., Καθημερινή, 20/10/96) Welsh I.: Trainspotting - Τυπωμένες Κραυγές (Μπαμπασάκης Γ.Ι., Με­ τρά, Οκτ. ’96), (Αποστόλου Ν., Κα­ θημερινή, 6/10/96), (Ξυδάκης Ν., Αθηνόραμα, 4/10/96) 20+1 ΙΣΤΟΡΙΕΣ Από το διαγωνι­ σμό του ELLE 1996 (Τσατσούλης Δ., διαβάζω, 367)

Μτίο

Μελέτες Αγγελικόπουλος Β.: Φάρος στη Σιωπή-κείμενα για τη ζωή και το έρ­ γο του Μάνου Χατζιδάκι (Δεληπέτρος Μ., Απογευματινή, 17/10/96) Βαγενάς Ν.: Η ελευθέρωση των μορφών (Μαντζουράνης Γ., Αυγή, 20/10/96) Ζανιέρ Α.: Πλάτων (Ελληνούδη Αρ., Ριζοσπάστης, 6/10/96), (ΡουμπούλαΔ., Έθνος, 19/10/96) Καψωμένος Ε.Γ.: Δημοτικό Τρα­ γούδι - Μια διαφορετική προσέγγι­ ση (Μαλαφάντης Κ., διαβάζω, 367) Κίλι Ε.: Αλβανικό Ημερολόγιο (Δεληπέτρος Μ., Απογευματινή, 17/10/96) Σπανδάγου Β. & Ρ.: Οι θετικοί Επι­ στήμονες της Βυζαντινής Εποχής (Νατσούλης Τ., Ελεύθερος, 29/10/96) Τσιμπουκίδης Δ.: Οι κλασικοί του μαρξισμού για την Αρχαία Ελλάδα (Πλαχούρης Γ., Δημοκρατικός Λό­ γος, 6/10/96) Φιοροβάντες Β.: Αρνητική πολιτι­ σμική πράξη (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 367) Χουζούρη Ε.: Η Θεσ/νίκη του Γιώρ­ γου Ιωάννου: Περιπλάνηση στο χώ­ ρο και το χρόνο (Καργάκου Σ., Οι­ κονομικός Ταχυδρόμος, 10/10/96) Ψυχάρη Γ.: Το φιλί-Ιστορική και ψυχολογική μελέτη (Παπακώστα Γ., Βήμα, 20/10/96) Nicol D.M.: Οι Βυζαντινές Δεσπο­ σύνες (Πλαχούρης Γ., Δημοκρατι­ κός Λόγος, 6!10/96) Trendall A.D.: Ερυθρόμορφα Αγγεία της Νότιας Ιταλίας (Γκίκα Ε., Έθνος, 27/10/96) Δ ο κ ίμ ια Δασκαλόπουλος Δ. (επιμ.): Εισαγω­ γή στην ποίηση του Σεφέρη (ΠαυλάκουΔ., Αυγή, 27/10/96) Δρακονταειδής Φ.: Ο Φεβρουάριος Αιών (Κούρτοβικ Δ., Τα Νέα, 15/10/96) Κούντερα Μ.: Οι Προδομένες Δια­ θήκες (Δρακονταειδής Φ.Δ., διαβά­

ζω, 367) Κούρτοβικ Δ.: Τετέλεσται. Είκοσι μία ιστορίες για τον αιώνα που φεύ­ γει (Ξυδάκη Ν., Αθηνόραμα, 25/10/96) Κρανιδιώτη Π.: Εκτροπής Εγκώμιον Άρθρα και Δοκίμια (Αθανασόπουλος Β., Καθημερινή, 8/10/96) ΜαλεΒίτσης Χρ.: Η παιδεία του Ανθρώπου (Διαμαντόπουλος Θ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, 10/10/96) Μπουκάλας Π.: Ενδεχομένως, Στά­ σεις στην ελληνική και ξένη τέχνη του λόγου (Ρουμπούλα Δ., Έθνος, 26/10/96), (Θεοδοσοπούλου Μ., Εποχή, 20/10/96) Σεντ Ε.: Κουλτούρα και Ιμπεριαλι­ σμός (Πλαχούρης Γ., Δημοκρατι­ κός Λόγος, 20/10/96) Τριβιζάς Σ.: Το σουρεαλιστικό σκάνδαλο (Αθηναίος Π., Ελεύθερη Ώρα, 7/10/96) Φρέρης Γ.: Εισαγωγή στο Πολεμικό Μυθιστόρημα Ελληνικό και Ευρω­ παϊκό (Φίλιας Δ., Πορφύρας, Οκτ.Δεκ. ’96) Π α ιδ ικ ά Αλεξανδράκη Α.: Εφτά Σκύλοι, Ό λοι φίλοι (Βαρελάς Α., Διαδρο­ μές, Φ θ ιν.’96) Αλιβάνογλου-Παπαγγέλου Κ.: Το ταξίδι που δεν έγινε (Χορτιάτη Θ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Άλκοτ Λ.: Μικρές Κυρίες (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 6/10/96) Ανδρικόπουλος Ν.: Ο αρκούδος Αρθούρος (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 6/10/96) Βαρελλά Αγ.: Σε δύο τρελά ημίχρο­ να (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 6/10/96), (Κοντολέων Μ., Καθημε­ ρινή, 8/10/96) Βέρνον Ρ.: Γνωριμία με τον ΜπετόΒεν (Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου Λ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Βογιατζόγλου Σ.: Οι περιπέτειες του Μπιρμπίρη στη Μυθική Χώρα (Βα­ ρελά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Βουγιουκλάκη Α.: Το Διαμαντάκι που αγαπούσε τη μουσική (Γρηγο-

ριάδου-Σουρέλη Γ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Γκριμ Β. και Γ.: Ο Πρίγκιπας Βάτρα­ χος ή ο Σιδερένιος Χένρυ (Βαρελά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Γουλιμή Α.: Χελώνα, Κουκουβάγια, Σκίουρος (Βαρελά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Γρηγοριάδου-Σουρέλη Γ.: Δρόμο παίρνω - δρόμο αφήνω (Βαρελά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Δελώνης Α.: Ο Άσσος των Γηπέδων (Βαρελά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Ζαραμποόκα Σ.: Ο Θησέας και ο Μινώταυρος (Δουζένη Κ., Το Παιδί μου κι Εγώ, Οκτ. ’96) Ζαραμποόκα Σ.: Μυθολογία (Βαρε­ λά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Ιωαννίδης Ι.Δ.: Η Χαμένη Συνέχεια (Κ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 367) Καλιότσος Π.: Πατέρας και Γιος (Κοντομίχαλος Κ., Παιδί και Νέοι Γονείς, Οκτ. ’96) Καπλάνογλου Μ.: Τέσσερις Γίγα­ ντες κι ένας πέμπτος (Χορτιάτη Θ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Καραβά Ζ.: Η Δασκάλα που την έλε­ γαν Δανάη (Χορτιάτη Θ., Διαδρο­ μές, Φθιν. ’96), (Παπαδάτος Γ., δια­ βάζω, 367) Κοκορέλη Α.: Αγαθάγγελος (Απο­ στόλου Ν., Καθημερινή, 6/10/96) Κολ Μπ.: Στο Δρόμο (ΠέτροΒιτςΑνδρουτσοποόλου Λ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Κόουλ Τζ.: Το μαγικό σχολικό μέσα στο ανθρώπινο αίμα (Χορτιάτη Θ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Κουλουμπή-Πάλμου Β.: Με τις κού­ κλες πίσω από τη σκηνή (Βαρελά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Κουνάς Α.: Τα μήλα του γλυκού νε­ ρού (Αναγνωστόπουλος Β.Δ., Δια­ δρομές, Φθιν. ’96) Κουτσούκος Η.: 'Οταν το δάσος μπήκε στην πόλη (Βαρελά Α., Δια­ δρομές, Φθιν. ’96), (Μαντζουράνη Γ , Αυγή, 5/10/96) Κρόκος Γ.: Το Στάχυ της Αγάπης και άλλα παραμύθια (Αναγνωστόπουλος Β.Δ., Διαδρομές, Φθιν. ’96 Λιούις Κ.Σ.: Ο Ασημένιος Θρόνος. Η Τελευταία Μάχη (Βαρελά Α., Δια­

δρομές, Φθιν. ’96) Λιούις Κ.Σ.: Η Τελευταία Μάχη (Αποστόλου Ν., Καθημερινή, 6/10/96) Μακ Κι Ντ.: 'Ελμερ, ο παρδαλός ε­ λέφαντας (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 367). Μελά-Φλώρου Ζ.: Χελωνάκια, Καρέττα Καρέττα (Βαρελά Α., Διαδρο­ μές, Φθιν. ’96) Μοναχός Ε. & Μαρκούδης Λ.: Παι­ δικό Γεροντικό (ΠέτροβττςΑνδρουτσοπούλου Λ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Μουρίκη Κ.: Μια φορά στην Μπουφοχώρα (Βαρελά Αγγ., Δια­ δρομές, Φθιν. ’96) Μπάρνετ Φ.: Ο Μυστικός Κήπος (Λάδης Φ., Αδέσμευτης Τύπος, 6/10/96) ΜπουκουΒάλα-Αναγνώστου I.: Πέ­ ντε παιδιά κι ένα βουνό (Χορτιάτη Θ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Νέσμπιτ Ε.: Τα παιδιά που έβλεπαν τα τρένα να περνούν (Λαδής Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 6/10/96) Νταλ Ρ.: Ντάνι, Ο Πρωταθλητής του Κόσμου (Αναγνωστόπουλος Β.Δ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Ντίκενς: Ολιβερ Τουίστ (Λαδής Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 6/10/96) Οικονόμου-Ρόζεν Μπ.: Εγώ και ο κύριος Γορίλας (Αποστόλου Ν., Κα­ θημερινή, 20/10/96) Παναγιωτοπούλου Λ.: 'Ε να συννε­ φάκι διαδηλώνει (Αποστόλου Ν., Καθημερινή, 6/10/96) Παπαδάκη-Πιπίνη Λ.: Παναγής Βλαστός (Βαρελά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96), (Μαντζουράνης Γ., Αυγή, 5/10/96) Πλαθ Σ.: Το κοστούμι δε με μέλει (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 6/10/96) Σακκά-Νικολακοπούλου Ν.: Θάρ­ ρος στη Μαύρη Νύχτα (Βαρελά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Σις Π.: Ο Αγγελιοφόρος των Αστε­ ριών (Σαραντίτη Ε., Ελευθεροτυπία, 16/10/96) Σκόρδου-Εξαρχοπούλου Μ.: Κουκλοπαιχνιδίσματα (Βαρελά Α., Δια­ δρομές, Φθιν.,’96)

Σολέ Μπ.: Η τσιγγάνικη φλογέρα (Αναγνωστοπούλου Β.Δ., Διαδρο­ μές, Φθιν. ’96) Στέρτζις Α.: Γνωριμία με τον Ρέμπραντ (Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου Λ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Σωτηριάδου Α.: Οι περιπέτειες του Πέτρου και του Πητ (Παπαδάτος Γ., διαβάζω, 367) Τζούριτς Β.: Τα Δώδεκα Ψίχουλα (Χορτιάτη Θ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Τριβιζάς Ε.: Τα παραμύθια με αριθ­ μούς (Λαδής ,Φ., Αδέσμευτος Τύ­ πος, 6/10/96) Τρουά Κ.: Ο Ιππότης Λανσελότος (Χορτιάτη Θ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Φάιν Αν.: Επιχείρηση Μωρά (Αναγνωστόπουλος Β.Δ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Φωτίου Β.: Νεανικό θέατρο (Βαρε­ λά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Χαραλαμπίδου Ε.: Οι καλικάντζα­ ροι της Εύας (Αναγνωστοπούλου Β.Δ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Χατζηβασιλείου Β.: Τα Μυστικά της Γης (Χορτιάτη Θ., Διαδρομές, Φθιν. ’96), (Μαντζουράνης Γ., Αυγή, 5/10/96), (Λάδης Φ., Αδέσμευτος Τύπος, 6/10/96) Aubinais Μ.: 1. Στο αγρόκτημα 2. Στη ζούγκλα (Παπαδάτος Γ., διαβά­ ζω, 367) Brathey S.: Μάντεψε πόσο σ’ αγα­ πώ (Παπαδάτος Γ., διαβάζω, 367) Burrell R.: Στο Κατώφλι της Ιστορίας (Βαρελά Αγγ., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Duwe Α.: Ποιος είδε το πραγματικό δάσος; Η Λορέτα μαθαίνει να σκέ­ φτεται. Η Λορέτα στο Δάσος (Βαρε­ λά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Nicka Ρ.: Ο Κροκόδειλος Κροκόδει­ λος (Βαρελά Α., Διαδρομές, Φθιν. ’96) Θ έατρο Ανουίγ Ζ.: 1. Λεοκάνπα 2. Ευρυδί­ κη (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 367) Γκολντόνι Κ.: Πάμελα (Τσατσούλης Δ., Ανη' 11/10/96) Δανέλλη Τ.: Έ ρω ς διατηρητέος έ­ ως... (Σαραντίτη Ε., Ελευθεροτυπία,

Μτίο

30/10/96) Μάτεσις Π.: Προς Ελευσίνα (Τσατσούλης Δ., Αντί, 11/10/96) Μολιέρου: Η Κόμισσα του Σκαρμπανηά (Τσατσούλης Δ., Αντί, 11/10/96) Μόσχο6η Μ.: Ό λες τις Κυριακές με βροχή (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 367) Ουίλλιαμς Τ.: Καμίνο Ρεάλ. Ο Δρό­ μος της Αλήθειας (Τσατσοΰλης Δ., διαβάζω, 367) Ψαθάς Δ.: Ο Αχόρταγος (Σαρηγιάννης Δ., Τα Νέα, 9/10/96) Α ρ χ α ιο λο γία Κρις Ε.: Ο θησαυρός της Τροίας και η ιστορία του (Γ. Κεντρωτής, διαβά­ ζω, 367) Ισ τορία Θέμελης Ν.: Οι Άγιοι τόποι και τα επ’ αυτών δίκαια του Ελληνικού Έ θνους (Καργάκος Σ., Οικονομι­ κός Ταχυδρόμος, 17/10/96) Καριώτογλου Αλ. (επ.): Η Κωνστα­ ντινούπολη η πρωτόθρονη (ΓαραντζιώτηςΝ., Έθνος, 18/10/96) Μπάτη Ε.: Η Μάχη των Ωκεανών (Το Παράλληλο Έ πος) (Διαμαντόπουλος I., Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 3/10/96) Παπανικολάου Λ.Π.: Σκηνές από την καθημερινή ζωή στην Τουρκο­ κρατία (Δεληπέτρος Μ., Απογευμα­ τινή, 17/10/96) Σταντάλ: Η Αναγέννηση της Ελλά­ δας (Διαμαντόπουλος Θ., Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 24/10/96) Τούντα-Φεργάδη Α.: Θέματα Ελλη­ νικής Διπλωματικής Ιστορίας 19121940 (Ντάλης Σ., Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 3/10/96) Hess Ρ.: 1821. Η Ελληνική Επανά­ σταση (Σταμέλος Δ., Ελεύθερος, 23/10/96) Hobsbawm Ε.: Η Εποχή των Άκρων (ΚούρτοβικΔ., Τα Νέα, 15/10/96) Nicol D.: Οι Βυζαντινές Δεσποσύ­ νες (Κοκκορογιάννης Γ., Ιστορία, Οκτ. ’96) Norwich J.J.: Βυζάντιο - οι πρώτοι αιώνες (Αποστολίδης Σ., Ελευθερο­ τυπία, 1/10/96)

Μτίο

Ristelhveber R.: Ιστορία των βαλκαντκών λαών (Φορόπουλος Ν.Λ., διαβάζω, 367)

Madame Figaro, Οκτ. ’96)

Μαρτυρίες

ΚαλοκύρηςΔ.: ΕπέΚινα (Αρανίτσης Ε., Ελευθεροτυπία, 2/10/96) Φακίνου Ε.: Ελληνικό Πανόραμα (Κοντομίχαλου Κ., Παιδί και Νέοι Γονείς, Οκτ. ’96) Μπουγκαινβίλ Λ.: Ταξίδι γύρω από τον κόσμο (Νατσούλης Τ., Ελεύθε­ ρος, 29/10/96) Scott C.R.: Περιηγήσεις στην Κρήτη (Κουρουζίδης, Νέα Οικολογία, Οκτ. ’96)

Άνταμσον Τζ.: Γεννημένος ελεύθε­ ρος (Παπαγεωργίου X., διαβάζω, 367) Γαρουφάλη Κ.: Λίγα απ’ όσα άκουσα κι απ’ όσα έζησα (Καργάκος Σ., Οικονομικός Ταχυδρόμος, 3/10/96) Es Ρ.: Αυτοβιογραφία (Κουβαράς Γ., Καθημερινή, 15/10/96) Μηνιώτης Β.: Πισωγυρίσματα (Ζω­ γράφου Ε., Ριζοσπάστης, 17/10/96) Ό ουεν Ντ.: Βαλκανική Οδύσσεια (Πλαχούρης Γ., Δημοκρατικός Λό­ γος, 27/10/96) Πεντελικός Π.: Της Φυλακής (Ζω­ γράφου Ε., Ριζοσπάστης, 17/10/96) Πρέστον Ντ.: Τζένη (Παπαγεωργί­ ου X., διαβάζω, 367) Σέμπρουν X.: Γραφή ή ζωή (Ψυρράκης Β., Απογευματινή, 6/10/96) Τσιρογιάννη Μ.: Χρονογραφία (Αποστολοπούλου Ε., Καθημερινή, 6/10/96) Φωτιάδης Γ.: Θυμάσαι Ευλαμπία; (Ζωγράφου, Ε., Ριζοσπάστης, 17/10/96) Β ιογρ α φ ίε ς Αγγελής Β.: Ο Μαύρος Καβαλάρης Νικόλαος Πλαστήρας (3 τόμοι) (Πλαχούρη Γ., Δημοκρατικός Λό­ γος, 27/10/96) Γερμανός Φ.: Έλλη Λαμπέτη (Τσατσούλης Δ., διαβάζω, 367) Κοκελέν Αν.: Αριστοτέλης (Ελληνούδη Αρ., Ριζοσπάστης, 6/10/96) Μπιούμπι Φ.: Μελίνα-Μία θεά με το Διάβολο μέσα της (Βασιλειάδης Τ., Επενδυτής, 26/10/96) Πατρο-Κοσμάς, ο Αιτωλός (Παπανικολάου Θ., Κέρδος, 22/10/96) ΡομιγίΖ.: Αλκιβιάδης (Σιατόπουλος Δ., Εστία, 16/10/96), (Καλογεροπούλου Α., Καθημερινή, 5/10/96) Βιστωνίτης Α.: Το Ρόδο και ο Λωτός (Μάργαρης Δ., Status, Οκτ. ’96) Γκρενιέ Ζ.: Τα Νησιά (Λαμπρία Α.,

Τ α ξιδιω τικά

Αρχιτεκτονική Μουτσόπουλος Ν.Κ.: Μακεδονικά βιώματα-Αρχιτεκτονικές απόψεις: 1914-1996 (Παπαγεωργίου X., δια­ βάζω, 367) Ρόσι Α.: Επιστημονική Αυτοβιογρα­ φία (Καλημέρης Κ., διαβάζω, 367) Επισ τολές Ντοστογιέφσκυ Φ.: Έ θνος και οικομενικότητα - Ό ψεις ενός διαλόγου (Κακουριώτης Σ., Αυγή, 5/10/96) Κ ό μ ιξ Αρκάς: Αν πετάξει το πουλί... (Αναστασόπουλος Δ., Ελευθεροτυπία, 20/10/96) Α π ο κ ρ υ φ ισ μ ό ς Σάμμερς Μ.: Ο Έλλην Βρυκόλαξ (ΤσατσούληςΔ., διαβάζω, 367)

ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΕΙ Σ Στο προηγούμενο τεύχος του «δ» (αρ. 368, Νοέμβριος) από το κείμενο με τίτλο: “Κώστας Χωρεάνθης: Ο ποιητής και στοχαστής, ο ακούραστος μελετη­ τής που έφυγε” (σελ. 44) παραλείφθηκε η υπογραφή της κας Μαρίας Λαμπαδαρίδου-Πόθου. Στα Best Seller (σελ. 35,4η θέση) ο τίτλος του βιβλίου της Ν. Γιαννακοπούλου είναι: 0 μεγάλος θυμός (όχι “Η Πρόβα του νυφικού”).

ΓΈfy ο

ca/lmgL Mcm

Ε ιτ δ ιΐ/ )α > σ £ α ιΐΛ

1995 του διαβάζω)

20 ΧΡΟΝΙΑ

διαβάζω

στο τ εύ χ ος Ια νου ά ρ ιου I

Ο μακρύς μονόλογος

του Μιχάλη Κατσαοού στον Μισέλ Φάις

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ I Πρωτοχρονιές του Μεσοπολέμου (Αρχείο Γ. ΖεβεΑάκη) Κείμενα των π. Νιρβάνα, Σ. Μ ελά και Σ. Μυριβήλη

ΕΠΕΤΗΡΙΔΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

Καταγραφή γεγονότων

από τον κόσμο της Λογοτεχνίας

I

Ν. Υόοκη: Άνθρωποι τυφλοπόντικες

________J

Robertson Davis ·

ΡεμπώΆόντον: Ζωές οριακές

I 1 Ο Γ.

κάρεν Μπλίξεν, σούπερσταρ

ΒιΖυηνός και το γλωσικό ζήτημα

M lild ilA fil

Μήτσος Χατζόπουλος: Το γυφτόπουλο

ΡΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ 50 ΝΕΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ■BEST SELLEj ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ - ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ TV - ΛΙΛΙΠΟΥΤΕΙΜ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ■ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑ ■ΥΠΟ ΕΚΔΟΣΙΝΙ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Π Α Τ Α Κ Η

Μαρία Σκιαδαρέση

Άχροπ ος Η ζωή και ο θάνατος της Βενετίας Δαπόντε Ενα νησί, τόπος ράθυμος. Ανθρωποι κλεισμένοι στις δίκες τους έγνοιες. Μια κοινωνία ανύποπτη μπροστά σε ό,τι αλλάζει τον κόσμο. Ο πλούτος και το όνομα από τα χέρια των αρχόντων της γης σ’ αυτά των καραβοκυραίων. Μια οικογένεια στο δρόμο προς το τέλος. Κι η Βενετία Δαπόντε πισθάγκωνα δεμένη σε μια πορεία που άλλοι χάραξαν γι’ αυτήν. Η ζωή μιας 1 γυναίκας ικαι τις καλύτερες επιλογές, μα στερημένης α την όποια ευκαιρία, μέσα σε όρια που, όποτε ξεπερνιουνται, 0 είναι με τίμημα.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Ε λληνες Σ υγγράφεις

Χρηστός Αεσύλλας Τουλίπες στο βάλτο Φΰση ο έρωτας. Οι ήρωες αφύσικοι, φαύλοι, όσο φαύνοι ζουν την ιερότητα μιας άνοιξης. Έ ναν Στραβίνσκυ δαιμονικό ερωτικής μουσικής. Χαρακτήρες ανάλγητοι μέσα σε άνθη ευωδιαστά, παρθένοι μέσα στην ασέλγεια. Δεν έχουν σώμα. Άρα δεν αμαρτάνουν. Σώμα έχει μόνο ο ιερός πόθος που ορμάει στο φως σαν άνθος απ’ τους ινώδεις, σκοτεινούς, μυστικούς βολβούς του βάλτου.

Η κρυπτή

Αντριανή!...

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Ε λληνες Σ υγγράφεις

Γιώργος Μ ανιάτης

Γιώργος Μανιώτης

Το ροζ και το μπλε

Το ροζ και το μπλε

Π ώ ς έπαιξαν το παιχνίδι της ζωής τους ο μπαμπάς και η μαμά; Ποιος τελικά ήταν το αρσενικό-μπλε και ποιος το θηλυκό-ροζ; Γιατί πίστεψαν τόσο πολύ στους ρόλους-χρώματα; Τι γύρευαν να διασώσουν μέσα από αυτές τις σχέσεις των χρωμάτων; Αυτός που αποφάσισε να παίξει το αρσενικό-μπλε γιατί ήθελε να νικήσει πάση θυσία; Και αυτός που αρκέστηκε να είναι το θηλυκό-ροζ πώς αντιμετώπισε τις επιθέσεις του αρσενικου-μπλε; Υποχώρησε ή αποφάσισε να εκδικείται το νικητή αργά και σταθερά για μια ολόκληρη ζωή; Και ο έρωτας των ανθρώπων που χωράει μέσα σ’ αυτή τη λυσσαλέα μάχη; Ή μήπως αυτή η φοβερή, ισόβια μάχη είναι τελικά αυτό που λέμε ο έρωτας των ανθρώπων; Και τα παιδιά τι ρόλο παίζουν μέσα σ’ αυτές τις ιστορίες της οικογενειακής ευτυχίας; Μήπως το ρόλο του σιωπηλού διαιτητή; Ανεξιχνίαστες ιστορίες των ανθρώπων, στις οποίες το βιβλίο αυτό προσπαθεί να ρίξει κάποιο φως και να μας κάνει να κοιτάξουμε τους βασικούς ήρωες με συμπάθεια και αγάπη.

(Ένα ερωτικό μνθιστόρψα)

Τ'-J*

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

WA rm * *

Ε λληνες Σ υγγράφεις

Ναπολέων Λαζάνης

Ναηολέζύν Λαζάνης Κεφαλή ανδρός σε ορείχαλκο Αυτή είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που έζησε και έκανε ό,τι χιλιάδες άλλοι άνθρωποι σ’ αυτή τη χώρα: πήγε στο στρατό, πολέμησε για την πατρίδα, έγινε υπάλληλος, έφτιαξε οικογένεια, μεγάλωσε τα παιδιά του και βγήκε στη σύνταξη. Μια απλή, συνηθισμένη ιστορία. Στο τέλος όμως της ζωής του —και αφού είχε πάρει τον οδυνηρό, λόγω άγχους, κατήφορο προς το θάνατο— ένιωσε, έστω και αμυδρά, ότι η γαλήνη που αποζητούσε δεν μπορούσε να είναι αποτέλεσμα της σχέσης του εαυτού του με τον πραγματικό γύρω του κόσμο, αλλά με τον ονειρικό κόσμο.

Με στοιχεία προσωπικών συνεντεύξεων

Μάνος Κοντολέων Με στοιχεία προσωπικών συνεντεύξεων «...Την άφησα να περπατά ένα δυο βήματα πιο μπρος. Παρατηρούσα το κορμί της. Ο Ηλίας, σκεφτόμουνα, αγάπησε αυτό το κορμί. Ποιοι άλλοι τάχα να τ’ άγγιξαν; Ο πατέρας, ο Ανέστης... Άλλος; Κανένας. Πόσοι να το λαχατάρησαν; Πολλοί. Όμως, τώρα είναι ένα κορμί έρημο. Αυτό κι η μοναξιά του. Τ ο ξέρω. Ή ταν εκείνη που το κράτησε μακριά από τ’ αγγίγματά τους. Τα χάδια, τα φιλιά, τα χτυπήματα. Εκείνη...»

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Ε λληνες Σ υγγράφεις

Ιωάννα Καρατζαφέρη Το ανατολικό ποτάμι Διηγήματα της ζωής και του θανάτου —ο αναγνώστης τα διαβάζει με μια τρυφερή, σχεδόν γλυκιά δ ιά θ εσ η - που αφήνουν στο τέλος μια γεύση στυφή, πικρή και θλιμμένη. Παρ’ όλα αυτά, είναι σκηνές ζωής έτσι όπως περνάει μέσα από τους ανθρώπους, όποιας ηλικίας, επαγγέλματος ή εθνότητας, οπουδήποτε και αν ζουν μόνιμα ή κατοικούν προσωρινά. Διηγήματα που μοιάζουν με μικρά μυθιστορήματα, όσες και αν είναι οι σελίδες τους· διαθέτουν έναν εσωτερικό ιστό και εκφράζονται με λεκτικές εικόνες. Η σκληρότητα της ζωής έχει και ένα άλλο μεγαλείοαυτό της ανάπλασής της.

Λύπη ΠέτροβιτςΑνδροντσοπονλον Τα τέσσερα ταγκό Π έντε διηγήματα που τα συνδέει αδιόρατο νήμα, προσωπογραφίες καθημερινών ανθρώπων που ο καθένας τους ζει και αντιδρά διαφορετικά. Ό λοι ωστόσο έχουν την αίσθηση πως είναι παράταιροι με το περιβάλλον τους, την εποχή τους ή την κοινωνία. Στον αναγνώστη μένει ν’ αποφασίσει αν έχουν δίκιο, αν είναι στ’ αλήθεια παράταιροι ή μονάχα υπάρξεις απλές αλλά και πολύπλευρες, άνθρωποι «ανώνυμοι» κι όμως μοναδικοί.

& ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Ε λληνες Σ υγγράφεις

Ντινος Δημόηονλος Τέσσερα Χριστουγεννιάτικα διηγήματα ... Η Νίκη ήξερε πως οι Χιονάνθρωποι κατοικούν πάνω από τη Γη. Κάπου ανάμεσα στο Θεό και στους ανθρώπους. Το κορμί τους είναι καμωμένο από χιόνι. Μέσα τους όμως κρατάνε το Φως του Ή λιου που τους γέννησε. Κι αυτό είναι το πνεύμα τους. Γι’ αυτό του είπε: «Είναι για σένα αυτό το κομμάτι που παίζω. Είναι μια προσευχή των παιδιών όλου του κόσμου. Να την ακούει ο Θεός...».

Σηύρος Γκρίντζος Η θαλπωρή των κάτοπτρων Ο πατέρας μου -α ν μπορούσα έτσι να τον αποκαλώ- ήταν ήδη πολύ μεγαλωμένος και μύριζε ελαφρώς μούργα από το σαπωνοποιείο. Έλεγα μέσα μου «τι αριστοκράτης είναι αυτός που μυρίζει μούργα!». Άσε που του είχαν κολλήσει και το παρατσούκλι «Κόντε Μπουγάδας» γιατί δεν εννοείτο ένας παλιός αριστοκράτης να έχει ξεπέσει σ’ ένα εργοστάσιο που φτιάχνει σαπούνια.

“Παραλάβατε διορισμόν...”

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Ε λληνες Σ υγγράφεις

Φ.Α. Αρακονταειδής Σχόλια σχετικά με την περίπτωση Ο συγγραφέας σχολιάζει την περίπτωση της εκτέλεσης του πατέρα του, όταν ο ίδιος ήταν σε ηλικία τεσσάρων ετών, από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής και περιγράφει τις συνέπειες αυτής της απώλειας από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ως τις μέρες μας. Ο Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, βραβευμένος με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, ιππότης της Λεγεώνας των Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλίας, εκφράζει με λιτότητα την εμπειρία του ορφανού σε έναν κόσμο που κατέρρευσε.

Φ.Δ. Δρακονιαπδής

Ο Φεβρουάριος Αιών

Ο ΦεΡρουάριος αιών (δοκίμιο) Μ ία διείσδυση στον 20ό αιώνα, ο οποίος αρχίζει το 1914 και κλείνει το 1989, κουτσός όπως ο Φεβρουάριος του ημερολογίου. Ο συγγραφέας αναλύει τα χαρακτηριστικά αυτοΰ του αιώνα, μιας περιόδου πολέμων, τρόμου, αλλά και παραμερισμού της σκέψης. Οι ρίζες αυτών των κακών φαίνεται να βρίσκονται στις έννοιες της προόδου και της λογικής, που αποτελούν τα θεμέλια του κόσμου μας.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Ε λληνες Σ υγγράφεις

Αναστάσης Βιοτωνίτης Το ρόδο και ο Αωτός (Οδοιπορικό στο Πεκίνο)

Μάνος Γαϊτάνος Νίνα

Χρηστός Χαρτοματσίδης Κιθαρίστας σε ταβέρνα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Ν αυτίλος Α ναγνώσματα

Δ ΙΕ Υ Θ Υ Ν Τ Η Σ

Σ Ε ΙΡ Α Σ : Τ Α Κ Η Σ

ΕΤΟ ΙΜ Α Ζ Ο Ν Τ Α Ι :

Σοφοκλής Οιδίπους Τύραννος Μετάφραση:

Ιγνάτιος Σακαλής

Τζέημς Τζόυς Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρά ηλικία

Ουίλλιαμ Σαίξτιηρ Ρωμαίος και Ιουλιέττα Μετάφραση, εισαγωγή:

Διονύσης Καψάλης

Μετάφραση: Άρης Μπερλης

Μένανδρος • Σαμία Μετάφραση:

Γιάννης Βαρβέρης

Αγνιόστον Η ιστορία του Απολλώνιου Βασιλιά της Τυρου

• Οι Επιτρέποντες

Μετάφραση, εισαγωγή:

Μετάφραση:

Στέλιος Παναγιΐύτάκης

Γιάννης Βαρβέρης

Έζρα Πάονντ Σπουδή των Κάντο Ι-ΧΧΧ

Μηαρονχ Σηινόζα Πολίτικη πραγματεία

Μετάφραση:

Μετάφραση:

Γιψγος Βάρσος

Α.Ι. Στυλιανός

Α ρισ τοφ ά νη Όρνιθες

Γεράσιμος Βώκος

Εισαγωγή:

Μετάφραση:

Γιάννης Βαρβέρης

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Κ Α Γ ΙΑ Λ Η Σ

Σ ύγχρονη Ξένη Λ ογοτεχνία

ΦΡΑΝΣΟΥΑΖ ΗΕΝΑΚΗ

περιμένεις

MAS ΓΚΑΛΛΟ 0 έρωτας στα χρόνια της μοναξιάς ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:ΝΤΟΡΕΤΑΠΕΠΠΑ

Φρανσονάζ Ξενάκη Να με περιμένεις

Ταχάρ Μτιεν Ζελλούν Με χαμηλωμένα μάτια

Μάγια Αγγέάου

Νικ Χόρνμττυ

High Fidelity

Μαξ Γκαλλό Ο έρωτας στα χρόνια της μοναξιάς

Νικ Χόρνμην

Μ άγια Αγγέλου Τα δυνατά πουλιά της επαγγελίας

High Fidelity ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Σ ύγχρονη Ξένη Λ ογοτεχνία

Σεμπαστιέν Ζαπριζό Οι ατέλειωτοι αρραβώνες HtTOtfXXR)

Ντόροθυ

Αλλισον

Δύο ή τρία πράγματα που ξέρω με βεβαιότητα

Έ. Ά ννι Πρου Τα ναυτιλιακά νέα

Σεμηαστιέν Ζαηριζό Οι ατέλειωτοι αρραβώνες

M U Κανιαρέ

Ντέιβιντ Μακνίλ Όλα τα μπαρ της Ζανζιμπάρ

Ντόροθυ Άλλισον Δυο η τρία πράγματα που ξέρω με βεβαιότητα

Η ΣΚΙΑ

ΜΤ8ΙΣΤΘΡΝΜΑ

Ισμαήλ Κανταρέ Η σκιά

Ντέιβιντ Μ ακνίλ Ό λα τα μπαρ της Ζανζιμπάρ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Σ ύγχρονη Ξένη Λ ογοτεχνία

Ραοίνι Μπουιζεντρά

Μαξ Γκαλλό

η Οαση

ο Αρχηγός

Μ »θιοτόρΐ|ρο

Αθιοιόρρρα Με.4φ|οη:ΓιώργοςΠαρίαλόγ)^

Μ ει&φραοη:Αο»Ιζ«Μ ιγιοίκο»

Χουάν Ρούλφο

Π

I ^

!

ι> ,

«

Ρασιντ Μηουτζεντρά Η όαση

Μ αξ Γκαλλό 0 αρχηγός

Π

ο

■ “ ΐΓ «· V . ** " <

Ζυοιίν Λεβΰ η

λ η ρ ο φ ο ρ ία

Σ υνάντηση Μνθιοιόρημα

Μ ετάφραοη:ΦοΙβ«Γ

Λ

j ,'

M Αλμηέρτο Μηεβιλάκονα Ο έρως

Πλμ

Χουάν Ρούλχρο Πέδρο Πάραμο

Μάριιν Έιμις η

βαρο

Νο υ β έ λ α Μ ειΛφροοιγ:iudvwiΕαραιζαφώρη

e

Μάρτιν Έ ιμις Η πληροφορία

m

—

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

-

Ζνστίν Λεβν Η συνάντηση

Λ ε υ κ ώ μ α τ α

-

Τ έ χν η

Έυα'γ'γβλίσμός

Μ ισέλ Φάις Ύστερο βλέμμα

Αλεξης Μπίστικας Ευαγγελισμός

Μ ε τ ά τ ά μ υ θ ικ ά

4k Αγαθή Αημητρούκα Στην άλλη ακτή στην άλλη όχθη

Χρηστός Μπράβος Μετά τα μυθικά

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Ό λγα Γκράτζιον Αναμνήσεις από τη χαμένη βασιλεία

τ

α

Μ

ι

κ

ρ

ά

Σύγχρονα

Γ ιώ ρ γο ς Μ α ν ιά τ η ς

• Ο PACKMAN θα τους φάει όλους!

Ν α π ο λέ ΐύ ν Λ α ζ ά νη ς

• Τω αγνώσιω

Αρχαίοι "Ελληνες Συγγραφείς Α ρ ισ το ιρ ά νη ς

• Πλούτος

Α ισ χ ύ λ ο ς

Προμηθέας Δεσμώτης • Επτά επί Θήβας

Μ .Γ . Μ ε ρ α κ λ ή ς

• Η Οδύσσεια του Ομήρου

Σοχροκλής

• Τραχίνιες

Β α σ ίλ η ς Ν ο ύ λ α ς

• Αριστοτέλης: Η ζωή και το έργο του

Ε υ ρ ιπ ίδ η ς

• Βάκχες

Λατίνοι Συγγραφείς

Ημερολόγια

ΒιογραφίεςΔοκίμια

• Της Χαράς και του Έρωτα

Α η μ η τρ η ς Τζερεχρός

Ανθολόγηση κειμένων: Ν. Λαζάνης

• Τζουζέπε-Βέρντι Σ ενέκ α ς

• Για μια ευτυχισμένη ζωή

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Κλασικά Γ εζόργιος Β ιζ ν ψ ό ς

Ό σ κ α ρ Ο ν ά ιλ ν τ

• Ο ψαράς και η ψυχή του

• Το αμάρτημα της μητρός μου

Φ ιο ν τ ό ρ Ν τ ο σ τ ο γ ιέ τ ρ σ κ ι

• Ο κροκόδειλος

Τ ε ν ν ε σ σ ή Ο ν ίλ λ ια μ ς

Α λέξα νδρ ος Π α η α δ ια μ ά ν τ η ς

• Η νύχτα της Ιγκουάνα και άλλα διηγήματα

• Η νοσταλγός • Ρεμβασμός του Δεκαπενταυγουστου

Κ .Γ . Κ α ρ νΐύ τά κ ΐ{ς

• Ποιήματα ΤΣΕΧΟΦ

Ο μαύρος καλόγερος

Ν ικ ο λ ά ι Β . Γ κ ό γ κ ο λ

• Όταν ήμουν δάσκαλος και άλλα διηγήματα

• Το παλτό Α ν δ ρ έ α ς Κ α ρ κ α β ίτ σ α ς

Τ ζορ τζ Ό ρ γ ο ν ε λ

• Νέοι θεοί

• Η φάρμα των ζώων

Ρ ό μ η ε ρ τ Λ ο ύ ις Σ τ ίβ ε ν σ ο ν

Κ .Π . Κ α β ά ψ ιις

• Ο τυμβωρύχος Α ν τ ό ν Π . Ταέχοχρ

• Ο μαύρος καλόγερος Μ ιχ α ή λ Μ η τ σ ά κ η ς

• Αθηναϊκοί σελίδες Θ εόχριλος Γ κ ο τ ιέ

• Ονουφριος

Ιζύά ννη ς Κ ο ν δ ν λ ά κ η ς

• Άπαντα τα ποιήματα ΜΙΧΑΗΛ

ΜΗΤΣΑΚΗΣ Ά-ίηναΤκ* arsXtS

(δύο τόμοι) Σ ταντάλ •

Βανίνα Βανίνι

Μ ηέρ τολτ Μ ηρ εχτ

• Ιστορίες του κ. Κόινερ Χ ά ιν ρ ιχ Μ η ε λ

Τ σέζα ρε Π α β έζε

• Η συλλογή σιωπής του ντόκτορ Μουρκες και άλλες σάτιρες

• Νύχτα γιορτής

Ο υ ίλ λ ια μ Φ ό κ νερ

Φ ρ α ν τ ς Κάχρκα

• Η μεταμόρφωση

Ζ ίγ κ μ ο υ ν τ Φ ρ ό ν ν τ

• Το άγχος Ν ικ κ ο λ ό Μ α κ ι α β έ λ λ ι

• Ο ηγεμόνας Τ ζο ν Σ τ ά ιν μ η ε κ

• Άνθρωποι και ποντίκια

• Ο χάλκινος Κένταυρος Β ιρ τ ζ ίν ια Γονλχρ

• Ένα στοιχειωμένο σπίτι Ρ ά ν τ γ ια ρ ν τ Κ ίη λ ιγ κ

• Η πόλη των εκατό θλίψεων

Η μ ε ρ ο λ ό γ ι α

Ανθολόγηση κειμένων: Ν. Λαζάνης Της Χαράς και του Έρωτα (Κυκλοφορεί και σε μικρό σχήμα)

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ

0*i fk P Ι§1'ϋ % 0 M 0 JL 1997 **6 gfφ & Ά S wM#© s Φ ©.4 Q ΜΕ ΑΝΕΚΑΟΤΛ ΚΕΙΜΕΝΑ 63 ΣΥΓΧΡΟΝΟΝ ΠΟΙΗΤΗΝ ΚΑΙ

Το Ημερολόγιο της Εταιρείας Συγγραφέων

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

ΔΑΙΔΑΛΟΙ 6ι6λΐα-έκδόσεις

Π α ν ε π ι σ τ η μ ί ο υ 18 ’ Α θ ή ν α 10671· Τ η λ . 3615011

ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΓΡΗΣ