De Vijfhoek januari 2021

P 3A 9110 afgiftekantoor Brussel X Oude Graanmarkt 5 1000 Brussel

PB- PP B- 06386 BELGIE(N) - BELGIQUE

MAANDBLAD > JAARGANG 45 > NUMMER 1> JANUARI 2021 (verschijnt niet in juli en augustus)

BUREN VAN DE MARKTEN>P6 >SARAH VANAGT, FILMMAAKSTER BRUSSELSE ARCHITECTUUR>P8 >MAXIMILIAANZENNE HALTE VAN DE MAAND>P9 >HALLEN DER VOORTBRENGERS

Halte van de maand: Tramhalte Ieper © HERMAN GENBRUGGE

JANUARI IN DE MARKTEN

© HERMAN GENBRUGGE

De eerste halte van 2021 is tramhalte Ieper waar tram 51 stopt. De lijn verbindt sinds 2008 het uiterste noorden van Brussel met het uiterste zuiden en is een van de langste lijnen van het Brussels Gewest. Via de Handelskaai en een lus langs het Plassenplein rijdt de tram de Houthulstbosstraat in, waar deze halte zich bevindt. De tram passeert ook het Klein Kasteeltje.

In de buurt van de halte treffen we straatnamen aan die verwijzen naar de slagvelden van WO I, zoals de Ieper- en Diksmuidelaan en de Passendalestraat.

In één van die straten woont de Buur van De Markten, filmmaakster Sarah Vanagt.

In de rubriek Brusselse architectuur heeft Marcel Rijdams, het over de heraanleg van het Maximiliaanpark en de integratie in dat park van 700 meter open Zenne.

2

NIEUWJAARSFEEST 2021 wordt een speciaal jaar, een jaar waarin we hopelijk terug dingen mogen doen die voorheen vanzelfsprekend waren. Corona heeft onze werking een hele tijd stilgelegd en ingetoomd, maar heeft ons ook veel bijgeleerd. Wij kijken er dan ook erg naar uit om iedereen terug te zien, op een veilige manier.

De foto hierboven geeft een verkeerd beeld. Ons nieuwjaarsfeest zal dit jaar geen groot feest zijn in de tentoonstellingszalen, maar kleinschaliger en intiemer. Maar vooral veilig en gezellig.

We trekken er dit jaar met onze ploeg op uit, en staan van woensdag 27 tot en met zaterdag 30 januari op de Oude Graanmarkt. Verwacht je aan een gezellige babbel, een onverwachts concertje, een geluidsinstallatie op de Oude Graanmarkt en een nieuwjaarsreceptie die je naar huis kan meenemen.

NIEUWJAARSFEEST 2020 ©BIRGIT THEUNISSEN @STADSBIOGRAFIE BRUSSEL

Wil je graag ook een verrassingspakket waarmee je bij jou thuis een nieuwjaarsreceptie kan organiseren? Bel of mail naar onze onthaalmedewerkers, kies een afhaalmoment, en geniet thuis van jouw verrassing. Bestel je pakket via 02 512 34 25 (elke weekdag van 9u tot 17u) of mail naar demarkten@demarkten.be en geef in je mail aan wanneer je jouw pakket kan afha-

len (tussen woensdag 27 en zaterdag 30 januari). Hou onze facebookpagina en website in de gaten voor meer details over het programma.

Het team van De Markten wenst jullie een ongelofelijk 2021, met heel veel cultuur, vriendschap en 'gewone' momenten met vrienden en familie.

LEZING

Wij blijven (h)open!

SPORT EN ONTMOETING

We blijven (h)open. We blijven ons inzetten voor jullie. Het onthaal van De Markten blijft open voor al je vragen. Je kan ons ook bereiken via mail (demarkten@demarkten.be) en telefoon (02 512 34 25).

De huidige maatregelen voor onze sector zijn verlengd tot 15 januari. Enkel activiteiten voor -12-jarigen mogen nog doorgaan bij ons. Ondertussen smeden wij plannen voor het voorjaar van 2021. Wij hopen dat je gezond blijft en dat je het goed stelt, dat we elkaar gauw weer zien en dat we van Brussel snel weer een bruisende stad kunnen maken.

Het cursusaanbod komt online vanaf zaterdag 12 december, inschrijven kan vanaf zaterdag 9 januari. Tussen kerst en nieuw, van 24 december 2020 tot en met 3 januari, zijn we gesloten.

We zien jullie graag (eindelijk) terug in 2021!

TAFELTENNIS

MUURKRANT

Welkom op onze binnenkoer voor een partijtje tafeltennis! Er is plaats genoeg om op een veilige en ontspannende manier een balletje te slaan. Kom alleen of met meerdere, maximum 4 personen. Bats en ballen kan je tijdens de week uitlenen aan ons onthaal. Wij zorgen ervoor dat al het materiaal voldoende ontsmet wordt.

De coronacrisis heeft een grote impact op ons leven. Aan onze muurkrant krijg je ruimte om je indrukken en gevoelens te delen over deze bizarre periode.

Teken, schrijf, fotografeer over je hoop, angsten, wensen, dromen en verwachtingen in deze moeilijke tijd van afzondering, lockdown en quarantaine.

Er zijn krijtstiften voorzien. Je kan je boodschap ook afgeven aan het onthaal of mailen naar demarkten@ demarkten.be en wij hangen ze voor je op.

• Dagelijks van 9 tot 17u. Wil je graag komen spelen in het weekend? Breng dan je eigen ballen en bats mee.

• Dagelijks van 9 tot 17u. Zoekertjes en hulpvragen kan je kwijt op andere platforms zoals Connecting Brussels, www.connectingbrussels.be.

POËZIECAFÉ

FORSITI'A 2021

Lonely as a cloud… maar dan allemaal tezamen!

Oproep tot deelname

De Markten brengt, in samenwerking met het Brussels Ouderenplatform (BOp) en Muntpunt, maandelijks poëzienamiddagen. De voordrachtgever is Ivo van Strijtem dichter, vertaler, essayist, bloemlezer en leraar literaire creatie. Zowel de grote tenoren van de poëziegeschiedenis als de Nederlandstalige poëzie krijgen de volle aandacht.

We graaien onbeschaamd in de grote grabbelton van de Engelstalige poëzie. Zo luisteren we wis en zeker naar William Wordsworth, maar evenzeer naar Philip Larkin, Robert Frost, Brian Patten en Ted Hughes of naar de bijzonder talentvolle dames Carol Ann Duffy en Wendy Cope. Cees Buddingh, anglofiel in hart en nieren, leidt het hoge gezelschap in.

Woensdag 20 januari 2021 van 14 tot 16u in Muntpunt, Munt 6, 1000 Brussel.

De lezing zal fysiek in Muntpunt doorgaan, maar tegelijkertijd ook online.

De deelnemers kunnen dus zowel ter plekke als digitaal mee volgen.

• Inschrijvingen en info: 02 210 04 60 info@bop.brussels, www.bop.brussels Tickets: € 6 met BOp-kaart, € 5 met Paspartoe tegen kansentarief, gratis mits 15 omruilpunten Paspartoe.

© PIXABY.COM

Bij trouwe lezers van De Vijfhoek doet Forsiti'A vast een belletje rinkelen, dat is het sociaal-artistieke project dat De Markten samen met Hobo vzw en Link=Brussel vzw op poten zet. Kort samengevat brengen deze partners Brusselaars samen om een voorstelling te maken onder begeleiding van een professioneel artiest. Er zijn geen voorwaarden tot deelname, de inhoud en vorm worden doorheen het project in groep bepaald.

En, coronapandemie of niet, in 2021 wagen we het erop!

Mits de sanitaire toestand en daarbij horende maatregelen het toelaten, starten we in de loop van januari een nieuw project op met als einddoel een voorstelling in de loop van juni. Wees gerust, te allen tijde staat de veiligheid van de deelnemers voorop, al zal dat enige flexibiliteit vereisen van eenieder. Ga alvast niet uit van een klassieke theatersetting...

Artiest van dienst deze keer is Zoë Demoustier, met als startpunt het verbindende karakter van dans.

Geïnteresseerd? Of wil je op de hoogte blijven?

02 512 34 25 (Hilde) of hilde.vangeel@demarkten.be • Meer informatie over voorgaande Forsiti'A-projecten via: forsitia.org Facebook & YouTube: Gezelschap Forsiti'A 3 3

> VERGEZICHT De Vlaamse Poort is een voormalige stadspoort die deel uitmaakte van de tweede omwalling van Brussel. De poort werd, samen met de rest van de omwalling, rond 1783 afgebroken om plaats te maken voor de brede ringlanen, die aangelegd werden vanaf 1810.

La Porte de Flandre est une porte qui faisait partie de la seconde enceinte de Bruxelles.

Détruite en 1783, la porte de Flandre fit place aux nouveaux boulevards des ceinture construits à partir de 1810.

Herman Genbrugge

© HERMAN GENBRUGGE

4

> OP DE BANK

Het is woensdag twee uur en de zon staat nog vrij hoog voor een herfstdag in de Ieperlaan. Het is een banale klassieke herfstdag: het is koud, maar gelukkig warmen de zwakke zonnestralen de huid nog een beetje op. Op de straathoeken kletsen jongeren, drukke voorbijgangers glimlachen.

Ondanks de vele wachtende mensen op de tram, is het opvallend stil bij de halte Ieper. Die stilte wordt alleen onderbroken door lachende kinderen die over straat rennen en het lawaai van voorbijrijdende auto's.

Wanneer de tram stopt is er plots wat drukte door de in- en uitstappende passagiers. Er zijn veel mensen, maar de gezichten, verborgen door de maskers, zien er altijd hetzelfde uit. Niemand lacht of begroet iemand, de passanten zijn bang om te stoppen, iedereen lijkt wel in gedachten verzonken. Wie opkijkt ziet dat er een schril contrast is tussen de afgeleefde huizen hier in de

straat en de blinkende protserigheid van de wolkenkrabbers in de verte.

Een man met een baard van middelbare leeftijd zeult met twee tassen die er erg zwaar uitzien over de straat. Hij stopt even en ik zie aan zijn ogen dat hij glimlacht. Hij kent niet veel Engelse woorden, maar hij maakt zich verstaanbaar door grappige, bijna groteske gebaren. Zijn naam is Abdullah. Hij zet vermoeid zijn overvolle tassen op de grond en is wel bereid een babbeltje te slaan. Maar wat doet Abdullah hier op dit uur, in deze straat?

Hij zegt dat hij op weg was naar een tweedehandswinkel genaamd Le 24.

Dat ligt net om de hoek aan de Ieperlaan. De winkel wordt gerund door het Leger des Heils. Ze verkopen er kleding, vaatwerk, speelgoed, boeken en dat alles aan bodemprijzen.

humanitaire organisatie. Hij zegt dat deze winkel mensen in nood helpt, in het bijzonder de vluchtelingen uit het Maximiliaanpark. De migranten komen uit alle hoeken van de wereld, zoals Soedan, EthiopiĂŤ of Marokko. Marokko is ook het thuisland van Abdullah.

Hij is hier in Brussel geboren en woont hier met zijn gezin en ouders, maar de rest van zijn familieleden wonen nog in Marokko.

Maar Abdullah heeft niet veel tijd. Hij moet nu echt door. Hij moet alle verzamelde spullen in het magazijn afleveren, dus hij pakt zijn koffers weer op en steekt snel de straat over.

Letizia Triglione Letizia Triglione studeert journalistiek aan de Erasmushogeschool Brussel en komt uit Bologna.

Abdullah is al lang een vrijwilliger bij de

Elke maand strijkt een reporter van De Vijfhoek neer aan de halte en vraagt aan een buurtbewoner of passant hoe het met hem of haar gaat en wat er zich in zijn of haar leven afspeelt. Deze maand ontmoeten we Abdullah. Š LETIZIA TRIGLIONE

5

BUREN VAN DE MARKTEN Sarah Vanagt, filmmaakster en bezielster van de vzw Balthasar natie van foto’s en video. Ik heb geschiedenis gestudeerd en breng historische onderwerpen naar voor in mijn films. Ik vertrek vaak vanuit een historisch problematische situatie en stel me daarbij de vraag hoe we kunnen omgaan met moeilijke momenten uit onze geschiedenis en hoe we die verwerken.

Wat voor films maak je?

Wel, elke film is anders. Ik maak experimentele films, soms meer essayistische films, films waar ik veel samenwerk met de personages uit die film, vooral kinderen en jongeren.

Momenteel werk ik samen met zeventien-, achttienjarigen aan een film die vertrekt vanuit koloniale filmbeelden uit de jaren 1910.

© HERMAN GENBRUGGE

Sarah Vanagt woont op een steenworp van de halte van de maand en is filmmaakster. In 2003 richtte ze de vzw Balthasar op, waarmee ze haar werk presenteert en produceert. Haar films hebben veel succes op internationale filmfestivals en haar video-installaties worden in musea vertoond.

De Vijfhoek: stel jezelf eens voor, Sarah.

Sarah Vanagt: Ik maak films, documentaires en video-installaties, soms verdiep ik me in de fotografie en in een combi6

Een van je films heet Alle de tranen/Toute larme/Every Tear. Kan je ons vertellen wat de titel betekent?

De film is gebaseerd op een microscopisch experiment van Antoni Van Leeuwenhoek, een Nederlandse stoffenhandelaar, glasblazer en microbioloog uit de zeventiende eeuw. Hij is vooral bekend om zijn zelf gefabriceerde microscoop en zijn pionierswerk voor de cel- en microbiologie. In feite was hij geen wetenschapper, in zijn winkel in Delft begon hij lenzen te slijpen die gebruikt werden om de kwaliteit van zijn stoffen te controleren en te verbeteren.

Op die manier vergaarde hij veel kennis over lenzenproductie?

Hij ontwikkelde als eerste een klein, mooi, rond lensje dat een enorm sterke vergrotende kracht had. Als een nieuwsgierige ziel is hij met dat object alles beginnen te bekijken, te observeren en te beschrijven. Ik heb een replica van het lensbolletje in het wetenschapsmuseum in Nederland gekocht en ben mijn eigen omgeving beginnen te bekijken door die kleine lens. Ik wist dat Van Leeuwenhoek regenwater en druppels uit kanalen en rivieren verzamelde om ze dan te bestuderen. Zo kwam ik bij het Brussels kanaal terecht.

En zo begon je project vorm te krijgen?

Ik maakte een boottocht met Brusselse kinderen op het kanaal, verzamelde water en vroeg aan de kinderen wat ze er eigenlijk in zagen. Van Leeuwenhoek was de eerste die zaken zoveel groter zag en hij moest daar woorden voor vinden. Wetenschappers doen dat altijd bij uitvindingen: nieuwe woordenschat gebruiken. Dat is ook wat kinderen doen wanneer ze de wereld voor het eerst zien. Dus ik probeerde de link te leggen tussen het ontdekken van de wereld en die nieuwe blik op de kleine waterdruppeltjes. De film duurt 30 minuten en werd ook al verschillende keren in scholen vertoond, waarbij de kinderen daarna zelf eerst een eigen glasdruppel maakten met behulp van een bunsenbrander. Doorheen hun zelfgemaakte lens keken ze dan naar druppeltjes water en beschreven ze wat ze zagen.

Een ander film die je realiseerde, In Waking Hours, gaat over een koeienoog.

Weer in de zeventiende eeuw - in die eeuw ontdekten wetenschappers veel dankzij de optica - woonde in Amsterdam de arts Vopiscus Fortunatus Plempius boven een slagerij (hij werd pas later hoogleraar). De jonge dokter vroeg regelmatig koeienogen aan de slager om ze te openen en te bestuderen. Na de dood van een koe leeft het oog nog enkele uren verder als camera. Hij was de eerste die, samen met René Descartes, kon aantonen dat het mogelijk is om een live projectie op het netvlies te zien. Dus als je het oog op de juiste manier opensnijdt aan de achterkant van de oogbol en je doet dat zogezegde deurtje open in een donkere ruimte gericht op iets licht kan je ondersteboven het beeld geprojecteerd zien als een live film.

De kortfilm toont ons het experiment aan de hand van een vers geoogst koeienoog?

Samen met mijn nicht Katrien Vanagt, die historica is en haar doctoraat schreef over deze Plempius, voerden we dit experiment opnieuw uit. We gingen op stap met een opengesneden koeienoog in een donkere doos en we plaatsten daarin een camera zodat we konden filmen. In de uren na de dood van de koe en de dood van het oog, kun je het opengesneden oog gebruiken als een camera obscura. Het doet vreemd aan, het is zoals een mannetje dat in iemands oog kan kruipen en zo kan kijken

naar die live projectie. Volgens Plempius moest elke oogarts in zijn leven minstens één keer een koeienoog opengesneden hebben om te ontdekken wat een wonderbaarlijk feest de projectie is voor oog en geest.

Je maakt ook documentaires over de moeilijke episodes uit onze geschiedenis?

Ja, hoewel moeilijke episodes een te lichte term is. In de films die ik in Congo en de in Rwanda maakte, spelen kinderen weer een belangrijke rol. Ik wilde kijken hoe ze tijdens hun spel omgaan met het verleden en met de geschiedenis die herschreven werd. Ik heb ook een film gemaakt over de opgravingen van een massagraf van negen Franco-slachtoffers die nooit een eigen graf gekregen hebben. Ik volgde de kleinkinderen van de gesneuvelden terwijl ze de opgravingen deden, dagenlang in de aarde wroetend terwijl ze daar helemaal niet toe opgeleid zijn. Het zijn inderdaad historische, dramatische gebeurtenissen.

In 2003 richtte je de vzw Balthasar op?

Na mijn filmstudies heb ik vrij snel de vzw gesticht, als structuur om zelf mijn films te produceren, subsidies aan te vragen en partners te zoeken om mijn projecten mee te verwezenlijken. Balthasar produceert geen films van andere regisseurs.

Het is niet dat ik dat niet zou willen, het is meer een kwestie van tijdsgebrek, aangezien Balthasar geen vaste medewerkers heeft.

© HERMAN GENBRUGGE

In het logo dat op je uitstekende website voortdurend beweegt, herkennen we een ezel?

De naam Balthasar is een eerbetoon aan de Franse film Au Hazard, Balthazar van Robert Bresson uit 1966. De film beschrijft het harde leven van de jonge ezel Balthazar. Daarnaast is een ezel eenvoudigweg een prachtig dier. Ik zie het ezeltje van Balthasar als een mogelijkheid om mijn films te maken.

In alle dertien films die Bresson gemaakt heeft, speelt het drama een grote rol.

Zijn films zijn zeer dramatisch en gaan over toeval en lot. Bresson was heel goed in het observeren, hoe zijn personages omgaan met voorwerpen, hoe het gebruik van hun handen een hele grote indruk maakt. Ik vind het handwerk ook belangrijk in mijn films: de dissectie van een koeienoog, het maken van lenzen, het opgraven van menselijke stoffelijke resten. De link tussen het vasthouden van iets en ook hoe de mens een stuk geschiedenis in zijn hand houdt.

In 2010 heb je een film over de Ieperlaan maakt?

De Ieperlaan ligt in een zeer boeiende en

”

De loopgraven waren de eerste plek in België waar zoveel nationaliteiten samenleefden

inspirerende buurt, veel komt er samen.

Er zijn de groothandels met hun bedrijvigheid, de kleuren, de vorkliften, de verpakkingen…

Maar ook de bonte mix van mensen is opvallend, er staat een gebouw van het Leger des Heils dat als tijdelijke verblijfplaats dient voor volwassen, alleenstaande mannen die problemen in hun leven gekend hebben en die van een uitkering leven. In hetzelfde gebouw is ook een opvangcentrum voor vluchtelingen. Je hebt de personen die op de hoek van de Ieper- en de Diksmuidelaan wachten op zwartwerk.

In het gebouw daarnaast heb je het gelijkvloers gebruikt als een soort van studio?

In die ruimte nodigde ik de bewoners van de straat uit om een verhaal te vertellen over hun eigen leven. De opdracht was om het zoals een sprookje te vertellen. De eigenaar van het gebouw, mijnheer Mechbal, vertelde het verhaal van Maya, de bij die aangetrokken wordt door de straat en steeds weer vertrekt en terugkomt. In de film zien we ook archiefbeelden uit WO I afkomstig uit

het oorlogsmuseum in Ieper, waar men klank- en beeldopnames bewaart uit die periode. We zien op de beelden buitenlandse koloniale soldaten die aan de kant van de geallieerden meevochten. In feite waren de loopgraven de eerste plek in België waar zoveel nationaliteiten samenleefden. Wanneer ik de beelden zag, dacht ik bij mezelf: straf, het konden de grootouders zijn van die mannen die hier iets verder in de straat wachten op werk, in de Ieperlaan.

Je bent die beelden beginnen te projecteren.

Ik ben die archiefbeelden beginnen projecteren op de binnenkant van de grote poort van het opvangcentrum voor vluchtelingen die in procedure zitten.

De mannen hoorden de stemmen van die koloniale soldaten en waren zeer geïnteresseerd om de klankopnames te komen beluisteren. En ze konden ook gesprekken uit hun Afrikaanse moedertalen vertalen voor mij. Zo ontstond er een dialoog, en konden de asielzoekers hun verhaal vertellen. Op die manier ontstond er een link tussen de asielzoekers en de soldaten die meer dan 100 jaar geleden voor ons gevochten hebben.

Er is ook een werk van jou in de Belgische ambassade in Kinshasa te bewonderen?

Het werk Le Magicien is een bewegend beeld, een lensvormige print met een animatie-effect, bestaande uit drie foto’s van een oud Belgisch gezelschapsspel.

Het werk toont een kleine magiër die aan

de hand van een magnetisch systeem dat in het spelbord verstopt zit, de juiste antwoorden kan geven op vragen over de Belgische geschiedenis. Een van de vragen is wanneer Congo-Vrijstaat een kolonie van België werd. De magiër geeft het juiste antwoord: 1908. Het echte spel, oorspronkelijk uit de jaren 1940-1950 staat in de vitrine van de ambassade.

Staan er nieuwe projecten op stapel?

Ik ben bezig aan twee nieuwe projecten: er is mij gevraagd om een artistieke bijdrage te leveren in metrostation Ossegem. Aan de ene kant van de sporen bevindt zich daar een lange, saaie, grijze muur die ik ga voorzien van een tegelwand waarop het knikkerspel, dat overal ter wereld gespeeld wordt, zal afgebeeld worden. Het is een architecturaal project dat als naam End of the day zal hebben, vernoemd naar de knikkers die de glasblazers aan het einde van de dag maakten met de restjes gekleurd glas. Deze knikkers deelden ze dan gratis uit aan de kinderen uit de buurt. Het andere project vertrekt vanuit de Congo-expeditie (1911-1913) van Armand Hutereau, een Belgische militair die allerlei objecten, gaande van wapens, maskers, haarkammen, kookpotten op zijn tocht verzamelde in opdracht van de Belgische Staat.

Wat is er allemaal verzameld en aan wie behoort dit toe? Wat is de context? Behoren de voorwerpen toe aan België of Congo en hoe moeten die objecten eventueel terug? Ik werk nu samen met Brusselse jongeren van 16 à 17 jaar met verschillen-

LE MAGICIEN, KINSHASA © SARAH VANAGT

de achtergronden rond die collectie, het project is in volle ontwikkeling.

Gebruik je de tram aan de halte Ieper?

Niet zo vaak, ik reis minder met de tram dan met de metro. Het gebeurt wel als ik naar het Zuidstation moet gaan. We zijn hier wel verwend met de metrohaltes IJzer en Sint-Katelijne in de buurt. Als ik niet te lang moet wachten neem ik de tram, anders loop ik door naar één van die twee stopplaatsen. De tram neemt op de hoek van de Ieperlaan wel een mooie bocht, vlak voor hij de straat van de halte binnenrijdt. Vooral als het donker is met de mooie verlichting op het water en het bijhorend geluid van de tram is dat een hele mooie plek om te bewonderen.

Vriendelijk bedankt voor het gesprek Sarah. We wensen je veel succes met je interessante projecten.

Balthasar vzw, Ieperlaan 62, 1000 Brussel , www.balthasar.be, info@balthasar.be 7

BRUSSELSE ARCHITECTUUR >MAXIMILIAANZENNE

hier veel belang aan en het zal zeker bijdragen tot betere openbaarheid van bestuur en belangrijker nog het creëren van het nodige draagvlak voor stedelijke ontwikkelingen.

De jury kreeg vijf projecten voorgeschoteld en normaal zou er dezer dagen uitsluitsel moeten komen over de laureaat.

Exact één jaar geleden lanceerde de Brusselse regering samen met de Stad, Brussel Mobiliteit en Brussel Leefmilieu, dat de leiding heeft in de samenwerking, een wedstrijd voor de heraanleg van het Maximiliaanpark en de integratie in het nieuwe park van 700 meter open Zenne.

De droom van de Zennezotten zal aldus verwezenlijkt worden. Oorspronkelijk waren wij, ook Z-zot, zeer sceptisch tegenover het zogenaamd openleggen van de Zenne op een plaats waar zij historisch helemaal niet thuishoorde en met de bijgedachte dat zoiets een eerder goedkoop populistisch doekje voor het bloeden was, voorbijgaand aan de vaststelling dat men al decennia nalaat om van het Zennekanaal1 een aangename volwaardige waterbeleving voor Brussel en de kanaalwijken te maken2.

Soit, men kan argumenteren dat in vervlogen tijden de driftig meanderende Zenne in deze vallei zich eigenzinnig vele malen heeft verplaatst. Het doet er inderdaad niet toe of ze nu nogmaals door mensenhanden enkele honderden meters wordt opgeschoven3.

Het wordt geen sinecure om binnen deze smalle strook van iets minder dan één kilometer en amper +/- 50 meter breed – met een uitstulping tussen Bolivar, WTC en Lakense Haard, het ambitieuze en gedetailleerde programma te realiseren. Een park met waterbeleving en een zeer hoge ecologische waarde, een “geactiveerd park met een pedagogisch stadslandbouw project” en dan nog oplossingen vinden voor een paar moeilijke kruispunten zoals Redersplein-Groendreef en Bolivarlaan naar 8

de nieuwe brug richting Tour en Taxis.

Zonder de vandaag niet bestaande hoogst belangrijke aansluitingen met de langsliggende woonwijken, de nieuwe langs het Becodok en de oude zoals Harmonie en het centrum via het IJzerplein te vergeten. Alleen al om de Zenne een natuurlijke bodem te bieden moet men +/- 5 meter diep uitgraven, op een totale parkbreedte van minder dan 50 meter geeft dit zeer steile oevers, moeilijk integreerbaar in een parklandschap.

We kijken uit naar de oplossingen die de laureaten voorstellen.

Kant stadscentrum, aansluitend op het IJzerplein vervangt men de kinderboerderij door een natuur- en cultuurpool, alvast Park Citroën gedoopt wat het vermoeden wekt dat het een openluchtextensie voor Kanal wordt. Kant Vergotedok spreekt men van een havenpark - avec vue imprenable sur le canal -, het is een beetje verwarrend want men wil er ook een sporttoren bouwen. De kinderboerderij wordt vervangen door een modieus urban farming project ingeplant tegen de sokkel van de Lakense Haard.

Het wedstijdprogramma is naast ambitieus ook zeer gedocumenteerd en kan als model dienen voor goede openbare wedstijden, een belangrijk aspect ervan is participatie.

Wordt vervolgd.

Foto’s: Marcel Rijdams

Marcel Rijdams

1 Officieel: Kanaal Brussel Charleroi 2 Op uitzondering van enkele inspanningen rondom het Becodok.

3 Lang geleden en ook recent nog werd ze manu militari rechtgetrokken en hier en daar zelfs ingekokerd.

Résumé

Niet de zoveelste schijnvertoning rond het betrekken van de burgers, men gaat duidelijk verder. Co-creatie en zelfs “co-construction” worden een belangrijke opdracht voor het projectteam.

Dat kwam ook al tot uiting in de Open Jury die in september plaats vond. Burgers en betrokken verenigingen werden uitgenodigd om als waarnemer de jury bij te wonen, de Bouwmeester hecht

Il y a pile un an, le gouvernement bruxellois, en collaboration avec la Ville, Bruxelles Mobilité et Bruxelles Environnement, a lancé un concours pour le réaménagement du parc Maximilien et de l’intégration de 700 mètres de la Senne ouverte dans le parc. Au départ, nous étions sceptiques quant à l’ouverture de la Senne dans un endroit où cela ne se justifiait pas historiquement. Il ne sera pas facile de réaliser ce programme ambitieux dans cette bande étroite d'un peu moins d'un kilomètre et d'à peine 50 mètres de large. Pourtant, cinq projets ont été présentés au jury.

Le gagnant devrait être désigné ces jours-ci.

A suivre.

HALTE VAN DE MAAND >HALLEN DER VOORTBRENGERS

Op de hoek van de Diksmuide- en Ieperlaan bevindt zich een imposant gebouw in Beaux Arts-stijl uit 1924. Dat gebouw, een combinatie van een grote markthal op de gelijkvloerse verdieping met appartementen op de bovenste verdiepingen, kwam er in opdracht van de "Samenwerkende Maatschappij van Bloemen-, Druiven- en Groenselkweekers van Brussel’, een coöperatieve met ambities. Het gebouw van architect François leek eigenlijk meer op een groot luxehotel: de appartementen beschikten over 5 tot 7 kamers en waren voorzien van alle moderne comfort (liften!) waar men voor de oorlog alleen maar van kon dromen. Het complex was een duidelijke exponent van de roaring twenties, van beurscrash was nog lang geen sprake.

Aan beide zijden van de ingang op de hoekrotonde duidt een tekst op de bestemming van deze hal, maar het puristische Nederlands is minder duidelijk dan het Frans want "Halles des producteurs" daar kan men zich nog iets bij voorstellen, maar "Hallen der Voortbrengers"? Vermoedelijk vond men het woord producenten té Frans klinken en koos men dan maar voor de substantivering van het woord voortbrengen, een woord dat in niets herinnert aan het Frans. In de pers werd het woord voortbrengers wel courant gebruikt.

Op 27 september 1926 lezen we in Het Laatste Nieuws over die hallen het volgende: "Een door velen niet gekende of geziene eigenaardigheid te Brussel is ongetwijfeld het bijzonder druk leven ’s ochtends in de verschillende hallen, waar dagelijks honderden en honderden voortverkoopers en winkeliers allerlei waar in ongelooflijk groote hoeveelheden komen halen: inlandsche en uitheemsche groenten voor den disch; gevogelte, wilde konijnen en hazen voor de eethuizen en de gelukkige ge-

zinnen die zich, in deze harde tijden, dergelijke weelde kunnen veroorloven; welriekende witte, roode en gele bloemen voor moeder, vrouw, bruid of verloofde; planten van alle grootten en allen slag, die huis en tuin door hun frissche kleuren en sierlijke vormen opvroolijken en versieren; het mooiste fruit dat men uitdenken kan, vruchten uit het Zuiden of in het land gewonnen, in serren zooals Hoeilaart of geplukt in onze rijken boomgaarden. Een pracht voor het oog, een genot voor de reukorganen, een rijkdom ons door Moeder natuur zoo mild geschonken."

Oorspronkelijk werden groenten en fruit in de Sint-Katelijnebuurt aan de man gebracht. Maar in die straat waren de verkoophallen al lang te klein geworden en dus drong een nieuw en modern gebouw zich op. Dat kwam er in een volledig nieuwe wijk, op de plek waar zich vroeger het Handelsdok en Stapelhuis bevonden. Aanvankelijk heette de Ieperlaan "boulevard de la Navigation". Dat was zo in 1910 beslist toen de eerste plannen werden gete-

kend. Maar na de Eerste Wereldoorlog vond het Brusselse stadsbestuur het passend om alle straten in de wijk een naam te geven die verwees naar de Groote Oorlog. De boulevard Maritime werd zo omgedoopt tot Diksmuidelaan of zoals het toen geschreven werd: Dixmuidelaan.

De journalist van het Laatste Nieuws, ene Rob Peeters, krijgt een rondleiding door de heer Eggermont, "een rondborstige Vlaming" die hem "met de grootste bereidwilligheid de gevraagde inlichtingen omtrent de nieuwe hallen" verschaft. Het gebouw zou pas in november 1926 worden ingehuldigd, samen met alle andere hallen in de buurt. Die inhuldiging vond plaats in het weekend voor 11 november en

de opbrengst van de eerste grote veiling ging integraal naar goede werken zoals het Huis voor Invaliden op de Lemonnierlaan. En dat alles onder de hoge bescherming van hun Koninklijke Hoogheden, koning Albert en koningin Elisabeth.

De journalist is na de rondleiding alvast heel enthousiast: "Men stelle zich een extra-moderne inrichting voor en men heeft een beeld van deze nieuwe hal: licht, lucht, ruimte, liften, centrale verwarming, elektriciteit, alles in de puntjes verzorgd". Opvallend is dat de redacteur de nieuwe wijk waarin deze nieuwe hal zich bevindt, niet aanduidt met Quartier Maritime maar wel als Luna Parkwijk. Dat pretpark stond op de plek waar later de Citroëngarage

stond en nu dus het Kanal-Pompidou.

De Hallen der Voortbrengers was trouwens niet de enige overdekte verkoophal in de buurt: wat verderop in de straat verrees een jaar later "Les Halles America" ("insgelijks een hoog en breed gebouw") en aan de overzijde van de hoek Ieper- / Diksmuidelaan kwam de verkoophal van de familie Motte. En zo werd deze wijk "een nieuw centrum van bedrijvigheid. Ook de naburige pleinen en straten zullen er zich ongetwijfeld wel bij bevinden. En zo wordt de hoofdstad weer een wijk rijker, dank zij het initiatief van een groep vooruitziende zakenlieden".

Maar de geschiedenis zou zich herhalen: in 1973 werd besloten alle groente-, fruit- en bloemenmarkten te verhuizen naar de nieuwe vroegmarkt, nu MaBru, langs het Kanaal in het Noorden van de stad. En de grote overdekte vroegmarkthal werden omgevormd tot kantoorruimte. Sic transit gloria mundi.

Stefan Moens

9

>STADSBERICHTJES

EEN PLAN VOOR EEN PARK

HONDENWEIDE Vlakbij tramhalte Ieper, tussen Timmerhout- en Steenkoolkaai, bevindt zich sinds anderhalf jaar een hondenweide.

HUIDIGE HONDENWEIDE EN KINDERSPEELTUIN IN DE MARGUERITE DURASSQUARE, OOK DEEL VAN DE GEPLANDE RENOVATIE

De hondenweide is er gekomen op uitdrukkelijke vraag van hondenbezitters in de omgeving en moet honden en hun baasjes die over weinig ruimte beschikken, de kans geven zich uit te leven en gelukkig te worden. Honden en baasjes kunnen er met elkaar kennismaken, wat goed is voor de "convivialiteit", zoals dat in Brussel graag gezegd wordt. De weide beschikt ook over een vuilbak, om gevulde zakjes in te deponeren. Er

vlak naast is er ook nog een hondentoilet, met een identieke functie maar dan zonder zakjes. Vlakbij de hondenweide, kant Kalkkaai, is er een speeltuintje, dat net als de hondenweide helemaal omheind is. Een tuintje inderdaad, want in deze kinderrijke omgeving maar een derde zo groot als de hondenweide.

Honden mogen er niet in, het omgekeerde, kindjes in de weide, kan dan weer wel.

In de Marguerite Durassquare, voorheen was dat de Pantsertoepenquare, midden tussen de Schuiten-, Timmerhout-, Kalk- en Steenkoolkaai, zie je vaak joggers en wandelaars, passanten, mama’s met kindjes op het speelpleintje, honden met hun baasje in of naast hun weide...

Tijdens de zomer komen er veel Romafamilies van het groen genieten, vrouwen en kinderen apart van de mannen.

Er zijn ook veel thuis- en daklozen die er mekaar ontmoeten maar dat mag nu niet meer. Ze worden nogal systematisch weggejaagd, zeker als er alcoholgebruik bij te pas komt. Het park is aan renovatie toe, en daar werden in de afgelopen tijd buurtbewoners, gebruikers en verenigingen over bevraagd. De resultaten werden door het ontwerpbureau 21 Solutions gebruikt om een nieuw richtplan op te stellen. Dat werd begin december tijdens een videoconferentie voorgesteld aan de geĂŻnteresseerden. Allicht zaten niet alle bovengenoemde gebruikers aan hun scherm gekluisterd maar er was toch wel wat belangstelling. In het plan van het ontwerpbureau, dat tijdens de tweetalige conferentie weleens "21 solusies" werd genoemd, wordt de ruimtelijke

structuur van het park versterkt, zodat de publieke ruimte beter zichtbaar wordt.

Daarnaast is de circulatie erg belangrijk, en de centrale as daarvoor is bedoeld voor de voetgangers. Fietsers zullen de rijweg moeten gebruiken, die dan wel verbeterd wordt. In ieder geval moet het een veelzijdig park worden waarin iedereen zich goed voelt. Sport moet kunnen, maar ook rustplekken worden voorzien en meer speelruimte voor verschillende leeftijden en voor honden en hun baasjes. In de bespreking achteraf werd onder meer gevraagd naar een stedelijke moestuin en gemeenschappelijke compostmogelijkheden, was er een pleidooi voor stevige ondergrond op de paden ten behoeve van rolstoelgebruikers en betere verlichting om het veiligheidsgevoel te verhogen. Alvast duidelijk is dat de groenvoorziening duurzaam verbeterd zal worden, dat er nieuwe bomen en groen komen die voor meer schaduw en koelte moeten zorgen tijdens de steeds warmere zomers. Er werd herhaaldelijk benadrukt dat het een plan in ontwikkeling is, niets ligt al helemaal vast, ook al is de start van de werken al voorzien voor eind 2021, begin 2022.

Stadsberichtjes door Nora De Kempeneer en Greet Callaerts 10

>GEMEENTERAAD: HET IS EEN ANTILOBBY!

De zitting van 23 november begint met de mededeling dat gemeenteraadslid Fatima Moussaoui, die vroeger bij de CDH-fractie hoorde en vanaf 21 september zetelde als onafhankelijke, zich nu aansluit bij de PS. Het actieplan voor de gelijkheid van vrouwen en mannen werd geëvalueerd en aangepast. Gemeenteraadslid Didier Wauters (CDH) vindt het belangrijk dat niet-binaire personen (mensen die zich identificeren met een gender dat buiten de binaire man/vrouw opdeling valt) voorkomen in het plan. Dat is tot nog toe niet het geval. Schepen van gelijke kansen Lydia Mutyebele Ngoi (PS) zegt dit een goede opmerking te vinden en belooft deze groep te integreren in het actieplan.

Gemeenteraadslid Geoffroy Coomans de Brachène (MR) vindt de weigering van Brussels staatssecretaris voor stedenbouw Pascal Smet om de vergunning van de Coca-Colalichtreclame op het De Brouckèreplein te verlengen, een moedige beslissing. Ik heb het altijd onesthetisch gevonden, vervolgt hij. Dit soort reclame paste in de jaren ‘60. Gemeenteraadslid Bianca Debaets verklaart evenmin voorstandster te zijn van deze grote lichtgevende reclame.

En ze vraagt of de stad vooraf geïnformeerd was over deze gewestelijke beslissing. Gemeenteraadslid Els Ampe (Open VLD) is een andere mening toegedaan. Ze vraagt hoeveel geld de stad

hierdoor zal mislopen. Ze vermoedt dat er een antireclamelobby aan het werk is geweest, zoals er ook een anti-auto-, antivliegtuig-, anti-5G- en antikapitalisme lobby bestaat, voegt ze eraan toe.

En al die antilobby’s zouden volgens het gemeenteraadslid door min of meer dezelfde personen worden bevolkt.

Schepen van stedenbouw Ans Persoons (SP.A) die tot dezelfde politieke partij behoort als staatssecretaris Smet wist dat het negatief advies eraan zat te komen, meldt ze. De schepen wil een stad met een coherente visie. Daarom zal, om te beginnen, heel de voetgangerszone aan een onderzoek worden onderworpen, met de focus op de uithangborden aan de voorgevels. Ook schepen van openbaar patrimonium Lydia Mutyebele Ngoi doet een duit in het zakje. Het bewuste reclamebord staat namelijk op het dak van een stadseigendom, waar de grondregie zetelt en waar de schepen ook haar kantoor heeft. Ze vindt het jammer dat ze over de beslissing niet werd geïnformeerd.

Ze heeft die via de pers moeten vernemen. Ze meldt dat de stad door dit besluit jaarlijks € 144.000 huuropbrengst misloopt. Het bord verbergt een technische installatie, er zal nu een oplossing moeten gevonden worden om die aan het zicht te onttrekken. Het bord werd ook gebruikt om berichten aan de bevolking te verspreiden, bijvoorbeeld over coronamaatregelen.

Voorzitster van de gemeenteraad Liesbet Temmerman (Ecolo-Groen) heeft

DE COCA-COLARECLAME OP HET DE BROUCKÈREPLEIN IN DE JAREN ’50. © UITGEVERIJ PLAIZIER

de gemeenteraadsleden herhaaldelijk verzocht om de hen toegestane spreektijd niet te overschrijden. Gemeenteraadslid Geoffroy Coomans de Brachène (MR) stelt de volgende vraag en heeft hiervoor, volgens het huishoudelijk reglement, recht op twee minuten spreektijd. Na vier(!) minuten onderbreekt de voorzitster hem, waarna hij zijn betoog voortzet. De voorzitster knarsetandt en laat uiteindelijk zijn microfoon uitschakelen.

Op 7 december vangt de gemeenteraad aan met een interpellatie van twee be-

woners van de Vossenstraat in de Marollen. De grondregie van de stad is er eigenaar van een gebouw met huisnummer 15. Het bestaat uit 4 appartementen en een handelszaak. De grondregie wil het gebouw laten slopen en herbouwen. De bewoners pleiten voor een zachte renovatie. Schepen van huisvesting Lydia Mutyebele Ngoi verklaart dat renovatie niet mogelijk is wegens de slechte staat waarin het gebouw zich bevindt. Voor de huurders van de appartementen zal de grondregie zorgen voor een tijdelijk onderkomen met de belofte dat ze na heropbouw terug kunnen keren. De

huurprijs zal aangepast worden.

Gemeenteraadslid Bertin Mampaka (MR) bekritiseert een laattijdige subsidie voor een sportevenement dat in april 2019 plaats vond. Het is opmerkelijk dat het gemeenteraadslid in elk van zijn tussenkomsten verwijst naar de periode waarin hij een schepenambt uitoefende (2004-2006, 2007-2012).

Deze keer doet hij dat door de huidige schepen van sport “zijn opvolger” te noemen. Bij andere interventies ging het over “zijn behaalde successen” als schepen. Toen Lydia Mutyebele Ngoi nieuwe schepen werd verklaarde hij dat hij haar opgeleid had.

Gemeenteraadslid David Weytsman (MR) vraagt waarom sommige horecazaken geen recht hebben op de stadspremie van € 2000 wegens verplichte sluiting van hun zaak. Burgemeester Philippe Close (PS) preciseert dat handelaars die de coronamaatregelen negeerden geen recht hebben op deze premie.

Bij een gemeenteraad met videoconferentie krijgt de kijker soms, ongewild, te zien wat er zich achter de schermen afspeelt. Deze keer zagen en hoorden we een gemeenteraadslid telefoneren met de vraag hoe er moest gestemd worden voor een bepaald agendapunt.

Deze dag verjaart schepen Lydia Mutyebele Ngoi en ze krijgt een mooie ruiker bloemen aangeboden door de burgemeester.

Mireille Willems 11

BERICHTJES VAN HIER EN GINDER VERENIGINGEN EN ACTIVITEITEN

COLOFON Werkten aan dit nummer mee: Grigore Ionita, Etienne Philips, Hilde Van Geel, Hanne De Nil, Jef Deyaert, Nora De Kempeneer, Marcel Rijdams, Stefan Moens, Charles Six, Herman Genbrugge, Mireille Willems, Greet Callaerts en Letizia Triglione.

Foto’s: De Markten en ingezonden Lay-out en druk: Drukkerij Atlanta Schaffen Oplage: 4.500 Advertentiewerving: De Markten, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be Verantwoordelijke uitgever: Isolde Boutsen De Vijfhoek is het maandblad van De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be, www.demarkten.be www.facebook.com/demarkten.brussel 0448.654.692 RPR Brussel

Met de steun van de Vlaamse Gemeen schapscommissie.

De Markten maakt deel uit van N22, het netwerk van de 22 Brusselse gemeenschapscentra.

Steun De Vijfhoek: Hartelijk dank aan Danielle De Smedt.

Uw steun blijft welkom op rekeningnummer BE62 4331 1470 6161 van De Markten met vermelding "steun De Vijfhoek".

Voor het februarinummer van De Vijfhoek zijn teksten en aankondigingen welkom tot uiterlijk 11 januari.

Artikelwerving: De Markten, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be De redactie behoudt zich het recht voor om teksten in te korten of aan te passen.

Openingsuren onthaal: Maandag tot vrijdag van 9 tot 17u.

De Markten is gesloten van 24 december tot en met 3 januari 2021.

Wie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest woont, kan De Vijfhoek gratis ontvangen.

Woont u buiten Brussel?

Dan krijgt u De Vijfhoek door â‚Ź 12,50 over te schrijven op rekeningnummer BE62 4331 1470 6161 met de vermelding van 'Abonnement De Vijfhoek'.

Wist je dat je al onze publicaties ook online kan bekijken?

Surf naar www.demarkten.be/publicaties. Wil je onze e-nieuwsbrief ontvangen? Mail naar demarkten@demarkten.be of schrijf je in op www.demarkten.be.

De Markten respecteert je privacy. Je contactgegevens gebruiken we uitsluitend om je De Vijfhoek toe te zenden en je op de hoogte te houden van eigen activiteiten van Gemeenschapscentrum De Markten en aanverwante organisaties in de Vlaamse gemeenschap te Brussel. Je kan op elk moment een adreswijziging doorgeven of aangeven dat je onze informatie niet langer wilt ontvangen via demarkten@demarkten.be of De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel. Voor meer informatie over je overige rechten conform de privacywetgeving, raadpleeg www.demarkten.be/uw-privacy.

12