Τεύχος 442

αφ ιέρω μα

Προτάσεις για ανάγνωση 200 αξιόλογα βιβλία

διπλό τεύχο ς μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου · 7-8/2003 · 9 ,οοε

διαβάζω Μιμίκα Κρανάκη Nos ancetres les G aulois II. Α λέξης Ζάρας Υπέρ της ποιήσεως φωνή. Βαγγέλης Πανταζής Μίμηση και τέχνη. Χρήστος Χ ρυσόπουλος Το εμπόδιο της καινοτομίας. Ηλίας Μ αγκλίνης Το τοπ τεν της CIA - Η χούντα του Μπους. Χρυσά Σπυροπούλου Κ. Σοπέν - Τζ. Ευγενίδης

ft

βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ Ν ε ε ς Ε κ δ ό σ ε ις

Ν ό τε ς για τη ν Ισαβέλλα

Ημερολόγιο Κατοχής

ΟΜΥΘΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

Τονιόροφ Μνήμη του κακού Πειρασμός του καλού ϊτοχασμοίγιατοναιώναπουέφυγε

info@hestia.gr · www. he st i a. gr

τι θα βρείτε πού

No 442 · ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003 · ISSN 1106-1383

στην αγορά... ...... .......

............................ ....... ....

ακούς ε κ ε ί........................ ............................. ......

... 1. ____ __ 1 7

... ................... 1 8

χωρίς λογοκρισία Υπέρ της ποιήσεως φωνή μ εξης ζηρας ............... 20 CQ.

αυτογραφία Nos ancetres les Gaulois II ΜΙΜΙΚΑ ΚΡΑΝΑΚΗ..................22

με αφορμή ένα βιβλίο Μίμηση και τέχνη ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΤΑΖΗΣ........... 28

scriptorium Το εμπόδιο της καινοτομίας ΧΡΗΣΤΟΣ χρυςοπουλος......... 32

από το μέλλον... Brian Herbert & Kevin Anderson, Οίκος των Χαρκόννεν- Οίκος των Κορρίνο πανος φιλιππακοπουλος......................................3 4

ξένη γραφή.................................................................................................................... .36 Το τοπ τεν της CIA ηλιας μαγκλινης ...................................................................36 Η χούντα του Μπους ηλιας μαγκλινης ...............................................................37 Τζέφρυ Ευγενίδης (I96 0-) ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ................................................ 38 Κέιτ Σοπέν (1850-1904) ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ................................................... 39

αφιέρωμα Προτάσεις για ανάγνωση. 200 αξιόλογα βιβλία ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΛΙΝΑ πανταλεων 42

Προτείνουν και παρουσιάζουν οι: θαναςης αντ. βασιλείου, τιτικα δημητρουλια , ΦΙΛΙΠΠΟΣ. Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ, ΛΙΛΥ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΗΜΕΡΗΣ, ΑΚΗΣ ΚΑΛΟΓΝΩΜΗΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΚΩΤΙΑΣ, ΠΟΛΥ ΚΡΗΜΝΙΩΤΗ, ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ, ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ, ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ, ΗΡΑΚΛΗΣ ΠΑΠΑΛΕΞΗΣ, ΤΑΣΟΣ ΠΑΠΠΑΣ, ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ, ΒΑΣΩ ΣΠΑΘΗ, ΜΙΣΕΛ ΦΑΪΣ, ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

βιβλιογραφικό δελτίο ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΦΗ ΑΠΑΚΗ........................................................... 13 6

δελτίο κριτικογραφίας ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ..................................................14 5

στο επόμενο τεύχος................................................................................................... 16 0

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 1

ΓΙΝΕΤΕ ΤΩΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟ

διαβάζω ΚΑΙ ΚΕΡΔΙΣΤΕ ΤΡΙΑ ΤΕΥΧΗ

Για ένα χρόνο (11 τεύχη - το ένα διπλό) πληρώνετε αντί 8 0 ,7 4 €

μόνο 5 8 €

*

,

4 ,;

ί (

'

;

^ *

£πουδαστική: 5 3 ^ Βιβλιοθήκες-Ιδρύματα: 91 € ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ KYJ1P0Y: Ετήσια: 93 €. Βιβλιοθήκες-Ιδρύματα: 126 €

ΕΥΡΩΠΗ: Ετήσια: 115 €. Βιβλιοθήκες-Ιδρύματα: 157 € . ΑΜΕΡΙΚΗ & ΛΟΙΠΕΣ Χ|)ΡΕΣ: Ετήσια: 115 $ ΗΠΑ (124,87 €). Βιβλιοθήκες-Ιδρύματα: 150 $ ΗΠΑ (162*88 €) Παλιά τεύχη: 7^34 € Εμβάσματα στη διεύθυνση: Α. Σπάθή, Ανδρέου Μεταξά 2 6 ,1 0 6 81 Αθήνα, τηλ.: 210 33.01.241, τηλ. & fax: 210 33.01.315

ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΚΟ ΙΝ Ω Ν ΙΟ Λ Ο ΓΙΑ

Ψ ΥΧΟ ΛΟΓΙΑ

ΟΙΚΟ ΝΟΜ ΙΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΕΚΔΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΓΙΩΡΓΟΥ & ΚΩΣΤΑ ΔΑΡΔΑΝΟΥ

Gutenberg

· τυπ ω θ ή τω

· Σ πουδή

Διδάχου 37, 10680 Αθήνα, τηλ. κέντρο: 2 1 0 -36 42 0 03 , fax: 2 1 0 -3 6 4 2 0 3 0 www.dardanosnet.gr · e-mail: infoOdardanosnet.gr

Το διαβάζω m η Επιτροπή Κριτικών | (Β. Aflavaoonourlos, Τ. Δημητρούλια, A. Znpas, Κ. KapaKtiinas, Ε. Κοτζιά, Μ. Φάκ, Β. ΧατζηβαοιΑτ ιΑείου) απένειμαν το Λογοτεχνικά Βραβεία ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΒΕΡΗΣ: Στα ξένα (Κ έ δ ρ ο ι ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΟΚΙΜΙΟΥ-ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΡΑΓΗΣ: Αστική εμπειρία και αστική ιθαγένεια τηε νεοελληνικήε δογοτεχνίαε (Σοκόληε) ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ: Η βραδυπορία του καλού (Πατάκηε)

ΕΛΕΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ: Περί ορ έξεω ε και άδδων δεινώ ν (Εστία)

ΗΡΩ ΠΑΠΑΜΟΣΧΟΥ: Το χθεε του έρωτα (Πατάκηε)

ΜΗΤΣΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΓΙΟΥΛΟΣ ΜΗΤΣΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΓΙΟΥΛΟΣ

Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του - 2 0 0 1

ΜΗΤΣΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΒΙΟ ΤΟΥ ΓΡΑΙΚΟΥ

λληνικα

|— (§} ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Ν. Γεωργιάδης - Τ. Ραχματούλινα

Στ. Παπαγεωργάκης

X. Μίντλετον

Ν. Κυρίτσης

Ο Θόδωρος Δερβενιώτης και το μετεμφυλιακό τραγούδι

Η Ικαρία στη θύελλα

θέλουμε τη γη μας πίσω

Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας Βασικοί σταθμοί του αγώνα

Γ. Πριόβολος

Β. Λιόγκαρης

Μ. Αλειφεροιούλου-Χαλβατζή

Όσο βαστούσαν τα μελτέμια

Τι είδε η Γιασμίν;

Μάνααα...

Κ. Θεοχάρους

Αυγούστα θεοδώρα (ιοτοριχόμυθιστόρημα)

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΕΒΕ Σόλωνος 130,106 81 Αθήνα, Τηλ.: 2103820835,2103823649, Fax: 2103813354, http:/www.sep.gr, e-mail: info@sep.gr Κεντρική διάθεση: Μαυροκορδάτου 3, Τηλ.: 2103829835,2103808132, Fax: 2103829814 Βιβλιοπωλεία: 1. Αθήνα, Μαυροκορδάτου 3, Τηλ.: 2103829835,2103808132 2. Θεσσαλονίκη, Μπακατσέλου 3 & Εγνατία 65, Τηλ.: 2310283810. 3. Γιάννενα, 28ης Οκτωβρίου 19, Τηλ.: 2651038090

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι

Ποια είναι τελικά η Ελευθερία, η ηρωίδα του έργου που επέμενε να φορά τσαλα­ κωμένο το βυοσινί της φουστάνι; Η Ελευθερία από τη συνείδηση και τις ενοχές; Ή μήπως η Ελευθερία μιας γυναίκας που ακροβατεί σε τεντωμένο σκοινί ανάμε­ σα στον εξωτερικό και τον εσωτερικό της κόσμο; Ελευθερία και ΤΣΑΛΑΚΩΜΕΝΟ ΦΟΥΣΤΑΝΙ γίνονται ένα μέσα από ριπές αλλό­ κοτων ανέμων και οδηγούνται στην απόδραση του εαυτού από τον εαυτό, της ε­ νοχής από την ενοχή, της ύπαρξης από την ανυπαρξία.

Ε

Κ

Δ

Ο

Σ

Ε

Ι

Σ

Ι

Κ

Α

Ρ

Ο

Σ

ΑΝΝΑ ΓΙΑΝΝΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ

0(

*\Λ*γθ

J V i άζεψα τα τσαμασίρια μου, τι τσαμασίρια δηλαδή, μια βαλιτσούλα από χαρ­ τόνι όλα μου τα υπάρχοντα, και μπροστά ο Μανόλης, πίσω εγώ, πήγαμε στο σπίτι του. Όπως πηγαίναμε, α­ νταμωθήκαμε με καμιά σα­ ρανταριά άντρες, μαύρους, μουντζουρωμένους, ίδιους διαβόλους που δραπέτευ­ σαν από την κόλαση. Γύριζα και τους κοίταζα, αφού μας είχαν προσπεράσει, περίεργη εγώ ανέκαθεν. «Τι είναι αυτοί;» ρώτησα τον Μανόλη. «Δουλεύουνε στα μεταλλεία, είναι καρβουναραίοι», μου είπε.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΛΕΝΤΗΣ

sS ? * μ α υρομ ιχα λη ι ι , 106 79 α θ η ν α ΤΗΛ.: 210 3601.551, 210 3390.028 - FAX: 210 3623.553 e-mail: Kalendis@ath.forthnet.gr - www.kalendis.gr

Β. Σ. Νάιπολ Ένα σπίτι για τον κύριο Mm'oBas

Ένα αριστούργημα tns ηαγκόσμιαε λογοτεχνίαε από τον Νομπελίστα συγγραφέα.

£ 4 . ^ ο £ 0 . ίΡ Ι

"Z lk - L a y fc d C

A

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ 9

Ώ Κ Ε Α Ν ΙΔ Α a . V a .^ V J j6 T L < ;

E-mail: oceanida@internet.gr www.oceanida.gr

Πόσο κινδυνεύει η δημοκρατία στιε ΗΠΑ; Πού οδηγεί την υπερδύναμη ο τυφλόε πατριωτισμόε;

Ν ΤΕΝ Ι Ν ΤΕ ΡΟ ΤΖΜ Ο Ν

ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Ν ΤΕΝ Ι Ν ΤΕ ΡΟ ΤΖΜ Ο Ν ΟΙ Μ Υ Θ Ο Ι ΤΟ Υ Ε ΡΩ Τ Α

Μ έσα στις σελίδες του βιβλίου αύτοΰ θά

ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣΝΤΙΝΑΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ

βρούμε καινούργιους

σ το χ α σ μ ο ύ ς π ά νω

στους ερωτικούς μύθους τή ς Δ ύσεω ς καί π ά νω

στους φανταστικούς χαρακτήρες του οι όποιοι

μυθιστορήματος καί τή ς όπερας,

έκφράζουν αυτούς τούς μύθους· κατόπιν μια σειρά

π α ρα τη ρή σ εω ν

(μ έ

τή ν

κλινικ ή

έννοια) έπί προσώπων πρα γμ ατικ ώ ν, προ­ σώ πω ν τά όποια άνεδέχθη σα ν καί έβίωσαν τό δράμα μέ μιά δυναμική του τύπου τοΰ Δ ον Ζουάν καί τοΰ Τριστάνου. Τ έλος θά έπιστρέψωμε στο κεφαλαιώδες πρόβλημα τοΰ προσώπου κ α θ ’ έαυτό, όπως οί μ εγ ά λ ες θρησκείες τό ορίζουν — ή τό άρνοΰνται. Γ ιατί κάθε ιδέα περί τοΰ άνθρώπου είναι μιά ιδέα γιά τον έρωτα.

ΜΙΡΤΣΕΑ ΕΛΙΑΝΤΕ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΦΩΣ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Α ΡΜ ΟΣ

Μ αυροκορδάτου

7,

1 0 6 78 Α θ ή ν α , Τηλ.: 2 1 0 33 04 196

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Ε κδ ό σ ε ις για

ΦΥΧΟΓΙΟΕ

αν α γ ν ώσ τ ε ς

με απ αι τήσ ε ι ς

Η πατρίδα των ονείρων τους δεν έχει σύνορα! Μια ιντερνασιονάλ συντροφιά που κινείται μεταξύ Ελλάδας και Αγγλίας. Οι σύγχρονοι μετανάστες του έρωτα και της πολιτικής στη νέα Ευρώπη. Ένα χιουμοριστικό μυθιστόρημα για την ξενιτιά, τον έρωτα, την πολιτική, τη φιλία, αλλά m u . το καρπούζι!

Αγάπες που φυλλορροούν ή δυναμώνουν μέσα σε δύσκολες καταστάσεις!

Ο πόλεμος καταδίκασε έναν έρωτα στην προκυμαία της Σμύρνης το 1922. Η Ισμήνη φεύγει για την Ελλάδα με κειμήλιο ένα δαχτυλίδι κι ένα πικρό μυστικό...

ΕΚΛΕΙΨΗΣ]

Μια ιστορία συγκλονιστική και ανθρώπινη.

1 Η Χάιμπα, πρόσφυγας ' από την Αλγερία, καταφεύγει στη Γαλλία ύστερα από ' μια προσωπική τραγωδία. Αντιμέτωπη μ ε τις τύψεις της, , προσπαθεί να βρει κουράγιο , για χάρη του παιδιού που περιμένει...

Ο νεαρός ήρωας μ ε τη δεξιοτεχνία και τις γνώσεις του καταφέρνει να εισέλθει στην αριστοκρατική κοινωνία της Βενετίας. Ίντριγκες, συνωμοσίες, πάθη και έρωτες συνθέτουν ένα πλούσιο μυθιστόρημα εποχής. Από τη συγγραφέα των βιβλίων ΤΟ ΧΡΥΣΑΦΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ και ΤΑ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ ΤΗΣ ΚΟΡΔΟΒΑ.

Μαυρομιχάλη 1, 106 79 Αθήνα · Πεσμαζόγλου 5 (Στοά Βιβλίου), 105 59 Αθήνα Τηλ.: 210 33 02 234-6 Fax.: 210 33 02 098 · www.psichogios.gr Κ Ι e-mail: psicho@otenet.gr

ΜΕΓΑΛΟ ΒΡΑΒΕΙΟ

κυκλοφορεί

Το Έγκλημα και μνήμη ανασυνθέτει με ακρίβεια τη μαζική σφαγή των Αλγερινών διαδηλωτών στο Παρί­ σι τον Οκτώβριο του 1961, την οποία οργάνωσε, με πρωτοφανή βιαιότητα και φυλετικό μίσος, ο αρχηγός της αστυνομίας Μωρίς Παπόν (ο Παπόν καταδικάσθηκε αργότερα ως εγκλη­ ματίας πολέμου για τη σύλ­ ληψη και αποστολή στα γερμανικά στρατόπεδα συ­ γκέντρω σης όλων των Εβραίων του Μπορντώ). Πέπλος σιωπής «για π α ­ τριωτικούς λόγους» επι­ βλήθηκε στον Τύπο. Πολλά χρόνια αργότερα η ιστορική έρευνα θα κατορ­ θώσει να αποκαλύψει πλήρως την υπόθεση αυτή. Το Έγκλημα και μνήμη συνετέλεσε αποφασιστικά στο να γίνει ευρύτερα γνωστή η μελανή αυτή σελί­ δα της σύγχρονης γαλλικής ιστορίας. Το 1999 η Εισαγγελία του Παρισιού αναγνώρισε και επίσημα τη διάπραξη του εγκλήματος, ενώ το Γαλλικό Υπουργείο Παιδείας ενέταξε το Έγκλημα και μνήμη στο σχολικό πρόγραμμα των λυκείων της χώρας.

ε κδόσει ς

Π Ο Λ ΙΣ

ΟΜΗΡΟΥ 32, ΤΗΛ.: 210 36 43 382, FAX: 210 36 36 501, e-rmail: polis@ath.forthnet.gr

iROtn To ανθρώπινο στίγμα ΒΡΑΒΕΙΟ ΡΕΝ/Φ ΩΚΝΕΡ 2001 ΒΡΑΒΕΙΟ MEDICIS 2 0 0 2 * " " "

ΓαΛΠΕΡ^ΪβαΪΠ0Π00ΠΠ^ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΤΡΙΣΕΥΓΕΝΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Η. ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ - Κ. ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ

Το

ανθρώπινο στίγμα ολοκληρώνει την πολιτική τριλογία του Φίλιπ Ροθ.

Πρόκειται για έναν ύμνο στην ελευθερία της επιλογής, μια βίαιη επίθε­ ση στο politically correct και στον πουριτανισμό που κυριαρχεί στην πνευ­ ματική και πολιτική ζωή. Ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος, λα­ μπρός μαθητής που προέρχεται από μια οικογένεια μαύρων των Η.Π.Α., αποφασίζει εκμεταλλευόμενος το ανοιχτό χρώμα του να υποδυθεί τον λευ­ κό (και μάλιστα έναν λευκό-Εβραίο). Πώς θα αντιδράσει όμως όταν θα κατηγορηθεί για ρατσιστική συμπεριφορά; Ο Ροθ προσπαθεί να απαντήσει με λογοτεχνικό τρόπο στο πρόβλημα της ταυτότητας και αναλύει σε βά­ θος τους ιδρυτικούς μύθους της αμερικανικής κοινωνίας.

εκδόσεις

Π Ο Λ ΙΣ

ΟΜΗΡΟΥ 32, ΤΗΛ.: 210 36 43 382, FAX: 210 36 36 501,«e-mail: polis@ath.forthnet.gr

ΡΟΕΣ/σειρά:Ξ^Νί+

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Σ τις Ροές η ξένη λ ο γ ο τ ε χ ν ία δ ε ν ε ί ν α ι ξένη

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

Στην ίδια σειρά κυκλοφορούν

•ΑΓΚΕΕΦ Μ. Μια ιστορία με κοκαΐνη • ΜΠΡΙΟΥΣΩΦ Β. Οι τελευταίες σελίδες από το ημερολόγιο μιας γυναίκας • ΜΠΡΙΟΥΣΩΦ Β. Τα αρραβωνιάσματα της Ντάσα • ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ Φ. Μια Άνοιξη στην Αγία Πετρούπολη • ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ Φ. Ο Παίκτης • ΠΟΥΣΚΙΝ Α. Ταξίδι στο Ερζερούμ •ΤΟΛΣΤΟΪ Λ. Αλμπερτ/Λουκέρνη

Υπεύθυνη σειράς: Παυλίνα Παμπούδη

Στχς Ροές η ξένη λ ο γ ο τ ε χ ν ία δ ε ν ε ίν α χ ξένη

ΓΕΡΜΑΝΟΦΟΝΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

5 S

Στην ίδια σειρά κυκλοφορούν • DClRRENMATT F. Η Αποστολή • DClRRENMATT F. Δικαιοσύνη • d Orrenmatt F. Η Υπόσχεση • d Orrenmatt F. Η Υποψία • DClRRENMATT F. Η Πτώση •ZWEIG S. Η γυναίκα και το τοπίο •ZWEIG S. Φόβος • ZWEIG S. Καυτό μυστικό

Υπεύθυνη σειράς: Τσπάνα Λιάνη

PR IN T A /σειρά:Στίς

πηγές

της

Οι μεγάλοι του πνεύματος, εξηγώντας τον κόσμο:

γνώσης Στην ίδια σειρά κυκλοφορούν:

g

1

S ig m u n d

S ig m u n d

FREUD . '·

W ilh e lm

FREUD

FURTWANGLER

ΓΙΑΤΗΘΕΩΡΙΛ “

j

■ φωτισμένες ερμηνειες, εκδοχές, προτάσεις για τον άνθρωπο, Friedrich

P a b lo

NIETZSCHE PICASSO GOETHE ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΗΣ

1^

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΓΙΑ Τ Η Ν ΠΑΙΔΕΙΑ

ΐ

ΣΚΕΨΕΙΣ Τ ΙΑ Τ Η Ν ΤΕ Χ Ν Η

■ a n i .i l

τον θεό, τον έρωτα, τη φύση, την κοινωνία, την τέχνη Arthur

SCHOPENHAUER ΕΡΙΣΤΙΚΗ . ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

Arthur

L eon

SCHOPENHAUER

TOLSTOI

ΤΑ ΠΑΘΗ

ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

1 Τ Ι ΕΙΝ Α Ι Θ ΡΗΣΚΕΙΑ

ΙΑ

Οι μεγάλοι του πνεύματος, εξηγώντας τον κόσμο:

PRI Η Τ Α

/

• BAUDELAIRE Ch. Αισθητικά δοκίμια • BORGES J.L. Τί είναι ο Βουδισμός • FREUD S. Το μέλλον μιας αυταπάτης • JAMES W. Παραλλαγές της θρησκευτικής Εμπειρίας (τόμος A - τόμος Β) • JAMES W. Η Βούληση της Πίστης • JAMES W. Περί της αθανασίας του ανθρώπου • JAMES W. Ψυχολογία και Εκπαίδευση • KANT I. Παρατηρήσεις πάνω στο αίσθημα του ωραίου και του υπέροχου • KANT I. Κριτική της κριτικής ικανότητας • KANT I. Η έννοια του αρνηπκού μεγέθους στη φιλοσοφία • LEOPARDI J. Στοχασμοί • MANN Th. Ο Βάγκνερ και η εποχή μας • MICHAUX Η. Ένας βάρβαρος στην Ασία • MONTESQUIEU Περί καλαισθησίας • PESSOA Χωρίς μάσκες • RODIN Aug. Ητέχνη • STEINER R. Ο Χριστιανισμός και τα μυστήρια της αρχαιότητας • TOLSTOI L Τί είναι τέχνη • TOLSTOI L. Μια εξομολόγηση • UNAMUNO Μ. de Το τραγικό αίσθημα της ζωής • VALERY Ρ. Ματιές στον σύγχρονο κόσμο • WALTER BRUNO Περί μουσικής (υπόέκδοση)

6ι£λία y

Λομ βά ρ δο υ 31-3 5, Αθ ήν α, Τηλ.: 210 6 4 2 9 40 9 , Fax: 210 6411597

στην αγορα

ΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΤΕΡΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

1 5 .0 5 -1 4 .0 6 .2 0 0 3

1

Ν. ΘΕΜΕΛΗΣ

Η αναλαμπή κέδρος

2

Σ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Άλμπατρος πατακης

3

ΤΖ. ΕΥΓΕΝΙΔΗΣ

M iddlesex libro

4

Α.ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Στον ίσκιο των πουλιών καλεντης

5

1. ΓΙΑΛΟΜ

Στο ντιβάνι ΑΓΡΑ

6

Δ. ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ

Μια σταγόνα ιστορία πατακης

7

Γ. ΚΥΡΤΣΟΣ

0 μυστικός πόλεμος των εξουσιώ ν καςτανιωτης

ΕΥ. ΦΑΚΙΝΟΥ

Έρως, θέρος, πόλεμος καςτανιωτης

8

Ρ. ΠΙΛΤΣΕΡ

Η μέρα της καταιγίδας ωκεανιδα

Σ. ΠΡΕΣΦΙΛΝΤ

Οι πύλες της φω τιάς πατακης

9

Γ. ΠΕΤΡΙΝΙΩΤΗΣ

Τούρκος, Χριστιανός και Ορθόδοξος εμπειρία εκδοτική

10

Μ. ΜΕΪΜΑΡΙΔΗ

Οι μάγισσες της Σμύρνης καςτανιωτης

Α. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ

Γιατί σκότωσα την καλύτερη μου φίλη καςτανιωτης

X. ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ

Υπερσυντέλικος εστία

Τα στοιχεία παραχώρησαν τα βιβλιοπωλεία: Αθηνά-Κορυδαλλός, Αλεξανδρής-Καλλιθέα, Αριστοτέλης-Αθήνα, Βαγιονάκης-Αθήνα, Διάλογος-Βόλος, Δωδώνη-Γιάννινα, Ελευθερουδάκης-Αθήνα, Ενδοχώρα-Αθήνα, Εστία-Αθήνα, ΖαφειρίουΝέα Λιόσια, Θαλασσινός-Κως, Θέμα-Βύρωνας, θεωρία-Ζάκυνθος, Ιανός-θεσσαλονίκη, Κεντρί-θεσσαλονίκη, Κεντρί-Λαμία, Libro-Αθήνα, Λυχνάρι-Λαμία, Μιχαλάς-Αθήνα, Μπακάλης-Λήμνος, Νέστωρ-Κατερίνη, Πάπυρος-Χίος, ΠαράμετροςΧολαργός, Πατάκης-Αθήνα, Πειράίκή Φωλιά-Πειραιάς, Πολιτεία-Αθήνα, Πολύεδρο-Πάτρα, Φελούρης-Παλαιό Φάληρο, Φωτόδεντρο-Ηράκλειο, Ώρα-Τρίπολη

διαβάζω ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Γραμματεία σύνταξης: Λίνα Πανταλέων 210-33.01.239 Λογιστήριο: 210-33.01.241 Διαφημίσεις: 210-33.01.313 Συνδρομές: 210-33.01.315, 210-33.01.241 Fax: 210-33.01.315 e-mail: diavazo@ath.forthnet.gr http: www.translatio.gr./diavazo Ιδρυτής: Περικλής Αθανασόπουλος Διευθυντής: Ηρακλής Παπαλέξης Σύνταξη: Γιώργος Γαλάντης, Κατερίνα Γρυπονησιώτου, Βασίλης Καλαμαράς, Λάμπρος Κουλελής, Ηρακλής Πα­ παλέξης, Βάσω Σπάθή Υπεύθυνη οικονομικών: Βάσω Σπάθή

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Συνδρομές: Αθανασία Σπάθή Διαφημίσεις: Ηρακλής Παπαλέξης Καλλιτεχνική επιμέλεια-dtp: Μαρία Ζαχαριουδάκη (210-38.21.700, mz-dtp@otenet.gr) Επιμέλεια-διόρθωση: Λένια Μαζαράκη, Δέσποινα Ράμμου Φωτοστοιχειοθεσία: Έλλη Χατζόγλου Φιλμ-μοντάζ-εκτύπωση: Δ. Πρίφτης & Υιοί ΟΕ, Σωνιέρου 6 (210-52.32.323) Διανομή: Πρακτορείο διανομής τύπου Ευρώπη ΑΕ, Αμφιαράου 15-17 (210-51.99.900) Ιδιοκτησία: Γιώργος Γαβαλάς & ΣΙΑ Ε.Ε. Εκδότης: Γιώργος Γαβαλάς Κεντρική διάθεση: Αθήνα: «διαβάζω», Α. Μεταξά 26, Αθήνα 106 81, Θεσσαλονίκη: Βιβλιοπωλείο «Κέντρο του βιβλίου», Λαοσάνη 9 (2310-237.463) Φωτογραφία εξωφύλλου: Μισέλ Φάις

ΔΙΑΒΑΖΩ 17

ακούς εκεί...

ΣΧΟΛΙΑ ΠΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΑ

© Βρε πρεμούρα με το προηγούμενο δημοσίευμα στο «Ακούς εκεί»! Όλοι θέλουν να μάθουν ποιος είναι ο γνωστός συγγραφέας του οποί­ ου το τελευταίο βιβλίο -το υπέβαλλε προς κρίσιν ως πρωτοεμφανιζόμενος- απέρριψαν κάμποσοι εκδοτικοί οίκοι. Υπομονή, θα σκάσει η βόμβα, διότι ο ίδιος θα αποκαλύψει εν ευθέτω χρόνω τα ντεσού της πρωτοφανούς για τα ελληνικά εκδοτικά πράγματα ιστορίας. Και θα πά­ ρει η μπάλα πολλούς, δεδομένου ότι όταν αποφασίσει να μιλήσει θα παραδώσει στους δημοσιογράφους «χαρτούρα» με αδιάσειστα απο­ δεικτικά στοιχεία. Έτσι που κανείς να μην μπορεί να αμφισβητήσει την αλήθεια των ισχυρισμών του. Ως τότε ας φροντίσουν οι υπεύθυνοι των εκδοτικών οίκων να διαβάζουν προσεκτικά τα χειρόγραφα που καταθέτουν στα γραφεία τους επίδοξοι συγγραφείς. Ας μην ψάχνουν μόνο για Μάιρες και Μάρες’ υπάρχουν ανάμεσα στη σκαρταδούρα και καλά βιβλία. © Για τη «Βιβλιοθήκη» της Ελευθεροτυπίας ο λόγος. Τι εικαστικό κρεσέντο είναι αυτό με τα εξώφυλλα γνωστών ζωγράφων που εικονίζουν τα πρόσωπα των συγγραφέων στα οποία, υποτίθεται (!), ότι είναι αφιε­ ρωμένα κάποια τεύχη; Αναρωτήθηκε κάποιος από τους υπευθύνους αν το εξώφυλλο οποιουδήποτε εντύπου πρέπει να «συνομιλεί» αισθητικά -σ ε πρώτο τουλάχιστον επίπεδο- με το εσωτερικό του; Και μια και ανα­ φερθήκαμε στα πορτρέτα των συγγραφέων που γίνονται εξώφυλλα, ας μας επιτραπεί άλ­ λη μια ένσταση. Συνιστά αφιέρωμα σε κάποιον αν του παραχωρούνται έξι επτά σελίδες από τις τριάντα δύο; Και μάλιστα εκείνο το αφιέρωμα (;) στον Κωστή Παπαγιώργη γιατί το έκανε η «Βιβλιοθήκη»; Ήθελε να τον αποκαθηλώσει; Πώς αλλιώς να εκλάβουμε την αρ­ νητική του χροιά; Δεν είμαστε της άποψης ότι τα αφιερώματα οφείλουν να είναι αγιογρα­ φίες. Αλλά ούτε και το ακριβώς αντίθετο. Δεχόμαστε και τις επιφυλάξεις των αρθρογράφων και τις αιρετικές απόψεις τους. Άλλο όμως αυτό κι άλλο ένας συνολικά αρνητικός προσανατολισμός. © Είναι αλήθεια ότι έχει φυσήξει αεράκι ανανέωσης στην Εταιρεία Συγγραφέων. Πώς ό­ μως εξηγείται το γεγονός ότι στη σχετικά πρόσφατη εκλογή νέων μελών έμειναν έξω συγ­ γραφείς όπως οι: Σοφία Νικολαίδου, Νίκος Παπανδρέου, Μαρλένα Πολιτοπούλου, Μαρία Σκιαδαρέση, Μάνος Στεφανίδης, Ελιάνα Χουρμουζιάδου, Τατιάνα Αβέρωφ, Οντέτ ΒαρώνΒασάρ, Στέλλα Βογιατζόγλου, Δημήτρης Γκιώνης, Ηλίας Γκρης, Μαίρη Μικέ και πολλοί άλ­ λοι; Δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις επειδή το έργο τους είναι επί του παρόντος ανε­ παρκές ή τα μέλη της Εταιρείας έκριναν ότι χρειάζονται να καταθέσουν κι άλλα τεκμήρια καταλληλότητας για να ανοίξουν οι πύλες του παραδείσου; Ούτε το ένα ισχύει ούτε το άλ­ λο. Και τούτο κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Τουτέστιν, αν κάποιος δει ποια τακτικά μέλη ψηφίστηκαν, θα καταλάβει τι ακριβώς εννοούμε. Η αντίρρησή μας φυσικά δεν αφορά όλα τα νεοεκλεγέντα μέλη αλλά δυο τρία απ' αυτά. Να υποθέσουμε ότι σ' αυτό το «κρίσιμο» θέμα της εισόδου νέων μελών στην Εταιρεία ισχύουν παλαιά μέτρα και σταθμά;

18 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

© Να και το δεύτερο τεύχος του περιοδικού να ένα μήλο. Αισθητικά άψογο όπως και το προηγούμενο, καθόλου life style, μοντέρνο και προκλητικό για ανάγνωση. Αλλά... βρε παιδιά, μήπως το παρακάνατε; Έτσι μου έρχεται να γράψω ανοιχτή επιστολή στην εκδότρια του εντύπου Λώρη Κέζα με τα παρακάτω λόγια: Αγαπητή Λώρη, Έλαβα το ολόφρεσκο νέο μήλο και χάρηκα γιατί η προσπάθειά σου συνεχίζεται. Αλή­ θεια, τι ανταπόκριση είχε το πρώτο τεύχος; Η ερώτηση όπως καταλαβαίνεις είναι ρη­ τορική, και συνεχίζω. Διάβασα το κείμενο της Βασιλικής Αλμπάνη και πολύ το χάρηκα. Το επόμενο βήμα είναι να διαβάσω και το μυθιστόρημά της. Να λοιπόν μια από τις επι­ τυχίες του περιοδικού σου· στέλνει τον αναγνώστη κατευθείαν στην πηγή. Διάβασα επί­ σης και το κείμενο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη που πολύ τον εκτιμώ. Μου άρεσε γιατί δε μηρυκάζει. Έχει φρέσκες ιδέες και ήθος. Ήθος που πηγάζει από τα κείμενά του. Και μια και μιλάμε για ήθος, ας ξεστρατίσουμε λίγο κι ας πάμε στην κριτική του Αύγου­ στου Κορτώ για το βιβλίο του Παύλου Μάτεσι Σκοτεινός οδηγός. Τι λίβελος ήταν αυ­ τός; Τι λογοδιάρροια δεκαέξι σελίδων για να μας πει ότι ο Μάτεσις δεν του αρέσει! Και εσύ του τις παραχώρησες. Έκανες το μοιραίο λάθος, θα προσπαθήσω να σου ε­ ξηγήσω γιατί. Ο Κορτώ είναι τόσο ευφυής όσο και άπληστος. Σιγά σιγά θα θελήσει να καταβροχθίσει όλες τις σελίδες του περιοδικού με ανάλογου ύφους δημοσιεύματα. Και τότε θα πνίξει όλες τις ενδιαφέρουσες φωνές που βρίσκουν στέγη στο μήλο, θα τις παραγκωνίσει με το θόρυβο που ξέρει να προκαλεί γύρω από το όνομά του. Δε λέω, και έξυπνος είναι και ξέρει να γράφει καλά, αλλά γιατί δε με πείθει η κριτική του; Μια πρόχειρη απάντηση θα ήταν: όλο εκείνο το δεκαεξασέλιδο κραυγάζει: Προσέξτε με, είμαι εδώ, υπάρχω μέσω εκείνου τον οποίο κρίνω διότι είναι ένας καταξιωμένος συγγραφέας και τολμώ να τον εκθρονίσω. Εξάλλου το ομολογεί ο ίδιος στο σύντομο βιογραφικό του στο τέλος του περιοδικού με τη βαρύγδουπη φράση: «Ζω για να ενο­ χλώ». Όπερ έδει δείξαι. Ενώ ο άλλος, ο πώς τον λένε, α, ναι, ο Νίκος Βλαντής, λιγό­ τερο ευφυής, ξερόλας, λιγότερο ψαγμένος, καθόλου συναρπαστικός, καταπιάστηκε με ευκολότερους και χαμηλότερους στόχους. Κάνει, σε οκτώ μόνο σελίδες -μπράβο οι­ κονομία!-, με τα κρεμμυδάκια δυο νεότερους συγγραφείς, τον Μιχάλη Μιχαηλίδη και τον Παντελή Κοντογιάννη. Ένα κείμενο όργιο κοινοτοπίας και κουτοπονηριάς. Σπεύ­ δει εξαρχής να δηλώσει τι θα μπορούσαν να πουν κάποιοι διαβάζοντας το κείμ ενό του: «... τον κομπλεξικό, ζηλεύει την επιτυχία του άλλου, γι' αυτό τα γράφει αυτά...» Με πρόλαβε ο αθεόφοβος! Αυτό ακριβώς σκεφτόμουν κι εγώ διαβάζοντας το κείμενό του. Και συνεχίζει, για να μη νομίσουμε ότι έχουμε να κάνουμε με κάποιον «δεύτερης κατηγορίας» γραφιά. «Ξεκαθαρίζω εξαρχής ότι προέρχομαι από τον ακαδημαϊκό χώρο και έχω συνηθίσει τις αυστηρές κριτικές και τους λιθοβολισμούς απέναντι στα πνευμα­ τικά μου δημιουργήματα...» Να και τα παράσημα! Δεν αρκούν αυτά και μόνο για να ρί­ ξεις στον Καιάδα όλα όσα γράφει ο υψηλής εμπνεύσεως αντικειμενικός κριτικός; Λώ­ ρη, για να μην απεραντολογώ κι εγώ όπως οι δύο προηγούμενοι συνεργάτες σου, θα κλείσω εδώ την επιστολή μου με μια κοινοτοπία: εκκωφαντικό θόρυβο κάνουν μόνο τα άδεια βαρέλια. Σε χαιρετώ με αγάπη

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

m

ΔΙΑΒΑΖΩ 19

Οι διά φορες δημόσιες τοποθετήσεις που έγιναν προσφάτως για το παρόν και τα ενδεχόμενα που επιφυλάσσει το μέλλον της ελληνικής ποίησης νομίζω ότι σκιαγραφούνται στο όνομα μιας τέχνης που ο καθένας από τους ενδιαφερόμενους τη θεω­ ρεί κτήμα του και τη φαντάζεται κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του! Δε λέω πως οι τοποθετήσεις αδιαφορούν για την ποίηση, νομίζω όμως ότι ο εστιασμός τους εί­ ναι γενικά εργαλειακού χαρακτήρα: νοιάζονται για τη γλώσσα της, τις τεχνικές της, τις ποιητικές γενιές της, τη μονιμότητα ή την αμφισβήτηση του μοντερνισμού της,

Υπέρ της ποιήσεως φωνή τις ποικιλίες της προσωδίας της κ.ο.κ. Οι βολές όμως που ήδη εκτοξεύθηκαν, από δημοσιογράφους και κριτικούς, δεν πλήττουν το βεστιάριο της ποίησης αλλά αυτήν καθεαυτήν την υπόστασή της. Είναι γενναίο και ωραίο να υπερασπιζόμαστε μια τέ­ χνη που οι απαρχές της χάνονται στο βάθος της ιστορίας των πολιτισμών, ωστόσο σε μια εποχή όπου η εμπορευματοποίηση έχει περάσει για τα καλά, όχι μόνο στο κύκλωμα παραγωγής αλλά και στο ίδιο το φανταστικό του συγγραφέα, είναι μάλλον αφελές να μιλάμε περί... παρθενίας, λεπτότητος και αγνότητος σ' ένα αναγνωστικό κοινό που η ιδεώδης μούσα του τα τελευταία χρόνια είναι τόσο πληθωρική στην εμ­ φάνιση όσο και ένα πολυσέλιδο αισθηματικό μυθιστόρημα. Τι συμβαίνει λοιπόν; Η ποίηση πνέει τα λοίσθια, και αναμένεται ο οριστικός και μοι­ ραίος θάνατός της από τη στιγμή που θα εκλείψουν από το λογοτεχνικό προσκήνιο οι ποιητές που ανέδειξε ο 20ός αιώνας; Ή, μήπως, κάτω από τη φαινομενική ά­ πνοια, ασκούνται φωνές που δεν μπορούμε να εντοπίσουμε, γιατί απλούστατα έχου­ με χάσει την ικανότητα να συλλαμβάνουμε το διαφορετικό ή έχουμε ξεμάθει να δια­ κρίνουμε τις ποιητικές ρητορικές ύστερα από την τόσων ετών ενασχόλησή μας με το στεντόρειο μυθιστορηματικό λόγο; Αυτό νομίζω πως χρειάζεται να ψάξουμε και να μάθουμε πριν απ' όλα. Όχι αν υπάρχουν καινούριες γενιές ποιητών και σε τι συνίσταται η διαφορά τους με τις προηγούμενες -από πού και ως πού η φιλολογική γενιά αποτελεί τεκμήριο ύπαρξης της ίδιας της τέχνη ς;-, μα αν υπάρχουν φωνές που αξίζει να προσεχτούν και να αξιολογηθούν. Δεν είναι πολλά τα χρόνια που μας χωρίζουν από ένα θεσμό ο οποίος λειτούργησε -κ α ι λειτούργησε γόνιμα- συμβάλλοντας στην ανάδειξη ενός πολυποίκιλου συνόλου νέων ποιητών, πεζογράφων, δραματουργών, κινηματογραφιστών, ζωγράφων, κριτι­ κών κ.ο.κ. Πρόκειται για τις «Εβδομάδες Νέων Δημιουργών» που θεσπίστηκαν στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης από το Π νευματικό και Καλλιτεχνικό Κέντρο «Ώρα», με την πρωτοβουλία του διευθυντή του Ασσαντούρ Μπαχαριάν και τη συνερ­ γασία των κατά καιρούς συμβούλων του, όπως ο Αλέξανδρος Κοτζιάς, ο Τάκης Σινό-

20 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

πουλος, ο Δημήτρης Ραυτόπουλος κ.ά. Ως συνεργάτης και για ένα διάστημα υπεύ­ θυνος για τις «Εβδομάδες», μπορώ να θυμίσω ότι μεγάλος αριθμός των σημερινών ευρύτατα γνωστών συγγραφέων και καλλιτεχνών, μετά από μια επίμοχθη διαδικασία επιλογής, πρωτοεμφανίστηκε εκ εί, παίρνοντας μέρος σε αναγνώσεις, συζητήσεις, προβολές, εκθέσεις, δρώμενα. Έτσι, παρακολουθώντας τις εκδηλώσεις της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης και τα όσα ιλαροτραγικά προηγήθηκαν και ακολούθη­ σαν, αναρωτήθηκα: αφού υπάρχουν ήδη δοκιμασμένοι τρόποι, τι είναι εκείνο που α­ πουσιάζει σήμερα ενώ ήταν ενεργό πριν από δεκαπέντε είκοσι χρόνια; Τίποτ' άλλο από την ελεύθερη και υπεύθυνη βούληση. Και όχι βέβαια τη βούληση των κομματι­ κών εγκαθέτων... m

ΣΗΜΕΙΩΣΗ «Η ελληνική ποίηση», γράφει ο Γιάννης Μπασκόζος στην εφημερίδα Εξπρές (15.4.2003), αναφερόμενος σε εκδοτικά στοιχεία του περιοδικού Ιχνευτής, «ως εκδοτική αναφορά καλύπτεται με 3.632 τίτλους, ένας πραγματικά μεγάλος αριθμός, αν σκεφθούμε το πόσο “απόμακρη" φα­ ντάζει αυτή σήμερα».

Ε

κ δ ό σ ε ις

Π

ο ιό τ η τ α ς

ANTOINE BASBOUS Δ/ντής του Κέντρου Ερευνών των Αραβικών χωρών Ο ΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ; Μετάφραση Σταύρου Βλοντάκη Ο Ισλαμισμός είναι μια αποτυχημένη Επανάσταση; Το κίνημα του Ισλάμ βρίσκεται σε παρακμή; Είναι σήμερα νικημένο μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμ­ βρίου; Ο διακεκριμένος συγγραφέας Antoine Basbous, ειδικός σι θέματα του Ισλαμικού κόσμου και στα προβλήματα των __ αραβικών χωρών γενικότερα, θεωρεί πως το δυναμικό του __ κινήματος παραμένει τεράστιο γιατί εκφράζει την εξέγερση του μουσουλ­ μανικού κόσμου ενάντια στην υποανάπτυξη, στη δικτατορία, στη φτώχεια, την ανεργία και τη διαφθορά των ανώτερων τάξεων· το κίνημα μπρορεί να ξοναγεννηθεί και να ενσαρκώσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια του αραβικού κόσμου -εξαιτίας της ταπείνωσής του από το κράτος του Ισραήλ- και την αδυναμία των αραβικών λαών να αποδεχτούν την πρόκληση του εκσυγχρονι­ σμού, του εκδημοκρατισμού και της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Ε κ δ ό σ ε ις Π απαδημ α

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Προσφορά στον Πολιτισμό και την Παιδεία Ιπποκράτους 8 Αθήνα Τηλ.: 210 36.27.318 nv.papadiniasbooks.gr e-mail: papadimas@atp.gr

ΔΙΑΒΑΖΩ 21

αυτογραφία

ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΜΙΚΑ ΚΡΑΝΑΚΗ

Nos ancetres les Gaulois II MONTAIGNE • «Si on me presse de dire pourquoi je I'aimais, je sens que cela ne se peut exprimer qu'en repondant: Parce que c'e tait lui; parce que c'e tait moi». «Αν μ' ανάγκαζαν να πω γιατί τον αγαπούσα, νιώθω πως μόνο μια απάντηση μπορεί να το εκφράσει: επειδή ήταν αυτός, επειδή ήμουν εγώ».

• «Nous etions a moitie de tout. II me semble que je lui d§robe sa part». «Τα μοιραζόμασταν όλα. Τώρα μου φαίνεται πως του κλέβω τη μερίδα τη δί­ κιά του».

Les essais, Βιβλίο I, Κεφ. 28, Περί φιλίας Πρόκειται για το μοναδικό, τον αδελφικό φίλο του Montaigne, τον Etienne de la Boetie. Πέθανε 3 3 χρόνων, ωστόσο πρόφτασε να γράψει ένα αριστούργημα, το Essai sur la servitude volontaire (Δοκίμιο για την εκούσια δουλεία,), όπου, πρωτοπόρος, θέτει το ερώτημα που, αιώνες αργότερα, θα 'ναι το κέντρο της πολιτικής φιλοσοφίας: πώς συμβαίνει κι ένα πλήθος άνθρωποι, λαός ολόκληρος, υποτάσσεται δουλικά, μ ε τη θέ­ λησή του, σ ' ένα και μόνο άτομο, τον ηγεμόνα; ΜΟΛΙΕΡΟΣ • «Les gens de quality savent to ut sans avoir jam ais rien appris». «Οι ανώτεροι άνθρωποι τα ξέρουν όλα χωρίς να 'χουνε μάθει ποτέ τίποτα».

Les precieuses ridicules, (Οι γελοίες κουλτουριάρες), σκηνή 9, Μασκαρίλ, υπηρέτης • «Donner est un mot pour qui il a tant d iv e rs io n qu'il ne dit jam ais je vous donne mais je vous prete le bonjour». «Τέτοια αποστροφή έχει για τη λέξη "δίνω" που δε λέει ποτέ “σου δίνω” το χέρι, μα “ σου δανείζω” το χέρι μου». Ο φιλάργυρος, 2η πράξη, σκηνή 4, Λα Φλες, υπηρέτης

22 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

«II y a plus de quarante ans que je dis de la prose sans que j'e n susse rien». «Σαράντα χρόνια τώρα και παραπάνω μιλάω τη γλώσσα της πρόζας χωρίς να ’χω ιδέα». Ο αρχοντοχωριάτης, 2η πράξη, 3η σκηνή, κύριος Ζουρνταίν ΡΑ ΙΙΝ • «Dans un mois, dans un an, comment souffrirons-nous Seigneur, que ta nt de mers me separent de vous?

Que le jour recommence et que le jo u rfin is s e , sans que jam ais Titus puisse voir Berenice». «Σ' ένα μήνα, σ' ένα χρόνο, βασιλιά, πώς θα μπορούμε από τόσα και τόσα πέλαγα, πολλά να χωριστούμε να ξαναρχίζει η μέρα κι η μέρα να τελειώνει χωρίς ο Τίτος να μπορεί ποτέ να μ' ανταμώνει». Βερενίκη, 4η πράξη, σκηνή 5 Χωρισμός σ ' ένα μεγάλο αυτοκρατορικό έρωτα. Ο πρώτος στίχος «Dans un mois, dans un an» είναι ο τίτλος ενός από τα πρώτα μυθιστορήματα της Frangoise Sagan. ΜΠΩΝΤΛΑΙΡ • « Homme libre, toujours tu cheriras la mer». «Άνθρωπε λεύθερε, τη θάλασσα πάντα θα τη λατρεύεις». Τα άνθη του κακού, 0 άνθρωπος κι η θάλασσα • «Ο Mort, vieux capitaine, il est temps! Levons I'ancre». «Ω θάνατε, ω γερο-καπετάνιο, έφτασ' η ώρα, πάμε! Βίρα τις άγκυρες». Τα άνθη του κακού, Το ταξίδι VICTOR HUGO «Je suis tomb§ par terre c'e st la fa ute a Voltaire Le nez dans le ruisseau C 'e st la fa ute a Rousseau» «Έπεσα κάτω, σ' ένα μέρος Ποιος φταίει; Ο Βολταίρος Με τη μύτη στο νερό Ποιος φταίει; 0 Ρουσώ».

Είναι το τραγούδι του αθάνατου Γοβριό, του Gavroche, μπροστά στα οδοφράγματα της Επανάστασης του 1 8 48 , όπου και σκοτώνεται. Το τραγούδι, ειρωνικά βέβαια, λέ ει πως για όλα φταίει ο Διαφωτισμός, ο Βολταίρος κι ο Ρουσώ. Ο τελευταίος στίχος ό­

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 23

μως κόβεται, πριν α κουστεί ο Ρουσώ. Κι ο Hugo τελειώ νει το κεφάλαιο: «Δεν τελείω­ σε, μια δεύτερη σφαίρα του ίδιου σκοπευτή τον σταμάτησε απότομα. Αυτή τη φορά έ­ πεσε μπρούμυτα, μ ε τα μούτρα στο δρόμο, και δεν ξανασηκώθηκε. Αυτή η μικρή μ ε­ γάλη ψυχή είχε πετάξει». Ο Γάλλος τραγουδιστής Evariste το Μάιο του '6 8 είχε διασκευάσει λίγο το τραγούδι (c'est la faute a Nanterre ow/'VoltaireJ και έγραψε και μια θαυμάσια μουσική. Ο δί­ σκος πουλήθηκε πάμφθηνα και σε πολλές χιλιάδες κι έτσι φάνηκαν και τα καπιταλιστι­ κά κέρδη της βιομηχανίας δίσκων. Το έχω εδώ στο σπίτι, το τραγούδι, κι είπα να το ξανακούσω τώρα. Κι ύστερα λέω όχι, καλύτερα όχι.

ΙΟΥΛΙΟΣ ΒΕΡΝ • « - Vous aimez la mer, capitaine?

- Oui, je I'aime! La mer e s t to ut! Elle couvre les sept dixiemes du globe te rrestre. Son souffle est pur et sain, c 'e s t I'im mense desert ou I'homme n 'e s t ja m a is seul, car il s e n t fr§ m ir la vie a ses c otes. Elle n 'e s t que m ouvem ent e t amour; c 'e s t I'in fini vivant com m e I'a d it un de vos poete s... La m er n 'ap pa rtie nt pas aux despotes. A sa surface, ils peuvent encore y transporter toutes les horreurs terrestres. Mais a trente pieds aud e s s o u s de son n ive au , le u r p o uvo ir c e s s e . La s e u le m e n t e s t I'in dependance! La, je ne reconnais pas de martres I La, je suis libre!» « - Αγαπάτε τη θάλασσα, πλοίαρχε; - Μάλιστα, κύριε Αροννάξ, την αγαπώ! Η θάλασσα καλύπτει τα 7 /1 0 της υδρογείου. Η πνοή της είναι αγνή, υγιής. Είναι έρημος αχανής, ένθα ο άνθρωπος ουδέποτε είναι μό­ νος, διότι αισθάνεται πλησίον, ανά πάσαν στιγμήν, ζωήν σφύζουσαν. Είναι κίνηση και α­ γάπη, είναι το “ ζωντανόν άπειρον” , ως είπεν εις εκ των ποιητών σας... Η θάλασσα δεν ανήκει εις τους πλανητάρχας. Εις την επιφάνειαν δύνανται να μεταφέρουν πάσαν επίγει­ ον φρίκην. Εις βάθος τριάκοντα ποδών όμως, η εξουσία των παύει. Μόνον ε κ εί ευρίσκεται η ανεξαρτησία. Εκεί δεν αναγνωρίζω αυθέντας! Εκεί είμαι ελεύθερος!»

20.000 λεύγαι υπό την θάλασσαν, Κεφ. X, 0 άνθρωπος Πλοίαρχος Νέμος = ψευδώνυμο του Ινδού πρίγκιπος Ντακάρ, του οποίου η οικογένεια είχε αποδεκατιστεί από τους Άγγλους αποίκους των Ινδιών.

MARCEL PROUST • «... Mais j'a urais le courage de repondre a ceux qui viendraient me voir ou me fe raient chercher que j'avais, pour des choses essentielles au courant desquelles il fa lla it que je fusse m is sans retard, un rendez-vous urgent, capital avec moi-meme». «Εις όσους τυχόν ήρχοντο να με ίδουν - ή, προ τούτο με αναζητούσαν, θε να 'βρισκα την δύναμην να ειπώ όχι, επειδή είχα σύσκεψη επείγουσαν με εμέ τον ίδιον, ραντεβού κεφαλαιώδες με τον εαυτό μου, δΓ υποθέσεις ουσιώδεις διά τες οποίες έπρεπε άνευ αναβολής να ενημερωθώ».

Le temps retrouve, Pleiade, III, σ. 986. Ξαναβρίσκω τον χαμένο καιρό

24 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

Ο Προυστ αποφασίζει να εγκαταλείπει την κοσμική ζωή και να αφοσιω θεί στο έργο του, όσο είναι καιρός.

ΠΩΛ ΒΑΛΕΡΥ • «La betise n'est pas mon fort» «Η βλακεία δεν είναι το φόρτε μου» (Πρώτη φράση του Monsieur Teste) • «Nous autres, civilisations, nous savons maintenant que nous sommes mortelles... Nous savons bien que to ute la terre apparente e s t faite de ■

cendres e t que la cendre signifie quelque chose. Nous apercevions a travers I'epaisseur les fantom es d'im m enses navires qui furent charges

de richesse e t d'esprit. Nous ne pourrions pas les compter. Mais les naufrages, a pres to ut, n'etaient pas notre affaire. ...Et nous voyons maintenant que I'abime de I'histoire est assez grand pour to ut le monde. Nous sentons qu'une civilisation a la meme fragilite qu'une vie». «Εμείς οι πολιτισμοί ξέρουμε τώρα πως είμαστε θνητοί... Έχουμε πια βεβαιωθεί πως όλη η ζωή που βλέπαμε ήταν καμωμένη από στάχτες κι ότι η στάχτη κάτι σημαίνει. Μ έσ' από το υφάδι το πυκνό της ιστορίας ξεχωρίζαμε πλοία-φαντάσματα θεόρατα φορτωμένα Πλούτο και Πνεύμα. Πού να τα μετρήσεις. Μα τα ναυάγια, στο κάτω κάτω, δεν είναι δική μας υπόθεση. ...Τώρα βλέπουμε πως η άβυσσος της ιστορίας είναι αρκετά μεγάλη ώστε να χωρέσει ό­ λο τον κόσμο. Νιώθουμε πως ένας πολιτισμός είναι εξίσου ευάλωτος όσο και μια ζωή».

ΜΩΡΙΣ ΜΕΡΛΩ-ΠΟΝΤΥ • «La nouveaute de Marx comme critique de Hegel n'a done pas 6te de m ettre dans la p ro d u c tiv e humaine le moteur de I'histoire et de traiter la philosophie comme un reflet de son mouvement, mais de denoncer la ruse par laquelle le philosophe g lis s a it dans I'h is to ire le systdm e pour I'y retrouver e n suite e t reaffirmait sa toute puissance au moment οΰ il paraissait y renoncer». «Η πρωτοτυπία της κριτικής του Hegel απ' τον Marx δεν έγκειται στο ότι θεωρεί την ανθρώπινη παραγωγή ως κινητήρια δύναμη της ιστορίας και τη φιλοσοφία ως αντα­ νάκλαση αυτής της κίνησης, αλλά στο ότι αποκάλυψε το απατηλό εκείνο τέχνασμα του φιλόσοφου που εισάγει πρώτα αθόρυβα στην ιστορία το σύστημά του για να το ξαναβρεί ύστερα εκ εί που το 'βάλε και να επικυρώσει την παντοδυναμία του, τη στιγ­ μή ακριβώς που φαίνεται να το αγνοεί».

• «Marx ne d6place done pas la dialectique vers les choses, il la deplace vers les hommes, puis, bien entendu, avec to ut leur appareillage humain et en tant qu'ils sont engages par le travail et la culture dans une entreprise qui transforme la na­ ture et les rapports sociaux».

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 25

«0 Marx δε μετατόπισε τη διαλεχτική στα πράγματα, την τοποθετεί στους ανθρώπους, δηλαδή σ' όλες τις ανθρώπινες διαστάσεις τους, όπως συμμετέχουν, με την εργασία και την εκπαίδευση, σ' ένα έργο κοινό που μεταμορφώνει και τη φύση και τις κοινω­ νικές σχέσεις. Η φιλοσοφία δεν είναι αυταπάτη: είναι η άλγεβρα της ιστορίας».

Eloge de la Philosophie (Φιλοσοφίας εγκώμιο), Εναρκτήριο μάθημα, 15.1.1953, College de France

ΥΓ.: 0 υποφαινόμενος τραντιτόρες ζητάει συγγνώμη από τους συγγραφείς για τα κα­ κουργήματα που διέπραξε εις βάρος τους στις μεταφράσεις. Υπάρχουν και φόνοι εξ έ­ ρωτος, όχι; Κι η Κόλαση, λένε, είναι γεμάτη από αγαθές προθέσεις. Ζητάω συγγνώμη κι απ' τους αναγνώστες. Καλοπροαίρετη ήμουνα, παιδιά, μεταφράζοντας. Τό ’καμα για όσους-όσες από σας δε διαβάζουν γαλλικά. Ελπίζω να μη σας έφερα στην παραπάνω Κόλαση. Το πολύ πολύ στο Πουργκατόριο. Ε, από κει πάτε ευθεία στους παράδεισους του πρωτοτύπου. Η ώρα η καλή. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ... W

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΛΜΜΛΤΕΙΑ [δίγλωσσες εκδόσεις]: Ο μ ή ρ ο υ Ιλιάδα

ραψωδίες I

w Κ α λ λ ίμ α χ ο υ Επιγράμματα μετ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΛΑΣ* Τα δημώδη των αρχαίων - Τα αττικά συμποτικά μετ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΛΑΣ 9 Α ρ χ ί λ ο χ ο ς Π οιήματα και θρύψαλα μετ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΛΑΝΑΣ 9 Α π ο τ α μ ίε υ μ α π ο ιη τ ικ ή ς ύ λ η ς μετ. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ Μ ΗΛΙΩΝΗΣ m Ι ω ά ν ν η τ ο υ Σ ιν α ϊτ η Κ λίμαξ Π Ε Ρ Ι Χ Α Ρ Ο Π Ο ΙΟ Υ Π Ε Ν Θ Ο Υ Σ μετ. ΑΘΗΝΑ ΒΛΑκαι κ μετ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΛΑΝΑΣ

ΕΚ ΝΕΟΥ: ΡΩ Μ Ο Σ ΦΙΛΥΡΑΣ από τον ΓΙΑΝΝΗ ΔΑΛΛΑ, ΤΕΟΣ ΣΑΛΑΠ Α Σ ΙΔ Η Σ από τον ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ, Λ Ε Υ Τ Ε Ρ Η Σ ΙΕ ΡΟ Π Α ΙΣ από τον ΓΙΩΡΓΟ

ΧΙΩΤΗ 9

ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟ, Μ ΙΝ Ω Σ Ζ Ω Τ Ο Σ από τον ΤΑΚΗ ΚΑΡΒΕΛΗ, Ν Α Π Ο Λ Ε Ω Ν ΛΑ-

Π Α Θ ΙΩ Τ Η Σ από τον ΣΩΤΗΡΗ ΤΡΙΒΙΖΑ, Ε ΙΑ Ν Ν Η Σ Σ Α ΡΑ Κ Η Ν Ο Σ από τον ΠΕ­ ΡΙΚΛΗ ΠΑΓΚΡΑΤΗ, Λ Ε Ω Ν Κ Ο ΥΚ Ο ΥΛ ΑΣ από τον ΘΑΝΑΣΗ Θ. ΝΙΑΡΧΟ, Κ ΡΙ­

Τ Ω Ν Α Θ Α Ν Α Σ Ο Υ Α Η Σ από τον ΓΙΑΝΝΗ ΒΑΡΒΕΡΗ, Φ Ω Τ Η Σ ΑΓΓΟΥΛΕΣ από τον ΓΙΩΡΓΟ ΜΠΛΑΝΑ, Μ Α ΡΙΑ Π Ο Α Υ Δ Ο Υ Ρ Η από τη ΜΑΡΙΑ ΚΟΥΡΣΗ, ΤΕΥΚ ΡΟ Σ

Α Ν Θ ΙΑ Σ από τον ΚΩΣΤΑ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗ, Ζ Η Σ Η Σ Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ Ο Υ από τον ΓΙΑΝΝΗ ΔΑΛΛΑ, Μ Υ Ρ Τ ΙΩ ΤΙΣΣΑ από τον ΓΙΩΡΓΟ ΜΠΑΛΟΥΡΔΟ, Ν ΙΚ Ο Σ Π Α Π Π Α Σ από τον ΗΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑ, Ν ΙΚ Ο Λ Α Ο Σ Ε Π ΙΣ Κ Ο Π Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ από τον Ν. ΜΑΥΡΕΛΟ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑ Β ΡΙΗ Λ ΙΔ Η Σ Μ αυρομοχάλη

26 ΔΙΑΒΑΖΩ

18 , Α θ ή ν α - τ η λ . 2 1 0 3 6 3 6 5 1 4

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ ® Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η

ΠΑΤΑΚΗ

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΙ Οι τελευταίες ημέρες του Κωνσταντίνου Καβάφη ΜΥ ΘΙ Σ Τ ΟΡ Η ΜΑ

Έν α βιογραφικό και ταυτόχρονα μυθιστορηματικό αφήγημα, ένα μείγμα ντοκουμενταρισμένων στοιχείων και μυθοπλασίας. Σε αυτό, ο Φίλιππος Φιλίππου περιγράφει με τρυφερότητα, συμπάθεια, μα και «καβαφική ειρωνεία» τη φυσική φθορά και την πορεία προς το θανατο του πιο δημοφιλούς Έλληνα ποιητή του εικοστού αιώνα,

272 σελ, 15 €

I

Ε

Ο

Λ

Α

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ www.pataki5.gr

Τ

A

Β

I

Β

Λ

I

Ο

Π

Ω

Λ

Ε

I

A

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΠΑΤΑΚΗ: ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ 65, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.38.11.850 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.38.31.078 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Ν. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ 122, ΤΗΛ. 2310.70.63,54-5

με αφορμή ένα βιβλίο

ΑΠΟΤΟΝ ΒΑΓΓΕΛΗ ΠΑΝΤΑΖΗ

«Έστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας...» Είναι δύσκολο να βρει κανείς κάποιον στοιχειωδώς μορφωμένο νεοέλληνα που να μη θυμάται τον περίφημο αυτό ορισμό του Αριστοτέλη. Έχουν φροντίσει και ακόμη φροντίζουν τό­ σο πολύ οι δάσκαλοί μας να τον παπαγαλίσουμε, ώστε να είναι δύσκολο να τον ξε­ χύσουμε πια. Αυτά παθαίνει όποιος έχει μεγάλους προγόνους: είναι καταδικασμέ­ νος να μη μεγαλώσει ο ίδιος ποτέ και να ζει καλυμμένος στη γιγάντια σκιά τους. Ό,τι έχουν πει εκείνοι είναι θέσφατο. Αν μας φαίνεται απλοϊκό, ανόητο ή εσφαλμέ-

Μίμηση και τέχνη νο, το λάθος δεν μπορεί παρά να είναι δικό μας, αφού δεν μπορέσαμε να βρούμε το κρυφό νόημα. Εκείνο, λοιπόν, που μας μένει να κάνουμε είναι να σκύψουμε α­ κόμη πιο προσεκτικά κάτω από την πρώτη επιφάνεια των λόγων και να αναζητή­ σουμε ερμηνευτικά το κρυμμένο βάθος τους. Και καθώς η ερμηνεία δεν έχει όρια, ψάξε ψάξε εντέλει θα βρούμε τη σοφία που αναζητούσαμε. Σ ’ αυτό το παιχνίδι θύ­ ματα πέφτουν και οι ιδιαίτερα μορφωμένοι, ίσως μάλιστα περισσότερο απ’ όλους αυτοί, καθώς έχουν στενότερες σχέσεις με την αρχαία γραμματεία αλλά και μεγα­ λύτερες δυνατότητες ερμηνειών, άρα και παρερμηνειών της. Αφορμή για να το επισημάνουμε είναι η λαμπρή από πλευράς ύφους και δεξιοτεχνίας, δυστυχώς όμως εξαντλημένη αλλά ευτυχώς υπό επανέκδοση, νεανική μελέτη του μακαρίτη Μανόλη Ανδρόνικου Ο Πλάτων και η τέχνη\ Εκείνο που μας κάνει εντύπωση σε τούτο τον ορισμό είναι ο χαρακτηρισμός μιας μορφής τέχνης ως «μιμήσεως». Όπως μάλιστα επισημαίνει ο Μ. Ανδρόνικος, δεν εί­ ναι μόνο η τραγωδία που χαρακτηρίζεται «μίμησις» από το Σταγειρίτη φιλόσοφο. Σε τελευταία ανάλυση, κάθε καλλιτεχνική δημιουργία είναι κατά κάποιο τρόπο μίμηση2. Αντί να επιχειρήσουμε να δικαιολογήσουμε το παράλογο αυτής της αντίληψης ανα­ ζητώντας την υποτιθέμενη βαθύτερη σοφία της, πολύ διαφωτιστικότερο θα ήταν να εντοπίσουμε τα αίτια και τη διαδικασία της γέννησής της. Και δε χρειάζεται να πά­ με πολύ πίσω από τον Αριστοτέλη. Όπως έχει ήδη επισημανθεί3, γεννήτορας αυτής της ιδέας είναι ο Πλάτωνας. Και η ιδέα έχει συγκεκριμένο σκοπό: να εγκλωβίσει την ανυπότακτη και για τούτο ύποπτη καλλιτεχνική δημιουργία στα στενά όρια ενός πολιτειακά ελεγχόμενου «θετικού ρεαλισμού». Είναι γνωστό ότι ο Πλάτωνας είναι εχθρός των ισχυρών συγκινήσεων που θέτουν σε κίνδυνο την επισφαλή ισορροπία του ψυχρού αυστηρού λόγου και της πολιτικής ευπρέπειας. Έχει πλήρη επίγνωση του συγκινησιακού χαρακτήρα της τέχνης, θα πρέπει λοιπόν στη σκυθρωπή Πολιτεία του -όπου ακόμη και το γέλιο και το παιχνί­ δι είναι ύποπτα- να βρ εθεί ένας τρόπος ελέγχου της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

28 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Και τον βρίσκει σε εκείνη τη μορφή τέχνης που προσφέρεται για αμεσότερο έλεγ­ χο και υποταγή, στην τέχνη που κατά κύριο λόγο -ιδ ίω ς στα αρχικά της στάδια- κι­ νείται στη σκιά των πρωτοτύπων και στη διαδικασία της μίμησης: τη ζωγραφική. Υπάρχει, βέβαια, και κάτι βαθύτερο σ’ αυτή την προτίμηση. Ο Πλάτωνας πιστεύει πως οποιοδήποτε ανθρώπινο κατασκεύασμα (κι ακόμη: οποιοδήποτε υλικό αντικεί­ μενο) αποτελεί μίμηση, κατ’ ανάγκην ατελή, ενός ιδεατού ουράνιου προτύπου. Από την άποψη των καλών τεχνών, η απεικόνιση αποτελεί το ιδανικό παράδειγμα αν­ θρώπινης μιμητικής δραστηριότητας. Αν όμως η παραγωγή χρηστικών αντικειμένων (π.χ. ενός τραπεζιού) αποτελεί μίμηση ιδεατού προτύπου, το «πορτρέτο» ενός τρα­ πεζιού αποτελεί μίμηση της μίμησης, ένα προϊόν, δηλαδή, διπλά ατελές, εξ ορι­ σμού κατώτερο και από το ατελές υλικό πρότυπό του. Τη μικρή εκτίμηση του Πλά­ τωνα για τη ζωγραφική την εκφράζουν με σαφήνεια τούτα τα λόγια του: «Ο ζωγράφος μοιάζει με άνθρωπο που κρατάει καθρέφτη και τον περιστρέφει κατάντικρυ στα φυσικά και τεχνητά δημιουργήματα, κατορθώνοντας έτσι άκοπα και άσκο­ πα και ανίδεα να τον αναπαραστήσει μέσα στη λεία επιφάνεια» (Πολιτεία X 596de). Η λογική αυτή μας δίνει και το κριτήριο της καλλιτεχνικής αξιολόγησης: αφού τέχνη είναι η μίμηση, τότε είναι τόσο καλύτερη τέχνη όσο πιστότερη μίμηση είναι. Αν βέ­ βαια ο ζωγράφος μπορέσει με την ενόρασή του και δει πίσω από το υλικό του πρό­ τυπο το ιδεατό πρότυπο εκείνου, ενδέχεται να το ξεπεράσει. Με ποιο τρόπο και προς ποια κατεύθυνση όμως: με την εγκατάλειψη των ελευθέρων γραμμών και την προσέγγιση των τελείων γεωμετρικών σχημάτων4. Ό,τι ξεφεύγει από τα όρια της μί­ μησης δεν είναι μια ελεύθερη τέχνη, είναι κυριολεκτικά μια τέχνη ελευθερίων η­ θών, μια εκτρωματική δραστηριότητα που δεν μπορεί να έχει καμία θέση στην ιδα­ νική πολιτεία. Αυτό το πρόσφορο για έλεγχο κριτήριο της μίμησης που του πρόσφερε η ζωγραφι­ κή επιχειρεί στη συνέχεια ο Πλάτωνας να το επεκτείνει σε κάθε μορφή καλλιτεχνι­ κής παραγωγής. Το εγχείρημα δεν είναι και τόσο εύκολο. Το θέατρο ως ανα-παράσταση επιτρέπει, εν μέρει έστω και μετά δυσκολίας, την ένταξή του στην προκρούστεια κλίνη της μίμησης. Πώς μπορεί να γίνει όμως αυτό με άλλες μορφές τέχνης, π.χ. με τη μουσική; Ο φιλόσοφος δεν κωλώνει. Αντί όμως να μένουμε ενεοί μπρο­ στά στις περίπλοκες -κ α ι περιπλεγμένες- λογικές ταχυδακτυλουργίες που χαρακτη­ ρίζουν αυτό το καταδικασμένο σε αποτυχία και καταδικαστέο εγχείρημα, καλύτερο θα ήταν να καταγγέλουμε την επικίνδυνη στενοκεφαλιά που κρύβεται στο βάθος τους. (Οι στενοκέφαλοι δε στερούνται οξύνοιας, και δεν είναι ο γράφων αυτός που θα αμφισβητήσει την ιδιοφυία του Πλάτωνα. Ας συνειδητοποιήσουμε όμως επιτέ­ λους πως μερικές ιδέες είναι τόσο παράλογες στη ρίζα τους, που μόνο ένας μεγα­ λοφυής θα μπορούσε να τις υποστηρίξει με πειστικότητα.) Διευρύνοντας τον όρο «μίμηση», ώστε να συμπεριλάβει όλες τις μορφές τέχνης, ο Πλάτωνας δε γίνεται περισσότερο ανοιχτός (όπως βεβαιώνει μεταξύ των άλλων και ο Μ. Ανδρόνικος): απλώς δ ιευρύνεϊτο κλουβί του «ρεαλισμού» προκειμένου να φυ­ λακίσει σ’ αυτό και εκείνες τις ανυπότακτες μορφές τέχνης που είναι γνήσια δημι­ ουργία και όχι μίμηση της πραγματικότητας. Η υποτιθέμενη «ευρύτητα των συλλήψεών» του δεν είναι τίποτε άλλο από διεύρυνση των αστυνομικού τύπου συλλήψε­ ων στον ανυπότακτο χώρο της τέχνης. Δεν είναι δε τυχαίο το ότι όλα τα καταπιεστι­ κά καθεστώτα στο βαθμό που δεν μπορούν να προχωρήσουν στην πλήρη καταστο­ λή της καλλιτεχνικής δημιουργίας -που πάντα τη βλέπουν με καχυποψία- δείχνουν προτίμηση ή, εν πάση περιπτώσει, ανοχή, στη «ρεαλιστική» τέχνη, στην τέχνη που

10ΥΛΙ0Σ-ΑΥΓ0ΥΙΤ0Σ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 29

«αποδίδει πιστά» την πραγματικότητα, και ιδίως τις «θετικές» (=τις εγκεκριμένες) πλευρές της. Όταν έχεις υποτάξει την τέχνη στη μίμηση, κατέχεις το αντικειμενικό μέτρο σύγκρισης που σου επιτρέπει να κρατάς εντός ελεγχόμενων ορίων και τα δυσνόητα δημιουργήματα και τους ενοχλητικούς δημιουργούς τους. Η ιδέα πως η τέχνη είναι μίμηση έχει οδηγηθεί σε αδιέξοδο ακόμη και στο προνο­ μιακό πεδίο που κάποτε της πρόσφερε επιχειρήματα. Ο μεγάλος Λεονάρντο ντα Βίντσι πλήρωσε την πίστη του στη ρεαλιστική ζωγραφική με το στέρεμα του δημιουρ­ γικού του οίστρου, όταν εξάντλησε τα όρια της μίμησης - αυτή ήταν η αιτία και όχι κάποιο παιδικό ερωτικό τραύμα, όπως υπέθεσε μετά βεβαιότητος ένας άλλος με­ γαλοφυής στενοκέφαλος ονόματι Φρόιντ. Ο Ιερώνυμος Μπος, που ήταν απαλλαγμέ­ νος από την αντίληψη πως η ζωγραφική οφείλει να μιμείται -αντίληψη που σχεδόν εξόντωσε η ανακάλυψη της φ ω τογραφίας-, μέσα από τις φανταστικές εφια λτικές του συλλήψεις άνοιξε νέους καλλιτεχνικούς δρόμους. Δεν υπάρχει, λοιπόν, κανένας λόγος να επεκτείνουμε σε άλλα πεδία μια θεωρία που έχει αποτύχει στον προνομιακό της χώρο. Αντί να εκστασιαζόμαστε με τη σο­ φία αυτών των ιδεών -κάτι που, π.χ., όχι απλώς δεν απέφυγε αλλά επίμονα επιδίω­ ξε ο Μ. Ανδρόνικος- θα πρέπει να εντοπίζουμε την αφέλεια που τις διακρίνει, την έπαρση της παντογνωσίας και το δικαίωμα που επιφυλάσσει στον εαυτό του ένας φιλόσοφος να λογο-κρίνει τελεσίδικα την καλλιτεχνική δημιουργία. Όταν, π.χ., ο Πλάτωνας συγκρίνει τις «ανυπότακτες» γραμμές ενός πίνακα ζωγραφικής με γεω­ μετρικά σχήματα και βρίσκει τα τελευταία να υπερέχουν, είναι παράλογο να βλέπει κανείς στο πρόσωπό του έναν πρόδρομο του κυβισμού (όπως κάνει ο Μ. Ανδρόνι­ κος), αντί να δει έναν αγιατολάχ της φιλοσοφίας που επιχειρεί να αντικαταστήσει τις ελεύθερες ζω γραφιές με γεωμετρικά στρατωνισμένα αραβουργήματα. Η τέχνη, μακράν του να αποτελεί μίμηση της πραγματικότητας, στο ελάχιστό της α­ ποτελεί εμπλουτισμό και στο μέγιστό της δημιουργία μιας άλλης πραγματικότητας, φυσικά με τα υλικά ετούτης, τα οποία όμως ενίοτε χρησιμοποιεί ως υλικά κατεδά­ φισης. Στην περίπτωση μάλιστα της υψηλής τέχνης είναι η πραγματικότητα εκείνη που (οφείλει να) τη μιμείται, m

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Μ. Ανδρόνικος, Ο Πλάτων και η τέχνη, α' έκδοση θεσοαλονίκη, 1952, β' έκδοση. Αθήνα, 1984, «Νεφέλη».

2. Αριστοτέλης Ποιητική 1447al6.

3. Βλ. Μ. Ανδρόνικος, ό.π., ο. 47, σημ. 2.

4. Φίληβος 51b-d.

ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΗ Στη μελέτη του Κωνσταντίνου Αθανασάτου με τίτλο «Ειρωνεία και σάτιρα στον Μενέξενο του Πλάτωνος» (τεύχος 438, Μάρτιος 2003) το παράθεμα που δημοσιεύτηκε εκ παραδρομής: «Η αφορμή για να γράψει ο Πλάτων τον Μενέξενο ήταν ο Κορινθιακός πόλεμος» δεν προκύπτει από το περιεχόμενο του κειμένου. Αντ' αυτού το σωστό εί­ ναι: «Η αφορμή για να γράψει ο Πλάτων τον Μενέξενο ήταν η Ανταλκίδεια Συνθήκη». Ζητάμε συγγνώμη από τον αρθρογράφο και τους αναγνώστες μας.

30 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Μερικές φορές στην αναζήτηση της ιδανικής συντροφιάς χρειάζεστε βοήθεια Στο βιβλιοπωλείο Ευριπίδης στη στοά, κάνουμε τα πάντα για να σας την προσφέρουμε. Σ' αυτό Βέβαια που ξέρουμε καλά. Το Βιβλίο. Δεκάδες χιλιάδων τίτλοι Βιβλίων, από όλους τους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους, θα αναζητήσουν τη συντροφιά σας. Οι άνθρωποί μας, γνώστες του Βιβλίου, θα σας βοηθήσουν να βρείτε αυτό που θέλετε ή ακόμα αυτό που φαντάζεστε ότι θα θέλατε.

Αν έχετε μια... τάση προς την αλλοδαπή, υπάρχει ένας ολόκληρος όροφος με ξενόγλωσσα Βιβλία στη διάθεσή σας. Αν θέλετε... να εκφραστείτε, ένα πλήρες τμήμα χαρτικών-σχολικών και ειδών ζωγραφικής σας περιμένει. Αν ξαφνικά κουραστείτε, το Ευριπίδης καφέ θα σας τονώσει, θα σας δροσίσει, θα σας γλυκάνει.

Ευριπίδης Στη Στοά Ανδρέα Παπανδρέου 11(εντός στοάς) 152 32 Χαλάνδρι, Τηλ.: 210 όθο 0644-6 Fax: 210 680 0647 Ευριπίδης Ανδρέα Παπανδρέου 8,152 32 Χαλάνδρι Τηλ.: 210 6813661,210 682 0839 Fax: 210 682 0831

αναζητώντας το βιβλίο

Αν έχετε σκοπό να αναζητάτε συχνό... καινούργιες συντροφιές, μια προνομιακή κάρτα μέλους και συχνές παρουσιάσεις Βιβλίων θα σας διευκολύνουν. Αλλά κι αν ακόμα δεν μπορείτε να μας επισκεφθείτε, μπορούμε να σας εξυπηρετήσουμε, μέσω τηλεφώνου, φαξ ή e mail. Αν αναςητάτε λοιπόν το βιβλίο, ελάτε στο Ευριπίδης στη στοά.

euowiidTC —W m r -

ΑΠΟΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟ

One Elephant -a new Elephant- an Elephant's Child1 Rudyard Kipling (Just So Stories, «The Elephant's Child») Η συνειδητή ενασχόληση με τη γραφή φέρνει το συγγραφέα αντιμέτωπο με το «εμπό­ διο» της καινοτομίας. Δεν αναφέρομαι στη χίμαιρα της εδραίωσης οποιοσδήποτε πρω­ τοπορίας. Μια τέτοια επιδίωξη θα απαιτούσε τη στοιχείωση ενός ορισμού για την καθ' ολοκληρίαν λειτουργία της τέχνης, τη συγγραφή δηλαδή ενός μανιφέστου, κάτι που δε φαίνεται να αντέχει η εποχή μας. Εκλείπουν οι προϋποθέσεις εκείνες που θα επέτρε­ παν τη σύνταξη προγραμματικών διακηρύξεων στη λογοτεχνία, και κυρίως οι δύο βασι­ κότερες: η αποκρυσταλλωμένη άποψη για τη λογοτεχνία του πρόσφατου παρελθόντος και η σαφής χαρτογράφηση του λογοτεχνικού τοπίου του παρόντος. Είναι αυτή η (ελλεί-

Το εμπόδιο της καινοτομίας πουσα σήμερα) γνώση που επέτρεψε να γραφτούν στο παρελθόν θρασείς φράσεις ό­ πως: «Μόνον εμείς είμαστε το πρόσωπο της εποχής μας»2. Και, φυσικά, δε θα μπορού­ σε να αρκεστεί κανείς σε προσωπικές περιπτώσεις. Η εποχή μας είναι εποχή ιδιώτευσης. Ο καλλιτέχνης που φωνάζει: «Μόνον εγώ είμαι το πρόσωπο της εποχής μου» πά­ σχει από μεσσιανική μυωπία. Η τρέχουσα πραγματικότητα δεν μπορεί να έχει ένα μονα­ δικό πρόσωπο και ίσως αυτός να είναι ακόμη ένας λόγος για τον οποίο δεν μπορούν να γίνουν νοητές οι σημερινές πρωτοπορίες. Γιατί οι πρωτοπορίες είναι από τη φύση τους εκφράσεις συλλογικής βούλησης. Τα μανιφέστα γράφονται σε πληθυντικό αριθμό: «Ποι­ οι είμαστε; Και γιατί υπάρχουμε; Εμείς, οι Oberiuty, είμαστε ειλικρινείς εργάτες της τέ­ χνης. Είμαστε ποιητές μιας νέας θέασης του κόσμου και μιας νέας τέχνης»3. Ποιο είναι λοιπόν το «εμπόδιο» της καινοτομίας; Ορίζεται μόνο μέσα στον περιχαρακω­ μένο χώρο της προσωπικής ποιητικής του δημιουργού και εκφράζεται μέσω του ερω­ τήματος: «Μπορώ να ξεπεράσω την προσωπική μέθοδο;» Ιδού, λοιπόν, το πλέον ου­ σιαστικό ζήτημα. Καταφέρνει ποτέ ο συγγραφέας να ξεφύγει από τη ζωή που τον κα­ τατρέχει ως βίωμα, ως επιθυμία ή ως τρόπος προβληματισμού και δημιουργίας; Και πώς θα μπορέσει να μετουσιώσει αυτή την απελευθέρωση σε νέο έργο; Υπάρχουν στιγμές κατά τις οποίες συνειδητοποιεί ότι δεν κάνει τίποτε άλλο από το να γράφει διαρκώς το ίδιο βιβλίο με άλλο τρόπο. Αυτή είναι μια διαφορετική όψη του εμποδίου της καινοτομίας. Πρόκειται περί μιας εμμονής (θεματικής ή υφολογικής) τόσο εύκολα αναγνωρίσιμης σε κάποιες περιπτώσεις (όπως π.χ. του Κάφκα ή του Ούγκο Σουλτς), που παρά ταύτα υποφώσκει -μάλλον διαβρωτικά- ακόμη και στο έργο συγγραφέων που μοιάζουν να την αψηφούν, όπως ο Όσκαρ Γουάιλντ: «Ανάμεσα στην τέχνη μου και στον κόσμο υπάρχει ένα πλατύ χάσμα, όμως ανάμεσα στην τέχνη και στον εαυτό μου δε μεσολαβεί τίποτα»4. Δε με απασχολεί το ζήτημα της καινοτομίας ως προσταγής αλλά ως επιλογής. Με άλλα

32 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

λόγια, δε με ενδιαφέρει αν ο συγγραφέας θα πρέπει κατ' ανάγκην να απαλλαγεί από τις εμμονές του. Δεν το θεωρώ καθόλου αναγκαίο. Το αντίθετο μάλιστα, ίσως οι επ ί μονές ιδεοληψίες να δρουν καταλυτικά στη σύνθεση του έργου. Αυτό που με απασχο­ λεί είναι η ισχύς της επινοητικότητας. Το κατά πόσο ο δημιουργός είναι αναπόδραστα δέσμιος αείποτε επανερχόμενων αιτημάτων που, συν τω χρόνω, μεταμορφώνονται σε αποστήματα. Αναρωτιέμαι γιατί αυτή η δέσμευση προβάλλεται (ή μυθολογείται) ως α­ ναγκαία συνθήκη πίσω από τη δημιουργία υψηλού έργου; Το ζήτημα μετασχηματίζεται σε ένα ερώτημα για την επάρκεια της τέχνης ως εργαλείου ίασης. Καταφέρνει ποτέ ο συγγραφέας να δαμάσει, μέσω της γραφής, τις λογής ερινύες που τον καταδιώκουν; Και -έσ τω - αν είναι νομοτελειακά ορισμένο να αποτύχει, συνειδητοποιεί ποτέ ο δημι­ ουργός τούτη την καταδίκη; Εντέλει, έχει ο επινοητικός νους τη δύναμη να αντισταθεί στο μαγνητισμό του υποσυνείδητου; Ξεκινώ από την πίστη ότι η ταυτότητα του ανθρώπου είναι η μνήμη του. Ο Μπόρχες εί­ χε την ίδια αφετηρία με τους Γνωστικούς όταν όριζε τις τρεις ιδιότητες της ψυχής: τη μνήμη, την κατανόηση και τη βούληση. Είναι προφανές ότι αυτά τα χαρακτηριστικά δε Μπόρχες

συνιστούν τη μοναδικότητα του δημιουργού. Αυτό που έχει σημασία είναι το έργο που πλάστηκε με αυτό το φθαρτό υλικό. Η τέχνη εδράζεται στη βού­ ληση. Ποιος όμως ορίζει τη μνήμη; Και πόσο εφικτό είναι να κα­ τανοήσει κανείς τις δυνάμεις που δίνουν ώθηση στις επιδιώξεις του; Ο Μπόρχες εξακολουθούσε να αγοράζει βιβλία μέχρι το τέ­ λος της ζωής του, αν και είχε τυφλωθεί από χρόνια. Αυτή η λε­ πτομέρεια μπορεί να λειτουργήσει ως παραβολή για τη ζωή του συγγραφέα. Η επιθυμία για ανάγνωση βρίσκεται πολύ κοντά στην ανάγκη του γράφειν (στην ανάγκη να «αναγνωσθείς»). Υπό αυτή την έννοια, ακόμη και με επίγνωση της αποτυχίας, ο δημιουργός συνεχίζει να εμπιστεύεται τη μοίρα του στην τέχνη. Η λογοτεχνία δεν έχει εξηγητική δύναμη, ούτε οδηγεί σε λύτρωση. Και όμως, επιτρέπει (όπως και μύρια άλλα τεχνάσματα) να συνεχίζει κανείς να ζει. Ο Ζέργκελ -ένας ήρωας του Μπόρχες- μεταβιβάζει τηλεφωνικώς τη μνήμη του σε έναν άνθρωπο τον οποίο δεν πρόκειται να γνωρί­ σει ποτέ. Τη στιγμή που το παρελθόν του αδειάζει μέσω του τηλε­ φωνικού καλωδίου, ο Ζέργκελ επαναλαμβάνει αυτά τα λόγια της παραίτησης: «Simply the thing I am shall make me live»5, m

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. «Ένας ελέφαντας, ένας ελέφαντας νέος, παιδί ενός ελέφαντα».

2. Από το μανιφέστο «Χαστούκι στο πρόσωπο του κοινού γούστου» των Νταβίντ Μπουρλιούκ, Αλεξάντρ Κριουτσιόνιχ, Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι και Βίκτωρος Χλέμπνικοφ. Μόσχα, 1912.

3. Από το μανιφέστο «OBERIU» (Ένωση για την Αληθινή Τέχνη) των Αλε­ ξάντρ Βεντένσκι, Κονσταντίν Βαγκίνοφ, Ιγκόρ Μπαχτέρεφ, Νικολάι Ζαμπολότσκι και Ντανιίλ Χαρμς. Λένινγκραντ, 1928.

4. De Profundis, ο. 129. Methuen & Co., Λονδίνο, 1925.

5. «Και μόνο αυτό, που είμαι, θα με κάνει να ζήσω». Από το διήγημα: «Η μνήμη του Σαίξπηρ».

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 33

από το μέλλον...

ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΝΟ ΦΙΛΙΠΠΑΚΟΠΟΥΛΟ

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από την παρουσίαση σ' αυτήν εδώ τη σελίδα του πρώτου βιβλίου της «συνέχει­ ας» του γνωστού με το γενικό τίτλο Dune επικού έργου επιστημονικής φαντασίας του Φρανκ Χέρμπερτ, την ο­ ποία έγραψε ο γιος του, Μπράιαν Χέρμπερτ, μαζί με τον Κέβιν Άντερσον, και η οποία αναφέρεται στα γεγονότα που προηγήθηκαν της ιστορίας του Dune. Τα δύο επό­ μενα βιβλία αυτής της «συνέχειας», που τα περιμέναμε με ενδιαφέρον, εκδόθηκαν ήδη και η πρώτη παρατήρη­ ση που μπορεί να κάνει κάποιος είναι ότι το τεράστιο μέγεθος αυτής της τριλογίας (γύρω στις 650 σελίδες για το κάθε βιβλίο), μεγαλύτερο από αυτό του αρχικού έργου, δημιουρ­ γεί κάποιο στοιχείο υπερβολής. Σίγουρα το πρώτο απ' αυτά δημιούργησε θετική εντύπωση, αφού μπορεί μεν να μην προ­ σθέτει κάτι νέο στο έργο του Φρανκ Χέρμπερτ, αλλά είναι ένα συναρπαστικό βιβλίο που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι το τέλος, περιγράφοντας πολλούς κόσμους και διαφορετικούς χαρακτήρες και αναπτύσσοντας καταστάσεις και ανατροπές που σε προκαλούν να προχωρήσεις για να μάθεις την εξέλιξή τους.

BRIAN HERBERT & KEVIN ANDERSON Dune: Οίκος των Χαρκόννεν. μτφρ .: λορεντζος χάνος , αθηνα, anubis, 2002. ςελ. 664 Dune: Οίκος των Κορρίνο μτφρ .: ειρηνη παϊδουςη. αθηνα, anubis, 2003. ςελ. 576 Αυτό όμως δε συνεχίστηκε (και ήταν βέβαια εξαιρετικά δύσκολο να συνεχιστεί) και στα δύο επόμενα βιβλία, που ασχολούνται ουσιαστικά με τους ίδιους χαρακτήρες και τους ίδιους κόσμους, προχωρώντας απλώς την εξέλιξη της ιστορίας. Έτσι, το μεγάλο μέγεθός τους γίνεται τώρα αισθητό και ορισμένες φορές σε κάνει να αναρωτιέσαι αν ήταν τελικά α­ ναγκαίο. Βεβαίως και τα δύο νέα βιβλία διαβάζονται αρκετά ευχάριστα και δεν αναμασούν τα ίδια επεισόδια της ιστορίας που αφηγούνται οι συγγραφείς, αλλά επεκτείνονται στο μέλλον και περιγράφουν νέες καταστάσεις με τους ίδιους σχεδόν πρωταγωνιστές. Μόνο που αν όλα αυτά περιορίζονταν στο πρώτο βιβλίο, θα είχαμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια ανάπτυ­ ξης των αιτίων που οδήγησαν στα όσα διηγήθηκε παλιότερα ο Φρανκ Χέρμπερτ, τα οποία ίσως να είχε και ο ίδιος την πρόθεση να διηγηθεί αν δε χανόταν πρόωρα. Αντίθετα, το τε­ ράστιο μέγεθος της τριλογίας του γιου του δείχνει μια προσπάθεια εμπορικής εκμετάλλευ­ σης μέχρι τα άκρα της επιτυχίας του Dune. Το ότι, μάλιστα, με αυτή την τριλογία η ιστορία δε φτάνει μέχρι την περίοδο την οποία περιέγραψε ο Φρανκ Χέρμπερτ στα δικά του βιβλία αφήνει ανοιχτές πιθανότητες και για νέο βιβλίο, το οποίο είναι εμφανές ότι θα έχει καθα­ ρά εμπορικό σκοπό. Γεγονός είναι ότι οι φίλοι της περιπέτειας επιστημονικής φαντασίας θα διαβάσουν ευχάρι­ στα τα τρία βιβλία, που, εκτός από το καθαρά περιπετειώδες στοιχείο τους, περιγράφουν και στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς που επηρέασαν τις εξελίξεις σε κάθε περίοδο της ιστορίας της ανθρωπότητας. Απλώς, το ενδιαφέρον που παρουσιάζει το πρώτο μετα­ σχηματίζεται στα άλλα δύο σε μια καλή συνταγή για να περνάει ευχάριστα η ώρα (για την ακρίβεια, πολλές ώρες!), m

34 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

Μην

αφηοΕτε το καλοκαίρι να πάει χαμένο

8 210 381 5433

ΕΚΔ Ο ΣΕΙΣ ΓΚΟ Β Ο ΣΤ Η

iuiuiii.oovostis.qr

S a n d ra G r e g o r y

ΞΕΧΑΣΤΕ ΠΩΣ ΕΙΧΑΤΕ ΜΙΑ ΚΟΡΗ Σιην Το'ίλύνδη, καταδικάστηκε σε 25 χρόνια φυλάκιση για διακίνη­ ση ναρκωτικών. Πέρασε απίστευτα μαρτύρια στη διαβόητη φυλα­ κή «Χίλτον της Μπανγκόκ». Σε μια στιγμή τρέλας ξέχασε όσα της είχε διδάξει η μεσοαστική ανατροφή της. Αλλά όπως αποκαλύπτει η καταπληκτική αυτοβιογραφία της, μέσα απ’ τους εξευτελισμούς βρήκε τη λύτρωση και τη δύναμη να ξαναχτίσει απ’ τα ερείπια μια ζωή που είχε καταστρέφει.

ξένη γραφή

ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

Το τοπ τεν της CIA Σαράντα τέσσερις αληθινές ιστορίες από πενηντάχρονη πορεία της CIA ή, αλλιώς, οι λόγοι για τους οποίους οι Αμερικανοί πολίτες πληρώνουν υπέρογκους φόρους: για να ενισχύεται η CIA και το θεάρεστο έργο της. Το βιβλίο του Μαρκ Ζεπεζάουερ Τα μεγαλύτερα χτυπήματα της CIA (όπου η αγγλική λέξη «hits» ση­ μαίνει ταυτόχρονα «χτύπημα» αλλά και «επιτυχία» όπως, για παράδειγμα, στη μουσική, όπου έχουμε ουνήθως τις «δέκα καλύτερες επιτυχίες», «ένα τραγούδι που έγινε χιτ» κ.λπ.) δεν ξεπερνά τις εκατό σελίδες. Παρ' όλα αυ­ τά όμως, αρκούν για να αναπτύξει ο συγγραφέας τη συλλογιστική του πά­ νω σε ένα θέμα που θα έλεγε κανείς ότι είναι τετριμμένο, χιλιομασημένο πια: τις συνωμοσίες και τα εγκλήματα της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφο­ ριών της Αμερικής.

C X ffl

Σε προηγούμενο σημείωμα, σε αυτές εδώ τις σελίδες, αναφερθήκαμε στη σύντομη αλλά τόσο γεμάτη ιστορία της CIA, στη δράση της από τις αρχές

της δεκαετίας του '5 0 μέχρι σήμερα (όπως και σε ένα ακόμα παλαιότερο σημείω­ μα, είχαμε παρουσιάσει το επίσης σχετικό Κράτος του Κακού του Ουίλιαμ Μπλαμ, πριν μεταφραστεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Κανάκη»). Ουσιαστικά, αυτή την ι­ στορία διηγείται ο συγγραφέας μέσα από σαράντα δύο σύντομες ενότητες, στις ο­ ποίες δεν περιγράφει τόσο τον τρόπο δράσης της εν λόγω κρατικής υπηρεσίας όσο MARK ZEPEZAUER, The CIA 's G re atest H its ODONIAN PRESS, 96 p.p. τις συνέπειες αυτής της δράσης στη ζωή των ίδιων των Αμερικανών πολιτών. Ενορ­ χηστρωμένες καταστροφές των οικονομιών άλλων κρατών, ανατροπές ξένων κυβερ­ νήσεων, δολοφονίες συνθέτουν σε πολύ αδρές γραμμές το προφίλ της CIA, ένα προφίλ όμως που πέρα από το πόσο βαριά πέφτει η σκιά του πάνω σε αυτές τις χώ­ ρες στις οποίες έδρασαν οι εγκέφαλοι και οι πράκτορές της, εξίσου βαριά πέφτει πάνω στους Αμερικανούς πολίτες, στην καθημερινότητά τους, στο ίδιο το πολίτευμα της χώρας. Είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουμε πόσο πολύ έχει εισχωρήσει ο τρόμος στην κα­ θημερινότητα του μέσου Αμερικανού μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Το κακό όμως ε ί­ ναι ότι αυτή ακριβώς την καθημερινότητα τρόμου η τωρινή κυβέρνηση των ΗΠΑ την καλλιεργεί διότι απλούστατα τη συμφέρει για να συνεχίσει το καταστροφικό της έργο σε διάφορες γωνιές του πλανήτη. Το βιβλίο του Μ. Ζεπεζάουερ είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό και για κάποιες άλλες, λιγότερο γνωστές επιχειρήσεις της CIA, όπως αυτή στην Τζόουνσταουν, στη Γουιά­ να, το 19 77 , όπου ο Τζέιμς Τζόουνς συγκέντρωσε τους οπαδούς του δημιουργώ­ ντας μία από τις τόσες αιρέσεις που υπάρχουν στην Αμερική. Ανεξάρτητα από την εκμετάλλευση του Τζόουνς σε βάρος των «πιστών», κατά τον Μ. Ζεπεζάουερ, η κα­ ταστολή που αποφάσισε να εφαρμόσει η CIA δεν είχε να κάνει με την τιμωρία του

36 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

μανιακού ιεροκήρυκα όσο με τη δολοφονία όλων όσοι συμμετείχαν στην αίρεση. Παλαιότερα πιστευόταν ότι ο Τζόουνς δηλητήριασε με υδροκυάνιο τους πιστούς του, ωστόσο, κατά τον Μ. Ζεπεζάουερ, νεότερα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι η εξόντωση των μελών της Τζόουνσταουν ήταν ένα ακόμα επιτυχημένο έργο της CIA. Το βιβλίο εξόργισε τους Αμερικανούς - αλλά για όλους τους καλούς λόγους: πίστε­ ψαν σε αυτό ή, έστω, άρχισαν επιτέλους, σε κάποιους από αυτούς, να μπαίνουν ψύλλοι στ' αφτιά, ηλιας μαγκλινης

Η χούντα του Μπους Τελικά, ο γνωστός μας Γκορ Βιντάλ κάνει λόγο ευθέως για «αμερικανική χούντα», για την ακρίβεια, για τη χούντα του προέδρου Μπους και του αντιπροέδρου Ντικ Τσένι. Ο Γκορ Βιντάλ είναι βέβαια μια αιρετική φωνή στην Αμερική, και στην Ελλάδα διαβάσαμε πρόσφατα το Διαρκής πόλεμος για διαρκή ειρή­ νη (εκδόσεις «Scripta»). Στο βιβλίο του με τίτλο Πολεμικά όνειρα: Αίμα για πετρέλαιο και η Χούντα των Μπους-Τσένι κάνει λόγο για τη διαφθορά του Λευκού Οίκου, θεωρώντας τον Μπους και τον Τσένι ηθικούς αυτουρ­ γούς της τραγωδίας της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Γκορ Βιντάλ μιλά για τον «εσωτερικό εχθρό» της Αμερικής. Αν πρέπει κάποιον να φοβάται η Αμερι­ κή δεν είναι τόσο τους φονταμενταλιστές και τους απανταχού εχθρούς και επίδοξους εξολοθρευτές της, αλλά τον κακό, διαβολικό εαυτό της, που στην προκειμένη περίπτωση ενσαρκώνεται από το δίδυμο ΜπουςΤσένι στην εξουσία. Μια κυβέρνηση που εκλέχθηκε με ύποπτο τρόπο και που συνεχίζει με εξίσου ύποπτο τρόπο να προωθεί όχι εθνικά συμφέροντα, αλλά τα ατομικά, προσωπικά μιας κάστας πετρελαιοπαραγωγών και βιομηχάνων όπλων. Προκλητικός, ερεθιστικός, αιχμηρός αλλά ποτέ επιφανειακός ή ηθικοπλαστικός, ο Γκορ Βιντάλ ξετινάζει τη σημερινή αμερικανική εξουσία και το ενδιαφέρον είναι ότι η ματιά αυτή προέρχεται από κάποιον που είναι ο ίδιος Αμερικανός, συνεπώς το επιGORE VIDAL, D ream ing War: Blood fo r Oil a nd th e Cheney-Bush Junta CLAIRVIEW BOOKS, 208 p.p. χείρημα περί εύκολου αντιαμερικανισμού δε στέκει εδώ. Στην ουσία, απευθύνεται στον κοινό νου και θέτει ένα απευθείας ερώτημα: πώς εί­ ναι δυνατόν οι συμπατριώτες του να πείθονται από τα αστήρικτα και γελοία επιχειρή­ ματα της αμερικανικής κυβέρνησης, π.χ. για τον πόλεμο στο Ιράκ; Βεβαίως, ήδη έ­ χει παρουσιαστεί έντονη αντίδραση τόσο στην Αμερική όσο και στη Βρετανία, ότι οι κυβερνήσεις κορόιδεψαν τους λαούς τους και ότι δεν υπάρχουν όπλα μαζικής κατα­ στροφής στο Ιράκ. Επίσης, ο Γκορ Βιντάλ ασχολείται πολύ σε αυτό το βιβλίο με όλα όσα κρύβονται πί­ σω από την 11η Σεπτεμβρίου: είναι δυνατόν, αναρωτιέται, οι αμερικανικές υπηρε­ σίες να μην είχαν την παραμικρή πληροφορία για το επικείμενο χτύπημα ή, έστω, για τις κινήσεις των τρομοκρατών στο εσωτερικό της χώρας; Μπορεί η κυβέρνηση Μπους να «επέτρεψε» το χτύπημα στους Πύργους και στο Πεντάγωνο για να βρει έ­ να πάτημα για τις περαιτέρω τακτικές και πολιτικές που θα ακολουθούσαν;

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 37

Ανατρέχοντας στη μεταπολεμική αμερικανική ιστορία και θέτοντας ως βάση για τη σημερινή κατάσταση το Δόγμα Τρούμαν, ο Γκορ Βιντάλ δημιουργεί μια εικόνα ζοφε­ ρή όπου τα δημοκρατικά ιδεώδη που αποτέλεσαν το θεμέλιο λίθο για τη γένεση της αμερικανικής δημοκρατίας φιμώνονται διαρκώς από το πρώην βιομηχανικο-στρατιωτικό σύμπλεγμα και νυν πετρελαϊκό. Πέρα από την ειρωνεία και την οργή, το βιβλίο αυτό είναι και ένας θρήνος για την πολιτι­ κή ζωή στην Αμερική, από ένα συγγραφέα που δεν ξέρει μόνο να φτιάχνει ιστορίες αλλά να ανακαλύπτει κι εκείνες που κάποιοι κρατούν καλά κρυμμένες,

Τζέφρυ Ευγενίδης,

i

ηλιας μαγκλινης

960 -, ηπα

Τον Τζέφρυ Ευγενίδη το ελληνικό αναγνωστικό κοινό τον γνώρισε το 1995, όταν κυ­ κλοφόρησε από τις εκδόσεις «Libra» το πρώτο του μυθιστόρημα Αυτόχειρες παρθέ­ νοι (ΗΠΑ, 1993) σε μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη, ένα έργο το οποίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τη Σοφία Κόπολα. Ο Τζέφρυ Ευγενίδης γεννήθηκε σε μια μικρή πόλη του Μίσιγκαν. Οι γονείς του πατέρα του είχαν μεταναστεύσει στην Αμερική από την Προύσα της Μικρός Ασίας, ενώ οι ρίζες της μητέρας του είναι αγγλοϊρλανδικές. Σπούδασε αγγλική και αμερικανική λογοτεχνία αλλά και δημιουργι­ κή γραφή στα Πανεπιστήμια του Στάνφορντ της Καλιφόρνια και Μπράουν της Νέας Υόρκης. Σήμερα ζει με τη γυ­ ναίκα του και την κόρη του στο Βερολίνο. Δημοσίευσε το πρώτο του διήγημα το 1 9 88 και το βιβλίο του Αυτόχειρες παρθένοι κέρδισε το Βραβείο Αγά Χαν για το κα­ λύτερο βιβλίο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα. Στο έρ­ γο αυτό τα γεγονότα διαδραματίζονται σε μια μικρή πόλη της Αμερικής κατά τη δεκαετία του '7 0 και συμβαίνει κάτι παράδοξο που ταράσσει τα ήσυχα νερά της μικρής κοινωνίας: πέντε αδερφές αυτοκτονούν η μία μετά την ΑΥΤΟΧΕΙΡΕΣ ΠΑΡΘΕΝΟΙ

άλλη. Τα αίτια δεν είναι σαφή και το μυστήριο κυριαρχεί ακόμα και στην τελευταία σελίδα. Με το δεύτερο, εκτενές μυθιστόρημά του, M iddlesex (μτφρ. Άννα Παπασταύρου, εκδόσεις «Libra», Αθήνα, 2003), ο Τζέφρυ Ευγενίδης κερδίζει το Βραβείο Πούλιτζερ 20 02 . Τι είναι όμως το Middlesex; Στη χειμαρρώ­ δη πρωτοπρόσωπη αφήγηση εξιστορείται η περιπέτεια μιας οικογένειας η οποία έχει τις ρίζες της στη Μικρά Ασία και ζει στο Μίσιγκαν των ΗΠΑ. Αποδίδεται ζωντανά και με πολλά ιστορικά στοιχεία η καταστροφή της Σμύρ­ νης, ενώ οι πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής συμβαδίζουν με τα μυθιστορηματικά πρόσωπα. Ακολουθεί ο ξεριζωμός και ο αγώνας επιβίωσης των δύο ηρώων, οι οποί­ οι σημαδεύονται από την αιμομικτική τους σχέση που θα αφήσει το στίγμα της σε έ­ ναν από τους απογόνους τους. Ο ερμαφροδιτισμός ενός κοριτσιού που γίνεται αγόρι

38 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

στην εφηβεία του θα αντιμετωπιστεί με τη συνδρομή της επιστήμης, κάπως καθυστε­ ρημένα, και ο ήρωας θα προσπαθήσει να ζήσει φυσιολογικά συμφιλιωμένος με τη μεταμόρφωσή του. Οι περιγραφές είναι έντονες, ο λόγος κυλάει αβίαστα και μένει χαραγμένη στη μνήμη η σκηνή του θανάτου ενός ήρωα. Λιτά αλλά ουσιαστικά αποδί­ δονται οι τελευταίες του στιγμές. Παράλληλα καταγράφονται οι δυσκολίες των Ελλή­ νων της Μικρός Ασίας στη νέα τους πατρίδα ενώ περιγράφονται οι κοινωνικές συνθή­ κες που επικρατούσαν στην Αμερική κυρίως κατά τις δεκαετίες του '2 0 και του '3 0. Η οικονομική κρίση και η ανάπτυξη της βιομηχανίας είναι ορισμένα ακόμα από τα θέ­ ματα που θίγονται. Ένας άλλος κύκλος της ζωής δημιουργείται με πρωταγωνιστές που έρχονται και παρέρχονται σαν τα όνειρα. Σε πολλά σημεία το μυθιστόρημα του Τζέφρυ Ευγενίδη μού έφ ερε στο νου, τηρουμένων των αναλογιών, την Αναζήτηση αλ­ λά και την Ανατροπή του Νίκου θέμελη.

Κειτ Σοπέν,

1850 -1 9 0 4 ,

χρυ σά ςπυροπουλου

ΗΠΑ

Η Κέιτ Σοπέν -το πατρικό της όνομα ήταν Κάθριν θ ' Φ λάερτι- γεννήθηκε στο Σεντ Λούις του Μισούρι. Γόνος αστικής οικογένειας, μεγάλωσε με ανέσεις και εντυπώ­ σιαζε στις κοινω νικές εκδηλώσεις για την ευφ υΐα και τη χάρη της. Παντρεύτηκε τον Όσκαρ Σοπέν και μετα­ κόμισαν στη Λουιζιάνα όπου απέκτησαν έξι παιδιά. Η Νέα Ορλεάνη ενέπνευσε τη συγγραφέα σε πολλά διηγήματά της αλλά και στο δεύτερ ο και τελευτα ίο μυθι­ στόρημά της Η αφύπνιση περιγράφεται με χαρακτηρι­ στικό τρόπο η πολύμορφη πόλη του αμερικανικού νό­ του. Στα διηγήματά της πολλοί ανθρώπινοι τύποι ξεπηδούν από την καρδιά της Λουιζιάνα, έχουν τις ιδιαιτε­ ρότητες και τις συνήθειες των κατοίκων της, κάτι που συναντάται και στο πρώτο της μυθιστόρημα, Εν αδίκω. Η Κ. Σοπέν άρχισε να γράφει το 18 84 , μετά το θάνατο της μητέρας της, και έγινε γνωστή ως διηγηματογράφ ος, ενώ το μυθιστόρημά της Η αφύπνιση σκανδάλισε τους αναγνώστες και τους κριτικούς εξαιτίας του θέμα­ τός του, που ήταν σχετικό με τη μοιχεία και την αυτοκτονία μιας γυναί­ κας. Όπως άλλες συγγραφείς του 19ου αιώνα έτσι και η Κ. Σοπέν δημι­ ούργησε πολλούς γυναικείους χαρακτήρες που έχουν ταλέντο και δημι­ ουργικότητα. Παρ' όλα αυτά, δεν εξιδ α ν ικ εύ ετα ι η γυναίκα, και στο Πορτρέτο «Τσάρλι» -τα Πορτρέτα είναι σύντομα πεζογραφήματα στα ο­ ποία παρουσιάζονται διάφοροι ανθρώπινοι τύπ οι- σατιρίζεται μια ποιήτρια της οποίας τα ποιήματα είναι «φοβερά και θα ήταν καλύτερα να ξεχαστούν». Η Κ. Σοπέν επηρεάστηκε από τους Ευρωπαίους εκπροσώπους του ρεα­ λισμού και γνώριζε καλά το έργο του Δαρβίνου, του Χάξλεϊ, του Σηένσερ αλλά και των Τολστόι, Φλομπέρ, Τόμας Χάρντι και Ζολά. Μάλιστα, το πεζογράφημά της Δύο πορτρέτα, το οποίο έχει ως θέμα το σεξουαλικό και πνευματικό πάθος, φέρνει στο νου τη Μαντάμ Μποβαρί του Φλομπέρ. Παράλληλα, μελέτησε το έργο του Γκι ντε

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 39

Μοπασάν και έτσι τελειοποίησε την τεχνική της, καθώς έμαθε από το Γάλλο συγ­ γραφέα να γράφει με σαφήνεια και λιτότητα. Ακόμα και τα θέματά του που είναι σχετικά με τον έρωτα, το γάμο, τη μοιχεία, την τρέλα και την αυτοκτονία την εμπνέ­ ουν και συνθέτει ανάλογες ιστορίες. Δεν αποτύπωσε, ωστόσο, στα διηγήματά της την πίκρα και την αποστροφή προς τη ζωή του Μοπασάν. Ο λόγος της είναι υπαινι­ κτικός όταν περιγράφονται ερω τικές σκηνές και η διεισδυτικότητά της στη γυναι­ κεία ψυχοσύνθεση είναι χαρακτηριστική. Η Κ. Σοπέν ανήκει στην ομάδα που ονομάζεται «Τοπικό Χρώμα», μολονότι η ίδια απεχθανόταν τα περιορισμένα θέματα, το δια φορετικό που ερχόταν σε αντίθεση με το κοσμοπολίτικο στοιχείο της Βοστόνης και της Νέας Υόρκης, και προτιμούσε θέ­ ματα παγκόσμια που ξέφευγαν από το στενό πλαίσιο του νότου. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα ακόλουθα βιβλία: Η αφύπνιση, μτφρ. Μαρία Αναστασοπούλου, Αθήνα, «Καστανιώτης», 1 9 9 2 . Το φιλί, μτφρ. Μαρία Αναστασοπούλου, Αθήνα, «Καστανιώτης», 19 96 .

40 ΔΙΑΒΑΖΩ

χ ρυ σά ςπ υρο πο υλο υ

m

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

Χ ΡΗΣ ΤΟ Σ ΣΚΟ ΡΙΝΗ Σ

έκτημέρα της πενθήμερης

Η

Τ ι διδάσκει ένας π ρώ η ν συντά κτη ς λ ά ιφ -σ τά ιλ περιοδ ικώ ν τις νεα ρ ές μ α θ ή τ ρ ιες του α π ο μ ο ν ω μ έ ν ο υ ορ εινού γ υ μ ν ά σ ιο υ ; Τ ι ε π ιδ ιώ κ ε ι η δ ρ α σ τή ρ ια φ ιλ ό λ ο γ ο ς κ α ι π α λ ιά ε ρ ω μ έ ν η π ο υ ξ α να μ π α ίνει αιφνίδια στη ζω ή του; Κ α ι π ο ιο είναι το μυστικό π ου κρύβει η πενθή μ ερη εκδρομή του σ χ ο λ είο υ στη Σ α ντορίνη ; Μ ια α π ρόβ λεπτη ιστορία μυστηρίου, γ ρ α μ μ έν η με χιού μ ορ και στοχαστική δ ιά θεσ η , π ο υ π α ίρ ν ε ι τη μορφ ή α σ τυ νο μ ικ ή ς έρευ νας. Ν τ ε τ έ κ τ ιβ ε ίνα ι, ά θ ελά του , ο φυσικός του σ χ ο λ είο υ , π ου οι α π α ν τ ή σ ε ις σ’ α υ τ ά τα ε ρ ω τ ή ­ μ α τ α θ’ α λ λ ά ξ ο υ ν τη ζω ή το υ .

Β

ε κ δ ό σ ε ι ς ------------- — --------------------------------------

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΣΟΛΩΝΟΣ 133,106 77 ΑΘΗΝΑ τηλ. 0103806305, 0103821813 fax 0103838173 e-mail: alexcom@otenet.gr - http://www.alexandria-publ.gr ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΣΤΗ ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ: ΠΕΣΜΑΖ0ΓΑ0Υ 5/ΣΤΑΔΙ0Υ 44,105 64 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 0103311719

προτάσεις για ανάγνωση

200 ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΒΙΒΛΙΑ

Μέσα στο αχανές πια τοπίο της βιβλιοπαραγωγής, απόρροια της εκδοτικής έξαρσης των τελευταίων ετών, δεν είναι μόνο επίπονο αλλά κυρίως παρακινδυνευμένο να επιχειρείται κάποια υποτυπώδης έστω και, εκ των πραγμάτων, ελλιπής επιλογή βιβλίων. 0 σημερινός αναγνώστης, προνομιούχος και συνάμα αποπροσανατολισμένος, βρίσκεται κυριολεκτικά αντιμέτωπος μ ε ποικίλες και αμφιλεγόμενες προτάσεις και αναπόφευκτα έχει πρόσβαση σε μικρό μέρος τους. Η πολυμορφία τείνει να πάρει διαστάσεις χαοτικές με αποτέλεσμα να διογκώνεται η ανησυχία μήπως αξιανάγνωστα έργα λανθάνουν της προσοχής μας. Παίρνοντας ως δεδομένο ότι η ανησυχία αυτή είναι ανέφικτο να μετριαστεί ακόμα και από τον πιο φιλόπονο ειδικό του βιβλίου ή φιλότιμο αναγνώστη, η συνύπαρξη σ' αυτό το αφιέρωμα περισσότερων από διακόσια βιβλία, διαφορετικών κατηγοριών, μας δίνει επαρκή εικόνα της παραγωγής της χρονιάς που μας πέρασε και συνάμα προβάλλει βιβλία που θα αφήσουν εντονότερα το στίγμα τους μέσα στο 2003. Το αφιέρωμα που ακολουθεί προσφέρει μια κατατοπιστική περιήγηση στα προσφιλή μονοπάτια της λογοτεχνίας αλλά και στους λιγότερο προσιτούς χώρους των μελετών, των δοκιμίων, των τεχνών, της γλώσσας, της ιστορίας, της πολιτικής, της οικονομίας, των επιστημών, της γαστρονομίας κ.ά., προσανατολίζοντας τον αναγνώστη όχι μόνο στις επικρατούσες επιλογές αλλά και σε βιβλία στα οποία η υπερπληθώρα εκδόσεων πιθανόν να λειτουργεί επιζήμια. Στην ποσότητα αναζητήσαμε την ποιότητα. Οι επιλογές είκοσι στενών συνεργατών του διοβάζο), κριτικών λογοτεχνίας, συγγραφέων, δημοσιογράφων, καλύπτουν ευρύ φάσμα της πλούσιας περσινής κ και φετινής σοδειάς και ανταποκρίνονται σε κάθε είδους προτιμήσεις. Πιστεύουμε, συνεπώς, ότι ακόμα και οι πιο απαιτητικοί αναγνώστες θα βρουν, σε μερικά έστω από τα προτεινόμενα βιβλία, ένα δροσερό απάγκιο στις θερμές μέρες του καλοκαιριού. Καλές αναγνωστικές «βουτιές»...

Παρουσιάζουν και προτείνουν οι: θ. Αντ. Βασιλείου, Τ. Δημητρούλια, Φ. Δ. Δρακονταειδής, Λ. Εξαρχοπούλου, Κ. Καλημέρης, Α. Καλογνωμής, Κ. Καρακώτιας, Π. Κρημνιώτη, Η. Μαγκλίνης, Κ. Δ. Μαλαφάντης, Λ. Πανταλέων, Μ. Πανώριος, Γ. Σ. Παπαδάτος, Η. Παπαλέξης, Τ. Παππάς, Ά. Σουλογιάννη, Β. Σπάθή, Μ. Φάις, Β. Χατζηβασιλείου, X. Χρυσόπουλος

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ: ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

42 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Τατιάνα Αβέρωφ, Αύγουστος ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 328

Μρνστσέ’.

Ένα ακόμη ογκώδες μυθιστόρημα από την Τ. Αβέρωφ που γνωρίζει και αυτό μεγάλη αναγνωστική επιτυχία. Η προβληματική γύρω από τη ζωή της σύγχρονης γυναίκας, τις πιέσεις και τα όνειρα που κάνει όχι μόνο για τον εαυτό της αλλά και για τα πρόσωπα που την πλαισιώνουν φαίνεται ότι είναι βασική στην περίπτωση της Τ. Αβέρωφ. Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, μέσα στη ρέμβη του υπνωτιστικού αλλά και καυτού Αυγούστου, μια γυναί­ κα βιώνει τις ξαφνικές, αναπάντεχες σεισμικές δονήσεις των περασμένων. Ένα κακοφορμισμένο παρελθόν τής χτυπά την πόρτα και σταδιακά η ηρωί-

δα οδηγείται σε οδυνηρές αποκαλύψεις και διαψεύσεις. Ο Αύγουστος είναι μια προ­ σωπική ιστορία των χαμένων ευκαιριών δοσμένη με γερές δόσεις παραμυθίας και τις απαραίτητες χιουμοριστικές πινελιές,

ηλιας μαγκλινης

Κώστας Ακριβός, Κίτρινο ρωσικό κερί A

ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 144

Το Κίτρινο ρώσικο κ ε ρ ί είναι μια καλογραμμένη και περιεκτικότατη νου­ βέλα επιστολικής μορφής. Αποτελείται από επτά επιστολές διαφορετικών ατόμων σε ένα προσφιλές τους πρόσωπο στη διάρκεια μιας ταραγμένης εικοσιπενταετίας (1951-1975). Ενδιαμέσως ο συγγραφέας παραθέτει α­ ποσπάσματα από έντυπα τα οποία από μόνα τους συνιστούν μια μικρή ι­ στορική και κοινωνική επισκόπηση της εποχής. Κατά συνέπεια, πέρα από την απλή, ρεαλιστική εν γένει, γραφή των επιστολών σε αφηγηματικό ύ­ φος που προσιδιάζει στον καθένα από τους επιστολογράφους, έχουμε να κάνουμε και με μια ιστορική και κοινωνική νουβέλα που χρησιμοποιεί κάποιες από τις τεχνικές της εποχής μας, π.χ. τη χρήση αρχείων, και παραπέμπει στη μεταμοντέρ­ να γραφή. Κεντρικός ήρωας είναι ο παραλήπτης των επιστολών, πολιτικός εξόριστος στην Τασκένδη, ενώ οι αλληλογράφοι του λειτουργούν σαν το χορό της ελληνικής τραγωδίας, και έτσι, πέρα από τις προσωπικές τους αναφορές, σχολιάζουν τα τεκταινόμενα της εποχής,

λ ιλυ εξαρχοπουλου

Βασίλης Αλεξάκης, Οι ξένες λέξεις ΑΘΗΝΑ, ΕΞΑΝΤΑΣ, 2003. ΣΕΛ. 336 Στο δέκατο βιβλίο του Β. Αλεξάκη ηρωίδα δεν είναι μια γυναίκα αλλά μια γλώσσα που μιλιέται στη Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής, τα σάνγκο. Ο ήρωας του μυθιστορήμα­ τος, ενώ περιβάλλεται από πολλά φιλικά πρόσωπα και μία ερωμένη, τελικά επιλέγει τη συντροφιά των σάνγκο διότι είναι μια γλώσσα εκκεντρική, με χιούμορ και μουσικότητα. Σχεδόν εξαρτημένος απ' αυτήν αποφασίζει να πάει στην Κεντρική Αφρική για να την α-

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 43

κούσει να μιλιέται. Εκεί θα γνωριστεί με αυτόχθονες, θα συναντήσει τη σκιά του πατέρα του, θα ξεπεράσει την οδύνη του θανάτου του, θα συμφιλιωθεί με το χρόνο - κι όλα αυτά με τη βοήθεια των «ξένων λέξεων». Για το μυθι­ στόρημα του Β. Αλεξάκη, ο σταρ του βιβλίου στη Γαλλία Μπερνάρ Πιβό εί­ πε στο TV5 ότι είναι «το πιο πρωτότυπο βιβλίο που κυκλοφόρησε φέτος στη Γαλλία», το Telerama έγραψε για «το εκπληκτικό ταξίδι ενός σύγχρονου Οδυσσέα που ταξιδεύει πάνω στη σχεδία των λέξεων» και το Le Point αποφάνθηκε: «Οι Ξένες λέξεις σε βοηθούν να ζήσεις όπως όλα τα μεγάλα μυθι­ στορήματα». Χρειάζονται κι άλλες συστάσεις;

ηρακλης παπαλεξης

Διαμαντής Αξιώτης, Πλωτές γυναίκες ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 438 Ο τόπος όπου εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα του Δ. Αξιώτη είναι η Καβάλα, χρόνος του ένα μεγάλο διάστημα του 20ού αιώνα, έως το 1977, και ήρωές του τα μέλη της οικογένειας Δούκα που εγκαθίστανται εκεί το 1920. Ο γενάρχης Κωνσταντίνος, επιδιώκοντας τη δύναμη και τον πλούτο, ασχολείται με το εμπόριο καπνού και εδραιώνεται σιγά σιγά στην κοινωνία της Κα­ βάλας, ερωτικά άστατος πάντα και δεσποτικός απέναντι στην οικογένειά του. Η κρίση του καπνού όμως θα επιφέρει την παρακμή της πόλης, την ο­ ποία ακολουθεί και η παρακμή της οικογένειας Δούκα, κυρίως μετά τον πό­ λεμο και το θάνατο του Κωνσταντίνου. Οι γυναίκες, όμως, η μητέρα και οι τρεις κόρες, αδυνατούν να αντιληφθούν τις νέες συνθήκες και αφήνονται να παρασυρθούν σε μια συνολική οικονομική, ερωτική και σωματική πτώση, διατηρώντας ωστόσο την ψευδαί­ σθηση ενός ξεπερασμένου και ανύπαρκτου μεγαλείου. Ακόμα και ο μοναδικός γιος, αν και φαίνεται να συλλαμβάνει τα μηνύματα των καιρών, ακολουθεί τελικά το πεπρωμένο της οικογένειάς του. Ο Δ. Αξιώτης παρακολουθεί τα μεγάλα και τα μικρά κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα όχι με χρονικογραφική αντίληψη αλλά μέσα από τη δράση των ηρώ­ ων και μαζί βλέπει και αναπλάθει την Καβάλα και τον κινητήριο μοχλό της, τον καπνό, σε όλες τις εκφάνσεις τους στην ιστορική διαχρονία,

κώστας καρακωτιας

Χρηστός Αστεριού, Το γυμνό της σώμα και άλλες παράξενες ιστορίες ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 144 Το φάντασμα ενός πεθαμένου κάνει μικρά θαύματα σ' ένα νησί, η τιμωρία κάποιου μελλοθάνατου στη Γαλλία του 18ου αιώνα είναι θάνατος σε γκιλοτίνα ή απαγχονισμός, η φήμη ενός συγγραφέα όλο και εξαπλώνεται χωρίς αυτός να έχει δημοσιεύσει ούτε ένα κείμενο, ένας νέος συγγραφέας για να γίνει ήρωας του Φραντς (Κάφκα;) και να τυπωθούν σε βιβλίο τα χειρό­ γραφά του πρέπει να κλειστεί οικειοθελώς σ' ένα υπόγειο με άλλους συγ­ γραφείς παραιτούμενος από την πατρότητα των κειμένων του, ένας έγκλει­ στος από τη γέννησή του, πειραματόζωο στα υπόγεια ενός «Κέντρου Ερευνών» στο Λονδίνο, γίνεται διάσημος πιανίστας, ο θάνατος ενός πρωταγωνιστή του Εθνικού θεά­ τρου συμπίπτει με το θάνατο του υποβολέα του. Αυτά είναι μερικά από τα θέματα, με-

44 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ταξύ πραγματικού και φανταστικού, με τα οποία ασχολείται η συλλογή διηγημάτων του X. Αστεριού Το γυμνό της σώμα. Μ ικρές αδυναμίες στο χειρισμό κάποιων ιστοριών δεν υπονομεύουν τη γενική αίσθηση ότι ο πρωτοεμφανιζόμενος X. Αστεριού θα εξελι­ χθεί σε δεξιοτέχνη της γραφής,

ηρακλης παπαλεξης

Νάνος Βαλαωρίτης, Τα σπασμένα χέρια της Αφροδίτης της Μήλου ΑΘΗΝΑ, ΑΓΡΑ, 2002. ΣΕΛ. 482 Ριζοσπαστικός και ακούραστος μοντερνιστής, θεράπων μιας τέχνης του λό­ γου που βγάζει τη γλώσσα στο ίδιο της το είδωλο την ώρα που ροκανίζει τα θεμέλια όλων των παραδεδομένων λογοτεχνικών συμβάσεων, ο Ν. Βαλαωρίτης επιστρέφει με ένα μυθιστόρημα υπερκινητικό σε όλα τα επίπεδα. Η οικογένεια Μορόνη, που βρίσκεται στο επίκεντρο της πλοκής, διατρέχει ε­ δώ και δύο αιώνες το χώρο του μείζονος και του μητροπολιτικού ελληνι­ σμού, ακολουθώντας καταπόδας τα χέρια της θεάς. Τα χέρια αυτά λειτουρ­ γούν ακριβώς όπως το μήλο της έριδος, στη νιοστή όμως: χαρίζουν στους Μορόνηδες απίστευτη ερωτική επιτυχία και τρομακτική κακοτυχία ως προς όλα τα υπόλοιπα. Τρέ­ χουν λοιπόν οι Μορόνηδες πίσω από τα χέρια της Αφροδίτης, καθώς τους κυνηγούν α­ νηλεώς άντρες και γυναίκες, και το κείμενο τρέχει πανικόβλητο να προλάβει να καλύψει όλο αυτό τον πολλαπλό αγώνα δρόμου. Στρίβει σε μια γωνία και πέφτει πάνω στον Σο­ λωμό, τον συμπαρασύρει, σκοντάφτουν μαζί πάνω στον ντανταϊσμό και μετά στους Φαναριώτες και πάει λέγοντας. Ένα θαυμάσιο ανάγνωσμα,

τιτικα δημητρουλια

Ρέα Γαλανάκη, Ο αιώνας των λαβυρίνθων ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 392 Με το παρόν βιβλίο η Ρ. Γαλανάκη προσφέρει ένα ακόμα ιδιαιτέρως ενδια­ φέρον δείγμα δημιουργικής διασταύρωσης των ιστορικών στοιχείων (η στροφή του 19ου προς τον 20ό αιώνα) με τη βιωματική πραγματικότητα, ό­ πως αποτυπώνεται στην πολυσήμαντη σύνθεση των κειμενικών παραστάσε­ ων με τη διεισδυτική εστίαση σε κειμενικά πρόσωπα πλήρη σημασιών αντι­ κειμενικού και υποκειμενικού περιεχομένου. Σ' αυτό το πλαίσιο, ο λαβύριν­ θος ως ένα βασικό στοιχείο ρυθμού στη ροή του κειμένου επανέρχεται ως λάιτ μοτίβ για να ορίσει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, εξωτερικά και κυ­ ρίως εσωτερικά τοπία. Σταθερά του ύφους της Ρ. Γαλανάκη είναι (και εδώ) η ευρηματι­ κή, συχνά αποκλίνουσα χρήση της μεταφοράς που προσδιορίζει την οργάνωση του βι-

ΤΟ

διαβάζω

στον κυβερνοχώρο

www.translatio.gr/diavazo e-mail: diavazo@ath.forthnet.gr

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 45

βλίου σε πολλαπλά επίπεδα σημαινομένων. Από την άλλη πλευρά, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο El Greco επεμβαίνουν στη δομή του βιβλίου ως σημαντικά διακείμενα και ως πρό­ κληση αισθητικής ανάγνωσης και έκφρασης της Ρ. Γαλανάκη.

αλκηςτις ςουλογιαννη

Βασίλης Γκουρογιάννης, Βέβηλη πτήση ΑΘΗΝΑ, μεταίχμιο, 2003. ΣΕΛ. 224 Στο τελευταίο του μυθιστόρημα ο Β. Γκουρογιάννης συλλαμβάνει την ελλη­ νική κοινωνία στην αντιφατική κατάσταση της υποδοχής νέων πληθυσμών και πολιτισμών και ταυτόχρονα της όξυνσης των φοβικών και εθνοκεντρικών συνδρόμων. Έπειτα από ένα επεισόδιο με την Τουρκία και την πτήση ενός πολεμικού αεροπλάνου πάνω από τον Παρθενώνα με καταστρεπτικές γι' αυτόν συνέπειες και ενώ οι καταγγελίες για την παρακμή του έθνους κυριαρχούν, στο χώρο της Ακρόπολης έχουν αρχίσει οι εργασίες για την α­ ποκατάσταση των ζημιών. Εκεί, όμως, στο χώρο-σύμβολο του ελληνικού πολιτισμού, εκδηλώνεται η λεκτική, κυρίως, σύγκρουση ανάμεσα στους γηγενείς Έλλη­ νες και τους εργαζόμενους μετανάστες από άλλες χώρες. Εκφέρονται τα ξενοφοβικά επιχειρήματα αλλά και ο διεκδικητικός λόγος των ήδη ενσωματωμένων μεταναστών. 0 Β. Γκουρογιάννης στήνει επιδέξια το σκηνικό της κρίσης και αναδεικνύει όλο το κλίμα της υστερίας και της υπερβολής που κυριαρχεί συνήθως. Περιγράφει τα διαδραματιζό­ μενα άκρως ειρωνικά και παρωδεί τα εθνικά στερεότυπα και τις τηλεοπτικές, κυρίως, αλλά και έντυπες υπερπατριωτικές ρητορείες. Στην αφήγησή του, η κοινωνία έρχεται συμβολικά αντιμέτωπη με την πολυεθνική πραγματικότητα και την πρόκληση της συμ­ βίωσης, της αποδοχής και της σμίλευσης μιας νέας ταυτότητας,

κόστας καρακωτιας

Αντζελα Δημητρακάκη, Αντιθάλασσα ΑΘΗΝΑ, ΟΞΥ, 2002. ΣΕΛ. 392 Βασικός κορμός της αφήγησης στο μυθιστόρημα της Ά. Δημητρακάκη εί­ ναι η πρώιμη αυτοβιογραφία του ήρωά της, ο οποίος λίγο πριν από τα τριάντα ξανακοιτάζει τη ζωή του. Γόνος ενός ζευγαριού που έζησε τα κινή­ ματα της δεκαετίας του '60, βιώνει τη φυγή του πατέρα του και την είσο­ δο στη ζωή, τη δική του και της μητέρας του, ενός μικρού κοριτσιού έπει­ τα από ένα ατύχημα. Μεγαλώνει σχετικά ελεύθερα σε μια αντισυμβατική, κοινωνικά και ερωτικά, οικογένεια και λίγο μετά την τραγική έξοδο από τη ζωή του μικρού κοριτσιού και πλέον έφηβης αδελφής του φ εύγει για σπουδές κάπου στην Ευρώπη όπου γνωρίζει και συζεί με μια αυτοκαταστροφικών δια­ θέσεων Ελληνίδα. Όταν μετακομίζουν σε μια άλλη βόρεια πόλη, η φίλη του εξαφανίζε­ ται ξαφνικά και το ίδιο ξαφνικά τον καλεί στη Γερμανία, όπου ξαναβρίσκει τον πατέρα του και μένει μαζί του σε μια πολιτική και οικολογική ομάδα διεθνών ακτιβιστών. Σε μια αποστολή στη Βαρκελώνη γράφει τη βιογραφία του προσπαθώντας να ξεκαθαρίσει με το παρελθόν του και να ακολουθήσει ένα δικό του απροσδιόριστο ακόμα δρόμο. Η συγγραφέας, με αφηγηματικές τεχνικές που κινούνται στα όρια του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού, δημιουργεί μια μυθοπλασία που υπερβαίνει την κυρίαρχη νεο­ ελληνική θέαση των πραγμάτων, συλλαμβάνει τη σύγχρονη νομαδική νεανική κουλτού-

46 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

ρα και τη δυσκολία, στην εποχή της κατάρρευσης των παραδοσιακών ιδεών, της συ­ γκρότησης μιας νέας ταυτότητας,

κώστας καρακωτιας

Σωτήρης Δημητρίου, Τους τα λέει ο θεός ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2002. ΣΕΛ. 176 Αν ορίζονταν επακριβώς κανόνες λογοτεχνικής έκφρασης, τότε σίγουρα ο Σ. Δημητρίου θα έμενε μεταξεταστέος. Αν υπήρχαν βαθμίδες αξιολόγη­ σης, όμως, θα βρισκόταν κάπου στην κορυφή. Γιατί μπορεί να μετατρέπει όλα τα αρνητικά στοιχεία σε μεγάλες αφηγηματικές στιγμές. Όπως ακρι­ βώς κάνει στο δεύτερο μυθιστόρημά του Τους τα λέει ο θεός, όπου δημι­ ουργεί ένα σπουδαίο έργο, το οποίο στην ουσία ούτε δομή διαθέτει ούτε εύληπτη γλώσσα. Είναι όμως τέτοια η δύναμη γραφής, ώστε τα αποτυπώ­ ματα ζωής τα οποία περνούν φωτογραφικά από τις σελίδες γίνονται αποτυ­ πώματα ψυχής έτοιμα να αγγίξουν, να σπαράξουν, να υποτάξουν τον αναγνώστη. Μια παρέα μεταναστών οικοδόμων στα σύνορα παρακολουθεί ο Σ. Δημητρίου, την ώρα που η βροχή απαγορεύει τη δουλειά κι ανοίγει την κουβέντα. Τις ζωές και τις περιπέτειές τους αφηγούνται. Κι ο ψίθυρός τους γίνεται στην πένα του συγγραφέα πλήρες ψυχογράφημα, παιχνίδι με τη γλώσσα, την ντοπιολαλιά της μεθορίου, ακριβής εικόνα του Βαλκάνιου μετανάστη μετά το άνοιγμα των ελληνοαλβανικών συνόρων, ένα άγγιγ­ μα ψυχής, αλλά μεγάλων στιγμών της ελληνικής πεζογραφίας,

πολύ κρημνιωτη

Μαρία Ευσταθιάδη, Σχεδόν... μελό ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 168 0 μικρόκοσμος της Μ. Ευσταθιάδη προσπαθεί να αναπνεύσει μέσα σε φό­ βους, αδιέξοδα, άλογα και να εξοικειω θεί με μια πραγματικότητα εύθραυ­ στη και μεταβλητή. Αθόρυβοι ήρωες που σε οριακές στιγμές καλούνται να ξεχύσουν τις βεβαιότητες που τους έτρεφαν. Η Μ. Ευσταθιάδη όχι μόνο δε φοβάται να εντάξει το τετριμμένο στην αφήγησή της, αλλά τολμά να το το­ ποθετήσει στο θεματικό της πυρήνα. Και δε σταματά εδώ. Προβάλλει σε ε­ πάλληλες αντανακλάσεις κάθε είδους στερεότυπα. Εξέχων πρωταγωνιστής είναι ο λόγος. Παραληρηματικός, αποσπασματικός, ελλειπτικός, αρθρώνε­ ται μακριά από ευκολίες. Λόγος ασυγκράτητος, άτακτος, ανεξέλεγκτος και προπάντων προφορικός, πολυφωνικός. Λόγος, επίσης, υπονομευτικός στο μέτρο που είναι διακριτός ένας υφέρπων σαρκασμός, που όμως δε στερεί από τη συγγραφέα, ούτε από τον αναγνώστη, το βλέμμα του συμπάσχοντος. Επιπρόσθετα, ένας λόγος που ανακυκλώνε­ ται αενάως. Το έργο της συγγραφέως γοητεύει κυρίως διότι τείνει να συμφιλιώσει δύο αντιθετικούς, αν όχι εχθρικούς, πόλους, τον Ξένο και τον Εαυτό,

λιν ά πανταλεων

Αλκή Ζέη, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 248 Ένα κοινωνικό μυθιστόρημα που με διεισδυτικό τρόπο ανατέμνει τη σύγχρονη οικογε­ νειακή πραγματικότητα και την ευρύτερη κοινωνική. Ένα ανδρόγυνο μεταναστεύει στη

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 47

Γερμανία. Εκεί χωρίζουν και την κόρη τους τη στέλνουν στην Ελλάδα να ζήσει με τη γιαγιά της, με την οποία δε διατηρεί καλές σχέσεις. Η κοπέλα γνωρίζει κάποιον ο οποίος την εισαγάγει στον απατηλό κόσμο των ναρκω­ τικών. Κι έρχεται το κατρακύλισμα. Η συγγραφέας γνωρίζει πολύ καλά να διατηρεί τις ισορροπίες ανάμεσα στο τραγικό στοιχείο και στο καθημερινό της φθοράς αλλά και της ελπίδας. Στην αποτύπωση των πραγματικών εικό­ νων, ακόμη κι ε κ εί όπου όλα οδηγούν στην καταστροφή, ο αναγνώστης «εισπράττει» μια δυναμική η οποία τον έλκει κατά την αναγνωστική διαδι­ κασία να ακολουθήσει την εναγώνια προσπάθεια για απεμπλοκή της ηρωίδας, αλλά και εκείνων που τελικά θα προσφερθούν να τη βοηθήσουν. Κι είναι τούτο το έμμεσο «διδακτικό» μήνυμα του μυθιστορήματος. Ενδιαφέρουσα από πολλές όψεις η προσωπικότητα της κεντρικής ηρωίδας.

γιαννης ς . παπαδατος

Νίκος θέμελης, Η αναλαμπή ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2003. ΣΕΛ. 730 θα μπορούσε να ήταν ένα σχόλιο στον εκσυγχρονισμό - και γιατί να μην εί­ ναι άλλωστε. Από τις σελίδες του περνά μεγάλο μέρος της σύγχρονης ιστο­ ρίας μας, από τα τέλη του 19ου αιώνα ως το Μεσοπόλεμο. Ωστόσο ούτε πολιτικό μανιφέστο είναι ούτε ο οδηγός του «ιδεώδους εκσυγχρονιστή» αλ­ λά ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα. Η αναλαμπή του Ν. θέμελη, με την ο­ ποία ολοκληρώνεται η τριλογία για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, παρακο­ λουθεί τη διαδρομή της οικογένειας Λέκκα και μαζί της τα πάθη, τις ιδεολο­ γικές διαφορές, τα μίση, το διχασμό, τις περιπέτειες του τόπου. Με αριστο­ τεχνικό τρόπο ο συγγραφέας κατορθώνει σ' αυτό το φόντο να κεντήσει τις προσωπικές περιπέτειες των ηρώων του, τις εμμονές και την καθημερινότητά τους, τους έρωτες και τις ατυχίες τους, τις μεγάλες ιδέες τους αλλά και το μέγιστο μυστικό της οικογένειας, αυτό που άλλα μέλη της στοιχειώνει, άλλα εγκλωβίζει κι άλλα απλώς τα κάνει ευτυχι­ σμένα. Ήρωες καλοδομημένοι, γραφή που έχει πια κατακτήσει την ταυτότητά της, λίγη παραπάνω φλυαρία στο δεύτερο κυρίως μέρος, ατμόσφαιρα της εποχής και άρωμα λο­ γοτεχνίας επιβεβαιώνουν ότι πίσω από τους χαμηλούς τόνους του συμβούλου του πρω­ θυπουργού κρύβεται ένας πολύ σημαντικός μυθιστοριογράφος.

πολύ κρημνιωτη

Ρούλα Κακλαμανάκη, Δαγκωμένο μήλο ΑΘΗΝΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 2002. ΣΕΛ. 326 Το σημαντικό αυτό μυθιστόρημα της Ρ. Κακλαμανάκη ανατρέχει στη χρονιά πριν από το γύρισμα του αιώνα, όταν μια νεαρή κοινωνιολόγος-ερευνήτρια πηγαίνει στη Νέα Υόρκη για να εκπροσωπήσει το «Ελληνικό Ίδρυμα Ερευ­ νών για το Μέλλον» σε ένα παγκόσμιο κοινωνικοοικονομικό σεμινάριο. Πρό­ κειται για ένα ταξίδι μύησης στο ελεγχόμενο χάος της μεγαλούπολης που ση­ μάδεψε τον 20ό αιώνα και εξακολουθεί να παράγει απόψεις, ζώντας με το φόβο ενός χτυπήματος στην καρδιά της. Το Δαγκωμένο μήλο είναι προφητι­ κό γιατί μάλλον γράφτηκε πριν από την τραγωδία των δίδυμων πύργων, αλλά παράλληλα

48 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

και μελλοντολογικό, μια και ένας από τους κεντρικούς του άξονες αφορά τη γήρανση του πληθυσμού των δυτικών κοινωνιών. Με αφορμή τη συνάντηση της ηρωίδας με έναν ηλι­ κιωμένο Ελληνοαμερικανό ερευνητή και το σεμινάριο του διεθνούς οργανισμού όπου συμμετέχει, η συγγραφέας ανοίγει μια μεγάλη συζήτηση όπου σημαίνουσα θέση κατέχει ο προβληματισμός για τη δυνατότητα ευζωίας των ατόμων της τρίτης ηλικίας, ενώ τίθεται επί τάπητος το ζήτημα της ευθανασίας και εξετάζεται η ιστορία της πόλης των μεγεθών καθώς και η ανάδυση των παθών και των φόβων της.

λ ιλυ εξαρχοπουλου

Ευμορφία Καραμπατάκη, Άρια ντα καπό ΑΘΗΝΑ, ΕΣΤΙΑ, 2003. ΣΕΛ. 132 Η άρια ντα κάπο είναι η κορυφαία στιγμή της όπερας μπαρόκ. Στο βιβλίο της Ε. Καραμπατάκη συγκεντρώνονται υπό τον τίτλο αυτό δώδεκα διηγήματα που δομούνται, διαποτίζονται και συνέχονται από τη δύναμή της. Η γραφή περνάει ομαλά από τις περιπέτειες μιας σύγχρονης πολυεθνικής παρέας φοιτητών σε ιστορίες της εποχής του μπαρόκ, όταν στα ευρωπαϊκά σαλόνια τα γράμματα και οι τέχνες είχαν τον πρώτο λόγο, ενώ στις θεατρικές σκηνές και τα παρασκήνια οι καλλιτέχνες επιδίδονταν στο μάταιο αλλά πάντα σαγη­ νευτικό κυνήγι της δόξας και του έρωτα. Ενδιάμεσος σταθμός η δεκαετία του '6 0, ενώ στη διελκυστίνδα μεταξύ παρόντος και παρελθόντος η φαντασία προκαλεί τις δικές της ανατροπές. Η εμβρίθεια διοχετεύεται εδώ σε μια αφηγηματική ροή που, παρά τον ανάλαφρο χαρακτήρα της, αποκτά την απαραίτητη ένταση ακριβώς πριν από την παύση. Όπως στην άρια ντα κάπο, το τέλος έρχεται για να μας ξαναφέρει στην αρχή. Γιατί η μουσική είναι ένας έρωτας που ποτέ δεν τελειώνει,

ακης καλόγνωμης

Μαργαρίτα Καραπάνου, Lee και Lou ΑΘΗΝΑ, ωκεανιδα, 2003. ΣΕΛ. 144 Τα πολυμήχανα σκυλιά της Μ. Καραπάνου κυκλοφορούν στους δρόμους του Κολωνακίου αλλοιωμένα από τις ανθρώπινες ιδιότητάς τους. Υποφέ­ ρουν από όλες τις σύγχρονες νόσους, όπως τα κοινωνικά στεγανά, την καταθλιπτική μοναξιά, τον ηθικό αποπροσανατολισμό, την επιτηδευμένη και απελπιστικά κενή καθημερινότητά τους, και αναζητούν παραζαλισμένα μια νέα, πιο υποφερτή, πιο απλή και ξεκάθαρη συνθήκη ύπαρξης. Στην κοινω­ νία των τετράποδων η συγγραφέας καθρεφτίζει τα αστικά ήθη (την ανηθικότητα σωστότερα) και συνοψίζει εύστοχα τα οδυνηρά συμπτώματα ενός κόσμου που καταναλώνει βουλιμικά και άκριτα γενναίες ποσότητες αγαθών για να θε­ ραπεύσει την ανομολόγητη εσωτερική του ένδεια. Η Μ. Καραπάνου, με λιτά μέσα και σθεναρή αισιοδοξία, κατάφερε να προσδώσει στους ασυνήθιστους πρωταγωνιστές της στερεή υπόσταση ώστε να αρθρώνουν πειστικά και αποτελεσματικά τις διαψεύσεις, τις θλίψεις, τις μικρότητες, την εγγενή βιαιότητα, τη χθαμαλότητα αλλά και τη δυνατότητα ανατροπής όλων αυτών των στοιχείων που συνθέτουν την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Πρωτότυπη οπτική, εύχαρις και παιγνιώδης, χωρίς να χάνει τη διειαδυτικότητά της, α­ πό μία συγγραφέα που μας αιφνιδιάζει γόνιμα,

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

λιν ά πανταλεων

ΔΙΑΒΑΖΩ 49

Πόνος Καρνέζης, Μικρές ατιμίες ΜΤΦΡ.: Π. ΚΑΡΝΕΖΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 2003. ΣΕΛ. 352 Μικρές ασήμαντες στιγμές, στιγμιότυπα από καθημερινά γεγονότα ή τραγικές και ανατριχιαστικές πτυχές από τη ζωή των κατοίκων μιας μακρινής ελληνικής επαρχίας είναι οι δεκαεννέα ιστορίες του Π. Καρνέζη Μικρές ατιμίες. Δεν εί­ ναι διόλου τυχαίο ότι η συλλογή διηγημάτων του, που κυκλοφόρησε πρώτα στα αγγλικά, έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής από το αγγλόφωνο αναγνωστικό κοινό, η βρετανική κριτική υπήρξε διθυραμβική και το βιβλίο του θα μεταφρα­ στεί σε οκτώ γλώσσες. Και τι δεν έγραψαν: «Οι τραγικές μορφές... θα μπο­ ρούσαν να αποτελούν ήρωες σε ταινία του Φελίνι... θυμίζουν τον Γκ. Γκ. Μαρκές» (The New York Times). «Η ελληνική φαντασία βρήκε μια καινούρια σκοτεινή και ευφυή ενσάρ­ κωση» (Independent on Sunday. «0 Π. Καρνέζης... μιλάει με μια συναρπαστική, οικου­ μενική γλώσσα» (The Times). «Ο λόγος του Π. Καρνέζη στιβαρός, φωτεινός και σκληρός όπως το τοπίο που περιγράφει» (Independent) κ.λπ. Οι υπερβολές περί Φελίνι και Μαρ­ κές δείχνουν περισσότερο την αναγνώριση του Π. Καρνέζη από την κριτική ως σημαντι­ κού συγγραφέα, παρά απηχούν την αλήθεια. Η αλήθεια είναι ότι με το πρώτο του βιβλίο ξαφνιάζει με την ωριμότητά του, συναρπάζει με το στιλ, τη γλώσσα και τα θέματα που επι­ λέγει να διηγηθεί. Αρκεί να διαβάσετε το πρώτο διήγημα της συλλογής «Μια κηδεία για πέτρες» και δε θ' αφήσετε το βιβλίο από τα χέρια σας. ηρακλης παπαλεξης

Ασε με να οε δέρνω κάπου κάπου

Σπόρος Γ. Καρυδάκης, Άσε με να σε δέρνω κάπου κάπου ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 168 Προβλεπόμενο το κλίμα του πρόσφατου βιβλίου του Σ. Καρυδάκη, αν κρίνα­ με από το προηγούμενο, αξιοπρόσεκτο μυθιστόρημά του Η νύχτα των ονομά­ των. Εδώ όμως ο κυνισμός αγγίζει τα όριά του, οι χαρακτήρες παρεκτρέπο­ νται ανεπανόρθωτα, το κοινωνικό περιβάλλον σκιαγραφείται πιο διαβρωμένο από ποτέ, οι οξύτατες λεκτικές αντιπαραθέσεις φαντάζουν ατέρμονες, η αυ­ τοκαταστροφή προτείνεται ως η μόνη διέξοδος, ενώ το γέλιο ακούγεται σαν εφιαλτικός σπαραγμός. 0 Σ. Καρυδάκης συνέλεξε με προσοχή στοιχεία όπως

η κοφτή ειρωνεία, ο άμετρος σαρκασμός, η επιτήδευση, γλωσσική και υφολογική, που παρουσιάζονταν σκόρπια και κάπως ασυνάρτητα στο προηγούμενο έργο του, και τα πρό­ βαλε εύστοχα σ' ένα πλαίσιο που τα δικαιολογεί απολύτως. Το εκπληκτικό μυθοπλαστικό εύρημα μίας ευκατάστατης, κορεσμένης από τα πάντα κυρίας που προσλαμβάνει γελωτο­ ποιό επιτρέπει στο συγγραφέα να οδηγεί τις καταστάσεις στα άκρα, κατευθύνοντας την αιχμηρή διακωμώδηση σε σπαρακτικές απολήξεις. Η υπερβολή, σήμα κατατεθέν της γρα­ φής του Σ. Καρυδάκη, βρίσκει σ' αυτή την ατμόσφαιρα έξαλλης, πεσιμιστικής ευφορίας και παραφροσύνης το ιδανικότερο στέγαστρό της. λιν ά πανταλεον

Αγγέλα Καστρινάκη, Εκδοχές της Πηνελόπης ΑΘΗΝΑ, ΠΟΛΙΣ, 2002. ΣΕΛ. 170 Υπηρετώντας από το 1984 το διήγημα, η Α. Καστρινάκη έχει δώσει αρκετά καλά δείγμα­ τα μιας εσωστρεφούς, βραδυφλεγούς γραφής, δουλεμένης και λειτουργικής, την οποία

50 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

διαρκώς εξελίσσει. Τα κείμενά της εστιάζουν στις εσωτερικές παλινδρομή­ σεις που γεννώνται από ερωτικά ερεθίσματα. Ο αναγνώστης παρακολουθεί αυτές τις θυμικές ταλαντώσεις από τη σκοπιά μιας γυναικείας συνείδησης ε­ λάχιστα διατεθειμένης να παρεκτραπεί σε ολισθήματα. Από την άποψη αυτή, η Α. Καστρινάκη και σ' αυτό το βιβλίο δεν ξεφεύγει από το αφηγηματικό της σύμπαν. Η αρχέτυπη Πηνελόπη, παρά τις όποιες μεταβολές που αναπόφευ­ κτα έχει υποστεί, ανταποκρίνεται πλήρως στον τύπο της ηρωίδας που επί χρόνια σκιαγραφεί η συγγραφέας. Οι γυναίκες του βιβλίου παραπαίουν ανά­ μεσα στην πίστη και την απιστία χωρίς να δίνονται σε καμία απόλυτα. Εύστο­ χη είναι η επιλογή της συγγραφέως να μην καταπιαστεί καθόλου με το ηθικό μέρος του ζητήματος. Η πίστη τους είναι επιλογή εξ ολοκλήρου προσωπική και επ' ουδενί επιβεβλημένη. Έργο χαμηλόφωνο αλλά αξιανάγνωστο, λιν ά πανταλεον

Μιχαήλ Κοκκινάρης, Ελ Χακίμ ο θεραπευτής ΑΘΗΝΑ, ΑΡΜΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 320 i

J

ΒΡ

!

Σκηνικό όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα του μυθιστορήματος του Μ.

λ j S

Κοκκινάρη είναι το μεσαιωνικό κάστρο της Ρόδου και ιστορικός χρόνος η B

j περίοδος λίγο πριν οι Ιωαννίτες ιππότες εγκαταλείψουν το νησί. Δύο άντρες με «υπερφυσικές» ιδιότητες θα αγαπήσουν την ίδια γυναίκα. Ο καθένας τη διεκδικεί με το δικό του τρόπο. 0 ένας νίνεται η σκιά του άλλου μέ-

Μ

1

·

χρι την τελική αναμέτρηση σ’ ένα περιβάλλον που σκιάζεται από το μίσος, I

τις συνωμοσίες και το έγκλημα. Το βιβλίο του Μ. Κοκκινάρη δεν εξωραΐζει ούτε την εποχή ούτε τους ανθρώπους της. Περιγράφει με αδρές πινελιές

τη μεσαιωνική Ρόδο, τη σκληρότητα της ιστορικής εκείνης περιόδου και τα πάθη των κατοίκων της. Εισχωρεί στα ανθρώπινα συναισθήματα της αγάπης και του μίσους που στην απόλυτη έκφρασή τους, κάποιες στιγμές, ταυτίζονται. Κι όλα ο συγγραφέας τα υ­ ποτάσσει στην υπέρτατη ανάγκη των ανθρώπων να ζήσουν έστω και μικρές δόσεις ευ­ τυχίας και να εξιλεωθούν για τα ανομήματά τους,

βαςο σπάθη

Λίλα Κονομάρα, Μακάο ΑΘΗΝΑ, ΠΟΛΙΣ, 2002. ΣΕΛ. 208 Από τη μια ένας ηλικιωμένος Άγγλος, λάτρης του σκακιού, αποκτά επιτέ­ λους τον παμπάλαιο και με μαγικές, όπως θα αποδειχτεί, ιδιότητες σκακιστικό οδηγό που μπορεί και τον οδηγεί σε διαφορετικές περιόδους της ζωής του. Από την άλλη, δύο νεαροί που ναυαγούν στον Ινδικό Ωκεανό για να διασωθούν στη συνέχεια από το πλήρωμα ενός κρουαζιερόπλοιου με προορισμό το Μακάο και μυστηριώδεις επιβάτες για τους οποίους ο χρό­ νος έχει σταματήσει στο μεσοπόλεμο. Δυο ιστορίες δια φορετικές συνθέ­ τουν το Μακάο, με το οποίο πρωτοεμφανίζεται στην πεζογραφία η Λ. Κο­ νομάρα. Αν και πρώτη, η απόπειρά της αποδεικνύεται κάτι παραπάνω από ενδιαφέ­ ρουσα, αποκαλύπτοντας αφηγηματική άνεση και ευρηματικότητα, και μάλιστα μέσα α­ πό ένα είδος όχι και τόσο προτιμητέο από την εγχώρια πεζογραφία, καθώς χρησιμο­ ποιεί τα μοτίβα των ιστοριών μυστηρίου και της φανταστικής λογοτεχνίας για να σχο-

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 51

λιάσει το ζήτημα του χρόνου και των μεταμορφώσεών του που διατρέχει κεντρικά και τις δύο νουβέλες («Πεσσών Διάταξις» και «Μακάο»), να μιλήσει για τον έρωτα, την προδοσία, το θάνατο, τη φιλία,

πολύ κρημνιωτη

Οι σχοινοβάτες ΑΘΗΝΑ, ΚΡΙΤΙΚΗ, 2002. ΣΕΛ. 288 Το βιβλίο αυτό κυκλοφόρησε λίγες μέρες πριν από την εξάρθρωση της 17 Νοέμβρη. Μια ομάδα Ελλήνων φοιτητών στην Ιταλία ζει με ένταση και πάθος τα «μολυβένια χρόνια». Η ένοπλη πάλη στη γείτονα βρίσκεται σε πλήρη ανά­

<

πτυξη και παρασύρει πολλούς νέους ανθρώπους. Οι Έλληνες ερωτοτροπούν με την ιδέα της εμπλοκής στο κίνημα της τρομοκρατίας, φτάνουν στην πόρτα,

I

αλλά τελικώς δε διαβαίνουν το κατώφλι. Όλοι τους; Όχι. Ύστερα από πολλά χρόνια, στην Αθήνα πια, τα ίδια πρόσωπα βρίσκονται μπλεγμένα σε μια πε­ ρίεργη υπόθεση. Ένας από την παρέα - ο καλύτερος και ο πιο συγκροτημέ­

νος- φαίνεται πως είχε κάνει το μοιραίο βήμα προς την άλλη όχθη. Μια αυτοκτονία και η επέμβαση της αστυνομίας τούς υποχρεώνουν να ψάξουν το παρελθόν τους για να επανασυναρμολογήσουν τα κομμάτια του υπό το φως των νέων δεδομένων. Προσωπικές σχέ­ σεις μπαίνουν σε δοκιμασία, αυταπάτες θαμμένες βαθιά στην ψυχή τους επανεμφανίζο­ νται και τους βασανίζουν. Βιβλίο με πολλές αρετές: σφιχτοδεμένη πλοκή, μυστήριο, γε­ ρούς χαρακτήρες, νοσταλγία για μια εποχή που πέρασε ανεπιστρεπτί, ταςος παππας

ΞΕΝΗ Π Ο Ι Η Σ Η [δίγλωσσες εκδόσεις]: Γκαίτε Φ Α Ο Υ Σ Τ μετ. ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΚΑ-

St^phane Mallarmd Π Ο ΙΗ Σ Η Κ Α Ι Μ Ο Υ Σ ΙΚ Η επψ. ΑΛΕΞΗΣ W.B. Yeats Μ Υ Θ Ο Λ Ο Γ ΙΕ Σ Κ Α Ι Ο Ρ Α Μ Α Τ Α μετ. ΣΠΥΡΟΣΗFrancis Ponge Η Φ Ω Ν Η Τ Ω Ν Π Ρ Α Γ Μ Α Τ Ω Ν μετ. ΧΡΙ­ ΣΤΟΦΟΡΟΣ ΛΙΟΝΤΑΚΗΣ $ Arthur Rimbaud Ε Ν Α Γ Ρ Α Μ Μ Α Κ Α Ι Π Ε ­ Ν Τ Ε Ε Π ΙΣ ΤΟ Λ Ε Σ μει. ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ Φ Paul Claudel Ε Κ ΑΤ Ο Φ ΡΑ­ ΣΕΙΣ ΓΙΑ ΒΕ Ν Τ Α Λ ΙΕ Σ μετ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ φ Henri Michaux Μ Ε Τ Ο Α Γ Κ ΙΣ Τ Ρ Ι Σ Τ Η Ν Κ Α ΡΔΙΑ μει. ΑΡΓΥΡΗΣ ΧΙΟΝΗΣ $ Ζ. Herbert Ο κ . C O G IT O Κ Α Ι Α ΛΛ Α Π Ο ΙΗ Μ Α Τ Α μεχ. ΧΑΡΗΣ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ ψ Paul Valery Π Α ΡΑ Θ Α Λ Α Σ Σ ΙΟ Ν Ε Κ ΡΟ Τ Α Φ Ε ΙΟ - Η Ν Ε Α Ρ Η Μ Ο ΙΡ Α μετ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ φ Paul Eluard Ε Ν ΤΕ Κ Α Π Ο ΙΗ Μ Α Τ Α μεχ. ΧΡΙ­ ΡΗΣ 3

ΖΗΡΑΣ ψ

Λ ΙΟ Π Ο Υ Λ Ο Σ ^

ΣΤΟΦΟΡΟΣ ΛΙΟΝΤΑΚΗΣ φ Ε ΓΚ Ο Λ Π ΙΟ Ε Ρ Ω Τ ΙΚ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ επιλ. ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. κ α ρ α β α ς ι λ η ς ^ ΠΟ ΙΗ ΣΗ : Θωμάς Γκόρπας φ Γιάννης Δάλλας φ Τάκης Καρβέλης φ Γιώργος Κ. Καραβασίλης $ Γιώργος Γεωργοάσης φ Σπόρος Καχσίμης φ Ρένα Χατζηδάκη φ Ηλίας Κεφάλας

ΕΚΔΟ ΣΕΙΣ Γ Α Β Ρ ΙΗ Λ ΙΔ Η Σ Μ αυρομοχάλη 52 ΔΙΑΒΑΖΩ

18 , Α θ ή ν α - χ η λ . 2 1 0 3 6 3 6 5 14 ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Στέλιος Κούλογλου, Μην πας ποτέ μόνος στο ταχυδρομείο ΑΘΗΝΑ, ΩΚΕΑΝΙΔΑ, 2002. ΣΕΛ. 448 0 Σ. Κούλογλου σ' αυτό το δεξιοτεχνικά γραμμένο βιβλίο μετέτρεψε σε συ­ ναρπαστικό μυθιστορηματικό υλικό τις κοινωνικοπολιτικές συνέπειες της κα­ τάρρευσης των κομμουνιστικών καθεστώτων. 0 συγγραφέας, πολύ καλός δημοσιογράφος, πραγματεύεται τις σοβαρές αλλαγές στη δημόσια σφαίρα αλλά κυρίως στην αυστηρά προσωπική ζωή των ατόμων. Οι προβληματισμοί του δεν έχουν αποκλειστικά πολιτικό χαρακτήρα, μολονότι εκκινούνται από τις πολιτικές εξελίξεις και αναδιαμορφώσεις στη σοβιετική κοινωνία τη φ σ βερή εποχή της Περεστρόικα. 0 πρωταγωνιστής, έπειτα από μία εξοντωτική, ψυχικά πρωτίστως, ερωτική περιπέτεια με εμπλοκή πολιτικών και ιστορικών συμπτώσεων, κατατρύχεται από την αγωνία αν τελικά ο έρωτας μπορεί να επιβιώσει υπό το κράτος του φό­ βου και της ανελευθερίας. Οι ανθρώπινες σχέσεις και δη οι ερωτικές μένουν αλώβητες από την εξωτερική, γενικευμένη καταπίεση, το πνιγηρό κοινωνικό πλαίσιο, ή καταρρακώ­ νονται και ευτελίζονται από τη φθορά των κρατικών μηχανισμών; Το συμπέρασμα μοιάζει να είναι αισιόδοξο. Ακόμα κι όταν τα συναισθήματα εγκλωβίζονται και προσαρμόζονται σε περιοριστικά περιβάλλοντα, υπάρχουν περιθώρια να αναζητήσει και να διακρίνει κα­ νείς τη γνήσια, αληθινή έκφρασή τους,

λιν ά πανταλεων

Νίκος Μαρτίνος, Στο γέμισμα του φεγγαριού ΑΘΗΝΑ, ΑΡΜΟΣ, 2003. ΣΕΛ. 104 Δεύτερη λογοτεχνική κατάθεση «εκτός των τειχών» του θερμιώτη Ν. Μαρ­ τίνου η νουβέλα Στο γέμισμα του φεγγαριού. Πρόκειται για μια ναυτική ι­ στορία, μια εξομολόγηση ύστερα από πενήντα χρόνια ενός ναυτικού του ο­ ποίου η μοναχική ζωή πέρασε σε ψαρόβαρκες, σε ποστάλια και σε ποντοπόρα πλοία. Τι έγινε εκείνο το μοιραίο βράδυ στη βάρκα που πυρπολήθηκε και στοίχισε τη ζωή τριών ψαράδων; Η αλήθεια είναι εκείνη που στις α­ νακρίσεις ο Δημήτρης, ο μόνος επιζών, ομολόγησε ή κρύβεται κάποιο έ­ νοχο μυστικό; 0 γεροναυτικός νιώθει την ανάγκη να «ξαλαφρώσει» μιλώ­ ντας σ’ ένα φίλο του για το ατυχές περιστατικό. Και μαζί μ’ αυτό ξετυλίγεται η ζωή του γεμάτη θαλασσινές περιπέτειες. Η νουβέλα θα λειτουργούσε αποτελεσματικότερα αν ήταν ενταγμένη σ’ ένα βιβλίο και με άλλες ναυτικές ιστορίες, θα θύμιζε έτσι λιγότερο τη Βάρδια και το Γέρο και τη θάλασσα,

βαςω σπάθη

Μιχάλης Μιχαηλίδης, Η σκύλα και το κουτάβι ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 360 0 άγριος σαρκασμός, οι εξωφρενικές ερωτικές σχέσεις και τα σκοτεινά πάθη, που παίρ­ νουν αίφνης τη μορφή της πιο αποκρουστικής καρικατούρας, δεν αποτελούν για τον Μ. Μιχαηλίδη βαρετή άσκηση επί χάρτου, αλλά το ζωντανό υλικό ενός καλά οργανωμένου μυθιστορήματος, που παρακολουθεί με λαχανιασμένη ανάσα τη σύγχρονη ελληνική πραγ­ ματικότητα, στις πλέον οριακές, έστω, κατευθύνσεις της. 0 κόσμος του συγγραφέα είναι

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 53

τρομακτικός: χωρίς αρχές και αντιστάσεις, με πολλαπλός καταπατημένα ή απωθημένα αισθήματα και έτοιμος για οποιαδήποτε παρεκτροπή. Τα πρόσω­ πα, ωστόσο, τα οποία τον κατοικούν δεν είναι ούτε άσχετα ούτε τυχαία: εμ­ φανίζονται, αντίθετα, ως άρτιες μέσα στην αποχαλινωμένη φούρια της ζωής τους υπάρξεις, βυθισμένες σ' έναν ασίγαστο αμοραλισμό, ο οποίος εικονο­ γραφεί με έξαλλα, αλλά απολύτως πειστικά χρώματα την εποχή τους και τις ανάγκες της. Τέκνο μιας τέτοιας εποχής είναι και το ισχυρότερο πρόσωπο του βιβλίου: η λεπταίσθητη Μαρίνα, που κερδίζει την αφηγηματική της αξία από τη διαρκή αιώρηση μεταξύ φθοράς και αφθαροίας, διαφθοράς και εντι­ μότητας ή ενοχής και αθωότητας,

βαγγελης χατζηβαςιλειου

Αμάντα Μιχαλοπούλου, Γιατί σκότωσα την καλύτερό μου φίλη ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 352 Η Α. Μιχαλοπούλου μιλάει για τους ανθρώπους της γενιάς της, ανθρώ­ πους που βίωσαν τον απόηχο της δικτατορίας, για τις σπασμωδικές τους προσπάθειες να υψώσουν τη φωνή τους σε μια εποχή που αδυνατούν να κατανοήσουν, εποχή όπου η πολιτική δράση μοιάζει εξ ορισμού καταδικα­ σμένη. Παράλληλα, είναι εμφανές πως σαρκάζει το επιτακτικό πάντα κάλε­ σμα, ακόμα και στους μαλθακούς καιρούς μας, για ενεργό συμμετοχή στα παγκοσμίου ενδιαφέροντος τεκταινόμενα. Στην εποχή της παγκοσμιοποίη­ σης όμως η διαφοροποίηση, η διαφύλαξη της ατομικότητας απορρέει από έναν αγώνα περισσότερο μοναχικό παρά συλλογικό. Η γραφή της διακρίνεται για την απλότητα και την αμεσότητά της, εκείνο όμως που ο αναγνώστης κυρίως απολαμβάνει και σ' αυτό το βιβλίο της είναι η αφοπλιστική, διάχυτη αισιοδοξία, η πεποίθηση πως το κωμικό στοιχείο παρεισφρέει καταλυτικά στις πιο μαύρες και άχαρες εκφάνσεις της ζωής. Πρόκειται για μια ειρωνική οπτική που ιδιαίτερα σ' αυτό το έργο υπερβαίνει το χαριτο­ λόγημα και υπογραμμίζει την υποδόρια ζοφερότητα του θέματος,

λιν ά πανταλεον

Σοφία Νικολαΐδου, Πλανήτης Πρέσπα ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 336 Η Σ. Νικολαΐδου με το πρώτο της μυθιστόρημα δημιουργεί μια σχετικά με­ ταμοντέρνα σύνθεση, επιλέγοντας να συμπεριλάβει στη μυθοπλασία της μια ιστορική θεματική, την οποία εγκαθιστά στο εσωτερικό της συνολικής της αφήγησης. Η ηρωίδα της, η Ευδοκία, αρχαιολόγος και υποψήφια διδά­ κτορας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, μετέχει στις ανασκαφές του διάσημου καθηγητή της στην περιοχή της λίμνης Πρέσπας. Εκμεταλλευό­ μενη όμως τους ενδοπανεπιστημιακούς ανταγωνισμούς, ερευνά μόνη της και ανασυστήνει τη ζωή και την προσωπικότητα της ομώνυμός της Ευδο­ κίας, μιας υποτιθέμενης αρχόντισσας της περιοχής κατά τον 11ο αιώνα, η οποία είναι και το αντικείμενο του πόθου των ανασκαφών και του επιστημονικού ενδιαφέροντος. Η συγγραφέας, για την ιστορική της αφήγηση, χρησιμοποιεί με επιτυχία τεχνικές του

54 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

μεσαιωνικού χρονικού, ενώ για την παροντική και κεντρική αφήγηση στοιχεία του πα­ νεπιστημιακού μυθιστορήματος, περιγράφοντας με άκρως ειρωνικό και σατιρικό τρό­ πο πρόσωπα, καταστάσεις και ίντριγκες του ακαδημαϊκού χώρου και διακωμωδώντας τους διανοούμενους και τις πρακτικές τους. Η Σ. ΝικολαΤδου με το Πλανήτης Πρέσπα παρουσιάζει έναν εξαιρετικά πρωτότυπο και αναγνώσιμο συνδυασμό πανεπιστημιακού, ιστορικού και συχνά φανταστικού μυθιστορήματος,

\ηότημίαεικόναστηνάλλη

κώστας καρακωτιας

Δημήτρης Νόλλας, Από τη μία εικόνα στην άλλη ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 192

V

''

·Γ

I

Φόβος, ενοχή, προδοσία: αυτό είναι το ψυχολογικό τρίπτυχο που πρυταν£ύει στο καινούριο βιβλίο του Δημήτρη Νόλλα. Και πρόκειται, σε κάθε περίπτωση, για ένα Νόλλα απαραγνώριστο - με σφραγίδα και πατέντα. Με σωστή οικονομία στον έλεγχο του αφηγηματικού υλικού του, με καλά κρυμμένα χαρτιά, που βγαίνουν πάντα την κατάλληλη ώρα στην επιφάνεια, με ελλειπτικά σχεδιασμένα, αλλά πολύ εύγλωττα στην έκφραση και την τε­ λική τους αποτύπωση μυθιστορηματικά πρόσωπα. Κι ας σημειώσω με έμ­

φαση πως ο μονίμως αντιθετικός, αντιφατικός και πολυδιασπασμένος κόσμος του Δ. Νόλλα αποκτά σάρκα και οστά μέσω μιας ασυνεχούς χρονικής ανάπτυξης, με πλήθος πρωθύστερα και διαρκείς μετατοπίσεις των αφηγηματικών επιπέδων και των οπτικών γωνιών διαμέσου των οποίων παρουσιάζονται τα γεγονότα. Και με όποιο τρόπο κι αν δοκιμάσει κανείς να πιστοποιήσει αυτό τον περίπλοκο μηχανισμό, θα διαπιστώσει πως και το τελευταίο γρανάζι έχει τοποθετηθεί σωστά στον κορμό του, συμβάλλοντας οργα­ νικά στη λειτουργία του συνόλου,

βαγγελης χατζηβαςιλειου

Αλέξης Πανσέληνος, Ο κουτσός Άγγελος ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 456 0 Α. Πανσέληνος, χρησιμοποιώντας μοτίβα του νουάρ μυθιστορήματος, πε­ ριγράφει με επιτυχία την κατοχική Αθήνα, αποτυπώνει αδρά τον τρόμο και τη μεγάλη πείνα και αναπλάθει πραγματικά ή φανταστικά γεγονότα και πρό­ σωπα. Το σκηνικό αυτό προσλαμβάνουν και υφίοτανται οι ήρωές του, ο σα­ κατεμένος και αποτυχημένος Ελληνοαμερικανός ντετέκτιβ Άγγελος, ο Παύ­ λος και η Μαρίκα, ένα ζευγάρι αριστερών δικηγόρων, ο μουσικός της Λυρι­ κής Μπεράτης. Ξαφνικά ένας μυστηριώδης ηλικιωμένος αναθέτει στον Άγγελο την προστασία, έναντι πλούσιας αμοιβής, του μουσικού από την πεί­ να και τις απειλητικές διαθέσεις ενός διάσημου Γερμανού μαέστρου που βρίσκεται στην Αθήνα. Ο Άγγελος, όταν μαθαίνει ότι ο μουσικός είναι εραστής της Μαρίκας, που επιθυμεί ερωτικά και ο ίδιος, αναλαμβάνει υπο την προστασία του και το ζευγάρι. Όταν δε, χάρη σε μία σκόνη του περίεργου εργοδότη του, αποκτά και τις ιδιότητες ενός πραγματικού αγγέλου, οι παρεμβάσεις του είναι συχνές και σωτήριες. Μ’ αυτό τον αφη­ γηματικό καμβά, στο ρεαλισμό του οποίου από ένα σημείο και μετά εισβάλλει το φαντα­ στικό, αναπτύσσει ο Α. Πανσέληνος το μυθιστόρημά του και, παράλληλα με την εκτύλιξη

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 55

της περιπετειώδους συχνά πλοκής του, στοχάζεται και τις πολιτιστικές συγκρούσεις της τότε συγκυρίας με φανερές αναγωγές στο σήμερα,

κώστας καρακωτιας

Νίκος Παπανδρέου, Ο κλεπτομνήμων ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 260 Ένας καθηγητής αμερικανικού πανεπιστημίου πεθαίνει αφήνοντας στα χέ­ ρια ενός μεταπτυχιακού φοιτητή την εφεύρεσή του, μια σφαίρα που έχει τη δυνατότητα να μεταβιβάζει σε όποιο άτομο την ακουμπά τις μνήμες του άλλου ατόμου που τον/την έχει πείσει να την αγγίξει. 0 κεντρικός ήρωαςφοιτητής έρχεται αντιμέτωπος με σοβαρά διλήμματα και, παρ’ όλες τις υ­ ποδείξεις για την παγίδα στην οποία μπορεί να τον οδηγήσουν οι πράξεις του, επιμένει να χρησιμοποιεί την «επικίνδυνη» σφαίρα, έρμαιο της κρυ­ φής γοητείας της. Η αλλαγή που επέρχεται στη ζωή του είναι δραματική, σιγά σιγά μάλιστα γίνεται «χρήστης» της σφαίρας. Από εκείνη τη στιγμή και μετά θα προσπαθήσει να αποτινάξει την έξη αντιμετωπίζοντας πολλές δυσκολίες. Στο αξιοπρό­ σεκτο μυθιστόρημα του Ν. Παπανδρέου, ο μύθος της υπέρβασης συναντάται με το μύ­ θο της τιμωρίας σε ένα μέλλον που δε φαίνεται και πολύ μακρινό. Στα ατού του το α­ νοιχτό τέλος που δίνει αφορμή για στοχασμό,

λιλ υ εξαρχοπουλου

Άρης Σφακιανάκης, Μπέιμπι σίτινγκ ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 342 Η πιο σοβαρή υπόθεση διαζυγίου στη δικηγορική του καριέρα ήταν η δική του. 0 Ορφέας Πλάνης, στα πρόθυρα της απόσυρσης κι αυτός όπως και το αυτοκίνητό του, μόλις και μετά βίας πληρώνει τη διατροφή στην πρώην σύ­ ζυγό του, την Ελβίρα. Με την Ελβίρα, δημοσιογράφο, έχουν μια κορούλα, τη Χιονίτα. Το χαριτωμένο αυτό τερατάκι, εκπαιδευμένο στον ανταρτοπόλεμο, εισβάλλει στο σπίτι όταν ο Ορφέας κάνει «μπέιμπι σίτινγκ» και προκαλεί υπό­ γειες καταστροφές. Τελώντας εν πλήρη συγχύσει, παλεύοντας με την γκα­ ντεμιά του, ακόμα και στον ιππόδρομο, ο πατέρας του Σαββατοκύριακου διασκεδάζει τυχάρπαστα με κάποιες γυναίκες, ευρισκόμενος συνέχεια εν αμύνει. Μόνη του παρηγοριά, ο φίλος του Ακίνδυνος Ρώσης, παρατσούκλι Καρότος, φιγούρα κινηματο­ γραφική, σχεδόν κόμικ, πολιτικός επιστήμονας και νυν ντετέκτιβ. Αυτή την απίθανη πα­ ρέα, που βρίσκεται μέσα στο χάος, έρχεται να μπλέξει αποτελεσματικά μια γυναίκα-αράχνη, σύμβολο του σεξ, η Σαλώμη. 0 Α. Σφακιανάκης ξέρει να παίζει με το παράδοξο, μετατρέποντας μια απλή ιστορία ενός πατέρα που έχασε τον προσανατολισμό του σε καθα­ ρή αστυνομική πλοκή. Απολαυστικό, με υποδόριο, μαύρο χιούμορ, κώστας καλημερης

Δημήτρης Σωτάκης, Η πράσινη πόρτα ΑΘΗΝΑ, μεταίχμιο, 2002. ΣΕΛ. 140 Ο Δ. Σωτάκης συνταιριάζει στην Πράσινη πόρτα στοιχεία από τη λογοτεχνία του φανταστι­ κού, αλλά και από το θρίλερ ή από το αστυνομικό και το (προσφάτου εσοδείας) γαστρονο-

56 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

μικό μυθιστόρημα. Οι αναμείξεις του είναι προσεκτικά υπολογισμένες, ενόσω μια υποδόρια ειρωνεία διατρέχει ολόκληρη την αφήγηση. Σε αυτή την ειρω­ νεία θα πρέπει κατά πάσα πιθανότητα να αποδώσουμε και το γεγονός ότι πλο­ κή και πρόσωπα έχουν τοποθετηθεί στο Λονδίνο - τόπο κατεξοχήν συνδεδεμένο με ιστορίες τρόμου. Τόπο επίσης συνδεδεμένο με τις πιο προχωρημέ­ νες τάσεις της διεθνούς γαστρονομίας. Δεν υπάρχει, νομίζω, καμιά αμφιβολία πως ο συγγραφέας βλέπει υπό γωνίαν τον ήρωά του, όπως και όλα τα παρά­ ξενα και απροσδόκητα πράγματα τα οποία του συμβαίνουν. Και εν προκειμένω κρίνεται σε κάθε περίπτωση και η επιτυχία του να δημιουργήσει ένα πολύ έξυπνο και αξιανάγνωστο βιβλίο, όπου οι αποστάσεις τις οποίες τηρεί ο αφη­ γητής από τα παθήματα του πρωταγωνιστή του δίνουν στο νόημα των πράξεών του μια μονίμως αμφίστομη ή και σκοπίμως παρατονισμένη σημασία,

βαπέλης χατζηβαςιλειου

Κλαίτη Σωτηριάδου, Ο τελευταίος ταύρος ΑΘΗΝΑ, ΟΚΕΑΝΙΔΑ, 2003. ΣΕΛ. 136 Η Κ. Σωτηριάδου μετέφρασε τα καλύτερα κομμάτια της ισπανόφωνης λογοτε­ χνίας. Αποκορύφωμα, όλο το έργο του μάγου Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Τώρα έχουμε στα χέρια μας μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο Ο τελευταίος ταύρος. Το ομώνυμο διήγημα είναι μια μεγάλη σκηνή του κόσμου, ένα κάδρο ισπανικό πίσω από το οποίο η μνήμη μεταφέρει την αφηγήτρια σε μια Πρωτο­ μαγιά, σ' ένα εξοχικό κτήμα της παλιάς Θεσσαλονίκης. Ένα θέαμα που θυμί­ ζει σκηνές απ' το θάνατο στο απομεσήμερο του Χεμινγουέι, ένα κορίτσι με κατακόκκινο φουστάνι, που 'μάθε τη ζωή στο κέντρο της πόλης, δίνει ραντε­ βού με τον κόσμο των ενστίκτων, του ρίσκου, του ασυνείδητου, της σεξουαλικότητας. Ο οίστρος της φονικής κλιμάκωσης σε μια ταυρομαχία συμπίπτει με τη θολή και σκοτεινή αί­ σθηση του κινδύνου, ανάβοντας τα αίματα του έρωτα και του θανάτου. Όλα τα διηγήματα της Κ. Σωτηριάδου κινούνται στο χώρο τελετουργιών λεπτής ύφανσης και αριστοτεχνικών κωδίκων, δημιουργώντας μια αρχετυπική, ανθρωπολογική λογοτεχνία που εμπνέεται από τις άγνωστες πτυχές του γνωστού μας κόσμου, κώστας καλημερης

Σώτη Τριαντάφυλλου, Άλμπατρος ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 552 Το Λονδίνο, ανάμεσα στο τέλος του 19ου και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, επέλεξε ως χώρο του νέου μυθιστορήματος της η Σ. Τριανταφύλλου. Βασικά του πρόσωπα είναι δύο αριστοκράτες, ο Έντμουντ και ο Νέλσον, που προδίδουν για διαφορετικούς λόγους την τάξη τους, και η Μόλι, μια πάμπτωχη κοπέλα, που καταφέρνει με πείσμα να σπουδάσει. Ο Έντμουντ εντάσσεται στο αναδυόμενο εργατικό κίνημα, ο Νέλσον, αρνητής όλων των συμβάσεων, φεύγει στο στρατό και η Μόλι αγωνίζεται με πάθος για τη γυναικεία απελευθέρωση. Με αφορμή τις κινήσεις της και τις μετα­ ξύ τους σχέσεις αλλά και με πολλά άλλα πρόσωπα, η συγγραφέας αναπλάθει τον τρό­ πο ζωής, κυρίως των λαϊκών τάξεων, καταγράφει τα βικτωριανά ήθη και τις ανατροπές τους, χαρτογραφεί με ακρίβεια το Λονδίνο της εποχής και αναδεικνύει τα δύο κινήμα-

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 57

τα που χαρακτήρισαν την περίοδο, το εργατικό και το γυναικείο. Στην εξέλιξη της αφή­ γησης ο Νέλσον εκτελείται στην Αφρική για λιποταξία, ενώ ο Έντμουντ και η Μόλι πα­ ντρεύονται συνεχίζοντας πάντα τον αγώνα. Η πολιτική δράση όμως καλύπτει τα πάντα αφήνοντας ένα κενό στις σχέσεις τους, και ο Έντμουντ, μετά τον πρώτο μεγάλο πόλε­ μο, του οποίου υπήρξε σφοδρός αρνητής, πραγματοποιεί το ταξίδι που πάντα ονειρευ­ όταν στα χνάρια του λόρδου Βύρωνα, φτάνει στο Μεσολόγγι και πεθαίνει εκεί. Η Σ. Τριανταφύλλου επιχειρεί να κατασκευάσει το πανόραμα μιας ολόκληρης εποχής στο μεταίχμιο δύο αιώνων,

κώστας καρακωτιας

Μισέλ Φάις, Το μέλι και η στάχτη του θεού ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 200 Ένα απαιτητικό μυθιστόρημα που επιζητεί τη συνενοχή συγγραφέα και α­ ναγνώστη για τη σύνθεση της ιστορίας, χαρακτηριστικό των σημαντικών μυθιστορημάτων. Στόχος του η ανάπλαση του βίου ενός πραγματικού προ­ σώπου, του Τζούλιο Καΐμη (1897-1982), αισθητικού και ζωγράφου που ο περιθωριακός του χαρακτήρας, οι ιδιότυπες απόψεις του και η βαρηκοΐα του τον εμπόδισαν να βρει μια θέση στο βάθρο της τέχνης του. Ο συγγρα­ φέας κερματίζει την αφήγησή του με κείμενα διαφορετικής χροιάς: πρωτοπρόσωπες συνεντεύξεις, σχόλια και ανεκδοτολογικές αφηγήσεις ανθρώ­ πων που γνώρισαν τον κεντρικό ήρωά του, ψευδοημερολογιακές καταγραφές και απο­ φθεγματικές ρήσεις από το ημερολόγιό του σε δεύτερο πρόσωπο, αποσπάσματα άρ­ θρων του και άρθρων της εποχής, ιστορικών χρονικών για τους Εβραίους της Κέρκυ­ ρας - του τόπου γέννησης και καταγωγής του Καΐμη. 0 λυρισμός του Μ. Φάις και η έ­ ξοχη χρήση του δεύτερου προσώπου στις ψευδοημερολογιακές καταγραφές δικαιώ­ νουν τις συγγραφικές επιλογές του και κατατάσσουν το μυθιστόρημα σ' ένα από τα ση­ μαντικότερα της περσινής χρονιάς,

λ ιλυ εξαρχοπουλου

Θανάσης Χειμώνας, Ανεξιχνίαστη ψυχή ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 272 Η Μαρία, η ηρωίδα του θ. Χειμωνά με την ανεξιχνίαστη ψυχή, είναι μια «α­ κατανόητη» ηρωίδα. Γεννημένη σε ένα στερημένο περιβάλλον από το οποίο λείπει ο πατέρας, αποφασίζει από πολύ νωρίς να ακολουθήσει τις συμβου­ λές της Γαλλίδας μητέρας της και να φροντίσει να εξασφαλιστεί οικονομικά με έναν καλό γάμο, τον οποίο και επιτυγχάνει. Οι κινήσεις που την οδηγούν σ' αυτή την επιτυχία είναι αδίστακτες και ο ερμητικά κλειστός χαρακτήρας της μοιάζει να αποκαλύπτεται μόνο όταν επανασυνδέεται τυχαία με τη μοί­ ρα του παλαιού εραστή της νεκρής πλέον μητέρας της. Ο πόθος της γι' αυ­ τόν μοιάζει το πιο αυθεντικό αίσθημα που έχει νιώσει ποτέ και την οδηγεί σε παρακιν­ δυνευμένες κινήσεις που με τη σειρά τους προκαλούν τον απόλυτα τελετουργικό θάνα­ τό της. Ο εξαιρετικά πυκνός λόγος του συγγραφέα, η προσεκτική παρατήρηση των κοι­ νωνικών συμφραζόμενων και τα έξυπνα ευρήματά του αποδεικνύουν την ικανότητά του στην εντυπωσιακή διαχείριση ενός καθημερινού δράματος,

58 ΔΙΑΒΑΖΩ

λ ιλυ εξαρχοπουλου

Ι0ΥΛΙ0Σ-ΑΥΓ0ΥΙΤ0Σ 2003

Χρηστός Α. Χωμενίδης, Υπερσυντέλικος ΑΘΗΝΑ, ΕΣΤΙΑ, 2003. ΣΕΛ. 352 Στο νέο μυθιστόρημα του X. Χωμενίδη Υπερσυντέλικος τα πάντα εκτυλίσ­ σονται σε τρεις αυγουστιάτικες μέρες του 2001. Οι δύο στη Μομπάσα της Κένυας και η τρίτη, κυρίως, στην Αθήνα. Αλλεπάλληλα φλας μπακ ξετυλί­ γουν τις ιστορίες των πέντε βασικών προσώπων του μυθιστορήματος φτιά­ χνοντας ένα γαϊτανάκι γύρω από το χρήμα, την κινητήρια δύναμη της επο­ χής. Τα λαμόγια, ο Θανάσης και η σύζυγός του Μίνα, ανέβηκαν με «λαδώ­ ματα» τα σκαλοπάτια της οικονομικής ιεραρχίας. Ο Ζαχαρίας παραπαίει α­ νάμεσα σε «κάποιες» ηθικές αξίες, αλλά εντέλει υποκύπτει στη γοητεία του χρήματος, ενώ η Μαρία, η σύντροφός του, βρίσκεται εγκλωβισμένη στις επιθυμίες της και στην αναγκαιότητα των περιστάσεων. 0 Γρηγόρης, ο γιος του Θανάση και της Μίνας, αποτε­ λεί το εύρημα του συγγραφέα. Ένα παιδί εννέα και ταυτόχρονα εβδομήντα δύο ετών, εξαιτίας μιας ασθένειας επιτάχυνσης των κυττάρων, ζει οκτώ φορές πιο γρήγορα από το φυσιολογικό. Χάρη σ' αυτό το πρόσωπο ο X. Χωμενίδης αποδεικνύει για άλλη μια φορά τη συγγραφική του οξυδέρκεια. Ο Υπερσυντέλικος, ανατομία των ανθρώπων της διπλανής πόρτας, παρά τις ατυχείς στιγμές (το εκτενές επεισόδιο με τον Γεράσιμο Αντωνάτο), διαθέτει χιούμορ, σασπένς, ευρήματα, πλοκή και καλοσχηματισμένους χα­ ρακτήρες.

ΗΡΑΚΛΗΣ ΠΑΠΑΛΕΞΗΣ

ΞΕΝΗ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Χέρμπερτ Άζμπερι, Οι συμμορίες της Νέας Υόρκης ΜΤΦΡ.: Γ. ΤΖΗΜΑΣ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ: X. Λ. ΜΠΟΡΧΕΣ. ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2002. ΣΕΛ. 552 Γραμμένο το 19 28 και ενισχυμένο προσφάτως από τη μυθοπλαστική κινη­ ματογραφική εκδοχή του, το κείμενο του Αμερικανού δημοσιογράφου X. Άζμπερι μας εξοικειώ νει με μια σχετικά άγνωστη πτυχή της ιστορίας του Νέου Κόσμου. Οι συμμορίες της Νέας Υόρκης αποτελούν μια χρονογραφική εξιστόρηση του βρόμικου παρελθόντος της υπερατλαντικής μητρόπο­ λης πριν και μετά τον αμερικανικό Εμφύλιο. Με κύριο στοιχείο συσπείρω­ σης την καταγωγή και τη θρησκεία αναπτύσσονται στη Νέα Υόρκη, την πε­ ρίοδο εκείνη, συμμορίες του υποκόσμου που επιδίδονται σε εγκληματικές πράξεις μο­ ναδικής ενίοτε αγριότητας. Η διαφθορά δεν αφήνει ανέγγιχτες τις Αρχές και την πολιτι­ κή ηγεσία που συχνά συμπαρασύρονται στην ηθική πώρωση. Το βιβλίο, στο οποίο εν­ σωματώνονται στοιχεία από πηγές της εποχής, πέρα από το ιστορικό ενδιαφέρον του, αναδεικνύει ορισμένα διαχρονικά χαρακτηριστικά της αμερικανικής κοινωνίας: τον πα­ τριωτισμό σε συνδυασμό όμως με την απαξίωση της κρατικής εξουσίας, το πνεύμα του κοινοτισμού αλλά και το καθεστώς του συνεχούς φόβου του Άλλου καθώς ο ε­ χθρός παραμονεύει παντού,

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ακης καλόγνωμης

ΔΙΑΒΑΖΩ 59

Mika Waltari, Ιωάννης Άγγελος ΜΤΦΡ.: Μ. ΜΑΡΤΖΟΥΚΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΛΕΝΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 508 Από τα πιο φημισμένα ονόματα της σύγχρονης φινλανδικής λογοτεχνίας, ο Μίκα Βάλταρι έγινε παγκοσμίως γνωοτός χάρη στα ιστορικά του μυθιστορή­ ματα. Στα σημαντικότερα έργα του συγκαταλέγεται ο Αιγύπτιος, όπου ο συγ­ γραφέας προβάλλει τη μεταπολεμική απαισιοδοξία στην αναβίωση της Αιγύπτου του 14ου π.Χ. αιώνα. Τα βιβλία του, γενναιόδωρα σε ιστορικές λεπτο­ μέρειες, προσφέρουν παράλληλα έμμεσες αντιστοιχίες με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Ο Ιωάννης Άγγελος ανήκει στα πιο αξιόλογα δημιουργήματα του συγγραφέα και παρακολουθεί το ψυχορράγημα της Κωνσταντινούπολης μέχρι την ά­ λωσή της μέσα από το ημερολόγιο ενός γριφώδους ευγενούς, γαλλικής καταγωγής. Οι σημειώσεις καλύπτουν τις αλληλοδιαδοχικές πολιτικές και θρησκευτικές ανακατατάξεις αλλά και την προδικασμένη φθορά ενός φλογερού έρωτα. Πέρα από τον ιστορικό πυρή­ να, καθόλου αμελητέο, τα βιβλία του Μ. Βάλταρι εκτείνονται σ' ένα βαθύ στοχασμό για τις εναγώνιες, ατελέσφορες εσωτερικές περιπλανήσεις. Με άλλα λόγια, δίνουν έκφραση στη φινλανδική μελαγχολία. Ο Μ. Βάλταρι μεταστοιχειώνει την ιστορική καταγραφή και την πολεμική περιπέτεια σε συναρπαστική λογοτεχνία,

βαςω σπάθη

Ίρβιν Γιάλομ, Στο ντιβάνι ΜΤΦΡ.: Ε. ΑΝΔΡΙΤΣΑΝΟΥ, Γ. ΖΕΡΒΑΣ. ΑΘΗΝΑ, ΑΓΡΑ, 2002. ΣΕΛ. 512 Αν ο Ντέιβιντ Λοτζ εισήγαγε στη λογοτεχνία το πανεπιστημιακό μυθιστόρη­ μα, σίγουρα ο Ί . Γιάλομ κρατά τα πρωτεία του ψυχαναλυτικού μυθιστορήμα­ τος. Μετά το Όταν έκλαψε ο Νίτσε, που έφ ερε τον Νίτσε στο ντιβάνι του Μπρόιερ και τους αναγνώστες του στις απαρχές της ψυχανάλυσης, επανέρ­ χεται στην προσφιλή θεματική του ανατέμνοντας την ψυχοθεραπευτική δια­ δικασία της σήμερον. Παρακολουθώντας τους δύο ψυχοθεραπευτές κεντρι­ κούς ήρωές του, τον Έρνεστ Λας και τον επόπτη του Μάρσαλ Στράινερ, δε διστάζει να αποκαλύψει στους αναγνώστες του όλα όσα θα ήθελαν να ξέρουν γι' αυτά που συμβαίνουν πάνω και πίσω από το ψυχαναλυτικό ντιβάνι αλλά κι εκείνα που κρύβει το μυαλό ενός ψυχοθεραπευτή. Μετρ του σασπένς αλλά και δεξιοτέχνης στο να θέτει τις γνώσεις και την εμπειρία του από την επιστήμη της ψυχανάλυσης, στην οποία διαπρέπει, στη διάθεση της λογοτεχνίας με τρόπο που πολλοί μυθιστοριογράφοι θα ζήλευ­ αν, ο 1. Γιάλομ δεν αποφεύγει να ρίξει μια ματιά στην ευρύτερη αμερικανική κοινωνία. Κυρίως δεν αποφεύγει ουδόλως το χιούμορ. Εξαιρετική μετάφραση και εισαγωγή της Ευαγγελίας Ανδριτσάνου και του Γιάννη Ζέρβα.

πολύ κρημνιωτη

Μάριο Βάργκας Γιόσα, Πότε πήραμε την κάτω βόλτα; ΜΤΦΡ.: Τ. ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΕΞΑΝΤΑΣ, 2002. ΣΕΛ. 464 Η σύγχρονη ιστορία του Περού σε ένα ατόφιο μυθιστόρημα που αποκαλύπτει πολλά, αλλά υπονοεί ακόμα περισσότερα. Με άξονα το διάλογο και συνομιλίες που διεξάγο-

60 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

νται παράλληλα, ο Μ. Β. Πόσα είναι για μια ακόμα φορά μοναδικός στο να στήνει συμπαγείς μυθοπλαστικούς κόσμους και να πλάθει ζωντανούς χα­ ρακτήρες, παρότι αυτό που τον απασχολεί εδώ είναι η διαστρέβλωση ιδεο­ λογιών και ιστορικών ρευμάτων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το ενδια­ φέρον του επικεντρώνεται στη σύγχρονη ιστορία του Περού. Μέσα λοιπόν από ένα μαραθώνιο συζητήσεων έρχονται στο φως ανομολόγητοι έρωτες, υποχθόνια πάθη και συμπλέγματα, απόκρυφες επιθυμίες και φόβοι, εγκλή­ ματα ξεχασμένα, ανίερες συμμαχίες, φιλίες και λυκοφιλίες. Η αίσθηση της προσωπικής πτώσης συμβαδίζει με τη συλλογική παρακμή, ενώ διάφορες φιγούρες -νεαροί επίδοξοι επαναστάτες, μιγάδες, υπηρέτες, στρατιωτικοί, πλουτοκράτες, μετρέσες, εργάτες, μέλη της κυβέρνησης, ασφαλίτες και τσιράκια- α­ πό όλο το φάσμα της ανθρώπινης αθλιότητας και του μεγαλείου παρελαύνουν με επι­ βλητικό ρυθμό στο εκπληκτικό αυτό μυθιστόρημα,

ηλιας μαγκλινης

Μαργαρίτα Γιουρσενάρ, Ο οβολός του ονείρου ΜΤΦΡ.: Τ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΧΑΤΖΙΝΙΚΟΛΗ, 2003. ΣΕΛ. 208 Έργο που φέρει τη σφραγίδα μιας σπουδαίας συγγραφέως, με πολιτικό χαρακτήρα, καθώς πραγματεύεται την απόπειρα δολοφονίας κατά του Μουσολίνι στη Ρώμη το 1933. Παράλληλα, όμως, η Μ. Γιουρσενάρ εστιά­ ζει την προσοχή της σε ανθρώπους που παλεύουν να ξεφύγουν από τη δί­ νη των χαμένων οραμάτων τους, τη στιγμή που όλα γύρω τους διαλύονται. Γραμμένο με περισσή ευαισθησία αλλά και με ειρωνεία, σαρκασμό που έρχεται να ανππαρατεθεί στο ζόφο και τον τρόμο του κόσμου μέσα στον ο­ ποίο κινούνται τα πρόσωπα του έργου, ο Οβολός του ονείρου είναι ένα στοχαστικό και συνάμα συναρπαστικό μυθιστόρημα,

ηλιας μαγκλινης

Goethe, Φάουοτ ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΡΑΣΗ-ΣΧΟΛΙΑ: Π. ΜΑΡΚΑΡΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 1.170 Η μετάφραση αυτού του κορυφαίου έργου της δυτικοευρωπαϊκής λογοτε­ χνίας και σκέψης (με το γερμανικό πρωτότυπο στις αριστερές σελίδες και την ελληνική απόδοση στις δεξιές) είναι υπόδειγμα της ευθύνης και της συ­ γκροτημένης προσπάθειας του μεταφραστή, ώστε το αποτέλεσμα να είναι άξιο της φήμης του δημιουργού και του λόγου του. Έτσι, η μετάφραση με­ ταβάλλεται αυτοδικαίως σε πρωτότυπο και αποκτά μακροβιότητα. Καθώς μάλιστα τα σύγχρονα πολιτιστικά πρότυπα δεν ανατρέχουν στην παραδεδεγ­ μένη πολιτιστική κληρονομιά προτιμώντας μια «δημοκρατική κουλτούρα», η ισχνή μειο­ ψηφία των φιλομαθών έχει κάπου να ακουμπήσει. Ίσως ο Φάουστνα μη διαβάζεται μο­ νορούφι, αλλά τα μεγάλα έργα έχουν πάντα το προτέρημα να εκπλήσσουν ακόμα και ό­ ταν ο αναγνώστης προσέχει ένα απόσπασμά τους. Μέσα από αυτό το πρίσμα, ο Πέτρος Μάρκαρης προσφέρει μεγάλη υπηρεσία,

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

φ ιλ ιππο ς δ . δρακονταειδης

ΔΙΑΒΑΖΩ 61

Καμίλα Γκιμπ, Ανείπωτες λέξεις ΜΤΦΡ.: Κ. ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ. ΑΘΗΝΑ, ΑΓΚΥΡΑ, 2002. ΣΕΛ. 224 Η Αγγλίδα συγγραφέας Κ. Γκιμπ στο πρώτο της μυθιστόρημα έπλασε έναν ερεθιστικό, πολύπλευρο και ιδιαίτερα δραματικό χαρακτήρα. Η ηρωίδα της αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο την τραυματική παιδική και εφηβική ηλι­ κία της μέχρι την ενηλικίωσή της και την οριστική αποθεραπεία των οικο­ γενειακών πληγών. Οι γλαφυρότατες περιγραφές γίνονται από τη σκοπιά του παιδικού βλέμματος, με συνέπεια τα αποτρόπαια έως φρικτά τεκταινόμενα εντός του οικογενειακού μικρόκοσμου να αποδίδονται σε ύφος ανά­ λαφρο και συγκρατημένα εύθυμο. Μολονότι αυτός ο επισφαλής συνδυασμός παιδικής αγνότητας, αφέλειας και σκληρών, βίαιων βιωμάτων μπορεί να γλιστρούσε σε μελο­ δραματισμό, η Κ. Γκιμπ κρατά μέχρι τέλους τις απαραίτητες ισορροπίες. Η ηρωίδα με­ γάλωσε πρόωρα και βεβιασμένα, όμως κατορθώνει να ξεπεράσει τις σοβαρές ψυχικές ζημίες και να λυτρωθεί έγκαιρα από τους δεσμούς αίματος που την ήθελαν δέσμια στη βαναυσότητα. Οι λέξεις της και η σωτήρια φαντασία της προσπαθούν να ξορκίσουν την οδύνη, να της δώσουν άλλο πρόσωπο, πιο ελκυστικό. Ένα βιβλίο που κρατά γερά τον αναγνώστη από την πρώτη σελίδα,

λιν ά πανταλεων

Ρόμπερτ Μακ Λίαμ Γουίλσον, Μπέλφαστ μπλουζ ΜΤΦΡ.: X. ΤΣΑΛΙΚΙΔΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΕΞΑΝΤΑΣ, 2002. ΣΕΛ. 506 Ατμόσφαιρα νουάρ μαζί με στοιχεία από τον κόσμο των ταινιών του Μάικ Λι, το Μπέλφαστ μπλουζ είναι μια ευχάριστη έκπληξη που έρχεται από την Ιρλανδία, ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που διαβάζεται απνευστί, χωρίς ό­ μως να το ξεχνάς αργότερα. Ο Μακ Λίαμ Γουίλσον πιστοποιεί αυτό που λέ­ νε για τους Ιρλανδούς ότι είναι οι «Έλληνες του Βορρά»: έρμαιοι στα πάθη και τις εμμονές τους, μέσα σ' ένα μικρόκοσμο που προσπαθεί να επιβιώ­ σει τρώγοντας τα παιδιά του. Λυρικό αλλά και σκληρό, θλιμμένο αλλά και σατιρικό, προσωπικό αλλά με συγκεκριμένες πολιτικές νύξεις, το αξιόλογο αυτό μυθι­ στόρημα πιστοποιεί την ιρλανδική τρέλα, από την οποία πάντα κάποια σκληρή αλήθεια βγαίνει στην επιφάνεια,

ηλιας μαγκλινης

Ζαν Εσενόζ, Οι ψηλές ξανθιές ΜΤΦΡ.: Α. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΠΟΛΙΣ, 2002. ΣΕΛ. 256 Ακαταμάχητη ατμόσφαιρα θυμηδίας κυκλώνει τις σπαρταριστές Ψηλές ξαν­ θιές του Ζ. Εσενόζ. Το βιβλίο, υπό το περίβλημα της στερεότυπης ιστορίας καταδίωξης, είναι μια ανηλεή σάτιρα των παρανοϊκών προτύπων που έχουν επιβάλει τα μέσα επικοινωνίας και των τραγελαφικών συνεπειών αυτής της επιβολής. Η γραφή του Ζ. Εσενόζ, σφύζουσα, μοντέρνα, συχνά καινοτόμος, ασθματική, παραστατική, εντονότατα σαρκαστική και αιχμηρή, αποτελεί την

62 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ2003

ξεχωριστή αρετή αυτού του μυθιστορήματος. Η εκρηκτική ειρωνεία του συγγραφέα υ­ πονομεύει κάθε σοβαροφανές προσωπείο, γλωσσικό ή ιδιοσυγκρασιακό, και συντείνει στη γελοιογραφική, αλλά συνάμα ιδιαζόντως διεισδυτική σκιαγράφηση των ανθρώπων, χαρακτηριστικά δείγματα σύγχρονων νευρωτικών. Τα πρόσωπα, θλιβερά και κωμικά ταυτόχρονα, παραπαίουν αβέβαια ανάμεσα στη θέληση και την ανικανότητά τους, και ε­ πιχειρούν να γεμίσουν σπασμωδικά τα κενά που τους τροφοδοτεί ένας αυτόματος, υπερκινητικός τρόπος ζωής. Ένα παιγνιώδες, δυνατό βιβλίο που με θαυμαστή άνεση με­ τατρέπει κολακευτικά τον αναγνώστη σε απόλυτο συμμέτοχο στα δρώμενα και την ίδια στιγμή τον εξορίζει στα περιθώρια του μυθιστορήματος. Ευρηματική, επίσης, η κατάλυ­ ση του στιβαρού ρεαλιστικού πλαισίου με στοιχεία αλλοπρόσαλλα,

λιν ά πανταλεων

Τζέφρυ Ευγενίδης, Middlesex. Ανάμεσα στα δύο φύλα ΜΤΦΡ.: Α. ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ. ΑΘΗΝΑ, LIBRO, 2003. ΣΕΛ. 752 θρέμμα της αμερικανικής κουλτούρας, με μικρασιατικές ρίζες, μα περισσό­ τερο από αυτά μια νέα, σοβαρά υπολογίσιμη συγγραφική δύναμη, ο Τζ. Ευ­ γενίδης στο μυθιστόρημα που του χάρισε το Πούλιτζερ μιλάει για τις συμβο­ λικές διαστάσεις και προεκτάσεις του ερμαφροδιτισμού. Με πρόσχημα την περιπέτεια μιας προσφυγικής οικογένειας θέτει το ζήτημα του εύθρυπτου των παντός είδους ταυτοτήτων -προσωπικών, εθνικών, φυλετικών, σεξουα­ λικών- σε ένα περιβάλλον ρευστό και επισημαίνει τις αναγκαστικές μετα­ μορφώσεις και αλλοιώσεις στις οποίες μας υποχρεώνει μια κοινωνία σε αέναη εξέλιξη. Αναγνωρίζοντας την εμβληματική θέση της γενετικής και της βιολογίας στη σύγχρονη ε­ ποχή, ο Τζ. Ευγενίδης καταδύεται παράλληλα σε διεξοδικά ψυχογραφήματα. Σε έναν κόσμο όπου βρίθουν οι συναισθηματικές αναπηρίες και οι ψυχικές ανωμαλίες, ο ρόλος των γονιδίων κρίνεται σημαντικός αλλά όχι πρωτεύων. Δευτερευόντως, αποδίδονται εύ­ γλωττα το μαράζι του ξεριζωμού, η σταδιακή κατάλυση των οικογενειακών δεσμών σε άξενο περιβάλλον, η ακμή και η πτώση της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, το α­ πόστημα του ρατσισμού και κυρίως η φορτισμένη περίοδος της εφηβείας εξαιτίας τόσο του συναισθηματικού όσο και του σωματικού μετεωρισμού. Έργο πνευματώδες, πολυπρισματικό, με ενδιαφέρουσες διακλαδώσεις, όπου το ακραίο και περιθωριακό μετουσιώνεται σε κοινοτοπία, δηλαδή σε κοινή εμπειρία, λιν ά πανταλεων

Άννα Ζέγκερς, Εκείνο ακριβώς το μηλε ΜΤΦΡ.: Γ. ΔΕΠΑΣΤΑΣ. ΑΘΗΝΑ, ΑΓΡΑ, 2002. ΣΕΛ. 144 Η εμμονή στο απόλυτο είναι στοιχείο της μεγάλης τέχνης μοιάζει να δια­ τρανώνει η Ά. Ζέγκερς σ' αυτή τη νουβέλα που παρακολουθεί την οδύσ­ σεια ενός ταπεινού αγγειοπλάστη από κάποιο μεξικανικό χωριό. Κάθε τε­ χνίτης είναι γνωστός στην αγορά για τα σχέδιά του και το χρώμα που χρη­ σιμοποιεί και ο ήρωάς μας είναι γνωστός για το περίφημο μπλε χρώμα των αγγείων του. Όταν δε βρίσκει πλέον το συγκεκριμένο χρώμα στους

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 63

προμηθευτές του, ο κεραμοποιός, με την εμμονή του μεγάλου καλλιτέχνη και όχι ενός απλού τεχνίτη, ξεκινά για ένα μεγάλο ταξίδι που θα τον οδηγήσει στο πολυπόθητο μπλε του. Σε μια ολιγοσέλιδη νουβέλα η συγγραφέας κατορθώνει να συνδυάσει επιτυ­ χημένα τα αιώνια ζητήματα της δημιουργίας, τη σχέση της υψηλής με τη λαϊκή δημι­ ουργία, την αξία του ταξιδιού. Το ταξίδι του είναι ένα ταξίδι στη μεξικανική ενδοχώρα, όπου θα έρθει σε επαφή με ανθρώπους ακόμη πιο στερημένους από τον ίδιο και την οικογένειά του και με εκμεταλλευτές ακόμη πιο στυγνούς. Το αίσιο τέλος του ταξιδιού σηματοδοτεί τη νίκη της εμμονής του καλλιτέχνη,

λ ιλ υ εξαρχοπουλου

Χαβιέρ θέρκας, Στρατιώτες της Σαλαμίνας ΜΤΦΡ.: Ε. ΛΟΓΟΘΕΤΗ. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 270 0 Ισπανικός Εμφύλιος είναι το φόντο, αλλά ο συγγραφέας δεν ενδιαφέρεται για τα γεγονότα και τα επιχειρήματα των εμπλεκόμενων μερών. Αυτά είναι ιστορία. Το άτομο και η συμπεριφορά του μέσα σε οριακές συνθήκες είναι το αντικείμενό του. 0 ιδεολογικός φανατισμός, διάχυτος και στις δύο πλευρές, μπορεί να υπονομευτεί από την ανθρωπιά; 0 παθιασμένος κομ­ μουνιστής βρίσκεται απέναντι στον ανίσχυρο εχθρό του και ενώ έχει την ευκαιρία και την εντολή να τον εξοντώσει, του χαρίζει τη ζωή. Τι τον ανά­ γκασε να φ ερθεί έτσι; Δεν είναι λιπόψυχος, δεν είναι απογοητευμένος. Πρόκειται για πραγματικό γεγονός και ο συγγραφέας ξέρει τον έναν πρωταγωνιστή -ήταν από τους βασικούς θεωρητικούς του φρανκισμού- και ψάχνει να βρει τον άλλο, έναν απλό στρα­ τιώτη του δημοκρατικού στρατοπέδου. Τον εντοπίζει; Η συνέχεια στο πολύ καλό μυθι­ στόρημα του νέου Ισπανού συγγραφέα,

ταςος παππας

Στίβεν Λ. Κάρτερ, Ο αυτοκράτορας του Όσεαν Παρκ ΜΤΦΡ.: Π. Μ0ΣΧ0Π0ΥΛ0Υ. ΑΘΗΝΑ, ΑΓΚΥΡΑ, 2002. ΣΕΛ. 632 Καθηγητής νομικής στο Γέιλ και συγγραφέας επτά δοκιμιακών έργων, ο Σ. Λ. Κάρτερ στην πρώτη του λογοτεχνική απόπειρα εκδιπλώνει μια αρκετά διεισδυτική ανάλυση της ισχυρής τάξης των Αφροαμερικανών της Ανατολι­ κής Ακτής και των διεκδικήσεών τους για ένα ανάλογο μερίδιο εξουσίας με αυτό των λευκών. Παράλληλα, το θέμα του τον φέρνει στους περίκλει­ στους και δυσπέλαστους πανεπιστημιακούς κύκλους. Το βιβλίο αφορά την ιστορία ενός Αφροαμερικανού καθηγητή Δικαίου που επιχειρεί να διαλευκάνει τον ανεξιχνίαστο θάνατο του πατέρα του, ευυπόληπτου, άκρως συντηρητικού και αμφιλεγόμενου δικαστή. Οι έρευνές του, αποκαλυπτικές για το σκοτεινό και «σκανδα­ λώδες» παρελθόν του νεκρού, θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και την ακαδημαϊκή του στα­ διοδρομία, αλλά συνάμα πριονίζουν τα θεμέλια της οικογένειας. Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο με δεξιοτεχνία και εκτείνεται σε πολλαπλές διακλαδώσεις. Με έντονα στοι­ χεία πολιτικού-δικαστικού θρίλερ, θίγει επίμαχα ζητήματα, όπως τους ακόμα υφέρποντες φυλετικούς διαχωρισμούς, την πλάνη της φιλοδοξίας, το μένος της εκδίκησης, το

64 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

πολυδαίδαλο και καταπιεστικό οικογενειακό εθιμοτυπικό, τα προσωπεία και τις μεταμ­ φιέσεις της διαφθοράς,

λιν ά πανταλεων

Ίμρε Κέρτες, Το μυθιστόρημα ενός a

δίχως πεπρωμένο

ΜΤΦΡ.: Γ. ΛΑΓΟΥΔΑΚΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 244 Πρόκειται για το δεύτερο βιβλίο του νομπελίστα συγγραφέα που κυκλο­ φ ο ρ εί στα ελληνικά, μετά το εξα ιρετικό , στοχαστικό Εγώ, ένα ς άλλος που προηγήθηκε. 0 Ί. Κέρτες, επιζήσας του Άουσβιτς, μας δίνει εδώ μια διαφορετική προσέγγιση στο ζήτημα του Ολοκαυτώματος, μέσα από ένα συνταρακτικό μυθιστόρημα στο οποίο κυριαρχεί το παράδοξο που διέπει τη στενή σχέση θύτη και θύματος: από τη μία ο ακραίος ηαραλογισμός και μια πέρα για πέρα απάνθρωπη συνθήκη ζωής που επιβάλλει ο θύτης στο θύμα και από την άλλη η ενεργός συμμετοχή του θύματος σε αυτό τον α­ κραίο παραλογισμό. Πόσο στενή είναι η σχέση τους; Πόσο εξαρτάται ο ένας από τον άλλο; Παραηέμποντας στην κλινική, αποστασιοποιημένη ματιά του Πρίμο Λέβι αλλά και στο γεμάτο σαρκασμό ζόφο ενός Ταντέους Μπορόβσκι, ο 1. Κέρτες έδωσε ένα ακόμα σπουδαίο έργο που έρχεται να προστεθεί στην πλούσια βιβλιογραφία του Ολοκαυτώματος,

ηλια ς μα γκλινης

Η αριστερόχειρη γυναίκα

Μττίργκιτ Βάντερμττεκε

Π έτερ Χ άντκε

Αριστερόχεφη γυναίκα

Αρκετά καλά Μετάφραση: Λε ν α Σ ακαλη Πρόκειται για σκάνδαλο! Ξαφνικά η ηρωίδα μένει έγκυος και ανακαλύπτει πως όσοι το είχαν δοκιμάσει, δεν ήξε­ ραν τι πρέπει να κάνει κανείς. Και εκείνοι που ξέρουν τι πρέπει να γίνει, προφανώς δεν το έχουν δοκιμάσει ποτέ. Ξέρουν όμως πώς μπορείς να τα κάνεις θάλασσα, και αν το εξετάσεις κάπως καλύτερα, θάλασσα μπορείς να τα κάνεις βασικά με όλα, με όσα κάνεις και με όσα δεν κάνεις. Εκτός και αν τα κάνεις καλά. Καλά; Πόσο καλά; Αρκετά καλά.

Κεντρική διάθεση: ΑΠΟΛΛΩΝ, τηλ.: 210 5157.200

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Μετάφραση: ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ Μια νουβέλα με ηρωίδα μια γυναίκα ευτυχισμένη, βο­ λεμένη σ’ ένα γερμανικό προάστιο που εξεγείρεται ξαφ­ νικά, απρόβλεπτα, αναζητώντας την ανεξαρτησία της και μια δική της ταυτότητα. Η Αριστερόχειρη γυναίκα, αποτελεί μια σύνοψη της κοσμοθεωρίας του διάσημου Αυστριακού συγγραφέα Πέτερ Χάντκε. Ό λα τα στοιχεία βρίσκονται εδώ: η μοναχική γυναίκα, ο μοναχικός άνδρας, το παιδί, το ασήκωτο βάρος του κόσμου, η αμέρι­ μνη δυστυχία, το φευγαλέο της ευτυχίας. Ή το ανέφικτο.

Ε Κ Δ ΟΣ Ε Ι Σ

Μ ΕΛ Α Ν I

ΔΙΑΒΑΖΩ 65

Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, Κάτι από τη ζωή μου ΜΤΦΡ.: Σ. ΠΑΥΛΙΔΟΥ. ΑΘΗΝΑ, PRINTA, 2003. ΣΕΛ. 240 0 Ρ. Κίπλινγκ έγραφε το αυτοβιογραφικό κείμενο Κάτι από τη ζωή μου ως το τέλος της ζωής του. Το έργο όμως έμεινε ημιτελές και έτσι εκδόθηκε το 1 9 3 6 , μετά το θάνατό του, υπό τον τίτλο Som ething o f M y s e lf fo r m y Friends Known and Unknown. Ωστόσο, ας μην περιμένει κανείς να διαβά­ σει μια καθαρόαιμη αυτοβιογραφία. Ακόμα και εδώ ο Ρ. Κίπλινγκ δεν ξεχνά την τέχνη του ως μυθιστοριογράφου και διηγηματογράφου. Έτσι, και σε αυ­ τό το βιβλίο η αυτοβιογραφία μετεξελίσσεται σε λογοτεχνία. Με το χιούμορ και τη βρετανική φλεγματικότητα που του αρέσει να επιδεικνύει, ο Ρ. Κίπλινγκ γράφει για τον εαυτό του σαν να γράφει για κάποιον άλλο, στήνοντας μια γοητευτική αφήγηση με προσεκτικά επιλεγμένες λεπτομέρειες. Το αποτέλεσμα είναι ένα εξωτικό πανόραμα: οι Ινδίες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, τα Ιμαλάια και το Θιβέτ, η Νότια Αφρική και η Αμερική, ο πόλεμος των Μπόερς, λονδρέζικες λέσχες και παμπ, χαρτοπωλεία της Βομ­ βάης, μια συνταγή παρασκευής ινδικής μελάνης και το πέρασμα του Ατλαντικού με υπε­ ρωκεάνιο. Ένα γοητευτικό, συναρπαστικό βιβλίο που επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο λο­ γοτέχνης Ρ. Κίπλινγκ δεν απείχε από τον άνθρωπο,

ηλιας μαγκλινης

Ούγκο Κλάους, Η θλίψη του Βελγίου ΜΤΦΡ.: Γ. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 608 Μυθιστόρημα-ποταμός από τον κορυφαίο, ίσως, σύγχρονο Βέλγο συγγρα­ φέα, τον αιρετικό Ού. Κλάους. Καλύπτοντας τη χρονική περίοδο από το 19 39 μέχρι το 1947, το συγκεκριμένο μυθιστόρημα αποτελεί μια έξοχη α­ νατομία της πατρίδας του την εποχή του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Μέσα α­ πό την ιστορία ενός εφήβου ο οποίος μεγαλώνει εσώκλειστος σε καθολι­ κή σχολή καλογραιών, αυτός ο αντισυμβατικός επαναστάτης θα επιστρέφει στην οικογένειά του για να σοκαριστεί από την κατάσταση που θα αντικρί­ σει: η μητέρα του συνεργάζεται με τους Γερμανούς, οι δωσίλογοι κυκλοφορούν ελεύ­ θερα και παντού και γενικά όλα μοιάζουν ακατανόητα, παράλογα. 0 νεαρός ήρωας του Ού. Κλάους, παρά το ανήσυχο πνεύμα του, κλονίζεται όταν συνειδητοποιεί ότι αυ­ τός είναι ο κόσμος μέσα στον οποίο πρέπει να μεγαλώσει και να ανδρωθεί. Κορυφαίο έργο, για απαιτητικούς αναγνώστες, τους οποίους όμως ανταμείβει με το παραπάνω,

ηλιας μαγκλινης

Τζόζεφ Κόνραντ, Το πανδοχείο των δυο μαγίσσων ΜΤΦΡ.: Κ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΡΟΕΣ, 2002. ΣΕΛ. 192 Τέσσερις νουβέλες του πολυταξιδεμένου Τζ. Κόνραντ περιλαμβάνονται στον τόμο Το πανδοχείο των δύο μαγισοών. Όπως σε άλλα, πιο γνωστά και καθιερωμένα έργα του, έ­ τσι και εδώ ξεχωρίζει η τρομακτική, κάποτε ζοφερή, ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία κι-

66 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ2003

νούνται πρόσωπα καταπιεσμένα από την ενδόμυχη ανάγκη να μοιραστούν το βαρύ φορτίο του παρελθόντος τους, ανομολόγητα μυστικά που σπρώχνουν διαρκώς τα τοιχώματα του εαυτού τους να βγουν προς τα έξω. Παρά όμως τις αποκαλύψεις και τις εκ βαθέων εξομολογήσεις, ο δημιουργός της Καρ­ διάς του σκοταδιού αφήνει πάντα μερικές χαραμάδες, ρωγμές στην αφήγη­ ση, υπαινιγμούς και νύξεις που υπογραμμίζουν την αίσθηση της απειλής και του κλίματος φόβου μέσα στο οποίο ζουν και αναπνέουν. Άφταστος παραμυθάς και κρυστάλλινος αφηγητής, ο Τζ. Κόνραντ μάς παραδίδει μαθήματα μυθοπλασίας, δομής και αφήγησης, στοιχεία που θα αναπτύ­ ξει ακόμα περισσότερο στα κλασικά του μυθιστορήματα,

ηλιας μαγκλινης

Ζεράρ ντε Κορτάνζ, Κυκλώνας

WMM1

ΜΤΦΡ.: Δ. ΖΑΠΟΝΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ, 2003. ΣΕΛ. 640 Ένας πραγματικός κυκλώνας είναι στο μυθιστόρημα αυτό η ιστορία, κα­ θώς στη δίνη του στροβιλίζονται αέναα δύο άνθρωποι που τους κρατά ε­ νωμένους και δυνατούς ο έρωτάς τους. Πρόκειται για ένα ζεγάρι αντιφα­ σιστών από την Ιταλία που περιπλανιέται από τη μουσολινική πατρίδα τους στις ΗΠΑ, από ε κ εί ταξιδεύει στην Κούβα, και μετά στη σπαρασσόμενη από τον Εμφύλιο Ισπανία, για να καταλήξει στη γερμανοκρατούμενη Γαλλία, συμμετέχοντας στην αντίσταση. Σε κάθε τόπο που επισκέπτεται

παραμονεύουν περιπέτειες και παγίδες. Τιμημένο με το βραβείο ιστορικού μυθιστο­ ρήματος στην πατρίδα του, ο Κυκλώνας είναι ένα κλασικό έργο στο είδος του, με συ­ νεχείς ανατροπές,

ηλιας μαγκλινης

Τζον Μ. Κουτσί, Στην καρδιά της χώρας ΜΤΦΡ.: Α. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ. ΑΘΗΝΑ, SCRIPTA, 2002. ΣΕΛ. 200 0 Τζον Κουτσί προσωποποιεί στην ηρωίδα του τη Νότια Αφρική, ενώ οι βι­ αιοπραγίες που εκείνη διαπράττει αλλά και που διαπράττονται εις βάρος της αποτελούν απεικόνιση των σφοδρών αναστατώσεων που κυοφορεί το εκεί μεταβαλλόμενο κοινωνικοπολιτικό κλίμα. Η ηρωίδα πασχίζει να ερμη­ νεύσει την ύπαρξή της μέσα σ' ένα παράλογο περιβάλλον, για να υποτα­ χτεί τελικά στις ρίζες της και να συμφιλιωθεί με τη γη όπου εδράζονται οι μυστικές δυνάμεις που την καθορίζουν ως οντότητα. Το έργο του Τζ. Κου­ τσί αποτελεί ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο για την καταπίεση του νοτιοαφρικανικού κόσμου, προσεγγίζοντας υποδόρια το πρόβλημα, καθώς η δράση εκτυλίσσεται σ' ένα σουρεαλιστικό, αχανές και απάνθρωπο τοπίο όπου απέλπιδα πρόσωπα ενεργούν με α­ νεξιχνίαστα κίνητρα. Το έργο του συνεπαίρνει, προβληματίζει, συγκινεί, μελαγχολεί. Δεν είναι ευχάριστο στον αναγνώστη, αλλά αποκαρδιωτικό. Ωστόσο, η δραματική έντα­ ση εκτονώνεται από την πικρή ειρωνεία που διαπερνά την κάθε φράση καθώς και από το στεγνό, αυστηρό, κοφτό αλλά πολύ υποβλητικό λόγο,

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

λιν ά πανταλεον

ΔΙΑΒΑΖΟ 67

Άντριου Κρούμι, Η αρχή του Ντ' Αλαμπέρ ΜΤΦΡ.: Τ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΠΟΛΙΣ, 2002. ΣΕΛ. 290 Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν την περα­ σμένη χρονιά, η Αρχή του Ν τ' Αλαμπέρ, είναι ένα έργο ιδεών στα πρότυπα των (γαλλικών) φιλοσοφικών μυθιστορημάτων του 18ου αιώνα, από τα ο­ ποία όμως δεν έλειπε ούτε το χιούμορ ούτε οι δομικοί πειραματισμοί και ε­ λευθερίες αλλά ούτε και η ίντριγκα. Έχοντας ως άξονα την προσωπικότητα του μεγάλου μαθηματικού, φυσικού και φιλοσόφου Ντ' Αλαμπέρ και ως θέ­ μα τα μαθηματικά της μετανευτώνειας περιόδου και το χρονικό της συγγρα­ φής της περίφημης Εγκυκλοπαίδειας, ο Α. Κρούμι στήνει ένα συμπαγή μυθοπλαστικό κόσμο, ο οποίος όμως, εκ πρώτης όψεως, φαίνεται αποσπασματικός, κατακερματισμέ­ νος. Το μυθιστόρημα διαρθρώνεται μέσα από ένα ευφυές τρίπτυχο, τρεις φαινομενικά άσχετες και αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους ιστορίες, οι οποίες όμως δημιουργούν έ­ να ενιαίο όλον. Μέσα από τις ιστορίες αυτές ο συγγραφέας βρίσκει την αφορμή να μι­ λήσει για μερικά από τα θεμελιώδη ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο καθ' όλη την πορεία της ζωής του, από την κούνια μέχρι τον τάφο,

η λ ια ι μαγκλινης

Ντόρις Λέσινγκ, Ο Μπεν στον κόσμο ΜΤΦΡ.: Ρ. XATXOYT. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 204 Ο Μπεν είναι ένα απελπισμένο, αποκρουστικό τερατούργημα που ζει μια δυστυχισμένη ζωή, έχοντας συνείδηση της κτηνωδίας που κρύβει μέσα του αλλά και το λόγο για τον οποίο είναι αποξενωμένος από όλο τον κό­ σμο. Πράγματι, όλοι οι άλλοι γύρω του επιβεβαιώνουν με τον πιο ανάγλυ­ φο τρόπο την κόλαση που φωλιάζει μέσα του και, από αυτή τη σκοπιά, εί­ ναι σαν να αποφεύγουν να κοιτάξουν και μέσα τους, στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης, στο «υπόγειο κελάρι» όπου κρύβουμε όλα όσα θέ­ λουμε να παραμένουν κρυμμένα. Με ύφος ψυχρό, η Ντ. Λέσινγκ αποτυπώνει σε αυτό το εκπληκτικό μυθιστόρημα το τίμημα της διαφορετικότητας και μια τετριμμένη, όσο και διεστραμμένη, αίσθηση του ωραίου που καταδυναστεύει την καθημερινότητά μας αλλά και τη ζωή των ανθρώπων γύρω μας.

ηλιας μαγκλινης

Χοσέ Λεσάμα Λίμα, Paradiso ΜΤΦΡ.: Μ. ΠΑΠΑΔΟΛΑΜΠΑΚΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 722 Ο Κουβανός X. Λ. Λίμα (19 10 -1 97 6) χρησιμοποίησε γεγονότα της ζωής του και προσωπικά βιώματα για να οικοδομήσει ένα έργο όπου η αναζήτη­ ση του χρόνου δεν έχει να κάνει με τίποτα χαμένο, όπως και η προσωπική «οδύσσεια» δεν περιορίζεται σε μια ημέρα ενός κυρίου Μπλουμ. Πλάθο­ ντας και αναπλάθοντας το χώρο και το χρόνο σε ένα είδος διάχυσης που θυμίζει πίνακες του Νταλί και με την έκπληξη που θυμίζει πίνακες του Μα-

68 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

γκρίτ, ο X. Λ. Λίμα μεταφέρει την ουσία της πορείας της ανθρώπινης υπόστασης στον Παράδεισο, σε αυτή την καθαρότητα που κάθε ύπαρξη φαίνεται ότι προσδοκά. Κείμε­ νο πάνω στο οποίο θεμελιώθηκε η λογοτεχνική έκρηξη της Λατινικής Αμερικής με εκ­ προσώπους τον Μάρκες, τον Γιόσα, τον Καρπεντιέ, τον Κορτάσαρ, τον Μηόρχες, τον Ονέτι και πλειάδες άλλων δημιουργών, αναδεικνύει το μαγικό ρεαλισμό πριν από την ώρα του, υπερβαίνει τη νεωτερικότητα, την ψυχανάλυση, τις πρωτοπορίες, αποδεικνύοντας πως υπάρχουν έργα που εξαντλούν τη λογοτεχνία μέχρι του σημείου να την καθιστούν σημείο αναφοράς και μεγαλείου, όπου το παιχνίδι (κορυφαία έκφραση του homo ludens, του παίζοντος ανθρώπου) καθίσταται ανθρωπισμός και οικουμενικότητα. Οι παρουσιάσεις του Paradiso στην Ελλάδα, περιοριζόμενες στην αποκαλούμενη «μπαρόκ» γραφή του X. Λ. Λίμα, υποτιμούν την πολυμορφία του έργου όσο και την υ­ γρασία του, που είναι τα στοιχεία της παραδείσιας γονιμότητάς του. Ο μεταφραστής έ­ χει κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσε και γι’ αυτό το λόγο συγχωρείται για κάποιες λύσεις που έδω σε, οι οποίες δεν είναι στο ύψος του κειμ ένου. Καθώς φοβάμαι πως το Paradiso δε θα έχει τις πωλήσεις που του αρμόζουν, αξίζει έπαινος στον εκδότη που μπήκε σε αυτή την περιπέτεια.

Φίλιππος δ . δρακονταειδης

Πάτρικ Μαγκράθ, Στον ιστό της αράχνης ΜΤΦΡ.: Β. ΚΑΤΣΑΝΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 2003. ΣΕΛ. 296 Ένας μοναχικός, αλλόκοτος άνθρωπος επιστρέφει ύστερα από δεκαετίες στη γειτονιά όπου μεγάλωσε. Μαζί με τον ίδιο όμως επιστρέφουν και οι μνήμες ενός οδυνηρού, τραυματικού οικογενειακού παρελθόντος. Μανια­ κός με τον ιστό της αράχνης, ο «Σπάιντερ», όπως τον φωνάζουν, μπλέκε­ ται στους ιστούς του δικού του, προσωπικού παρελθόντος. Είδε πράγματι τον πατέρα του να σκοτώνει την πολυαγαπημένη του μητέρα και να φέρνει στη θέση της κάποια άλλη, μια «πρόστυχη» που ψαρεύει άντρες στις παμπ; Ή μήπως ήταν όλα αποκυήματα της αρρωστημένης φαντασίας του; Ένα αγωνιώδες τα­ ξίδι στα σκοτεινά μονοπάτια ενός ψυχισμού στοιχειωμένου από το οικογενειακό παρελ­ θόν. Υποβλητική ατμόσφαιρα και εξαιρετική απόδοση των πιο υποχθόνιων συμπλεγμά­ των που μπορεί να φωλιάζουν στο ανθρώπινο ασυνείδητο. Το μυθιστόρημα αυτό μετα­ φέρθηκε στον κινηματογράφο με τον τίτλο Spider. Πρωταγωνιστής είναι ο Ρέιφ Φάινς και σκηνοθέτης ο πολύς Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ.

ηλιας μαγκλινης

Ίαν Μακγιούαν, Η εξιλέωση ΜΤΦΡ.: Γ. ΣΚΑΡΠΕΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΝΕΦΕΛΗ, 2002. ΣΕΛ. 394 Στα αχνάρια της μεγάλης σχολής των Άγγλων μυθιστοριογράφων, με σαφείς μεταμοντέρνες επιρροές, ο Ί. Μακγιούαν στο τελευταίο του μυθιστόρημα ασχολείται με το θέμα της παντοδυναμίας του συγγραφέα και κατά πόσο αυτή είναι θεμιτή. Η κεντρική ηρωίδα του, φαντασιόπληκτη από την παιδική της η­ λικία, δε διστάζει να υποδείξει κάποιον ως βιαστή, καθιστώντας τον αποδιο­ πομπαίο τράγο. Οι Ερινύες της ωστόσο δεν την εμποδίζουν να μετεξελιχθεί

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 69

σε επιτυχημένη συγγραφέα και να γράφει και να ξαναγράφει διαφορετικές εκδοχές της ι­ στορίας που τη σημάδεψε. Έτσι η αξιοπιστία της αφήγησης ανάγεται σε κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται και δευτερεύοντα μοτίβα όπως η πτώση μιας τυπικής μεγαλοαστικής οικογένειας ή η τραγική υποχώρηση των βρετανικών στρατευμάτων στη Δουνκέρκη στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Ί. Μακγιούαν, μέσω των πρωθύστερων σχημάτων ή των αναδρομών στο παρελθόν, των συμμετριών μεταξύ φα­ ντασίας και πραγματικότητας, αναζητεί τη δική του «εξιλέωση» μέσω της επιτυχημένης ε­ φαρμογής του σχήματος «το έργο μέσα στο έργο»,

ηλιας μαγκλινης

Τόμας Μαν, Δόκτωρ Φάουστους ΜΤΦΡ.: θ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΠΟΛΙΣ, 2002. ΣΕΛ. 720 Το 1947 ο Τ. Μαν εξέδωσε το έργο Δόκτωρ Φάουστους, και επίσης δοκί­ μια για τον Ντοστογιέφσκι και για τη φιλοσοφία του Νίτσε. Ακριβώς η ηθι­ κή του κόσμου του Ντοστογιέφσκι και η φιλοσοφία του Νίτσε παρίστανται στο παρόν βιβλίο του Τ. Μαν, για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη του κε­ ντρικού θέματος που είναι ένα διφυές, μείζον, γενικό ζήτημα: από τη μία πλευρά η μουσική ως υπέρτατη μορφή δημιουργίας και από την άλλη η υ­ πόθεση της μεγαλοφυΐας ως παραχώρηση ή ως πρόσχημα του υπέρτατου κακού με αντάλλαγμα την ποιότητα της υπέρτατης ανθρώπινης δύναμης που αντιπρο­ σωπεύει η ψυχή. Σ’ αυτό το πλαίσιο ο Τ. Μαν δίνει τη δική του πρόταση για το μύθο του Φάουστ, ενώ ο διάλογος μεταξύ της μουσικής του Μπετόβεν και της μουσικής του Σένμπεργκ αποτελεί εδώ το κατά Τ. Μαν περιεχόμενο της μουσικής δημιουργίας. Από αυτή την άποψη ο Τ. Μαν ολοκληρώνει την ανάπτυξη της θεματικής που άρχισε στις αρχές του 20ού αιώνα με τους Μπούντενμπροοκς (όπου έχει θέση και ο Σοπενχάουερ) και τον Τόνιο Κρέγκερ (όπου ο Σοπενχάουερ και ο Μπετόβεν συμπληρώνονται από τον Μιχαήλ Άγγελο),

αλκηςτις ςουλογιαννη

Σάντορ Μάραϊ, Η παράσταση στο Μπολτσάνο ΜΤΦΡ.: Μ. ΕΥΘΥΜΙΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΩΚΕΑΝΙΔΑ, 2002. ΣΕΛ. 356 0 Ούγγρος συγγραφέας Σ. Μάραϊ (1900-1989) παραβίασε (και πάλι) τα ό­ ρια μιας λεγάμενης «εθνικής» λογοτεχνίας και προσέφερε στα καθ' ημάς ένα σημαντικό τεκμήριο νεωτερικής, γενικής δημιουργικής γραφής, όπου φαίνεται να αναπτύσσει τα θέματά του με τον τρόπο της θεωρητικής ανά­ λυσης ή του δοκιμίου. Με βάση ένα μεμονωμένο γεγονός στη ζωή του Τζάκομο Καζανόβα, ο Σ. Μάραϊ πραγματεύεται μία σειρά καίριων ζητημά­ των που προσδιορίζουν τη θέση του ανθρώπου στο πλαίσιο των ανθρώπι­ νων σχέσεων και της κοινωνίας, απέναντι στη ζωή και στο θάνατο, με την ευρύτατη χρήση της μεταφοράς και της αξιωματικής διατύπωσης. 0 κειμενικός κόσμος του βι­ βλίου αντιστοιχεί σε μια σύνθετη τοιχογραφία προσώπων και καταστάσεων, των οποί­ ων η ποιότητα προσδιορίζεται από ένα σύνθετο σύστημα ατομικών χωροχρόνων. Το

70 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

βιβλίο περιέχει πλήθος στοιχείων που δηλώνουν εκλεκτικές συγγένειες και σημεία διακειμενικής αναφοράς του Σ. Μάραϊ.

αλκηςτις ςουλογιαννη

Γιαν Μαρτέλ, Η ζωή του Πι ΜΤΦΡ.: Μ. ΚΟΥΜΠΑΡΕΛΗ. ΑΘΗΝΑ, ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 456 Η ενδιαφέρουσα σύνθεση του βιβλίου με την απροσδόκητη έξοδο από τον κειμενικό κόσμο αποτυπώνει τη διαρκώς υπονομευόμενη αντιστοιχία του λεγάμενου αντικειμενικού και του κυρίαρχου υποκειμενικού κόσμου. Σ’ αυτό τον υποκειμενικό κόσμο ο άνθρωπος με το όνομα Πι κατορθώνει να επιβιώ σει ενός ναυαγίου χάρη στην τίγρη που ονομάζεται Ρίτσαρντ Πάρκερ. Με δίαυλο μετάδοσης του μηνύματος ακριβώς αυτό τον κεντρι­ κό κειμ ενικό χαρακτήρα Πι που συνδηλωτικά παραπέμπει στον καθαρό, άρρητο και συνδεόμενο με τον κύκλο αριθμό

π,

ο συγγραφέας αηοδεικνύει το φιλάν­

θρωπο χαρακτήρα του υποκειμενικού κόσμου που διασφαλίζει την ακεραιότητα της ανθρώπινης ψυχής, και τελικά για το λόγο αυτό υπερισχύει της αντικειμενικής πραγ­ ματικότητας.

ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ

Russel Martin, Η κόμη του Μπετόβεν. ΜΤΦΡ.: Π. ΜΑΚΡΙΔΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 304 Μια απίστευτη περιπέτεια αρχίζει όταν ο νεαρός μουσικός Φ. Χίλερ την επο­ μένη του θανάτου του Μπετόβεν έκοψε μια τούφα από τα μαλλιά του νεκρού ως ενθύμιο. Το ίδιο έκαναν και πολλοί άλλοι θαυμαστές του, με αποτέλεσμα το κεφάλι του Μπετόβεν τη στιγμή της ταφής να είναι κουρεμένο σύρριζα. Τό­ τε το γεγονός της κοπής θεωρούνταν κοινός τόπος. Όταν πρόκειται όμως για μια τούφα μαλλιά του μεγάλου συνθέτη τα πράγματα αλλάζουν. Η οικογένεια Χίλερ επί έναν αιώνα την κρατούσε ως οικογενειακό κεφάλαιο. Με μυστήριο τρόπο η τούφα ταξίδεψε στην υποδουλωμένη από τους ναζί Δανία, βρέθηκε στα χέρια ε­ νός γιατρού, ενώ αργότερα η κόρη του Χίλερ την παρέδωσε στο Sotheby's προς πώληση. Η τούφα αγοράστηκε από τονΊρα Μπρίλλιαριν και τον Τσε Γκεβάρα, οι οποίοι την υπέβα­ λαν σε πολλά ιατρικά τεστ προκειμένου να αποκαλυφθούν οι αιτίες της κώφωσης του συν­ θέτη. Η κόμη του Μπετόβεν διαβάζεται με ενδιαφέρον διότι η μουσική, η έλξη των ενθυ­ μίων και η μοριακή επιστήμη παίζουν ρόλο πρωταγωνιστικό, ηρακλης παπαλεξης

Ρίτα Μονάλντι - Φραντσέσκο Σόρτι, Τυπωθήτω ΜΤΦΡ.: E. ΒΑΓΓΕΛΑΤΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΔΙΗΓΗΣΗ, 2003. ΣΕΛ. 672 Το πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφικού διδύμου των Ιταλών Ρ. Μονάλντι και Φ. Σόρτι κινείται στους υπόγειους και υποφωτισμένους δαιδάλους των πολιτικών και θρησκευτι-

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 71

κών μηχανορραφιών της Ρώμης του 17ου αιώνα. Με την εκτύλιξη της πλοκής ο ιστός των δολοπλοκιών αρχίζει να σχηματοποιείται και συνάμα να υφαίνεται το μέλλον της Ευρώπης. Παράλληλα το βιβλίο διαβάζεται σαν ελεγεία στις τέχνες, της μουσικής, του μπαρόκ, ακόμη και της γαστρονο­ μίας. Η συγγραφή του απαίτησε δεκαετή έρευνα στα αρχεία του Βατικα­ νού και σε ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες. Συνεπώς πρόκειται, κατά μία έννοια, για εκτεταμένη μελέτη υπό τη δελεαστική μορφή του ιστορικού μυθιστορή­ ματος. Άλλωστε, αυτός ο μυθοπλαστικός μηχανισμός ώθησε την κριτική να παραλληλίσει το έργο με το Όνομα του Ρόδου. Το μυθιστόρημα θα ακο­ λουθήσουν ως συνέχειά του ακόμα τρία, με επίσης λατινικούς τίτλους, Secretum, Veritas, Mysterium. Ακόμα κι αν το μυστικό μπορεί να τυπωθεί, η αλήθεια μένει ένα μυστήριο. Αυτό το μήνυμα μοιάζει να μεταφέρει η αποκρυπτογράφηση των τεσσάρων τίτλων. Και η προβληματική του Im primatur εστιάζει σ' αυτήν ακριβώς την επίπονη αποκάλυψη της φευγαλέας, αποσιωπημένης αλήθειας,

λιν ά πανταλεων

Χάρι Μούλις, Ζίγκφριντ, ο γιος του κτήνους ΜΤΦΡ.: I. Β. ΝΤΑΪΚ-ΜΠΑΛΤΑ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 192 Ο ήρωας του μυθιστορήματος είναι συγγραφέας και έχει μια έμμονη ιδέα: να καταλάβει και να εξηγήσει τους μηχανισμούς που οδήγησαν ένα λαό, ό­ πως ο γερμανικός (ο πιο προικισμένος για θεωρία λαός κατά τον Έγκελς), στο σημείο να ψηφίσει, να στηρίξει και να αποθεώσει για περισσότερα α­ πό δέκα χρόνια το «σπέρμα του Διαβόλου», τον Αδόλφο Χίτλερ. Στην έρευνά του πέφτει πάνω σε μια φοβερή αποκάλυψη: Ο Χίτλερ και η Εύα Μπράουν, παρά τα περί του αντιθέτου ντοκουμέντα, είχαν αποκτήσει ένα γιο. Ο Ζίγκφριντ ήταν ο καρπός της σχέσης τους που όμως έμεινε κρυφός γιατί ο Χίτλερ δεν μπορούσε ν' ανήκει μόνο σε μία γυναίκα, αλλά σε όλο το έθνος! Το παιδί αναλαμβά­ νουν να μεγαλώσουν δύο υπηρέτες, κι αυτοί λένε το μυστικό στο συγγραφέα ερευνη­ τή. Η συνέχεια είναι συγκλονιστική. Η πολιτική, η ιστορία, η φιλοσοφία (υπάρχουν μπό­ λικες δόσεις νιτσεϊσμού) και ένας παθολογικός μυστικισμός διαπλέκονται και δίνουν έ­ να εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Πρόκειται για μεγάλη λογοτεχνία,

ταςος παππας

Αλεσάντρο Μπαρίκο, Χιλιαεννιακόσια ΜΤΦΡ.: Σ. ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΑΓΡΑ, 2003. ΣΕΛ. 88 Ολιγογράφος και οικονομολόγος των λέξεων, ο Α. Μπαρίκο μάς δίνει ένα ακόμα σύντομο αλλά πυκνό έργο με βαρύνουσα σημασία. Το Χιλιαεννιακόσια είναι ένα είδος θεατρικού μονολόγου μέσα από τον οποίο αναπτύσσε­ ται η θλιμμένη ιστορία ενός δεξιοτέχνη πιανίστα που έζησε και πέθανε κα­ ταμεσής του ωκεανού, μόνος με τη μουσική του, το πιάνο του, με το ο­ ποίο μάγευε τους επιβάτες κατά τη διάρκεια των πολυήμερων ταξιδιών. Η ευτυχία και η ηδονή που βιώνει ο κύριος Χιλιαεννιακόσια είναι βέβαια ιδιό­ τυπη, αλλόκοτη: χαμένος στο δικό του κόσμο, νιώθει την πληρότητα μέσα από τη φυγή

72 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

από τη ζωή, μέσα από τη φοβία για τη ζωή, την άρνησή της. Το έργο του Α. Μπαρίκο έγινε ευρύτερα γνωστό από την κινηματογραφική μεταφορά του Τζουζέπε Τορνατόρε, με τον εξαιρετικό Τιμ Ροθ στον κεντρικό ρόλο,

ηλιας μαγκλινης

Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, Mary ΜΤΦΡ.: Γ. I. ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2002. ΣΕΛ. 176 Στο πρώτο μυθιστόρημά του, που έγραφε σε ηλικία είκοσι πέντε ετών, ο Β. Ναμπόκοφ εισάγει μοτίβα εμβληματικά σε κατοπινά βιβλία του. Το συ­ γκεκριμένο έργο πραγματεύεται τη μελαγχολική και συνάμα ειρωνική ανα­ πόληση βιωμάτων, αναπόληση που εντείνει η τραυματική εμπειρία της α­ ποκοπής από το γενέθλιο περιβάλλον. Ως συνέπεια αυτού, κυρίαρχο είναι ένα ασαφές αλλά ιδιαίτερα έντονο αίσθημα νοσταλγίας που μεταστοιχειώ­ νεται σε ισχυρή διάθεση φυγής. Ο εξόριστος ήρωας βιώνει την αγεφύρω­ τη απόσταση ανάμεσα στο απομακρυσμένο παρελθόν και το ρευστό παρόν και παροδι­ κά αμφιταλαντεύεται μεταξύ των πιεστικών ερεθισμάτων της μνήμης και των ουτοπι­ κών, παρηγορητικών οραμάτων της φαντασίας. Η μνήμη ιχνηλατεί και ανασυσταίνει την αλλοτινή ζωή, τον κόσμο που αφέθηκε πίσω. Το παρελθόν - η πιο αληθινή πατρί­ δ α- παρεισφρέει στο τώρα απατηλά ζωντανό, δελεαστικό, επιτακτικό, ενώ ο ψυχισμός του πρωταγωνιστή φωτίζεται από αυτή ακριβώς τη σύμπλευση των παρελθόντων και των μελλούμενων. Η φαντασία σμιλεύει την πραγματικότητα για να σμίξει εντέλει αξε­ χώριστα μαζί της. Ένα έργο που αγγίζει ακροθιγώς τη ραχοκοκαλιά των θεμάτων που απασχόλησαν τον Β. Ναμπόκοφ.

λιν ά πανταλεων

Μισέλ Ουελμπέκ, Η πλατφόρμα ΜΤΦΡ.: Κ. ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΕΣΤΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 336 Η πλατφόρμα είναι μια περιπλάνηση στις αρρώστιες του αιώνα μας: την παρακμή και τον εκφ υλισμό της δ υτικής κοινω νίας του καταναλω τι­ σμού, της ανίας, του σεξ και της βίας, της προσπάθειας για γρήγορη α­ ναρρίχηση σε νευραλγικές θέσεις, της μουσουλμανικής απειλής. Ο Μ. Ουελμπέκ, μέσα από τις περιπέτειες του ήρωά του, που βιώνει ένα παρακμιακό Παρίσι και αναζητά διέξοδο μέσα στις αποδράσεις του σε α­ σιατικούς παραδείσους, πραγματοποιεί μια κάθοδο στη δαντική κόλα­ ση. Έχοντας βιώσει καθαρτήρια συναισθήματα, το μεγάλο έρωτα αλλά και την από­ λυτη κατάρρευση, ο ήρωάς του αυτοκτονεί. Ένα καλογραμμένο και τολμηρό μυθι­ στόρημα που επιτυγχάνει να βρει καλύτερες ισορροπίες απ' ό,τι ο κεντρικός ήρω­ ας, να θίξει σημαντικά προβλήματα της δυτικής κοινωνίας και να παρουσιάσει ανά­ γλυφα το φόβο που προκαλεί η απειλή των φονταμενταλιστών. Η λανθασμένη ταύτι­ ση των απόψεων κάποιων ηρώων με αυτές του συγγραφέα προκάλεσε πολλές αντι­ δράσεις στο Παρίσι, αλλά η βομβιστική επίθεση στο Μπαλί που ακολούθησε δικαί­ ωσε οδυνηρά το συγγραφέα,

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

λ ιλ υ εξαρχοπουλου

ΔΙΑΒΑΖΩ 73

Ορχάν Παμούκ, Με λένε Κόκκινο ΜΤΦΡ.: Σ. ΒΡΕΤΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΩΚΕΑΝΙΔΑ, 2002. ΣΕΛ. 672 Τα βιβλία του 0. Παμούκ αποτελούν γενικά τεκμήρια του διαχρονικής αξίας φαινομένου το οποίο ονομάζουμε «διάλογο των πολιτισμών» και το οποίο εκ­ δηλώνεται άλλοτε ως δημιουργική διασταύρωση στοιχείων και άλλοτε ως διάλογος «αντεγκλήσεων». Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο 0. Παμούκ πραγματεύεται στο παρόν βιβλίο του το θέμα της αντιπαράθεσης πολιτιστικών ταυτοτήτων ως προς το ευρύτατο φάσμα δεδομένων που αυτές αντιπροσωπεύουν, και με ιδιαίτερη εστίαση στο θέμα της Τέχνης και στο περιεχόμενο αυτής αφε­ νός από την οπτική της Ανατολής και αφετέρου από την οπτική της Δύσης. Η ιστορική βάση του βιβλίου είναι γεγονότα της ηγεμονίας του σουλτάνου Μουράτ Γ', κατά το δεύτε­ ρο ήμισυ του 16ου αιώνα, με έμφαση στην επί των ημερών του ιδιαίτερη καλλιέργεια της μικρογραφίας και στο διάλογο που αυτή ανέπτυξε με τη δυτική τέχνη. Σε αυτή τη βά­ ση ο Ο. Παμούκ αναπτύσσει όλο το φάσμα των ανθρώπινων σχέσεων μέχρι τους ιδεολο­ γικούς φόνους, σε μία εκτενέστατη τοιχογραφία πολυσήμαντων παραστάσεων, με τη στα­ θερή και ευρηματική χρήση της μεταφοράς και με ένα πολυσύνθετο σύστημα αφηγητών, όπου εντάσσονται ζωντανοί και νεκροί κειμενικοί χαρακτήρες, έμψυχα και άψυχα όντα, μεταξύ των οποίων και το «κόκκινο χρώμα» του τίτλου, αλκηγτις ςουλογιαννη

Τζον Ντος Πάσος, Manhattan Transfer ΜΤΦΡ.: Τ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2002. ΣΕΛ. 584 Το κλασικό πλέον χρονικό της Νέας Υόρκης των αρχών του 20ού αιώνα α­ πό ένα μεγάλο συγγραφέα, ο οποίος συνδύασε με τρόπο μοναδικό τη λογοτεχνικότητα του ρεπορτάζ με την κινηματογραφική τεχνική του μοντάζ και τα τεχνουργήματα της λαϊκής κουλτούρας. Το αποτέλεσμα είναι ένα αριστουργηματικό μωσαϊκό, ένα ψηφιδωτό μέσα από το οποίο ο συγγραφέ­ ας ανασυνθέτει την ατμόσφαιρα της εποχής και του τόπου, αποπειράται μια βαθιά κοινωνιολογική ανατομία, πλάθοντας την ίδια στιγμή ολοζώντα­ νους χαρακτήρες και φέρνοντας στο φως ένα ατόφιο λογοτεχνικό κείμενο, ένα συμπα­ γή κορμό μυθοπλασίας που πάλλεται διαρκώς όπως ένας ζωντανός οργανισμός. Πα­ ράλειψη θα ήταν αν δεν αναφερόμαστε στην άρτια μεταφραστική εργασία της έμπει­ ρης Τρισεύγενης Παπαϊωάννου.

ηλιας μαγκλινης

Φίλιπ Ροθ, Ανθρώπινο στίγμα ΜΤΦΡ.: Τ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΠΟΛΙΣ, 2003. ΣΕΛ. 500 Με το Ανθρώπινο στίγμα ολοκληρώνεται η τριλογία με άξονα τις καταλυτικές ιστορικές συγκυρίες της Αμερικής των τελευταίων πενήντα ετών -πόλεμος Βιετνάμ, μακαρθισμός, πουριτανισμός- που άρχισε με το Αμερικανικό ειδύλλιο και συνεχίστηκε με το Παντρεύ­ τηκα έναν κομμουνιστή. Η ιστορία δεν είναι μύθος προς αφήγηση, είναι η πραγματικότη­ τα που αναπνέουν οι ήρωες. Ο Φ. Ροθ εστιάζει στον ανίσχυρο, ενοχικό αλλά μαχητικό άν-

74 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

Roth

θρωπο, αυτόν που πιθανότατα ασύνειδα, ίσως και ακούσια, συμβάλλει σ’ αυ­ τό που καταχρηστικά αποκαλούμε εθνική ιστορία. Στο παρόν μυθιστόρημα ο δαιμονικός, σαρκοβόρος ροθικός σαρκασμός αγγίζει τα άκρα όταν ο νέγρος ήρωάς του επινοεί την εβραϊκή του ταυτότητα. Επομένως και εδώ προέχει ο τυραννικός, έμμονος προσδιορισμός του εαυτού μέσα σε μία κοινότητα, είτε ευρεία είτε περιορισμένη όπως το οικογενειακό σύμπαν ή ο ερωτικός μικρά κοσμος. Το αν τελικά το άτομο έχει την ευχέρεια να οροθετεί και να διαμορ­ φώνει την ταυτότητά του κατά βούληση ή παραμένει ισοβίως έρμαιο των νευρώσεων και των υπαρξιακών αδιεξόδων του είναι ένα ερώτημα που τίθε­ ται άμεσα αλλά μένει εκκρεμές,

λιν ά πανταλεων

Πάμπλο Δε Σάντις, Μαύρη φιλολογία ΜΤΦΡ.: Κ. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ, OPERA, 2003. ΣΕΛ. 168 Πολύ πιο φιλόδοξο από τα προηγούμενα έργα του Αργεντινού Π. Δε Σάντις, η Μαύρη φιλολογία είναι ένα πολυπρόσωπο, πνευματώδες μυθιστόρημα, γεμάτο σασπένς, για τα χαμένα χειρόγραφα ενός ιδιοφυούς συγγραφέα και την αγωνιώδη αναζήτησή τους. Τρεις ικανοί λογοτεχνικοί κριτικοί διατρέ­ χουν τους διαδρόμους του τέταρτου ορόφου της ερειπωμένης Φιλολογικής Σχολής. Εκεί, κάτω από τόνους πεταμένα και εγκαταλειμμένα χαρτιά, βρί­ σκονται, υποτίθεται, τα αριστουργήματα του Όμηρου Μπρόκα, από το έργο του οποίου σώζονται μόνο οι πολυάριθμες παραλλαγές ενός και μόνο διηγήματος. Αυτή η αναζήτηση όμως του ιερού χειρόγραφου είναι σπαρμένη με πτώματα. Το μυστικό των εγκλημάτων το κρατούν καλά φυλαγμένο τα χαμένα χειρόγραφα και ο βίος των τριών κριτικών γίνεται κυριολεκτικά αβίωτος, αφού ανά πάσα στιγμή κινδυνεύουν να βρεθούν πτώματα και οι ίδιοι. Αναπτύσσοντας μια ιδέα που είχε όταν, πρωτοετής, έβλεπε τους τόνους χαρτιών στη Φιλοσοφική Σχολή, ο Π. Δε Σάντις έγραψε ένα αστυνομικό μυθιστά ρήμα αξιώσεων, που το διαβάζουμε απνευστί,

τιτικα δημητρουλια

Κλοντ Σιμόν, Η ακακία ΜΤΦΡ.: θ. ΣΚΑΣΣΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΕΣΤΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 344 Η ακακία ανήκει στα έργα της ωριμότητας του Κλ. Σιμόν. Δημοσιευμένη το 1989, καλύπτει ένα ευρύ χρονικό φάσμα, που ξεκινάει από το 1880 για να φτάσει ως το 1940, περνώντας μέσα από δύο παγκόσμιους πολέμους και ε­ ξιστορώντας την περιπετειώδη ζωή ενός πατέρα και ενός γιου. Ο Κ. Σιμόν δεν τηρεί στην Ακακία τα δεδομένα του «νέου μυθιστορήματος»: η έντονη υ­ ποκειμενικότητα, η ασάφεια του περιβάλλοντος ή η ρευστότητα της έκφρα­ σης έχουν αντικατασταθεί από την αντικειμενική, τριτοπρόσωπη αφήγηση, η οποία παρακολουθεί στενά κάθε πράξη και ενέργεια των ηρώων. Βασικό στοιχείο της Ακακίας είναι οι μακρές και ιδιαίτερα εκτενείς περιγραφές που, χωρίς να κατονομάζουν ποτέ τους πρωταγωνιστές, στήνουν ένα συμπαγές χρονικό της πολιτείας τους: ένα χρονικό το οποίο μέσω συνεχών αναδρομών και προεξαγγελιών δημιουργεί μια μεγάλη κοινωνική και πολεμική τοιχογραφία του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 75

Αναμφιβόλως, ένα μυθιστόρημα για απαιτητικούς αναγνώστες, που θα ανταμείψει γενναι­ όδωρα όσους το διαβάσουν με προσοχή και επιμονή.

Βαγγέλης χατζηβαςιλειου

Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ, Ο σκλάβος ΜΤΦΡ.: T. ΔΕΝΕΓΡΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 338 Έχοντας ως βάση της θεματικής του την εβραϊκότητα και τη μοίρα της στον κόσμο, ο I. Μη. Σίνγκερ άφησε πίσω του εκπληκτικά μυθιστορήματα και διηγήματα. Ένα από αυτά είναι το μυθιστόρημα Ο σκλάβος που μετέ­ φ ερε στη γλώσσα μας εξαιρετικά ο σπουδαίος ποιητής μας Τάσος Δενέγρης. Έργο που διαδραματίζεται στην Πολωνία του 17ου αιώνα, ο Σκλά­ βος είναι η ιστορία ενός Εβραίου γελαδάρη ο οποίος γλιτώνει από τα πογκρόμ για να ερωτευτεί στη συνέχεια μια χριστιανό, γεγονός που σταδιακά τον βάζει σε νέες περιπέτειες. Το στοιχείο του εβραϊκού μυστικισμού, το χιούμορ αλλά και η τρυφερότητα συνυπάρχουν με έναν κρυστάλλινο ρεαλισμό. Μια από τις καλύτε­ ρες στιγμές του I. Μπ. Σίνγκερ.

ηλιας μαγκλινης

Lalita Tademy, Γυναίκες που δεν λύγισαν στο Cane River ΜΤΦΡ.: Γ. ΜΠΑΡΟΥΞΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΔΙΟΠΤΡΑ, 2002. ΣΕΛ. 488 Στο μυθιστόρημα Γυναίκες που δεν λύγισαν στο Cane Rivero Λαλίτα Τάντεμι γράφει την οικογενειακή της ιστορία, μια αληθινή ιστορία τεσσάρων μαύ­ ρων γυναικών την εποχή της δουλείας και της φυλετικής ανισότητας στην Αμερική. Η ζωή της Ελίζαμπεθ, της πρώτης γυναίκας του μυθιστορήματος, έγινε το θεμέλιο για να χτιστούν οι ζωές των επόμενων γενεών. Η κόρη της, η Σουζέτ, έθρεψε τις φιλοδοξίες της γενιάς της και τις παρέδωσε στην κόρη της Φιλμάν κι εκείνη στη δική της κόρη Έμιλι, η οποία ήταν η πρώτη που δε γνώρισε τη δουλεία, αλλά έπρεπε να επιβιώσει σε μια νέα κοινωνία που δύσκο­ λα συγχωρούσε τα όνειρα. Μέσω της ιστορίας των τεσσάρων γυναικών, η Λ. Τάντεμι κατορθώνει ν' απεικονίσει την καθημερινότητα μιας απάνθρωπης εποχής για τους μαύ­ ρους κατοίκους και παράλληλα αποκαλύπτει τις ελάχιστες φωτεινές στιγμές εκείνης της περιόδου. Το βιβλίο στηρίζεται στην ιστορική έρευνα και παρουσιάζει τις πολύπλοκες σχέσεις ανάμεσα στους σκλάβους και τους ιδιοκτήτες τους,

βαςω σπάθη

Ρούπερτ Τόμσον, Το βιβλίο των αποκαλύψεων ΜΤΦΡ.: X. ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ, 2002. ΣΕΛ. 348 Ένας νεαρός που ζει στο Άμστερνταμ πηγαίνει ένα πρωί για τσιγάρα και επιστρέφει δε­ καοχτώ ημέρες μετά, αγνώριστος. Απαχθείς από συμμορία γυναικών με σεξουαλικές μονομανίες, έχει περάσει τις δεκαοχτώ αυτές ημέρες έγκλειστος, έρμαιο στα πάθη και τις διαστροφές των τριών γυναικών, το πρόσωπο και το σώμα των οποίων δε θα

76 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

δει παρά αποσπασματικά. Μετά την απελευθέρωσή του, αυτά τα θραύσμα­ τα ταυτότητας θα γίνουν η εμμονή του. Η ζωή του θα αλλάξει δραματικά, θα πάψει να ενδιαφέρεται για τη δουλειά και το κορίτσι του και θα αρχίσει να κυνηγάει γυναίκες, όλο και περισσότερες, αναζητώντας στο κορμί τους τα σημάδια των δημίων του, ψάχνοντας εκείνες που τον κακοποίησαν. Ο ε­ πίσης νεαρός Ρ. Τόμσον στήνει ένα εφιαλτικό σκηνικό και το περιγράφει με ουδετερότητα, σαν ένα καθημερινό έγκλημα. Περιγράφει με μεγάλη δι­ εισδυτικότητα τη διάλυση της προσωπικότητας, ύστερα από ένα τραυματι­ κό γεγονός που λειτουργεί εκρηκτικά για τον πυρήνα της, αλλά και κάποι­ ες πτυχές του σύγχρονου ερωτισμού,

τιτικα δημ ητρουλια

Κάρλο Φραμπέτι, Το βιβλίο κόλαση ΜΤΦΡ.: Α. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ. ΑΘΗΝΑ, OPERA, 2003. ΣΕΛ. 112 Το νέο βιβλίο του Κ. Φραμπέτι φτάνει στα άκρα την εικόνα της μπορχεσικής βιβλιοθήκης-λαβύρινθου. Εγκαθιστά στο κέντρο της ένα διάβολο-βιβλιοθηκάριο ο οποίος υποβάλλει τον ήρωα σε κάθε λογής μαρτύρια. Κάθε φορά που ο ήρωας κατορθώνει το ακατόρθωτο, ανοίγει η πόρτα της ελευ­ θερίας. Την πρώτη φορά βρίσκει το βιβλίο που δεν έχει η βιβλιοθήκη του πτεροφόρου δαίμονα, τη δεύτερη τη συμπληρώνει εν ριπή οφθαλμού, την τρίτη διασώζεται από το λαβύρινθο. Στη συνέχεια διατρέχει εννέα δαντι­ κούς κύκλους, που αντιστοιχούν σε ισάριθμα αμαρτήματα και ποινές. Ο ένατος είναι ο κύκλος των προδοτών. 0 όγδοος είναι ο κύκλος των κλεφτών και των απατεώνων, ε­ νός αμαρτήματος που σε μια βιβλιοθήκη θα οριζόταν ως λογοκλοπία. 0 έβδομος είναι ο κύκλος των βίαιων και ούτω καθεξής. Αφήνουμε τον αναγνώστη να ανακαλύψει τους τρόπους με τους οποίους ο ήρωας γλιτώνει από την κόλαση-βιβλίο, που στη θαυμάσια μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη είναι ένα βιβλίο-παράδεισος.

τιτικα δημ ητρουλια

Τζόναθαν Φράνζεν, Οι διορθώσεις ΜΤΦΡ.: Α. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ. ΑΘΗΝΑ, ΟΚΕΑΝΙΔΑ, 2002. ΣΕΛ. 764 Η διάλυση του ιστού μιας μικροαστικής οικογένειας των αμερικανικών μέσο· δυτικών πολιτειών αποτελεί τον πυρήνα της πλοκής του Τζ. Φράνζεν. Οι δύο ηλικιωμένοι γονείς, οι μεσήλικες γιοι και η κόρη, βαδίζοντας τις διαφορετι­ κές τους πορείες, ανακαλούν γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή τους και προσπαθούν να επανορθώσουν, συχνά αποτυγχάνοντας, κάποιες από τις παλαιότερες πράξεις τους. Η ενδοσκόπηση έρχεται για όλους αρκετά αργά, αλ­ λά, παρ’ όλα αυτά, ο καθένας κατορθώνει να βρει κάποια συμβατική λύση στο προσωπικό του αδιέξοδο, αφήνοντας πικρή γεύση στον αναγνώστη. 0 Τζ. Φράνζεν είναι συγκινητικός στην περιγραφή του εκφυλισμού και της ανημπόριας των ηλικιωμέ­ νων, καυστικός απέναντι στη ματαιοδοξία και την αναφομοίωτη γνώση, σαρκαστικός στις επιπτώσεις του νεογιαπισμού, ρηξικέλευθος στην καταδίκη της θανατικής ποινής, αποκα­ λυπτικός στον τρόπο λειτουργίας των διαπλεκόμενων και τις μεθόδους του επιχειρηματι-

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 77

κού κεφαλαίου. Εν τω συνόλω πρόκειται για ένα καλοστημένο μυθιοτόρημα για την ηθι­ κή κατάπτωση των παραδοσιακών αξιών που, παρότι πλατειάζει σε κάποια σημεία, κα­ τορθώνει να παρασύρει και να συγκινήσει τον αναγνώστη, λιλ υ εξαρχοπουλου

Πατρίσια Χάισμιθ, Αυτή η γλυκιά αρρώστια ΜΤΦΡ.: Μ. ΛΑΪΝΑ. ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2002. ΣΕΛ. 376 Με την απαράμιλλη τέχνη της η Π. Χάισμιθ κατορθώνει να υφάνει ex nihilo μια συνταρακτική ιστορία εμμονής, αυτή τη «γλυκιά αρρώστια» του τίτλου της. Ήρωάς της αυτή τη φορά είναι ένας τριαντάρης λαμπρός επι­ στήμονας που συγκεντρώνει κάθε έξωθεν καλή μαρτυρία και είναι αγα­ πητός στους συναδέλφους και τους προϊσταμένους του, χωρίς να κατορ­ θώνει να έχει αντίστοιχες επιτυχίες και στην προσωπική του ζωή. Αιτία είναι ο αρχικά καλοκρυμμένος πόθος του για μια νεαρή γυναίκα, την αρχετυπική Άναμπελ, που παλαιότερα είχε υπάρξει φίλη του, αλλά πλέον είναι παντρε­ μένη και μητέρα. Τίποτα απ’ αυτά δε θα σταματήσει τον ήρωά μας από τη διεκδίκη­ ση του αντικειμένου του πόθου του κι έτσι θα πλάσει έναν ολόκληρο ψεύτικο κόσμο για να καλύψει το πραγματικό κενό του. Σ' ολόκληρο το μυθιστόρημα παρακολου­ θούμε τη μετεξέλιξη της εμμονής σε μανία, την αντικατάσταση του πραγματικού από το φαντασιακό και, πάνω απ’ όλα, την εύθραυστη ισορροπία που μπορεί ανά πάσα στιγμή να διαταραχτεί εφόσον η αποδοχή ή η υποτιθέμενη αποδοχή μετατραπεί σε ανοιχτή απόρριψη,

λ ιλ υ εξαρχοπουλου

Γιασμίνα Χάντρα, Μοριτούρι ΜΤΦΡ.: Γ. ΡΑΪΚΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 162 Επίκαιρα οδυνηρό μετά τους πρόσφατους σεισμούς με τις εκατόμβες των θυμάτων στην Αλγερία από τον πλουτισμό των εργολάβων, το Μοριτούρι μάς μεταφέρει σε μια χώρα που πυορροεί από τη σήψη, τη διαφθορά και το φανατισμό. Μελλοθάνατοι, για τον Αλγερινό συγγραφέα με το γυναικείο ψευδώνυμο, είναι όλοι οι Αλγερινοί, και ο τρόπος που έχει τελευταία επιλέξει για να παρουσιάσει και να καυτηριάσει τα τεκταινόμενα της χώρας του είναι το κλασικό αστυνομικό μυθιστόρημα. Ήρωάς του ένας μεσήλικας αστυνομικός μιας εξίσου με την υπόλοιπη χώρα διαβρωμένης αστυνομίας, ο αστυνό­ μος Λομπ, που με καυστικότητα και σαρκασμό περιγράφει καταστάσεις, ενώ παράλλη­ λα είναι το «λαγωνικό» που κατορθώνει να επιλύσει δύσκολα προβλήματα και, εν προκειμένω, τις περίεργες προσωρινές «εξαφανίσεις» της κόρης ενός νεόπλουτου μεγι­ στάνα και τη δολοφονία μιας καμπαρετζούς. 0 ευσεβής αστυνομικός, alter ego του συγγραφέα, δεν παύει να καυτηριάζει την αγραμματοσύνη που κινεί τον ισλαμικό φα­ νατισμό, να καταγγέλλει την αιμορραγία του λαού του και τις δολοφονίες διανοούμε­ νων και καλλιτεχνών, χωρίς ούτε στιγμή να ξεφεύγει από τον ιστό της αστυνομικής πλοκής. ΛΙΛΥ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ

78 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

Τζοάν Χάρις, 5 /4 από πορτοκάλι ΜΤΦΡ.: Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 392 Η Τζόαν Χάρις είναι γνωατή στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό από το μυθιστό­ ρημά της Καυτή σοκολάτα, αλλά και στους σινεφίλ από την ομώνυμη ταινία, η οποία έκανε παγκόσμια επιτυχία. Η Γαλλοαγγλίδα συγγραφέας στο βιβλίο της Κρασί από βατόμουρα ασχολείται και πάλι με τις περιπέτειες των γεύσεων, τις οποίες «γαρνίρει» με ευφάνταστες ιστορίες. Το ίδιο κάνει και με το πρό­ σφατο μυθιστόρημά της 5 / 4 από πορτοκάλι. Η ηρωίδα επιστρέφει ύστερα α­ πό χρόνια στις όχθες του ποταμού Λίγηρα και κανείς δεν αντιλαμβάνεται την εξ αίματος συγγένειά της με τη γυναίκα που θεωρήθηκε υπεύθυνη για μια μεγάλη τραγω­ δία- μια τραγωδία που συνέβη στο χωριό κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Ανοί­ γει ένα μικρό μαγαζί και φτιάχνει κρέπες με παλιές συνταγές που ανέσυρε από το ημερσ λόγιο της μητέρας της. Μοιραία όμως αποκαλύπτεται το φοβερό μυστικό που καλύπτει σαν πέπλο μυστηρίου την ιστορία της οικογένειάς της και ολόκληρου του χωριού. Η νο­ σταλγία των παιδικών χρόνων και οι τραγωδίες του παρελθόντος δένουν αριστοτεχνικά με το γλυκόπικρο άρωμα του πορτοκαλιού. Η Τζ. Χάρις δικαίως χαρακτηρίζεται ως η μυθιστοριογράφος των γεύσεων που χρωματίζουν τη ζωή.

ηρακλης παπαλεξης

Χέλγκα Χέγκεβις, Μακιγιάζ πτωμάτων ΜΤΦΡ.: Π. ΚΑΛΛΙΤΕΡΗ. ΑΘΗΝΑ, ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ, 2002. ΣΕΛ. 416 Δύο αιώνες ιστορίας μέσα από την πορεία τεσσάρων υποβλητικών γυναι­ κείων προσώπων εκδιπλώνει η Γερμανίδα συγγραφέας X. Χέγκεβις στο πρώτο της μυθιστόρημα για ενηλίκους. Στο βιβλίο της αφηγείται την οικο­ γενειακή παράδοση τεσσάρων γενιών που μεταλαμπαδεύουν από μητέρα σε κόρη το ιδιότυπο επάγγελμα της μακιγιέζ νεκρών, αλλά παράλληλα σκιαγραφεί τέσσερις διαφορετικές εποχές, στην ακμή και τη δύση τους. Στο τέλος της φεουδαρχίας, στις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης, στην έξαρση του ναζισμού ως την πτώση του τείχους η συγγραφέας συναντά τις ηρωίδες της να καλλωπίζουν τους νεκρούς τους για το τελικό κατευόδιο. Πέρα από την πλούσια πλοκή και τη ρέουσα αφήγηση, το βιβλίο αποκτά ενδιαφέρον χάρη στο συν­ δυασμό αντικρουόμενων στοιχείων όπως η στεγνή και άνευρη ιστορική καταγραφή με το άπληστο, ανατρεπτικό ερωτικό πάθος, η απόδοση του ανιαρού ρου της καθημερινό­ τητας με υπαινικτικούς φιλοσοφικούς νυγμούς και κυρίως η θλιβερή παρουσία του θα­ νάτου με τη χειμαρρώδη λαχτάρα για ζωή.

λιν ά πανταλεων

Τζούντιθ Χέριν, Γυναίκες στην πορφύρα ΜΤΦΡ.: Α. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ. ΑΘΗΝΑ, ΟΚΕΑΝΙΔΑ, 2002. ΣΕΛ. 624 Στο παρόν βιβλίο της, η αξιόλογη καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας και νυν διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο King's College Τζ. Χέριν εξετάζει τις εντυπωσια-

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 79

κές περιπτώσεις βυζαντινής ηγεμονίας που αντιπροσωπεύουν, κατά το τε­ λευταίο τέταρτο του 8ου αιώνα και το πρώτο ήμισυ του 9ου, οι αυτοκράτειρες Ειρήνη, Ευφροσύνη και θεοδώρα. Η Τζ. Χέριν εξετάζει με διεισδυ­ τικό τρόπο το κλίμα της παγκοσμιότητας που χαρακτηρίζει τη στροφή του 8ου αιώνα προς τον 9ο σε ό,τι αφορά τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, αλλά και τη Δύση του Καρλομάγνου, προσδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στη δημό­ σια (αλλά και ιδιωτική) συμπεριφορά των τριών αυτών αυτοκρατείρων, οι οποίες άσκησαν συνειδητά εξουσία και προσδιόρισαν τη ροή των πραγμά­ των με προγραμματική αντίληψη, ανάληψη πρωτοβουλιών, συνέπεια και α­ ποφασιστικότητα, επιδεικνύοντας επιμονή και πολιτική βούληση. Κορυ­ φαίο, ως γνωστόν, ιστορικό γεγονός σ' αυτό το πλαίσιο, που ξεκίνησε επί Ειρήνης και ολοκληρώθηκε επί θεοδώρας, είναι η ανατροπή της επίσημης εικονομαχίας και η ανα­ στύλωση των εικόνων στη λατρευτική τους θέση, γεγονός που προσδιόρισε και την α­ νάπτυξη των παραστατικών τεχνών στο Βυζάντιο. Η γλαφυρή απόδοση των ιστορικών γεγονότων εξασφαλίζει την αποδεκτότητα του κειμένου παρά την καταιγιστική ροή του πλήθους των πληροφοριών, και συμπληρώνεται από λεπτομερέστατη αναφορά πηγών, ποικίλες σημειώσεις, εκτενές ευρετήριο ονομάτων, καθώς και εικόνες υποστηρικτικές των διαλαμβανομένων στο βιβλίο,

αλκηςτις ςουλογιαννη

Τομ Χολτ, Εύπολις ο κωμωδιογράφος ΜΤΦΡ.: Γ. ΣΠΑΝΔΟΝΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΛΕΝΤΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 472 Ο Βρετανός συγγραφέας Τ. Χολτ σ' αυτό το πρωτότυπο, ως προς τη θεματική και το χειρισμό, μυθιστόρημα συνθέτει την ιστορία της Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ. Το αξιοπρόσεκτο στο βιβλίο είναι ότι αφηγητής εμφανίζεται ο ίδιος ο Εύπολις, ο αρχαίος κωμικός, ο οποίος αναλαμβάνει να μας μεταφέρει, με την α­ ξιοπιστία της βιωμένης εμπειρίας, την πραγματικότητα της εποχής. Βέβαια, στην ουσία το βιβλίο κάθε άλλο παρά πιστή αποτύπωση της ιστορικής περιό­ δου αποτελεί. Ο συγγραφέας με απαράμιλλη ειρωνεία κατεβάζει τη «χρυσή» Αθήνα από το βάθρο της και κρίνει καλοπροαίρετα αλλά αυστηρά τους πολιτικούς μηχανι­ σμούς της, την επεκτατική, εξουσιαστική της διάθεση και κυρίως το λαμπρότερο καύχημά της, τη δημοκρατία. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Εύπολι είναι επιεικώς σπαρταριστή, ενώ το χιούμορ απογειώνεται με τις οξείες έριδες μεταξύ του συγχρόνου του, Αριστοφά­ νη. Το βιβλίο του Τ. Χολτ μάς φέρνει, αριστοτεχνικά και άκρως ψυχαγωγικά, πλησιέστερα σε μια εποχή τόσο εξιδανικευμένη που φαντάζει ανέγγιχτη. βαςω σπάθη

Κλάας Χούιτσινγκ, Ο βιβλιοφάγος ΜΤΦΡ.: X. ΝΤΡΕΚΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ, 2003. ΣΕΛ. 192 Ή αλλιώς, πώς η αγάπη για την ανάγνωση μπορεί να οδηγήσει μέχρι το έγκλημα και την αυτοκαταστροφή. Οι παράλληλες ιστορίες δύο φανατικών βιβλιοφάγων που μετατρέ­ πουν το διάβασμα σε σκοτεινό πάθος. Ερεθιστικό θέμα και ενδιαφέρων ο τρόπος που

80 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

το χειρίζεται ο συγγραφέας: καθώς ο Γιόχαν Γκέοργκ Τίνιος περνά ολόκλη­ ρη τη ζωή του καταβροχθίζοντας βιβλία, φτάνει οτο σημείο να εγκληματή­ σει προκειμένου να ικανοποιήσει την ακόρεστη όρεξή του για διάβασμα. Αυτά συμβαίνουν στα 1800. Στη σημερινή εποχή, ένας άλλος, σύγχρονος βιβλιοφάγος, εμπνέεται από αυτή την ιστορία και απορροφά και αυτός με αρρωστημένη βουλιμία τη γνώση ώσπου χάνει τα λογικά του. Μια μικρή έκ­ πληξη αυτό το καλογραμμένο μυθιστόρημα, πάνω στους λόγους για τους ο­ ποίους μπορεί κανείς να αγαπά το διάβασμα (μέχρι θανάτου!), καθώς και στη σχέση φαντασίας και πραγματικότητας,

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ

ηλιας μαγκλινης

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Κυριάκος Αθανασιάδης, Το βασίλειο του αποχαιρετισμού ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ, 2002. ΣΕΛ. 88 0 κεντρικός ήρωας, το μοναδικό στην ουσία πρόσωπο της σκοτεινής ιστο­ ρίας του, κι ας συνωθούνται γύρω του πλήθος προσώπων που εκπροσω­ πούν το καλλιτεχνικό, κυρίως, κατεστημένο, είναι συγγραφέας, είναι ο πραγματικός συγγραφέας, με την υπαρξιακή σημασία της έννοιας. Πράγμα που σημαίνει ότι είναι βαθύτατα δυστυχισμένος. Διότι σε ολόκληρη τη βα­ σανισμένη ζωή του προσπαθεί να γράψει το αριστούργημα που θα τον υ­ ψώσει στην κορυφή της λογοτεχνίας, αλλά μονίμως αποτυγχάνει. Κι έτσι, αποφασίζει να γίνει ο ίδιος «ένσαρκο μυθιστόρημα». Με σύντροφό του μια μυστηριώ­ δη γυναίκα, που συμβολίζει τον απόλυτο έρωτα, ζουν ένα σαζομαζοχιστικό πάθος που «διανθίζεται» με αποτρόπαιους φόνους- η εμπειρία τους θα αποτελέσει το υλικό του α­ ριστουργήματος που ονειρεύεται ο συγγραφέας. Ο Κ. Αθανασιάδης επικεντρώνει την προβληματική του στη σχέση δημιουργού-δημιουργήματος. Εδώ, της γραφής- και της βαθύτερης σημασίας της ως υπαρξιακή αυτοεπιβεβαίωση. 0 ποιητικά παραληρηματι­ κός μύθος του λειτουργεί τελικά ως παραμορφωτικό είδωλο του σύγχρονου κόσμου, αλλά και ως κατάδυση στα έγκατα του συγγραφέα-καλλιτέχνη.

μακης πανώριος

Γιώργος Ζαρκαδάκης, Η μέρα που η Αμερική εξαφανίστηκε ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 224 Δυστοπικό εμφανίζεται το μέλλον στα έντεκα διηγήματα που συγκροτούν το βιβλίο του Γ. Ζαρκαδάκη. Ανίατες ασθένειες, βλαβερές τροφές, δηλητηρια­ σμένη ατμόσφαιρα και καθολικός πνευματικός μαρασμός είναι τα κύρια χα­ ρακτηριστικά του. Το δυναστεύει μια οικουμενική κυβέρνηση, συγκροτημένη από παντοδύναμες πολυεθνικές εταιρείες. Η παγκοσμιοποίηση είναι πλέον διαπιστωμένο γεγονός, η κατανάλωση νόμος του κράτους, η λογοτεχνία έχει

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 81

καταργηθεί, το οικοσύστημα της Γης έχει καταστραφεί ανεπανόρθωτα, κι ο καθ' ολοκλη­ ρίαν αλλοτριωμένος άνθρωπος «ζει» εγκλωβισμένος στο θόλο, κομψή ονομασία της προ­ σωπικής φυλακής του. Ο πιο τυχερός επιβιώνει σε έναν ειδυλλιακό Άρη, ενώ μια... «Μαύρη Τρύπα» έχει καταβροχθίσει τα πάντα. Μηδέ της... Αθήνας εξαιρουμένης. Ο Γ. Ζαρκαδάκης χρησιμοποιεί την επιστημονική φαντασία, την αντιουτοπία, το αλλόκοτο, το παράξενο, ακόμη και το θρύλο και το παραμύθι προκειμένου να σχολιάσει το παρόν και τη μελλοντική μετεξέλιξή του. Δεν κινδυνολογεί, διαπιστώνει, γεγονός που επιβεβαιώ­ νουν η ιστορική πραγματικότητα και η στατιστική των αριθμών,

μακης πανώριος

Μιχάλης Μακροπουλος, Το τέρας και ο έρωτας ΑΘΗΝΑ, ΕΣΤΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 176 Έχοντας αναδυθεί από τη θάλασσα της Αδριατικής, ένα γιγάντιο ανθρωπό­ μορφο τέρας εμφανίζεται στις ακτές της Γιουγκοσλαβίας. Μάρτυρας του «αφύσικου» γεγονότος ο αφηγητής του, ο οποίος θα λάβει μέρος και στην ι­ στορία που θα επακολουθήσει. Κατάπληκτος βρίσκεται ξαφνικά μέσα στο... αφτί του τέρατος και αρχίζει να καταγράφει την καταστροφική του πορεία ανά την Ευρώπη που αδυνατεί να αντιμετωπίσει. Παράλληλα ο αφηγητής θα βιώσει και ένα δεύτερο ταξίδι στο εσωτερικό του τέρατος: από το αφτί μέ­ χρι τον εγκέφαλό του, κατά τη διάρκεια του οποίου θα συναντήσει τρεις γραφικούς «δραπέτες» από άλλα παραμύθια, ένα γραφικό αερόπλοιο, έναν περίεργο αεροπλόο, ένα σμήνος νυχτερίδες και τέλος τον... έρωτα του τέρατος. Με ένα συμβολι­ κό μύθο ρεαλιστικών, ωστόσο, προδιαγραφών, που αντλεί στοιχεία από το θαυμαστό και το φάνταζι, ο Μ. Μακρόπουλος σχολιάζει τη σύγχρονη αμοραλιστική πραγματικότη­ τα. Οι εικόνες του είναι σχεδιασμένες με λεπτές γραμμές ποιητικών αποχρώσεων, πίσω από τις οποίες υποφώσκει μια αδιόρατη μελαγχολία και ένα σαφέστατο μήνυμα: Αγρυ­ πνείτε διότι «Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα»,

μακης πανώριος

Λεωνίδας Χατζηνικολάου, Ο θαυματουργός ψίθυρος του Ερμή ΑΘΗΝΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 2002. ΣΕΛ. 432 Μια μυστηριώδης φωνή που προκαλεί σεισμικούς κραδασμούς, ένας πα­ ράξενος δίσκος κατασκευασμένος από άγνωστο υλικό και ένα κρυπτογρα­ φικό μήνυμα γραμμένο με το συλλαβογραφικό αλφάβητο της Γραμμικής A θα οδηγήσουν τον κρυπτοαναλυτή Πέτρο Αλεξίου στους κόλπους μιας μυ­ στικιστικής αδελφότητας που οραματίζεται τη διάσωση της ανθρωπότητας από την επικείμενη πτώση της και παράλληλα την αναβάθμισή της σε ένα ανώτερο επίπεδο πνευματικότητας.

0 Λ. Χατζηνικολάου, με ένα σύγχρονο μύθο, που οικοδομείται με τις προδιαγραφές και τα υλικά του ιστορικού θρίλερ φαντασίας, διερευνά τους αινιγματικούς λαβύριν­ θους της ύπαρξης, τις προσπάθειες του ανθρώπου να ιχνηλατήσει το μυστήριο της ε­ σωτερικής του ταυτότητας και τη σημασία του προορισμού του στο κοσμικό σύμπαν. Με τη συναρπαστική ιστορία του, η οποία κάτω από το εντυπωσιακό εξωτερικό κέλυφός της λειτουργεί ως μυητικό ταξίδι αυτογνωσίας, που οδηγεί στην ύψιστη αλήθεια,

82 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

θέτει τον ήρωα, αλλά και τον αναγνώστη, μπροστά σε υπαρξιακές αποφάσεις που ο­ φείλει να πάρει απ' τη στιγμή που του αποκαλύφθηκε το φως.

μακης πανώριος

Αντονέν Αρτό, Ο καλόγερος ΜΤΦΡ.: Α. ΖΗΡΑΣ. ΑΘΗΝΑ, ΑΙΓΟΚΕΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 352 0 καλόγερος Αμβρόσιος, πρότυπο ηθικής και ιερωμένου, προσηλυτίζεται στο στρατόπεδο του Σατανά από την ωραία Ματθίλδη, «ενός πνεύματος του Κακού που το 'στειλαν σ' αυτόν τα Τάρταρα». Διαφθείρει ένα κορίτσι, εγκληματεί, καταφεύγει στη μαγεία και, για να γλιτώσει από την Ιερά Εξέ­ ταση, πουλά την ψυχή του στο Διάβολο. 0 Καλόγερος του Μάθιου Γκρέγκορι Λιούις (1773-1818) θεωρείται το σημαντικότερο μυθιστόρημα του Γοτθικού Κύκλου. Με το πρόσχημα της σχέσης του «διαβολικού» ζεύγους, ο συγγραφέας κατέρχεται στα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης και αποκαλύπτει το Κα­ κό που ενυπάρχει εκεί, ως σύμφυτο της δημιουργίας της. Και είναι αυτή ακριβώς η σκοτεινή πνοή του Κακού «που συνεπαίρνει αδιάκοπα τα πρόσωπα, αηοσπώντας από τη συμφορά τους αξέχαστους τόνους», όπως σημειώνει ενδεικτικά ο Αντρέ Μπρετόν. Το 19 31 , ο Α. Αρτό, ο οραματιστής του θεάτρου της σκληρότητας, παρουσίασε στο Παρίσι μια επεξεργασμένη διασκευή του Καλόγερου έχοντας συμπυκνώσει ορισμένα μέρη του και διορθώσει τους διαλόγους του, σκοπεύοντας να το μεταφέρει στο σινεμά, σχέδιο που δεν πραγματοποιήθηκε. Σ' αυτή τη μορφή παρουσιάζεται σε πολύ ω­ ραία μετάφραση του Αλέξη Ζήρα.

μακης πανώριος

Όρσον Σκοτ Καρντ, Εκπρόσωπος των νεκρών ΜΤΦΡ.: Μ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΜΕΔΟΥΣΑ, 2002. ΣΕΛ. 416 Σε έναν άγνωστο πλανήτη, εκτός ηλιακού συστήματος, οι πρώτοι γήινοι άποικοί του είναι Πορτογάλοι στη γλώσσα, Βραζιλιάνοι στον πολιτισμό και Καθολικοί στο θρήσκευμα, γεγονός που σηματοδοτεί ήδη τις μεταξύ τους διαφορές. Λίγο μετά την εγκατάστασή τους διαπιστώνουν ότι τα χοιρόμορφα «ζώα» του πλανήτη είναι νοήμονα πλάσματα με πολιτισμό τελεί­ ως δια φορετικό από αυτό των ανθρώπων. Το πρόβλημα της επικοινω­ νίας των δύο ομάδων, που, όμως, πρέπει να βρουν οπωσδήποτε σημείο επαφής, εφόσον, έτσι κι αλλιώς, θα συνοδοιπορήσουν, μοιάζει δυσεπίλυτο. Που θα μεγιστοποιηθεί ξαφνικά όταν δύο άνθρωποι βρίσκονται «άγρια δολοφονημένοι». 0 Ό. Σ. Καρντ (1951), από τους ενδιαφέροντες Αμερικανούς συγγραφείς φαντασίας, πραγματεύεται εύστοχα και με τολμηρότητα το πρόβλημα του Ξένου-Άλλου, με την έννοια, και σημασία, του Διαφορετικού. Χρησιμοποιώντας τα κλασικά σύμβολα της επιστημονικής φαντασίας, άγνωστος πλανήτης-εξωγήινοι, καταδεικνύει τις προσπά­ θειες κατάργησης των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ των δύο διαφορετικών ομά­ δων ώστε να μπορέσουν να συμπορευτούν ενωμένοι προς ένα μέλλον που ανήκει και στις δύο.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

μ α κης πανώριος

ΔΙΑΒΑΖΩ S3

Μισέλ Ντεόν, Τα χαμένα ημερολόγια του Γκιουλιβερ ΜΤΦΡ.: Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΚΟΧΛΙΑΣ, 2002. ΣΕΛ. 224 0 γιατρός και αιώνιος ταξιδιώτης Σάμιουελ Γκιούλιβερ αυτή τη φορά ναυαγεί στο νησί Κέρας, που είναι εξίσου θαυμαστό με τα προηγούμενα, όπως η Λιλιπούτη, η Μπλεφουσκού, η Μπρομπντινγκνάγκ κ.ά. Έναντι εκείνων, όμως, διαθέτει παράξενες μηχανές που ονομάζονται τηλεόραση, τηλέφωνο, αυτο­ κίνητο, σιδηρόδρομος, αεροπλάνο, τανκ, πολυβόλο, κανόνι, περίστροφο. Εξίσου παράξενη είναι και η πηγή φωτισμού του. Ονομάζεται ηλεκτρισμός. Απόλυτος άρχοντας, εκπρόσωπος του ολοκληρωτικού καθεστώτος της νή­ σου, στο πρόσωπο του οποίου ο συγγραφέας επιτίθεται εναντίον της διαπιστωμένης ανευθυνότητας των ανθρώπων της εξουσίας και της κυνικής αντίληψης της πολιτικής, ο Μεγαλομύτης. Ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας Μ. Ντεόν (1919) χρησιμοποιεί συμβολι­ κά τη μυθολογία του Τζόναθαν Σουίφτ, όπως τη σχεδίασε με μοναδικό τρόπο στο μυθι­ στόρημά του Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ (1726), για να ασκήσει οξύτατη κριτική στη σύγχρονή του πολιτική πραγματικότητα. Ο μύθος του, που δομείται με τα υλικά της φανταστι­ κής λογοτεχνίας, ξεπερνώντας γεωγραφικούς και τοπικιστικούς περιορισμούς αποκτά παγκόσμια διάσταση, με αποτέλεσμα να «μιλά» στους πάντες.

μακης πανώριος

Τζόΐς Κάρολ Όουτς, Ζόμπί ΜΤΦΡ.: Β. ΜΠΑΜΠΟΥΡΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΟΞΥ, 2002. ΣΕΛ. 160 Ο Κουέντιν II παιδί ακόμη πνίγει ένα βρέφος. Αργότερα, επιβεβαιώνοντας την τερατώδη φύση του, ενήλικος πλέον στα τριάντα ένα του χρόνια, κατα­ δικάζεται σε διετή φυλάκιση για σεξουαλική παρενόχληση ενός δωδεκά­ χρονου μαύρου αγοριού. Βαθύτερη επιθυμία του είναι να μεταμορφώσει επιστημονικά ένα αγόρι σε «ζόμπι», ώστε να τον υπακούει τυφλά εκτελώντας πειθήνια όλες τις διαταγές του. Με τη στοχαστικότητα ενός σοφού και τη δεξιοτεχνία ενός χειρουργού, ο Κουέντιν II αυτοαναλύεται: Είσαι αυ­ τό που κάνεις. Κι εγώ δεν μπορώ παρά να είμαι ο εαυτός μου. Ωστόσο, μέσα από την αποκρουστική «κλινική περίπτωσή» του, δεν αναδύεται μόνο το πορτρέ­ το ενός ειδεχθούς δολοφόνου, αλλά, κυρίως, το πρόσωπο ενός «ασθενούς» κόσμου. Με έναν προκλητικά νατουραλιστικό σύγχρονο μύθο, δομημένο με σκηνές βίας, ωμό­ τητας, αγριότητας και σκληρότητας, που λειτουργούν όπως ένα καίριο χτύπημα μποξέρ, η Αμερικανίδα συγγραφέας Τζόις Κάρολ Όουτς (1938) διερευνά εις βάθος τις δομές ενός συγκεκριμένου πολιτικού καθεστώτος-συστήματος, που στηρίζεται πάνω στην εξουσιαστική σχέση κυρίου-υπηρέτη, αφέντη-δούλου.

μακης πανώριος

Ερνστ Τέοντορ Αμαντέους Χόφμαν, Το χρυσό δοχείο ΜΤΦΡ.: Β. ΤΟΜΑΝΑΣ. ΑΘΗΝΑ, PRINTA, 2002. ΣΕΛ. 182 0 φοιτητής Άνσελμος μπαίνοντας στη Δρέσδη από την κεντρική της πύλη την ημέρα της Γιορτής της Ανάληψης και, εξαιτίας ενός άτυχου επεισοδίου, εμπλέκεται σε μια υπερφυ­ σική ιστορία έρωτα και μαγείας. Από την έναρξή της κιόλας θα διαπιστώσει ότι η πραγμα-

84 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

τικότητα διαθέτει και άλλες, «φανταστικές» διαστάσεις, τη ρεαλιστική εκδοχή των οποίων θα υποχρεωθεί να αποδεχτεί. Η αυθεντική μορφή της αγαπημέ­ νης του Σερπεντίνας, για παράδειγμα, είναι ένα χρυσοπράσινο φίδι, ενώ του πατέρα της, που κατάγεται από τη μυθική Ατλαντίδα, σαλαμάνδρα. Ο Ε. Τ. Α. Χόφμαν (1776-1822) είναι ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος του γερμανικού φανταστικού. Η θαυμαστή ικανότητά του να προσδίδει αληθοφάνεια ακόμη και στους πλέον αναρχικούς μύθους είναι το κύριο χαρακτηριστικό του. Στο Χρυσό δοχείο ο κόσμος της πραγματικότητας και ο κόσμος της φαντασίας συνενώνονται και επαναδημιουργούν ένα άλλο ονειρικό σύμπαν όπου τον πρώτο λόγο έχει το αλλόκοτο, το θαυμαστό και το παράξενο, ιδιότητες που σχετίζονται με συνεχείς εκπλήξεις και ανατροπές, γεγονός που μοιάζει να αποκαλύπτει το «άγνωστο» πρόσωπο μιας «αφάνταστης» φύσης,

μακης πανώριος

ΠΟΙΗΣΗ

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Μεταφράζοντας σε έρωτα της ζωής το τέλος ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 52 Δε θα μπορούσε να είναι περισσότερο πρόδηλος των προθέσεων της Κ. Αγγελάκη-Ρουκ (1939) ο τίτλος που στεγάζει τα 25 ποιήματα της παρού­ σας συλλογής. Η ποιήτρια μεταφράζει σε έρωτα (δηλαδή: σε λαγνεία, πνευματικό πάθος και μεταφυσική έξαψη) της ζωής το τέλος (δηλαδή: το τέλος της σάρκας, της ποίησης, της ύπαρξης). Χρόνια τώρα η Κ. Αγγελάκη-Ρουκ τροφοδοτεί τη νεότερη ποίηση με εικόνες μιας αισθησιοκρατούμενης πνευματικότη­ τας. Φύση και έρωτας λειτουργούν ως το πρωτογενές αντίδοτο στη ροπή του θανάτου. Μεσάζων σ' αυτή τη μετάβαση οι λέξεις και σιωπές τους - τις τελευταίες ειδικά η ποιήτρια τις χειρίζεται με μοναδική δεξιοτεχνία. Με απόηχους από την Άννα Αχμάτοβα και τη Σίλβια Πλαθ, η Κ. Αγγελάκη-Ρουκ φιλτρά­ ρει τη «θηλυκότητά» της μέσα από μια λεπτή ειρωνεία και έναν ήρεμο ανθρωπισμό. Το ποιητικό της υποκείμενο συχνά νοσταλγεί (σε αντιδραματικούς τόνους) το χαμένο σφρίγος του σώματος αλλά και την αυταπάτη λέξεων που έχουν χάσει πλέον τη σημα­ σία, τη μυθολογία, την αίγλη τους. Ποίηση και ποιητική, βίωμα και τεχνική, καθημερι­ νότητα και στοχασμός διαπλέκονται αρμονικά στους στίχους της.

μ ιςελ φ α ϊς

Ευγένιος Αρανίτσης, Καλοκαίρι στον σκληρό δίσκο ΑΘΗΝΑ, ΝΕΦΕΛΗ, 2002. ΣΕΛ. 142 Εκατόν είκοσι οκτώ σπαράγματα απαρτίζουν αυτή την ποιητική σύνθεση. Με διάθεση ημερολογιακή, παραληρηματική, αποφθεγματική, ο Ευ. Αρανίτσης συγκροτεί ένα σύ-

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΟ 85

μπαν ελλειπτικό. Καλεί τον αναγνώστη να συμπληρώσει τα κενά που αφή­ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΣΤΟΝ ΣΚΛΗΡΟ ΔΙΣΚΟ

νει στη φωτεινή οθόνη του PC του, τον καλεί, κάποιες φορές, να γίνει ο ί­ διος τα κενά της φωτεινής οθόνης. Ψίχουλα σκέψεων, ερανίσματα διαβα­ σμάτων, εμμονών και δοκιμών φιλοτεχνούν ένα ποιητικό υποκείμενο απο­ σπασματικό, φιλέρευνο, παιγνιώδες. Ο Ευ. Αρανίτσης προσβλέπει σε μια ολική γραφή, εξού και επιστρατεύει τόσο την κριτική όσο και την πεζογραφική εμπειρία του. Ο Ευ. Αρανίτσης αρέσκεται σε πνευματικά παζλ1 ο ε­ γκυκλοπαιδισμός, η παρωδία, η συγκίνηση, ο λυρισμός και ο στοχασμός συνθέτουν ένα μεταμοντέρνο κείμενο,

μ ιςελ φ αϊς

Ιωσήφ Βεντούρας, Ταναΐς ΑΘΗΝΑ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 32 Γύρω από ένα σχετικά άγνωστο ιστορικό συμβάν (τη βύθιση του εμπορι­ κού πλοίου «Ταναΐς», μεταξύ Σούδας και Σαντορίνης, από τους ναζί ή τους Άγγλους συμμάχους τον Ιούνιο του 1944) ο I. Βεντούρας πλέκει τον προ­ σωπικό του μύθο. Στο εναρκτήριο ποίημα ο ποιητής, αντί παραθέτοντας ο­ νόματα και ηλικίες παιδιών Κρητικοεβραίων που χάθηκαν με φυτά και δέ­ ντρα της κρητικής γης, πλέκει το συναξάρι νεκρών παιδιών με το συναξάρι οργιαστικής χλωρίδας. Έτσι το πένθος, η απουσία και η αποσιώπηση δια­ σταυρώνονται με τη χαρά, την ανθοφορία, την ομολογία. Μαθητεύοντας στον Ελύτη και στον Σεφέρη ο I. Βεντούρας διασταυρώνει το μεσογειακό φως με την ολοκαυτωματική εμπειρία. Ο βυθός δε γίνεται μόνο το θαλασσινό κοιμητήρι των ενε­ νήντα εννέα παιδιών που χάθηκαν, αλλά το ελεγειακό ημερολόγιο του ποιητή που ζυγί­ ζει με λυρικά σταθμά τις ενοχές του. Με γλώσσα άλλοτε αφηγηματική κι άλλοτε ελλει­ πτική (ειδικά στην πλάγια γραφή), ο I. Βεντούρας συνθέτει το επιτύμβιο μιας πτυχής της συμμετοχής του ελληνοεβραϊσμού στη σύγχρονη βαρβαρότητα,

μ ιςελ φ α ϊς

Χάρης Βλαβιανός, Μετά το τέλος της ομορφιάς ΑΘΗΝΑ, ΝΕΦΕΛΗ, 2003. ΣΕΛ. 96 Ο X. Βλαβιανός αρθρώνει σε τέσσερις ενότητες ποιήματα της τελευταίας τετραετίας. Τα πενήντα δύο ποιήματα που επιμερίζονται στους θεματικούς πυρήνες μπορούν να διαβαστούν ως αναβαθμοί μιας πορείας προς ένα μετά. Αυτό το επέκεινα των λέξεων και των πραγμάτων, το τέλος της ο­ μορφιάς (που περισσότερο έλκεται από το θνήσκειν του εκφράζεσθαι πα­ ρά από το θάνατό του), προσπαθεί άλλοτε να περικυκλώσει κι άλλοτε να υ­ ποσκάψει ο ποιητής. Οι τρεις βασικές απορίες (ως ανεπούλωτες ή συμφι­ λιωμένες απαντήσεις) που τίθενται στο προηγούμενο έργο του ποιητή συ­ νοψίζονται εδώ, στην όγδοη ποιητική συλλογή: Η ποίηση ως τρόπος αυτοπροσωπογρα­ φίας, ως στοχασμός ποιητικής, ως ερωτικό τραγούδι. Η ανάγκη του ποιητικού υποκει­ μένου να φυλλομετράει τη ζωή του σαν κλεμμένες, λησμονημένες, υπογραμμισμένες σελίδες (μιας ανοιχτής στο χρόνο και στην ενδογαμία βιβλιοθήκης) δίνει στη φωνή του ένα αίσθημα βάθους και την ευθύνη της αλληλεγγύης. Εν προκειμένω με κορύφωση τη μεγάλη ακμείστρια Ρωσίδα. μιςελ φ αϊς

86 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Μιχάλης Γκανας, Στίχοι ΑΘΗΝΑ, ΜΕΛΑΝΙ, 2003. ΣΕΛ. 142 0 Μ. Γκανάς, ακολουθώντας το παράδειγμα των ομότεχνων του ποιητώνστιχουργών Νίκου Γκάτσου και Μάνου Ελευθερίου, ανανεώνει τους στίχους των τραγουδιών του μ' έναν αέρα αυθεντικής ποίησης. Φυσικά έχει προηγηθεί η αντίστροφη πορεία, καθώς στη σχεδόν εικοσαετή εναργή ποιητική παρουσία του (Ακάθιστος δείπνος, 1978- Παραλογή, 1993) έχει εμβολιά­ σει τις θεματικές και τις τεχνικές της γραφής του αρδεύοντας εξαντλητικά από την αστείρευτη πηγή του δημοτικού τραγουδιού. Έχοντας συνεργαστεί με πληθώρα συνθετών και τραγουδοποιών (όπως ο Μίκης θεοδωράκης, ο Νίκος Ξυδάκης, ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς κ.ά.), ο Μ. Γκανάς αποδεικνύει ότι ο στίχος μπορεί να υπηρετεί το μελωδικό δεσμό του χωρίς να κάνει παραχωρήσεις στα κλισέ ή στο αυτονόητο: Η θεματογραφία των τραγουδιών του είναι εν πολλοίς ερωτική. Παρηγο­ ρητική, περιπαθής ή θνησιγενής αγάπη δίνει την αφορμή στο δημιουργό να φιλοτεχνή­ σει ατομικές περιπτώσεις ή να ανατρέξει σε συλλογικές μνήμες του τόπου. Ιδιαίτερο εν­ διαφέρον παρουσιάζει η μετρική του ποιητή. Αντί να αρκεστεί στη συνήθη ζευγαρωτή ο­ μοιοκαταληξία του τραγουδιού, ο Μ. Γκανάς εναλλάσσει τις πλεχτές, ζευγαρωτές και ε­ λεύθερες ρίμες σε ένα περίπλοκο σύστημα, που όχι μόνο δεν εμποδίζει τη μουσικότητα της έκφρασης, τουναντίον την εμπλουτίζει και την αναδεικνύει.

μ ιςελ φ α ϊς

Οδυσσέας Ελύτης, Ποίηση ΑΘΗΝΑ, ΙΚΑΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 698 Στα τέλη του 2002 είδε το φως της δημοσιότητας η έκδοση των ποιητικών α­ πάντων του 0. Ελύτη. Αμέσως το βιβλίο γνώρισε αλλεπάλληλες εκδόσεις, α­ γαπήθηκε από το αναγνωστικό κοινό, ή ίδια η έκδοση καταξιώθηκε στη συνεί­ δησή του - και θα 'πρεπε: το αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής επιμέλειας της Ιουλίτας Ηλιοπούλου και της τυπογραφικής επιμέλειας του Γιάννη Χάρη ήταν κάτι παραπάνω από αντάξιο του ποιητικού έργου του νομπελίστα ποιητή. Η πληροφορία ότι τουλάχιστον το σχήμα της έκδοσης το είχε επιλέξει ο ίδιος ο ποιητής, όταν μελετούσε την ιδέα της έκδοσης του συνόλου του ποιητικού του έργου (επιλέγοντας για τίτλο το Ποίηση και όχι το Άπαντα, που έχει κάτι τετελεσμένο), κάνει ακόμα πιο έντονη την αίσθηση ότι ο ποιητής είναι παρών, παντού και πάντα. Πέρα α­ πό καλαίσθητη και προσεγμένη, η συγκεκριμένη έκδοση είναι και ιδιαίτερα χρηστική. «Για να χωράει στην τσάντα ενός φοιτητή» είχε πει ο 0 . Ελύτης, και πράγματι έτσι είναι. Από τους Προσανατολισμούς μέχρι το Εκ του πλησίον, λοιπόν, ολόκληρος ο Ελύτης σε ένα βι­ βλίο που αρχίζει από παντού και τελειώνει στο πουθενά, ηλιας μαγκλινης

Γιάννης Ζαρκάδης, Σαρκοφάγος ΑΘΗΝΑ, ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ, 2002. ΣΕΛ. 64 0 κόσμος του Γ. Ζαρκάδη είναι ο απωλεσμένος κόσμος της παιδικής ηλικίας. Στα ποι­ ήματα κυριαρχεί το ηπειρώτικο τοπίο με τη χοϊκή διάπλασή του. 0 γενέθλιος τόπος κα­ τάφορτος από μνήμες εξορίας. Περιζώματα συλλογικά και ατομικά. Πόλεμος, μετανά­ στευση, αλλαγές συνόρων. 0 ποιητής καταθέτει ευθέως («Βιβλιογραφία I») το γενεαλο-

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 87

γικό δέντρο της γραφής του. Όλη τη συλλογή διατρέχουν ποιήματα ενδοποιητικά - ποιήματα στα οποία πρωταγωνιστεί η βασανιστική διαδικασία της γραφής. Στα ποιήματα της δεύτερης ενότητας («θάνατος νεαρός») αναδεικνύεται το πενθοφόρο κλίμα του έρωτα. Το θνήσκον στοιχείο του ε­ ρωτικού πάθους ισορροπεί ανάμεσα στη φυσιολογία του σώματος και στην ποιητική της υπαίθρου. Στην τρίτη ενότητα («Τα μικρά ερυθρά», δεκαοχτώ σπαράγματα τρίστιχα ή τετράστιχα) ο ποιητής δοκιμάζεται στην τέχνη του ελάχιστου, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι εδώ ο Γ. Ζαρκάδης συνομιλεί με την παράδοση του αρχαιοελληνικού επιγράμματος χαρίζοντάς μας σύγ­ χρονα επιγράμματα. Εικονογραφία, ρυθμοί και διάθεση συχνά αρδεύουν από τον κοινό λόγο των μοιρολογιών - είδος τόσο δημοφιλές στην πατρίδα του ποιητή (Πέρδικα Θεσπρωτίας, 1957).

μ ις ελ φ α ϊς

Κ. Π. Καβάφης, Άπαντα τα ποιήματα ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Σ. ΙΛΙΝΣΚΑΓΙΑ. ΑΘΗΝΑ, ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ, 2003. ΣΕΛ. 494 Μετά την έκδοση των ποιητικών απάντων του Οδυσσέα Ελύτη, που προηγήθηκε το Δεκέμβριο του 2002, μέσα στη χρονιά που διανύουμε κυκλοφό­ ρησε άλλη μία πολύ σημαντική έκδοση: τα ποιητικά άπαντα του Κωνσταντί­ νου Καβάφη, σε επιμέλεια της Ρωσίδας νεοελληνίστριας Σόνιας Ιλίνσκαγια, και από ένα νέο εκδοτικό οίκο, το «Νάρκισσο», ο οποίος όμως έχει κάνει ή­ δη πολύ δυναμική είσοδο στην αγορά του βιβλίου (θυμίζουμε εδώ το εξαι­ ρετικό δίτομο Τα μεγάλα ρεπορτάζ του Τ. Κάρεϊ). Στον ανά χείρας τόμο πε­ ριλαμβάνεται για πρώτη φορά συγκεντρωμένη ολόκληρη η ποιητική παραγωγή του Αλε­ ξανδρινού. Η Σ. Ιλίνσκαγια έχει χωρίσει τα ποιήματα σε τέσσερις ενότητες: Δημοσιευμέ­ να και αναγνωρισμένα από τον ίδιο, Αποκηρυγμένα, Φυλαγμένα στο αρχείο (ανέκδοτα και ατελή) και Μεταφράσεις. Η έκδοση έχει και χρηστικό χαρακτήρα, καθώς με την Ει­ σαγωγή και τις Σημειώσεις της επιμελήτριας προβάλλεται και προσφέρεται στον ανα­ γνώστη ανάγλυφη η ποιητική πορεία του Κ. Π. Καβάφη.

ηλιας μαγκλινης

Γιάννης Κοντός, Η υποτείνουσα της σελήνης ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ: Μ. ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 84 Ο τίτλος προκαταβολικά μας θέτει το ερώτημα: ορθολογικοποίηση της μυ­ στικής ζωής ή το αντίστροφο, μυστικοποίηση μιας αδιαμφισβήτητης συν­ θήκης; Αυτό που κυριαρχεί στην ποίηση του Γ. Κοντού είναι ο καταιγισμός εικόνων. Άλλοτε εικονολάτρης κι άλλοτε εικονοκλάστης, ο ποιητής «σκέφτεται» σταθε­ ρά με εικόνες. Εκ των πρωτεργατών ποιητών της γενιάς του '70, ο Γ. Κοντός καλλιεργεί έναν ήπιο υπερρεαλισμό ο οποίος συχνά διασταυρώνεται με έντο­ να κύματα λυρισμού. Το ποιητικό υποκείμενο κατά κανόνα διαρρηγνύει τα όρια δημόσιου και ιδιωτικού κόσμου, διαγράφοντας μια κατάσταση παράλογη, ονειρική ή μετα-φυσική. Στην Υποτείνουσα της σελήνης παρακολουθούμε ένα ιδιότυπο ημερολόγιο, όπου ο

88 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

χρόνος άλλοτε κάνει παρατεταμένο σημειωτόν κι άλλοτε τρέχει ιλιγγιωδώς. Εξού και ο τρόμος, ο πανικός, το άγχος, η απομόνωση του σύγχρονου ανθρώπου αποτυπώνεται μέσα από ένα αίσθημα ανάλαφρης οικειότητας. Ο κινηματογράφος, η μουσική και η ζωγραφική είναι οι τρόποι του ποιητή να εμπλουτίσει τις αφηγηματικές τεχνικές του με «ποιητικές» άλλων εκφραστικών χώρων,

μιςελ φ α ϊς

θωμάς Κοροβίνης, Οι Ασίκηδες. Εισαγωγή και Ανθολογία της Τουρκικής Λαϊκής Ποίησης απ' τον 13ο αι. μέχρι σήμερα ΑΘΗΝΑ, ΑΓΡΑ, 2003. ςελ. 348 0 θ . Κοροβίνης, είτε γράφει είτε αφηγείται ή τραγουδάει, το κάνει εδώ και χρόνια εμπνεόμενος από το λαϊκό πολιτισμό. Και το αποδεικνύει και στα ελληνικά και στα τουρκικά θέματά του. Εξαιρετικός φιλόλογος, έζησε οχτώ χρόνια στην Κωνσταντινούπολη κι εδώ και πολύ καιρό ερευνά τις σχέσεις ελληνικού και τουρκικού λαϊκού πολιτισμού. Οι Ασίκηδες, μας λέ­ ει, «είναι περιπλανώμενοι λαϊκοί καλλιτέχνες της Ανατολίας, που εκπροσω­ πούν την γνήσια λαϊκή μουσική και ποίηση του τουρκικού πολιτισμού. Κα­ ταγόμενοι από διάφορες φυλές και προερχόμενοι από τις φτωχότερες τάξεις του λαού διατηρούν πολλά στοιχεία της νομαδικής ζωής, της προϊσλαμικής σαμανιστικής θρη­ σκείας, της μαγείας, της ελευθεριότητας και του πανανθρωπισμού, και υμνούν τον έ­ ρωτα, τη φιλία, τη φύση, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ταπεινότητα, τον ηρωισμό κ.ά.» Ο Ασίκης, λοιπόν, αυτός ο εραστής, με σύντροφο το σάζι, εκφράζει έναν άλλο, ζωντανό, ηδονικό και διαμαρτυρόμενο πολιτισμό, που προκάλεσε την πίεση της λόγιας και θρησκευτικής λογοτεχνίας, αλλά και τις πολλαπλές διώξεις του επίσημου κράτους. Το σημαντικό αυτό έργο, που περιέχει μελέτες και ανιχνεύσεις πηγών καθώς και α­ ντιπροσωπευτική ανθολογία, συνοδεύεται από πλούσιο εικονογραφικό και φωτογρα­ φικό υλικό.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΗΜΕΡΗΣ

Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, Τα ποιήματα του Μανδαρίνου ΑΘΗΝΑ, ΥΨΙΛΟΝ, 2002. ΣΕΛ. 48 Το στίγμα της τελευταίας ποιητικής συλλογής του Γ. Λυκιαρδόπουλου είναι μόνο εμμέσως πολιτικό. Η κριτική της πολιτικής αφασίας του παρελθόντος μετατρέπεται τώρα σε υπαρξιακό γκρεμό και χάος. Το συλλογικό αδιέξοδο υποχωρεί στο βάθος του ορίζοντα, για να αφήσει χώρο στην ατομική ερείπωση και εγκατάλειψη. Ερείπωση και εγκατάλειψη που θίγουν ολόκληρο το ρεπερτόριο της προσωπικής υπόστασης: την πίστη σε κάποιο (όποιο) κοσμοείδωλο, τις προσδοκίες του έρωτα, τη σχέση και την επαφή με τον άλλο ή την εικονογραφία της μνήμης. Με αυτό το βηματισμό φτάνει στην ώριμη φάση της δουλειάς του ο Γ. Λυκιαρδόπουλος, και κερδίζει σε κάθε περίπτωση την ανταπό­ κρισή μας. Η ποίησή του δένει στους στίχους της το στοχασμό με το αίσθημα, φροντί­ ζοντας να δώσει την προτεραιότητα στη φωνή των σκιασμένων πραγμάτων: στις ελλει­ πτικές μνημονικές εικόνες, στα απρόσμενα λεκτικά σπαράγματα, που εννοούν πολύ περισσότερα απ' όσα επιτρέπουν να καταλάβουμε στην πρώτη τους προσέγγιση, αλλά

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 89

και στο μαεστρικά ελεγχόμενο ζόφο, που απλώνει όλο και πιο επίβουλα τα φτερά του πάνω από την καθημερινή ζωή. βαγγελης χατζηβαςιλειου

Λεύτερης Ξανθόπουλος, Γιατί οι γυναίκες δεν αγαπούν τη βροχή ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 72 0 Λ. Ξανθόπουλος είναι περισσότερο γνωστός για το κινηματογραφικό του έργο (το οποίο συμπεριλαμβάνει και ένα πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ για τον Μ. Σαχτούρη) αλλά και για τα μυθιστορήματά του. Ωστόσο, φαίνεται ότι κρατά το καλύτερο κομμάτι του εαυτού του για την ποίηση. Χωρίς να είναι πολυγραφότατος, έχει ήδη καταθέσει μια σειρά από σημαντικές ποιητικές συλλογές με αποκορύφωμα, ίσως, την πιο πρόσφατη, με τίτλο Γιατί οι γυ­ ναίκες δεν αγαπούν τη βροχή. Η συγκεκριμένη συλλογή αποτελείται από σύντομα ποιήματα, χωρισμένα σε τρεις ενό­ τητες, ορισμένα από τα οποία θυμίζουν επιγράμματα, ιαπωνικά χαϊκού. Σε όλα όμως κυριαρχεί η όψη ενός κόσμου που μοιάζει αντεστραμμένος: σαν να έχει περάσει ο ποι­ ητής στη «σκοτεινή πλευρά της σελήνης», κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, οτο αρνητικό της φωτογραφίας. Χωρίς να καταφεύγει στον εύκολο ερωτισμό ή σε λυ­ ρικά σχήματα του συρμού, κατορθώνει να μιλήσει με ευαισθησία για αισθήματα και αι­ σθήσεις που προέρχονται από τη σφαίρα του μύχιου. Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια ποίηση που επικοινωνεί απόλυτα με το δέκτη/αναγνώστη, ακροβατώντας με ευελιξία ανάμεσα στη λύπη και την ευδαιμονία της ύπαρξης. Εύθραυστες ισορροπίες που προ­ κύπτουν όμως μόνο μέσα από τη διαρκή ερωτοτροπία με τα άκρα,

ηλιας μαγκλινης

Τίτος Πατρίκιος, Η πύλη των λεόντων ΤΓΓΟΪ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ Η ΠΥΛΗ ΤΟΝ ΛΕΟΝΤΩΝ

ΑΘΗΝΑ, ΔΙΑΊΤΩΝ, 2002. ΣΕΛ. 16 Φτασμένος από καιρό στην ωριμότητά του, ο Τ. Πατρίκιος συνεχίζει να μας δίνει ποιήματα πολύ προχωρημένης ευαισθησίας. Η Πύλη των λεό­ ντων αντλεί εξ ολοκλήρου το υλικό της από αρχαία ονόματα και σύμβολα.

0 αρχαιόθεμος αυτός προσανατολισμός του ποιητή δεν υπακούει ούτε σε ιστορικά ούτε σε φιλολογικά ζητούμενα. Το αρχαιοελληνικό (αρχαϊκό, μυ­ θικό και ελληνιστικό) περιβάλλον σχηματίζεται για να στηρίξει μια καθαρώς ειρωνική μέθοδο ποιητικής αφήγησης μέσα από την οποία ο Τ. Πα­

τρίκιος θίγει ζητήματα που κατ' επανάληψη έχουν απασχολήσει τη δουλειά του τα τε­ λευταία χρόνια. Ζητήματα τα οποία απομακρύνονται από την περιοχή της πολιτικής και της ιστορίας, για να φέρουν σιγά σιγά στην επιφάνεια τα ασίγαστα πάθη της αν­ θρώπινης ύπαρξης: τον πανικό και το φόβο, την ακόρεστη δίψα για ζωή, αλλά και τη λατρεία της ομορφιάς ή την ανάγκη για αναγνώριση. Με τέτοιες αποσκευές στους στίχους του ο Τ. Πατρίκιος δημιουργεί ένα έντονο συγκινησιακό αποτέλεσμα, που ο­ φείλεται, μεταξύ άλλων, και στη στιλπνή, αποκαθαρμένη από οιοδήποτε φτιασίδι γλώσσα του. βαγγελης χατζή βασιλείου

90 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ2003

Γιώργος Σαραντάρης, Γιατί τον είχαμε λησμονήσει... ΕΠΙΜ.: Μ. Γ. ΜΕΡΑΚΛΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΤΥΠΟΘΗΤΩ, 2002. ΣΕΛ. 272 0 φίλος του σπουδαίου ποιητή, φιλοσόφου και δοκιμιογράφου Γ. Μαρινάκης πριν από δεκαπέντε χρόνια εξέδωσε σε πέντε τόμους («Gutenberg») τα Άπαντα του Κωνσταντινουπολίτη Γ. Σαραντάρη. Απ’ αυτή την έκδοση ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μ. Γ. Μερακλής θεωρώ­ ντας, και δικαίως, ότι οι ιστορικοί της λογοτεχνίας αδίκησαν το έργο του Γ. Σαραντάρη, αλλά και για να προκαλέσει μεγαλύτερη προσοχή για έναν κο­ ρυφαίο ποιητή, έκανε μια ανθολόγηση σ' έναν τόμο στον οποίο περιλαμβά­ νονται τα πιο σημαντικά και χαρακτηριστικά ποιήματά του. Ας σημειωθεί ότι ο ανθολό­ γος Μ. Γ. Μερακλής στο παρελθόν (1971) είχε πει ότι «Ο Σαραντάρης είναι από μια ά­ ποψη πιο πάνω από το Σολωμό: αν ο Σολωμός παραμένει πάντα ο μάγος της μουσικής μέσα στην ποίηση, ο Σαραντάρης βγάζει το ποιητικό μήνυμα από ένα μεγαλύτερο βά­ θος και με τρόπο περισσότερο σύγχρονο, κοντινό μας». Από την άκρως κατατοπιστική εισαγωγή του Μ. Γ. Μερακλή, η οποία αναφέρεται στη ζωή και το έργο του, γίνεται ή­ δη φανερό πόσο σημαντικός υπήρξε ο λησμονημένος ποιητής,

ηρακλης παπαλεξης

Βασίλης Στεριάδης, Χριστούγεννα της ισοπαλίας ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 46 0 Β. Στεριάδης (Βόλος, 1947) ανάγει σε κεντρικό πυρήνα της τελευταίας συλλογής του το χώρο των γηπέδων. Παίκτες, διαιτητής, φίλαθλοι και πα­ ράγοντες αναδεικνύονται σε κεντρικά πρόσωπα ενός απελπισμένου θιά­ σου, όπου η «στρογγυλή θεά» διαδραματίζει το ρόλο του μισοφώτιστου ρυθμιστή. 0 Β. Στεριάδης εγκαταλείπει τον υπερρεαλισμό προηγούμενων συλλογών του ή, ακριβέστερα, τον χωνεύει με πιο εσωστρεφή τρόπο στη γραφή του. Το ποιητικό υποκείμενο βρίσκεται έρμαιο ανάμεσα σε μια αφι­ λόξενη πραγματικότητα και σε μια συνείδηση που μετεωρίζεται μεταξύ θρυμματισμέ­ νων αναμνήσεων και ζοφερών προσδοκιών. Ο ποιητής κυκλώνει το προς αναπαράσταση βίωμα πολυφωνικά και διασπαστικά. Για τον Β. Στεριάδη η ενότητα του κόσμου είναι αμετάκλητα χαμένη. Κι αν κάτι προσδοκά από τη χαμένη πίστη του ανθρώπου στις ουτοπίες, είναι το δικαίωμα στον καγχασμό. Γι' αυτό η επιθανάτια ατμόσφαιρα των στίχων του αποπνέει έναν ανασταλμένο λυρισμό και υπαγορεύεται από μια κρυπτική γλώσσα (λες και λογοδοτεί σε μια συντροφιά, σε ένα όνειρο, σε ένα μυστικό παιχνίδι),

μ ις ελ φ α ϊς

Αντώνης Φωστιέρης, Πολύτιμη λήθη ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 56 Με κεντρικό θέμα το διφυές ζήτημα ζωή-θάνατος και τον έλεγχο της ανθρώπινης α­ ντοχής απέναντι σ' αυτό, ο Α. Φωστιέρης προσφέρει υψηλής αισθητικής τεκμήρια δη-

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 91

μιουργικού λόγου όπου αποκαλύπτεται το σχεδόν οριακό βάθος στο οποίο είναι δυνατόν να φτάσει η σχέση του συγγραφέα με τη γλώσσα, τόσο στη διάσταση συνδυασμών γλωσσικών στοιχείων και φαινομένων όσο και στη διάσταση δομικής οικονομίας του κειμένου. Οι συνδηλώσεις των πολλα­ πλών σημασιολογικών επιπέδων, η μεταφορά και η μεταγλώσσα διεκπεραιώνουν δεδομένα της συνείδησης και του υποκειμενικού χωρόχρονου, διηθημένα μέσα από τον προστατευτικό σαρκασμό και την παρηγορητική πικρή ειρωνεία. Ο Α. Φωστιέρης με συνέπεια αποδεικνύει την εξέλιξη της ποιητικής του.

αλκηςτις ςουλογιαννη

Δημήτρης Χουλιαράκης, Ζωή κλεισμένη ΑΘΗΝΑ, το ΡΟΔΑΚΙΟ, 2002. ΣΕΛ. 62 Ο Δ. Χουλιαράκης στην τέταρτη -και ωριμότερη- συλλογή του (πρώτη συλ­ λογή Υπέρ θηλών και ραμφών, 1993) βρίσκει ένα διασκελισμό και μια α­ νάσα που ξαφνιάζει. Ο ποιητής μέσα σε τριάντα δύο ποιήματα καταδεικνύ­ ει την έντονη μέριμνά του για την ιστορία και το ιστορικό υποκείμενο. Φυ­ σικά η ιστορία που ενδιαφέρει τον Δ. Χουλιαράκη είναι ένα καλειδοσκοπι­ κό παιχνίδι όπου η συλλογική μνήμη, η ιστορική ακρίβεια, η υποκειμενική ματιά συνθέτουν ένα αλλόκοτο σύμπαν. Κλίνοντας προς έναν ποιητικό ε­ γκυκλοπαιδισμό, μπορχεσιανής καταγωγής, ο Δ. Χουλιαράκης συνθέτει έ­ να πνευματικό παζλ από τα πιο ετερόκλητα υλικά. Μικροσυμβάντα της παγκόσμιας ι­ στορίας, πρόσωπα της λογοτεχνικής ζωής, χειρονομίες της γραφής, όπου καταργείται ο χρόνος (αφού το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον συναιρούνται), ο Δ. Χουλιαράκης με υπόγειο τρόπο καλλιεργεί μια ποίηση πολιτικού προσανατολισμού. Ανπδραματικός, με γλώσσα ανεπιτήδευτη και εικόνες μιας ζωής κλεισμένης στην ποίηση και ανοιγμένης στον κόσμο, ο Δ. Χουλιαράκης συγκινείται και μας συγκινεί. μιςελ φ αϊς

Dante Aligheri, Η θεία Κωμωδία (Κόλαση-Καθαρτήριο-Παράδεισος), τ. 3 ΜΤΦΡ.: Α. ΡΙΖΙΟΤΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΤΥΠΩΘΗΤΩ, 2002. ΣΕΛ. 357+326+329 Αν δεν υπήρχε ο Δάντης, θα έπρεπε να τον εφεύρουμε, επειδή χωρίς τη θεία Κωμωδία η Αναγέννηση δε θα είχε βρει τον εαυτό της, ο στοχασμός στην Ευρώπη δε θα είχε γονιμοποιήσει τη φιλοσοφική αναζήτηση, η κοι­ νωνία δε θα είχε διατάξει τους φόβους και τις προσδοκίες της, η οικονο­ μία δε θα είχε συστηματοποιηθεί. Και το κυριότερο, η πολιτική δε θα είχε την ύβρη και την κάθαρση, που κατέληξαν στον Μακιαβέλι για να τις περι­ γράφει, στον Χόουμπς για να αναλύσει την εξουσία, στον Μοντεσκιέ για να εξηγήσει το πνεύμα των νόμων, στον Καντ για να κάνει λόγο για την «αέναη ειρήνη». Δε θα είχαμε τον Μπαλζάκ και την Ανθρώπινη Κωμωδία του, ούτε τον Προυστ και το χαμένο/ξανακερδισμένο χρόνο του. Δε θα είχαμε ούτε τον Ντοστογιέφσκι, αλλά ούτε και τον Τσέχοφ. θα μας έλειπαν ο Φρόιντ και ο Γιουνγκ. Η μετάφραση που μας παραδίδεται (με το πρωτότυπο κείμενο στις αριστερές σελίδες και την απόδοσή του στις δεξιές) διατηρεί μια «ποιητικότητα» που δείχνει την πατίνα

92 ΔΙΑΒΑΖΩ

10ΥΛΙ0Σ-ΑΥΓ0ΥΙΤ0Ι 2003

του έργου, αλλά και επιβραβεύει την επιλογή του μεταφραστή, ο οποίος υπογραμμίζει πως είναι «γραμμένη στη γλώσσα που μιλάμε»,

φ ιλ ιπ π ο ς δ . δρακονταειδης

Τ. S. Eliot, Ποιήματα ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Π. ΠΑΜΠΟΥΔΗ. ΑΘΗΝΑ, PRINTA, 2003. ΣΕΛ. 216 Παρότι ο Τ. Σ. Έλιοτ βρίσκεται μακριά από την ελληνική (μεσογειακή και βαλκανική) ιδιοσυγκρασία, έχει ευτυχήσει στην ποσότητα των μεταφράσε­ ων του έργου του στα ελληνικά: από τον Γ. Σεφέρη και τον Α. Νικολαΐδη μέχρι τον Κ. Κύρου και τώρα την Π. Παμπούδη (ενδεχομένως να ξεχνώ κάποιους), οι εραστές της ποίησης του μεγάλου αυτού ποιητή έχουν την ευκαιρία να κάνουν τις συγκρίσεις τους και να καταλήξουν στις τελικές τους προτιμήσεις. Η Π. Παμπούδη, δημιουργός με πλούσιο και σημαίνον ποιητικό έργο, αναλαμβάνει τώ­ ρα να φέρει στα ελληνικά το ελιοτικό έργο, κομβικό για την παγκόσμια ποίηση του 20ού αιώνα. Η προσπάθειά της θα κριθεί σε βάθος χρόνου, ωστόσο, πρόκειται αναμ­ φίβολα για προσέγγιση που τη διακρίνει η ωριμότητα, η ευαισθησία και η βαθιά γνώση του αντικειμένου της. Η έκδοση περιλαμβάνει εισαγωγή της μεταφράστριας, τις σημει­ ώσεις του ποιητή για την «Έρημη χώρα», φωτογραφικό υλικό, συνέντευξη του νομπελί­ στα ποιητή καθώς και εργοβιογραφία. Εν ολίγοις, μια απόλυτα ολοκληρωμένη έκδοση για έναν κορυφαίο της ποίησης, ηλιας μαγκλινης

Λι Χο, Ο δαίμονας στον καθρέφτη ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: α. ΒΙΣΤΟΝΙΤΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΝΕΦΕΛΗ, 2002. ΣΕΛ. 94 Μ£

Όπως σημειώνει στην κατατοπιστική εισαγωγή του ο ποιητής Α. Βιστωνίτης, ο Λι Χο, επονομαζόμενος Τσαν Τσι (791-817), ανήκει στους λαμπρότερους ποιητές της δυναστείας των Τανγκ, κατά τη διάρκεια της οποίας η κινεζική ποίηση μας έδωσε μερικούς από τους κορυφαίους ποιητές της. Για τη ζωή και το θάνατο του Λι Χο δε γνωρίζουμε πολλά. Ξέρουμε όμως ότι έγραφε από πολύ μικρός και ότι πολλά από τα ποιήματά του τα συνέθετε προφορι­ κά, καλπάζοντας με το άλονό του. Ο βίος του υπήρξε σύντομος αλλά γεμά­ τος: έγραψε 243 ποιήματα (αριθμός μικρός, ωστόσο, σε σύγκριση με άλλους σύγχρσ νούς του Κινέζους ποιητές, όπως ο Λι Πο) και αηεκλήθη «δαιμόνιο ταλέντο». Τον συνέκριναν με τους ρομαντικούς και τους καταραμένους ποιητές του 19ου αιώνα. Ο Α. Βιστωνίτης άρχισε να μεταφράζει τον Λι Χο από τα αγγλικά, μετά το ταξίδι του στο Πεκίνο. Μπορεί αυτό να προβληματίζει, αλλά η αλήθεια είναι ότι η μεταφραστική ερ­ γασία του, κρίνοντας τουλάχιστον από το τελικό αποτέλεσμα και την προσαρμογή του ασιατικού πνεύματος στην ελληνική, με την έμφαση στο «μυστικό κέντρο της ανθρώπι­ νης εμπειρίας» και τους δαίμονες, τους δράκους και τα στοιχειά, αγγίζει βαθιά τον α­ ναγνώστη. Η εκπληκτική οικονομία στο λόγο, παραδοσιακό γνώρισμα των συγγραφέων και ποιητών της Άπω Ανατολής, η συμπύκνωση των νοημάτων, η πυκνότητα των εικό­ νων, το λιτό και απέριττο ύφος και ένας υπαινιγμός που κρύβει μέσα του όλη την ου-

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 93

σία της ποιητικής σύλληψης του κόσμου περνούν στον Έλληνα αναγνώστη χάρη στη δημιουργική ματιά του Α. Βιστωνίτη.

ΜΕΛΕΤΕΣ

ηλιας μαγκλινης

- ΔΟΚΙΜΙΑ

Αθανασία Γλυκοφρύδη-Λεοντσίνη, Συστήματα καλών τεχνών στη νεοελληνική αισθητική ΑΘΗΝΑ, ΚΑΡΔΑΜΙΤΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 280 Καρπός της μακρόχρονης ερευνητικής εργασίας της συγγραφέως με θέ­ ματα που σχετίζονται με τη συγκριτική ιστορία των ιδεών και τη νεότερη και σύγχρονη αισθητική, το βιβλίο αυτό προσεγγίζει κριτικά συστήματα κα­ λών τεχνών της νεοελληνικής αισθητικής που συνδέονται με το «νεότερο σύστημα των καλών τεχνών» και τις φιλοσοφικές και αισθητικές θεωρίες του 18ου, του 19ου και του 20ού αιώνα. Συγκεκριμένα, διερευνώνται και ερμηνεύονται περιπτώσεις πρόσληψης των ευρωπαϊκών φιλοσοφικών και αισθητικών αντιλήψεων και μετακένωσης αυτών στον ελληνικό χώρο, που φανερώ­ νουν το ενδιαφέρον νεοελλήνων φιλοσόφων και αισθητικών, όπως ο Κ. Οικονόμος, ο Κ. Κούμας, ο Κ. Ετρατούλης, ο Π. Βράιλας-Αρμένης, ο Γ. Βιζυηνός, ο Α. Ελευθερόπουλος και ο θ. Μουστοξύδης, για την τέχνη και τα θεωρητικά προβλήματά της όπως διαμορφώθηκαν εκείνη την εποχή. Παράλληλα, σκιαγραφούνται οι διαφοροποιήσεις των συστημάτων καλών τεχνών της ευρωπαϊκής και νεοελληνικής αισθητικής που συν­ δέονται με την αλλαγή χρήσης της έννοιας της τέχνης και αντανακλούν τον τρόπο ερ­ μηνείας των αισθητικών φαινομένων και της ανάπτυξης των τεχνών στο γενικότερο σύ­ στημα του πολιτισμού και της κοινωνίας. Ένα καλογραμμένο επιστημονικό εγχειρίδιο που απευθύνεται σε όλους,

κονςταντινος δ . μαλαφαντης

Γιάννης Δάλλας, Σκαπτή ύλη από τα σολωμικά μεταλλεία ΑΘΗΝΑ, ΑΓΡΑ, 2002. ΣΕΛ. 336 Με γερό φιλολογικό και θεωρητικό οπλισμό, όπως και με εις βάθος γνώ­ ση των σολωμικών αυτογράφων, ο μελετητής συγκεντρώνει την προσοχή του σε δύο κατά βάσιν έργα: τον Κρητικό και τους Ελεύθερους πολιορκημένους. Το εγχείρημα ασφαλώς δεν είναι εύκολο: απαιτεί σατανική υπομο­ νή και επιμονή, τεράστιο έλεγχο της γλώσσας, της θεματογραφίας και των ποιητικών ή των φιλοσοφικών επιδράσεων του Σολωμού, όπως και μεγάλη ικανότητα διαλογής και αφαίρεσης. 0 Γ. Δάλλας διαθέτει επάρκεια σε όλα - και προσφέρει συχνά στον αναγνώστη του ξεχωριστές χαρές: με τις διεισδυτικές και τις τόσο εύστοχα διατυπωμένες παρατηρήσεις του, με τις εξόχως πειστικές ανακατατά­ ξεις και αναδιατάξεις του, καθώς και με τα στέρεα όσο και διά μακρών αναπτυγμένα κριτικά του επιχειρήματα. Εξορύξεις όπως αυτές του Γ. Δάλλα κάνουν το σολωμικό ο-

94 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ρυχείο να φαντάζει ακόμη πιο πλούσιο και ακριβό στα μάτια μας. Πολλώ δε μάλλον ό­ ταν έντεκα εντελώς ανεξάρτητες μεταξύ τους μελέτες συντονίζονται αίφνης στην ίδια ερμηνευτική γραμμή, αποδεικνύοντας τη συνέπεια και τη συνοχή της σκέψης του εμπνευστή τους, βαγγελης χατζηβαςιλειου

Ανδρέας Μιχαηλίδης-Νουάρος, Η δομή ενός ελληνικού μύθου ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 150 Στον τόμο αυτό συγκεντρώνονται μελέτες για το λαϊκό παραμύθι, γραμ­ μένες μεταξύ των ετών 1 9 64 και 19 85 , από τον καθηγητή Α. Μιχαηλίδη-Νουάρο, το μόνο στην ελληνική βιβλιογραφία παιδαγωγό που ασχο­ λήθηκε συστηματικά με το κορυφαίο αυτό είδος της λαϊκής λογοτεχνίας και παράδοσης. Κεντρική θέση του συγγραφέα είναι ότι σχεδόν κάθε ελληνικός μύθος «αποτελεί μια συμπυκνωμένη ψυχολογική πείρα της ιδιαίτερης ψυχοσύνθεσης του παιδιού στην Ελλάδα». 0 ίδιος προχωρεί στη διερεύνηση και μεθοδική ανάλυση του μύθου και καταλήγει σε συμπεράσματα χρησιμότατα στον παιδαγωγό, αλλά και στο λαογράφο και το φιλόλογο. Στο βιβλίο υπάρχουν ακόμα μελετήματα για τον περίφημο ψυχαναλυτή του παραμυθιού και του εσωτερικού κόσμου των παιδιών Bruno Bettelheim , για το περίφημο έργο του Lewis Carroll Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων κ.ά. Πρόκειται για βιβλίο χρήσιμο στα χέρια των εκπαιδευτικών, των φοιτητών και κάθε στοχαστικού φίλου των παρα­ μυθιών. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ

Γρηγόριος Ξενόπουλος, Πενήντα χρόνια από το θάνατο ενός αθάνατου (1951-2001). ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ. ΑΘΗΝΑ, Ε.Λ.Ι.Α., 2003. ΣΕΛ. 280 Εξέχουσα φυσιογνωμία των νεοελληνικών γραμμάτων, ο Γ. Ξενόπουλος έ­ γραψε μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, διηγήματα και σημαντικές κριτικές μελέτες. Υπήρξε από τους πρώτους επαγγελματίες συγγραφείς. Μαζί με τον Ψυχάρη θεωρούνται οι θεμελιω τές του αστικού μυθιστορήματος. Όμως με τον Γ. Ξενόπουλο η λογοτεχνία απεγκλωβίζεται από την ηθογρα­ φία και περνάει στο αστικό μυθιστόρημα. Ως ευαίσθητος δέκτης των διε­ θνών λογοτεχνικών ρευμάτων, υπήρξε οξύνους κριτικός. Με τα θεατρικά έργα του καθιέρωσε το αστικό δράμα στην Ελλάδα και θεωρείται, ουσιαστικά, δημι­ ουργός του νεοελληνικού θεάτρου. Το ίδιο αξιόλογη είναι και η προσφορά του στη θεμελίωση της παιδικής λογοτεχνίας, καθώς και το έργο του στην περίφημη Διάπλαση των Παίδων (1896-1947). Ο τόμος περιλαμβάνει τα πρακτικά του διήμερου συνεδρίου που οργάνωσε το Ε.Λ.Ι.Α., με την υποστήριξη του ΥΠ.ΠΟ. και του Ε.ΚΕ.ΒΙ. Οι δεκαέξι εισηγήσεις πανεπιστημια­ κών και άλλων μελετητών εξετάζουν διάφορες πτυχές του έργου του Γ. Ξενόπουλου και της δημιουργικής εργασίας του στην πεζογραφία, το θέατρο, την κριτική, την παι­ δική λογοτεχνία και τη μετάφραση.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Κωνσταντίνος δ . μαλαφαντης

ΔΙΑΒΑΖΩ 95

Γ. Δ. Παγανός, Μοντερνισμός και πρωτοπορίες ΑΘΗΝΑ, ΣΑΒΒΑΛΑΣ, 2003. ΣΕΛ. 188 Στη σειρά «Στα σταυροδρόμια του νεοελληνικού λόγου» ο Γ. Δ. Παγανός ε­ πιχειρεί να μας εισαγάγει συνοπτικά στο τεράστιο θέμα του μοντερνισμού και των πρωτοποριών. Στο πρώτο μέρος ανασυνθέτει τις συνθήκες που προέκριναν το πέρασμα στο μοντερνισμό, τη σχέση του με τα προηγούμε­ να κινήματα και τις διαφορές του από τις πρωτοπορίες που τον ακολούθη­ σαν. Στο δεύτερο μέρος η προσοχή του στρέφεται στη συνοπτική διερεύνηση της ποιητικής κυρίως αλλά και της πεζογραφικής νεοελληνικής μοντερνικής παράδοσης, με ιδιαίτερα κεφάλαια αφιερωμένα στους Σολωμό, Κάλβο, Καβάφη, Καρυωτάκη, τους ποιητές του μεσοπολέμου, τον ελληνικό υπερρεαλισμό, την πεζογραφία του μεσοπολέμου και της λεγάμενης «Σχολής της Θεσσαλονίκης», κλείνο­ ντας με ένα σύντομο κεφάλαιο για τη μεταπολεμική πεζογραφία. Ιδιαίτερα επιτυχής η παράθεση σχολίων νεότερων και παλαιότερων ποιητών και μελετητών για το έργο των προγενέστερων. Συνολικά, παρά τη συνοπτικότητά του, είναι ένας έγκριτος οδηγός για τους αναγνώστες και τους σπουδαστές της λογοτεχνίας που συμπληρώνεται από σημα­ ντική βιβλιογραφία,

λ ιλυ εξαρχοπουλου

Ιωάννα Παπαβασιλείου-Χαραλαμπάκη, Τάσεις της παιδικής λογοτεχνίας (1900-1920) - Ποίηση ΑΘΗΝΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 2002. ΣΕΛ. 464 Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και πλούσια σε βιβλιογραφικά δεδομένα έρευ­ να, που συμβάλλει ουσιαστικά στη μελέτη της εξέλιξης της νεοελληνικής παιδικής λογοτεχνίας κατά τις δύο πρώτες κρίσιμες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζονται οι τάσεις της παιδικής ποίησης από το 19 00 ως το 1920, μέσα από το έργο των σημαντικότερων εκπροσώ­ πων της, τα οποία ταξινομούνται με χρονολογική σειρά και μελετώνται συ­ στηματικά και κριτικά. Η μελέτη της ποιητικής παραγωγής της συγκεκριμέ­ νης περιόδου στηρίχτηκε στην αποδελτίωση των σπουδαιότερων παιδικών περιοδικών και στη μελέτη της σημαντικότερης ελληνικής και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας. Η διάρ­ θρωση του έργου έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολυνθούν οι μελετητές και οι ε­ ρευνητές που ενδεχομένως επιθυμούν να προχωρήσουν στη μελέτη και άλλων χρονι­ κών περιόδων, αφού απώτερος στόχος παραμένει η δημιουργία έργων υποδομής για τη συνολική θεώρηση της νεοελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Η εργασία της I. Παπαβασιλείου-Χαραλαμπάκη συμβάλλει ουσιαστικά προς αυτή την κατεύθυνση και, καθώς είναι καλογραμμένη και τεκμηριωμένη, αποτελεί εργασία υποδομής και υπόδειγμα φι­ λολογικής μελέτης. Κωνσταντίνος δ . μαλαφαντης

Ζήσης Σαρίκας, Το όραμα του υπεράνθρωπου (Μια ερμηνεία του Φρίντριχ Νίτσε «Έτσι μίλησε Ο Ζαρατοΰστρα») ΣΚΟΠΕΛΟΣ, ΝΗΣΙΔΕΣ, 2003. ΣΕΛ. 186 0 Ζ. Σαρίκας έχει μεταφράσει έργα μεγάλων στοχαστών. Έχει δοκιμαστεί στα δύσκολα

96 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

και οι μεταφράσεις των έργων του Κ. Καστοριάδη είναι υποδειγματικές. Με τον Νίτσε δεν είναι η πρώτη φορά που καταπιάνεται. Μετά την επιμε­ λημένη και καλαίσθητη έκδοση του Ζαρατούστρα που μετέφρασε θεώρη­ σε χρέος του να κοινοποιήσει τα εργαλεία της δουλειάς του δίνοντας έναν οδηγό ανάγνωσης και ερμηνείας του δύσκολου αυτού έργου, το οποίο, γραμμένο σε γλώσσα ποιητική, κάνει τον αναγνώστη να πιστεύει ότι κατά­ λαβε, αγνοώντας ότι πρόκειται για έργο σχεδόν απόκρυφο. Το Όραμα του υπερανθρώπου είναι, λοιπόν, μια ερμηνεία, μια αποκρυπτογράφηση του φιλοσοφικού έπους του μεγάλου στοχαστή, μια εξιχνίαση της γλώσσας του, μια μελέτη της ροής του ίδιου του κειμένου. Στόχος του νέου Ζαρα­ τούστρα είναι η συντριβή του ελληνοδυτικού πολιτισμού μέσα από μια νέα φιλοσοφία. Η γλώσσα που επινοεί είναι η γλώσσα του παιδιού, η γλώσσα της ποίησης, η γλώσσα της αθωότητας. Ο Ζ. Σαρίκας κάνει στροφή στο κείμενο και μέσα απ' την αρχαιολογία της νιτσεϊκής γνώσης υπομνηματίζει, βοηθάει να αποφύγουμε τις παρερμηνείες, ανοί­ γει παράθυρα σκέψης,

κώστας καλημερης

Σύγχρονη ελληνική πεζογραφία ■Διεθνείς προσανατολισμοί και διασταυρώσεις ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Α. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ - θ. ΤΣΙΜΠΟΥΚΗ. ΑΘΗΝΑ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 333 Οι απόπειρες «χαρτογράφησης» του πλέον πρόσφατου λογοτεχνικού τοπί­ ου έχουν μείζονα σημασία γιατί αποτυπώνουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επικαιρότητας. Συνεπώς, αντανακλούν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμ­ βανόμαστε τρέχουσες λογοτεχνικές συσχετίσεις, συγγένειες και καλλιτεχνι­ κά φαινόμενα ευρισκόμενα «εν τη γενέσει» τους. Παράλληλα, φανερώνουν τα ζητήματα και τις ερμηνευτικές κατευθύνσεις προς τις οποίες κινείται η κριτική σκέψη την ίδια περίοδο. Τα παραπάνω είναι πολύτιμα στοιχεία για τη μελλοντι­ κή αποτίμηση της τρέχουσας λογοτεχνίας. Η παρούσα εξαιρετική εργασία συνδυάζει δεκατρία θεω ρητικά κείμ ενα με τις παρατηρήσεις εννέα σύγχρονων πεζογράφων. Οργανωμένη σε τέσσερις ενότητες (Νέες μυθοπλαστικές τοπογραφίες, Συγκλίσεις ελ­ ληνικής και διεθνούς πεζογραφίας, Μεταβάσεις της σύγχρονης ελληνικής πεζογρα­ φίας στο εξωτερικό, Μαρτυρίες Ελλήνων πεζογράφων) και με κατατοπιστική εισαγωγή των δύο επιμελητριών, η συλλογή ανιχνεύει τη διαμορφούμενη ταυτότητα της σύγχρο­ νης πεζογραφίας σε διάλογο με το διεθνές περιβάλλον,

χρηστός χρυςοπουλος

Ουμπέρτο Έκο, Περί λογοτεχνίας ΜΤΦΡ.: Ε. ΚΑΛΛΙΦΑΤΙΔΗ. ΑΘΗΝΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 2002. ΣΕΛ. 416 Επιλογή πρόσφατων κειμένων (δοκίμια, ανακοινώσεις σε συνέδρια, άρθρα), στα οποία ο γνωστός και μη εξαιρετέος Ου. Έκο επικεντρώνεται σε σημαντικά προβλήματα λογο­ τεχνίας, γλωσσολογίας (για τον Νερβάλ, τον Ουάιλντ κ.ά.) και σημειολογίας (Τζόις, Μπόρχες), με ζητήματα που άπτονται όχι μόνο της ιταλικής αλλά και ολόκληρης της

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 97

σύγχρονης ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Ορισμένα από τα κείμενα αυτά έχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία ή χαρακτηρίζονται από μια διάθεση αυτο­ κριτικής, καθώς ο συγγραφέας αναφέρεται στη δική του προσωπική πο­ ρεία στη λογοτεχνία. Πρόκειται αναμφισβήτητα για ερεθιστικά κείμενα γραμμένα από έναν άν­ θρωπο που ξέρει πώς να συνδυάζει το δοκιμιακό, συστηματικό λόγο με τη βιωματική, λογοτεχνική γραφή, σε τέτοιο βαθμό που να διαβάζονται σαν να ήταν όντως μυθοπλασία. Ο Ου. Έκο μπορεί να έχει υπερεκτιμηθεί ως πεζό γράφος αλλά η αλήθεια είναι ότι στο θεωρητικό λόγο του είναι συναρπαστι­ κός, ουσιαστικός, με ιδιαίτερα διεισδυτικές παρατηρήσεις και σχόλια, που δεν κινούνται στο πλαίσιο μιας ακαδημαϊκής θεωρητικολογίας,

ηλιας μαγκλινης

Antoine Compagnon, Ο δαίμων της θεωρίας. Λογοτεχνία και κοινή λογική ΜΤΦΡ.: Α. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2003. ΣΕΛ. 464 0 A. Compagnon σημειώνει συχνά και με έμφαση πως σκοπός του δεν είναι η ιστορία της θεωρίας της λογοτεχνίας όπως διαμορφώθηκε τα τελευταία πενήντα χρόνια. Η ιστοριογραφική, ωστόσο, διάσταση της σκέψης του πολύ δύσκολα παραβλέπεται. Η διαφορά, πάντως, του Δαίμονα της θεωρίας από ένα τυπικό ιστορικό εγχειρίδιο βρίσκεται στο ότι ο συγγραφέας φέρνει κάθε ρεύμα ή σχολή που εξετάζει σε κριτική αντιπαράθεση με ό,τι στο σύνολό της η θεωρία της λογοτεχνίας προσπάθησε να απομακρύνει και να αποβάλει στις περισσότερες φάσεις της δραστηριότητάς της. Το λογοτεχνικό έργο είναι πάντα μια ιδεο­ λογική και γλωσσική κατασκευή - κάτι που χρειάζεται να έχουμε συνεχώς κατά νου όταν δοκιμάζουμε την οποιαδήποτε ερμηνεία. Από την άλλη, όμως, πλευρά, ο A. Compagnon εφιστά την προσοχή μας στο ότι η θεωρία της λογοτεχνίας προκάλεσε τις δικές της αυ­ θαιρεσίες και ιδεολογικές εμπλοκές, είτε ρίχνοντας το αντικείμενό της σε ένα είδος λογι­ κού κενού είτε βάζοντάς το στο δρόμο του μυστικισμού και της θεολογίας, επιτρέποντας στα φαντάσματα τα οποία ξόρκισε στο παρελθόν κατά το σκαιότερο τρόπο να μπουν αρ­ γότερα ξανά στο παιχνίδι από την πίσω πόρτα,

βαπέλης χατζηβαςιλειου

Oscar Wilde, Η σημασία του να μην κάνεις τίποτα ΜΤΦΡ.: Ν. Τ. ΔΑΒΑΝΕΛΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ, 2002. ΣΕΛ. 208 Πρωτεργάτης του αισθητισμού και οπαδός του δόγματος της καθαρής τέ­ χνης, ο Ό. Ουάιλντ ήρθε σε ρήξη, στη σύντομη ζωή του, με τη βικτωριανή κοινωνία. Εκτός των άλλων, υπήρξε κριτικός εγνωσμένης ευαισθησίας και τα κείμενά του εξακολουθούν να λειτουργούν ανατρεπτικά ως τις μέρες μας. Τα δύο δοκίμια πραγματεύονται αντίστοιχα τη λειτουργία της κριτικής και τη θέση της επινόησης στην τέχνη. Το πρώτο, Ο κριτικός ως δημιουρ­ γός, είναι μια απολογία του κριτικού πνεύματος, που κατά το συγγραφέα μπορεί έως και να ενώσει την ανθρωπότητα, και μια εξύμνηση του κριτικού, το έργο του οποίου εντάσσεται στην καλλιτεχνική δημιουργία. Το δεύτερο, Η παρακμή του

98 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΓΓΟΣ 2003

ψεύδους, ρίχνει το ανάθεμα στο ρεαλισμό, απαριθμώντας τα ολέθρια επακόλουθά του για τη λογοτεχνία, και προβάλλει τον υποκειμενισμό του μεγάλου καλλιτέχνη, που δε βλέπει τίποτα όπως είναι, και την τελειότητα της τέχνης, την οποία αντιγράφουν η φύ­ ση και η ζωή. Γραμμένα με πολύ χιούμορ, τα δύο μείζονα αυτά κείμενα διατηρούν μια ελαφρότητα που τα καθιστά πραγματικά απολαυστικά,

τιτικα δημητρουλια

Τόμας Μαν, Δοκίμιο για τον Σίλλερ ΜΤΦΡ.: θ. ΛΑΜΠΡΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 176 Ένα από τα σημαντικότερα δοκιμιακά έργα του μεγάλου Τ. Μαν είναι το Δοκίμιο για τον Σίλλερ, γραμμένο λίγο καιρό πριν από το θάνατό του στις 12 Αυγούστου 19 55 στη Ζυρίχη. Με αφορμή την 150ή επέτειο από το θά­ νατο του μεγάλου ρομαντικού ποιητή, ο δημιουργός του Μαγικού βουνού εκφώνησε, σε συντομευμένη αρχικά μορφή, το κείμενο αυτό στις 8 Μαΐου 19 55 στο Κρατικό θέατρο της Βιρτεμβέργης, στη Στουτγάρδη, και στις 14 Μαΐου στο Εθνικό θέατρο της Βαϊμάρης. Πρόκειται για το τελευταίο κείμε­ νο του Τ. Μαν που δημοσιεύτηκε ενόσω ζούσε. Στο μνημειώδες αυτό κείμ ενο ο Τ. Μαν αποτίνει ελάχιστο φόρο τιμής στο μεγάλο Γερμανό ποιητή, αναλύοντας εκτενώς τα στοιχεία εκείνα που καθιστούν καθολική την ποίηση του Σίλερ. Επιπροσθέτως, ο Τ. Μαν αναφέρεται εκτενώς στη φιλία Σίλερ-Γκέτε που σημάδεψε την πορεία των γερμανικών γραμμάτων, ενώ τοποθετείται στα φλέγοντα ζητήματα εθνικισμώ ν και παγκοσμιότητας της εποχής του, με από­ ψεις και θέσεις που αναδεικνύονται προφητικές και επίκαιρες για τα σημερινά δε­ δομένα.

ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ

Τζορτζ Στάινερ, Περί δυσκολίας ΜΤΦΡ.: Ν. ΡΟΥΣΣΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 288 Ένας ακόμα σημαντικός τίτλος στην πολύ καλή σειρά «Επιστήμες του Ανθρώπου» που διευθύνει ο Στέφανος Ροζάνης. Έχοντας δίκαια χαρα­ κτηριστεί ένας από τους πλέον εξέχοντες διανοητές του 20ού αιώνα, ο Τζ. Στάινερ διερευνά στο βιβλίο αυτό τις δυσκολίες της ανάγνωσης: ου­ σιαστικά, προχωρά σε μια νέα και διαφορετική αντίληψη της πρόσληψης του κειμ ένου από τον αναγνώστη και της ανταπόκρισης του τελευταίου στο κείμενο. Όπως σημειώνει στον ενδιαφέροντα πρόλογό του ο Σ. Ρο­ ζάνης: «Κοντά στις μισές σιωπές ή τις σιωπές του καταφύγιου του συγγραφέα λει­ τουργεί και συνυφαίνεται μια άλλη σιωπή, η σιωπή του αναγνώστη, η οποία εκδηλώ­ νεται μπροστά στο κείμενο. Μια σιωπή που έχει τη μορφή απορίας, αμηχανίας ή ε­ ρωτήματος του αναγνώστη οσάκις αυτός αναμετράται με το λογοτεχνικό κείμενο...» Γι' αυτές τις σιωπές κάνει λόγο ο Τζ. Στάινερ, παραδίδοντας ένα έξοχο κείμενο σχε­ τικά με μία από τις πλέον συγκλονιστικές ανθρώπινες δραστηριότητες: την ανάγνω­ ση ενός βιβλίου,

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ2003

ηλια ς μα γκλινης

ΔΙΑΒΑΖΩ 99

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

Γεώργιος Λ. Ζαρίφης, Οι αναμνήσεις μου, ένας κόσμος που έφυγε, Κωνσταντινούπολη 1800-1920 ΑΘΗΝΑ, ΤΡΟΧΑΛΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 409 Δε λείπουν τα απομνημονεύματα των Ελλήνων της Μικρασίας, της Αιγύπτου, του Πόντου. Από τον Α. Συγγρό ως τη Μ. Ιορδανίδου και την αδίκως ξεχα­ σμένη Ανζέλ Κουρτιάν, κάθε περίπτωση είναι αξιοπρόσεκτη. 0 Γ. Λ. Ζαρίφης (1880-1943) έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον, επειδή καλύπτει χρονική περίοδο εκατόν είκοσι ετών, που αντιστοιχούν περίπου στο χρόνο που χρειάστηκε το νεοελληνικό κράτος για να διαμορφωθεί, και αναφέρεται σε τρεις γενιές πλούτου και ευεργεσιών προς το «γένος» και τα «πολλά υποσχόμενα τέκνα» του ελληνισμού, με φυσικότητα, αλλά και με το δέος της απώλειας, που δεν επιτρέπει πια τέτοιες προοπτικές. Έτσι, αυτές οι «αναμνήσεις», που βλέπουν το φως της δημοσιό­ τητας για πρώτη φορά σήμερα, έχουν τη γεύση ενός πεπρωμένου που κράτησε πολύ για να υπάρχει ελπίδα πως μπορούσε να επιζήσει.

Φίλιππος δ . δρακονταειδης

Ρήμα Λιγκότσκα, Το κορίτσι με το κόκκινο παλτό ΜΤΦΡ.: Π. ΦΙΛΙΑ. ΑΘΗΝΑ, ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ, 2002. ΣΕΛ. 336 Η κινηματογραφική μεταφορά του Ολοκαυτώματος από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ στη συγκλονιστική Λίστα του Σίντλερ ώθησε τη Ρ. Λιγκότσκα στη συγγραφή αυτού του αυτοβιογραφικού βιβλίου. Στην ασπρόμαυρη οθόνη αναγνώρισε τον εαυτό της, ένα μικρό, τρομαγμένο κορίτσι που μεγάλωνε μέσα στη φρίκη. Το κόκκινο παλτό της ήταν η μοναδική έγχρωμη -αισ ιό­ δοξη;- πινελιά της ταινίας. Χρόνια μετά, όταν πια η Ρ. Λιγκότσκα ζει στο Μόναχο και σημειώνει σημαντική επιτυχία ως σκηνογράφος και ζωγρά­ φος, αποφασίζει να ξαναζωντανέψει τις μνήμες της οδύνης και να τις καταθέσει σ' έ­ να βιβλίο-μαρτυρία για την πιο αποτρόπαια, επονείδιστη σελίδα της ιστορίας. Η αναμέ­ τρηση με το παρελθόν ενός επιζήσαντα του Ολοκαυτώματος, και δη ενός παιδιού, εκ ναι αναμενόμενα ανατριχιαστική. Η εμπειρία αυτή δεν ξορκίζεται με το χρόνο, δε σβή­ νει η οργή ούτε καταλαγιάζουν ο φόβος και η θλίψη. Η Ρ. Λιγκότσκα δεν είναι νηφάλια αφηγήτρια διότι ήταν εκ εί. Οι σελίδες, παρά το βαρύ, πνιγηρό εξομολογητικό τους φορτίο και τις σπαρακτικές εκμυστηρεύσεις, καθηλώνουν στο μέτρο που εκθέτουν το μέγεθος ενός ανεπούλωτου τραύματος,

λιν ά πανταλεων

Ουίλιαμ Στάιρον, θέα στο σκοτάδι. Χρονικό μιας τρέλας ΜΤΦΡ.: Π. ΙΣΜΥΡΙΔΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΠΟΤΑΜΟΣ, 2003. ΣΕΛ. 128 Ο Ου. Στάιρον (1925-) είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Αμερικανούς

100 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

συγγραφείς. Έχοντας γράψει μια σειρά από βραβευμένα και πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα (όπως το Ξάπλωσε στο σκοτάδι, Η μεγάλη πορεία, Οι εξομολογήσεις του Νατ Τέρνερ κ.ά.), στην Ελλάδα έγινε γνωστός από την ωραία κινηματογραφική μεταφορά του συγκλονιστικού μυθιστορήματός του Η εκλογή τηςΣόφι. Το θέα στο σκοτάδι. Χρονικό μιας τρέλας είναι το προσωπικό του χρονικό από τη «βουτιά με το κεφάλι» που έκανε στην κατάθλιψη. Ο Ου. Στάιρον βγήκε από το «σκοτεινό τούνελ» απ' όπου δε βγήκαν ποτέ η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Πάουλ Τσέλαν, ο Τσέζαρε Παβέζε και τόσοι άλλοι. Συνταρακτική μαρτυρία όχι μόνο λόγω θέματος αλλά και επει­ δή προέρχεται από την πένα ενός σπουδαίου γραφιά,

ηλιας μαγκλινης

Τσεβάν Τοντόροφ, Απέναντι στο ακραίο ΜΤΦΡ.: Β. ΤΟΜΑΝΑΣ. ΣΚΟΠΕΛΟΣ, ΝΗΣΙΔΕΣ, 2002. ΣΕΛ. 270 0 άνθρωπος απέναντι στα όριά του. 0 Βούλγαρος συγγραφέας που ζει ε ­ δώ και πολλά χρόνια στη Γαλλία μελετά τις αντοχές του ατόμου -όχι μόνο τις βιολογικές, αλλά και τις ηθ ικές- σε εξαιρετικά δυσμενείς περιστάσεις, όπως σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης. Υλικό του οι προσωπικές αφηγή­ σεις κρατουμένων στα ναζιστικά και στα σταλινικά στρατόπεδα. Συμπέρα­ σμα; Ακόμη και σε τέτοιες συνθήκες ενός σκληρού εξουσιαστικού περι­ βάλλοντος, όπου ο εξευτελισμός και η αχαλίνωτη βία είναι οι βασικές πλευρές της καθημερινότητας, ο άνθρωπος μπορεί να κρατήσει την αξιοπρέπειά του, τον αυτοσεβασμό του, να περιφρουρήσει τους ηθικούς κώδικές του και να καταφέρει να απολακτίσει τον πειρασμό της εκδίκησης για τους δεσμοφύλακές του. Το κακό, πα­ νίσχυρο, συγκρούεται με το αδύναμο καλό. Και δεν κερδίζει πάντοτε,

ταςος παππας

Μισέλ Φουκώ, Εγώ, ο Πιερ Ριβιέρ, που έσφαξα τη μητέρα μου, την αδερφή μου και τον αδερφό μου... Μια περιπέτεια μητροκτονίας-αδελφοκτονιας το 190 αιώνα ΜΤΦΡ.: Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 368 Στις 3 Ιουνίου 1 8 3 5 ο εικοσάχρονος αγρότης Πιερ Ριβιέρ σκοτώνει εκ προμελέτης την έγκυο μητέρα του, την αδερφή του, τον αδερφό του και αφηγείται τα πάντα σε ένα υπόμνημα που συνέταξε μέσα στη φυλακή. Πρό­ κειται για την αναπαράσταση ολόκληρου του κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού σκηνικού της παλινόρθωσης στη Γαλλία. Η πράξη του δύστυχου Ριβιέρ δεν ήταν σύμπτωμα ακραίας ατομικής συμπεριφοράς, αλλά κραυγή του Γάλλου αγρότη ενάντια στη ζοφερή πραγματικότητα. Το υπόμνημά του, κείμενο πολλαπλών αναγνώσεων, ύστερα από εκατόν εβδομήντα χρόνια αποτελεί αυθεντικό ντοκουμέντο της εποχής. Υπήρξε αφορμή για τη διαμάχη του δικαστικού με τον πρωτοεμφανιζόμενο τότε ψυχιατρικό λόγο που διεκδικούσε δυναμικά ένα χώρο παρέμβα­ σης στα επιστημονικά πράγματα. 0 Μισέλ Φουκό και οι συνεργάτες του, με αφορμή την υπόθεση Ριβιέρ, φωτίζουν διεπιστημονικά την αντιπαράθεση των κυρίαρχων λό­ γων: του δικανικού με τον ψυχιατρικό, του δημοσιογραφικού με το λόγο της κοινής

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 101

γνώμης και την αναπόφευκτη εμπλοκή του θεωρητικού λόγου σε ένα εξαιρετικό βι­ βλίο.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Αλεξάντρ Ζεβακχόφ, Κεμάλ Ατατούρκ Ι Ο μαλ

ΜΤΦΡ.: A. ΖΗΣΙΜΟΥ. ΑΘΗΝΑ, Π. ΤΡΑΥΛΟΣ, 2002 ΣΕΛ. 430

A tAto f IC Ύστερα από μια πενταετία ερευνών, ο αρμενικής καταγωγής Αλεξάντρ Ζε­ βακχόφ, ένας από τους επιφανέστερους ειδ ικούς της σύγχρονης Τουρ­ κίας, έφερε στο φως νέα στοιχεία γύρω από τη δυναμική προσωπικότητα του «Πατέρα όλων των Τούρκων». Η επανεμφάνιση του ισλαμικού φανατι­ σμού, το άλυτο κουρδικό πρόβλημα και η επιθυμία της Τουρκίας να εντα­ χθεί στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης τη στιγμή που παραμένει έ­ να καθαρά στρατοκρατικό καθεστώς έχουν επαναφέρει τον Μουσταφά Κε­ μάλ στο προσκήνιο. Ο Κεμάλ είναι ο θριαμβευτής του 19 15 και του 1922, ο αλκοολι­ κός επαναστάτης, ο θεμελιωτής της σύγχρονης Τουρκίας. Ο Ζεβακχόφ αποδεικνύεται άρτιος αφηγητής και το βιβλίο του μας αφορά άμεσα για ευνόητους λόγους. Διαβάζεται και σαν μυθιστόρημα - χωρίς όμως ο συγγραφέας να πέφτει σε ευκολίες και αυθαιρεσίες,

ηλιας μαγκλινης

2 0 0 3 : Έτος Κ.Π Καβάφη ΕΚΑΤΟΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

Ανατρέξτε στα εκτενή αφιέρωματα του «διαβάζω > Γράφουν οι: Αλέξανδρος Αργυρίου Γιάννης Δάλλας Δημήτρης Δασκαλόπουλος Αλέξης Ζήρας Γιώργος Ιωάννου Ξ. Α. Κοκόλης Renata Lavagnini Κώστας Παηαγεωργίου Μιχάλης Πιερής Γ.Π. Σαββίδης

102 ΔΙΑΒΑΖΩ

Φίλιπ Σέρραντ Μαρία Στασινοπούλου θύμιος Σουλογιάννης Ρίτσα Φράγκου-Κικίλια Diana Haas Νάνος Βαλαωρίτης Φίλιππος Δρακονταειδής Βρασίδας Καραλής Ντέιβιντ Κόνολι Φερεϋντούν Φαριάντ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Ζαν ζακ Μαρί, Στάλιν ΜΤΦΡ.: Ε. ΑΣΤΕΡΙΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΟΔΥΣΣΕΑΣ, 2003. ΣΕΛ. 928 Μεγάλος ηγέτης ή τύραννος; Αν και το ένα δεν αποκλείει το άλλο, ο συγ­ γραφέας πιστεύει, και το αποδεικνύει με χιλιάδες στοιχεία, ότι ο I. Β. Στά­ λιν ή «Κάμπα» ή «Σοσό» ή «πατερούλης» ήταν ένας αδίστακτος άνθρωπος, ο οποίος, για να κυριαρχήσει, χρησιμοποίησε όλα τα μέσα. Ο Ζ. Ζ. Μαρί ξετυλίγει με μεθοδικότητα το κουβάρι της ζωής του Στάλιν καθώς και της διαδρομής της Σοβιετικής Ένωσης όσο καιρό αυτός κρατούσε με στιβαρό χέρι το τιμόνι της χώρας. Ξεχωρίζει από τους άλλους βιογράφους γιατί εί­ χε πρόσβαση σε όλες τις πηγές πληροφοριών που παρέμεναν κλειστές στους ερευνητές μέχρι την κατάρρευση του καθεστώτος το 1989. Είναι ένα εξαιρετι­ κά αποκαλυπτικό και συναρπαστικό βιβλίο που διαλύει τις τελευταίες αυταπάτες των νοσταλγιών της «σιδερένιας ουτοπίας»,

ταςος παππας

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Ζω για να τη διηγούμαι ΜΤΦΡ.: Κ. ΣΟΤΗΡΙΑΔΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ - ΛΙΒΑΝΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 568 Ο Γκ. Γκ. Μάρκες, στο πλαίσιο όχι μόνο της ισπανόφωνης αλλά κυρίως της γενικής και θεματικής λογοτεχνίας, αποτυπώνει στο παρόν βιβλίο του ένα συγκλονιστικό διάλογο μεταξύ της λεγάμενης αντικειμενικής πραγματι­ κότητας και του υποκειμενικού χωρόχρονου ως ταυτότητα της αυτοβιογρα­ φίας του συγγραφέα. Σ' αυτό το πλαίσιο, η «ιστορική» -πολιτική- κοινωνι­ κή ιστορία διασταυρώνεται με το περιεχόμενο της ατομικής μνήμης και φαντασίας, με αποτέλεσμα τα συγκεχυμένα όρια μεταξύ των ορατών και των αοράτων, αλλά και μεταξύ του γενικού και του προσωπικού σε ό,τι αφορά όλες τις λεπτομέρειες του φαινομένου που συνηθίσαμε να αποκαλούμε «ζωή». Κάτω από αυτή την οπτική, η λεγάμενη αντικειμενική τοπογραφία και τοπιογραφία διασταυρώνεται με τον αόριστο χώρο μεταξύ ζωής και θανάτου. Η εκτεταμένη χρήση της μεταφοράς και οι πολυσήμαντες γραμματικές εικόνες προσδιορίζουν όπως πάντα την καταιγιστική ροή της αφήγησης του Γκ. Γκ. Μάρκες,

αλκηςτις ςουλογιαννη

Ray Monk, Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, Το χρέος της μεγαλοφυΐας ΜΤΦΡ.: Γ. Ν. ΚΟΝΔΥΛΗΣ. ΑΘΗΝΑ, SCRIPTA, 2002. ΣΕΛ. 676 Η παρούσα βιογραφία του Λούντβιχ Βιτγκενστάιν είναι ένα καθηλωτικό έρ­ γο. Σε αυτό το βιβλίο η ζωή, η προσωπικότητα και η σκέψη του στοχαστή που διαμόρφωσε όσο κανείς άλλος τη σύγχρονη σκέψη είναι τρία στοιχεία που συμπλέκονται σε μια ενότητα που διαφωτίζει με μοναδικό τρόπο κα­ θένα από τα τρία συστατικά της, συμπληρώνοντας το έργο του φιλοσόφου και προσφέροντας διασαφηνίσεις που καθιστούν δυνατές νέες ερμηνείες της σκέψης του. Η εργασία του R. Monk είναι βιβλίο αναφοράς για όλους όσοι ασχολούνται με τη φιλοσοφία του Βιτγκενστάιν και προσφέρεται για παράλληλη α-

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 103

νάγνωση με το φιλοσοφικό του έργο κατά τη διάρκεια της μελέτης. Δεν πρόκειται για ένα βιβλίο ανεκδοτολογικού χαρακτήρα. Στην ουσία, είναι ένα βιβλίο φιλοσοφίας. Ο συγγραφέας οδηγεί την αφήγηση στα χνάρια της φιλοσοφικής σκέψης βασιζόμενος σε εκτενή παραθέματα, συνεντεύξεις, επιστολές, ημερολόγια και σημειωματάρια του ίδι­ ου του φιλοσόφου, καθώς και συγγενών, φίλων ή συναδέλφων του. Η προσέγγιση του αντικειμένου γίνεται με ισορροπία και πρωτοτυπία, ερμηνεύοντας μια διανοητική δια­ δρομή που σαγηνεύει, εμπνέει και καθοδηγεί,

χρη στο ί χ ρυςο π ο υλοι

Ντέννις Όβερμπαϊ, Ερωτευμένος Αϊνστάιν ΜΤΦΡ.: Ε. ΛΟΓΟΘΕΤΗ. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 576 Ο Ν. Όβερμπαϊ είναι αναπληρωτής συντάκτης της επιστημονικής στήλης των Times της Νέας Υόρκης και συγγραφέας επιστημονικών άρθρων σε

•1

πολύ γνωστά αμερικανικά περιοδικά. Όπως έχει ο ίδιος δηλώσει, το βιβλίο αυτό δεν είναι μια βιογραφία του Αϊνστάιν με την αυστηρή έννοια του ό­ ρου, αλλά μια βιογραφικού τύπου εξιστόρηση των νεανικών χρόνων του κορυφαίου επιστήμονα, μια αναλυτική παρουσίαση του νεαρού άντρα που ήταν κάποτε ο νομπελίστας φυσικός. Με το βιβλίο αυτό, η συχνά εκκεντρι­ κή φιγούρα του διανοητή και επιστήμονα παίρνει ανθρώπινες διαστάσεις. Ο Όβερμπαϊ μας προσφέρει ένα εξαιρετικό χρονικό μιας νιότης διαφορετικής, καταδικασμένης στη διαφορετικότητα και τη μεγαλοφυΐα. Ένα συγκινητικό πορτρέτο, γραμμένο με την υπευθυνότητα του επαγγελματία ερευνη­ τή που γνωρίζει καλά πώς να λέει μια ιστορία - μια πραγματική ιστορία που μοιάζει κάποτε με μυθιστόρημα,

ηλιας μαγκλινης

Έντνα θ' Μπράιαν, Τζέημς Τζόυς: Η απόκρημνη όψη μιας μεγαλοφυΐας ΜΤΦΡ.: Μ. ΤΣΑΤΣΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΝΕΦΕΛΗ, 2002. ΣΕΛ. 204 Κάθε μεγάλος συγγραφέας έχει πολλές όψεις και, παρότι η Έ. Ο'Μπράιαν επιλέγει για τίτλο της την «απόκρημνη», κατορθώνει σε ένα -σχετικά με το θέμα - ευσύνοπτο βιβλίο να διαφωτίσει πολλές πλευρές της προσωπικότη­ τας του μεγάλου συγγραφέα. 0 αναγνώστης μαθαίνει το οικογενειακό ιστο­ ρικό του Τζόις, τη διαδρομή του μέχρι την επιτυχία, την τυραννικότητα ένα­ ντι φίλων και γνωστών, τις προσπάθειες να βρει εκδότη, την προστασία α­ τόμων που λειτούργησαν ως πάτρονες προγενέστερης εποχής, τη σχέση με τα κοντινά του πρόσωπα. Πάνω απ' όλα όμως αυτό που παρακολουθεί με αμείωτο ενδιαφέρον είναι η αέναη προσπάθεια του δημιουργού να δαμάσει τις λέξεις και η παγιωμένη αντίληψή του για τη μεγαλοφυΐα του. Χωρίς να στέκεται στις λεγάμενες «πικά­ ντικες» λεπτομέρειες, η συγγραφέας επιτυγχάνει να δώσει μια εξαιρετική βιογραφία που έρχεται να συμπληρώσει τις έως σήμερα σπουδές για το μεγάλο συγγραφέα, δια­ βάζεται με πολύ ενδιαφέρον από κάθε αναγνώστη και αναδεικνύει, με προσωπικό τρό­ πο, κάποιες πτυχές που θα ελκύσουν και τους πιο ειδικούς,

104 ΔΙΑΒΑΖΩ

λ ιλυ εξαρχοπουλου

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Ανρί Τρουαγιά, Μαρίνα Τσβετάγιεβα ΜΤΦΡ.: Μ. KAPPA. ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2003. ΣΕΛ. 326 Με σεβασμό και θαυμασμό απέναντι στη μεγάλη Ρωσίδα ποιήτρια, ο Ανρί Τρουαγιά γράφει μια ακόμη βιογραφία Ρώσου συγγραφέα, εξιστορώντας μας ταυτόχρονα τα γεγονότα των ημερών που συγκλόνισαν τον κόσμο και τον τρόπο που τα βίωσε μια μερίδα συγγραφέων της εποχής. Γυναίκα με πάθος η Τσβετάγιεβα, από τα δύσκολα συναισθηματικά πρώτα χρόνια της ζωής της εν μέσω ενός κύκλου ιδιαίτερα πνευματικού, ξεκινά τον αγώνα της με τις λέξεις που θα είναι και ο εντονότερος της ζωής της. Τα ερωτικά πάθη, οι συγγραφικοί ανταγωνισμοί, η επανάσταση, οι Ρώσοι εξόριστοι στην Ευρώπη, ο σύζυγος, τα παιδιά της, τα πάντα έρχονται σε δεύτερη μοίρα στη ζωή της, μια και η ποιήτρια, παρά τον κατατρεγμό, τη φτώχεια και τη δυστυχία, δεν έπαψε ποτέ να πι­ στεύει στην ποιητική της δύναμη. Εξάλλου οι φωτεινές στιγμές της αδιάκοπης αλληλο­ γραφίας της με τον Ρίλκε και τον Πάστερνακ ήταν ικανές για να τονώσουν σε διάφο­ ρες περιόδους το ταλαιπωρημένο εγώ της, χωρίς ωστόσο να καταφέρουν να επαναφέ­ ρουν την πίστη της στη ζωή.

λ ιλυ εξαρχοπουλου

ΦΙ ΛΟΣ ΟΦΙ Α

ΦΙ ΛΟΣ ΟΦΙ Α Επανακυκλοφόρησαν άπό τίς έκδόσεις Νόηση τά βιβλία τής τριλογίας τού πνεύματος τού φιλοσόφου Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΥ: α) Τό κορυφαίο πνευματικό του έργο ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΑ. Ένα 1? έργο πού άπασχόλησε τό συγγραφέα έπί είκοσι πέντε όλόκληρα χρόνια καί πού τόν ανάγκασε νά ύποβάλλει σέ δοκι­ μασία τίς ικανότητάς του καί τή μάθησή του.

6) Τήν ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ, πού άπασχόλησε καί άπασχολεϊ καλ1 λιτέχνες, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, παιδαγωγούς, ποI λιτικούς καί γενικά κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο πού βλέπει τί θέση έχει μέσα στή ζωή καί στήν ιστορία μας ή τέχνη. Καί 1 πόσο ούσιαστικά άνθρώπινο είναι ή δίψα τής ομορφιάς.

m m m m

ΐ &

ΤΟ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΒΙΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΤΟθΡΗεΚΕΙΊΪΚό Βηιμα γγον Πλατίνα

υ

Ό Πλάτων άνήκει σ’ έκείνες τίς κοσμοϊστορικές προσωπικό­ τητες πού μέ τίς ιδέες τους έχουν άκαταπόνητα άσχοληθεί οί σοφοί όλων τών χρόνων καί πού έξακολουθοϋν νά έρεθίζουν πάντα τό διαφέρον τών ειδικών καί τού μορφωμένου κοινού.

■ Η Η

„ — 01 ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

*Π ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ

01 ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Δοκίμια γιά τήν 'Επι­ στήμη, τήν Τέχνη, τήν Παιδεία, τήν Πολιτική καί τόν "Ανθρωπο. Οί εκδόσεις «ΝΟΗΣΗ» φιλοδοξούν νά συνεχίσουν τήν έκδοοη βιβλίων γιά άπαιτητικοΰς άναγνώοτες.

Βουλγαροκτόνου 40, ’Αθήνα 114 72 · Τηλ. 210 64.29.961 - inA./fax: 210 64.61.660 e-mall: publications_noisl@yahoo.gr

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 105

Ann Charters, Τζακ Κέρουακ ΜΤΦΡ.: Γ. λειβαδας. ΑΘΗΝΑ, PRINTA, 2002. ΣΕΛ. 352 Η Αν Τσάρτερς καταγράφει την αντιφατική εικόνα του Κέρουακ, την ταραγ­ μένη παιδική ηλικία του πλάι στον αδερφό του Ζεράρ, ο ξαφνικός χαμός του οποίου θα τον σφραγίσει διά βίου. Καταγράφει ακόμα την έξαλλη ζωή του στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του '4 0, τη γνωριμία του με τον Μπάροουζ και τον Γκίνζμηεργκ, τον Κόρσο και τον Φερλινγκέτι, τους πειραματι­ σμούς και τα όργια, τις περιπλανήσεις και τα κορίτσια, τον πυρετό του Κάσαντι και των ατελείωτων ρολό στη γραφομηχανή, τις μπεζεντρίνες και τις μπίρες, την Ταγγέρη και το Σαν Φρανσίσκο, τη δραματική πτώση του Αμε­ ρικανού με τις γαλλοκαναδικές ρίζες - όλα αποτυπώνονται ανάγλυφα σε μια βιογραφία που σήμερα μοιάζει πιο συναρπαστική από τις ίδιες τις σελίδες του Κέρουακ. Η ελλη­ νική έκδοση φέρει τη μεταφραστική φροντίδα του Γ. Λειβαδά και την επιμέλεια ενός ειδικού της μηιτ λογοτεχνίας, του Γ. Ί. Μπαμπασάκη.

ηλιας μαγκλινης

ΙΣΤΟΡΙΑ

Κάρεν Αρμστρονγκ, Ισλάμ. Μία σύντομη ιστορία

Ιχ α α μ

ΜΤΦΡ.: Φ. ΤΕΡΖΑΚΗΣ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: X. ΜΠΑΝΤΑΟΥΗ. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 33Θ Την Κ. Αρμστρονγκ την ανακαλύψαμε στην Ελλάδα πριν από μια επταετία περίπου, όταν κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Φιλίστωρ» το εξαιρετικό Η ιστορία του θεού. Προσφάτως είδαμε ένα ακόμα σπουδαίο έργο της να κυκλοφορεί από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, το Ο εμπόλεμος θεός. Κορυφαία μορφή στο χώρο της μελέτης των θρησκειών, η Βρετανή Κ. Αρμστρονγκ έ­ γραψε επίσης το Ισλάμ. Μια σύντομη ιστορία, που κυκλοφόρησε την περα­ σμένη χρονιά στη χώρα μας από τον εκδοτικό οίκο «Πατάκη».

Βιβλίο επίκαιρο, ύστερα από τα πρόσφατα γεγονότα, με τα τρομοκρατικά χτυπήματα και τις αμερικανικές επιθέσεις, η μελέτη της Κ. Αρμστρονγκ μάς εισάγει στον κόσμο του Ισλάμ, ξεκινώντας από τη φυγή του Μωάμεθ, για να περάσει στην εμφάνιση των μυστικιστών Σούφι και να καταλήξει στην περίοδο ακμής του μουσουλμανικού κόσμου, το 14ο και 15ο αιώνα, όταν ήταν κορυφαία δύναμη στον πλανήτη. Στο τελευταίο μέ­ ρος του βιβλίου η συγγραφέας αναπτύσσει κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις και προβληματισμούς για το σύγχρονο Ισλάμ, εξετάζοντας παράλληλα τις προοπτικές που ανοίγονται στο μέλλον,

ηλιας μαγκλινης

Πολ Βιριλιό, Πόλεμος και κινηματογράφος ΜΤΦΡ.: T. ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΙΑ. ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2003. ΣΕΛ. 200 Ένα ακόμα σημαντικό βιβλίο του Πολ Βιριλιό, που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα, το Πό-

106 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

λεμος και κινηματογράφος δεν είναι ακριβώς μια εξέταση της απόδοσης του πολέμου στο σινεμά, αλλά των τρόπων με τους οποίους οι στρατιωτικοί και πολεμικοί μηχανισμοί εκμεταλλεύονται την κινηματογραφική κάμερα είτε για κατασκοπευτικούς λόγους είτε, το κυριότερο, για λόγους προπαγάνδας και ψυχολογικού πολέμου. Από τη στιγμή που ο κινηματογράφος εμφανίζεται και εξελίσσεται, ο πόλεμος δεν είναι δυνατόν να διαχωριστεί από το θέαμα που έχει πάντα κάτι το εξωπραγματικό, το μυθικό. Το είδαμε το 19 91 με τον Πό­ λεμο στον Κόλπο, το είδαμε και τελευταία με την εισβολή στο Ιράκ, πόσο με­ τράει η εικόνα, το θέαμα του πολέμου, στη διατήρηση της ισχύος και στην ε­ πιβολή της, σε αντίθεση με τη ρεαλιστική, πραγματική αποτύπωση των πολε­ μικών σκηνών. Εκπληκτική μελέτη, για απαιτητικούς αναγνώστες. Η ελληνική μετάφραση ευτύχησε ιδιαιτέρως στα χέρια της Τιτίκας Δημητρούλια.

η λ ια ι μαγκλινης

Ντέιβιντ Ίρβινγκ, Ο Πόλεμος του Χίτλερ ΜΤΦΡ.: Δ. Π. ΚΩΣΤΕΛΕΝΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 2003. ΤΟΜΟΣ Α': ΣΕΛ. 528. ΤΟΜΟΣ Β': ΣΕΛ. 1.216 Ο Άγγλος ιστορικός Ντέιβιντ Ίρβινγκ θεωρείται αμφιλεγόμενη προσωπικότη­ τα στη χώρα του, και όχι άδικα. Οι ακραίες, νεοναζιστικές τάσεις του και ο α­ ντισημιτισμός του τον οδήγησαν στα δικαστήρια (θεωρήθηκε, και πάλι όχι ά­ δικα, αρνητής του Ολοκαυτώματος) και σε περιπέτειες που τον έφεραν στο χείλος της χρεοκοπίας. Όλα αυτά είναι θλιβερά πράγματα, και επίσης θλιβε­ ρό είναι το ότι ο Ντ. Ίρβινγκ είναι ένας ικανότατος ερευνητής και η δική του συμβολή στην ιστορία του Β' Παγκόσμιου Πολέμου είναι η πρόσβασή του σε γερμανικά αρχεία, σε στοιχεία άγνωστα και λησμονημένα. Το δίτομο έργο του Ο πόλεμος του Χίτλερ είναι πραγματικά μνημειώδες, παρά τις πολλές και σοβαρές ρωγμές του, ό­ πως την τάση του Άγγλου ιστορικού να απενοχοποιήσει τον Αδόλφο από το όνειδος της εβραϊκής (και όχι μόνο) γενοκτονίας. Απαραίτητο ανάγνωσμα για κάθε φίλο της ιστορίας και ειδικά της στρατιωτικής. Ιδιαίτερα φροντισμένη η ελληνική έκδοση από τον ιστορικό εκδοτικό οίκο του «Γκοβόστη», με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και την έγκυρη ματιά του έμπειρου σε τέτοια θέματα επιμελητή Ν. Α. Κολόμβα.

ηλιας μαγκλινης

Ρόμπερτ Κάπλαν, Φαντάσματα των Βαλκανίων ΜΤΦΡ.: Ν. KOYBAPAKOY. ΑΘΗΝΑ, ΡΟΕΣ, 2002. ΣΕΛ. 512 Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Ρ. Κάπλαν εξετάζει συχνά ζητήματα διε­ θνών σχέσεων. Το βιβλίο του Φαντάσματα των Βαλκανίων γνώρισε πολύ με­ γάλη επιτυχία οτην Αμερική και επιλέχτηκε από τα κορυφαία λογοτεχνικά έ­ ντυπα ως ένα από τα καλύτερα βιβλία του 1993. Έστω και με αρκετή καθυ­ στέρηση, το βιβλίο αυτό μεταφράζεται και στα ελληνικά, κι έτσι έχουμε την ευκαιρία να διαβάσουμε κι εμείς οι Βαλκάνιοι για το πώς βλέπει ένας Δυτικός την ιστορία των Βαλκανίων από τη μοιραία σφαίρα που πυροδότησε τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τον εμφύλιο σπαραγμό που ταλάνισε την πρώην Γιουγκοσλαβία επί σειρά ετών κατά τη δεκαετία του 1990. Πρόκειται για συναρπαστική και συχνά ανατρι-

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 107

χιαστική ταξιδιωτική μαρτυρία μέσα από την οποία ο Ρ. Κάπλαν αποκρυπτογραφεί τα αρ­ χαία πάθη και τα μίση των βαλκάνιων λαών. Εξαιρετικό ανάγνωομα. ηλιας μαγκλινης

Χήνα Μίντλετον, θέλουμε τη γη μας πίσω ΜΤΦΡ.: Σ. & Ξ. MAYPANTQNH. ΑΘΗΝΑ, ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, 2003. ΣΕΛ. 280 Το βιβλίο της X. Μίντλετον επικεντρώνεται στις διεκδικήσεις και τα δικαιώμα­ τα των Αυστραλών Αμπορίτζινες, των ιθαγενών κατοίκων δηλαδή, και αποτε­ λεί καρπό πολυετούς έρευνας και ειλικρινούς ενδιαφέροντος. Βασικός στό­ χος της συγγραφέως είναι κατ’ αρχάς να γνωστοποιήσει την αγνοημένη ιστο­ ρία των Αμπορίτζινες που πηγαίνει πολύ πίσω στο χρόνο, για την ακρίβεια 40.000 χρόνια πριν, όταν οι πρόγονοι των σημερινών μαύρων Αυστραλών έ­ φτασαν στην ήπειρο. Καταγράφει διεξοδικό τη σύσταση της παραδοσιακής κοινωνίας τους και αναλύει την ανιδιοτελή σχέση τους με τη γη. Περισσότερο όμως η θε­ ματική του βιβλίου εστιάζει στη σημερινή καταπίεση και άμεση απειλή της έγχρωμης μεισ νότητας από σύγχρονες δομές, όπως ο καπιταλισμός, η βιομηχανική έξαρση, ο τουρισμός και η ακόμα ισχύουσα αποικιοκρατία, και προσανατολίζεται στις εφικτές λύσεις για την σ ποδέσμευσή τους από αυτές. Η X. Μίντλετον γράφει ήπια και εύληπτα, χωρίς στεγνούς ε­ πιστημονικούς όρους και, παρά την έκδηλη μαχητικότητα του ύφους της, διακρίνεται κα­ θαρά η ουσιαστική γνώοη της για το θέμα που μελετά, βαςω σπάθη

Claude Mosse, Αλέξανδρος, το πεπρωμένο ενός μύθου ΜΤΦΡ.: Σ. ΒΛΟΝΤΑΚΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ, 2002. ΣΕΛ. 340 Ελάχιστα ιστορικά πρόσωπα θαυμάστηκαν και μυθοποιήθηκαν όσο ο Μέγας Αλέξανδρος. Δικαίως, διότι ποιος άλλος κατόρθωσε το ακατόρθωτο; Σε έντε­ κα μόνο χρόνια, από το 334 ως το 332 π.Χ., κυρίευσε την τεράστια αυτοκρα­ τορία του Δαρείου και οδήγησε το στρατό του ως τις όχθες του Ινδού ποτα­ μού. Η C. Mosse, που έχει αφιερώσει τη ζωή της στη μελέτη της αρχαίας ελ' ληνικής ιστορίας, παρακολουθεί στο βιβλίο της την εξέλιξη της εικόνας του Αλέξανδρου διαμέσου των αιώνων. Από τα στάδια της βασιλείας του, τις «μορφές» του (βασιλιάς των Μακεδόνων, ηγεμόνας των Ελλήνων, διάδοχος των Αχαιμενιδών, γιος του Δία), τη μόρφωση και τη νεότητά του ως την εύθραυστη αυτοκρατορία που άφησε μετά το θάνατό του και τους μύθους που ενέπνευσε. Η «ιστορική μυθιστορία» -έ ­ τσι χαρακτηρίζει το βιβλίο της η συγγραφέας- διαβάζεται σαν περιπετειώδες μυθιστόρη­ μα, όπως ακριβώς μυθιστορηματική ήταν και η ζωή του Αλέξανδρου, βαςω σπάθη

Έρικ Χόμπσμπαουμ, Ξεχωριστοί άνθρωποι. Αντίσταση, εξέγερση και τζαζ ΜΤΦΡ.: Π. ΜΑΤΑΛΑΣ, ΑΘΗΝΑ, ΘΕΜΕΛΙΟ, 2002. ΣΕΛ. 408 Εξαιρετική συλλογή ετερόκλητων δοκιμίων του κορυφαίου Βρετανού ιστορικού Έ. Χό-

108 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

μπσμπαουμ, του δημιουργού του γνωστού Αιώνα των άκρων. Ξεκινώντας από την ιστορία του εργατικού κινήματος, ο Χόμπσμπαουμ συγκεντρώνει σε αυτό τον τόμο μερικά από τα πιο ερεθιστικά κείμενά του για την ιστορία της τζαζ, για την Μπίλι Χολιντέι, τον Κάουντ Μπέισι, τον πόλεμο του Βιετνάμ, τον Τόμας Πέιν, το Μάη του '6 8 κ.ά. Όπως δηλώνει ο τίτλος, ο Χόμπσμπαουμ δεν επιμένει στην παρουσίαση και α­ νάλυση των κορυφαίων, καθιερωμένων προσώπων της ιστορίας, αλλά ρίχνει τη ματιά του στην πιο αθέατη, λιγότερο «επίσημη» πλευρά της, στους «ξεχωρι­ στούς ανθρώπους» της και στα σπέρματα αντίστασης και εξέγερσης που υ­ πάρχουν σε αυτούς και που διαχέονται μέσω αυτών στο ανθρώπινο γίγνεσθαι. Για μια ακόμη φορά, ο Έ. Χόμπσμπαουμ δεν αποδεικνύεται απλώς εξαίρετος ιστοριογρά­ φος αλλά και αναλυτής με μοναδική στοχαστική δεινότητα, ηλιας μαγκλινης

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

θεοδόσης Νικολαίδης, Είδωλα του Μακιαβέλλι. Η πολεμική γύρω από τον «μακιαβελλισμό» στη Γαλλία μεταξύ 1572 και 1643 ΑΘΗΝΑ, ΕΣΤΙΑ, 2003. ΣΕΛ. 264 Έργο που θα αποζημιώσει όσους συμπαθούν τους «κακόφημους» ανθρώ­ πους και όλους εκείνους που θέλουν να δουν την ατμόσφαιρα των θρη­ σκευτικών πολέμων στη Γαλλία. 0 θ . Νικολαίδης φωτίζει την καταγωγή της αρνητικής υστεροφημίας του Μακιαβέλι. Αφηγείται την ιστορία ομόκλινων ανθρώπων που πολεμούν μεταξύ τους γιατί διαφωνούν σε θέματα δι­ καιοσύνης, θρησκείας, πολιτικής, κράτους. 0 «αντιμακιαβελισμός» ήταν έ­ να από τα όπλα της διαμάχης. Ταραγμένη εποχή. Κι ως φαίνεται, ο Μακιαβέλι κάθισε μετά θάνατον στο εδώλιο - θύμα της αναδυόμενης... προτεσταντικής ηθικής. Οι με­ ταρρυθμιστές τον είχαν συνδέσει με την τυραννία και τον «ξένο» μονάρχη. Το εις βά­ ρος του μένος προέκυιμε από την αντιπαλότητα των Ουγενότων προς την καθολική εκ Φλωρεντίας βασίλισσα της Γαλλίας Αικατερίνη των Μεδίκων, που θεωρήθηκε υπεύθυ­ νη για τη σφαγή των προτεσταντών. Το λεγόμενο «δόγμα Μακιαβέλι» υπήρξε υποπροϊ­ όν της λιβελογραφίας του 16ου αιώνα κι όχι καρπός της κατανόησης του πνεύματος του Ηγεμόνα και των Διατριβών,

θαναςης αντ. βασιλείου

Πλάτων, Πολιτεία ΕΙΣ.-ΜΤΦΡ.-ΕΡΜ.-ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ: Ν. Μ. ΣΚΟΥΤΕΡΟΠΟΥΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΠΟΛΙΣ, 2002. ΣΕΛ. 933 Καθώς απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από την αρχαία ελληνική γραμματεία, η προσπάθεια νέων μεταφράσεων καθίσταται προϋπόθεση μιας κάποιας επαφής με αυτό το χαμένο κόσμο. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε, για παράδειγμα, τη συμβολή του

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΟ 109

Γρυπάρη, του Λεκατσά, αλλά και των Καζαντζάκη-Κακριδή σε αυτό το έρ­ γο. Όμως, οι περιπέτειες της νεοελληνικής γλώσσας έχουν προκαλέσει τέ­ τοιες ρυτίδες σε αυτή τη συμβολή, ώστε δεν μπορούν να συγκινήσουν τον φιλοπερίεργο των καιρών μας. 0 Ν. Μ. Σκουτερόπουλος πετυχαίνει την ι­ σορροπία μεταξύ του πρωτότυπου και της απόδοσής του, οπότε ο αναγνώ­ στης διακρίνει τη συνέχεια της γλώσσας και την εξέλιξή της. Έτσι, η μετά­ φραση της Πολιτείας ξεφεύγει από την ατμόσφαιρα της μεταφοράς του αρχαίου κειμένου στο σύγχρονο ιδίωμα και προσφέρεται ως αποτέλεσμα συγκίνησης και έγκυρης πολυμάθειας, στοιχείο που συνδέει τον Σκουτερόπουλο με τον Συκουτρή, εξηγώντας έτσι γιατί μια αυτοκτονία αξίζει τον κό­ πο, όταν η στειρότητα επιβάλλει τους νόμους της στους ευαίσθητους. Και οφείλουμε έπαινο στον εκδότη για την εξαιρετική εμφάνιση του βιβλίου, για τη λαμπρή στοιχειο­ θεσία του πλατωνικού κειμένου και την ευχάριστη στο μάτι γραμματοσειρά των νέων ελληνικών.

ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ

Αλαίν ντε Μποττόν, Πώς ο Προυστ μπορεί να αλλάξει τα ζωή σου ΜΤΦΡ.: I. ΑΝΔΡΕΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 232 Αντιμετωπίζοντας τον ιδιωτικό βίο και τη συγγραφή ως συγκοινωνούντα δοχεία, ο Αλέν ντε Μποτόν εντρυφά στο μνημειώδες μυθιστόρημα του 20ού αιώνα, το Αναζητώντας το χαμένο χρόνο, και προτείνει μια ιδιότυπη, άκρως ψυχαγωγική ανάγνωσή του. 0 Ντε Μποτόν διαβάζει το έργο του Προυστ σαν οδηγό επιβίωσης, αλιεύοντας τα στοιχεία εκείνα που μπορούν να λειτουργήσουν συμβουλευτικά στον τρόπο ζωής μας. Πρόκειται, με άλ­ λα λόγια, για ένα είδος αποκωδικοποίησης των διδαγμάτων που ενυπάρ­ χουν έμμεσα στο κορυφαίο αυτό έργο- διδάγματα που ο Ντε Μποτόν μάς προσφέρει ως σημεία αναφοράς της απτής καθημερινότητάς μας. Γραμμένο με πολύ κέφι και ευ­ φυές χιούμορ, το βιβλίο ζωντανεύει με σκωπτικό ύφος την ατμόσφαιρα όπου έζησε και δημιούργησε ο Προυστ και, το σημαντικότερο, καθιστά προσιτό και προσπελάσιμο ένα μεγαλειώδες έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Από τους παιγνιώδεις, φιλοσοφι­ κούς στοχασμούς του συγγραφέα, αξίζει να κρατήσουμε το καίριο ερώτημα κατά πόσο η τέχνη τροφοδοτεί, διαμορφώνει, υπερισχύει, εντέλει, της πραγματικότητας ή συμβαί­ νει το αντίστροφο ακριβώς,

λιν ά πανταλεων

Αλέξανδρος Νεχαμάς, Νίτσετ. Η ζωή σαν λογοτεχνία ΝΓΓΣΕ· Γζωη

ΜΤΦΡ.: Α. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, A. ΚΟΡΚΑ. ΑΘΗΝΑ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 384

σανΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Στη νιτσεϊκή φιλοσοφία το ερώτημα για την αλήθεια πραγματοποιεί μια επι­ κίνδυνη αναδίπλωση θέτοντας υπό αίρεση την ίδια του την αξία: γιατί άρα­ γε μας ενδιαφέρει τόσο πολύ η αλήθεια; Για τον Νίτσε δεν υπάρχουν ου­ σίες αλλά μόνο ερμηνείες και ερμηνείες ερμηνειών. Η αναδίπλωση απει­ λεί όμως τώρα την ίδια τη νιτσεϊκή σκέψη, αφού ενδέχεται κι αυτή με τη σειρά της να μην είναι τίποτε περισσότερο από μία ερμηνεία μεταξύ τόσων

110 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

άλλων χωρίς αξιώσεις ορθότητας. Για τον Α. Νεχαμά το αδιέξοδο αίρεται όχι από το περιεχόμενο αλλά από το ύφος της γραφής: αυτό το ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος του νιτσεϊκού κειμένου, ο «υφολογικός του πλουραλισμός», του δίνει την απαραίτητη συνο­ χή λίγο πριν αυτοδιαλυθεί σε ένα νεφέλωμα αλυσιδωτών επενεργειών. Περαιτέρω, ο συγγραφέας αναλύει τον τρόπο με τον οποίο η λογοτεχνική γραφή καθίσταται τρόπος θέασης αλλά και κατασκευής του κόσμου και του εαυτού. Και σε δεύτερο στάδιο, η λογοτεχνία γίνεται ερμηνευτικό εργαλείο προσέγγισης των βασικών εννοιών της φιλο­ σοφίας του Νίτσε και των προβλημάτων που αυτή θέτει,

ακης καλόγνωμης

Καρλ Πόππερ, Ο κόσμος του Παρμενίδη ΜΤΦΡ.: K. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ, A. ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ, 2002. ΣΕΛ. 416 Με τον Κόσμο του Παρμενίδη ο Καρλ Πόπερ έκανε στην ουσία ένα μετα­ θανάτιο δώρο στο σύγχρονο στοχασμό, καθώς πρόκειται για κείμενα που κάνουν μια γενναία κατάδυση στις απαρχές της φιλοσοφίας. Πριν κυκλο­ φορήσει το συγκεκριμένο βιβλίο, το οποίο επιμελήθηκε ο μαθητής του Arne F. Petersen, ήταν κοινή η διαπίστωση ότι Η ανοιχτή κοινωνία και οι ε­ χθροί της συνόψιζε το άπαν του φιλοσοφικού στοχασμού του. Ο κόσμος του Παρμενίδη όμως δίνει μια άλλη διάσταση ή, καλύτερα, την αφετηρία της διαδρομής της σκέψης του. Κι ενώ στην Ανοιχτή κοινωνία τα πυρά του φιλελεύθε­ ρου στοχαστή στρέφονται στον Πλάτωνα και την ουτοπική πολιτεία του, εδώ στρέφεται ενάντια στον Αριστοτέλη. Γοητευμένος από το στοχασμό του Παρμενίδη και των πρό­ σω κρατικών, ο Κ. Πόπερ σ' αυτά τα κείμενά του ενισχύει τη θέση που από τα μέσα του 20ού αιώνα έχει διατυπώσει, ότι αυτό που χρειάζεται για την κατανόηση του κό­ σμου είναι η αναβίωση του κριτικού ορθολογισμού των προσωκρατικών, σε αντίθεση με την αριστοτελικής έμπνευσης μεθοδολογία,

πολύ κρημνιωτη

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Κώστας Βεργόπουλος, Το τέλος του κύκλου. Καταστολή και ηγεμονία στον 210 αιώνα ΑΘΗΝΑ, ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ-ΛΙΒΑΝΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 322 Λέγεται, σαν ανέκδοτο, ότι το χειρότερο χτύπημα που κατάφερε ο ανατολι­ κός συνασπισμός στο δυτικό κόσμο ήταν η κατάρρευση του υπαρκτού σο­ σιαλισμού. 0 καθηγητής Κ. Βεργόπουλος, αναλύοντας τα παγκοσμίως τεκταινόμενα, φωτίζει τις πτυχές της νέας πλανητικής πολιτικής των ΗΠΑ. Συντάσσεται περίπου μ' αυτό που λέει περιεκτικά ο Γερμανός κοινωνιολό­ γος Ούρλιχ Μπεκ: «Με δεκαετή περίπου καθυστέρηση, σε σχέση με το δεύτερο κόσμο, καταρρέει μπρος στα μάτια μας και ο δυτικός κόσμος». Σε αντίθεση με τη μεταπολεμική συμπεριφορά τους, οι ΗΠΑ, αντί να σταθεροποιούν

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 111

το παγκόσμιο σύστημα, αναδιπλώνονται. Ήδη από το 1 9 80 η Αμερική επιδιώκει τη σταθερότητά της με τίμημα την αποσταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας και εις βάρος της διεθνούς αναπτυξιακής δυναμικής. Πρόκειται για τη μεγάλη πρωτοτυπία της εποχής μας. «Η παγκοσμιοποίηση δεν καταστρέφει άλλους πλανήτες, αλλά τον δικό της» γράφει ο Κ. Βεργόπουλος. Η σημερινή εκστρατεία του προέδρου Μπους εναντίον της διεθνούς τρομοκρατίας σκοπεύει κατά κύριο λόγο να καλύψει τις αδύνατες πλευ­ ρές της Αμερικής και να προβάλει τις ισχυρές. Η καταστολή είναι η συνέχεια του τέ­ λους της παγκοσμιοποίησης,

θαναςης αντ. βασιλείου

Κώστας Μελακοπίδης, Υπάρχει ηθική στη διεθνή πολιτική; Εισαγωγή στη θεωρία και στην πράξη ΑΘΗΝΑ, I. ΣΙΔΕΡΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 238 0 σκοπός της μελέτης του Κύπριου καθηγητή Διεθνών Σχέσεων είναι η περι­ γραφή και η προβολή της ηθικής συναίνεσης στη διεθνή σκηνή, η πρόβλεψη της μελλοντικής διεύρυνσης των ηθικών όρων και η ενθάρρυνση της διεύ­ ρυνσης αυτής. 0 Κ. Μελακοπίδης, θέτοντας σημαντικά ερωτήματα που απα­ σχολούν κάθε πολίτη του κόσμου, αποσαφηνίζει την έννοια της διεθνούς η­ θικής ως προτρεπτικής πράξεων ή παραλείψεων, ανπηαραθέτοντάς τη στον κυνισμό, στον εγωισμό, στο σχετικισμό αλλά και στις διάφορες «ρεαλιστικές» σχολές που αρνούνται την ύπαρξη δεσμευτικών κανόνων στις διεθνείς σχέσεις, θεωρεί δεδομένη αλλά όχι αναπόδραστη την ύπαρξη ανηθικότητας, αδικίας και βαρβαρότητας στη διεθνή σκηνή και υπενθυμίζει βασικές μορφές και αιτίες τέτοιων φαινομένων. Επει­ δή είναι ενεργές και οι καλές και οι κακές δυνάμεις της ιστορίας και επειδή πρέπει να γί­ νονται κατανοητές οι διαφορές μεταξύ επιθυμιών και δυνατοτήτων, το βιβλίο προτείνεται ακριβώς ως δυνατότητα. Η κατάκτηση μιας ηθικής κοινωνίας όχι μόνο δεν είναι απωθητι­ κή -ακόμα κι όταν χλευάζεται μετανεωτερικά-, αλλά θεωρείται καθήκον όλων όσοι αποστρέφονται τη σημερινή μορφή της.

θαναςης αντ. βασιλείου

Σωτήρης Ντάλης, Προκλήσεις και προοπτικές. Η διεθνής πολιτική σε ρια αβέβαιη μεταβατική περίοδο ΑΘΗΝΑ, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 575 Το πλαίσιο των προκλήσεων και των προοπτικών στον παρόντα τόμο έχει να κάνει με τρεις κρίσιμους τομείς στους οποίους και επικεντρώνονται οι αναλύσεις. Πρώτον, με τις εξελίξεις στην Ευρώπη, δεύτερον, με το ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στη διεθνή πολιτική και, τρίτον, με τα σύγχρονα ζητήματα της διεθνούς και της περιφερειακής ασφάλειας. 0 Σ. Ντάλης προσεγγίζει τα παλαιό και τα νέα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος με αποκαλυπτικά κείμενα που παρακολουθούν τις εξελίξεις των τελευταίων ετών -μ ε πλουσιότατη ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Πρέ­ πει κάποτε να γίνουμε όλοι πολίτες της Γης, αυτό που ο Εντγκάρ Μορέν ονομάζει ΓηΠατρίδα, ν' αντισταθούμε στην προοπτική της «εξαφάνισης του μέλλοντος», στην επαπειλούμενη θολότητα και στην αυτοπεριθωριοποίηση. Εάν η ανθρωπότητα επιθυμεί και μπορεί να έχει ένα προβλεπόμενο μέλλον, αυτό δεν μπορεί να γίνει με την αναπα­

112 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

ραγωγή του παρελθόντος ή με την επέκταση του παρόντος. Το βιβλίο είναι ένας χρήσι­ μος οδηγός προς αυτές τις κατευθύνσεις,

θαναςης αντ. βασιλείου

Ιωάννης Δ. Στεφανίδης, Ασύμμετροι εταίροι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα στον Ψυχρό Πόλεμο 1953-1961 ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 362 Την επομένη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου οι ΗΠΑ φόρεσαν τα καλά της ειρήνης και περιεβλήθησαν την ευθύνη για την ασφάλεια και την οικο­ νομική ανασυγκρότηση του ημίσεως σχεδόν της ανθρωπότητας. Το άλ­ λο μισό, βέβαια, ήταν ο εχθρός. 0 I. Στεφανίδης μελετά τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις επί προεδρίας Αϊζενχάουερ, όταν η Ελλάδα ήταν μία μόνο από τις σαράντα τέσσερις χώρες που λειτούργησαν ως αλυσίδα α­ νάσχεσης της τότε σοβιετικής απειλής. Υπό το φως νέων στοιχείων στο ψυχροπολεμικό αντικομμουνιστικό τοπίο, η εξέλιξη των σχέσεων Ελλάδας-ΗΠΑ θα μπορούσαν να οριστούν ως συνεχής «συμβιβασμός», με τη σημασία όμως που είχε δώσει ο Αμβρόσιος Μπιρς το 1 9 0 6 στο Λεξικό του Διαβόλου: δηλαδή, «ως διευθέ­ τηση συγκρουόμενων συμφερόντων ώστε ο εκάστοτε αντίπαλος να έχει την εντύ­ πωση ότι έλαβε κάτι που δεν του οφειλόταν κι ότι δεν έχασε τίποτα, παρά μόνον ε­ κείνο που όντως του ανήκε». Πρόκειται για την ιστορία μιας πρόσφατης σχετικά πε­ ριόδου, που αναπόφευκτα - κ ι αυτό είναι το πλεονέκτημά τ η ς - επιτρέπει αναγωγές και προσεγγίσεις σε τρέχοντα ζητήματα. Ένα βιβλίο για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι,

θ αναςης αντ . βασιλείου

Gore Vidal, Διαρκής πόλεμος για διαρκή ειρήνη. Πώς καταφέραμε να γίνουμε τόσο μισητοί ΜΤΦΡ.: Ν. ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ. ΑΘΗΝΑ, SCRIPTA, 2003. ΣΕΛ. 180 γΜΪκιρκήειρήνη 0 Αμερικανός συγγραφέας Γκορ Βιντάλ δείχνει «εκ των έσω» τον τρόπο με τον οποίο οι πλανητικοί σχεδιαστές φροντίζουν, αν μη τι άλλο, για τη λεξι­ λογική ορθοδοξία. Σύμφωνα με το Oxford English Dictionary, ο όρος «τρο­ μοκρατία» πλάστηκε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης για να δείξει τις ιακωβίνικες μεθόδους φατριαστικής καταστολής και αιματοχυ­ σίας για τη διάδοση των αρχών της δημοκρατίας και της ισότητας. Η Αμε­ ρική, λέει ο Γκ. Βιντάλ, συμπεριφέρεται σαν τον Μάγο του Οζ. Κάνοντας διάφορα περίεργα ψευτομαγικά ελπίζει πως δε θα αποκαλυφθεί. Στο βιβλίο του πα­ ρουσιάζει τον κώδικα της αδηφάγου συμπεριφοράς των αμερικανικών κυβερνήσεων με έναν πίνακα διακοσίων περίπου στρατιωτικών εισβολών, από το 1 9 45 και μετά, στις οποίες οι ΗΠΑ ήταν ο αρχόμενος χειρών αδίκων. Υποστηρίζει ότι η πλειοψηφία των Αμερικανών επιθυμούν τη μεταστροφή της οικονομίας τους, από οικονομία πολέ­ μου σε οικονομία ειρήνης. Αμφισβητεί την παραμυθητική συναίνεση που ακολούθησε τόσο την 11η Σεπτεμβρίου 20 0 1 όσο και την προηγούμενη βομβιστική ενέργεια του βετεράνου Μακ Βέι στην Οκλαχόμα, ότι δηλαδή επρόκειτο για πράξεις κακοποιών στοιχείων,

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

θαναςης αντ . βασιλείου

ΔΙΑΒΑΖΩ 113

Πωλ Βιριλιό, Καθαρός πόλεμος ΜΤΦΡ.: Α. ΔΡΑΤΖΙΔΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΝΗΣΙΔΕΣ, 2003. ΣΕΛ. 196 Μια σειρά από εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις που παραχώρησε ο Πολ Βιριλιό, αυτός ο εξέχων πολεοδόμος και δοκιμιογράφος όσον αφο­ ρά το διαχρονικό όσο και επίκαιρο ζήτημα του πολέμου. 0 Π. Βιριλιό έχει ασχοληθεί με τον πόλεμο, έχει αναμνήσεις από τη Γαλλία της γερμανικής κατοχής, έχει ο ίδιος πολεμήσει στην Αλγερία, και στα συγγράμματά του βρίσκει κανείς τίτλους όπως Η αρχαιολογία του μπούνκερ κ.ά. Όντας κα­ ταρτισμένος θεωρητικός του πολέμου, ακριβώς επειδή η σκέψη του υπα­ γορεύεται από ένα υγιές, αντιπολεμικό πνεύμα, εξετάζει εδώ τη μορφή που έχει πάρει σήμερα ο πόλεμος σε σύγκριση με το χτες, και σε συνάρτηση με την καθημερινότητα του ατόμου μέσα στο σύγχρονο άστυ. Εν ολίγοις, πρόκειται για μια «κρυφή» ανάγνωση της θεωρίας και της εμπειρίας του πολέμου που δημιουργεί νέους πυρήνες σκέψης και προβληματισμού,

ηλιας μαγκλινης

Σλάβοι Ζίζεκ, Μίλησε κανείς για ολοκληρωτισμό; Πέντε παρεμβάσεις σχετικά με την (κατά)χρηση μιας ιδέας ΜΤΦΡ.: Β. ΙΑΚΩΒΟΥ. ΠΡΟΛΟΓΟΣΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Γ. ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ. ΑΘΗΝΑ, SCRIPTA, 2003. ΣΕΛ. 400 Ένα από τα πιο ερεθιστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, από το Σλοβένο μελετητή και διανοητή Σ. Ζίζεκ, ο οποίος διερευνά την έννοια της λέξης «ολοκληρωτισμός» στις μέρες μας ακολουθώντας μια πολυκάναλη προσέγγι­ ση: καθαρή ιστορία, πολιτική φιλοσοφία, ψυχανάλυση, έννοιες και θεωρία της κουλτούρας και της τέχνης, λακανική προσέγγιση, βπγκενστα'ίνική κ.ά. Έχοντας ζήσει στα ολοκληρωτικά καθεστώτα της ανατολικής Ευρώπης, ο Ζί­ ζεκ μελετά τον ολοκληρωτισμό σε όλες του τις εκφάνσεις, ανατρέποντας στερεότυπες α­ ντιλήψεις, θέτοντας νέα ερωτήματα, προτείνοντας νέες ιδέες και απόψεις. Ιδιαίτερα προ­ σεγμένη έκδοση ενός βιβλίου που αξίζει την προσοχή όλων μας. ηλιας μαγκλινης

Antoine Barbous, Ισλαμισμός. Μια αποτυχημένη επανάσταση; ΜΤΦΡ.: Σ. ΒΛΟΝΤΑΚΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ, 2003. ΣΕΛ. 336 0 A. Barbous, βαθύς γνώστης των προβλημάτων του αραβικού κόσμου, με βάση τα ιστορικά αλλά και τα πρόσφατα γεγονότα προσπαθεί να απα­ ντήσει στο ερώτημα που ο ίδιος θέτει στον υπότιτλο του βιβλίου του. Ο ι­ σλαμισμός, το εξτρεμιστικό κίνημα του Ισλάμ που καταφεύγει στη βία, βρί­ σκεται σε παρακμή ή διαρκώς ανασυντάσσεται επειδή εκφράζει την εξέ­ γερση του μουσουλμανικού κόσμου ενάντια στη σημερινή κατάστασή του (υπανάπτυξη, δικτατορία, ανεργία, φτώχεια, διαφθορά); Το κίνημα αυτό, ηττημένο μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, μπορεί να ανατροφοδοτηθεί και να εκφράσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια του αραβικού κόσμου, δυσαρέσκεια που γεννήθη­ κε από την ταπείνωση απέναντι στο κράτος του Ισραήλ; Γιατί τα ισλαμικά κινήματα απέ-

114 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

τυχαν ε κ εί που αντιμετώπισαν τα εγκατεστημένα καθεστώτα (Αίγυπτος, Αλγερία) και πέτυχαν όταν ωφελήθηκαν και από κρατικά ιερά, όπως οι Βαχαβίτες στην Αραβία και ο Μπιν Λάντεν στο Αφγανιστάν; Μια εμπεριστατωμένη έρευνα για το παρελθόν του ι­ σλαμισμού αλλά και το πρόσφατο μέλλον του έτσι όπως διαγράφεται από τις διεθνείς εξελίξεις,

βαςω σπάθη

Ζαν Μποντριγιάρ, Το πνεύμα της τρομοκρατίας ΜΤΦΡ.: Π. ΜΠΟΥΡΛΑΚΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΚΡΙΤΙΚΗ, 2003. ΣΕΛ. 56 Όπως λέει μια κινεζική παροιμία, «Την κατάρα μου να 'χεις να γεννηθείς σε ενδιαφέρουσα εποχή». Αυτή ακριβώς η παροιμία έρχεται στη σκέψη ό­ ταν βλέπεις να χτυπιέται η Νέα Υόρκη και αργότερα το Αφγανιστάν, το Ιράκ - και ποιος ξέρει ποιος άλλος έχει σειρά. Αυτή ακριβώς την παροι­ μία ίσως να είχε στο νου του ο περίφημος αναλυτής Ζαν Μποντριγιάρ ό­ ταν έγραφε αυτό το σημαντικότατο βιβλιαράκι, θεωρώντας την «πτώση των Πύργων» ως τη «μητέρα όλων των γεγονότων», ο Ζ. Μποντριγιάρ ι­ σχυρίζεται ότι «τα γεγονότα έπαψαν πλέον να απεργούν» και τείνουν να μας ξεπεράσουν. Άρα, οι όροι της ανάλυσης έχουν κι αυτοί μεταβληθεί. Όπως παλαιότερα ο Καμί, χωρίς βεβαίως το γλαφυρό ύφος του τελευταίου, αλλά με εξαιρετική κριτική και αναλυτική αντίληψη, ο Ζ. Μποντριγιάρ προσπαθεί να κατανοήσει τους καιρούς τους οποίους ζούμε.

ηλια ς μαγκλινης

Zbigniew Brzezinski, Η γεωστρατική τριάδα. Η συμβίωση με την Κίνα, τη Νέα Ευρώπη και τη Ρωσία ΜΤΦΡ.: X. ΜΕΝΤΖΑΛΙΡΑ. ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Π. ΤΣΑΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΕΥΡΑΣΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 185 0 Ζμπίγκνιεφ Μπρζεζίνσκι, γκουρού της αμερικανικής εξω τερικής πολι­ τικής, με τρία κείμ ενά του που δημοσιεύτηκαν στο N ational In tere st με τίτλους «Living w ith China», «Living with New Europe» και «Living with Russia», καθησυχάζει: «Είναι δύσκολο ν' αναδειχτεί ένας νέος αντίπα­ λος». Τονίζει τη μετατόπιση του βάρους της αμερικανικής πολιτικής από την Ευρώπη στην Ευρασία - που ιστορικά αποτέλεσε το τρόπαιο όλων των επίδοξων κοσμοκρατόρων. Παρατηρεί ότι η πολιτική της Αμερικής θα πρέπει να είναι «διηπειρωτική» με άξονες τις τριάδες ΗΠΑ, Ευρώπη, Ρωσία και ΗΠΑ, Κίνα, Ιαπωνία, ώστε να ελέγχει την Ευρασία και «να εμπ οδίσει οηοιαδήποτε δύναμη ή συνασπισμό δυνάμεων να αποκτήσει τη δυνατότητα να εκδ ιώ ξει τις ΗΠΑ από την Ευρώπη και την Ασία». Όντως, ο Ζ. Μπρζεζίνσκι θεμελιώ νει μια θέση δίχως ασά­ φ ειες στο λόγο του. Πρόκειται, όμως, για εγχείρημα με ισχυρή δόση φαντασίας και ευσεβείς πόθους - πνευματικές ασκήσεις για τις οποίες προσφέρεται η γεωστρατηγική. Διδακτικά κείμενα που αξιώνουν την κυριαρχία των ΗΠΑ, κατά την πίστη στην παράδοση της Άγριας Δύσης περί αυτόκλητων σερίφηδων προστατών της δ ιε­ θνούς έννομης τάξης,

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ2003

θ αναςης αντ . βασιλείου

ΔΙΑΒΑΖΩ 115

Εμμανουέλ Τοντ, Μετά την αυτοκρατορία ΜΤΦΡ.: Ν. ΒΟΥΛΕΛΗΣ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Α. ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ. ΑΘΗΝΑ, ΚΡΙΤΙΚΗ, 2003. ΣΕΛ. 280 Τη στιγμή ακριβώς που η αυτοκρατορία των ΗΠΑ δείχνει το πιο αποτρόπαιο πρόσωπό της και πολύ μελάνι χύνεται ανά τον πλανήτη για το τι μέλλει γενέσθαι, ο Γάλλος ιστορικός και ανθρωπολόγος Ε. Τοντ επιχειρηματολογεί πολύ πειστικά όχι για τη μελλοντική κατάρρευση της αυτοκρατορίας, αλλά για την ήδη συντελεσθείσα αποδόμησή της, ερμηνεύοντας τα τελευταία γεγονότα της διεθνούς σκηνής σαν επιθανάτιους σπασμούς ενός Λεβιάθαν. Ανατρέχοντας και αναλύοντας επαρκώς οικονομικά κοινωνιολογικά στοιχεία, ο Ε. Τοντ δίνει μια αρκετά αισιόδοξη εκδοχή για την αμερικανική ιμπεριαλιστική κούρσα που βλέ­ πουμε στις μέρες μας. Και είναι ίσως αυτό που κάνει το βιβλίο του τόσο ουσιαστικό. Ο Ε. Τοντ δεν αρκείται στο να ανακουφίσει τον αναγνώστη του-σύγχρονο πολίτη που βιώνει αλαφιασμένος τη μιλιταριστική παράκρουση των ΗΠΑ. Τον οδηγεί προσεκτικά και απολύ­ τως τεκμηριωμένα αναλύοντας διεθνείς σχέσεις, στρατιωτικές, οικονομικές αντιστοιχίες και κυρίως τη σημερινή πραγματικότητα των ΗΠΑ.

πολύ κρημνιοτη

Β. Φόα, Μ. Μαφάι, Α. Ράιχλιν, Η σιωπή των κομμουνιστών ΜΤΦΡ.: Α. ΣΟΛΑΡΟ. ΑΘΗΝΑ, ΦΙΛΙΣΤΟΡ, 2002. ΣΕΛ. 176 Τρεις βετεράνοι του αριστερού κινήματος της Ιταλίας συζητούν για τα προβλή­ ματα της Αριστερός, αναπολούν τις ηρωικές εποχές της, κάνουν αυτοκριτική, αναζητούν τις αιτίες που την «κρατούν» πολυδιασπασμένη, θλίβονται για πολ­ λά, αλλά δε μηδενίζουν, δεν αυτομαστιγώνονται ανηλεώς, δεν αναμασούν το διαδεδομένο σε παραιτημένους ανθρώπους μοτίβο «πήραμε τη ζωή μας λά­ θος». Το πάθος τους για μια καλύτερη κοινωνία παραμένει ζωντανό. Ζητούμε­ νο γι' αυτούς είναι η επεξεργασία προτάσεων και λύσεων που θα απαντούν στις σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων. Προσπαθούν να τις ψηλαφήσουν χωρίς έπαρ­ ση. Απαλλαγμένοι από τη βεβαιότητα ότι η δική τους αλήθεια πρέπει να γίνει ετσιθελικά η αλήθεια των μαζών, πορεύονται στο δύσκολο δρόμο της ανακάλυψης νέων ιδεών μέσα σ' έναν κόσμο πολύπλοκο και παγκοσμιοποιημένο. Και οι τρεις πάντως συμφωνούν ότι «για να γίνει ξανά η Αριστερά μεγάλη χρειάζεται μια μεγάλη ενόραση>. ταςος παππας

Κρίστοφερ Χίτσενς, Η δίκη του Χένρι Κίσινγκερ ΜΤΦΡ.: θ. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ. ΑΘΗΝΑ, ΕΣΤΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 260 Ένα βιβλίο για τον άνθρωπο που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης! Τον Χένρι Κίσινγκερ, για τον οποίο εκκρεμούν άπειρες κατηγορίες βάναυ­ σης καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από τη Νότια Αμερική και το Ανατολικό Τιμόρ μέχρι το Βιετνάμ και την Κύπρο. 0 μαχητικός Άγγλος δημοσιογράφος Κ. Χίτσενς (τον έχει φιλοξενήσει αρκετές φορές στην εκπομπή του «Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα» ο Σ. Κούλογλου) προβαίνει σε ενοχοποιητικές αποκαλύψεις για την ανάμειξη του γνωστού ως «Μέτερνιχ του 20ού

116 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

αιώνα» Κίσινγκερ στον πόλεμο της Ινδοκίνας, στη γενοκτονία στο Ανατολικό Τιμόρ, στις δολοφονίες πολιτών στη Χιλή, στο πραξικόπημα στην Κύπρο και στις σχέσεις των ΗΠΑ με την ελληνική χούντα. Καταφεύγοντας σε πρωτογενείς μαρτυρίες, αδημοσίευτα έως τώρα έγγραφα και υλικό που έρχεται στο φως για πρώτη φορά, ο Κ. Χίτσενς προ­ βάλλει αδιάσειστα στοιχεία της ενοχής του Αμερικανού πολιτικού, καταγγέλλοντας το πρωτοφανές καθεστώς ατιμωρησίας που απολαμβάνει,

ηλιας μαγκλινης

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Μιχάλης Ψαλιδόπουλος, Διεθνής σύγκρουση και οικονομική σκέψη. Διεθνές εμπόριο και εθνικό συμφέρον, 17ος-20ός αιώνας ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΜΕΣΟΝΥΚΤΙΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, 2003. ΣΕΛ. 256 0 πόλεμος ήταν συνήθως ζήτημα τιμής, μέσο κατάληψης της εξουσίας, τρό­ πος επίλυσης εθνικών, ιδεολογικών ή και θρησκευτικών διαφορών. Το κυνήγι του θησαυρού, όμως, πάντα υπήρχε κρυμμένο στη γωνία. Περί συγγένειας Ερμή και Άρη ο λόγος. Όσο ένα κράτος γίνεται πλουσιότερο, τόσο φθίνει η πι­ θανότητα να προβεί σε επιθετικές ενέργειες κατά άλλου κράτους, έγραφε το

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

SCRIPTA

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ - ΚΡΙΤΙΚΗ · ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ - ΚΡΙΤΙΚΗ

Charles Enderlin

Μεσανατολικό 1995 - 2002 Οι ισραηλινό-παλαιστινιακές διαπραγματεύσεις Το δράμα εκτυλίσσεται στο Καμπ Νταίιβιντ τον Ιούλιο του 2000.Στην καρδιά αυτού του βιβλίου, διαβάζουμε την εξαιρετική παρου­ σίαση όσων ειπώθηκαν, μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα, ανάμεσα στους ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους διαπραγμα­ τευτές που συγκεντρώθηκαν με πρωτοβου­ λία του τότε Προέδρου των Ηνωμένων Πο­ λιτειών Bill Clinton, και με την παρουσία του Προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Yasser Arafat και του τότε ισραηλινού Πρω­ θυπουργού Ehoud Barak.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 117

18ο αιώνα ο Άνταμ Σμιθ - κι αυτός θύμα των καιρών. Ωστόσο, ο καθηγητής Μ. Ψαλιδόπουλος διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι οικονομολόγοι του παρελθόντος προσέγγισαν το θέμα των διεθνών συγκρούσεων. Ανακαλεί στη μνήμη θέματα σχετικά με την ιστορία, την πολιτική, το κράτος, το εμπόριο, την παραγωγή και την κατανομή της - αναπόσπαστα, δηλαδή, στοιχεία του κοινωνικού στοχασμού. Η οικονομική πάντα υπήρξε πλούσια σε ιδέ­ ες και αναλύσεις περί συγκρούσεων. Και όσο ο κόσμος γινόταν θέατρο πολέμων, έκανε τις δικές της κατακτήσεις. Αξιόλογη και επίκαιρη εργασία, αφού αρκετά από τα θέματά της μεταφέρονται σήμερα στις δημόσιες συζητήσεις, θαναςης αντ. βασιλείου

Μαρκ Μαζάουερ, Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του Μεσοπολέμου ΜΤΦΡ.: Σ. ΜΑΡΚΕΤΟΣ. ΑΘΗΝΑ, Μ.Ι.Ε.Τ., 2002. ΣΕΛ. 432 Συνηθίζουμε να υποστηρίζουμε πως οι συμφορές μας οφείλονται σε παιχνί­ δια των ξένων δυνάμεων. Ο Γ. Γιαννουλόπουλος στο έργο του Η ευγενής μας τύφλωσις («Βιβλιόραμα», 1999), αποδεικνύει πως η ελληνική κοινωνία έχει φτιάξει τους μύθους της και πως έχει βρει εύκολο και πολιτικά χειραγωγήσιΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

μο να ανατρέχει σε αυτούς για να ξορκίζει τις παραμορφώσεις της. Ο Μ. Μ α ζάουερ, βαθύς γνώστης της σύγχρονης Ελλάδας, αποδεικνύει πως, κατά το Μεσοπόλεμο, η χώρα ανέτρεψε, χωρίς να το έχει σχεδιάσει, χωρίς να το εκ­

μεταλλευτεί στη συνέχεια, τους κινδύνους που οι διαδοχικές οικονομικές κρίσεις (αρχής γενομένης από το κραχ του 1929) έφεραν στον κόσμο εκείνη την περίοδο. Το συμπέρα σμα είναι πως ο μεταπρατισμός έχει περιθώρια ευελιξίας, πως σε αυτό το περιβάλλον το laisser aller αδιαφορεί για το laisser faire και πως όλα εντέλει ξαναβρίσκουν την ισορρο­ πία τους. Καλά, ωστόσο, θα έκανε όποιος σκέφτεται τις παρούσες οικονομικές απειλές να διαβάσει τον Μ. Μαζάουερ, ώστε να τρομάξει, αφού οι γνωστές συνταγές δεν έχουν πια πέραση, ακόμα και για εκείνους που έχουν τα γένια και τα χτένια. Το «ΜΙΕΤ», όπως συνηθίζει, έχει επιμεληθεί μια φροντισμένη έκδοση.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Μυρτώ Γεωργίου-Νίλσεν, Η τέχνη να είσαι γονιός Μϊρτω Γεωργιοτ-Νιλςεκ ΗΤΕΧΝΗ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΓΟΝΙΟΣ

ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 192 Κάθε παιδί έρχεται στον κόσμο έχοντας την απόλυτη ανάγκη των γονέων του. 'Εχει την ανάγκη να νιώθει ασφάλεια και να δέχεται φροντίδα και αγά­ πη. Με τον καιρό ο νέος άνθρωπος θα μεγαλώσει, θα ενηλικιωθεί και θα γίνει και ο ίδιος γονιός. Πώς θα φροντίσει τότε τα δικά του παιδιά; Τι θα κάνει όταν αυτά δε θα θέλουν να πάνε για ύπνο; Όταν αρνούνται να φάνε ή δυσανασχετούν με το σχολείο και τα μαθήματά τους; Όταν ζηλεύουν το αδερφάκι τους ή φοβούνται τα κακά όνειρα; Κι ακόμα όταν, φτάνοντας

118 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

στην εφηβεία, επαναστατήσουν; Με αυτά και άλλα πολλά θέματα της καθημερινής οι­ κογενειακής ζωής ασχολείται η ψυχολόγος Μ. Γεωργίου-Νίλσεν σε ένα ευχάριστο, σο­ φό βιβλίο, που συνδυάζει την ψυχαναλυτική γνώση με την εμπειρική πρακτική. Το βι­ βλίο είναι γραμμένο σε απλή επιστημονική γλώσσα, που βοηθάει τους αναγνώστες να μυηθούν και στην επιστήμη της ψυχολογίας. Απευθύνεται σε όλους τους γονείς που προβληματίζονται για την ανατροφή των παιδιών τους, από τη βρεφική ηλικία ως και την εφηβεία, παρέχοντάς τους έγκυρες συμβουλές.

Κωνσταντίνος δ . μαλαφαντης

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Νίκος Βατόπουλος, Το πρόσωπο της Αθήνας ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Β. ΜΑΚΡΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΠΟΤΑΜΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 262 Με ξεναγό τον Νίκο Βατόπουλο στην Αθήνα ξαφνικά βρίσκεσαι μπροστά σ’ ένα αναπάντεχο θαύμα. Με τη συμβολή του φωτογράφου Β. Μακρή, ο Ν. Βατόπουλος μας οδηγεί σε γνωστές και άγνωστες γωνιές της πόλης προτείνοντάς μας να την ξαναπερπατήσουμε. Έτσι ανακαλύπτουμε ότι η Αθήνα κρύβει μικρά αρχιτεκτονικά αριστουργήματα που τη μεταμόρφω­ σαν με την πάροδο του χρόνου σε περιφερειακή μητρόπολη. Από τις προ­ σόψεις των κτιρίων ξετυλίγεται η ιστορία των καλλιτεχνικών ρευμάτων που άφησαν τη σφραγίδα τους σ’ ολόκληρο τον περασμένο αιώνα και αηοτυπώνεται η τόλμη των αρχιτε­ κτόνων που ανέλαβαν να υλοποιήσουν ό,τι πρόσταζε η αισθητική της εποχής. Το πρόσωπο της Αθήνας είναι μια άλλη ιστορία του αστικού γούστου τονίζει ο Ν. Βατό­ πουλος. Και έχει δίκιο. Ξεφυλλίζοντας και διαβάζοντας το υψηλής αισθητικής λεύκω­ μα με τις τριακόσιες έγχρωμες φωτογραφίες, διαπιστώνεις ότι η Αθήνα είναι μια πόλη τολμηρή, με θελκτική πολυφωνία. Μια όμορφη πρόσοψη πολυκατοικίας του κοντινού παρελθόντος μπορεί να έχει την ίδια αισθητική αξία μ’ ένα λεπτεπίλεπτο στολίδι αρ νουβό. Αυτή την άγνωστη σε όλους μας πρωτεύουσα των αντιθέσεων προτείνει ο Ν. Βατόπουλος να απολαμβάνουμε μέρα τη μέρα,

ηρακλης παπαλεξης

Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Ιστοριογραφία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής ΑΘΗΝΑ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, 2002. ΣΕΛ. 148 Στα οκτώ πυκνότατα κεφάλαια του βιβλίου, ο Π. Τουρνικιώτης (επ. καθη­ γητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ) πραγματεύεται με άκρα διεισδυ­ τικότητα και συγκριτική αντίληψη καίρια ζητήματα της αρχιτεκτονικής, ό­ πως: η σχέση της μοντέρνας αρχιτεκτονικής με την Ιστορία της Τέχνης, οι θεμελιώδεις αρχές και οι αξίες της αρχιτεκτονικής, η κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής, η εξέλιξη του ύφους και της αισθητικής στην αρχιτε­ κτονική, το πνεύμα της εποχής (Zeitgeist) ως παράγων προσδιορισμού

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 119

του περιεχομένου της αρχιτεκτονικής, η αρχιτεκτονική ως παράγων στη δομή των πό­ λεων, η σημειολογία της αρχιτεκτονικής («η αρχιτεκτονική είναι μια γλώσσα, ένα μέσο επικοινωνίας»), ή ο διάλογος μεταξύ των αρχιτεκτονικών τάσεων («Η ιστορία της μο­ ντέρνας αρχιτεκτονικής γράφεται σε πληθυντικό αριθμό»). Το παρόν βιβλίο αντιπροσωπεύει επίσης ένα ενδιαφέρον πεδίο διεπιστημονικών εφαρ­ μογών, τεκμήριο του πλούσιου γνωστικού φορτίου του Π. Τουρνικιώτη, με έντονο δι­ δακτικό χαρακτήρα, που συμβάλλει στη γενική, εννοώ: και εκτός του κόσμου της αρχι­ τεκτονικής, αποδεκτότητα του κειμένου,

αλκηςτις ςουλογιαννη

ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ

Οικονομόπουλος, φωτογράφος ΑΘΗΝΑ, ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ - ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2002. ΣΕΛ. 354 Τι κάνει τον Νίκο Οικονομόπουλο μεγάλο φωτογράφο; Το διαπιστώνει κά­ ποιος αν έχει παρακολουθήσει την εικαστική πορεία του μέσα από τα λευ­ κώματα με φωτογραφίες του που έχουν ως τώρα εκδοθεί. 0 Ν. Οικονομόπουλος είναι πάνω απ' όλα ανθρωποκεντρικός φωτογράφος και ερα­ στής του ασπρόμαυρου φιλμ. Φωτογραφίζει υπαινικτικά ό,τι η πρώτη μα­ τιά δεν επιλέγει να απομνημονεύσει. Εστιάζει και μ' ένα κλικ να σου αυτό που δεν έχεις υποψιαστεί ότι υπάρχει. Παίζει με τις αποχρώσεις του λευκού, του γκρι και του μαύρου, του φυσικού φωτός που μόλις δηλώνει την παρουσία του. 'Εχει ταξιδέψει σχεδόν σε όλο τον κόσμο για να κλέψει στιγμές που φαινομενικά είναι ασήμαντες, αλλά υ­ πογραμμίζουν με απαράμιλλο τρόπο την καθημερινότητα χωρίς εξωράίσμούς. Στο καλαίσθητο λεύκωμα Οικονομόπουλος, φωτογράφος δημοσιεύονται εκατόν πενή­ ντα φωτογραφίες-μαρτυρίες, πολλές από τις οποίες ανέκδοτες, που δείχνουν την εικο­ σαετή διαδρομή του παγκοσμίως γνωστού καλλιτέχνη. Και δεν είναι διόλου τυχαίο ότι είναι ο μοναδικός Έλληνας φωτογράφος που αποτελεί μέλος του πρακτορείου MAGNUM και που οι φωτογραφίες του δημοσιεύονται στις καλύτερες εφημερίδες και περιοδικά όλου του κόσμου, ηρακλης παπαλεξης

Όλγα Σελλά, Σελιδοδεικτούμενα ΑΘΗΝΑ, ΜΕΛΑΝΙ, 2002. ΣΕΛ. 176 Το ότι η Όλγα Σελλά, η δημοσιογράφος της Καθημερινής, εδώ και χρό­ νια μάζευε με τη μανία που χαρακτηρίζει τους συλλέκτες χάρτινες, κε­ ντητές, πλαστικές, δερμάτινες, ξύλινες μεταλλικές, υφαντές, δαντελέ­ νιες «στάσεις ανάγνωσης» ήταν γνωστό σε όλη τη δημοσιογραφική πιά­ τσα. Σιγά σιγά η συλλογή της μεγάλωνε. Οι σελιδοδείκτες όμως, ανα­ σφαλείς όντες, επέμεναν να ενταχθούν στο φυσικό τους περιβάλλον, να γίνουν δηλαδή ένα μ’ ένα βιβλίο, να αποθανατιστούν, γιατί γνώριζαν καλά τον εφήμερο χαρακτήρα τους. Βρέθηκε λοιπόν το «Μελάνι» και τους φιλοξένησε

120 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

στις σελίδες ενός καλαίσθητου βιβλίου. Πάνω από τετρακόσιοι σελιδοδείκτες από την Ελλάδα και απ' όλα τα μέρη του κόσμου φιγουράρουν ανά ενότητες, αποτυπώνοντας έτσι την ιστορία των «στάσεων της ανάγνωσης» και την ανάγκη του παραγωγού τους να προωθήσει με ελάχιστο κόστος το προϊόν του. Ένα μόνο κίνδυνο διατρέχουν τα Σελιδοδεικτούμενα της Ό. Σελλά από τους ζηλόφθονους αναγνώστες. Να κάνουν το βιβλίο φύλλο και φτερό, κόβοντας τους σπανιότερους και τους πιο εντυπωσιακούς σελιδοδεί­ κτες για τη δική τους συλλογή που μόλις τώρα ξεκίνησαν,

ηρακλης παπαλεξης

ΜΟΥΣΙΚΗ

Γιώργος Λεωτσάκος, Παύλος Καρρέρ απομνημονεύματα και εργογραφία» ΑΘΗΝΑ, ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ - ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ, 2003. ΣΕΛ. 294 Οι έρευνες και μελέτες για τη νεοελληνική έντεχνη μουσική αρχίζουν μάλ­ λον να αποδίδουν. Έτσι, ανακαλύπτουμε πως υπάρχει μια παράδοση, που συμβαίνει να προέρχεται από τα Επτάνησα, η οποία αποδεικνύει πως οι Έλληνες συνθέτες του 19ου αιώνα είναι πολύ περισσότερο από περιπτώ­ σεις και εγγράφονται στην ιστορία της ευρωπαϊκής μουσικής ενώ ταυτοχρόνως αποτελούν μέρος της καθημερινότητάς μας. Ας θυμηθούμε λοιπόν

Έτος Κωστή Παλαμά Γράφουν οι: Βαγγέλης Αθανασόπουλος Αλέξης Ζήρας Κ. Γ. Κασίνης Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης Κ. Μητσάκης Ιφιγένεια Mnc Απόστολος Σαχίνης Κώστας

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 121

πως το τραγούδι «0 γέρο Δήμος πέθανε, ο γέρο Δήμος πάει», που θεωρούμε κεφά­ λαιο της δημοτικής μας μουσικής, είναι άρια από την όπερα Μάρκος Μπότζαρης του Ζακύνθιου Παύλου Καρρέρ (1829-1896). Και ας δούμε πως αυτή έκδοση, προϊόν συ­ νεργασίας του Μουσείου Μπενάκη (όπου βρίσκεται μέρος του αρχείου Καρρέρ) με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και με τον Γ. Λεωτσάκο, μας δίνει, εκτός από τις αναμνήσεις του συνθέτη για την καλλιτεχνική του πορεία, την πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα εργογραφία του συνθέτη, κάτι που ανοίγει το δρόμο για τον Σκαλκώτα (που πέθανε νωρίς) και άλλες μεγάλες μορφές της νεοελληνικής μουσικής, όπως ο Σισιλιάνος, που τυχαίνει να είναι εν ζωή και μπορεί να τιμηθεί για δεκαετίες δημιουργίας υπό καθε­ στώς απάθειας του κοινωνικού περίγυρου, φ ιλ ιππο ς δ . δρακονταειδης

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Θανάσης Τριαρίδης, Το νεύμα των ζωγράφων. Τζιότο, Λεονάρντο, Μιχαήλ Άγγελος, Ραφαήλ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ, 2002. ΣΕΛ. 80+120+80+80 0 θ. Τριαρίδης, γνήσιος πεζογράφος από τη Θεσσαλονίκη, έγραψε και επιμελήθηκε μια σειρά από τέσσερα αυτόνομα βιβλία, το καθένα από τα οποία είναι αφιερωμένο στους μεγάλους υπηρέτες της δυτικής ζωγραφικής. 0 αι­ νιγματικός Τζιότο, ο οποίος έζησε το Μεσαίωνα αλλά κατόρθωσε με το έρ­ γο του να θέσει πρώτος το αίτημα για τον εξανθρωπισμό του θεού, έβαλε τα θεμέλια της αναγεννησιακής τέχνης. 0 Λεονάρντο, επιστήμονας, ζωγρά­ φος, οραματιστής, θεωρείται η απόλυτη εμβληματική μορφή του αναγεννημένου ανθρώπου και, ίσως, ο σημαντικότερος από τους ομότεχνούς του. 0 Μιχαήλ Άγγελος, ο μεγαλύτερος δημιουργός του καιρού του, έχει σφραγίσει το δυτικό πολιτι­ σμό αναπαριστώντας έναν απόλυτα προσωπικό κόσμο. 0 Ραφαήλ, ο οποίος υμνήθηκε και κατηγορήθηκε όσο κανείς άλλος καλλιτέχνης της Αναγέννησης, με τις συνθέσεις του αποτύπωσε την ψευδαίσθηση μιας αιώνιας Αρμονίας. Η μονογραφίες για τους τέσ σερις ογκόλιθους της δυτικής ζωγραφικής είναι γραμμένες με γλαφυρό ύφος (αριστε­ ρές σελίδες), ενώ όλες οι δεξιές σελίδες κοσμούνται με τα έργα τους. Στο τέλος κάθε τόμου υπάρχει κατατοπιστικό, συνοπτικό χρονολόγιο.

ηρακλης παπαλεξης

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Βάσλαβ Νιζίνσκυ, Ημερολογιακά τετράδια ΜΤΦΡ.: Ν. ΧΑΣΙΟΤΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΑΓΡΑ, 2002. ΣΕΛ. 400 0 Βάσλαβ Νιζίνσκι, έξι εβδομάδες προτού κλειστεί οριστικά στο άσυλο τρελών, γρά­ φει ένα σπαρακτικό ημερολόγιο σαράντα τριών ημερών, όπου αποκαλύπτει τη σταδια­ κή επιδείνωση της ασθένειάς του, μέχρι την οριστική εξαφάνισή του μέσα στην ομίχλη

122 ΔΙΑΒΑΖΩ

10ΥΛΙ0Σ-ΑΥΓ0ΥΣΤ0Σ 2003

της σχιζοφ ρένεια ς. Το ημερολόγιο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 19 36 (λογοκριμένο από τη σύζυγο του Νιζίνσκι) αποκτώντας τεράστια φή­ μη και μεταμορφώνοντας τον Νιζίνσκι σε τρελή ιδιοφυία (δίπλα στον Νίτσε και στον Αρτό). Η γραφή του Νιζίνσκι φανερώνει όλη την πλήξη και την κούραση της τρέλας, ενώ την ίδια στιγμή ασκεί μια «άρρωστη» γοητεία μέ­ σα από ευφάνταστους συνειρμούς και απρόσμενες συσχετίσεις που οδη­ γούν τον αναγνώστη σε ένα απόγειο παραδοξολογίας. Η πλήρης έκδοση του ημερολογίου (την οποία ακολουθούν οι εκδόσεις «Άγρα») ήρθε μόλις το 19 95 και αποκάλυψε ένα άνισο, αντιφατικό, συγκλονιστικό κείμενο που παραπέμπει σε πειραματικές μορφές λογοτεχνίας και εντέλει αυτοκαταστρέφεται με τρόπο δραματικό και μεγαλειώδη,

χρηστός χρυςοπουλος

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ

Σεραφείμ Φυντανίβης, Απόδραση σε τέσσερις ηπείρους ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 366 ipoon 0ΠΕ00Ερΐ5 ήπειρο

...

Ο διευθυντής της Ελευθεροτυπίας Σεραφείμ Φυντανίδης με την Απόδραση σε τέσσερις ηπείρους συγκεντρώνει σε έναν τόμο ταξιδιωτικές εμπειρίες και εντυπώσεις των τελευταίων είκοσι πέντε χρόνων. Το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο πολύπλευρο, γεμάτο με πληροφορίες, ιστορικές αναφορές, κρίσεις και αναλύσεις, αλλά και ανεκδοτολογικό υλικό που άλλοτε τρομάζει και άλλο­ τε προκαλεί γέλιο. Είναι φανερό στις σελίδες του ότι ο περιηγητής, ο ταξι­ διώτης, δεν ήταν παρά ένας πολύ προσεκτικός παρατηρητής, ο οξυδερκής

ρεπόρτερ, ο έμπειρος δημοσιογράφος που δεν αφήνει τίποτα να πάει χαμένο. Μαζί με το συγγραφέα λοιπόν ταξιδεύουμε στη Λατινική Αμερική, την Κούβα, τα Σκόπια, την Τουρκία, την Κίνα και τη Ρωσία, πριν και μετά το 1989. Ένα ακόμα σημαντικό χαρακτηριστικό του ύφους του Σ. Φυντανίδη είναι η ανθρωποκε­ ντρική προσέγγισή του, το ενδιαφέρον του για τον παγκόσμιο άνθρωπο, τόσο ως άτο­ μο όσο και ως σύνολο, ως λαό, έθνος· παρά τις δυσκολίες, τις άγριες, κάποτε, συνθή­ κες, ο συγγραφέας-ταξιδευτής δε φαίνεται να χάνει την πίστη του στο (συν)άνθρωπο. Από αυτή τη σκοπιά, το βιβλίο είναι ιδανικός οδηγός ανθρώπινων συνηθειών, ηθών και εθίμων,

ηλιας μαγκλινης

Πιερ Πάολο Παζολίνι, Το άρωμα της Ινδίας ΜΤΦΡ.: Α. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΑΓΡΑ, 2003. ΣΕΛ. 152 Το άρωμα της Ινδίας είναι αποτέλεσμα του συναρπαστικού οδοιπορικού του μεγάλου σκη­ νοθέτη και συγγραφέα στην αχανή χώρα των Ινδιών. Ο δημιουργός του θεωρήματος επισκέφτηκε την Ινδία μαζί με το διάσημο Ιταλό συγγραφέα Αλμπέρτο Μοράβια και την Έλσα Μοράντε. Οι καταγραφή των εντυπώσεών του επικεντρώνεται στις ακραίες αντιθέσεις που

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΟ 123

συνάντησε ως αυτόπτης μάρτυρας: από τα τοπία απίστευτης φυσικής ομορ­ φιάς στα εξαθλιωμένα πλήθη των ανθρώπων της χώρας, οι οποίοι φαίνονται να δέχονται στωικά τη μοίρα τους, με ευγένεια και γλυκύτητα που δύσκολα θα συναντούσε κανείς σε ένα Δυτικό. Όπως είναι, ίσως, φυσικό, στο Άρωμα της Ινδίας κυριαρχεί το βλέμμα του σκηνοθέτη, η μανία του με τις εικόνες, με τα «κάδρα» που μπορεί να συμπυκνώνουν πολλές μαζί καταστάσεις και σήμα σίες. Την ίδια στιγμή, το βιβλίο είναι και ένα προσωπικό ημερολόγιο, μια κα­ ταγραφή χωρίς κάποιο αυστηρό πρόγραμμα. Εξαιρετική η μετάφραση του έ­ γκυρου και έμπειρου Ανταίου Χρυσοστομίδη. ηλιας μαγκλινης

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ

Γιώργος Γάτος, Το μέγα πάθος του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. 41 γράμματα του Γληνού στο Δελμούζο ΑΘΗΝΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑΓΡΑΜΜΑΤΑ, 2003. ΣΕΛ. 320 Στο βιβλίο αυτό, που προλογίζει ο καθηγητής Σ. Ασδραχάς, παρουσιάζονται τα γράμματα του Δημήτρη Γληνού στον Αλέξανδρο Δελμούζο, δύο κορυφαίων παιδαγωγών και διανοούμενων. Πρόκειται για σαράντα ένα γράμματα στο στε­ νό φίλο και συνεργάτη, το συναγωνιστή και συμπρωταγωνιστή στους μεγά­ λους γλωσσοεκπαιδευτικούς αγώνες για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσ­ σας στα σχολεία, τη μεταρρύθμιση, τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση της εκπαίδευσης, οε μια «ρευστή» και κρίσιμη εποχή: από τα πρώτα κιόλας βήματα του «ανορθωτικού» βενιζελισμού μέχρι τις τελευταίες αναλαμπές των βενιζελογενών κυβερνήσεων του 1926. Το βιβλίο δεν εξαντλείται στην παράθεση τεκμηρίων: μας ει­ σάγουν σ' αυτά δύο συνεκτικά κείμενα του συγγραφέα, που είναι μια πλήρης βιογραφία του Δελμούζου και μια επισκόπηση της προσφοράς του Γληνού στην εκπαιδευτική μεταρ­ ρύθμιση. Η έκδοση ολοκληρώνεται με ένα λειτουργικό αλφαβητικό ευρετήριο προσώπων και πραγμάτων, όπου ο αναγνώστης μπορεί να βρει πλήθος από ενδιαφέρουσες πληρο­ φορίες για τους πρωταγωνιστές των κοινωνικοπολιτικών και γλωσσοεκπαιδευτικών μεταρ­ ρυθμίσεων, διεξοδική, ιστορική και σύγχρονη βιβλιογραφία, καθώς και ευρετήριο των ο­ νομάτων που μνημονεύονται στις επιστολές, κονςταντινος δ . μαλαφαντης

Έρμαν Έσσε - Τόμας Μαν, Αλληλογραφία 1910-1955 ΜΤΦΡ.: Γ. ΛΑΓΟΥΔΑΚΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 218 Η αλληλογραφία ανάμεσα στους δύο συγγραφείς που αποτέλεσαν εμβληματικές μορφές για τη γερμανική λογοτεχνία του 20ού αιώνα συνιστά μια συγκλονιστική πνευματική συνο­ μιλία. 0 Έ. Έσσε και ο Τ. Μαν διατήρησαν για παραπάνω από μισό αιώνα μια ιδιότυπη φι­ λία που βασιζόταν στην αλληλοεκτίμηση και στην εκατέρωθεν αναγνώριση (και αποδοχή) των διαφορετικών ιδιοσυγκρασιών τους. Η ανάγνωση της αλληλογραφίας τους συνθέτει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αφήγηση, πολυδιάστατη, εμπλουτισμένη από τη σκέψη δύο

124 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

μεγάλων πνευμάτων και, γι’ αυτό το λόγο, άκρως διδακτική. Η διανοητικότη­ τα και η βαθιά πνευματικότητα επανέρχονται ως λάιτ-μοτίφ στη μεταξύ τους συνομιλία, ενώ εξίσου συναρπαστική αποδεικνύεται και η ανάγνωση της αλ­ ληλογραφίας ως ιστορικής διαδρομής. Εκτεινόμενη σε τέσσερις δεκαετίες και μέσα από τους δύο μεγάλους πολέμους, η συνομιλία των δύο αντρών παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η διαρκής περιπλοκή του προσωπικού με το ιστορικό στοιχείο, καθώς και η συνακόλουθη μεταβολή του γράφοντος προσώπου μέσα στο χρόνο -όπως εκφράζεται με την ένταση της επιστολι­ κής επιταγής για πρωτοπρόσωπη γραφή- είναι ιδιαιτέρως γοητευτικές όψεις του σημαντικού αυτού βιβλίου,

χρηστός χρυςοπουλος

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Άρθουρ Μίλερ, Αϊνστάιν-Πικάσο. Ο χώρος, ο χρόνος και η ομορφιά ΜΤΦΡ.: Σ. ΠΙΕΡΡΗΣ. ΑΘΗΝΑ, Π. ΤΡΑΥΛΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 480 0 Άρθουρ Μίλερ διδάσκει ιστορία και φιλοσοφία της επιστήμης στο Πανεπι­ στήμιο του Λονδίνου. Στο συγκεκριμένο βιβλίο δοκιμάζει ένα πολύ ενδιαφέ­ ρον πείραμα: τη μελέτη και την εξέταση της σκέψης και της δημιουργίας δύο μεγάλων της επιστήμης και της τέχνης, οι οποίοι έδρασαν παράλληλα, σε μια εποχή που σήμερα πια φαντάζει μυθική. Το αποτέλεσμα είναι ένα πραγματικά έξοχο χρονικό πάνω στο «μοντερνιστικό» πυρετό που επικρατού­ σε στους πνευματικούς και επιστημονικούς κύκλους στις αρχές του 20ού αι­ ώνα. Η παράλληλη διερεύνηση της σκέψης και του έργου του Αϊνστάιν και του Πικάσο σ ποτελεί πρόσφορο έδαφος για μια μελέτη πάνω στο πώς άλλαξε ριζικά ο τρόπος που ο άνθρωπος ερμηνεύει τον κόσμο γύρω του αλλά και μέσα του. ηλιας μαγκλινης

Andre Brahic, Τα παιδιά του Ήλιου ΜΤΦΡ.: I. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ - Μ. ΠΕΤΡΑΚΗ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΤΟΠΤΡΟ, 2002. ΣΕΛ. 424 Σίγουρα δεν είναι τυχαίο που το όνομα του διάσημου ερευνητή και συγ­ γραφέα A. Brahic έχει δοθεί σε έναν αστεροειδή. Στο εξαιρετικό αυτό πό­ νημα, ο συγγραφέας μάς προσφέρει μια πανοραμική εικόνα του Ηλιακού μας Συστήματος ενώ παράλληλα αφηγείται εξαιρετικά την ιστορία της προ­ έλευσης του Σύμπαντος. Τα Παιδιά του Ήλιου είναι μια μαγευτική ξενάγη­ ση σε απόμακρους πλανήτες, αστεροειδείς, γαλαξίες και αστρικά σμήνη, ξεδιπλώνοντας μπροστά στα μάτια μας το χρονικό της δημιουργίας του Σύ­ μπαντος. Το πιο σημαντικό είναι όμως ότι κεντρική θέση σε αυτό το «διαγαλαξιακό» τα­ ξίδι κατέχει ο άνθρωπος. Γνήσια ανθρωποκεντρικός μελετητής, ο Α. Μπράχιτς τον το­ ποθετεί στον πυρήνα της προβληματικής του, ως αναπόσπαστο τμήμα του χάους που μας περιβάλλει,

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

ηλιας μαγκλινης

ΔΙΑΒΑΖΩ 125

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Tim Berners-Lee, Υφαίνοντας τον παγκόσμιο ιστό ΜΤΦΡ.: Ν. ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 320 0 δημιουργός του Παγκόσμιου Ιστού (WWW) αφηγείται στο βιβλίο του την ιστορία της συλλογικής πραγμάτωσης της ιδέας του, προκειμένου να δια­ λύσει όλα τα μυθεύματα που κυκλοφορούν σχετικά, και μας εκθέτει τα σχέδιά του για το μέλλον. 0 Μπέρνερς-Λι συνδύασε δύο προϋπάρχουσες καινοτομίες, το υπερκείμενο και το διαδίκτυο, και προγραμμάτισε τους υ­ πολογιστές να συνδέουν πληροφορίες ασύνδετες φαινομενικά μεταξύ τους. Επινόησε μια κοινή διευθυνσιοδότηση (URL) και μια κοινή γλώσσα σημείωσης των κειμένων (HTML) και έκανε πράξη την άναρχη δικτύωση πληροφο­ ρίας, που μετέτρεψε το διαδίκτυο σε πολιτισμικό φαινόμενο. Επί του παρόντος εργάζεται πάνω στη δημιουργία ενός Σημασιολογικού ιστού, ο ο­ ποίος θα συναιρεί τα δεδομένα που διαβάζουν οι άνθρωποι με εκείνα που διαβά­ ζουν οι μηχανές, ευνοώντας την ανάπτυξη της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Και στη δημιουργία ενός Ιστού εμπιστοσύνης, όπου η πληροφορία θα είναι πιστοποιη­ μένη και τα προσωπικά δεδομένα προστατευμένα. Το μέλλον προβλέπεται απρό­ βλεπτο! ΤΙΤΙΚΑ ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΙΑ

ΓΛΩΣΣΑ

Francisco R. Adrados, Ιστορία της ελληνικής γλώσσας ΜΤΦΡ.: A. V. LECUMBERRI. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ, 2003. ΣΕΛ. 568 Η ελληνική γλώσσα μιλιέται συνεχώς στον ίδιο γεωγραφικό χώρο επί 4.000 χρόνια και γράφεται αδιάκοπα εδώ και 3.500 χρόνια. Αυτή την εξε­ λικτική πορεία της από τα ινδοευρωπαϊκά χρόνια ως τις μέρες μας παρα­ κολουθεί ο F. R. Adrados, καθηγητής Πανεπιστημίου της Μαδρίτης. 0 συγγραφέας εξετάζει την ελληνική γλώσσα από τα ινδοευρωπαϊκά χρόνια ως την κλασική εποχή και με ευσύνοπτο τρόπο παρουσιάζει το πανόραμα της δεύτερης και πρώτης χιλιετίας και τις γενικές λογοτεχνικές γλώσσες της αρχαϊκής και της κλασικής εποχής. Αναφέρεται επίσης στην ελληνιστική κοινή, την ελληνική της βυζαντινής περιόδου και τη νεοελληνική. Έμφαση δίνει στα ελληνικά δά­ νεια σε άλλες γλώσσες, τονίζοντας ότι «τα ελληνικά δεν εξακολουθούν να ζουν σήμε­ ρα μόνο στην Ελλάδα, αλλά έχουν μια δεύτερη ζωή: το αλφάβητό τους, το λεξιλόγιό τους, το συντακτικό τους, τα λογοτεχνικά τους είδη είναι παρόντα σε όλες τις γλώσ­ σες». Το βιβλίο του F. R. Adrados είναι απαραίτητο για όποιον θέλει να γνωρίσει καλύ­ τερα τη γλώσσα του. βαςω σπάθη

126 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΛΕΞΙΚΑ

Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Αντίστροφο λεξικό της Νέας Ελληνικής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Α.Π.Θ., ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΙΔΡΥΜΑ ΜΑΝΟΛΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗ), 2002. ΣΕΛ. 745 Οι εκδόσεις αναφοράς λειτουργούν ως πάγιοι φορείς εκπολιτισμού και έ­ χουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στο χώρο των γραμμάτων. Αυτό ισχύει και για την παρούσα εργασία η οποία πραγματώνει ουσιαστικές βελτιώσεις σε σύγκριση με όσες είχαμε έως τώρα στη διάθεσή μας [Αντίστροφον Λε­ ξικόν της Νέας Ελληνικής, Γ. I. Κουρμούλης (1967, επανέκδοση από τις εκδόσεις «Παπαδήμα» το 2002) και «Αντίστροφο Λεξικό της Κοινής Νεο­ ελληνικής Γλώσσας», Ε. Μπαλαφούτης (εκδόσεις «Επικαιρότητα», 1996)]. Τα αντίστρο­ φα λεξικά αλφαβητίζουν τα λήμματά τους από τα δεξιά προς τα αριστερά ξεκινώντας από την κατάληξη και γι' αυτό είναι αναντικατάστατα στην αναζήτηση συνθέτων και ε­ πιρρημάτων, στη σημασιολογική ομαδοποίηση όρων, στην ετυμολογία και στη μελέτη των καταλήξεων. Το παρόν λεξικό προσφέρει το πλουσιότερο λεξιλόγιο σε αντίστροφη κατάταξη (18 0.0 00 λήμματα) και εμπλουτίζει την περίφημη συλλογή του Κουρμούλη αξιοποιώντας σύγχρονες λεξικογραφικές εργασίες, όπως του Κριαρά και του Μπαμπινιώτη, ή παλαιότερες όπως του Σταματάκου. Παράλληλα, παρέχει αναλυτικές πληρο­ φορίες σχετικά με την ορθογραφία, ενώ είναι το μόνο που διατίθεται και σε ηλεκτρονι­ κή μορφή μέσω του διαδικτύου,

χρηστός χρυςοπουλος

Χάρης Σακελλαρίου, Γενικό λεξικό. Καθαρεύουσας και δημοτικής ΑΘΗΝΑ, ΝΟΗΣΗ, 2003. ΣΕΛ. 578 Εύχρηστο το Γενικό Λεξικό του X. Σακελλαρίου, μπορεί να γίνει ο αξιό­ πιστος σύμβουλός σας. Από τα άλλα ομοειδή που κυκλοφορούν δια φέ­ ρει ως προς αυτό: Στο Γενικό Λεξικό μπορεί κάποιος να αναζητήσει λέ­ ξεις της δημοτικής, αλλά και της καθαρεύουσας. Είναι γνωστό ότι οι δύο αυτές μορφές της ελληνικής γλώσσας υποχρεώνονται εκ των πραγ­ μάτων όχι μόνο να συνυπάρχουν, αλλά να συνεργάζονται και να αλληλοσυμπληρώνονται. Την ίδια στιγμή, γράφοντας ή μιλώντας, κάνουμε χρή­ ση και των δύο διαφορετικών γλωσσικών τύπων. Τις απορίες μας ή την άγνοιά μας έρχεται να καλύψει το λεξικό αυτό όπου πέραν του ότι καταγράφονται όλες σχεδόν οι λέξεις καθαρεύουσας και δημοτικής με την ετυμολογία τους, στο τέλος του τό­ μου υπάρχουν κατάλογοι κύριων ονομάτων, συνοπτικός ορθογραφικός οδηγός, κα­ νόνες τονισμού, ορθογραφικές παρατηρήσεις για τα ουσιαστικά, τα επίθετα, τα ε­ πιρρήματα, τα ρήματα και τις προθέσεις. Καταχωρίζονται, τέλος, εκφράσεις (ελλη­ νικές και ξενόγλωσσες) στις οποίες καταφεύγουμε συχνά. Ευσύνοπτο και χρήσιμο, το λεξικό του X. Σακελλαρίου μάς απαντά σε πλείστα όσα ερωτήματα που αφορούν τη γλώσσα,

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ηρακλης παπαλεξης

ΔΙΑΒΑΖΩ 127

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ

Χαρίκλεια Καβάφη, Συνταγές ΑΘΗΝΑ, ΕΡΜΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 26 Το φύλαγε μέχρι το θάνατό του το τετράδιο με τις «Συνταγές» της μητέρας του Χαρίκλειας ο Κ. Π. Καβάφης. Μόλις πρόσφατα το ανέσυρε από το αρ­ χείο Καβάφη ο Μανόλης Σαββίδης, το μετέγραψε με ακρίβεια, χωρίς να πειράξει ούτε ένα γιώτα, και μας το παρέδωσε σε μορφή ενός μικρού και κομψού βιβλίου. Οι σαράντα Συνταγές δείχνουν πόσο είχε επηρεαστεί η οι­ κογένεια Καβάφη από τις διαρκείς μετακινήσεις της: Κωνσταντινούπολη, Παρίσι, Λονδίνο, Λίβερπουλ, Αλεξάνδρεια. 0 αναγνώστης θα διαβάσει συ­ νταγές που έχουν τις ρίζες τους στην Ανατολή, τη Γαλλία, την Αγγλία, την Ιταλία. Το ση­ μαντικότερο βεβαίως είναι ότι το σύνολό τους φανερώνει τις διατροφικές συνήθειες της οικογένειας Καβάφη και της εποχής. Αντιγράφουμε μια από τις συνταγές, όπως α­ κριβώς την έγραψε ιδιοχείρως η Χαρίκλεια Καβάφη στο τετράδιό της. Σκορδαλιά ~ ενός γροσσιού φουντούκια καλά κοπανισμένα με ολίγον σκόρδον. έπειτα προσθέτεται μουσκευμένον ψωμί καλά κοπανισμένον μαζύ, έπειτα βάζουν ολίγον κατ' ολίγον λάδι και το δουλεύουν, έπειτα προσθέτουν και το ξίδι και το γυρίζουν και την serviroun. Άραγε πόσες απ' αυτές είχε γευτεί ο Κωνσταντίνος Καβάφης, βενιαμίν της οικογένειας;

ηρακλης παπαλεξης

LAROUSSE γαστρονομία ΑΘΗΝΑ, I. ΦΛΩΡΟΣ, 2003. ΣΕΛ. 1.260 Το βαρύ πυροβολικό της γαστρονομίας κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα. Η Larousse γαστρονομία, ένας ογκώδης τόμος 1.260 σελίδων, περιλαμβά­ νει σε αλφαβητική σειρά τα πάντα που αφορούν τη μαγειρική τέχνη. Τα 4.00 0 λήμματα αναφέρονται στην ιστορία της γαστρονομίας, στα υλικά α­ πό τα οποία αποτελούνται οι 3.00 0 συνταγές -ο ι 40 0 από τους μεγαλύτε­ ρους σύγχρονους σεφ-, καθώς και τα κρασιά και τα αποστάγματα που συ­ νοδεύουν την ηδονή του καλού φαγητού. Οι εξακόσιες και πλέον φωτο­ γραφίες με εδέσματα, πίνακες, διαιτητικές προτάσεις αναδεικνύουν τη Larousse ως το απόλυτο βοήθημα κάθε επαγγελματία και ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα για τους λάτρεις του καλού φαγητού. Η Larousse γαστρονομία είναι κάτι περισσότερο από βιβλίο συνταγών. Η διάρθρωσή της, ο πλούτος των πληροφοριών, οι συχνές αναφορές στο παρελθόν αποδεικνύουν την ανθρωπολογική διάσταση της γαστρονομίας και τη στενή σχέση της με την ιστορία και τον πολιτισμό. Η δωδεκαμελής επιτροπή που συνέθεσε το έργο, υπό την προεδρία του Ζοέλ Ρομπινσόν, επιτέλεσε έναν άθλο, σεβόμενη την ιστορία αυτής της εφήμερης τέχνης. Αναζητήστε τη στα βιβλιοπωλεία και θα εντυπωσιαστείτε από το άρτιο αποτέλε­ σμα. ΗΡΑΚΛΗΣ ΠΑΠΑΛΕΞΗΣ

128 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΠΑΙΔΙΚΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Μέρκος Αυτζής, Η μαμά πάει σχολείο ΕΙΚΟΝ.: Τ. ΣΟΛΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 2002. ΣΕΛ. 80 Είναι αλήθεια ότι πολύ δύσκολα βρίσκει κανείς βιβλία που να πραγματεύο­ νται ένα παιδαγωγικό θέμα κι αυτό το θέμα να μην καταδυναστεύει τη λογοτεχνικότητα του κειμένου. 0 Μ. Αυτζής καταπιάστηκε με τον αποχωρι­ σμό, εξαιτίας της εργασίας, μιας μητέρας από τη μικρή κόρη της. Εικονο­ γραφεί μια οικογένεια όπου οι γονείς, γνωρίζοντας τις κινήσεις τους στο άμεσο μέλλον, φέρονται ανάλογα και σχεδιάζουν με θαυμαστό παιδαγωγι­ κό τρόπο τα πάντα, με επίκεντρο το παιδί τους. Και ομολογουμένως αναδεικνύεται μια μικρή νουβέλα, δίχως διδακτισμούς, στην οποία ακόμη και η εικονο­ γράφηση παίρνει ενεργό μέρος στα δρώμενα. Επικρατούν η χαρούμενη θέαση των πραγμάτων, η αμεσότητα στην αφήγηση η οποία προέρχεται από την οπτική του παιδι­ ού και είναι απολύτως αληθινή, η ποιητικότητα, η ευαισθησία και το χιούμορ στο ύ­ φος. (Γισ αναγνώστες από 7 ετών} γιαννης ς . παπαδατος

Μόνος Κοντολέων, Παραμύθια από τόπους της Ασίας ΕΙΚΟΝ.: Α. ΜΕΝΔΡΙΝΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 36 Είναι αλήθεια πως λίγα βιβλία βγαίνουν πια με παραδοσιακά παραμύθια. Μπορεί και η εποχή μας να μην τα «σηκώνει», αφού άλλα μάλλον παρο­ δικά σύμβολα και ήρωες γεννιούνται και συνεπαίρνουν τα παιδιά. Πάντα όμως η λαϊκή ψυχή με τις αφηγήσεις ουσίας της ζωής και της περιπέτειάς της, το χιούμορ και τη σοφία της θα είναι σε θέση να «διδάξει» τα παι­ διά με έμμεσο τρόπο αξίες γενέθλιες. 0 λόγος ενός δόκιμου συγγραφέα αποτελεί εγγύηση γι' αυτή την πρόταση. Διαβάζουμε, λοιπόν, παραμύθια ευχάριστα, λακ κά, από τα μακρινά μέρη της Ανατολής: από την Κορέα για έναν κλέφτη με μαγικό καπέ­ λο, από την Ταϊλάνδη για έναν παπαγάλο που μιλάει σαν άνθρωπος, από την Ινδονησία για ένα νησί δίχως τίγρεις, από την Ινδία για τα καμώματα μια μαϊμούς μ' ένα κροκοδειλάκι, από την Κίνα για τις σκοτούρες που μπορεί να φέρει το χρήμα και από την Ιαπωνία για τη ζωγραφιά μιας όμορφης γυναίκας. Μια πολυπολιτισμική περιήγηση όπου για άλλη μια φορά διαπιστώνεται και μέσα από τα παραμύθια η κοινή ανθρωπολογική βάση όλων των πολιτισμών. (Γία αναγνώστες από 6 ετών) γιαννης ς . παπαδατος

Σοφία Μαντούβαλου, Ο Ρίκο Κοκορίκο ΕΙΚΟΝ.: Τ. ΣΟΛΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΜΙΚΡΗ ΜΙΛΗΤΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 28 Η Σ. Μαντούβαλου σε όλα της τα βιβλία ξέρει να λέει «σοβαρά» πράγματα και θεμελιώ­

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 129

δεις αλήθειες με απλό τρόπο και μέσα από παιγνιώδεις και δημιουργι­ κές επινοήσεις. Το συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί να συνεισφέρει στη διαπολιτισμική διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Με χιουμοριστικό τρόπο αναδεικνύει αλήθειες μιας κοινωνίας βαθιά ατομοκεντρικής. Μα πάνω απ' όλα είναι απολαυστικό κατά την ανάγνωση. Βοηθάει κι η χαρούμε­ νη εικονογράφηση. Ο ήρωας είναι ο Ρίκο, ένας κόκορας Πορτορικανός, μετανάστης οτην Ελλάδα. 'Εχει όμως άλλες συνήθειες. Για παρά­ δειγμα, διαλέγει άλλη ώρα για το πρωινό ξύπνημα! Πώς αλλιώς, αφού μέσα του έχει ακόμη καταγραμμένο το ρολόι του Πόρτο Ρίκο; Έτσι δεν είναι αποδεκτός από τους γονείς των παιδιών του σχολείου. Όχι όμως και από τα παιδιά. (Για αναγνώστες από 5 ετών) γιαννης ς . παπαδατος

Αότη Πετροβιτς-Ανδρουτσοπουλου, Το δίκροκο αυγό ΕΙΚΟΝ.: Ν. ΚΑΠΑΤΣΟΥΛΙΑ. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 28 * 7ο δίκροκο* Συνηθισμένα τα παραμύθια όπου τα ζώα, με τη σειρά το καθένα κι ύ­ στερα όλα μαζί, επιχειρούν να μεταθέσουν κάποιο αντικείμενο άγνω­ στο ή και γνωστό που θα επιφέρει ευοίωνα μηνύματα στον αποδέ­ κτη. Μέσα από τέτοιες ιστορίες τα παιδιά, παρακολουθώντας την υ­ πόθεση, έχοντας αγωνία, έμμεσα γνωρίζουν στην περίπτωσή μας άλ­ λα ζώα του αγρού και του δάσους, τις ιδιότητάς τους και τη συνει­ σφορά τους στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας. Έτσι, λοι­ πόν, ένα δίκροκο αβγό κάνει ένα μεγάλο κύκλο στη φύση, σε διάφορα ζώα της ξηράς, του νερού και του αέρα και καταλήγει σε μια κλώσσα για να γεννηθούν σε λίγες μέρες δύο μικρά. Η περιπέτεια της ζωής και το θαύμα της γέννησης κλεισμένα, απλά, σε λί­

ssajs·

γες σελίδες. (Για αναγνώστες-ακροατές από 4 ετών)

γιαννης ς . παπαδατος

Κώστας Πούλος, Ο ζωγράφος Θεόφιλος ΕΙΚΟΝ.: Ε. KAPANTINOY. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, 2003. ΣΕΛ. 28 1

Τον Κ. Πούλο καιρό τώρα τον γνωρίσαμε από τις επιτυχημένες διασκευές

3 I

του κλασικών έργων της λογοτεχνίας, για τις αναγνωστικές ανάγκες των

I

παιδιών. Εδώ και κάμποσο καιρό γράφει και δικά του επίσης επιτυχημένα

I

και ενδιαφέροντα κείμενα. Σε τούτο το βιβλίο με λιτό τρόπο, σαν παραμύ-

I

θι, αφηγείται τη ζωή του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου, τις περιηγήσεις του

1

καθώς και χαρακτηριστικές σκηνές του βίου του. Πετυχαίνει σε ικανοποιη­ τικό βαθμό να μας δώσει με χιούμορ και με πικρία, όπου χρειάζεται, οπτι­

κές του χαρακτήρα αυτού του ιδιόρρυθμου δημιουργού, καθώς και την περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα της εποχής που έζησε. Η εικονογράφηση, αν και θα περίμενε κανείς να αποτελείται από έργα του ίδιου του Θεόφιλου, εντούτοις είναι ενδιαφέρου­ σα από την οπτική εκείνη κατά την οποία η εικονογράφος αποτυπώνει με ερμηνευτικό 130 ΔΙΑΒΑΖΩ ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003 τρόπο έργα, ήρωες και στιγμές του Θεόφιλου για τις ανάγκες του κειμένου. (Για ανα­ γνώστες από 8 ετών) γιαννης ς . παπαδατος

Τζέμη Τασάκου, Ο κόκκινος γίγαντας. ΕΙΚΟΝ.: Α. ΚΑΡΑΣΤΕΡΓΙΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΚΕΔΡΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 40 'Εχουμε πολύ καιρό να διαβάσουμε κάποιο βιβλίο από τα θεωρούμε­ να «οικολογικά» που να είναι γραμμένο όντως με οικολογική οπτική. Γιατί, όπως κατά καιρούς έχει αποδειχτεί, η πλειονότητα των παρό­ μοιων βιβλίων αποτυπώνει μάλλον αντι-οικολογικά στοιχεία σ' ένα πλαίσιο τεχνοκεντρικής αντίληψης για τον κόσμο. Κάτι τέτοιο δε συμ­ βαίνει με τα βιβλία της σειράς «Οικο-παραμύθια» που τελευταία ήρ­ θαν στα χέρια μας, της νέας και πολλά υποσχόμενης συγγραφέως Τζ. Τασάκου. Η ίδια γνωρίζει τη σύγχρονη οικολογική πραγματικότητα από την επιστημονι­ κή της σκοπιά, απ' ό,τι αποδεικνύεται από το κείμενο που παρουσιάζουμε. Με υπερέχον το λογοτεχνικό στοιχείο, αποτυπώνει τη σπουδαιότητα του Ήλιου και τη συμβολή του στη ζωή πάνω στη Γη, τα παγκόσμια οικολογικά προβλήματα και την τεράστια ευθύ­ νη του ανθρώπου. Μια χελώνια, ευρισκόμενη σε μια χρονική προβολή στο μέλλον, εξη­ γεί στα παιδιά της την κατάσταση που έχει περιέλθει η Γη καθώς και τη «στάση» του Ήλιου. Είναι ένα κείμενο γραμμένο με ευαισθησία, ζωντανούς διαλόγους, ευφυείς επι­ νοήσεις όσον αφορά τον τρόπο αποτύπωσης των θεμάτων και γνώση, όπως ειπώθηκε, της οικολογικής πραγματικότητας και πρώτιστος με λογοτεχνικότητα. Η εικονογράφηση είναι εξόχως παραστατική. (Γ>σ αναγνώστες από 7 ετώ\ή

γιαννης ς . παπαδατος

Φωτεινή Φραγκούλη, Οι άγγελοι των κοχυλιών ΕΙΚΟΝ.: Ε. ΤΣΑΚΝΙΑ. ΑΘΗΝΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 2003. ΣΕΛ. 38 Η Φ. Φραγκούλη είναι από εκείνους τους συγγραφείς που ο λόγος τους είναι εικόνες ψυχής, εσωτερικές φωνές των πιο καλών στιγμών του ανθρώπου και της φύσης. Πιστή στο αιγαιοπελαγίτικο τοπίο και την παράδοσή του, αποτυπώνει με οικολογικό τρόπο ένα ζωντανό ψη­ φιδωτό, δίνοντας σύγχρονες εικονοποιητικές ιστορίες με πολλές πινε­ λιές από τις ομορφιές που χάνονται. 0 αναγνώστης ανάμεσα στην ποί­ ηση, στα χρώματα και στην ευαισθησία του κειμένου παρακολουθεί, μεταξύ άλλων, μέσα από αληθινά λόγια ψυχής, σιωπηλούς αγγέλους σε νησιά που τα λένε Κοχύλια, σκαντζό­ χοιρους που έχουν άστρα στ' αγκάθια τους, ένα συμπαθητικό φίδι που γεμίζει λουλούδια τις αυλές, έναν μικρό που σαν άλλες μοίρες τρεις πεταλούδες τον μοίραναν κι αυτός πο­ τέ δεν παύει να μοιράζει αγάπη, δυο νέους που ερωτεύτηκαν έχοντας αποκούμπι τη φύ­ ση και μια κόκκινη κλωστή που ενώνει όλα τα παραμύθια και τα λογής πλάσματα. Την ποίηση και την ευαισθησία του κειμένου ακολουθεί πιστά και ο χρωστήρας της Εύης Τσακνιά. (Για αναγνώστες από 9 ετών) παννης ς . παπαδατος

Ελένη Χωρεάνθη, Ελληνική μυθολογία ΕΙΚΟΝ.: θ. ΚΑΡΑΜΗΤΑΣ. ΑΘΗΝΑ, I. Σ. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 334 Ίσως το πλουσιότερο και μεθοδικότερο από την πλευρά της επιλογής των μύθων βιβλίο.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 131

Σ' ένα πανόραμα δίνονται οι σημαντικότεροι μύθοι από το θησαυροφυλάκιο της αρχαίας κληρονομιάς μας, διασκευασμένοι κατάλληλα και δοσμένοι με πείρα, οικονομία και ομορφιά λόγου από τη γνωστή ποιήτρια και πεζογράφο. Είναι κατανεμημένοι σε κεφάλαια όπως: Η δημιουργία του κόσμου, Η δυναστεία του Κρόνου και του Δία, Οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου, Ο άνθρω­ πος και η μοίρα του, Αττικοί μύθοι, Ήρωες από την Αιτωλία, Αργολικοί μύ­ θοι, Ορφέας, Ηρακλής, Αργοναυτική εκστρατεία, Τρωικός πόλεμος, Οι περι­ πλανήσεις του Οδυσσέα, θησέας. Και η εικονογράφηση είναι πρωτότυπη. Αποπνέει μέσα από ανεπαίσθητες γραμμές την ομορφιά των κλασικών αγαλ­ μάτων. Ένα έργο που οπωσδήποτε κάθε οικογένεια πρέπει να έχει στη βι­ βλιοθήκη της. (Γ α αναγνώστες από 8 ετών και για μεγάλους)

παννης ι

. παπαδατος

Λίτσα Ψαραύτη, Όνειρα από μετάξι ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2002. ΣΕΛ. 200 Η συγγραφέας, με θητεία στο κοινωνικό μυθιστόρημα, σκιαγραφεί τη ζωή μιας οικογένειας σ' ένα ελληνικό νησί. 0 ερχομός ενός Ιταλού, ο οποίος κομίζει έναν αρχαίο γρύπα τον οποίο είχε κλέψει ο πατέρας του στα χρόνια της ιταλικής κατοχής, διαταράσσει τη φαινομενική ηρεμία της οικογένειας, βάζει τα μέλη της σε δοκιμασία και τον αναγνώστη επίσης σε μια κριτική α­ ποστασιοποίηση. Η μητέρα, ξένη στην καταγωγή, μην αντέχοντας μια ανού­ σια δίχως συγκινήσεις ζωή, ακολουθεί τον Ιταλό. Παράλληλα, η μεγάλη κό­ ρη της οικογένειας ιστορεί τις σχέσεις της με το μαθητικό και φιλικό περι­ βάλλον το οποίο συμβάλλει ευεργετικά ως διέξοδος και μηχανισμός κοινωνικοποίησης και αυτογνωσίας για την ίδια. Μια εικονοθήκη από σύγχρονες και τολμηρές στιγμές, δο­ σμένες με ενάργεια και αφηγηματική δύναμη, σ' ένα πλαίσιο όπου το επίπεδο των σχέ­ σεων ανατέμνεται και από τις αναδρομές στο ιστορικοκοινωνικό παρελθόν της οικονό­ μου της οικογένειας. (Για αναγνώστες από 1 3 ετών)

γιαννης ς . παπαδατος

Kes Gray, Ο λαγουδίνος μας ΕΙΚΟΝ.: Μ. McQUILLAN. ΜΤΦΡ.: A. ΔΗΜΗΤΡΑ. ΑΘΗΝΑ, ΝΙΚΑΣ, 2003. ΣΕΛ. 28 Ένας μικρός λαγός αναρωτιέται γιατί ο μπαμπάς και η μαμά του δε χο­ ροπηδούν όπως αυτός. Η μαμά αγελάδα και ο μπαμπάς το άλογο ανα­ γκάζονται να εξομολογηθούν ότι όταν ήταν μικρός η λαγουδομαμά του και ο λαγουδομπαμπάς του τον έφεραν σ' αυτούς γιατί δεν μπορούσαν να θρέψουν δεκαέξι παιδιά.

0 μικρός λαγός, απογοητευμένος, το σκάει από τους θετούς γονείς του. Μάταια η αγελάδα και το άλογο τον αναζητούν παντού. Ύστερα α­ πό μέρες ο λαγός εμφανίζεται αλλαγμένος στην εμφάνιση, προσπαθώντας να μοιάσει στους γονείς του. Εκείνοι με τα πολλά τον πείθουν ότι τον αγαπούν όπως ακριβώς εί­ ναι, γι' αυτό τον φρόντιζαν και θα τον φροντίζουν πάντα. «Πάντα ήμασταν οι αληθινοί γονείς σου κι εσύ είσαι το παιδί μας. θα είσαι για πάντα ο λαγουδίνος μας». Μια τρυ­

132 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

φερή ιστορία που μιλά στα μικρά παιδιά για την υιοθεσία και τα προβλήματα που πα­ ρουσιάζονται όταν έρθει η ώρα της αποκάλυψης της αλήθειας,

ηρακλης παπαλεξης

Amelie Cantin, Ο πειρατής κόλλησε γρίπη ΕΙΚΟΝ.: S. LEIBRANDT. ΜΤΦΡ.: Ν. ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ. ΑΘΗΝΑ, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2002. ΣΕΛ. 42 Η περιπέτεια και το χιούμορ είναι δύο έννοιες αγαπημένες στα παιδιά. Όταν εκφράζουν την επιθυμία τους για βιβλία πάντα τις προτάσσουν. Τούτο το βιβλίο εγκλείει και τις δύο. Πολλές αστείες καταστάσεις δηλαδή, αγωνία και εκπλήξεις. Σ' ένα άλλο επίπεδο «θέτει» ενδιαφέροντα ζητήματα της α­ νάγνωσης, όπως η έμμεση παιδαγωγική και διδακτική φύση της τέχνης, η παρέμβαση του αναγνώστη στην αναγνωστική διαδικασία και συνακόλουθα η φιλαναγνωσία και η αέναη πραγμάτωση του λογοτεχνικού κειμένου. Η υ­ πόθεση: ένας «πειρατής» κατατροπώνει τους διάφορους εχθρούς του. 0 αναγνώστης διαπιστώνει στο τέλος ότι ο πειρατής είναι ένα μικρό παιδί που έχει προβλήματα σχέσε­ ων με τους συμμαθητές του και, ενώ παραμένει άρρωστος στο σπίτι, μάλλον ονειρεύε­ ται και «λύνει» τις διαφορές του... Το μυθιστόρημα Το νησί των θησαυρών θα βοηθήσει πολύ σ' αυτό. (Γ\α αναγνώστες από 8 ετών)

γιαννης ς . παπαδατος

Πάουλ Μάαρ, Σάββατο θα ’ρθει το σαββάκι ΕΙΚΟΝ.: Π. ΜΑΑΡ. ΜΤΦΡ.: Μ. ΚΟΝΔΑΚΗ. ΑΘΗΝΑ, ΨΥΧΟΓΙΟΣ, 2002. ΣΕΛ. 174 0 Π. Μάαρ έχει δημιουργήσει μια μικρή σειρά βιβλίων όπου πρωταγωνιστεί ένα καλοκάγαθο ξωτικό με μαγικές ιδιότητες, το σαββάκι. Κάνει τα πάντα για να φέρει τον κόσμο άνω κάτω και για όλα τα πράγματα έχει μια περίερ­ γη λογική. Από το προηγούμενο κιόλας βιβλίο (Μια εβδομάδα γεμάτη Σάβ­ βατα), το σαββάκι έχει μπει στη ζωή ενός καθωσπρέπει κυρίου, του... μπαμπάκα του, του Τσαντόμπιρα, ο οποίος κάνει συνέχεια ευχές και με μια... ευχομηχανή οι δύο τους μπορούν να κάνουν τα πάντα. Καμιά φορά όμως, τι καμιά φορά, μάλλον πάντα, γίνεται και κανένα λαθάκι στη διατύπωση της ευχής και μπορεί να βρεθούν σε μέρη άγρια και αφιλόξενα! Διασκεδαστικό βιβλίο και ασυνήθιστο για τα ελληνικά δεδομένα, με λεπτό χιούμορ καταστάσεων και χαρακτήρες καθημερι­ νούς, οικείους στον αναγνώστη. (Γ)α αναγνώστες από 9 ετών) γιαννης ς . παπαδατος

Τζεφ Μπριμπό, Το καπέλο της δεσποινίδος Χάνικατ ΕΙΚΟΝ.: Γ. Ν. MAPKEN. ΜΤΦΡ.: Κ. ΚΟΝΤΟΛΕΟΝ. ΑΘΗΝΑ, ΑΓΚΥΡΑ, 2003. ΣΕΛ. 46 Η βασίλισσα θα περάσει από τη μικρή πόλη Λίτλον. Όλοι οι κάτοικοι στο πόδι. Βάφουν τα σπίτια τους, σκουπίζουν τους δρόμους, δένουν φιόγκους στα δέντρα. Αδιαφορώντας για τις προετοιμασίες, η δεσποινίδα Χάνικατ πηγαίνει για ψώνια φορώντας ένα καινού­

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 133

ριο καπέλο με τα φτερά ενός ζωντανού κοτόπουλου που κακάριζε ευχα­ ριστημένο. Και τι δεν έγινε στο πέρασμά της. Μια πόλη άνω κάτω. Όλοι της έλεγαν να το βγάλει. Μέχρι και ο δήμαρχος την απείλησε με φυλάκι­ ση. Αλλά εκείνη, επιμένοντας, απαντούσε στερεότυπα: έχω το δικαίωμα να φοράω ό,τι θέλω. Η βασίλισσα έφτασε στην πόλη, σταμάτησε και, φορώντας ένα χρωματιστό καπέλο με μια ζωντανή γαλοπούλα, πλησίασε τη δεσποινίδα Χάνικατ και της ζήτησε να τα ανταλλάξουν. Η Χάνικατ δέ­ χτηκε ευχαρίστως. Από εκείνη τη μέρα όλοι οι κάτοικοι της Λίτλον φο­ ρούσαν καπέλα με ζωντανά κοτόπουλα. Μόνο η δεσποινίς Χάνικατ φο­ ρούσε πια αντί για κοτόπουλο καπέλο με ακανθόχοιρο. Μια έξυπνη ιστορία που μιλάει πειστικά στα παιδιά για το δικαίωμα στη διαφορά.

Σβάιν Νίχονς, Μπαμπά!

EIKON.: Σ. ΝΙΧΟΝΣ. ΜΤΦΡ.: Σ Δ. ΘΕΟΔΠΡΑΚΗ. ΑΘΗΝΑ, ΚΑΣΤΩΡ, 2002. ΣΕΛ. 26 Είναι γνωστή η παιδαγωγική συμβολή του πατέρα στην ψυχοπνευματική α­ νάπτυξη του παιδιού. Στο βιβλίο που παρουσιάζουμε, ένας μικρός θαυμά­ ζει και αγαπάει πολύ τον πατέρα του. Σκέφτεται τις αρετές του και τις δυ­ νατότητες που έχει, αναπληρώνοντας έτσι την έλλειψή του. Τον αναζητεί και μπροστά στη συχνή, όπως φαίνεται, απουσία του και στα υπαρκτά χαρίσματά του, του δίνει απεριόριστες και μάλλον υπερφυσικές δυνάμεις. Ο ευαίσθητος μονόλογος του μικρούλη καταλήγει κοιτάζοντας το φεγγάρι, με την επιθυμία να το βλέπει κι ο πατέρας του. Πρόκειται για ένα ποιητικό κείμενο με πρωτότυπη εικονογράφηση ερμηνευτικού χαρακτήρα. Λέει περισσότερα από το κείμε­ νο, με τον πατέρα οιονεί παρόντα ως συμβολικό σημαινόμενο. (Για αναγνώστες-ακροατές από 4 ετών)

Σουζάνα Ταμάρο, Χαρτοφοβία EIKON.: Τ. ΜΑΝΝΑ. ΜΤΦΡ.: Σ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ. ΑΘΗΝΑ, ΠΑΤΑΚΗΣ, 2003. ΣΕΛ. 58 Η αγάπη για το διάβασμα, όπως άλλωστε όλες οι αγάπες, θέλει... τρόπους. Καλλιεργείται δίχως πίεση, μέσα από φιλαναγνωστικές πρακτικές και προ­ πάντων από τη βαθιά γνώση των ιδιαιτεροτήτων του κάθε παιδιού. Και με τη γνώση ότι, εκτός από τα βιβλία, υπάρχουν και άλλα δώρα! Ο μικρός της ιστορίας μας είχε πρόβλημα στα μάτια και κανείς δεν το είχε προσέξει. Όλοι έβγαζαν το συμπέρασμα ότι δεν του αρέσει το διάβασμα. Με πολλές προσπάθειες και αφού χρειάστηκε να το σκάσει από το σπίτι του καθώς και ύστερα από μια ευτυχισμένη συνάντηση μ' έναν τυφλό γέρο, όλα διορθώθηκαν. Μαζί με το πρόβλημα ανακάλυψε τον κόσμο των βιβλίων. Είναι μια ιστορία χαρούμενη, δο­ σμένη με λεπτό και πηγαίο χιούμορ, που στην πίσω μεριά της κρύβει μεγάλες αλήθειες για τη συμπεριφορά των μεγάλων αλλά και για τη διαδικασία του διαβάσματος και την α­ νταπόκριση του αναγνώστη. (Γία αναγνώστες από 7 ετών) γιαννης σ . παπαδατος

134 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

Ρ φ λ ion coλ e fo Α Φ ΕΝ Τ Ο Υ ΛΗ 4

y

f

„

O

ΠΕΙΡΑΙΑΣ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΠΟΙΗΣΗ

ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΙΔΗ ΓΡΑΦΙΚΗ ΥΛΗ ΧΑΡΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΣΧΕΔΙΟΥ & ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ ΥΛΙΚΑ

Β. ΤΕΧΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

i 1V / / 1

!

/

/

f** |

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ / ΣΧΟΛΙΚΑ "ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΑ

m ^

V

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΛΕΞΙΚΑ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ - ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ ΤΗΛ. 210 4511673 e-mail: m ylonasbooks@ in.gr

βιβλιογραφικό δελτίο

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΦΗ ΑΠΑΚΗ

Νο 442 · 1-31 Μαϊου 2003

Γ Ε Ν ΙΚ Α ΕΡΓΑ Γνωσιολογία STILLINGS Ν. κ.ά. Εισαγωγή στη γνωσιοεπιστήμη. Μτφρ. Γ. Μαραγκός. Αθήνα, Μ.Ι.Ε.Τ., 2003. Σελ.

789. ISBN 960-250-243-6 Λεξικά ΒΟΥΓΙΟΥΚΑ Μ. - ΜΕΓΑΡΙΔΗΣ Β. Οδωνυμικά των προαστίων της Αθήνας. Τόμοι Β+Γ. Αθήνα, Δήμος Αθηναίων, 2002. Σελ. 513+426. 12,48 € (ο κά­ θε τόμος). ISBN set 960-7401-45-Χ Φ ΙΛ Ο Σ Ο Φ ΙΑ Γενικά ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Αναζητώντας τον δημιουργό με επιστημονικά κριτήρια. Αθήνα, Σταμούλης, 2002. Σελ. 355. 15,00 €. ISBN 960-92061-0-7 ΓΛΥΚΟΦΡΥΔΗ-ΛΕΟΝΤΣΙΝ Η Α. Συστήματα καλών τε­ χνών στη νεοελληνική αισθητική. Αθήνα, Ι.Τ.Β., 2002. Σελ. 276. 20,80 €. ISBN 960-354-135-4 ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Δ. Το υποκείμενο της δύναμης. Αθή­ να, Ι.Τ.Β., 2003. Σελ. 131. 12 ,4 8 €. ISBN 960354-141-9 ΜΠΑΓΙΟΝΑΣ Α.-Κ. Ελευθερία και δουλεία στον Αρι­ στοτέλη. Θεσσαλονίκη, Ζήτρος, 2003. Σελ. 225.

15,60 €. ISBN 960-7760-88-3 ΣΑΓΚΡΙΩΤΗΣ Γ. Ο δίκαιος και η πόρνη. Αθήνα, Έρα­ σμος, 2003. Σελ. 53. 4,16 € ALTHUSSER L. κ.ά. Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο. Μτφρ. Δ. Δημούλης κ.ά. Αθήνα, Ελληνικά Γράμμα­ τα, 2 0 0 3 . Σελ. 66 2 . 2 9 ,9 0 €. ISBN 960-4 06 320-0 CALVO Α. κ.ά. Φιλοσοφία και σεξουαλικότητα. Συ­ ντονισμός: F. Savater. Μτφρ. Μ. Καλφούντζου. Αθήνα, Οξύ, 2003. Σελ. 263. 9,76 €. ISBN 9608068-94-0 DERRIDA J. Η γραφή και η διαφορά. Μτφρ. Κ. Παπαγιώργης. Αθήνα, Καστανιώτης, 2 0 0 3 . Σελ.

512. 41,60 €. ISBN 960-03-3134-0 JANKELEVITCH V. Ηθική φιλοσοφία. Μτφρ. θ. Παπαδόπουλος. Αθήνα, Ψυχογιός, 2003. Σελ. 307.

19,00 €. ISBN 960-274-698-Χ Αποκρυφισμός 0 μαγικός κόσμος των ονείρων. Επιμ. Ε. Αυλίδου. Θεσσαλονίκη, Αρχέτυπο, 2003. Σελ. 2 2 3 .1 0 ,4 0 €.

ISBN 960-421-001-7

136 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΒΕΜΠΟΣ θ. Τα φαντάσματα του διαστήματος. Θεσ­ σαλονίκη, Αρχέτυπο, 20 03 . Σελ. 364. 1 6 ,8 0 €.

ISBN 960-421-000-9 KHALSA S. Kundalini yoga. Μτφρ. Ρ. Μπέρκνερ. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2 0 0 3 . Σελ. 2 2 4 .

19,90 €. ISBN 960-406-366-9 LUBECK W. Ταό και χρήμα. Μτφρ. Β. Συκιώτης. Θεσ­ σαλονίκη, Αρχέτυπο, 20 03 . Σελ. 188. 1 1 ,3 0 €.

ISBN 960-421-002-5 ROSHI Τ. Δώστε αξία στη ζωή σας. Μτφρ. Ν. Παρασκευοπούλου. Αθήνα, Κέδρος, 20 03 . Σελ. 220.

10,00 €. ISBN 960-04-2167-6 Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ ΙΑ Κοινωνικά ψυχολογία DECONCHY J.-R. Τα υπερ-φύσιν ζώα. Μτφρ. Α. Λυμπεροπούλου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2003. Σελ. 252. 19,90 €. ISBN 960-406-315-4 Εφαρμοσμένη ψυχολογία ΚΑΓΓΕΛΑΡΗΣ Φ. Η διαδικασία της αποπροσωποποίησης στη σχιζοφρένεια. Αθήνα, Ελληνικά Γράμμα­ τα, 2 0 0 3 . Σελ. 3 8 6 . 1 9 ,9 0 €. ISBN 960-4 06 352-9 ABRAMSON Ε. Ο γάμος παχαίνει! Μτφρ. Α. Λάζου. Αθήνα, Κέδρος, 2003. Σελ. 254. 14,00 €. ISBN 960-0Φ2257-5 ADAMS J. Στρες. Μτφρ. Π. Κωνσταντέας. Αθήνα, Φυτράκης, 2003. Σελ. 295. 15,00 €. ISBN 960535-287-7 LIEURY Α. Η νοημοσύνη του παιδιού σε σαράντα ε­ ρωτήσεις. Μτφρ. Σ. Λεωνίδη. Αθήνα, Καστανιώ­ της, 2 0 0 3 . Σελ. 1 7 3 . 1 2 ,4 8 €. ISBN 96 0-0 33404-8 MILLER Α. Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας. Μτφρ. Ε. Αλεξοπούλου - Ν. Λαζαρίδης. Αθήνα, Ρο­ ές, 2 0 0 3 . Σελ. 21 4 . 1 3 ,5 2 €. ISBN 96 0-294137-5 THURBER G. - WHITE Ε. Είναι αναγκαίο το σεξ; Μτφρ. Μ. Ζαχαριάδου. Αθήνα, Ποταμός, 20 03 . Σελ. 174. 9,30 €. ISBN 960-7563-95-6 Παραψυχολογία VENNELLIS D. Ρέικι. Μτφρ. Α. Σπέρτου. Αθήνα, Κέ­ δρος, 2 0 03 . Σελ. 30 2. 1 4 ,0 0 €. ISBN 960-042232-Χ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Θ Ρ Η Σ Κ Ε ΙΑ Γενικά ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΗΣ Γ. Η ιστορία πρέπει να ξαναγραφεί. Θεσσαλονίκη, Δίων, 2 0 0 3 . Σελ. 46 4 . 2 2 ,0 0 €.

ISBN 960-8100-38-0 ΛΕΙΒΑΔΑΣ Ν. Αποστολή. Αθήνα, Παρουσία, 2003. Σελ. 453. 20,80 €. ISBN 960-87433-0-3 ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ Ν. Η αποφατική εκκλησιολογία του Ο μοούσιου. Αθήνα, Αρμός, 2 0 0 2 . Σελ. 3 9 8 .

17.00 €. ISBN 960-527-249-0 ΜΠΟΥΤΣΙΚΑΣ Α. Η αρχαία Ήλις. Β' έκδοση. Αμαλιάδα, Βιβλιοπανόραμα, 2002. Σελ. 373. 1 7 ,1 6 €.

ISBN 960-86057-0-9 ΤΑΞΙΛ Λ. Το διασκεδαστικό Ευαγγέλιο. Θεσσαλονί­ κη, Δαδούχος, 2003. Σελ. 423. 22,00 €. ΤΖΙΡΑΚΗΣ Ν. Απολογητές. Τεύχος Α'. Αθήνα, Αρμός, 2003. Σελ. 273. 15,00 €. ISBN 960-527-247-4 ΦΑΡΑΝΤΟΣ Μ. Αναβάσεις. Αθήνα, Παρουσία, 2003. Σελ. 2 5 7 .1 8 ,7 2 €. ISBN 960-7956-87-7 ARMSTRONG Κ. Μωάμεθ. Μτφρ. Φ. Τερζάκης. Αθήνα, Φιλίστωρ, 2003. Σελ. 419. 20,80 €. ISBN 960-369-71-6 Μυθολογία ΣΦΥΡΟΕΡΑ Σ. Η μυθολογία των Ελλήνων. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2 0 0 3 . Σελ. 2 7 6 . 9 ,9 0 €.

ISBN 960-406-356-1 Κ Ο ΙΝ Ο Ν ΙΚ Ε Σ Ε Π ΙΣ Τ Η Μ Ε Σ Γενικά ΠΑΝΟΥΣΗΣ Γ. Η εγκληματολογία στην εποχή της α­ βεβαιότητας - χάος, διακινδύνευση και έγκλημα. Αθήνα, Σάκκουλας, 2003. Σελ. 71. ISBN 960-150886-4 Κοινωνιολογία Η πτώση των φύλ(λ)ων. Επιμ. Ε. Γκόβα. Αθήνα, 2002. Σελ. 157. 8,32 €. ISBN 960-92078-0-4 WEBER Μ. Η πόλη. Μτφρ. θ. Γκιούρας. Αθήνα, Κέ­ νταυρος, 20 03 . Σελ. 23 7. 1 5 ,6 0 €. ISBN 9607889-03-7 Πολιτική Η συμμετοχή της Ελλάδας στην πορεία προς την ευ­ ρωπαϊκή ολοκλήρωση. Τόμος Α'. Επιμ. Φ. ΤομαήΚω νσταντοπούλου. Αθήνα, 2 0 0 3 . Σ ελ. 5 2 3 .

25.00 €. ISBN 960-87219-2-Χ Σύγχρονο διεθνές σύστημα και Ελλάδα. Επιμ. Σ. Αλειφαντής - Ε. Χωραφάς. Αθήνα, Στρατηγικές Εκδόσεις, 2001. Σελ. 399. 23 ,4 5 €. ISBN 9608094-08-9 ΓΡΙΒΑΣ Κ. Αντι-φ ά κελος 17 Ν . Αθήνα, Κάκτος, 2003. Σελ. 106. 6,24 €. ISBN 960-382-496-8

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Λ. Κράτος και οργανωμένο έγκλη­ μα. Αθήνα, Εκάτη, 2002. Σελ. 99. 5,20 €. ISBN 960-408-016-4 ΚΑΛΥΒΑΣ Σ. Η άνοδος της Χριστιανοδημοκρατίας στην Ευρώπη. Μτφρ. Κ. Κολιόπουλος. Αθήνα, Ποι­ ότητα, 2 0 0 3 . Σελ. 3 8 0 . 2 6 ,0 0 €. ISBN 9 6 07803-28-0 ΚΑΤΣΟΡΙΔΑΣ Δ. και άλλοι Ο ελληνικός τροτσκισμός. Αθήνα, Φιλίστωρ, 2003. Σελ. 142. 9,36 €. ISBN 960-369-72-4 ΚΛΕΙΤΣΙΚΑΣ Ν. - SPERANZONI Α. Φαινόμενα τρομο­ κρατίας. Αθήνα, Προσκήνιο, 2 0 0 3 . Σελ. 3 7 2 .

19,83 €. ISBN 960-8318-06-8 ΜΕΛΑΚΟΠΙΔΗΣ Κ. Υπάρχει ηθική στη διεθνή πολιτι­ κή; Αθήνα, Σιδέρης, 2 0 03 . Σελ. 23 8. 15 ,0 0 €.

ISBN 960-08-0278-5 ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ θ . Είδωλα του Μ ακιαβέλλι. Αθήνα, Εστία, 20 03 . Σελ. 264. 1 1 ,4 4 €. ISBN 960-051070-9 ΤΕΡΖΑΚΗΣ Φ. Το πνεύμα στην εξορία. Αθήνα, Έρα­ σμος, 2003. Σελ. 69. 5,20 €.

VIDAL G. Δ ιαρκής πόλεμος για δια ρκή ειρ ήνη . Μτφρ. Ν. Καλαϊτζής. Αθήνα, Scripts, 2003. Σελ.

180. 10,00 €. ISBN 960-7909-49-6 VIRILI0 Ρ. - LOTRINGER S. Καθαρός πόλεμος. Μτφρ. Α. Δρατζίδης. Σκόπελος, Νησίδες, 2003. Σελ. 1 9 4 .1 2 ,4 8 €. ISBN 960-8263-00-Χ KOSIK Κ. Η κρίση της νεωτερικότητας. Μτφρ. Ν. Γκόρτσος κ.ά. Αθήνα, Ψυχογιός, 2003. Σελ. 264.

17,00 €. ISBN 960-274-696-3 LASCOUMES Ρ. Διαφθορά. Μτφρ. Α. Φιλιππάτος. Αθήνα, Καστανιώτης, 2003. Σελ. 171. 16 ,6 4 €.

ISBN 960-03-3331-9 BLUM W. Το κράτος του κακού. Μτφρ. Γ. Καστανάρας. Αθήνα, Κανάκης, 2003. Σελ. 467. 20,80 €.

ISBN 960-7420-80-2 FITOUSSI J.-P. Για να μπορούμε να επιλέγουμε. Μτφρ. Α. Παπαγιαννίδης. Αθήνα, Πόλις, 2 0 0 3 . Σελ. 134. 12,00 €. ISBN 960-8132-95-9 Οικονομία ΨΑΛΙΔΟΠΟΥΛΟΣ Μ. Διεθνής σύγκρουση και οικονο­ μική σκέψη. Αθήνα, Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις, 2002. Σελ. 256. 14,00 €. ISBN 960-7800-09-5 Δίκαιο 0 Ελευθέριος Βενιζέλος ως νομικός. Αθήνα, Σάκ­ κουλας, 2003. Σελ. 296. ISBN 960-15-0882-1 ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ I. Άβατον Αγίου Όρους. Αθήνα, Σάκκου­ λας, 2003. Σελ. 6 6 .1 0 ,0 0 €. ISBN 960-15-0865-1 ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Π. Αρχαίο ελληνικό δίκαιο. Αθή­ να, Σύγχρονη Εκδοτική. Σελ. 722. 40 ,0 0 €. ISBN 960-8165-40-7

ΔΙΑΒΑΖΩ 137

ΤΣΑΠΟΓΑΣ Μ. κ.ά. Ο συνήγορος του πολίτη και η εν­ δυνάμωση της προστασίας των δικαιωμάτων. Αθήνα, Σάκκουλας, 2003. Σελ. 85. ISBN 960-150879-1 Λαογραφία Όρτσ' αλά μπάντα! Επιμ. Π. Κουσαθανάς. Β' έκδο­ ση. Αθήνα, Ίνδικτος/Δήμος Μυκόνου, 2002. Σελ.

490. 20,50 €. ISBN 960-518-134-7 ΓΚΟΥΤΟΣ X. Η επαρχία της Κόνιτσας και η Μόλιτσα της Του ρ κοκρ ατίας. Αθήνα, 2 0 0 3 . Σελ. 2 8 8 .

13,52 €. ISBN 960-92165-01 ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ Γ. Τα χαΐρια μας εδώ. Ξάνθη, Ταμείο Θράκης, 2 0 0 3 . Σελ. 6 6 2 . 2 0 ,9 7 €. ISBN 9608144-80-9 ΠΕΡΙΟΡΗ Ε. Η Παρθένος της Ναζαρέτ. Αθήνα, Φυτράκης, 2 0 0 3 . Σελ. 1 2 9. 2 0 ,0 0 €. ISBN 960535-275-3 ΠΕΡΙΟΡΗ Ε. Μείνατε ώδε και γρηγορείτε. Αθήνα, Φυτράκης, 20 03 . Σελ. 105+CD. 2 0 ,0 0 €. ISBN 960-535-116-1 ΠΕΤΑΚΟΣ X. Ο τσακόνικος χορός. Αθήνα, 2 0 0 3 . Σελ. 78+CD. 12,00 €. ISBN 960-87549-0-9 ΤΣΟΣΚΟΥΝΟΓΛΟΥ Μ. Συνταγές και ιστορίες από τους Έλληνες της Νέας Υ όρκης. Αθήνα, Περίπλους, 2003. Σελ. 174. 21,00 €. Οικολογία Περιβάλλον και τοπική αυτοδιοίκηση. Αθήνα, Φιλιππότης, 2003. Σελ. 2 8 6 .1 4 ,0 4 €. Π Α ΙΔ Α Γ Ω Γ ΙΚ Η ■ Ε Κ Π Α ΙΔ Ε Υ Σ Η Ο εκπαιδευτικός και η ευρωπαϊκή διάσταση στην εκ­ παίδευση. Επιμ. Γ. Μηαγάκης. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2003. Σελ. 417. 20 ,0 0 €. ISBN 960-375-443-9 ΚΟΣΣΥΒΑΚΗ Φ. Εναλλακτική δ ιδ ακτική . Αθήνα, Gutenberg, 2003. Σελ. 501. 33 ,5 0 €. ISBN 96001-0972-9 ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ Γ. Πρώιμη παιδαγωγική - εκπαιδευτική παρέμβαση. Αθήνα, Ωρίων, 2003. Σελ. 90. 5,00 €.

ISBN 960-8288-05-3 ΓΛ Ω Σ Σ Α Γενικά ΑΝΤΩΝΑΚΟΣ Α. Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί γλώσσης. Αθήναι, Νέα θέσις, 2 0 0 2 . Σελ. 38 4.

18,72 €. ISBN 960-7076-13-3 ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Τα αλα μπ ουρνέζικα ή η γλώσσα των σημερινών κουλτουριάρηδων. Γ' έκ­ δοση. Παιανία, Μπιλιέτο, 2 0 0 3 . Σελ. 37 . ISBN 960-7805-18-6

138 ΔΙΑΒΑΖΩ

Θ Ε Τ ΙΚ Ε Σ Ε Π ΙΣ Τ Η Μ Ε Σ Γενικά SHERMER Μ. Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε παρά­ ξενα πράγματα; Μτφρ. Μ. Παναγιωτάκης. Ηρά­ κλειο, Π.Ε.Κ., 2 0 0 3 . Σελ. 3 4 1 . 1 6 ,0 0 €. ISBN 960-524-153-6 Φυσική ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ Γ. - ΓΚΟΤΑΡΝΤΗ Τ. Η εξέλιξη του εννοιολογικού πειράματος της φυσικής σκέψης από τον Αριστοτέλη έως και το Γαλιλαίο. Β' έκδοση. Αθήνα, Δωδώνη, 2003. Σελ. 170. ISBN 960-385-175-2 Ε Φ Α Ρ Μ Ο Σ Μ Ε Ν Ε Σ Ε Π ΙΣ Τ Η Μ Ε Σ Ιατρική Η φροντίδα του εφήβου. Επιμ. Ε. Schor. Μτφρ. Ε. Βολονάκη. Αθήνα, Ποταμός, 2 0 0 3 . Σελ. 2 9 4 .

18,30 €. ISBN 960-7563-88-3 STEWARD Η. L. και άλλοι Γλυκιά ζωή χωρίς ζάχαρη. Μ τφρ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Διόπτρα, 2 0 0 3 . Σελ. 201. 13,00 €. ISBN 960-364-070-0 Επιχειρήσεις KAY J. Τα θεμέλια της επιτυχίας. Μτφρ. Σ. Χούμης. Αθήνα, Καστανιώτης, 20 03 . Σελ. 589. 4 1 ,6 0 €.

ISBN 960-03-3454-4 ΤΕΧΝΕΣ Γενικά ΜΠΑΡΟΥΤΑΣ Κ. Το πρόβλημα της ελευθερίας στη βυζαντινή τέχνη. Αθήνα, Σαββάλας, 2 0 0 2 . Σελ.

302. ISBN 960-460-811-8 ΣΦΥΡΙΔΗΣ Π. Εν Θεσσαλονίκη καλλιτέχνες και εκ­ θ έσ εις. Θεσσαλονίκη, Ιανός, 2 0 0 2 . Σελ. 16 7 .

18 ,0 1 €. ISBN 960-7771-65-6 Αρχιτεκτονική Θεσσαλονίκη. Αθήνα, Μ ουσείο Μπενάκη - ΑΝΑ Ε.Λ.Ι.Α., 2 0 0 2 . Σελ. 2 4 7. 3 1 ,2 0 €. ISBN 9608452-94-5 Πολεοδομία ΛΕΦΑΣ Π. κ.ά. Αύριο, οι πόλεις. Αθήνα, Πλέθρον, 2003. Σελ. 177. 16,00 €. ISBN 960-348-124-6 Ζωγραφική Η «ζωντανή ζωγραφική» του Κώστα Τσόκλη. Αθήνα, Toubi’s, 2003. Σελ. 92. 33 ,0 0 €. ISBN 960-540470-2 Γλυπτική Αρχαία ελληνική γλυπτική. Επιμ. Δ. Δαμάσκος. Αθή­ να, 20 02 . Σελ. 33 2. 6 2 ,4 0 €. ISBN 960-845297-Χ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Κινηματογράφος Ανιχνεύοντας τον σύγχρονο ελληνικό κινηματογρά­ φο. Αθήνα, 2002. Σελ. 1 7 5 .1 0 ,4 0 €. ΓΟΥΔΕΛΗΣ Τ. Όρσον Ουέλς. Αθήνα, Αιγόκερως. Σελ. 107. 8,32 €. ISBN 960-322-189-9 ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ Σ. Φρανσουά Τρκρό. Αθήνα, Αιγόκερως. Σελ. 95. 8,32 €. ISBN 960-322-188-0 ΤΑΡΝΑΝΑΣ Α. Πιερ Πάολο Παζολίνι. Αθήνα, Αιγόκερως, 2 0 0 3 . Σελ. 10 7 . 8 ,3 2 €. ISBN 96 0-322184-8 Μουσική ΛΕΩΤΣΑΚΟΣ Γ. Παύλος Καρρέρ. Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη - Ιόνιο Πανεπιστήμιο, 20 03 . Σελ. 294.

31,20€. ISBN 960-8347-00-9 HANSLICK Ε. Για το ωραίο στη μουσική. Μτφρ. Μ. Τ σέτσος. Αθήνα, Εξάντας, 2 0 0 3 . Σελ. 1 9 4 .

14.00 €. ISBN 960-256-541-1 Χιούμορ ΠΑΠΑΔΑΝΙΗΛ Α. Ελληνική πολιτική γελοιογραφία. Αθήνα, 2 0 0 3 . Σελ. 2 3 7 . 4 5 ,0 0 €. ISBN 9 6 092124-0-9 Ε Ν Α Σ Χ Ο Λ Η Σ Ε ΙΣ Ολυμπιακοί Αγώνες Ολυμπιακοί Αγώνες 1 9 3 6 . Μτφρ. Α. Διαμάντης. Αθήνα, Eurobooks, 2 0 0 2 . Σελ. 10 0 . 2 2 ,8 0 €.

ISBN 960-87218-1-4 Κ Λ Α Σ ΙΚ Η Φ ΙΛ Ο Λ Ο Γ ΙΑ Αρχαίοι συγγραφείς ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΛΙΒΕΡΑΛΙΣ-ΒΑΒΡΙΟΣ. Άπαντα. Αθήνα, Κάκτος, 2 0 0 3 . Σελ. 3 4 2 . 1 5 ,6 0 €. ISBN 960382-118-7 ΠΛΑΤΩΝ. Συμπόσιον. Μτφρ. Ε. Καραμέτσιος. Θεσσα­ λονίκη, Εκδοτική Θεσσαλονίκης, 2002. Σελ. 227.

10.00 €. ISBN 960-7318-92-7 ΣΟΦΟΚΛΗΣ. Φιλοκτήτης. Μτφρ. Α. Κουταλόπουλος. Αθήνα, Πατάκης, 2003. Σελ. 379. 20,00 €. ISBN 960-16-0681-5 ΦΙΛΩΝ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ. Ιουδαϊσμός, Ελληνισμός. Μ τφρ. Σ. Γ κιργκένη ς. Θ εσσ αλονίκη, Ζήτρος, 2003. Σελ. 351. 18,72 €. ISBN 960-7760-92-1 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν ΙΑ Ποίηση Ανθολογία νεαρών ποιημάτων. Αθήνα, Ροές, 2003. Σελ. 116. 12,48 €. ISBN 960-283-156-1 ΑΓΓΕΛΑΚΗ-ΡΟΥΚ Κ. Μεταφράζοντας σε έρωτα της

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ζωής το τέλος. Αθήνα, Καστανιώτης, 20 03 . Σελ.

51. 9,36 €. ISBN 960-03-3495-1 ΒΕΛΤΣΟΣ Γ. Σκιά. Αθήνα, Ίκαρος, 2002. Σελ. 48.

ISBN 960-7721-83-7 ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ X. Μετά το τέλος της ομορφιάς. Αθήνα, Νεφέλη, 2003. Σελ. 101. ISBN 960-211-672-2 ΚΑΒΑΦΗΣ Κ. Π. Άπαντα τα ποιήματα. Εισ.-επιμ. Σ. Ιλίνσκαγια. Αθήνα, Νάρκισσος, 20 03 . Σελ. 493.

24,00. ISBN 960-8239-09 ΚΡΙΤΣΙΝΗ Μ. Πορεία χωρίς οιωνούς. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 2003. Σελ. 32. ISBN 960-208-693-9 ΜΑΪΣΤΡΑΛΗΣ Δ. Ε. Σχήματα παραμυθίας. Ξάνθη, 2002. Σελ. 74. ISBN 960-86896-2-7 ΝΤΥΜΕΝΟΣ Φ. Β. Στον καθρέφτη. Σελ. 46 ΞΕΝΟΣ X. θάμυρις. Αθήνα, Δωδώνη, 2 0 0 3 . Σελ.

50. ISBN 960-385-176-0 ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ Ε. Ποιήματα. Αθήνα, Μελάνι, 2003. Σελ. 116. 11,44 €. ISBN 960-8309-08-5 ΠΟΥΛΙΟΥ Γ. Υψηλή τάση. Αθήνα, Οδός Πανός, 2003. Σελ. 47. ISBN 960-7716-87-6 ΣΤΑΜΑΤΗ Μ. Σιγανή ώρα. Αθήνα, Έψιλον, 20 03 . Σελ. 95. ISBN 960-395-020-3 ΤΖΟΥΛΙΣ Λ. Μυρίζω μήλο. Αθήνα, Καστανιώτης, 2003. Σελ. 46. 9,36 €. ISBN 960-03-3497-8 DICKINSON Ε. Ζωή. Μτφρ. Α. Δασκαλοπούλου. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 2003. Σελ. 1 6 6 .1 0 ,4 0 €.

ISBN 960-208-688-2 PARRA Ν. Ποιήματα και αντιποιήματα. Μτφρ. Ρ. Καππάτος. Β' έκδοση. Αθήνα, Εκάτη, 2002. Σελ.

81. 6,24 €. ISBN 960-408-005-9 PLATH S. Ποιήματα. Μτφρ. Κ. Ηλιοπούλου - Ε. Ηλιοπούλου. Αθήνα, Κέδρος, 2003. Σελ. 1 4 1 .1 0 ,0 0 €.

ISBN 96004-2230-3 Πεζογραφία ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ Ε. Σπίτι στις Βρυξέλλες. Αθήνα, Διάττων, 2 0 0 2 . Σελ. 9 2 . 1 0 ,4 0 €. ISBN 96 07031-61-Χ ΑΡΖΟΓΛΟΥ Κ. Εγώ κι ο θείος Χάρις. Αθήνα, Κέ­ δρος, 20 03 . Σελ. 58 2. 18 ,0 0 €. ISBN 960-042333-4 ΓΙΑΓΙΑΝΝΟΣ Α. Γκουντ μπάι φορ έβερ. Αθήνα, Κά­ κτος, 2003. Σελ. 271. 12 ,4 8 €. ISBN 960-382501-8 ΔΟΥΡΜΟΥΣΗ Μ. Οι αλκοολούχες λεμονάδες της Νε­ φ έλης. Αθήνα, Μοντέρνοι Καιροί, 2 0 0 3 . Σελ.

277. 15,00 €. ISBN 960-397-571-0 ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ Φ. Μ αύρα μαρ γαριτάρια. Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2 0 0 3 . Σελ. 93 . ISBN 9604170-18-Χ ΚΑΛΙΟΤΣΟΣ Π. Στρατιωτικές ασκήσεις. Αθήνα, Πα­ τάκης, 2 0 0 3 . Σελ. 10 4. 8 ,0 0 €. ISBN 960-1607048

ΔΙΑΒΑΖΩ 139

ΚΑΡΑΜΠΑΤΑΚΗ Ε. Άρια ντα κάπο. Αθήνα, Εστία, 2003. Σελ. 132. 7,80 €. ISBN 960-05-1067-9 ΚΑΡΑΠΑΝΟΥ Μ. Lee και Lou. Αθήνα, Ωκεανίδα, 2003. Σελ. 139. 8,00 €. ISBN 960-410-291-5 ΚΑΡΤΕΡΗΣ Γ. Έ ρωτες στην άκρη. Αθήνα, Εστία, 2003. Σελ. 354. 13,52 €. ISBN 960-05-1066-0 ΚΑΨΑΛΗΣ Γ. Τα παιδιά των πεύκων. Αθήνα, Τυπωθήτω, 2003. Σελ. 131. 9,00 €. ISBN 960-402-083-8 ΚΟΛΙΑ Ζ. Κι αν είμαι... ροζ, μη με φοβάσαι! Αθήνα, Κέδρος, 2003. Σελ. 223. 9,00 €. ISBN 960-042306-7 ΛΑΜΠΕΛΕ Φ. Διακοπή ταξιδιού. Σκόπελος, Νησίδες, 2003. Σελ. 93. 7,28 €. ISBN 960-8263-18-2 ΛΑΜΠΡΕΛΛΗ Ε. Κβάζαρ. Αθήνα, Λιβάνης, 20 03 . Σελ. 141. 10,00 €. ISBN 960-14-0717-0 ΛΕΙΒΑΔΑΣ Ν. Ιδού το δέρας. Αθήνα, Παρουσία, 2002. Σελ. 3 8 9 .1 7 ,6 8 €. ISBN 960-87433-1-1 ΛΕΙΒΑΔΑΣ Ν. Κάκα Καράκα Καρ. Αθήνα, Παρουσία, 2002. Σελ. 2 4 0 .1 2 ,4 8 €. ISBN 960-87433-5-4 ΛΕΙΒΑΔΑΣ Ν. 0 φίλος μου ο Σωκράτης. Αθήνα, Πα­ ρουσία, 2 0 0 2 . Σελ. 2 0 2. 1 2 ,4 8 €. ISBN 96 07956-00-1 ΛΕΙΒΑΔΑΣ Ν. - ΔΕΛΗΣΑΒΒΑΣ Μ. Σταυροφόροι σταυρω τήδες. Αθήνα, Παρουσία, 2 0 0 3 . Σελ. 3 0 9 .

14,56 €. ISBN 960-87433-3-8 ΛΙΑΡΟΥΤΣΟΣ Μ. Αναζητώντας τη Βερόνικα. Αθήνα, Εντός, 2 0 0 3 . Σελ. 4 4 3 . 1 5 ,0 0 €. ISBN 9 6 0 8229-25-1 ΜΟΥΖΕΝΙΔΟΥ Α. Αίσθημα και τιμωρία. Αθήνα, Καστανιώτης, 2003. Σελ. 397. 20,80 €. ISBN 96003-3489-7 ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ Σ. Η δεκάτη μούσα. Αθήνα, Λιβάνης, 2003. Σελ. 468. 15,00 €. ISBN 960-14-0687-5 ΝΙΚΟΛΟΥΔΗ Ε. Η πέτρα. Αθήνα, Κοχλίας, 20 02 . Σελ. 149. ISBN 960-8228-40-9 ΝΤΑΗ Μ. Όλα ήταν μουρουνόλαδο. Αθήνα, Μίνωας, 2003. Σελ. 128. 10,00 €. ISBN 960-542-733-8 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Α. Το «πέρασμα» του Λαιμού. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 2 0 0 3 . Σελ. 16 7 .

8,32 €. ISBN 960-374-242-2 ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Τ. Μετά την Ιθάκη. Αθήνα, Άγκυρα, 2003. Σελ. 199. 8,00 €. ISBN 960-234-982-4 ΠΕΤΡΙΝΙΩΤΗΣ Γ. Τούρκος, Χριστιανός και Ορθόδο­ ξος. Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2003. Σελ. 269.

14,40 €. ISBN 960-417-021-Χ ΠΟΥΓΟΥΝΙΑΣ Γ. Η ζωή και ο θάνατος του υπουργού Πέτρου Κομνηνού. Αθήνα, Ψηφίδα, 2 0 0 2 . Σελ.

407. 15,00 €. ISBN 960-8295-04-1 ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ Β. Η εξαφάνιση. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 20 03 . Σελ. 15 1. 8 ,6 0 €. ISBN 960406-373-1

140 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΣΚΑΜΑΓΚΑ Μ. Ιστορίες χωρίς ήρωες. Αθήνα, Μίνω­ ας, 2 0 0 3 . Σελ. 1 3 6. 1 0 ,0 0 €. ISBN 96 0-5 42 734-6 ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗ Μ. Με το φεγγάρι στην πλάτη. Αθήνα, Καστανιώτης, 2 0 0 3 . Σελ. 36 3 . 1 7 ,6 8 €. ISBN 960-03-3418-8 ΣΤΑΥΡΙΑΝΟΣ Γ. Πόρτες μισάνοιχτες... Θεσσαλονίκη, Ηρόδοτος, 2003. Σελ. 285. 15,60 €. ISBN 9608256-40-2 ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ Σ. Άλμπατρος. Αθήνα, Πατάκης, 2003. Σελ. 546. 22,00 €. ISBN 960-16-0674-2 ΦΙΛΙΠΠΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Π. Αλυσίδες από πυρίτιο. Αθή­ να, Μεταίχμιο, 20 03 . Σελ. 27 4. 14 ,0 0 €. ISBN 960-375-377-7 ΦΟΥΡΟΥΚΛΑΣ Λ. Μίρα, το λουλούδι του πολέμου. Αθήνα, Διόπτρα, 2003. Σελ. 148. 12,00 €. ISBN 960-364-208-8 ΧΕΙΜΩΝΑΣ θ . Ανεξιχνίαστη ψυχή. Αθήνα, Πατάκης, 2003. Σελ. 267. 13,00 €. ISBN 960-16-0700-5 ΧΟΡΤΙΑΤΗ θ. Ημερομηνία της λήξης. Αθήνα, Άγκυρα, 2003. Σελ. 139. 6,80 €. ISBN 960-234-985-9 Η Ζαμπίμπα και ο βασιλιάς. Μτφρ. Ρ. Λέκκου-Δάντου. Αθήνα, Λιβάνης, 2003. Σελ. 315. 15,00 €.

ISBN 960-14-0732-4 AGAR S. Φίλησα μια φορά την Ευδοξία. Μτφρ. Φ. Καράογλαν. Αθήνα, Ωκεανίδα, 2 0 03 . Σελ. 285.

12.00 €. ISBN 960-410-290-7 ANDREIEV L. Αναμνήσ εις ενός φ υλακισμένου. Μτφρ. Σ. Αργυροπούλου. Αθήνα, Ροές, 2 0 0 3 . Σελ. 284. 13,52 €. ISBN 960-283-155-3 WALLACE L. Μπεν Χουρ. Μτφρ. Σ. Μενούνος - Α. Καλυμμίδου. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 20 02 . Σελ.

827. 14,56 €. ISBN 960-208-597-5 VILLIERS G. D. Ο νονός της 17 Νοέμβρη. Μτφρ. Γ. Σ τρ ίγκο ς. Αθήνα, Αστάρτη, 2 0 0 3 . Σελ. 3 3 3 .

16,64 €. ISBN 960-263-107-4 GERAS Α. Μυστικά και ψίθυροι. Μτφρ. Γ. Σπανδωνής. Αθήνα, Ωκεανίδα, 2003. Σελ. 4 9 8 .1 9 ,0 0 €.

ISBN 960-410-287-7 GAITE C. Η επιστροφή. Μτφρ. Α. Βασιλάκου. Αθή­ να, Ψυχογιός, 2 0 0 3 . Σελ. 35 9 . 1 5 ,0 0 €. ISBN 960-274-686-6 GOUTISOLO L. Ημερολόγιο 360°. Μτφρ. X. θεοδωροπούλου. Αθήνα, Scripta, 2 0 0 3 . Σελ. 2 7 3 .

15.00 €. ISBN 960-7909-47-Χ GOLDMAN W. Η πριγκίπισσα και ο πειρατής. Μτφρ. Α. Τομπάκη. Αθήνα, Κέδρος, 2 0 0 3 . Σελ. 4 3 0 .

16.01 €. ISBN 960-04-2046-7 GRAYSON Ε. Μπροστά στο δίλημμα. Μτφρ. Β. Λαμπρινίδου. Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2003. Σελ.

207. 12,41 €. ISBN 960-417-020-1

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

GREENE G. Μπορείς να μας δανείσεις τον άντρα σου; Μτφρ. Τ. Βεκιαρέλλη. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2003. Σελ. 247. 14,00 €. ISBN 960-375-514-1 IZZO J.-C. Ο ήλιος των μελλοθανάτων. Μτφρ. Φ. Μ ουρκούση. Αθήνα, Πόλις, 2 0 0 3 . Σελ. 2 4 8 .

13,00 €. ISBN 960-8132-94-0 KHASHOGGI S. Το τραγούδι της χαμένης κόρης. Μτφρ. Κ. Κουνινιώτη. Αθήνα, Λιβάνης, 2003. Σελ.

565. 16,50 €. ISBN 960-14-0681-6 QUIR0GA Η. Ιστορίες του παρθένου δάσους. Μτφρ. Φ. Μανδηλαράς - Α. Πασσιά. Αθήνα, Πατάκης, 2003. Σελ. 121. 6,00 €. ISBN 960-16-0545-2 CROSSLEY-HOLLAND Κ. Αρθούρος. Μτφρ. Φ. Πανταζής. Αθήνα, Ψυχογιός, 2003. Σελ. 3 7 5 .1 5 ,6 0 €.

ISBN 960-274-700-5 LODGE D. Μ ικρές πικρές αλήθειες. Μτφρ. X. Τόμπρας. Αθήνα, Bell, 2003. Σελ. 147. ISBN 960620-457-Χ MAALOUF Α. Ο περίπλους του Βαλτάσαρ. Μτφρ. Ν. Ντουζέ - Μ. Ρομπζέν. Αθήνα, Οκεανίδα, 2 0 03 . Σελ. 558. 20,00 €. ISBN 960-410-285-0 MAHFUZ Ν. Αγάπη κάτω απ' τη βροχή. Μτφρ. Π. Κουμούτση. Αθήνα, Ψυχογιός, 2 0 03 . Σελ. 21 9.

10.40 €. ISBN 960-274-701-3 ΜΟΝΤΑΛΜΠΑΝ Μ. Β. Το βραβείο. Μτφρ. Β. Δαμόφλη. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2003. Σελ. 4 0 3 .1 7 ,5 0 €.

ISBN 960-375-454-4 ΒΟΜΑΝ Ρ. Αρσενικό και λεπτό κορδόνι στην Ινδία. Μτφρ. Σ. Περάκης. Αθήνα, Περίπλους. Σελ. 166.

10.40 €. ISBN 960-8202-34-5 BUSHNELL C. Sex and th e city. Μτφρ. E. Λογοθέ­ τη. Αθήνα, Λιβάνης, 2 0 0 3 . Σελ. 38 3 . 1 6 ,0 0 €.

ISBN 960-14-0733-2 ΝΕΓΚΕΛΕ Μ. Με λέγανε Μαρίζα. Παιανία, Μπιλιέτο, 2003. Σελ. 46. ISBN 960-7805-20-9 DRAGO F. Η δοκιμασία του λαβύρινθου. Μτφρ. Ε. Δημητράκη. Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2 0 0 3 . Σελ. 3 1 5 .1 4 ,8 1 €. ISBN 960-417-015-5 PELZER D. Σπάζοντας τις αλυσίδες. Μτφρ. Ν. Πρατσίνι. Αθήνα, Διόπτρα, 2003. Σελ. 348. 14,00 €.

ISBN 960-364-217-7 SEMPRUN J. Τα σανδάλια. Μτφρ. Α. Κορτώ. Αθήνα, Εξάντας, 2003. Σελ. 61. 6,00 €. ISBN 960-256542-Χ SEDLEY Κ. Αθώο αίμα στο Ντέβον. Μτφρ. Α. Αθανασιάδου. Αθήνα, Περίπλους, 2 0 0 3 . Σελ. 4 3 0 .

18,72 €. ISBN 960-8202-36-1 SILVA D. Η τελευταία αποστολή. Μτφρ. X. Σπυριδάκη. Αθήνα, Bell, 20 03 . Σελ. 48 0. 6 ,8 0 €. ISBN 960-450-753-2 SKARMETA Α. Ο γάμος του ποιητή. Μτφρ. Ε. Τσόκα

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

- Δ. Φέρρη. Αθήνα, Καστανιώτης, 2003. Σελ. 278.

15,60 €. ISBN 960-03-3471-4 JHA R. Αρώματα του κόσμου. Μτφρ. Μ. Παπανδρέου. Αθήνα, Διήγηση, 2 0 03 . Σελ. 43 8 . 19 ,0 0 €.

ISBN 960-7951-15-8 TOLKIEN J. Το φύλλο και το δέντρο. Μτφρ. Ε. Χατζηθανάση-Κόλλια. Αθήνα, Αίολος, 2 0 0 3 . Σελ.

175. 13,00 €. ISBN 960-521-124-6 F0NTANE Τ. Η μοιχαλίδα. Μτφρ. Β. Πατέρα. Αθήνα, Prints, 2 0 0 2 . Σελ. 2 2 6 . 1 3 ,5 2 €. ISBN 96 07408-71-3 FORD Μ. Ιουλιανός ο Αποστάτης. Μτφρ. X. Καψάλης. Αθήνα, Λιβάνης, 20 03 . Σελ. 553. 20 ,0 0 €.

ISBN 960-14-0693-Χ HIGHSMITH Ρ. Κρυφτό με το θάνατο. Μτφρ. Β. Πουλάκος. Αθήνα, Ροές, 20 03 . Σελ. 35 0. 13 ,5 2 €.

ISBN 960-283-154-5 HERBERT Β. - ANDERSON Κ. Dune: Οίκος των Κορρίνο. Μτφρ. Ε. Παϊδούση. Αθήνα, Anubis, 2003. Σελ. 572. 26 ,0 0 €. ISBN 960-306-365-7 HAULSEY Κ. Το κόκκινο φεγγάρι. Μτφρ. Β. Χούνου. Αθήνα, Κονιδάρης, 2 0 0 3 . Σελ. 3 5 7 . 1 7 ,0 0 €.

ISBN 960-392-031-2 HORNBY Ν. Πώς να είσαι καλός. Μτφρ. X. Παπαδημ η τρ ίο υ . Αθήνα, Πατάκης, 2 0 0 3 , Σελ. 3 6 9 .

16,50 €. ISBN 960-16-0686-6 HUSTON Ν. Οι παραλλαγές Goldberg. Μτφρ. Ε. Τσολακέλλη. Αθήνα, Άγρα, 2002. Σελ. 257. 13,00 €.

ISBN 960-325464-4 Αλληλογραφία Επιστολές του Κωνσταντίνου Σταμάτη προς τον Πα­ ναγιώτη Κοδρικά. Αθήναι, Ιδεόγραμμα, 2 0 0 2 . Σελ. 112. ISBN 960-7158-16-4 Μ ελέτες ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Π. Βασίλειον μένος. Αθήνα, Παρου­ σία, 2002. Σελ. 62. 5,20 €. ISBN 960-7956-81-8 ΚΑΜΠΕΡΙΔΗΣ Λ. Οι γάμοι του ουρανού και της γης. Αθήνα, Αρμός, 2003. Σελ. 81. 7,00 €. ISBN 960527-253-9 ΚΑΝΑΡΑΚΗΣ Γ. Όψεις της λογοτεχνίας των Ελλήνων της Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας. Αθήνα, Γρηγόρη, 2003. Σελ. 329. 30 ,0 0 €. ISBN 960-333314-Χ ΡΕΝΤΙΦΗΣ Δ. Η. Οι «Αλκυόνες» του Σπύρου Καραμούντζου. Αθήνα, Πατάκης, 2003. Σελ. 93. ISBN 960-16Ό684-Χ ΦΥΛΑΚΤΟΥ Α. Ο μύθος και η λύρα. Αθήνα, Καστα­ νιώτης, 2003. Σελ. 507. 20,80 €. ISBN 960-033410-2 ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Καλλιτεχνικά Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη, Ιανός, 20 02 . Σελ. 173. 1 8 ,0 1 €.

ISBN 960-7771-64-8

ΔΙΑΒΑΖΩ 141

Δοκίμια ΓΟΥΝΕΛΑΣ Σ. Ταρκόφσκι. Αθήνα, Διόπων, 2002. Β' έκδοση. Σελ. 7 6 .1 0 ,4 0 €. ISBN 960-7031-57-1 ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ I. Το ανθολόγιο του «Νουμά». Αθήνα, Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2002. Σελ. 2 6 5 .1 5 ,0 0 €.

ISBN 960-427-074-5 ΚΙΟΥΡΤΣΑΚΗΣ Γ. Η τρελή σοφία ή τα ανίερα ιερά. Αθήνα, Νεφέλη, 2 0 0 3 . Σελ. 70 . 7 ,2 8 €. ISBN 960-211-667-6 ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ Β. Άραβες. Αθήνα, Εκδόσεις του Εικο­ στού Πρώτου, 2 0 0 3 . Σελ. 37 2 . 1 8 ,7 2 €. ISBN 960-8219-15-9 ΤΣΙΑΝΙΚΑΣ Μ. Το όνομα της Αμμοχώστου. Αθήνα, Ίνδικτος, 2 0 0 3 . Σελ. 24 8. 1 8 ,3 0 €. ISBN 960518-135-5 LUMINET J.-P. Η ράβδος του Ευκλείδη. Μτφρ. Κ. Καλαντζοηούλου. Αθήνα, Λιβάνης, 2 0 0 3 . Σελ.

349. 15,00 €. ISBN 960-142-0725-1 FALLACI Ο. Η οργή και η περηφάνια. Μτφρ. Γ. Γε­ ωργίου. Αθήνα, Γκοβόστης, 2 0 0 3 . Σελ. 2 3 8 .

20 ,0 0 €. ISBN 960-270-908-1 Θ Ε ΑΤΡ Ο Γενικά ΒΑΡΟΠΟΥΛΟΥ Ε. Το ζωντανό θέατρο. Αθήνα, Άγρα, 2003. Σελ. 526. 22 ,0 0 €. ISBN 960-325-466-5 ΚΑΡΑΜΠΕΛΑ Ε. Σκοτεινόν φάος. Ηράκλειο, Π.Ε.Κ., 2003. Σελ. 343. 17,00 €. ISBN 960-524-152-8 Έργα ΖΩΧΙΟΣ I. Περιμένοντας το πνεύμα. Αθήνα, Δωδώ­ νη, 2003. Σελ. 183. ISBN 960-385-171-Χ ΓΚΑΙΤΕ Β. Φάουστ. Μέρος Β'. Μτφρ. Δ. I. Λάμψα. Αθήνα, Δωδώνη, 2003. Σελ. 407. ISBN 960-385169-8 ΓΚΟΛΝΤΟΝΙ Κ. Η τρ ιλογία του παρ αθερ ισμού. Μτφρ. Ν. Χουρμουζιάδης. Αθήνα, Δωδώνη, 2003. Σελ. 209. ISBN 960-385-167-1 Μ ελέτες ΠΟΥΧΝΕΡ Β. Αναγνώσεις και ερμηνεύματα. Αθήνα, Κορφή, 2 0 0 2 . Σελ. 3 2 7 . 2 4 ,9 0 €. ISBN 96 0339-329-0

Αρχαιολογία ΓΕΝΝΑΔΙΟΣ I. Ο λόρδος Έλγιν και η αρπαγή των Μαρμάρων. Αθήνα, Κάκτος, 2 0 0 3 . Σελ. 3 0 3 .

15,60 €. ISBN 960-382-489-5 ΚΕΦΑΛΛΗΝΑΙΟΥ Ε. Τα μάρμαρα του Παρθενώνα και το κατηγορώ του Μπάυρον. Αθήνα, Ολκός, 2003. Σελ. 160 + Φωτ. 17,08 €. ISBN 960-815-424-3

142 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΛΑΖΟΣ X. Ανερμήνευτες γραφές. Αθήνα, Ανατολικός, 2003. Σελ. 188. 12,11 €. ISBN 960-8429-46-3 O’ FARRELL G. Τουταγχαμών. Μτφρ. Ε. Μίχα. Αθή­ να, Κέδρος, 2 0 0 3 . Σελ. 2 3 2 . 1 4 ,0 0 €. ISBN 960-04-2260-5 Μαρτυρίες ΒΕΡΝΙΚΟΣ Γ. Όταν θέλαμε να αλλάξουμε την Ελλάδα. Αθήνα, Καστανιώτης, 20 03 . Σελ. 48 6 . 2 6 ,0 0 €.

ISBN 960-03-3502-8 ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ Κ. Το οδοιπορικό μιας ζωής. Λευ­ κωσία, 2 0 0 3 . Σελ. 2 6 7 . 1 6 ,1 2 €. ISBN 9963 8797-0-5 ΘΕΜΕΛΗΣ Κ. Η ανάποδη των ανθρώπων. Αθήναι, Ίνδικτος, 2 0 0 3 . Σελ. 13 6. 1 1 ,0 0 €. ISBN 960518-136-3 ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΑΚΗΣ Σ. Η Ικαρία στη θύελλα. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 2003. Σελ. 3 5 7 .1 6 ,2 0 €. ISBN 960-224-920-Χ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Γ. Ειρήνη. Αθήνα, Εξάντας, 2003. Σελ. 338. 14 ,0 0 €. ISBN 960-256-544-6 ΡΑΧΙΩΤΗΣ X. Ζωή και αγώνας. Αθήνα, Εντός, 2003. Σελ. 152. 12 ,0 0 €. ISBN 960-8229-26-Χ ΡΑΧΙΩΤΗΣ X. Κατοχή. Αθήνα, Εντός, 2 0 0 3 . Σελ.

321. 15,00 €. ISBN 960-8229-27-8 ΣΚΟΠΟΥΛΗ Γ. Σ. Μα, πρέπει να έχεις κάτι να πεις. Αθήνα, Δωδώνη, 2003. Σελ. 222. ISBN 960-385172-8 ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ Τ. Λουλούδια και αγκάθια. Αθήνα, Παρουσία, 2002. Σελ. 143. 10 ,4 0 €. ISBN 9607956-89-3 SAID Ε. Χωρίς πατρίδα. Μτφρ. Ε. Ψωμιάδου. Θεσσα­ λονίκη, Παρατηρητής, 2003. Σελ. 430. 2 2 ,3 6 €.

ISBN 960-374-210-4 SAND G. Ημερολόγιο της καρδιάς. Μτφρ. Σ. Κορνάρου. Αθήνα, Prints, 2 0 0 3 . Σελ. 22 4 . 1 3 ,5 2 €.

ISBN 960-7408-44-6 Βιογραφίες ΚΑΛΛΙΑΣ Κ. Μια ματιά στην ζωή μου. Αθήνα, Καστα­ νιώτης, 2003. Σελ. 172. 12 ,4 8 €. ISBN 960-033500-1 VANDENBERG Ρ. Νέρων. Μτφρ. Β. Κοντόπουλος. Αθήνα, Κονιδάρης, 2 0 0 3 . Σελ. 3 9 9 . 1 9 ,5 0 €.

ISBN 960-392-034-7 MARIE J.-J. Στάλιν. Μ τφρ. Ε. Ασ τερίου. Αθήνα, Οδυσσέας, 2003. Σελ. 925. 49 ,9 2 €. ISBN 960210-450-3 Ελληνική Ιστορία Ιστορία της Ελλάδος του 20ού αιώνα. Τόμος Β'. 0 Μεσοπόλεμος. Αθήνα, Βιβλιόραμα, 2 0 0 3 . Σελ.

560. 57 ,0 8 €. ISBN 960-8087-04-Χ Οι χρήσεις της αρχαιότητας από το Νέο Ελληνισμό.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ 2003

Αθήνα, Ε.Σ.Ν.Π.Γ.Π., 20 02 . Σελ. 290. 1 8 ,0 0 €.

ISBN 960-259-108-0 ΓΙΩΤ0Π0ΥΛ0Υ - ΣΙΣΙΛΙΑΝΟΥ Ε. Πρεσβείες της Βενετοκρατούμενης Κέρκυρας (16ος-18ος αι.). Αθήνα, Γ.Α.Κ. - Αρχεία Νομού Κέρκυρας, 2 0 0 2 . Σελ.

697. 41 ,6 0 €. ISBN 960-85548-4-5 ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ θ. Το δρόμο τον χάραξε ο Περι­ κλής. Αθήνα, Κάκτος, 2003. Σελ. 266. 15 ,6 0 €.

ISBN 960-382-498-4 ΗΛΙΑΔΟΥ-ΤΑΧΟΥ Σ. Ο Ελληνισμός του Μοναστηριού Πελαγονίας. Θεσσαλονίκη, Ηρόδοτος, 2003. Σελ.

389. 31 ,2 0 €. ISBN 960-8256-39-9 ΚΑΡΝΑΡΟΣ Λ. Αμαλιάδα (18 21 -1 91 4). Αμαλιάδα, Βιβλιοπανόραμα, 2002. Σελ. 431. 18,20 €. ISBN 960-86057-6-8 ΚΑΡΝΑΡΟΣ Λ. Ηλείοι. Αμαλιάδα, 2 0 02 . Σελ. 188.

9,88 €. ISBN 960-86057-5-Χ ΚΑΡΝΑΡΟΣ Λ. Πεσόντες εκ Ζακύνθου. Ζάκυνθος, Βιβλιοπανόραμα, 2 0 0 2 . Σελ. 55 . 4 ,1 6 €. ISBN 960-88057-7-5 ΛΕΟΝΤΑΡΙΔΗΣ Γ. Ο Παπάγος, το Στέμμα και οι Άγγλοι. Αθήνα, Προσκήνιο, 2003. Σελ. 177+Φωτ.

15,26 €. ISBN 960-8318-05-Χ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ Κ. Τα καπάκια. Αθήνα, Καστανιώτης, 2003. Σελ. 290. 16,64 €. ISBN 960-03-3470-6 ΣΥΡΟΠΟΥΛΟΣ Σ. Το δέρμα του τράγου. Θεσσαλονί­ κη, Ηρόδοτος, 20 03 . Σελ. 25 6. 2 6 ,0 0 €. ISBN 960-8256-38-0 ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗΣ Κ. Φ. Σελίδες ιστορίας. Αθήνα, θυ­ μέλη, 2002. Σελ. 315. ISBN 960-7580-07-9 ΧΑΡΙΛΑΟΥ Ν. Ο Νεόφυτος Δούκας και η συμβολή του στο Νεοελληνικό Διαφωτισμό. Αθήνα, Κυβέλη, 2002. Σελ. 615. 33 ,3 8 €. ISBN 960-8321-15-8 ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ Κ. Μικρά Ασία. Αθήνα, Ιωλκός, 2003. Γ έκδοση. Σελ. 517. 26,00 €. ISBN 960426-278-5 ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ Ν. Ανατολική αυτοκρατορία. Θεσσαλο­ νίκη, Αρχέτυπο, 2003. Σελ. 332. 1 6 ,8 0 €. ISBN 960-7928-99-7 SNODGRASS Α. Τα επιθετικά και αμυντικά όπλα των αρχαίων Ελλήνων. Μτφρ. Β. Σταματοπούλου. Θεσσαλονίκη, U niversity S tud io Press, 2 0 0 3 . Σελ. 247. 35,01 €. ISBN 960-12-1150-0 SPARKES Β. Ελληνικός πολιτισμός. Μτφρ. Μ. Λεβεντοπούλου. Αθήνα, Ι.Τ.Β., 2 0 0 2 . Σελ. 4 1 7 .

31 ,2 0 €. ISBN 960-354-136-2 Παγκόσμια ιστορία ΚΑΟΥΡΑΣ Γ. Βυζάντιο. Αθήνα, Περίπλους, 20 02 . Σελ. 303. 24,96 €. ISBN 960-8151-38-4 ΜΙΛΛΕΟΥΝΗΣ Ε. Βυζαντινές ιστορίες. Αθήνα, Γρηγόρη, 2003. Σελ. 238. 15 ,0 0 €. ISBN 960-333317-4

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

GERVASO R. Η καταραμένη αδελφότητα. Μτφρ. Λ. θεοδω ρίδου. Αθήνα, Ενάλιος, 2 0 0 3 . Σελ. 44 4.

19,76 €. ISBN 960-536-102-7 GROSS D. Τα ερείπια του παρελθόντος. Μτφρ. Κ. Γεώ ρμας. Αθήνα, Πατάκης, 2 0 0 3 . Σελ. 2 6 2 .

18.00 €. ISBN 960-16-0679-3 LEFEBVRE G. Η Γαλλική Επανάσταση. Μ τφρ. Σ. Μ αρκέτος. Αθήνα, Μ .Ι.Ε .Τ., 2 0 0 3 . Σελ. 9 0 9 .

44 .0 0 €. ISBN 960-250-244-4 BEAUR G. Η γη και οι άνθρωποι. Μτφρ. Ε. Ζέη. Αθήνα, Τυπωθήτω, 2 0 0 3 . Σελ. 3 6 6 . 1 7 ,5 0 €.

ISBN 960-402-080-3 HUFT0N Ο. Ιστορία των γυναικών στην Ευρώπη (15 00 -1 80 0). Μτφρ. Ε. Χρυσοχόου. Αθήνα, Νε­ φέλη, 2003. Σελ. 710. 2 7 ,0 4 €. ISBN 960-211662-5 Τ Α Ξ ΙΔ ΙΑ Κόσμος ΜΗΤΣΑΚΗΣ Κ. - ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗ Ο. Στους δρόμους της Αφρικής. Αθήνα, T s allis, 2 0 0 3 . Σελ. 2 2 7 .

18.50 €. ISBN 960-91557-2-3 ΜΗΤΣΑΚΗΣ Κ. - ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗ Ο. Στους δρόμους της Ευρώπης. Αθήνα, T sallis, 2 0 0 3 . Σελ. 20 4 .

18.50 €. ISBN 960-91557-3-1 GVEDJ D. La Bela. Μτφρ. Ν. Κυριαζόπουλος. Αθή­ να, Τραυλός, 2003. Σελ. 6 7 .1 2 ,9 0 €. ISBN 9607990-73-0 Π Α ΙΔ ΙΚ Α Ελεύθερα αναγνώσματα Τα παραμύθια της Καλαβρίας. Αθήνα, Ακρίτας, 2003. Σελ. 116. 16,00 €. ISBN 960-328-202-2 ΜΠΙΖΗ Α. Ο Φλαμπελίνο. Αθήνα, Παπαδόπουλος, 2003. Σελ. 48. ISBN 960-412-198-7 ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΡΗ Ρ. Η ομορφότερη λαμπάδα του κό­ σμου. Αθήνα, Ψυχογιός, 20 03 . Σελ. 32. 4,5 0 €.

ISBN 960-274-708-0 WEIGELT U. Το ξωτικό της νύστας. Μτφρ. Μ. Αγγελίδου. Αθήνα, Παπαδόπουλος, 2 0 0 3 . Σελ. 48.

ISBN 960-412-194-4 OSTHEEREN I. Το ταξίδι του Σεμπάστιαν. Μτφρ. Μ. Αγγελίδου. Αθήνα, Παπαδόπουλος, 2 0 0 3 . Σελ.

48. ISBN 960-412-195-2 ΣΝΙΚΕΤ Λ. Το εργοστάσιο της συμφοράς. Μτφρ. X. Γιαννακοπούλου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2003. Σελ. 232. 9,90 €. ISBN 960-406-338-3 ΣΝΙΚΕΤ Λ. Το φαρδύ παράθυρο. Μτφρ. X. Γιαννακο­ πούλου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 20 03 . Σελ.

244. 9,90 €. ISBN 960-406-337-5

ΔΙΑΒΑΖΩ 143

Π Ε Ρ ΙΟ Δ ΙΚ Α ΑΕΡΟΠΟΣ. Αρ. 49. 4,5 0 €. ΑΙΟΛΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ. Αρ. 2 0 0 .1 0 ,0 0 €. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. Αρ. 389. 2,00 €. ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ. Αρ. 1.003. 1,00 €. ΑΝΤΙΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ. Τόμος 1, Αρ. 1-11. 27,00 €. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ. Αρ. 86. 6,00 €. ΑΡΧΕΙΟΤΑΞΙΟ. Αρ. 5 .1 2 ,0 0 €. ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΑ. Αρ. 100. 4,40 €. ΓΙΑΤΙ. Αρ. 334, 335. 2,05 €. ΔΑΥΛΟΣ. Αρ. 257. 5,00 €. ΔΕΛΤΙΟ ΕΤ.Ι.ΠΟ.Π. Αρ. 3. ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου. Αρ.

441. 7,34 €. ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ. Τόμος 9 .1 3 ,0 0 €. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. Αρ. 65. 3,50 €. ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ. Αρ. 127-128. 9,00 €. ΕΛΛΟΠΙΑ. Αρ. 65. 5,00 €. ΕΝ ΒΟΛΩ. Αρ. 9. 5,00 €. ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗ. Αρ. 27. 2,00 €. ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Τόμος 36. 26 ,0 0 €. ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ. Αρ. 108109. 12,48 €. ΕΡΕΥΝΑ. Φύλλο 38. 4,40 €. ΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ. ΓΓΕΤ. Αρ. 15. ΕΥΘΥΝΗ. Αρ. 377. 3,50 €. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ. Αρ. 48. 5,00 €. Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΑΙΓΎΠΤΙΩΤΩΝ. Φύλλο 87. ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΝΕΑ. Φύλλο 1 3 1 .1 ,0 0 €. ΘΕΜΑΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ. Αρ. 18-21. 14,00 €. ΘΕΣΕΙΣ. Αρ. 83. 6,00 €. ΙΑΜΒΟΣ. Αρ. 3. 5,00 €. ΙΑΤΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ. Αρ. 29. 0,01 €. ΙΣΤΩΡ. Αρ. 13. 10,40 €.

Η ΚΙΝΣΤΕΡΝΑ. Αρ. 1-2. 10,40 €. ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. Φύλλο 43. 1,50 €. ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ. Αρ. 9. 3,00 €. ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ. Αρ. 29. 7,50 €. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ. Τόμος 21. 20 ,8 0 €. ΜΝΗΜΕΙΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Τόμος 7. ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ. Αρ. 4. 15,00 €. ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΗ. Φύλλο 1 2 1 .1 ,0 0 €. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Αρ. 1.756. 8,00 €. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Αρ. 3. ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. Αρ. 1.

4,50 €. ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ. Αρ. 121. 8,00 €. ΠΑΡΟΔΟΣ. Αρ. 1. 6,00 €. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ. Αρ. 150. 4,16 €. ΠΑΝΑΙΓΎΠΤΙΑ. Αρ. 111. 0,03 €. ΠΑΡΟΥΣΙΑ. Αρ. 23. 4 ,00 €. Ο ΠΟΛΙΤΗΣ. Αρ. 110. 4,0 0 €. ΠΟΛΥΦΩΝΙΑ. Αρ. 2. 10,40 €. ΠΟΡΦΥΡΑΣ. Αρ. 107. 6,00 €. ΠΡΟΘΗΚΗ. Αρ. 5. Δωρεάν. ΠΥΡΡΟΣ. Φύλλο 15. 1,47 €. ΡΥΘΜΟΙ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ. Αρ. 12. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΚΕΨΗ. Φύλλο 34. Δωρεάν. ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ. Αρ. 37. 0,01 €. Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ. Αρ. 13. ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ. Αρ. 451, 452. 3,00 €. Ο ΦΑΡΦΟΥΛΑΣ. Αρ. 3. 3,00 €. ΦΡΑΣΗ. Αρ. 5. 4 ,50 €. ΧΡΟΝΙΚΑ. Φύλλο 184. Δωρεάν.

GOLF IN GREECE. Αρ. 15.

HELLENIC QUARTERLY. Αρ. 16. 7,00 €.

POESIA. Αρ. 1 7 1 ,1 7 2 . 5,00 €.

UNICEF ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ. Αρ. 51.

Η ταξινόμηση των βιβλίων γίνεται με βάση το γνωστό Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης Dewey, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία. · Το δελτίο συντάσσεται με την πολύτιμη συνεργασία του βιβλιοπωλείου της «Εστίας».

144 ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

δελτίο κριτικογραφίας

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

No 44 2 · 1 -31 Μαΐου 2002

Οδηνοί Βασιλάκη Μ.: Atenas en el bolsillo (N. Πετροπούλου, Exodos, 22.5.2003) Καλλίγερος Π. E.: Κυθηραϊκά επώνυμα. Ιστορική, γε­ ωγραφική και γλωσσική προσέγγιση (Α. Π. Παναρέ­ του, Το Βήμα, 25.5.2003) Κάμπελ Β., Μπρόσναχαν Τ.: Κωνσταντινούπολη (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 11.5.2003) Σεν Ζ.: Φενγκ Σούι (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύ­ πος, 8.5.2003) Φιλοσοωία Αποστολόπουλος Ν.: Ο κύκλος των στοχασμών (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) Δελλής Γ. I.: Εισαγωγή στη φιλοσοφία (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 4.5.2003) Κικέρων: Όταν σκέφτομαι τον θάνατο (X. Γ. Δημακο­ πούλου, Εστία, 31.5.2003) Λαμπρέλλης Δ.: Το υποκείμενο της δύναμης (X. Μαυ­ ρομάτης, Η Απογευματινή, 4.5.2003) Σέξτος ο Εμπειρικός: Πυρρώνειες υποτυπώσεις Α' (Π. Τζαμαλίκος, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Τσάτσαρης I.: Το επόμενο βήμα της Δημιουργίας (Α. Σπανού, Ελεύθερος Τύπος, 25.5.2003) Αντό Π.: Σωκράτους εγκώμιον (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 29.5.2003) Μαρίνοφ Λ.: Πλάτωνας, όχι Πρόζακ! (Τ. θεοδωρόπουλος, Τα Νέα, 3.5.2003) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 22.5.2003) Μπένγιαμιν Β.: Για μια κριτική της βίας (Φ. Τερζάκης, Η Καθημερινή, 27.5.2003) Ντεκάρτ Ρ.: Στοχασμοί περί της Πρώτης Φιλοσοφίας (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 1.5.2003) (Ά. Στυλια­ νός, Το Βήμα, 25.5.2003) Ντελέζ Ζ.: 0 Σπινόζα και το πρόβλημα της έκφρασης (Φ. Τερζάκης, Η Αυγή, 4.5.2003) θρησκεία Κάρπεντερ Έ.: Παγανισμός και χριστιανική θρησκεία (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 24.5.2003) Ψυχιατρική - Ψυχανάλυση Εκδόσεις Παπαζήση: Η ψυχανάλυση στον 21ο αιώνα (Ρ. Γεωργακοπούλου, Τα Νέα, 17.5.2003) Γιουνγκ Κ.: Η ψυχολογική προσέγγιση της Τριάδας και το πρόβλημα του Τέταρτου (Ε. Πασσαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 8.5 .2 0 0 3 ) (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 11.5.2003)

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Λάμπλεϊ Π.: Επανάσταση στη Μέση Ηλικία (Ε. Μπιστι­ κά, Η Καθημερινή, 31.5.2003) Κοινωνιολονία Λαμπίρη-Δημάκη I.: Κοινωνικές επιστήμες και πρωτο­ πορία στην Ελλάδα, 1950-1967 (Η. Νικολακόπουλος, Τα Νέα, 10.5.2003) Μουζέλης Ν.: Από την αλλαγή στον εκσυγχρονισμό (Γ. Σιακαντάρης, Η Ελευθεροτυπία, 23.5.2003) Τσουραμάνης X.: Σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα. Η ελληνική πραγματικότητα (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) Βέμπερ Μ.: Η πόλη (Κ. θ. Καλφόπουλος, Η Καθημε­ ρινή, 25.5.2003) Μεϋνώ Ζ.: Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα (Σ. Στεφάνου, Η Αυγή, 18.5.2003) (Γ. Πάσχος, Ο Πο­ λίτης, 110) Χολλ Σ., Γκίμπεν Μ.: Η διαμόρφωση της νεωτερικότητας (I. Ν. Μπασκόζος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 8 .5 .2 0 0 3 ) (θ . Γιαλκέτσ ης, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 31.5.2003) Ιατρική Παράκελσος: Ο λαβύρινθος των πλανημένων γιατρών (Φ. Τερζάκης, Η Ελευθεροτυπία, 9 .5 .2 0 0 3 ) (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύπος, 11.5.2003)

Γρίβας Κ.: Αντι-φάκελος 17Ν (Μ. Γ. Δασκαλάκης, Αγώνας Χανίων, 3.5.2003) Δανοπούλου I. (επιμ.): Ιράκ, Βοσνία, Γιουγκοσλαβία. Μ ετά ποιος; (Τ. Β α σ ιλ ειά δ ο υ , Η Ημερησία, 3.5.2003) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 11.5.2003) (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 16.5.2003) Δημητρόπουλος θ.: Το δρόμο τον χάραξε ο Περικλής (θ. Αντωνίου, Marketing Week, 26.5.2003) θεοδωρόπουλος Β.: Αποχρώσεις στη διεθνή ζωή (Μ. Μορώνης, Η Ελευθεροτυπία, 10.5.2003) (Τ. Ρήγος, Πολιτικά θέματα, 16.5.2003) Κοζάκος Π.: Το αβέβαιο μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένω­ σης και η Τουρκία (Σ. Ντάλης, Οικονομικός Ταχυ­ δρόμος, 22.5.2003) Κοτζιάς Ν.: Παγκοσμιοποίηση. Η ιστορική θέση, το μέλλον και η πολιτική σημασία (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 10.5.2003) (Σ. Ντάλης, Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 15.5.2003) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 29.5.2003)

ΔΙΑΒΑΖΩ 145

Κύρτσος Γ.: Ο μυστικός πόλεμος των εξουσιών (X. Κοραή, Η Ελευθεροτυπία, 6 .5 .2 0 0 3 ) (Π. Τσούτσιας, Το Έθνος, 6.5.2 00 3) (X. Ποντίδα, Τα Νέα, 24.5.2003) Λούλης I.: Τι φεύγει και τι έρχεται στις επόμενες εκλο­ γές (Ε. Παλανκάρης, Η Ημερησία, 24.5.2003) Μίχας Τ.: Ανίερη συμμαχία. Η Ελλάδα και η Σερβία του Μιλόσεβιτς (Π. Μανδραβέλης, Η Απογευματινή, 11.5.2003) Σακκάτος Β.: 0 τροτσκισμός και η εποχή μας (Κ. Κοβάνης, Πολιτικά θέματα, 16.5.2003) Στεφανίδης Δ. I.: Ασύμμετροι εταίροι (θ. Βασιλείου, Η Καθημερινή, 11.5.2003) Τσάτσος Δ.: Ευρωπαϊκή συμπολιτεία (Σ. Ντάλης, Η Ελευθεροτυπία, 2 3 .5 .2 0 0 3 ) (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 31.5.2003) Βιντάλ Γκ.: Διαρκής πόλεμος για διαρκή ειρήνη. Πώς καταφέραμε να γίνουμε τόσο μισητοί (Κ. Κατσουλάρης, Το Βήμα, 1 8 .5 .20 03 ) (Λ. Βατικιώτης, Πριν, 25.5.2003) Έντιγκτον Π.: Gassed in the Gulf (Η. Μαγκλίνης, δια­ βάζω, 440) Ίρβινγκ Ν.: 0 πόλεμος του Χίτλερ (Α. Δήμου, Ραδιοτη­ λεόραση, 3.5.2003) (Κ. Σάρρος, Η Ελευθεροτυπία, 11.5.2003) Καπισίνσκι Ρ.: Έβενος, το χρώμα της Αφρικής (Δ. Βογιατζάκη, Glamour, 1.5.2003) Λακαριέρ Ζ.: Λευκωσία. Η νεκρή ζώνη (I. Ν. Μπασκόζος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 2.5.2 00 3) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) (Γ. Γκατζίκος, Η Αυριανή, 1 4 .5 .2 0 0 3 ) (Κ. Κεφαλέα, Το Βήμα, 1 8 .5 .2 0 0 3 ) (Α. Δ ή μο υ, Ρ α δ ιο τη λ εό ρ α σ η , 31.5.2003) Λασκούμ Π.: Διαφθορά (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) Μεϋνώ Ζ., Μερλόπουλος Π., Νοταράς Γ.: Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, 1946-1965 (Δ. Α. Σωτηρόπουλος, Το Βήμα, 18.5.2003) Μεϋνώ Ζ.: Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα: Βασιλι­ κή εκτροπή και στρατιωτική δικτατορία (Δ. Α. Σωτηρόπουλος, Το Βήμα, 18.5.2003) Μπρζεζίνσκι Ζ.: Η συμβίωση με την Κίνα, τη Νέα Ευ­ ρώπη και τη Ρωσία (θ. Βασιλείου, Η Καθημερινή, 4.5.2003) Ομάδα Βορειοαμερικανικών Μελετών και Έρευνας: Αντιαμερικανισμός. Οδηγίες χρήσεως (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 10.5.2003) Ράι Μ.: War plan, Iraq (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 440) Σμιτ X.: Η αυτοδυναμία της Ευρώπης (Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 24.5.2003) Τοντ Ε.: Μετά την αυτοκρατορία (Α. Πολίτη, Πριν, 1 1 .5 .2 0 0 3 ) (Γ. Ν. Μ π ασ κό ζο ς, Εξπρές, 25.5.2003)

146 ΔΙΑΒΑΖΩ

Τσόμσκι Ν.: Εξουσία και τρομοκρατία (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 17.5.2003) Δίκαιο Άνθιμος Α.: Αναγνώριση και εκτέλεση ερήμην αλλοδα­ πών αποφάσεω ν (Α. Κ λειδα ρά, Η Βραδυνή, 10.5.2003) Βηλαράς Κ. Μ.: Κοινοτικός δικαστής. Αποτελεσματική δικαστική προστασία ιδιωτών: Παρόν και μέλλον (Α. Παύλου, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Βουδούρη Δ.: Κράτος και Μουσεία. Το θεσμικό πλαί­ σιο των αρχαιολογικών μουσείων (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2003) Δόνος Π., Μήτρου Λ., Μίτλεττον Φ., Παπακωνσταντί­ νου Ε.: Η αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων και η επαύξηση της προστασίας των δικαιωμάτων (Α. Παύλου, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Κική Π. Γ.: Η ελευθερία των οπτικοακουστικών μέσων (X. Μαυρομάτης, Η Απογευματινή, 25.5.2003) Μανιτάκης Α.: Το Σύνταγμα του 2001 και τα δικαιώ­ ματα του ανθρώπου (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύπος, 11.5.2003) Παναγιωτίδου Ε.: Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας σε πρόγραμ­ μα Η/Υ (Α. Παύλου, Η Βραδυνή, 10.5.2003) Παπαγεωργίου Γ. Κ.: Η διο ικητική οργάνωση της Ηπείρου (Φ. Καραμήτσου, Ηπειρωτικός Αγών, 15.5.2003) Σωτηρέλης Γ.: Η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοί­ κησης (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 440) Τάχος I. Α.: Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο (X. Γ. Δημακο­ πούλου, Εστία, 3.5.2003) (Α. Κλειδαρά, Η Βραδυ­ νή, 10.5.2003) Τάχος I. Α., Συμεωνίδης Λ. I.: Ερμηνεία υπαλληλικού κώδικα (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) Βερζέ Ζ.: Η στρατηγική της δίκης (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 4.5.2003) Οικονοιιία Βαρβαρέσος Κ.: Έκθεσις επί του οικονομικού προ­ βλήματος της Ελλάδος (Σ. Παπασπηλιόπουλος, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) Γεωργίου Α.: Διεθνή λογιστικά πρότυπα IAS (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2003) Γεωργίου Γ.: Το δημοσιονομικό σύστημα της Ευρω­ παϊκής Ένωσης και ο κοινοτικός προϋπολογισμός (Σ. Ντάλης, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 2.5.2003) Γναρδέλλης X.: Εφαρμοσμένη στατιστική (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1 .5 .2 0 0 3 ) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 8.5.2003) Διεπιστημονική προσέγγιση: Μύθοι και πραγματικότη­ τα την εποχή της παγκοσμιοποίησης (I. Ν. Μπασκό­ ζος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 29.5.2003)

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Κυρκιλής Δ.: Άμεσες ξένες επενδύσεις (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 29.5.2003) Κώττης X. Γ., Πετράκη-Κώττη Α.: Σύγχρονα οικονομι­ κά για όλο υ ς (X. Γ. Δ η μακοπ ούλου, Εστία, 8.5.2003) Μαλινδρέτου Π. Β.: Σύγχρονα χρηματοοικονομικά προϊόντα (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 8.5.2003) Ξανθάκης Μ.: Δομή και μικροδομή της ελληνικής κε­ φ α λαιαγο ρά ς (X. Γ. Δ η μακοπ ούλου, Εστία, 8.5.2003) Πελαγίδης θ.: Κατατονική οικονομία (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2003) (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύ­ πος Ρίζου, 4.5.2003) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 8.5.2003) Προβατάς Δ.: Πώς να διαχειριστείτε επιτυχώς ένα σχέ­ διο βελτίωσης της αγροτικής σας εκμετάλλευσης (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 8.5.2003) (Α. Κλειδαρά, Η Βραδυνή, 17.5.2003) 0 λόγος στην οικονομία - Economist Logion (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 24.5.2003) Ρέππας Π.: Οικονομική ανάπτυξη, θεωρίες και στρα­ τηγικές (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 29.5.2003) Σταύρου Γ.: Εκσυγχρονιστικές παρεμβάσεις του ιδιωτι­ κού τομέα στην υπηρεσία της οικονομικής ανάπτυ­ ξης (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 29.5.2003) Τσουφλίδης Λ.: Οικονομική ιστορία της Ελλάδας (Σ. Παπασπηλιόπουλος, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) Λαμί Π.: Η Ευρώπη στην πρώτη γραμμή (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 10.5.2003) (I. Ν. Μπασκόζος, Οικονο­ μικός Ταχυδρόμος, 15.5.2003) Λάτγουοκ Ε.: Αχαλίνωτος καπιταλισμός (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 10.5.2003) (Σ. Ντάλης, Οικονομι­ κός Ταχυδρόμος, 29.5.2003) Μάκαν Φ.: Αστική και περιφερειακή οικονομική (Α. Κλειδαρά, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Μπέκγουιθ X.: Πώς να πουλάτε υπηρεσίες (θ. Αντωνί­ ου, Marketing Week, 26.5.2003) Μπεργκ Μ.: Ανεξάντλητες συστάσεις (θ. Αντωνίου, Marketing Week, 26.5.2003) Μπόιντ X., Γουόλκερ 0., Ααρέσε Κ. Ζ.: Το μάρκετινγκ και εισαγωγή στη διοίκηση μάρκετινγκ (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2003) Ο M a c h ia v e lli οτο σ ύγχρ ονο M a rk e tin g & M an ag em en t (θ . Αντωνίου, M arketing W eek, 26.5.2003) Ρίφκιν Τ.: Η οικονομία του υδρογόνου (Τ. Καμπύλης, Τα Νέα, 26.5.2003) Το μάρκετινγκ και εισαγωγή στη διοίκηση μάρκετινγκ (θ. Αντωνίου, Marketing Week, 26.5.2003)

Αδάμου Μ.: Το εκπαιδευτικό σύστημα στην υπηρεσία

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

του εθνικού κράτους. Η ελληνική περίπτωση «19501976» (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 15.5.2003) Καλαντζής Κ.: Η παιδεία εν Ελλάδι, 1935-1951 (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 15.5.2003) Κάτσικας X., Σωτήρης Π.: Από την Μπολώνια στην Πράγα και το Βερολίνο (I. Ν. Μπασκόζος, Οικονομι­ κός Ταχυδρόμος, 22.5.2003) Μαλαφάντης Κ. Δ.: Η παιδαγωγική του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (Δ. Ν. Μουσμούτης, Ιστορία, 419) Παπαδάκης Σ., Χατζηπερής Ν.: Εισαγωγή στην πληρο­ φορική και τη χρήση υπολογιστή (Α. Παύλου, Η Βρα­ δυνή, 10.5.2003) Ντεριντά Ζ.: Απροϋπόθετο ή κυριαρχία. Το πανεπιστή­ μιο στα σύνορα της Ευρώπης (Δ. Καββαθάς, Το Βή­ μα, 25.5.2003) ΜΜΕ Μπαρμπιέ Φ.: Ιστορία του βιβλίου (Λ. Πανταλέων, δια­ βάζω, 440) Λαογραφία Αυδίκος Γ. Ε.: Χάλασε το χωριό μας, χάλασε (X. Γ. Δη­ μακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Ήμελλος Δ. Σ.: θρυλούμενα για την Άλωση και την Εθνική Αποκατάσταση (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Λαμπρόπουλος Β.: Μεσολόγγι. Η ιερή πόλη-Μήτρα της Ελλάδος (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Μπενέκη Ε., Αγγελοπούλου Α.: Φιλοθέη Αττικής, άρω­ μα πικροδάφνης (Μ. θεοδοσοπούλου, Η Εποχή, 25.5.2003) Πλάτανος Β.: Ελληνικά λαϊκά πανηγύρια (X. Γ. Δημακο­ πούλου, Εστία, 10.5.2003) Τσοσκούνογλου Μ.: Συνταγές και ιστορίες από τους Έλληνες της Νέας Υόρκης (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύ­ πος, 4.5.2003) Enigmuec Χριστιανίδης Γ.: θέματα από την ιστορία των μαθημα­ τικών (Δ. Διαλέτης, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) Ρις Μ.: Our final century: Will the human race survive th e tw e n ty -firs t century? (Σ. Κρίκκης, Τα Νέα, 3.5.2003) Σέρμερ Μ.: Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε παράξενα πράγματα; Ψευδοεπιστήμη, προλήψεις και άλλες πλάνες του καιρού μας (Σ. Βανδώρος, Το Βήμα, 4.5.2003) Texvec Στεφανίδης Μ.: Ελληνομουσείον. Έξι αιώνες ελληνι­ κής ζωγραφικής (Α. Διαμαντής, Η Ελευθεροτυπία, 16.5.2003)

ΔΙΑΒΑΖΩ 147

Τριαρίδης θ.: Λεονάρντο, η ουτοπία των αινιγμάτων (Γ. Κοτσιφός, Φράση, 5) Τριαρίδης θ.: Μιχαήλ Άγγελος, η ύβρις του αναγεννημένου ανθρώπου (Γ. Κοτσιφός, Φράση, 5) Τριαρίδης θ.: Ραφαήλ, η αιώνια οπονδή στη μάταιη Αρμονία (Γ. Κοτσιφός, Φράση, 5) Τριαρίδης θ.: Τζιότο, στο μεταίχμιο του φόβου και της αγάπης (Γ. Κοτσιφός, Φράση, 5) Ρίτσαρντσον Φ.: Contemporary natural (Τ. Μακρά, Το Βήμα, 4.5.2003) Αρχιτεκτονική Λάββας Γ.: Επίτομη ιστορία της αρχιτεκτονικής (Ε. Φέσσα-Εμμανουήλ, Η Ελευθεροτυπία, 2.5.2003) (Γ. Πανούσης, Παρόν, 18.5.2003) Φρίλι Τ.: Classical Turkey (Α. Παναγόπουλος, Η Καθη­ μερινή, 6.5.2003) Γλώσσα Δημηρούλης Δ.: Παραλλάξ. Σύμμεικτα για τη λογοτε­ χνία και τη γλώσσα (Τ. Δημητρούλια, Η Ελευθεροτυ­ πία, 9.5.2003) (Σ. Ροζάνης, Η Αυγή, 18.5.2003) Νάκας θ.: Γλωσσοφιλολογικά Δ'. Μελετήματα για τη γλώσσα και τη λογοτεχνία (Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Η Καθημερινή, 6.5.2003) Αντράντος Φ.: Ιστορία της ελληνικής γλώσσας από τις απαρχές ως τις μέρες μας (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) (Γ. Ματζουράνης, Η Αυγή, 22.5.2003) Κλασική Φιλολογία - Λογοτεχνία Γκιργκένης Σ. (εισ.-μτφρ.-σχόλια): Φίλων ο Αλεξανδρεύς: Ελληνισμός και Ιουδαϊσμός (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 25.5.2003) Εκδόσεις Πατάκη: Ευριπίδου Κύκλωψ (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Ζούλας X. Α.: Σοφοκλέους Αντιγόνη (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Ράπτης Γ. (μτφρ.-σχόλια): Λυσίας. Οι καταγγελτικοί του λόγοι (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 10.5 .20 03 ) (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 11.5.2003) Ρούσσος Τ. (πρόλ,-μτφρ.-σχόλια): Τα επιγράμματα του Ρ ουφίνου (Κ. Π απαγιώ ργης, Αθηνόραμα, 22.5.2003) Ανθολογίες Γυφτάκης Ε. Σ.: Ποιητές και λόγιοι της Μεσσηνίας (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 27.5.2003) Εκδόσεις Αιγαίον: Για τον Βαλτινό (X. Μαυρομάτης, Η Απογευματινή, 18.5.2003) Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας: Modern Greek Writing (Π. Κρημνιώτη, Η Αυγή, 15.5.2003) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 22.5.2003)

148 ΔΙΑΒΑΖΩ

Μερακλής Γ. Μ., Βαρβούνης Γ. Μ.: Τα παραμύθια της Σάμου (Μ. Αλεξιάδης, Η Καθημερινή, 11.5.2003) Μηλιώνης X.: Αποταμιεύματα ποιητικής ύλης (Π. Κρη­ μνιώτη, Η Αυγή, 22.5.2003) 0 Βίκτωρ Ουγκώ και η Ελλάδα (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) Παπαδόπουλος θ.: Ιονική Βιβλιογραφία, 16ος-19ος αιώνας (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) Σερέφας Σ.: Νέας Υόρκης το ανάγνωσμα (Ν. Σιώτης, Το Βήμα, 18.5.2003) Φαρίνου-Μαλαματάρη Γ. (επιμ.): Γρηγόριος Ξενόηουλος. Επιλογή κριτικών κειμένων (Λ. Τσιριμώκου, Το Βήμα, 25.5.2003) (Ε. Αμιλήτου, Νέα Εστία, 1.756) Ποίηση Αραμπατζής Κ.: Ξενιτεμένα άνθη (Τ. Νατσούλης, Ελεύ­ θερος, 16.5.2003) Αρανίτσης Ε.: Καλοκαίρι στον σκληρό δίσκο (Ν. Μπακουνάκης, Marie Claire, 1.5.2003) Βενέτης θ.: Τα προσφιλή 1976-2001 (Β. Κ. Καλαμα­ ράς, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Βλαβιανός X.: Μετά το τέλος της ομορφιάς (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευθεροτυπία, 2.5.2003) (Π. Κρη­ μνιώτη, Η Αυγή, 22.5.2003) Γκανάς Μ.: Στίχοι (Λ. Μαριδάκης, Φράση, 5) Καβάφης Π. Κ.: Ποιήματα 1882-1932 (I. Τριανταφυλλίδης, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 5.5.2003) Καρβέλης Τ.: Στην άβυσσο της λήθης (Σ. Κουτσούνης, διαβάζω, 440) Καψάλης Δ.: Από λεπτότατη οδύνη (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 15.5.2003) (X. Μαυρομάτης, Η Απο­ γευματινή, 18.5.2003) (Β. Κ. Καλαμαράς, Η Ελευ­ θεροτυπία, 30.5.2003) Κερασίδης Π.: Το σώμα της απουσίας (Β. Κ. Καλαμα­ ράς, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Κοντός Γ.: Η υποτείνουσα της Σελήνης (Γ. Βέης, Η Ελευθεροτυπία, 16.5.2003) (Ν. Δαββέτας, Το Βή­ μα, 25.5.2003) Κοσμόπουλος Δ.: Λατομείο (Ν. Λάζαρης, Νέα Εστία, 1.755) Λυκεσάς Α.: Τω αγνώστω (Δ. Μήττα, Μακεδονία Θεσ­ σαλονίκης, 18.5.2003) Μακρίδης Γ. Π.: Επιστροφές Ένα (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 16.5.2003) Μεγαλυνός X.: Καλοκαίρια και ενιαυτοί (I. Χουβαρδάς, Οδός Πανός, 120) Ντόκολας Ν. Π.: Πολύαστρο (Τ. Νατσούλης, Ελεύθε­ ρος, 12.5.2003) Παπαγεωργίου X.: Μόνιμο ρεπό (Σ. Κοτσούνης, Οδός Πανός, 120) Παπατσώνης Κ. Τ.: Δεκαπέντε ανέκδοτα ποιήματα (X. Μαυρομάτης, Η Απογευματινή, 25.5.2003)

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Παρασκευοπούλου Ε.: Ποιήματα (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) (Μ. Τσάτσου, Η Καθημερι­ νή, 20.5.2003) Πασχάλης Σ.: Κοιτάζοντας δάση (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 24.5.2003) Πιερής Μ.: Αφήγηση (Γ. Γιατρομανωλάκης, Το Βήμα, 18.5.2003) Πρατικάκης Μ.: Το νερό (Γ. Κουβαράς, Η Καθημερι­ νή, 27.5.2003) Ρουμελιωτάκης X.: Ξένος ειμί και άλλα ποιήματα (Ν. Λάζαρης, Νέα Εστία, 1.756) Σίγουρος Μ.: Πήραν την πόλη (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Φωστιέρης Α.: Πολύτιμη λήθη (Ν. Δαββέτας, Το Βήμα, 18.5.2003) (Γ. Κοτσιφός, Φράση, 5) Γκαίτε Γ.: Η νύμφη της Κορίνθου και άλλα ποιήματα (Φ. Π ανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 11.5.2003) Πεζονοαωία Αθανασίου Ν.: Προσωπικοί παράδεισοι (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 11.5.2003) Αλεξάκης Β.: Οι ξένες λέξεις (Β. Ρούβαλης, Ελευθε­ ροτυπία, 2 1 .5 .2 0 0 3 ) (Μ. Χαρτουλάρη, Τα Νέα, 24.5.2003) Αλεξάνδρου Ά.: Αντιγόνη (Κ. Βούλγαρης, Η Αυγή, 25.5.2003) Άμποτ Ν. Γ.: Γη και νερό (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευ­ θεροτυπία, 16.5.2003) (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννη­ σος Πατρών, 25.5.2003) Αντονάς Α.: Ο φλογοκρύπτης (Μ. Χαρτουλάρη, Τα Νέα, 31.5.2003) Αξιώτης Δ.: Πλωτές γυναίκες (Κ. Καρακώτιας, Νέα Εστία, 1.755) Αρζόγλου Κ.: Εγώ κι ο θείος Χάρις (X. Γ. Δημακοπού­ λου, Εστία, 3.5.2 00 3) (Ν. Πετροπούλου, Exodos, 8.5.2003) Αρκουδέας Κ.: 0 πειρατής (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 10.5.2003) Αρναούτης Ν.: Ο μύθος στο κορμί της (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 25.5.2003) Αθωνίτης Α., Νικολαΐδου Σ., Πασχάλης Σ., Σκαμπαρδώνης Γ.: 4 διηγήματα (Σ. Σταυρακοπούλου, Αντί, 30.5.2003) Βαλαωρίτης Ν.: Τα σπασμένα χέρια της Αφροδίτης της Μ ήλου (Τ. Β α σ ιλειά δ ο υ , Η Ημερησία, 10.5.2003) (Β. Ιβάνοβιτς, Πόρφυρας, 107) Βλαντής Ν.: θέλω να μείνω λίγο μόνη μου να σκεφτώ (Α. Αδάμ, Timeout, 29 .5 .2 0 0 3 ) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 29.5.2003) Γιαννουκάκης Δ.: Η λίμνη των στεναγμών (Κ. Κοντολέ­ ων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 25.5.2003) (Φ. Πα­ νταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 25.5.2003)

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

Γκίκα Ε.: Το αίνιγμα του άλλου (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 10.5.2003) Γκουρογιάννης Β.: Βέβηλη πτήση (Κ. Καρακώτιας, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 10.5.2003) (Γ. Κοτσιφός, Φράση, 5) Γρηγοριάδης θ.: Κρυμμένοι άνθρωποι (Δ. Βογιατζάκη, Glamour, 1.5.2003) Δάμτσας Σ.: Το λοξό βλέμμα των αετών (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 11.5.2003) Δέδης Γ.: Ταξικές επικοινωνίες. Αληθινές ιστορίες ε­ νός ταξιτζή (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) Δενδρινός Γ.: Απέραντες συνοικίες (Φ. Πανταζής, Αδέ­ σμευτος Τύπος Ρίζου, 11.5.2003) Δημητρακάκη Α.: Αντιθάλασσα (Κ. Καλημέρης, διαβά­ ζω, 440) Δημητριάδης Δ.: Η Ανθρωπωδία. Μια ατελής χιλιετία (Τ. Χατζητάτσης, Η Αυγή, 4.5.2003) (X. Γ. Δημακο­ πούλου, Εστία, 24.5.2003) Ζέη Ά.: Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της (Ε. A. Μουάτσου, Φράση, 5) Ζιώτης Γ.: Πρώτο ταξίδι (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) Ζουμπουλάκη Μ.: Η σκόνη της ημέρας (X. Ποντίδα, Τα Νέα, 24.5.2003) (I. Τριανταφυλλίδης, Αδέσμευ­ τος Τύπος Ρίζου, 26.5.2003) θ έ μ ε λ η ς Ν.: Η αναλαμπή (Α. Αδάμ, Tim eout, 1.5.2 00 3) (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 4.5.2 00 3) (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 11.5.2003) (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευθεροτυπία, 16.5 .20 03 ) (Δ. Ρουμπούλα, Το Έθνος, 1 7 .5 .2 0 0 3 ) (Π. Κρ ημνιώ τη , Η Αυγή, 29.5.2003) (Α. Παπαδοπούλου, Φράση, 5) Θεοφίλου Ν.: Οι λατρευτοί αποθηκάριοι (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευθεροτυπία, 16.5.2003) (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευθεροτυπία, 1 8 .5 .2 0 0 3 ) (Δ. Ρου­ μπούλα, Το Έθνος, 31.5.2003) Καλατζοπούλου-Τσιρπανλή Μ.: Η γάτα η Καβάλα η ξελογιάστρα (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 11.5.2003) Καλιότσος Π.: Στρατιωτικές ασκήσεις (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 15.5.2003) Καλπούζος Γ.: Μόνο να τους άγγιζα (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 4.5.2003) Καναβούρης Κ.: Υπόθεση ακοής (Α. Χιόνης, Η Αυγή, 18.5.2003) Καραγάτσης Μ.: Το «10» (Κ. Γεωργουσόπουλος, Τα Νέα, 3.5.2003) (Π. Κρημνιώτη, Η Αυγή, 8.5.2003) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 8.5.2 00 3) (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 10.5.2003) (X. Γ. Δημακοπού­ λου, Εστία, 17.5.2003) (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννη­ σος Πατρών, 18 .5.2003) (Φ. Πανταζής, Αδέσμευ­ τος Τύπος Ρίζου, 2 5 .5 .2 0 0 3 ) (Ά. Μπερλής, Νέα Εστία, 1.756)

ΔΙΑΒΑΖΩ 149

Καραπάνου Μ.: Lee και Lou (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 4.5.2003) Καραποστόλης Β.: Ψυχές με στόμα (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Καρνέζης Π.: Μ ικρές ατιμίες (Δ. Ρουμπούλα, Το Έθνος, 3.5.2003) (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύ­ πος, 4 .5 .2 0 0 3 ) (Ό. Σελλά, Η Καθημερινή, 17.5.2003) Καρτέρης Γ.: Έρωτες στην άκρη (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) (X. Παπαγεωργίου, Μακεδο­ νία Θεσσαλονίκης, 11.5.2003) Καρυδάκης Σ.: Άσε με να σε δέρνω κάπου κάπου (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύπος, 4.5.2003) (Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 10.5.2003) (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευθεροτυπία, 11.5.2003) (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 22.5.2003) Καψάλης Γ.: Τα παιδιά των πεύκων (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 29.5.2003) Κοντέα Ρ.: Οι κούκλες μιλούν ψιθυριστά (Κ. Γεωργίου, Η Χώρα, 25.5.2003) (Σ. I. Αρτεμάκης, Η Ναυτεμπο­ ρική, 31.5.2003) Κορτώ Α.: 0 γλύπτης του δρόμου (Λ. Πανταλέων, δια­ βάζω, 440) Κότινοι και στέφανοι (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 3.5.2003) (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) (X. Μαυρομάτης, Η Απογευματινή, 11.5.2003) (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα, 11.5.2003) Κούλογλου Σ.: Μην πας ποτέ μόνος στο ταχυδρομείο (Δ. I. Μουρατίδης, Νέο Βήμα, 22.5.2003) Κοσεγιάν X.: Γλυκό με θλιμμένα καρύδια (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) Κουνενής Ν.: Δημόσια εγγραφή (Τ. Διαμαντής, Αντί, 2.5.2003) Κουτρούλης Ν.: Στον ιστό της αράχνης (Φ. Χρονόπου­ λος, Ελεύθερος Τύπος, 18.5.2003) Κυριάκη Μ.: Οι επιθυμίες της Μυρέλλας (Ε. Πασαμι­ χάλη, Ελεύθερος Τύπος, 8.5.2003) Κωνσταντάρας Δ.: Το μαύρο κουτί (Α. Δήμου, Ραδιοτη­ λεόραση, 1 0 .5 .2 0 0 3 ) (Κ. Γεω ργίου, Η Χώρα, 11 .5 .20 03 ) (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 11.5.2003) Κώτσιας Τ.: Τα εφτά παράθυρα (X. Παπαγεωργίου, Η Αυγή, 8.5.2003) Λάγκε Ε.: Βιοχημική τρομοκρατία (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) Λεονάρδος Γ.: Η ωραία κοιμωμένη (X. Μαυρομάτης, Η Απογευματινή, 4.5.2003) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 31.5.2003) Λιαρούτσος Μ.: Αναζητώντας τη Βερόνικα (Ν. Μολυβιάτης, Αντί, 30.5.2003) Λογαράς Κ.: Στη χώρα του Νεντίμ μύριζε πεύκο (Κ. Γεωργίου, Η Χώρα, 11.5.2003) (Κ. Κουνινιώτη, Πε­ λοπόννησος Πατρών, 11.5.2003)

150 ΔΙΑΒΑΖΩ

Λοϊζίδη Ν.: θεραπείας συνέχεια (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 22.5.2003) Λόρδου Δ.: Σαλαμωνή (X. Παπαγεωργίου, Η Αυγή, 25.5.2003) Λυμπέρη Κ.: Φλάουερ (Μ. Μπραουδάκη, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Λύρη Ν.: Οι εθελοντές (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύπος, 18.5.2003) Μακαριάδη Ε.: Μύριαμ και Χάννα (Α. Δήμου, Ραδιοτη­ λεόραση, 3.5.2003) Μαράτος Τ.: Βαρδιάνοι (Δ. I. Μουρατίδης, Νέο Βήμα, 15.5.2003) Μασσαβέτας Γ.: Γυναικείες ιστορίες (Β. Ρούβαλης, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) Μάστορη Β.: Το παραμύθι των ψυχών (X. Γ. Δημακο­ πούλου, Εστία, 31.5.2003) Μιχαηλίδης Γ.: 0 λαβύρινθος (Γ. Γκατζίκος, Η Αυρια­ νή, 4.5.2003) Μιχαλοπούλου Α.: Γιατί σκότωσα την καλύτερό μου φ ί­ λη (A. Κ. Κυριαζάνος, Madame Figaro, 1.5.2003) (Δ. I. Μουρατίδης, Νέο Βήμα, 8.5.2003) (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) (Λ. Παντα­ λέων, διαβάζω, 440) Μπουκουβάλα-Αναγνώστου I.: Μυρτώ (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 11.5.2003) Νικάς Γ.: Τσακ Ντελαμάρ, ιδιωτικός ντετέκτιβ (X. Σπυροπούλου, Η Καθημερινή, 27.5.2003) Νικολάου-Χατζημιχαήλ Ν.: Η κόρη του δραγουμάνου (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) Νόλλας Δ.: Από τη μία εικόνα στην άλλη (X. Μαυρομά­ της, Η Απογευματινή, 4.5.2003) (Ε. Κοτζιά, Η Καθη­ μερινή, 11.5.2003) (Σ. Παπασπύρου, Η Ελευθερο­ τυπία, 18.5.2003) (Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα, 25.5.2003) Νταή Μ.: Όλα ήταν μουρουνόλαδο (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Ντελόπουλος Κ.: 0 Άκης στα όπλα (Δ. Ν. Μουσμούτης, Ιστορία, 419) Ξενόπουλος Γ.: Νικόλας Σιγαλός. Αθηναϊκή μυθιστο­ ρία (Λ. Τσιριμώκου, Το Βήμα, 25.5.2003) Πανσέληνος Α.: 0 κουτσός Άγγελος (Ε. Κοτζιά, Η Κα­ θημερινή, 4.5.2003) Παπαδόπουλος Γ.: Ειρήνη (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθε­ ρος Τύπος, 11.5.2003) Παπαναγιώτου Δ.: Γωνία χωρίς στροφή (Α. Δήμου, Ρα­ διοτηλεόραση, 10.5.2003) (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 10 .5 .2 0 0 3 ) (Σ. Παπασπύρου, Η Ελευθεροτυπία, 18.5.2003) (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 25.5.2003) Παπαποστόλου Τ.: Μετά την Ιθάκη (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 3.5.2003) Παπασωτηρίου X. Γ.: Κάπου να δω το πρόσωπό μου (X. Μαυρομάτης, Η Απογευματινή, 4.5.2003)

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΙ2003

Πετρινιώτης Γ.: Τούρκος, Χριστιανός και Ορθόδοξος (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 22.5.2003) (Ε. Γκίκα, Το Έθνος, 25.5.2003) Ραπτόπουλος Β.: Η γενιά μου (Γ. Λασκαράκη, Men, 1.5.2003) Ρήγας I.: Η αυλαία των τύψεων (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύ­ θερος Τύπος, 15.5.2003) Σάλεχ A. Α.: Το μάτι της λίμνης (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 29.5.2003) Σαλτέρης Ν.: Στον καιρό της ανδρικής εμμηνόπαυσης (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Σαραντάκος Δ.: Οι εσταυρωμένοι σωτήρες. Ο ζηλω­ τής, ο πρίγκιπας και ο διδάσκαλος (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) Σαράφη A.: Platanus Orientalis (Κ. Κοντολέων, Αδέ­ σμευτος Τύπος Μήτση, 18.5.2003) Σεγδίτσα Κ.: Τ’ αστέρια καίγονται (Μ. Κυπραίου, Τηλέραμα, 10.5.2003) (Ε. Γκίκα, Το Έθνος, 18.5.2003) Σερέφας Σ.: Αποστολή στη γη (Ε. Χατζηιωάννου, Τα Νέα, 17.5.2003) Σκαμάγκα Μ.: Ιστορίες χωρίς ήρωες (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Σκαργιώτης Μ.: Δώδεκα μήνες, δεκατρία φεγγάρια (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 17.5.2003) Σκιαδαρέση Μ.: Με το φεγγάρι στην πλάτη (Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα, 4.5.2 00 3) (Μ. Μπραουδάκη, Η Βραδυνή, 10 .5 .20 03 ) (Ε. Γκίκα, Το Έθνος, 11.5.2003) Σκιαδόπουλος Ά.: Ο Ορέστης αστόχησε (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) (X. Μαυρομάτης, Η Απο­ γευματινή, 18.5.2003) (Α. Δήμου, Ραδιοτηλεόραση, 2 4 .5 .2 0 0 3 ) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 29.5.2003) Σπανδωνής Γ.: Ο ταξιδιώτης της γνώσης (Α. Δήμου, Ραδιοτηλεόραση, 3.5.2003) Στεργιόπουλος Κ.: Η κλειστή ζωή (Ε. Κοτζιά, Η Καθη­ μερινή, 25.5.2003) Σφακιανάκης Ά.: Μπέιμπι σίτινγκ (Δ. Βογιατζάκη, Glamour, 1.5.2003) Σφυρίδης Π.: Εσωτερική υπόθεση (Α. Ζήρας, Η Ελευ­ θεροτυπία, 30.5.2003) Σφυρίδης Π.: Μεταμόσχευση νεφρού (Π. Γούτας, Οδός Πανός, 120) Σωτηράκη Ε.: Εραστές ονείρου (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύ­ θερος Τύπος, 29.5.2003) Σωτηριάδου Κ.: Ο τελευταίος ταύρος (A. Κ. Κυριαζάνος, Madame Figaro, 1.5.2003) (Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα, 18.5.2003) Τάντση Ν.: 7 θανάσιμες πεθερές (Ν. Πιέρρου, Είναι, 13.5.2003) Τριανταφύλλου Σ.: Άλμπατρος (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 18.5.2003) (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευθε­ ροτυπία, 30.5.2003) (Ε. Καρρά, Φράση, 5)

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ 2003

Τρουλλινού Ν.: Μαράλ όπως Μαρία (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) Τσιτσανούδη Ν.: Λάθος για τρεις (Κ. Γεωργίου, Η Χώ­ ρα, 11.5.2003) (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 18.5.2003) Τωμαδάκη Κ.: Λεκέδες σε μετάξι (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 8.5.2003) Φάις Μ.: Το μέλι και η στάχτη του θεού (Σ. Μιχαήλ, Οδός Πανός, 120) Φακίνου Ε.: Έρως, θέρος, Πόλεμος (Μ. Χαρτουλάρη, Τα Νέα, 3 . 5 .2 0 0 3 ) (Ε. Μ πέλλα, Η Βραδυνή, 1 0 .5 .2 0 0 3 ) (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 1 8 .5 .2 0 0 3 ) (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 25.5.2003) (X. Μαυρομάτης, Η Απογευματινή, 2 5 .5 .20 03 ) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 31.5.2003) Φιλιππακόπουλος Π.: Αλυσίδες από πυρίτιο (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύπος, 11.5.2003) Φιλίππου Φ.: Οι τελευταίες ημέρες του Κωνσταντίνου Καβάφη (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) (I. Ν. Μπασκόζος, Το Βήμα, 11.5.2003) Χατζητάτσης Τ.: Σα σπασμένα φτερά (Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα, 11.5.2003) (Γ. Κοτσιφός, Αγγε­ λιοφόρος, 13.5.2003) Χειμωνάς θ.: Ανεξιχνίαστη ψυχή (Ε. Γκίκα, Το Έθνος, 4.5.2 00 3) (Κ. Κατσουλάρης, Το Βήμα, 4.5.2003) (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευθεροτυπία, 25.5.2003) Χωμενίδης A. X.: Υπερσυντέλικος (Β. Κ. Καλαμαράς, Η Ελευθεροτυπία, 5.5.2003) (Γ. Κοτσιφός, Αγγελιο­ φόρος, 13.5.2003) (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 25.5.2003) (Κ. Σάρρος, Η Ελευθεροτυπία, 25.5.2003) Αμανίτι Ν.: Εγώ δ εν φοβάμαι (Ν. Μ πακουνάκης, Marie Claire, 1.5.2003) Αντρέγιεφ Λ.: Αναμνήσεις ενός φυλακισμένου (Ν. Αλμπανόπουλος, Ηπειρωτικός Αγών, 22.5.2003) (Τ. Γουδέλης, Η Ελευθεροτυπία, 23.5.2003) Αρζούνι Γ.: Μ άτζικ Χόφμαν (Α. Πελώνη, Τα Νέα, 24.5.2003) Άτγουντ Μ.: Oryx and Crake (Κ. Σχινά, Η Ελευθεροτυ­ πία, 30.5.2003) Γιάλομ 1.: Στο ντιβάνι (Λ. Πανταλέων, διαβάζω, 440) Γιασγκούρ Σ. Μ.: Πίσω από την μπούρκα (Α. Αδάμ, Timeout, 15.5.2003) Γιουρσενάρ Μ.: 0 οβολός του ονείρου (Μ. Μαρκουλή, Τα Νέα, 3.5.2003) Γιοσιμότο Μ.: Γυναίκες σε λήθαργο (Μ. Μπραουδάκη, Η Βραδυνή, 24.5.2003) Γκιμπ Κ.: Ανείπωτες λέξεις (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 4.5.2003) Γκόρντιμερ Ν.: Ένας τυχαίος εραστής (Α. Μπομπούλα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Γκράντες Α.: Οι εκδότριες (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 1 0 .5 .2 0 0 3 ) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 22.5.2003)

ΔΙΑΒΑΖΩ 151

Γκρέισον Ε.: Μπροστά στο δίλημμα (Ν. Πιέρρου, Εί­ ναι, 13.5.2003) Γκρος Γ.: Αυτός που διάβαζε τη σκέψη (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 31.5.2003) Ερνώ Α.: Χάνομαι (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) Έρχαρντ 0.: Τα έξυπνα κορίτσια δεν το βάζουν κάτω... (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 31.5.2003) Ευγενίδης Τ.: Middlesex. Ανάμεσα στα δύο φύλα (θ. Γεωργακόπουλος, Esquire, 1.5.2003) (Α. Σπυροπούλου, Η Ελευθεροτυπία, 16.5.2003) Ζακ Μ.: Οι ναυαγοί του Ιπτάμενου Ολλανδού (Ε. Πασο μιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 15.5.2003) θερού Π.: The stranger at the Palazzo d ’ Oro (Σ. Λούκα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) θορπ A .: No te llin g (Σ. Λούκα, Η Βραδυνή, 24.5.2003) Ιζζό Κ. Ζ.: Ο ήλιος των μελλοθανάτων (Κ. Σάρρος, Η Ελευθεροτυπία, 4.5.2003) (Α. Βασιλάκου, Φράση, 5) Κάνιγχαμ Μ.: Οι ώρες (Μ. Στάικου, 0 Κόσμος του Επενδυτή, 17.5.2003) (X. Σπυροπούλου, Η Καθη­ μερινή, 1 8 .5 .20 03 ) (X. Σπυροπούλου, διαβάζω, 440) Κέρτες 1.: Εγώ, ένας άλλος (Γ. X. Παπασωτηρίου, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Κέρτες 1 : Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πε­ πρωμένο (Π. Σπίνου, Η Ελευθεροτυπία, 11.5.2003) Κινγκ Σ.: Ονειροπαγίδα (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Κιρόγα Ο.: Ιστορίες του παρθένου δάσους (Ν. Πετροπούλου, Exodos, 15.5.2003) Κόπερουντ Γ.: Επιθυμία (Ρ. Πράπα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Κόρνγουελ Μ.: Ο βασιλιάς του χειμώνα (Κ. Κοντολέ­ ων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 25.5.2003) (Β. Αυ­ γουστίνου, Φράση, 5) Λαμότ Α.: Ο θεός μαζί σου (Κ. Σάρρος, Η Ελευθερο­ τυπία, 4.5.2003) Λέσινγκ Ν.: Μάρα και Νταν (Β. Αυγουστίνου, Φράση, 5) Λίμα Λ. X.: P a ra diso (Φ. Φιλίπ που, Το Βήμα, 4.5.2003) Λιόσα Β. Μ.: 0 Παράδεισος, λίγο πιο μακριά (Κ. Σχινά, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Λοτζ Ν.: Μικρές, πικρές αλήθειες (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 4.5.2003) (Ρ. Γεωργακοπούλου, Τα Νέα, 10.5.2003) (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 18.5.2003) Μάγκραθ Π.: Στον ιστό της αράχνης (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 22.5.2003) Μάθιους Κ.: Μια μικρή απερισκεψία (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 25.5.2003)

152 ΔΙΑΒΑΖΩ

Μάνεα Ν.: Υποχρεωτική ευδαιμονία (Γ. Κοτσκρός, Αγγελιοφόρος, 20 .5.2003) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Maw Τ.: Συγκεχυμένα ανέρχονται τα λησμονημένα (Ε. Α. Μουάτσου, Φράση, 5) Μάντεν Ν.: Τα πουλιά του αθώου δάσους (Ε. Πασαμι­ χάλη, Ελεύθερος Τύπος, 8.5.2003) (Γ. Κοτσιφός, Αγγελιοφόρος, 13.5.2003) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) Μάραϊ Σ.: Η παράσταση στο Μπολτσάνο (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 4.5.2003) (Α. Σουλογιάννη, διαβάζω, 440) Μαρτέλ Γ.: Η ζωή του Πι (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 4.5.2003) (Α. Σπυροπούλου, Η Καθη­ μερινή, 20.5.2003) Μέιλερ Ν.: Αρχαία δειλινά (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 2 5 .5 .2 0 0 3 ) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 29.5.2003) Μέιλερ Ν.: Οι στρατιές της νύχτας (Γ. X. Παπασωτηρί­ ου, Η Βραδυνή, 10.5.2003) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύ­ θερος Τύπος, 15.5.2003) (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύ­ θερος Τύπος, 1 8 .5 .20 03 ) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 2 4 .5 .2 0 0 3 ) (Α. Β ισ τω νίτης, Το Βήμα, 25.5.2003) Μέλο Π.: Κόλαση στις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) (Κ. Σάρρος, Η Ελευθεροτυπία, 4.5.2003) (Κ. Γεωργίου, Η Χώρα, 11.5.2003) Μίλερ Ρ.: Πορτρέτα γυναικών (X. Ποντίδα, Τα Νέα, 3.5.2003) (Κ. Γεωργίου, Η Χώρα, 25.5.2003) Μονταλμπάν Β. Μ.: Το βραβείο (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 31.5.2003) Μούλις X.: Ζίγκφριντ. Ο γιος του κτήνους (X. Γ. Δημα­ κοπούλου, Εστία, 10.5.2003) (Κ. Σάρρος, Η Ελευ­ θεροτυπία, 11.5.2003) Μουχίκα Μ.: Φρίντα (Φ. Φιλίππου, διαβάζω, 440) Μπαρίκο Α.: Χιλιαεννιακόσια (Β. Χατζηγιάννης, Η Αυ­ γή, 8.5.2003) Μπαρνς Τ.: 0 παπαγάλος του Φλωμπέρ (Γ. Γκατζίκος, Η Αυριανή, 4.5.2003) (Η. Μαγκλίνης, Η Καθημερι­ νή, 18.5.2003) (Γ. X. Παπασωτηρίου, Η Βραδυνή, 24.5.2003) Μπάροουζ 0 .: Γυμνό γεύμα (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 10.5.2003) Μπάρυ Σ.: Η οδύσσεια του Ινίας ΜακΝάλτυ (Δ. Μαριδάκης, Φράση, 5) Μπεσόν Φ.: Όταν έφυγαν οι άντρες (Β. Αθανασόπουλος, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) Μπισμούτ Ν.: Οι πιστοί σύζυγοι δεν γίνονται είδηση (Ν. Πιέρρου, Είναι, 13.5.2003) (Β. Παυλίδης, Φρά­ ση, 5) Μπλίξεν Κ.: Άννα (Α. Παπαδοπούλου, Το Βήμα, 11.5.2003)

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Μπόλντουιν Τ.: Μια άλλη χώρα (Μ. Μπραουδάκη, Η Βραδυνή, 3.5.2003) (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύ­ πος Ρίζου, 4.5.2 00 3) (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 18.5.2003) Μπομάν Π.: Αρσενικό και λεπτό κορδόνι στην Ινδία (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2003) Ναμπόκοφ Β.: Ο αξιοπρεπής κύριος Πνιν (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 1 0 .5 .2 0 0 3 ) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) Ναμπούρ Ε.: Ο κυνηγός των ψυχών (Δ. Βογιατζάκη, Glamour, 1.5.2003) Ναντώ Α.: Αρχαιολογία του μηδενός (Λ. Κέζα, Το Βή­ μα, 18.5.2003) Ναντώ Α.: Κεραυνοβόλος Αύγουστος (Λ. Κέζα, Το Βή­ μα, 18.5.2003) Ναντώ Α.: Όταν λιώνουν οι πάγοι (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 18.5.2003) Ντέλαχαντ Μ.: Στο γαλάζιο σπίτι (A. Κ. Κυριαζάνος, Madame Figaro, 1.5.2003) Ντελίλο Ν.: Cosmopolis (Μ. Ανδριωτάκης, Η Ελευθε­ ροτυπία, 1 4 .5 .2 0 0 3 ) (Ν. Τσιμπούκη, Το Βήμα, 18.5.2003) Ντικ Φ.: Ασύνδετος χρόνος (Ν. Αλμπανόπουλος, Ηπει­ ρωτικός Αγών, 1.5.2003) Ντικ Φ.: The minority report (Π. Φιλιππακόπουλος, διαβάζω, 440) Ντυτέρτρ Μ.: Το ταξίδι στη Γαλλία (Τ. Γουδέλης, Η Ελευθεροτυπία, 16.5.2003) (Γ. Κοτσκρός, Αγγελιο­ φόρος, 20.5.2003) (Ρ. Γεωργακοπούλου, Τα Νέα, 24 .5 .20 03 ) (Σ. Παπασπύρου, Η Ελευθεροτυπία, 25.5.2003) 0 ’ Μπράιεν Έ.: In the forest (Σ. Δούκα, Η Βραδυνή, 10.5.2003) Όουτς Κ. Τ.: Οικογένεια Μαλβέινι (Ν. Μπακουνάκης, M arie C laire , 1 .5 .2 0 0 3 ) (Ν. Π ιέρ ρο υ, Είναι, 1 3 .5 .2 0 0 3 ) (Α. Μαντόγλου, Η Ελευθεροτυπία, 1 6 .5 .2 0 0 3 ) (Γ. Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 25.5.2003) Πάβιτς Μ.: Το λεξικό των Χαζάρων (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 25.5.2003) Παμούκ 0.: Με λένε κόκκινο (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 17.5.2003) (Ε. Χουζούρη, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Παρκς Τ.: Πεπρωμένο (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 18.5.2003) Πέρεθ-Ρεβέρτε Α.: Ο ναυτικός χάρτης (Δ. Μαριδάκης, Φράση, 5) Πλαθ Σ.: Ο γερο-Πανικός και η βίβλος των ονείρων (Π. Κρημνιώτη, Η Αυγή, 8.5.2003) Π ουριόλ Ο.: Μ εφ ίστο βαλς (Γ. Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 18.5.2003) Πύντσον Τ.: Το ουράνιο τόξο της βαρύτητας (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 4.5.2003)

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Ράνκιν'Ι.: Οι αναστημένοι (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 1 7 .5 .2 0 0 3 ) (Γ. Κο τσ ιφ ό ς, Α γγελιοφ ό ρο ς, 20 .5 .20 03 ) (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρί­ ζου, 25 .5 .20 03 ) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύ­ πος, 29.5.2003) Ριβ Φ .: Φ ονικές μηχανές (Α. Αδάμ, T im e ou t, 2 9 .5 .2 0 0 3 ) (Α. Δήμου, Ρ α διοτηλεόρασ η, 31.5.2003) Ρίκο Ε.: Οι θλιμμένοι εραστές (Κ. Γεωργίου, Η Χώρα, 25.5.2003) Ρις Σ.: Η μάγισσα (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύ­ πος, 4.5.2003) Σέμπολντ Α.: Παραδεισένια οστά (Κ. Σχινά, Η Ελευθε­ ροτυπία, 30.5.2003) (Β. Αυγουστίνου, Φράση, 5) Σεμπρούν X.: Τα σανδάλια (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 1.5.2003) (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύ­ πος, 4 .5 .2 0 0 3 ) (Γ. Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 18.5 .20 03 ) (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 25.5.2003) Σέντλεϊ Κ.: Αθώο αίμα στο Ντέβον (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1 .5 .2 0 0 3 ) (Κ. Γεω ρ γίου, Η Χώρα, 1 1 .5 .2 0 0 3 ) (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 17.5.2003) Σίνγκερ Μ. I.: Στο δικαστήριο του πατέρα μου (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 440) Σκαρμέτα Α.: 0 γάμος του ποιητή (Α. Δήμου, Ραδιοτη­ λεόραση, 31.5.2003) Σμιτ Ε. Ε.: Αγαπητέ θ εέ (Β. Αυγουστίνου, Φράση, 5) Ταρτ Ν.: 0 μικρός φίλος (Κ. Σχινά, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Τολστόη Λ.: Άννα Καρένινα (Σ. I. Αρτεμάκης, Η Ναυτε­ μπορική, 17.5.2003) Τσικ Μ.: Η σεξουαλική ζωή της θείας μου (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17 .5 .2 0 0 3 ) (Κ. Γεωργίου, Η Χώρα, 25.5.2003) Τσιμπένκο Ό.: Το θαύμα της Βαβυλώνος (X. Γ. Δημα­ κοπούλου, Εστία, 10.5.2003) Φράνζεν Τ.: Οι διορθώσεις (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 17.5.2003) Φορντ Κ. Μ.: Ιουλιανός ο Αποστάτης (X. Γ. Δημακο­ πούλου, Εστία, 10.5.2003) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθε­ ρος Τύπος, 15.5.2003) (Α. Δήμου, Ραδιοτηλεόρα­ ση, 17.5.2003) Φόρτες Σ.: Σύνορα στην άμμο (Α. Μαντόγλου, Η Ελευ­ θεροτυπία, 23.5.2003) Φώκνερ Ο.: Η βουή και η μανία (Β. Αθανασόπουλος, Η Ελευθεροτυπία, 23.5.2003) Χάισμιθ Π.: Αυτή η γλυκιά αρρώστια (A. Κ. Κυριαζάνος, Madame Figaro, 1.5.2003) Χάμετ Ν.: Ο αδύνατος άντρας (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυ­ νή, 17.5.2003) (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 22.5.2003)

ΔΙΑΒΑΖΩ 153

Χάντκε Π.: Η αριστερόχειρη γυναίκα (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 8.5.2 00 3) (Α. Βασιλάκου, Φρά­ ση, 5) Χέερντεν Β. Ε.: Η μακριά σιωπή του Μάριο Σαλβιάτι (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 18.5.2003) Χέριν Τ.: Γυναίκες στην πορφύρα (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 11.5.2003) Χιούστον Ν.: Οι παραλλαγές Γκόλντμπεργκ (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) (Σ. Παπασπύρου, Η Ελευθεροτυπία, 11.5.2003) (Μ. Μιχαήλ, Φράση, 5) Χίτσκοκ I . Τ.: Απατηλή λάμψη (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 3.5.2003) Χόρνμπυ Ν.: Πώς να είσαι καλός (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 11.5.2003) Χούιτσινγκ Κ.: Ο βιβλιοφάγος (Ν. Ντόκας, Η Ελευθε­ ροτυπία, 2.5.2003) M e Xetcc Αβδελά Έ.: Διά λόγους τιμής (Δ. Λαμπροπούλου, Η Ελευθεροτυπία, 23.5.2003) Ανδρεάδης Γ., Γιαλουρίδης X., Πολυμέρου Π. (επιμ.): Α' παγκόσμια συνάντηση θρησκειών και πολιτισμών (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) Βούλγαρης Κ.: Όψεις της σύγχρονης ποίησης. Δοκιμή πρώτη (Λ. Καζαντζάκη, Η Αυγή, 18.5.2003) Δασκαλόπουλος Δ., Στασινοπούλου Μ.: Ο βίος και το έργο του Κ. Π. Καβάφη (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 8 .5.2 00 3) (Κ. Γ. Παπαγεωργίου, Η Αυγή, 25.5.2003) Δεληγιώ ργη Α.: Σκέψ η και προοπτική. Από το Quattrocento στο ηλεκτρονικό Novecento (Μ. Στεφανίδης, Αντί, 16.5.2003) Ερμίδης'Ο.: Η αποκάλυψη του Ομήρου (Γ. Αργυρο­ πούλου, Τηλέραμα, 31.5.2003) Καούρας Γ.: Βυζάντιο. Τα ερωτικά εγκλήματα και οι τι­ μωρίες τους (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 1 5 .5 .2 0 0 3 ) (Α. Δήμου, Ραδιοτηλεόραση, 17.5.2003) Καράμπελα Ε.: Σκοτεινόν φάος. Δραματολογική προ­ σέγγιση στον «Ηρακλή» του Ευριπίδη (Ν. Ντόκας, Η Ελευθεροτυπία, 2.5.2003) Καράογλου Λ. X. (επιμ.): Περιοδικά λόγου & τέχνης (1901-1940) (Α. Γκρέκου, Νέα Εστία, 1.755) Κουκουτσάκη Α.: Χρήση ναρκωτικών, ομοφυλοφιλία. Συμπεριφορές μη συμμόρφωσης μεταξύ ποινικού και ιατρικού ελέγχου (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) Κοψιδά-Βρεττού Π.: Στο άρρητο υφάδι της ζωής τους (Δ. Κονιδάρης, Πόρφυρας, 107) Κρίκου-Ντέιβις Κ.: Κολόκες (Μ. Χαρτουλάρη, Τα Νέα, 10.5.2003) Κυριόπουλος Γ., Γκρέγκορυ Σ., Οικονόμου X.: Υγεία

154 ΔΙΑΒΑΖΩ

και υπηρεσίες υγείας στα Βαλκάνια (Α. Κλειδαρά, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Κυριόπουλος Γ., Γκρέγκορυ Σ., Οικονόμου X.: Υγεία και υπηρεσίες υγείας στον ελληνικό πληθυσμό (Α. Κλειδαρά, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Λεονταρίτης Γ.: Ο Παπάγος, το Στέμμα και οι Άγγλοι (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 31.5.2003) Λιβάιν Π., Τσιμπούκη Ν.: Αμερικανικές ταυτότητες. Η λογοτεχνική ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών 16032 0 0 0 (Α. Καραβαντά, Η Ελευθεροτυπία, 23.5.2003) Λούβη Λ.: Περιγέλωτος βασίλειον. Οι σατιρικές εφη­ μερίδες και το εθνικό ζήτημα 1875-1886 (Γ. Παπαθεοδώρου, Η Αυγή, 18.5.2003) Μαγνήσαλης Κ.: Δημιουργική σκέψη (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 15.5.2003) Μουσμούτης Ν. Δ.: Ο Ρώμας και το θέατρο (Κ. Ασημακόπουλος, Οδός Πανός, 120) Μποζίνης Κ.: Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος (X. Μαυρο­ μάτης, Η Απογευματινή, 4.5.2003) Ο Αριστοτέλης σήμερα (Ν. Ντόκας, Η Ελευθεροτυπία, 2.5.2003) Οι χρήσεις της αρχαιότητας από το νέο ελληνισμό (Ν. Ντόκας, Η Ελευθεροτυπία, 2.5.2003) Παγανός Δ. Γ.: Μοντερνισμός και πρωτοπορίες (Κ. Γ. Παπαγεωργίου, Η Ελευθεροτυπία, 2.5.2003) Παπαντωνάκης Δ. Γ.: Εισαγωγή στο ελληνικό παιδικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας (Μ. Πανώ­ ριος, Η Ελευθεροτυπία, 16.5.2003) Παππάς Δ. Σ.: Παμβώτις. Η χιλιοτραγουδισμένη λίμνη των Ιωαννίνων (Φ. Καραμήτσου, Ηπειρωτικός Αγών, 15.5.2003) Πεσκετζή Κ. Μ.: θεωρία της λογοτεχνίας και νεοελλη­ νική λογοτεχνική κριτική (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 1 0 .5 .2 0 0 3 ) (Μ. Σ τεφ α ν ίδ η ς, Αντί, 30.5.2003) Πιπερόπουλος Γ.: Εξαρτήσεις και αποκλίσεις (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 25.5.2003) Ρηγάτος Γ.: Η ιατρική στο δημοτικό τραγούδι (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Σαρηγιάννης Μ.: Η απόλαυση στην οθωμανική Κων­ σταντινούπολη (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) (Κ. Γεωργίου, Η Χώρα, 25.5.2003) Σαρδελής Κ.: Ο ασάλευτος ταξιδιώτης (X. Γ. Δημακο­ πούλου, Εστία, 31.5.2003) Σκλιας Π.: Διεθνής πολιτική οικονομία (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 11.5.2003) (X. Γ. Δημα­ κοπούλου, Εστία, 29.5.2003) Σύλλογος απανταχού νησιωτών «0 Πάμισος»: Για τον Σωτήρη Πατατζή (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 1.5.2003) Τουλουμάκος Σ. I.: Τρόποι ζωής και χιούμορ των αρ­

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

χαίω ν Ελλήνων (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 1 0 .5 .2 0 0 3 ) (X. Μ αυρομάτης, Η Απογευματινή, 18.5.2003) Τραπάλης Γ.: Πλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Χουζούρη Έ.: «Στρατός περνούσε...» στη νεοελληνική λογοτεχνία (Κ. Βούλγαρης, Η Αυγή, 18.5.2003) Χριστοφιλόπουλος Γ. Δ.: Πολιτιστικό περιβάλλον. Χω­ ρικός σχεδιασμός και βιώσιμη ανάπτυξη (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2003) Άλλεν Λ. Σ.: Το φλιτζάνι του διαβόλου (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 4.5.2003) Αλτουσέρ Λ., Μπαλιμπάρ Ε., Εσταμπλέ Ρ., Μασερέ Π., Ρανσιέρ Ζ.: Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο (θ. Γιαλκέτσης, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) Γκόγουορντ Μ.: Αφήγηση και τραγωδία. Αφηγηματι­ κές τεχνικές στον Αισχύλο, τον Σοφοκλή και τον Ευ­ ριπίδη (Δ. I. Ιακώβ, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Γκορέκι Π. Α.: Η μόδα στην αρχαία Ελλάδα (Ε. Μπέλ­ λα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Κέρσοου I.: Χίτλερ 1936-1945: Νέμεσις (Κ. Σάρρος, Η Ελευθεροτυπία, 11.5.2003) Κον Ν.: Διαφανή πρόσωπα. Αφηγηματικοί τρόποι για την παρουσίαση της συνείδησης στη μυθοπλασία (Β. Αθανασόπουλος, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Μάλκολμ Τ.: Reading Chekhov. A critical journey (Σ. Λούκα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Ντάικ Β. Κ.: Η Κασσάνδρα και οι λογοκριτές στην ελ­ ληνική ποίηση 1967-1990 (Γ. Βαϊλάκης, Φράση, 5) Ρομιγί Ν. Ζ., Βερνάν Π. Ζ.: Αγαπάμε τα αρχαία ελληνι­ κά (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 25.5.2003) Ροντάρι Τ.: Γραμματική της φαντασίας. Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Σίγκαλ Τ.: Οιδίηους τύραννος. Τραγικός ηρωισμός και τα όρια της γνώσης (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 25.5.2003) Σίτσιν Ζ.: 0 12ος πλανήτης (Α. Δήμου, Ραδιοτηλεόρα­ ση, 17.5.2003) Σμιθ Κ. Μ.: Το όραμα της Ιωνίας (Γ. Κ. Αποστολάτος, Πολιτικά θέματα, 16.5.2003) Τόινμπι Α.: Το δυτικό ζήτημα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 24.5.2003) Φρέι Τ.: Πώς να γράψετε ένα πραγματικά καλό μυθι­ στόρημα (Σ. Νικολαίδου, Τα Νέα, 3.5.2003) Δοκήιια Παπαθανασόπουλος Ν. Δ.: Φιλολογικά δοκίμια (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) Σπυροπούλου Α., Τσιμπούκη θ. (επιμ.): Σύγχρονη ελ­ ληνική πεζογραφία. Διεθνείς προσανατολισμοί και διασταυρώσεις (Τ. Δημητρούλια, διαβάζω, 440)

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Υφαντής Γ.: Το ιδεόγραμμα του φιδιού (Α. Δήμου, Ρα­ διοτηλεόραση, 24.5.2003) Χαριτόπουλος Δ.: Ημών των ιδίων (Β. Κ. Καλαμαράς, Η Ελευθεροτυπία, 8 .5 .2 0 0 3 ) (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύπος, 11 .5 .20 03 ) (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 15.5.2003) Χατζόπουλος θ.: Αναγραμματισμοί στη σιωπή (Κ. θεο­ λόγου, διαβάζω, 440) Γουέι X.: Τα ελληνικά ποιήματα. Μεταφράσεις. Φιλο­ σοφικό δοκίμιο (Γ. Κοτσιφός, Φράση, 5) 'Ελιοτ Σ. Τ.: Δεν είναι η ποίηση που προέχει (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 15.5 .20 03 ) (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 18.5.2003) Κομπανιόν Α.: Ο δαίμων της θεωρίας. Λογοτεχνία και κοινή λογική (Β. Χατζηβασιλείου, Η Ελευθεροτυπία, 2 3 .5 .2 0 0 3 ) (Γ. Π. Π εφ ά νης, Η Καθημερινή, 25.5.2003) Κόσικ Κ.: Η κρίση της νεωτερικότητας (θ. Γιαλκέτσης, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) Μιλλ Σ. Τ.: Περί ελευθερίας (Β. Μουρδουκούτας, Η Καθημερινή, 25.5.2003) Πεσόα Φ.: Ηρόστρατος. Η αναζήτηση της αθανασίας (Γ. Βέης, Η Καθημερινή, 13.5.2003) Σερς Μ.: Το φυσικό συμβόλαιο (Φ. Τερζάκης, Η Ελευ­ θεροτυπία, 23.5.2003) Σκίνερ Κ.: Μακιαβέλι (Γ. Σιακαντάρης, Η Ελευθεροτυ­ πία, 2.5.2003) Ιστορία Βερνίκος Α. Γ.: Όταν θέλαμε ν’ αλλάξουμε την Ελλά­ δα. (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) Βουργουτζής Ν.: Έμποροι στον Θερμαϊκό (Γ. θ. Κεσσόπουλος, Μακεδονία Θεσσαλονίκης, 3.5.2003) (Σ. Γκαγκούση, Λαός Βέροιας, 4.5.2003) Γιωτοπούλου-Σισιλιάνου Ε.: Πρεσβείες της Βενετοκρατούμενης Κέρκυρας (16ος-18ος αι.) (Σ. Αποστολίδης, Η Ελευθεροτυπία, 9.5.2003) (Σ. Κακουριώτης, Η Αυγή, 15.5.2003) Διαμαντούρος Ν.: Οι απαρχές της συγκρότησης σύγ­ χρονου κράτους στην Ελλάδα (1821-1828) (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 10.5.2003) Δρουσιώτης Μ.: Το ελληνοτουρκικό παρακράτος στην Κύπρο (Ν. Αλμπανόπουλος, Ηπειρωτικός Αγών, 8.5.2003) Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Ο Μεσοπόλε­ μος (Β. Ρούβαλης, Η Ελευθεροτυπία, 7.5.2003) (Β. Κρεμμυδάς, Τα Νέα, 10.5.2003) Καμπουράκης Δ.: Μια σταγόνα ιστορία (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 10.5.2003) Κανακάρης Ν.: Αινίγματα της αρχαιότητας (Φ. Παντα­ ζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 4.5.2003) Καραγιώργης Β.: Κύπρος - Το σταυροδρόμι της Ανατο­

ΔΙΑΒΑΖΩ 155

λικής Μεσογείου (1600-500 π.Χ.) (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 11.5.2003) (Ε. Μπιστι­ κά, Η Καθημερινή, 24.5.2003) Κατραμόπουλος θ . Γ.: Η Σμύρνη των Σμυρνιών (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 22.5.2003) Κόμης Γ.: Ο Πειραιάς και οι άνθρωποί του, 19012001 (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 11.5.2003) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Κόντογλου Φ.: Το πάρσιμο της πόλης (X. Μαυρομά­ της, Η Απογευματινή, 18.5.2003) (X. Γ. Δημακοπού­ λου, Εστία, 24.5.2003) Κοτζαγεώργη-Ζυμάρη Ξ. (επιμ.): Η βουλγαρική κατοχή στην Ανατολική Μ ακεδονία και τη Θράκη, 19411944 (Σ. Ν. Καλύβας, Το Βήμα, 11.5.2003) Κυρτάτας Δ.: Κατακτώντας την αρχαιότητα (Έ. Πατρικί­ ου, Η Αυγή, 4 .5 .2 0 0 3 ) (Α. Π ολίτης, Η Αυγή, 4.5.2003) Κωτούλας I.: Βίκινγκς, οι αδάμαστοι πολεμιστές του Βορρά (Ε. Π ασαμιχάλη, Ε λεύ θερο ς Τύπος, 29.5.2003) Μάρκος Σ. Γ.: Η αρχαιοελληνική συμβολή στη διαμόρ­ φωση της Ευρώπης τον Μεσαίωνα, 5ος-15ος αιώ­ νας (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) Μόλχο Ρ.: Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης 1856-1919. Μια ιδιαίτερη κοινότητα (Μ. Ευθυμίου, Το Βήμα, 25.5.2003) Μπάρκας Π.: Αλβανία 1997 - Η προδοσία της προσ­ δοκίας (Τ. Διαμαντής, Αντί, 2.5.2003) Μπόζη Σ.: Ο ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης. Κοι­ νότητα Σταυροδρομίου-Πέραν (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Μπούρας Α.: Η κρίση στην ηγεσία του ΚΚΕ στη δεκαε­ τία 1940-1950 (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρί­ ξου, 11.5.2003) Παπαγιώργης Κ.: Τα καπάκια (X. Ποντίδα, Τα Νέα, 1 0 .5 .2 0 0 3 ) (Π. Π ιζάνιας, Η Κ α θη μερ ινή, 11.5.2003) Σαββούρας I.: Το στοιχειωμένο κάστρο της Λήμνου (Φ. Π ανταζής, Α δ έσ μ ευτο ς Τύπος Ρίζου, 2 5 .5 .2 0 0 3 ) (Τ. Ν ατσούλης, Ε λεύ θερο ς, 27.5.2003) Σωφρονιάδης Μ.: Η Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων τω 1453 (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Τσαλαρούχης Κ.: Σελίδες ιστορίας. Ροδιακά και άλλα (Ρ. Πράπα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Χαστάογλου Β.: Βόλος. Πορτραίτο της πόλης τον 19ο και 20ό αιώνα (θ. Μαλούτας, Το Βήμα, 4.5.2003) (Κ. Χατζημιχάλης, Η Αυγή, 29.5.2003) Χατζηαντωνίου Κ.: Μικρά Ασία. Ο απελευθερωτικός α­ γώνας (1919-1922) (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύ­ πος Ρίζου, 25.5.2003)

156 ΔΙΑΒΑΖΩ

Χατζηβασιλείου Ε.: Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπο­ λεμικού κόσμου (Δ. Ν. Μουσμούτης, Ιστορία, 419) The Last Ottoman Century and Beyond. The Jews in Turkey and the Balkans, 1808-1945 (Μ. Ευθυμίου, To Βήμα, 25.5.2003) Έντμπουρι Π.: To βασίλειο της Κύπρου και οι Σταυρο­ φ ο ρ ίες 1 1 9 1 - 1 3 7 4 (Ε. Μ πέλλα, Η Βραδυνή, 10.5.2003) Έρεμπουργκ Η.: Άνθρωποι, Χρόνια, Ζωή (Δ. Γκιώνης, Η Ελευθεροτυπία, 24.5.2003) Κάπλαν Ρ.: Φαντάσματα των Βαλκανίων (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 440) Λαντρί Φ.: Οι Ολυμπιακοί Αγώνες (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 10.5.2003) Λεβέφρ Ζ.: Γαλλική Επανάσταση (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 3.5.2003) (X. Μαυρομάτης, Η Απογευ­ ματινή, 25.5.2003) Λιμινέ Π. Ζ.: Η ράβδος του Ευκλείδη (X. Γ. Δημακο­ πούλου, Εστία, 10.5.2003) Λόιντ Σ.: Ancient Turkey (Α. Παναγόπουλος, Η Καθη­ μερινή, 6.5.2003) Μακ Μιλάν Μ.: Paris 19 19 (Α. Παπαρσένος, Το Βή­ μα, 4.5.2003) Μοντέρο Ρ.: Πάθη. Έρωτες και μίση που άλλαξαν την ιστορία (Ε. Γκίκα, Το Έθνος, 4.5.2003) Μ παλτρούς Ε.: Σπάρτη (Ρ. Πράπα, Η Βραδυνή, 10.5.2003) Μπεώρ Ζ.: Η γη και οι άνθρωποι. Γαλλία και Μεγάλη Βρετανία τον 17ο και 18ο αιώνα (Γ. Κατσιαμπούρα, Η Αυγή, 25.5.2003) Ολάγια Π.: Μυθολογικός Άτλας της Ελλάδας (Μ. Δοντά, Ελεύθερος Κόσμος, 25.5.2003) Ρόζεν Μ.: A history o f the Jewish Com m unity in Istanbul. The formative years, 1453-1566 (Μ. Ευ­ θυμίου, To Βήμα, 25.5.2003) Σαΐντ Σ., Τρεντ Μ., Μποφλιέκ Ρ.: Ιστορία της ελληνι­ κής λογοτεχνίας (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) Τόμσον Π.: Φωνές από το παρελθόν (Ρ. Β. Μπούσχοτεν, Το Βήμα, 4.5.2003) Τσβάιχ Σ.: Μεγάλες ώρες της ανθρωπότητας (Σ. I. Αρτεμάκης, Η Ναυτεμπορική, 24.5.2003) MaoTuoiec Δαρβέρης Τ.: Μια ιστορία της νύχτας 1967-1974 (Σ. Κακουριώτης, Η Αυγή, 25.5.2003) Κοκοβλής Ν., Κοκοβλή Α.: Άλλος δρόμος δεν υπήρχε (I. Παπαθανασίου, Η Ελευθεροτυπία, 16.5 .20 03 ) (Τ. Μπενάς, 0 Πολίτης, 110) Τζανέτος Σ. Δ.: Ένας Τέκτων θυμάται... (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Τσέβρεχος Γ.: Το κοπάδι. Από τα τετράδια ενός βο­ σκού (Μ. θεοσοδοπούλου, Το Βήμα, 25.5.2003)

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Χατζηπατέρας Κ., Φαφαλιού-Δραγώνα Μ.: Μαρτυρίες 'Μ -Λ Α . Η Αθήνα της Κατοχής (Φ. Πανταζής, Αδέ­ σμευτος Τύπος Ρίζου, 4.5.2003) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 10.5.2003) (Κ. Ντελόπουλος, Η Καθη­ μερινή, 27.5.2003) Μ πιζό Φ.: The ga te (Σ. Λούκα, Η Βραδυνή, 3.5.2003) Ουγκώ Β.: Συνομιλίες με την αιωνιότητα (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύπος, 4.5.2003) Βιογραφίες - Αυτοβιογραφίες Βλαχάκος Π.: Νικηφόρος Γρήγορός (Α. Δήμου, Ραδιο­ τηλεόραση, 3.5.2003) Δουμάς Α.: Αλή Πασάς (Ν. Αλμπανόπουλος, Ηπειρωτι­ κός Αγών, 2 2 .5 .2 0 0 3 ) (θ. Βασιλείου, διαβάζω, 440) Εργολάβος Σ. (επιμ.): Χρίστος Σούλης: ο Γυμνασιάρ­ χης της Ζωσιμαίας Σχολής των Ιωαννίνων (Ν. Ε. Καραπιδάκης, Η Καθημερινή, 4.5.2003) Καλλίας Κ.: Μια ματιά στην ζωή μου (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Κώστας Γαβράς. Πολιτική και ευαισθησία (Π. Κάγιος, Τα Νέα, 24.5.2003) Λεπτοκαρίδης Σ.: Η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 11.5.2003) Ξενάκη Φ.: Κοίτα πώς έκλεισαν οι δρόμοι μας (Π. Σπί­ νου, Η Ελευθεροτυπία, 11.5.2003) (Β. Κ. Καλαμα­ ράς, Η Ελευθεροτυπία, 14.5.2003) (Γ. X. Παπασωτηρίου, Η Βραδυνή, 17.5.2003) (Μ. Χαρτουλάρη, Τα Νέα, 17 .5.2003) (Ν. Μπακουνάκης, Το Βήμα, 25.5.2003) Παπαγιώργης Κ.: Κανέλλος Δεληγιάννης (Η. Λόγιος, Νέα Εστία, 1.755) Τσεμάνης Β.: Ταξιδεύοντας στη ζωή (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) (Λ. Παγώνη, Η Ελευθε­ ροτυπία, 24.5.2003) Φωτόπουλος Μ.: Το ποτάμι της ζωής μου (Ν. Λουκίσσα, 7 Μέρες TV, 3.5.2003) Λ ίντερ Ε.: D ark love r (Σ. Λούκα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Μάρκες Γ. Γ.: Ζω για να τη διηγούμαι (Τ. Γουδέλης, Η Ελευθεροτυπία, 2 .5 .2 0 0 3 ) (Ν. Πιέρρου, Είναι, 2 0 .5 .2 0 0 3 ) (Α. Δήμου, Ραδιοτηλεόραση, 31.5.2003) Μάχταν Λ.: Το μυστικό του Χίτλερ (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 18.5.2003) Μοσέ Κ.: Αλέξανδρος. Το πεπρωμένο ενός μύθου (Τ. θεοδωρόπουλος, Τα Νέα, 17.5.2003) Μοσέ Κ.: Λορέντζο (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 10.5.2003) Νέγκρι Τ.: Η ζωή μου από το άλφα ως το ωμέγα (θ. Νικολαίδης, Νέα Εστία, 1.756)

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΙ 2003

Ντάλεκ Ρ.: An unfinished life (Σ. Λούκα, Η Βραδυνή, 24.5.2003) Οβερμπάι Ν.: Ερωτευμένος Αϊνστάιν (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 11.5.2003) (Ν. Πιέρρου, Είναι, 20.5.2003) Όστερ Π.: Το χρονικό μιας πρώιμης αποτυχίας (Σ. Νκ κολαΐδου, Τα Νέα, 24.5.2003) Σάιντ Ε.: Χωρίς πατρίδα (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 24.5.2003) Τρουαγιά Α.: Μαρίνα Τσβετάγεβα (Ν. Πιέρρου, Είναι, 20.5.2003) (Γ. Β. Δάβος, Η Αυγή, 29.5.2003)

Αυτζής Μ.: Η μαμά πάει σχολείο (Μ. Φωτακέλη, Μα­ κεδονία Θεσσαλονίκης, 4.5.2003) Βασιλείου Λ.: Τέσσερις φίλοι ψάχνουν τη γη (Γ. Αργυ­ ροπούλου, Τηλέραμα, 3.5.2003) Βίδος Κ., Χρυσικός θ.: Οπεράνθρωπες προσπάθειες (Γ. Αναστασίου, Φράση, 5) Δημητρούκα Α.: Ένα πιάνο με ουρά πιθήκου (Κ. Σχινά, Η Ελευθεροτυπία, 23.5.2003) Ευσταθιάδης Γ.: Πεινιαουρίσματα (Κ. Σχινά, Η Ελευθε­ ροτυπία, 23.5.2003) (Ε. Α. Μουάτσου, Φράση, 5) Ζαραμπούκα Σ.: Ιππόλυτος ο ιπποπόταμος (Κ. Κοντο­ λέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 18.5.2003) Ζαραμπούκα Σ.: Ορχήστρα Πονπκάτα (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 18.5.2003) Ηλιόπουλος Β.: Το καφέ αηδιαστικό μπαλάκι (Δ. Σαββοηούλου, Ελεύθερος Τύπος, 24.5.2003) Ιωαννίδου Α.: Δημιουργική μαγειρική για παιδιά και νέ­ ους (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 29.5.2003) Κοκκινάκη I. Ν.: Η Ζωίτσα. Ένα αληθινό παραμύθι (Ε. Σαραντίτη, Η Ελευθεροτυπία, 2.5.2003) Κροντηρά Λ.: Ελάτε να παίξουμε μέσα στο χρόνο (Κ. Σχινά, Η Ελευθεροτυπία, 23.5.2003) Μανδραβέλης Π.: Η ιστορία των υπολογιστών (X. Μαυ­ ρομάτης, Η Απογευματινή, 11.5.2003) Μ ανδραβέλης Π.: Ο πρώτος μου υπολογιστής (X. Μαυρομάτης, Η Απογευματινή, 11.5.2003) Μπουλώτης X.: Ο Πινάκιο λαμπαδηδρόμος (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 10.5.2003) Πετροπούλου Ρ.: Ο Σοφούλης ο Ψαλιδούλης και οι Ολυμπιακοί Αγώνες (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 11.5.2003) Πετροπούλου Ρ.: Ο Σοφούλης ο Ψαλιδούλης. Μια φο­ βερή ανακάλυψη (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πα­ τρών, 11.5.2003) Τσιόλια-Κουτρότση Α.: Η παρέα πάει διακοπές (Μ. Φωτακέλη, Μακεδονία Θεσσαλονίκης, 25.5.2003) Τσιώτσος Ν.: Επιπεδία (Γ. Γκατζίκος, Η Αυριανή, 4.5.2003) Φραγκούλη Φ.: Οι άγγελοι των κοχυλιών (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 25.5.2003)

ΔΙΑΒΑΖΟ 157

Φραγκούλη Φ.: Το ταίρι της αταίριαστης (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 25.5.2003) Ψαραύτη Λ.: Έχω ένα όνειρο... Η φλόγα που δεν σβή­ νει (Ε. Σαραντίτη, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Ψαραύτη Λ.: 0 θωμάς (Δ. Σαββοπούλου, Ελεύθερος Τύπος, 24.5.2003) Ψαραύτη Λ.: Τα όνειρα από μετάξι (θ. Πυλαρινός, Πόρφυρας, 107) Αλμαγκόρ Γ.: Καλοκαιρινές διακοπές με ποπκόρν και λεμονάδα (Μ. Ντεκάστρο, Το Βήμα, 18.5.2003) Κόλιμαν Μ.: Σφάλμα συστήματος (Γ. Σ. Παπαδάτος, διαβάζω, 440) Μάρτιν Π.: 0 καταραμένος πύργος (Δ. Σαββοπούλου, Ελεύθερος Τύπος, 17.5.2003) Ναμιόκα Λ.: Με κιμονό και ψηλά τακούνια (Μ. Ντεκά­ στρο, Το Βήμα, 18.5.2003) Ντάνμπαρ Τ., Φάτους Σ.: Το πουλί που το λέγανε αγάπαμε (Δ. Σαββοπούλου, Ελεύθερος Τύπος, 24.5.2003) Όλγιελουντ Π.: Αθεράπευτα ερωτευμένη (Δ. Σαββο­ πούλου, Ελεύθερος Τύπος, 17.5.2003) Πλαθ Σ.: Η κουζίνα της κυρίας Τσέρι (Ν. Μπακουνάκης, Marie Claire, 1.5.2003) Πογκορέλσκι Α.: Η μαγική κότα (Ε. Σαραντίτη, Η Ελευ­ θεροτυπία, 2.5.2003) Τζόνσον Κ.: Το τσίρκο του Χάρη (Δ. Σαββοπούλου, Ελεύθερος Τύπος, 17.5.2003) Τσβεργκ Γ., Κέσλερ Ζ.: Πασχαλινό Λαγουδοταχυδρομείο (Γ. Αναστασίου, Φράση, 5) Φρίντριχ Γ.: Η Αμάντα X και οι φοβεροί ντετέκτιβ (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος Πατρών, 11.5.2003) Χιτσγιλμάζ Γ.: Με μπλουτζίν και φερετζέ (Μ. Ντεκά­ στρο, Το Βήμα, 18.5.2003) Ταξιδιωτικά - Οδοιπορικά Γεωργίου Λ.: Υεμένη (Σ. I. Αρτεμάκης, Η Ναυτεμπορι­ κή, 10.5.2003) Δεϊμεζή-Καλιότσου Α.: Η Μόσχα στα χρόνια της αλλα­ γής (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Μυριβήλης Σ.: Απ’ την Ελλάδα (Σ. I. Αρτεμάκης, Η Ναυτεμπορική, 3.5.2003) Παπανάοτος Ν.: Τόξο μεγίστου κύκλου (Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Αντί, 2.5.2003) Ο υάιτ'Ε .: Παρίσι (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 17.5.2003) Παζολίνι Π. Π.: Το άρωμα της Ινδίας (Ν. Πετροπούλου, Exodos, 1.5.2003) Άοθοα - Επιφυλλίδες Παπαμανουσάκης Σ.: Πολιτικά κείμενα 1972-2002 (Μ. Γ. Δασκαλάκης, Αγώνας Χανίων, 3.5.2003) Συρίγου-Ρήγου Ε.: Πάμε σαν άλλοτε; (Μ. θεοδοσοπούλου, Η Εποχή, 4.5.2003)

158 ΔΙΑΒΑΖΩ

Χριαστιανόπουλος Ν.: Δημοσιεύματα για το ρεμπέτικο, 1942-1968. Βιβλιογραφική επισκόπηση (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 11.5.2003) Συνεντεύξεις ■Συνομιλίες θέμελης Κ.: Η ανάποδη των ανθρώπων. Η μανία του Κ. Παπαγιώργη (Δ. Μαριδάκης, Φράση, 5) Μπαστιάς Κ.: Φιλολογικοί περίπατοι (Σ. Παπασπύρου, Η Ελευθεροτυπία, 11.5.2003) (Δ. Ν. Μουσμούτης, Ιστορία, 419) Χριστιανόπουλος Ν.: Τα αλαμπουρνέζικα ή Η γλώσσα των σημερινών κουλτουριάρηδων. Μια συζήτηση με τον Περικλή Σφυρίδη (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφό­ ρος της Κυριακής, 11.5.2003) Χρονάς Γ.: Μια συνομιλία με τον Ντίνο Χριστιανόηουλο (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 11.5.2003) Μονταλμπάν Β. Μ.: Μάρκος. Η επανάσταση και οι κα­ θρέφτες (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 3.5.2003) (Φ. Χρονόπουλος, Ελεύθερος Τύπος, 11.5.2003) (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος Ρίζου, 25.5.2003) Επιστολές ■Αλληλογραφία Γάτος Γ.: 41 γράμματα του Γληνού στο Δελμούζο (Τ. Βασιλειάδου, Η Ημερησία, 3.5.2003) Τα γράμματα του Νίκου Καχτίτση στον Γ. Παύλοπουλο (Γ. Κουβαράς, Πόρφυρας, 107) Χοφ Λ. (επιμ.): Νικόλας Κάλας - Μιχάλης Ράπτης. Μια πολιτική αλληλογραφία, 19 67 -19 84 (Έ. Κασίμη, Αντί, 16.5.2003) Αρς Γ., Σβολόπουλος (επιμ.): Alexandre Ypsilanti.

Correspondance inedite 1816-1828 (P. Δ. Αργυρο­ πούλου, Νέα Εστία, 1.755) Λευκώπατα Γρηγοριάδου Ε.: Οι πολέμιοι της «παγκοσμιοποίησης» (Δ. Βγενοπούλου, Η Ελευθεροτυπία, 12.5.2003) (Δ. Αναστασόπουλος, Η Ελευθεροτυπία, 22.5.2003) Ελευθέριος Βενιζέλος. Ιστορικό λεύκωμα (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 4.5.2003) Ζαφειροπούλου Σ.: Ακολουθώντας τα βήματα του Μεγαλέξανδρου 2.300 χρόνια μετά (X. Μαυρομάτης, Η Απογευματινή, 11.5.2003) Ζογλοπίτου Η. Μ.: Products o f love and chaos (A. Κουίδου, Μακεδονία Θεσσαλονίκης, 4.5.2003) Η Θεσσαλονίκη μέσα από το φακό του Γιώργου ΛυκΓ δη (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 18.5.2003) Καπασακάλης I.: 55 χρόνια φωτορεπορτάζ (Φ. Χρονό­ πουλος, Ελεύθερος Τύπος, 18.5.2003) Κορρέ-Ζωγράφου Κ., Ολυμπίτου Ε.: Άνθρωποι και πα­ ραδοσιακά επαγγέλματα στο Αιγαίο (Τ. Βασιλειάδου,

ΙΟΥΛΙΟΙ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

Η Ημερησία, 1 0 .5 .2 0 0 3 ) (Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα, 14.5.2003) Κουβάς Γ.: Σκοπευτήριο Καισαριανής. Η ματωμένη καρδιά της Ελλάδας (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) Λαμνάτου Σ.: Αμοργός ζωγραφιές (Ρ. Πράπα, Η Βραδυνή, 24.5.2003) Λιδωρίκης Μ.: Κώστας Μουσούρης. Πάθος θεάτρου (Ε. Μπέλλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Μανικάρου Μ.: Αιτωλοακαρνανία. Αρχαία θέατρα. Μύ­ θοι - θεοί - ήρωες (Δ. Κ. Μαγκλιβέρας, Πολιτικά θ έ ­ ματα, 2.5.2003) Μάρκου-Ντόντη Δ.: Το χρονικό των Ελλήνων στις Ινδίες, 17 50 -19 50 (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) Μια πόλη στη φωτογραφία. Πάτρα (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα, 4.5.2003) Παπαδανιήλ Α.: Ελληνική πολιτική γελοιογραφία. Η σο­ βαρή πλευρά μιας «αστείας» τέχνης (X. Νησιώτης, Αντί, 2 .5 .2 0 0 3 ) (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 31.5.2003) Ρωσία 100 χρόνια. Φωτογραφικές μαρτυρίες (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 3.5.2003) Σελλά Ό.: Σελιδοδεικτούμενα (Λ. Καζαντζάκη, Η Αυγή, 4.5.2003) Σπανδωνής Ν.: Πανόραμα του Πολέμου 1912-1913 (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) Στάικος Σ. Κ.: Η ιστορία της βιβλιοθήκης στον δυτικό πολιτισμό. Από τον Μίνωα στην Κλεοπάτρα (Ε. Κοτζιά, Η Καθημερινή, 18.5.2003) Σταυρακάκης θ .: Αντιθέσεις (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 29.5.2003)

Φραντζής Λ.: Φωτογραφίες Ελλήνων ηθοποιών 19371946 (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 25.5.2003) Χαρλαύτη Τ., Χαριτάτος Μ., Μπενέκη Ε.: Πλωτώ (Α. Σχινά, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003)

Μουσική Ευσταθιάδης Γ.: Το βιβλίο με τις αντιστίξεις (Ν. Δόντας, Η Καθημερινή, 11.5.2003) Ιωαννίδης Γ.: Η κοινοπολιτεία του πνεύματος (Ν. Δόντας, Η Καθημερινή, 18.5.2003) Λεούση Λ.: Ιστορία της ελληνικής μουσικής 20 0 0 π.X.- 2 0 0 0 μ.Χ . (X. Γ. Δημακοπούλου, Εστία, 17.5.2003) Λεωτσάκος Γ.: Παύλος Καρρέρ (Φ. Δ. Δρακονταειδής, Η Ελευθεροτυπία, 30.5.2003) Kouik Στάθης: Οι γελωτοποιοί (Μ. Φακίνος, Η Ελευθεροτυ­ πία, 2.5.2003)

Awivou Β.: The love diet (Τ. Σγουροπούλου, Η Βραδυ­ νή, 16.5.2003) Καβάφη X.: Συνταγές (Ν. Μπακουνάκης, Το Βήμα, 4.5.2003) Καλόγερό Μ.: Ερωτικό κάλεσμα (Γ. Αργυροπούλου, Τηλέραμα, 24.5.2003) Ο’ Μιάρα Σ.: Αλλάζω διατροφή, αλλάζω ζωή (Α. Μπομπούλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Χόλφορντ Π.: Πείτε όχι ατο άγχος και στην κόπωση (Α. Μπομπούλα, Η Βραδυνή, 17.5.2003) Χόλφορντ Π.: Υγιής καρδιά (Α. Μπομπούλα, Η Βραδυ­ νή, 17.5.2003) Μ

Στο δελτίο κριτικογραφίας περιλαμβάνονται όλες οι επώνυμες βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις των εκδόσεων που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο.

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΔΙΑΒΑΖΩ 159

στο επόμενο τεύχος

► ►

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 20 03

αφιέρωμα στον

Νίκο Γκάτσο

σ ε πρώτο πρόσωπο

Κωνσταντίνος Τσουκαλάς «Νοσταλγώ την εποχή που ήμουν κι εγώ ψώνιο»

επίσης θα βρείτε: αυτογραφία Νος ancetres les Gaulois III. Συνέχεια και τέλος α π ο τη

μ ιμ ικά κρανακη

με αφορμή ένα βιβλίο Η πολυπλοκότητα των ιστορικών επιλογών αποτον scriptorium Horror Vacui

βαγγελη πανταζη

απο τον χρηστό χρυςοπουλο

ξένη γραφή Γουίλα Κάθερ - Άνταμ Χάσλετ απο τη χρυσά ςπυροπουλου Κριτικές και παρουσιάσεις 30 νέων βιβλίων. Τα εμπορικότερα βιβλία του μήνα. Βιβλιογραφικό δελτίο. Κριτικογραφία κ.ά.

160 ΔΙΑΒΑΖΟ

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2003

ΑΥΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ ΑΞΙΩΣΕΩΝ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΥΡΡΗ-ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ

ΤΗΣ ΣΤΕΡΙΑΣ ΤΑ ΚΥΜ ΑΤΑ Η Χρυσούλα νόμιζε πως είχε τη δύναμη να δαμάσει της στεριάς τα κύματα, αλλά η ζωή παίζει το παιχνίδι της με τους δικούς της κανόνες. Ο,τι χρωστάει το δίνει, αλλά κι ό,τι χαρίζει το παίρνει πίσω με τόκο. Ο άντρας της καπετάνιος, μα κι εκείνη καπετάνισσα και συνάμα τιμονιέρης. Ήταν και το σκαρί, και το πανί, και το κατάρτι. Ήταν και κυματοθραύστης, και το λιμάνι τ’ απάνεμο. Με μια λέξη, ήταν η Μάνα. Και η Ελπίδα, η Βασιλική και η Μάρθα έπρεπε να βρουν το δρόμο τους.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΥΡΡΗ-ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ

ΕΚΕΙΝΗ Π Ο Υ ΕΠΡΕΠΕ Ν Α ΦΥΓΕΙ Α' Βραβείο Διεθνούς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών 2002 Κοιτούσε από το παραθύρι τα χρόνια που περνούσαν ζώντας μέσ' απ' τις ζωές των άλλων... Και άντεχε. Λαχταρούσε υπομονετικά με μια ολάνοιχτη αγκαλιά

Εκείνη που έπρεπε

να φύγει ΕΜΠΕΙΡΙΑΕΚΔΟΤΙΚΗ

τη χαρά που 'χε δικαίωμα να ζήσει... Και περίμενε. Περίμενε τη μονάκριβη στιγμή του χθες να ξαναβρεί τον άντρα που αγάπησε... Και ονειρευόταν. Ένα τρυφερό, ρομαντικό μυθιστόρημα σε γλώσσα πλουτισμένη με το ιδιαίτερο χρώμα της Χίου.

ΕΜ ΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΟ: Μεσογείων 74, 115 27 Αθήνα, τηλ. 210 7777788, fax: 210 7757757, e-mail: info@empiria.gr ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: Ζωοδ. Πηγής & Μεταξά A. 1, 106 81 Αθήνα, τηλ,/fax: 210 3303760

ξ έ ν η

π ε ζ ο γ ρ α φ ί α

Μ Α Υ ΡΟ ΒΕΑΟΥΑΟ Κ λ α σ ι κ ά ν ουάρ από σ η μ α ν τ ι κ ο ύ ς δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ ς Philip Kerr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ♦ Γ. Γ Ε Ν Ν Α Δ Ι Ο Υ

3, Α Θ Η Ν Α

ΚΕΔΡΟΣ

106 7 8 , Τ Η Λ . 2 1 0 - 3 8 . 0 9 . 7 1 2

w w w .kedros.gr e-mail: books@ kedros.gr

21 0- 3 8 . 0 2 . 0 0 7