De Vijfhoek april 2018

P 3A 9110 afgiftekantoor Brussel X Oude Graanmarkt 5 1000 Brussel

PB-PP B- 06386 BELGIE(N) - BELGIQUE

MAANDBLAD > JAARGANG 42 > NUMMER 4> APRIL 2018 (behalve in juli en augustus)

BUREN VAN DE MARKTEN > P6 >STEF VAN DEN BERGH BOUWEN EN BREKEN IN BRUSSEL > P8 >DINANTPLEIN DROOGSTOPPEL > P9 >OPEN BRIEF AAN PIERRE-THÉODORE VERHAEGEN

Stadsbaken: Dinantplein © CHARLES SIX

APRIL IN DE MARKTEN

© CHARLES SIX

TENTOONSTELLING

Het Dinantplein lijkt een verdoken pleintje, een verloren hoekje. Wie er langs wandelt merkt op de afrasteringen poëzie van Geert van Bruaene op, wat het er toch nog een merkwaardig plein van maakt.

In de rubriek Bouwen en breken in Brussel ontdekken we hoe het plein zo kon evolueren en vernemen we meer over de Anneessenestoren die geflankeerd is door “moderne gebouwen”.

Vlakbij treffen we het legendarisch café “Het Goudblommeke in Papier” aan, waar we een fijn gesprek hadden met uitbater Stef Van den Bergh.

Naar aanleiding van 300 jaar Vrijmetselarij bezoeken we op zaterdag 28 april in de Lakensestraat het Belgisch Museum van de Vrijmetselarij.

En Droogstoppel schreef een brief aan Pierre-Théodore Verhaegen, stichter van de Vrije Universiteit Brussel.

2

Agora' is een project van De Markten, Artistes et Amis du Club Antonin Artaud, KAOS en Yellow Art. Kunstenaars Richard Venlet en Ekaterina Kaplunova creëren tijdelijke ruimtes die zowel ontmoetingsplaats als tentoonstellingsruimte vormen binnen de architectuur van De Markten.

Deze organische, monumentale vormen zijn tevens wanden waar werken aan worden opgehangen of bolsters waarin intieme verbanden ontstaan met deze werken. Curator Pierre Muylle selecteert een eclectische verzameling

werken afkomstig uit het netwerk van de initiatiefnemers.

Veeleer dan een klassieke voorstelling van de organisaties - allen werkzaam op het snijvlak tussen kunst en psychiatrie - toont 'Agora' de werken zelf en zet ze in als medium voor ontmoetingen. Op de agora, de markten, kom je op verschillende manieren in contact met de werken en elkaar. De markten zijn plaatsen waar gemeenschappen samenkomen, worden gevormd of ontbonden. Deze tentoonstelling neemt die functies in zich op. Ze blijft in de eerste plaats

tentoonstellen en zal tegelijk dienen als platform voor verschillende evenementen en festivals. Agora wordt zo een plaats voor grote en kleine ontmoetingen.

• De tentoonstelling loopt van 19 april tot en met 27 mei en is open van dinsdag tot en met zondag van 12 tot 18u. Gratis toegang. Vernissage op woensdag 18 april. Op zondag 29 april om 10u30 is er in het kader van de tentoonstelling een lezing door kunsthistoricus Stef Van Bellingen.

ERFGOEDDAG KIEST VOOR ELSSCHOT In 2018 zal het tachtig jaar geleden zijn dat Lijmen/Het Been als één boek uitkwam.En dat wordt gevierd in en rond de Vlaamsesteenweg, want schreef Elsschot niet: ‘Kent gij de Rue de Flandre? Bezoekt haar en lezer, ook al had gij haar bestaan niet vermoed, en gij zijt ons dankbaar, niet? Want geen gids ter wereld, ook niet het reisbureau Orient, dat anders van aardige hoekjes afweet, had u er nooit heengebracht…’

Programma: 11u: boekvoorstelling van de heruitgave van Elsschots Lijmen/Het Been in Passa Porta.

12u: opening expo “Elsschot in Brussel” in het kasteeltje naast Passa Porta Deze kleine tentoonstelling toont foto’s, boeken en manuscripten uit Elsschots Brusselse jaren en gaat op zoek naar de mysterieuze ‘gang’ ter hoogte van de ‘Rue de Flandre 62’, het adres dat centraal staat in Lijmen/Het been.

INSCHRIJVINGSDAG SPEELWEKEN Tijdens de zomervakantie kunnen kleuters in De Markten terecht voor speelweken vol fantasie, spel en beweging. Ervaren begeleiders zorgen voor een afwisselend programma waarin verschillende spelvormen aan bod komen. Het allerbelangsrijkste is een ontspannen vakantiegevoel.

Daarom wordt er in kleine groepjes gewerkt, zorgen we voor fijne verrassingen tijdens de vrije momenten en zorgen we ervoor dat de kinderen veel keuzemogelijkheden hebben.

Op zaterdag 21 april kunnen ouders hun kleine spruiten komen inschrijven voor de speelweken deze zomer. Dit gebeurt vanaf 10u in de kantoren van De Markten, tot sluiting om 13u.

NIEUW IN DE MARKTEN Kom je naar een van onze activiteiten of huur je binnenkort een zaal in De Markten dan zal je merken dat we een nieuw bier in ons assortiment hebben.

100 PAP is een solidariteitsbier met fruitige geur en pittige smaak, gebrouwen bij Brasserie 3Fonteinen. Voor wie niet meteen mee is: 100PAP staat voor sanspapiers of zonder papieren.

Het 100PAP-bier is een initiatief van de non-profitorganisaties BX Brussels Initiative en SOS Migrants om fondsen te werven voor de wettelijke bezetting van kraakpanden door mensen zonder papieren.

Proeven dus, santé!

15u30 : Lezing en improvisatietheater In de Spiegelzaal van De Markten geeft Lucas Catherine een korte, boeiende lezing aan de hand van uniek fotomateriaal en nadien verwent Borris ons met heerlijk improvisatietheater.

Afsluiten doen we met een typisch hapje en drankje uit Elsschots Brusselperiode.

Zoals je merkt: een niet te missen Erfgoeddag !

• Info: www.erfgoedbrussel.be, www.demarkten.be, www.passaporta.be en www.bop.brussels Contact: Chantal Brems: 0477 22 70 41 HET SINT-KATELIJNEPLEIN

13u: wandelvoordracht met Lucas Catherine Lucas Catherine neemt je mee op sleeptouw langs plaatsen die Elsschot beschrijft in het boek Lijmen/Het Been.

Het wordt een geanimeerde wandeling met drie haltes: Bij “Dikke Jeanne” stoppen we voor een re-enactment van een aantal passages uit het boek Lijmen/Het Been.

Aan de gevel van “ de opslagplaats van La Revue Continentale Illustrée” in de Vlaamsesteenweg 62 huldigen we de gedenkplaat in ter ere van Willem Elsschot. (Realisatie : Benoît Van Innis) In het Bop aan het Zaterdagplein is de fototentoonstelling “Het Brussel van Elsschot” met unieke foto’s van Plaizier, doorlopend te bezoeken (tussen 14u en 17u)

Organisatie en info: De Markten, 02 512 34 25, www.demarkten.be, demarkten@demarkten.be 3

OP WANDEL IN DE OMGEVING VAN HET DINANTPLEIN

Sinds een dik jaar bevindt de garderobe van MannekenPis zich in de Eikstraat 19. De totale garderobe van MannekenPis, ruim 1000 kostuums, zal je er niet te zien krijgen, maar wel een hele mooie selectie van een honderdtal kostuums. Hoe vaak het beeldje van kleren wisselt? Alvast in de 18e eeuw was dat al vier keer per jaar. Nu, om de haverklap. Het Manneke een kostuum cadeau doen kan niet zomaar, er zijn toelatingen voor nodig.

"Kommobinne Menier Pieters tès vèi opagat te valle of tza moete zain dageda skuun vindt?

Den iene zaïget zoe en den andere zaïget anders en zémme alletwie gallaik".

Dat schreef Gérard van Bruaene in 1951 in “Le livre d’or de la fleur en papier doré”. De regels staan nu gegrift in de omheining rond het kleine parkje op het Dinantplein .

foto's: Arnout Willems

4

Het beeld van Jacques Brel werd in oktober vorig jaar ingehuldigd, veertig jaar na het overlijden van de kunstenaar. Het zorgde voor wat commotie bij handelaars en bewoners in de omgeving, met petities voor en tegen. Ze vonden het beeld niet mooi of niet passen op ‘hun’ Oud Korenhuis, al wordt ook gesuggereerd dat het eigenlijk om kunstenaar Tom Frantzen gaat, wiens werk wel vaker door sommigen gecontesteerd wordt. Zo duurde het dertien jaar voor zijn beeld van Pieter Breughel de Oude, een cadeau van de Vlaamse gemeenschap aan de stad Brussel, eindelijk op het plein voor de Kapellekerk kon komen te staan.

Een met bomen beschilderde muur nodigt uit om Rozendaal, Impasse du Val des Roses in te lopen. Niet dat het erg zichtbaar is maar toeristen en, spijtig genoeg, ook graffitispuiters weten het wel te vinden.

Een stukje van de eerste stadsomwalling van Brussel is te zien vanuit de Villersstraat. In de nis staat een ietwat bizarre constructie.

Dit mooie oude cafeetje werd in 1944 door Geert van Bruaene opgericht en werd dankzij de inspanning van vele vrijwilligers gered.

Lees er ons interview met uitbater Stef Van den Bergh maar op na.

Arlequin Centre in de Eikstraat is een droom voor vinylliefhebbers.

Alle soorten en stijlen muziek zijn er te vinden, je kan er eindeloos snuisteren in de grote platenbakken.

5

BUREN VAN DE MARKTEN Stef Van den Bergh, uitbater van het Goudblommeke in Papier vader van Jacques, ja. En we woonden dus in Ganshoren.

Waar je schoolliep in het Heilig Hartcollege ?

Inderdaad, maar niet met erg veel succes! Dat was toen dé referentieschool voor de Vlaamse kinderen, maar mij heeft het niet veel geholpen, ik was liever in Den Hemel.

© ARNOUT WILLEMS

Voor ‘Gemoedelijke leesavondjes, gegeven door Geeraard Van Bruaene, elken dinsdag om 8u in ‘t Vlaams Huys op de Grote Markt in Brussel’, bedroeg de inkom destijds 1 frank, voor bestendige inkom 6 frank. Dat leren we in ‘t Goudblommeke in Papier, waar Stef Van den Bergh de enthousiaste cafébaas is.

DV: Vertel eens Stef, is dit je eerste café?

SV: Mijn eerste café was mijn stamcafé, Den Hemel in Ganshoren. Dat heb ik trouwens nu overgenomen. Het zal fijn zijn mijn copains uit mijn jeugd weer vaker te zien en weet je: Jeanneke, de grootmoeder van mijn vennoot, heeft er zelf nog achter de toog gestaan! Ik ben opgegroeid in Ganshoren, we woonden op de Keizer Karellaan.

Mijn moeder, uit Dilbeek, en mijn vader, uit Bilzen, kwamen hier werken.

Mijn moeder in de confectie, bij Salik aan het Zuidstation, mijn vader werkte bij de Cartonnerie Vanneste & Brel, de 6

Hoe ben je dan hier in ’t Goudblommeke’ terechtgekomen?

Ik had enkele jaren in een hotel gewerkt maar werd het beu om verkleed als pinguïn rond te lopen. Ik kon dan in de Ancienne Belgique beginnen en heb daar 10 jaar lang de horeca verzorgd, alle aspecten ervan. Dat was tot in 2006 Pol Merckx me kwam vragen of ik geïnteresseerd was om een ‘klein cafeetje’ uit te baten. Dat bleek hier te zijn, maar dat klein klopte niet lang: het werd snel een soort van cultureel centrum.

Nochtans zat het Goudblommeke toen in slechte papieren.

Dat kan je wel zeggen, het is in 2006 failliet gegaan. Maar een aantal mensen vonden dat het café absoluut gered moest worden. Ze waren verenigd in de Zennezotten en stelden alles in het werk om het te redden. Koen De Visscher, Peter Lombaert, Arnout Wouters en nog anderen… hielden elke dag om beurt het café open.

Goed bedoeld, maar op termijn niet

houdbaar natuurlijk. Ze hebben dan een coöperatieve opgericht. Een achttal mensen, waaronder Jan Béghin en Danny Verbiest vormden het bestuur.

En het werkte?

Stilaan werd het een succes. Eerst een cafeetje, later kon je hier ook komen eten en toen werd het te klein: we gingen verbouwen. Het achtergedeelte van het café is er dan bijgekomen, met ook nog een vergaderzaal voor 50 personen en een koer met een muurschildering. Boven kwam er een kleiner zaaltje en sanitair. Vooraan bleef alles wat het was. Dat leidde soms tot bizarre toestanden: een klant kwam iedere middag twee wijntjes drinken.

Pas na 2 jaar vroeg hij ineens: waar is hier het toilet? En toen ontdekte hij ook het koertje met de muurschildering van Mark : hij stond perplex!

Prachtige muurschildering trouwens.

Ja hoor! Ze is gemaakt op vraag Be Brusseleir en er zitten heel wat referenties in naar vandaag en naar gisteren.

De hond Samson van onze voorzitter, de kunstenaarsgroep Cobra, de foto van Magritte, Van Bruaene die door het venster kijkt enz…

Be Brusseleir?

Dat is ‘Et oeis van ‘t Brussels’, de vereniging die het Brussels dialect promoot, een samengaan van Het Brussels Volkstejoeter, de Academie van het Brussels en ARA! Zij hebben hier hun

kantoor en ze gebruiken de zaal voor heel wat optredens. Er zijn ook veel activiteiten die we zelf organiseren.

Zo nemen we deel aan de tournees van Stoemp, op zondag is er ‘Johan (Verminnen) nodigt uit’, Zinnema komt hier met voorstellingen enzovoort. Het is een beetje een cultureel centrum voor ‘Brusseleirs’. Er zijn trouwens nog mooie toekomstplannen in dat verband. Het oude café is prachtig. Geert Van Bruaene, ook kunsthandelaar, hing het vol met brocante en kitsch, je raakt er niet op uitgekeken!

Is het café beschermd ?

Het decor is grotendeels beschermd.

Maar het is hier geen museum. Hier wordt geconsumeerd. We zijn heel trots op onze meer dan 50 soorten bier.

Wie is jullie publiek ?

Dat is heel divers. De groep die daar zit zijn studenten uit Hasselt, op daguitstap in Brussel. ‘s Middags komen heel wat mensen die in de buurt werken hier lunchen. ‘s Avonds is er dan weer een mix van Brusselaars, Europese ambtenaren die naar de benedenstad afzakken en veel toeristen.

Hoe kennen ze het Goudblommeke ?

We staan in veel toeristische gidsen.

Maar veel heeft te maken met de geschiedenis . Magritte kwam hier vaak, Hugo Claus ook, het surrealisme is hier ontstaan: dat willen de mensen wel eens van dichtbij zien.

Het café ligt ietwat afgelegen.

Ja dat klopt. Ik ga zelf ook graag eens een pintje drinken, en dat is dan in de Merlo, le Coq, de Monk of de Laboureur. Wij liggen net buiten dat circuit maar we hebben dan ook een iets ander publiek.

Wonen hier veel mensen?

Je zou dat niet zeggen, maar hier woont heel veel volk. Veel stamgasten zijn daar niet bij, het is een publiek dat eerder thuis blijft. Het is een heel ander publiek dan bijvoorbeeld in de Marollen.

Waar jij woont?

Ik woon in de Blaesstraat. Dat is tien minuutjes van hier, dus perfect. Ik woon daar heel graag, het is een schitterende wijk: Bal National, de cafeekes… Het is een heel levendige buurt met nog echte winkels: beenhouwers, bakkers…

Het Vossenplein is mijn tuin. Ik vind het er heel fijn en heb er absoluut geen zorgen. Ik heb die wijk leren ontdekken door het nachtleven trouwens.

Is dat daar dan nog?

Jawel hoor: de Fuse bijvoorbeeld, maar ook heel wat kleine cafeekes, waaron-

© ARNOUT WILLEMS

der veel nieuwe, dat bloeit weer op.

Rond 5 uur in de namiddag kan het er erg stil worden, nadat de marktkramers vertrokken zijn. Maar rond 7 uur trekt het leven zich weer op gang. De Marolliens komen trouwens weer vaker naar buiten, naar hun echte cafés.

Bestaan die dan nog, echte Marolliens ?

Ach, wie zijn dat dan? De man met de dikke moustache en het pintje in zijn hand? Of de Spaanse cafébaas die hier al 50 jaar woont? Of de Marokkaanse dame die uit Limburg komt, waar haar vader in de mijn werkte? Heeft het belang? Voor mij niet!

© ARNOUT WILLEMS

Alleen maar positief dus!

Ja. Alleen vind ik het spijtig dat het Vossenplein ‘s avonds als parking gebruikt wordt, al begrijp ik dat wel. Voor mensen die hun wagen willen parkeren is dat zeer handig. Maar de camionettes

nemen wel het zicht weg. Ik zou ervoor pleiten er één keer per week een avondmarkt te houden, zoals in Sint-Gillis, dat zou fijn zijn en trekt ook veel volk.

Leven genoeg dus hier?

In de winter wat minder, met de kou blijven Brusselaars binnen. Maar de zomer komt eraan, en dan is Brussel een prachtige stad: de terrassen zitten vol, iedereen komt buiten, mensen zeggen goeiedag en slaan een praatje. Wat ik hier wel een beetje mis, is een tuintje of een koertje waar ik mensen zou kunnen uitnodigen voor een drankje of een barbecue. Maar ach: parken genoeg hier in Brussel. Ik ga zelf joggen in de Warande, fijn hoor. En hier rechtover het Goudblommeke, is er het parkje met de gedichten van Geert van Bruaene. Kan het mooier?

Résumé

Après avoir roulé sa bosse plusieurs années dans un hôtel et à l'Ancienne Belgique, Stef Van den Bergh est devenu tenancier à La Fleur en Papier Doré, sise quasi sur la place de Dinant. Le café a fait faillite en 2006. A l'époque, près de huit personnes ont réussi à sauver le café qui, depuis, est devenu une institution bruxelloise.

De nombreuses activités culturelles y sont organisées et « ‘t oeis van 't Brussels » y a installé son siège. Stef lui-même vit dans les Marolles et y trouve la vie agréable.

Dankjewel voor dit fijne gesprek !

7

BOUWEN EN BREKEN IN BRUSSEL >DINANTPLEIN

Dinantplein zegt u? Is dat daar niet ergens in de omgeving van het Goudblommeke in Papier? Dat verdoken pleintje, een groen putje, een verloren hoekje, vergeten geschiedenis.

Eigenlijk is dat nog niet zo lang een pleintje, tot de late jaren vijftig was het volgebouwd. De straat werd na het bombardement in 1695 getrokken en toen werd hier het Kleine Vleeshuis, een beenhouwersmarkt en het huis van de Kruisbooggilde van Sint Joris gebouwd.

De beenhouwerij werd later een feestzaal en in de 19de eeuw een synagoge, het eerst Volkshuis was er in gevestigd tot het naar dat van Horta verhuisde en daarna werd het terug theater, danszaal en een beetje van alles.

Oorspronkelijk heetten de straat én het plein Beierenplein - Place de Bavière, ter ere van Maximiliaan II Emanuel van Beieren, landvoogd van de Spaanse Nederlanden eind 17de begin 18de eeuw.

Het werd herdoopt, zoals de 'Boules de l’Yser' na de Eerste Wereldoorlog.

Leeg en mistroostig Het een beetje lege en wat mistroostige karakter van vandaag kreeg het pleintje niet door oorlogsgeweld maar door de niet aflatende breek- en bouwwoede eigen aan de Brusselse immobiele traditie, daarbij vooral geholpen door de aanleg van de Jonction, de Noord-Zuid spoorwegtunnel. Even het blokje omlopen om dat in al zijn glorie te aanschouwen. De Keizerslaan, een nobele naam geleend van een oude 8

kroeg met een Keizer Karel legende, een blakke vlakte overgedimensioneerd en oersaai. Hier stond eens de Steenpoort, een stadspoort die de Hoogstraat via de Trapstraat verbond met de Grote Markt, zij werd al in 1760 afgebroken.

De afbraakwoede in de tweede helft van de twintigste eeuw bracht dan wel een aantal getuigen uit de 13de eeuw terug aan het licht, waaronder de zogenaamde Anneessenstoren, een stukje eerste stadsomwalling. Ook in de Villersstraat werd de stadsmuur terug blootgelegd die tot dan toe helemaal door het stadsweefsel opgeslokt was.1 Via de koer van het Sint-Jorisinstituut in de Cellebroersstraat krijgt men een idee van de stadswal extra-muros en met een beetje meer verbeelding ziet men er het exercitieterrein en de schuttersgilde van het Groot Serment van Sint Joris2 aan de slag. Villersstraat, Dinantstraat, Trapstraat, bleven tot begin deze eeuw stadskankers, speculatief kaalgeslagen en geëxploiteerd als parking.

De Anneessenstoren De Anneessenstoren is aan weerszijden geflankeerd door 'moderne' gebouwen.

Enerzijds de Super Bowling met benzinepomp, die in een poging toch nog de oude bouwlijn van de Hoogstraat te volgen, zowat helemaal dwars en lomp op de ruimte staat. Anderzijds een merk-

waardig wit en enigszins mysterieus gebouw dat zich een beetje als een versterking tracht te profileren met stoere hoekige architectuur, torentransen en terrassen als verdedigingsplatformen.

Een stadspoort waardig. Naderbij bekeken is het een boeiend stuk architectuur dat een spontane dialoog aangaat met zijn onmiddellijke omgeving. Door het ter beschikking staande terrein niet helemaal vol te proppen en afstand te bewaren tegenover de buren ontstaan er boeiende doorkijken naar het achtergelegen leven, de speelplaats van het Dachsbeck lyceum en een echte dialoog met de oude vestingwal waarvan een groter deel zichtbaar en toegankelijk gemaakt werd. Het is een gemengd gebouw van kantoren en zeven wonin-

gen. Gelijkvloers en eerste verdieping herbergen de kantoren van Politeia, 'tweetalige uitgeverij van de openbare besturen, de politie en de non-profitsector'. De architecten van het Brusselse bureau Architectesassoc. kregen voor dit project in in 2016 een vermelding in de Architectuurprijs Brussel-Horta.

Marcel Rijdams Foto’s Marcel RIJDAMS gravure naar litho van P.Lauters in Bruxelles à travers les ages L. Hymans.

1 Zie «Hemels Brussel 1953 : http://hemels. brussels/ 2 http://www.arbaletriers-saintgeorges.be/

Résumé

La place de Dinant est une petite place carrée, un puits vert, un coin perdu et une histoire oubliée. Elle est devenue ce qu’elle est, il n'y a pas si longtemps. Dans les années 50, on y trouvait encore des constructions.

L'implacable tradition bruxelloise de démolir et reconstruire a forgé le caractère vide et sombre de cette place.

>DROOGSTOPPELS OPEN BRIEF AAN …

PIERRE-THÉODORE VERHAEGEN

Achtbare meester, Elk jaar zo rond Allerzielen bezoek ik op de begraafplaats van Brussel te Evere de graven van mijn voorouders. Dan passeer ik altijd voorbij uw imposante standbeeld bij de grote rotonde. Ge staat daar zo magistraal imposant op uw sokkel, zoals een 'vénérable maître' past.

Ge komt uit een vroom en aristocratisch gezin. Uw moeder, Jeanne Barbanson, was zelfs gelieerd met het aloude Brusselse geslacht van Sweerts.

Gij zijt geboren in de Hoedenmakersstraat, bijna letterlijk in de schaduw van het Brusselse stadhuis dat zo’n belangrijke rol zou spelen in uw levensloop, want in dat stadhuis zoudt ge op 20 november 1834 het startschot geven voor uw vrije universiteit. En in hetzelfde stadhuis zou de liberale partij opgericht worden waaraan gij heel uw politieke leven zo verknocht waart.

Katholiek Ge zoudt als ket opgroeien op het Zaterdagplein – toen vooral gekend voor zijn aardappelmarkt - en later zelfs zetelen in de kerkfabriek van de Begijnhofkerk vlakbij. In uw leven was er geen contradictie tussen uw lidmaatschap van verschillende vrijmetselaarsloges en uw diepgelovig christelijk leven. Ge ging elke zondag trouw naar de mis van uw parochie en uw peter en naamgenoot was zelfs ooit rector van

de K.U. Leuven. Zelf hebt ge ooit uw liefde voor het katholicisme op deze manier verwoord: “Ik ben meer dan wie dan ook gehecht aan de katholieke religie, want het is de religie van mijn voorvaderen en het zal altijd mijn religie blijven”, zij het dat niemand, en zeker niet de overheid, zich moest moeien met uw overtuiging …

Vrije universiteit Nochtans werd gij meermaals in uw politieke carrière uitgekreten als de verpersoonlijking van de antichrist, een papenvreter, een priesterhater of tenminste een valse, dubbelzinnige katholiek die misschien vroom de mis bijwoonde in zijn parochiekerkje van Watermaal-Bosvoorde (waar gij ook jarenlang burgemeester waart) en tegelijkertijd in antiklerikale bladen uw vitriool spoot op de katholieken. Dat verweten u uw fanatieke, ultramontane tegenstanders, de pilaarbijters die het niet zo hadden begrepen op vrijheid van geweten, die persvrijheid verachtten en de scheiding tussen kerk en staat des duivels vonden, katholieke salafisten quoi!

Het was vooral het oerconservatieve, rabiaat antimoderne discours uit de encycliek Mirari Vos uit 1832 en vervolgens de heroprichting van een katholieke universiteit in Mechelen die u uit uw krammen deed schieten. Ge vondt, terecht, dat zo’n conservatief-dogma-

tische universiteit alleen beantwoord kon worden met de oprichting van een vrije universiteit, een U.L.B., in de eerste jaren nog de afkorting van Université Libre de Belgique want de studenten moesten vanuit alle hoeken van België naar Brussel komen om in deze liberale safe haven hun regionalistische verschillen af te werpen en kennis te maken met het ideaal van vrij onderzoek.

Levenswerk Die vrije en ongebonden universiteit, dat was uw levenswerk. Ge waart er de onvermoeibare fundraiser van: ge liep u in het oude justitiepaleis te pletter op zoek naar liberale geestesgenoten die bereid waren om uw project te steunen. Ge stak er vanuit uw eigen portefeuille veel geld in en gelukkig was er die gulle Brusselse gemeenteraad die u niet alleen financieel steunde maar ook welwillend het voormalige paleis van Karel van Lorreinen ter beschikking stelde. En nog in hetzelfde jaar dat de katholieken hun universiteit hadden opgericht, kondt ge op de dag die met een lichte ironie Saint-V zou gaan heten, uw universiteit inhuldigen. Ge zou ook zelf lesgeven aan uw universiteit: handelsrecht, op zaterdag om zes uur ’s avonds. Na enkele jaren telde uw U.L.B. al vijf faculteiten terwijl de katholieken van Mechelen bleven steken op 2 faculteiten. In 1842 verkocht de stad Brussel het oude paleis aan de

staat en moest de jonge universiteit in allerijl verhuizen naar het Paleis van Granvelle enkele straten verderop. De verhuizing was onder uw deskundige coördinatie een feit na drie dagen!

Sint-Gotthard Volgens uw tijdgenoten waart ge nooit ziek. Ge waart een bonk van een vent met een tomeloze energie en een gigantisch doorzettingsvermogen. Gij kon in het parlement eindeloos lange discours afsteken en uw stem moet geklonken hebben als een klok. En toch werd een onnozel ijskoud glas water tijdens uw doortocht over de Sint-Gotthardpas u fataal. Ge deed een longontsteking op en bij aankomst in Brussel waart ge totaal verzwakt. Ge trok u terug in uw huis in de Miniemenstraat.

Ge maakte uw testament, en tot grote verbijstering van de katholieken was er geen pastoor om u de laatste sacramenten toe te dienen. Uw begrafenis zou voor heel wat consternatie zorgen want studenten liepen mee in de stoet met liberale vaandels. Voor heel wat katholieken was Brussel verworden tot een verdorven, goddeloze stad. En ze hielden u daarvoor persoonlijk verantwoordelijk. Waarvoor dank, mon vénérable maître …

Droogstoppel

HET STANDBEELD VAN PIERRE-THÉODORE VERHAEGEN OP DE BEGRAAFPLAATS VAN BRUSSEL TE EVERE.

Résumé

Droogstoppel a commencé une série de lettres ouvertes aux bruxellois célèbres ou moins célèbres. Ce mois-ci: Pierre-Théodore Verhaegen, le fondateur de l'U.L.B. Combattant infatigable pour les idéaux libéraux, il est resté fidèle à sa foi catholique tout au long de sa vie.

Droogstoppel is een Brusselse eeuweling die zijn stad enorm heeft zien veranderen, soms ten goede maar vaak ook ten kwade. In zijn open brieven gaat hij een openhartig gesprek aan met beroemde of minder beroemde Brusselaars. Droogstoppel kan wel eens zeuren of doordrammen, maar in de grond is Droogstoppel een wijs man met het hart op de juiste plaats.

9

> BRUSSEL, STAD VAN VRIJMETSELAARS?

Op zondag 22 april organiseert de vrijmetselaarsobediëntie het Grootoosten van België een openbare conferentie in de Grote Tempel in de Lakensestraat, hartje Brussel. De filosofe en deskundige inzake de periode van de Verlichting Dr. Tinneke Beeckman debatteert er met de VUB-historicus en vrijmetselaar Jeffrey Tyssens rond de vraag 'Hoe utopisch zijn de waarden van de Verlichting na 300 jaar Vrijmetselarij?'

De vrijmetselarij die haar deuren openstelt voor het grote publiek, het is geen alledaagse gebeurtenis. Het valt wel eens voor ter gelegenheid van bv. een Open Monumentendag dat Logegebouwen voor iedereen toegankelijk zijn, maar in de regel blijven de deuren gesloten. De openbare conferentie over de Verlichting vindt plaats achter de grote donkergroene poort van het nummer 79 in de Lakensestraat, dat is de straat waar ook de Koninklijke Vlaamse Schouwburg gevestigd is.

In de Brusselse én de Belgische vrijmetselarij is 'de Lakensestraat' een begrip. Een complex van gebouwen met de nummers 73 t.e.m. 79 herbergt de hoofdzetel van het Grootoosten van België, de grootste van de zes Belgische maçonnieke federaties, of Obediënties, en daarnaast ook kantoren, bibliotheken, het Belgisch Museum van de Vrijmetselarij, en – last but not least – een aantal maçonnieke Tempels. De Tempel is de plaats waar vrijmetselaars samenkomen om te 'bouwen aan de Tempel van de Mensheid', zoals zij dat zelf zeggen.

De belangrijkste beginselen bij de be10

oefening van de vrijmetselarij zijn zelfkennis, bedachtzaamheid, verdraagzaamheid en broederlijkheid.

In de preambule tot de statuten van het Grootoosten van België lezen we: 'Het Grootoosten van België fundeert de levensgemeenschap van de Vrijmetselaren op de beginselen van volstrekte gewetensvrijheid, verdraagzaamheid en eerbied voor de minderheden, met de wil wat verdeeld is te verenigen, en het ideaal van de individuele vooruitgang en van de vooruitgang van de menselijke samenleving waaraan de Vrijmetselaren van de Obediëntie sterk gehecht blijven, te verspreiden.'

Het meest typerende element in de werking is het gebruik van symbolen; de passer en de winkelhaak, die verwijzen naar het bouwvak, zijn de bekendste en je vindt ze in elke Tempel terug.

De Grote Tempel in de Lakensestraat – die van de conferentie dus – heeft een oppervlakte van meer dan 300 vierkante meter en is ingericht in de zogenaamde Egyptische stijl, met zware zuilen en kapitelen in de vorm van lotusbloemen. De Egyptomanie in de wereld van de architectuur is een vreemd

en vrij onbekend fenomeen, waarop we hier niet verder zullen ingaan.

In de achttiende eeuw bestond er in Brussel reeds een logeleven. Onder het Oostenrijkse, en later het Franse en het Nederlandse bewind zijn er altijd werkplaatsen actief geweest in onze stad. Ze vergaderden in gebouwen die ze vaak om een of andere reden buiten hun wil moesten verlaten, waardoor ze telkens op zoek moesten naar een nieuwe plaats. Zo hebben ze gewerkt in o.a. Le Concert Noble in de Hertogstraat, in de genationaliseerde kerk van het Karmelietessenklooster in de Zavelstraat en, na de onafhankelijkheid van België, in de filharmonische zaal aan de Kiekenmarkt.

In 1909 werd het grote herenhuis in de Lakensestraat 79 aangekocht door de vzw Union et Progrès, een initiatief van Loges die behoorden tot het Grootoosten van België. In de grote tuin achter het hôtel de maître bouwde architect Paul Bonduelle drie tempels in de Egyptische stijl. Eind 1910 was het werk voltooid en werd het complex plechtig ingehuldigd.

Is Brussel een stad van vrijmetselaars?

Er zijn in onze stad nu bijna zeventig loges actief. Er zijn mannenloges, vrouwenloges en gemengde loges. Er is een meerderheid van Franstalige werkplaatsen.

De eerste Nederlandstalige loge in Brussel dateert van 1932. Vandaag zijn er elf Nederlandstalige Brusselse loges, met samen een kleine 800 leden.

Overal binnen de Brusselse vijfhoek vind je overigens tekenen en sporen van de vrijmetselarij en vrijmetselaars.

Standbeelden, herdenkingsplaquettes, grafmonumenten, namen van straten, pleinen, scholen en hospitalen herinneren aan vrijmetselaars die in Brussel hebben geleefd en gewerkt. Maar dat is iets voor een andere keer misschien.

Zondag 22 april, Grote Tempel in de Lakensestraat 79 Brussel Openbare conferentie van het Grootoosten van België

'Hoe utopisch zijn de waarden van de Verlichting na 300 jaar Vrijmetselarij?'

Debat met Dr. Tinneke Beeckman en Prof. Jeffrey Tyssens Ontvangst vanaf 10 u — start conferentie om 10.30 u TOEGANG GRATIS, maar INSCHRIJVING VERPLICHT bij conf@gob.be Na afloop gratis geleid bezoek aan de Tempels.

Het Belgisch Museum van de Vrijmetselarij is die zondag uitzonderlijk open van 13 tot 16 u; betalend, mogelijkheid van audiogids. Lunch ter plaatse mogelijk.

VOOR DE LEZERS VAN DE VIJFHOEK THEATER

BEZOEK AAN HET BELGISCH MUSEUM VAN DE VRIJMETSELARIJ

D°EFFEKT SPEELT: HUNKER NAAR CRAVE VAN SARAH KANE

Dit museum is gevestigd in de Lakensestraat in de gebouwen van het Grootoosten van België, de oudste en grootste Belgische vrijmetselaarsloge. Het herbergt historische collecties die getuigen van de historische evolutie, de werking, de ideeën en de hedendaagse structuren van de Vrijmetselarij: schilderijen, decors, juwelen, porselein, boeken van de 18de eeuw tot nu.

B: Laat C: Me M: Gaan A: De buitenwereld wordt enorm overschat.

Het is niet wat je denkt. Vier acteurs hunkeren naar net datgene wat hen kapotmaakt. Wat blijft er over wanneer we de verhalen loslaten die we onszelf vertellen? Als we ophouden met het te verwoorden, het te verklaren, het te bewaren. Wanneer alleen het rauwe gevoel overblijft, is dat dan echt?

• De Markten nodigt 14 personen uit op deze rondleiding met gids. Het bezoek zal ongeveer anderhalf uur duren. Afspraak op zaterdag 28 april om 14u, Lakensestraat 73, 1000 Brussel.

Reservaties: www.demarkten.be.

Spel: Sarah Delafortrie, Maxime Marchant, Geert Meerseman, Anouk Van De Kelder Regie: Lindsay Jacobs Soundscape: Sonja Roth Licht: Dieter Demerre Productie: Katleen Verhasselt, Brechje Moerman

©MUSEUM VAN DE VRIJMETSELARIJ

• Voorstellingen op 13, 14, 20 ,21 april om 20u30 en op 22 april om 15u Toegang: 10 euro Reserveren: De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel 02 512 34 25 demarkten@demarkten.be 11

BERICHTJES VAN HIER EN GINDER

COLOFON

VERENIGINGEN EN LEUKE ACTIVITEITEN DE ZINGENDE BRUG De leden van de zanggroep de "Zingende Brug" verzamelen op 15 april voor hun maandelijkse zangronde. Wie met hen kennis wil maken kan op www. zingendebrug.be alle nodige gegevens vinden. Wie met hen samen wil zingen kan probleemloos aansluiten en volop meegenieten.

• De Markten, zondag 15 april vanaf 13u30. Toegang: 8 euro

ERASMUS EN ADRIANUS VI, EEN DELICAAT EVENWICHT Aangevallen door theologen, maar verdedigd door paus Leo X: Erasmus zat in een weinig benijdenswaardige positie in 1522. En hoe zou de nieuwe paus Adrianus VI reageren? In deze voordracht staat het aftasten tussen twee grootheden centraal..

• Woensdag 18 april om 19u, Erasmushuis, De Formanoirstraat 31, 1070 Brussel. Toegang gratis via brussel@davidsfonds.be

LEZING VLAAMSE CLUB Europa : geploeter van crisis naar crisis?

De Eurocrisis, de Oekraïnecrisis, LuxLeaks, de terreurdreiging en meest recent de vluchtelingencrisis. In deze lezing bekijkt Professor Hendrik Vos aan de hand van concrete voorbeelden hoe Europa met crisissen omgaat en hoe de leiders zich van top naar top slepen.

• De Markten, maandag 16 april om 19u45 Info: www.vlaamseclubbrussel.be, info@vlaamseclubbrussel.be

DE PENSIOENHERVORMING De pensioenhervorming is in het nieuws. Wat zijn de implicaties voor de burgers? Wat met de zware loopbanen of het deeltijds pensioen? Zullen we langer moeten werken? Hoe het einde van uw loopbaan voorbereiden?

Op deze en veel andere vragen zullen deskundigen van de vzw Fediplus tijdens deze conferentie een passend antwoord vinden terwijl ze de balans opmaken van de huidige situatie en de toekomstperspectieven.

• Donderdag 26 april om 19u in de Gotische zaal van het Stadhuis, Grote Markt, 1000 Brussel.

Gratis toegang, inschrijving gewenst, 02 279 34 95 senioren@brucity.be

12

WEEK VAN DE VALPREVENTIE Van 23 tot en met 29 april is het terug de week van de valpreventie, ondertussen al de 7de editie. Net zoals de vorige editie is het centrale thema: 'Blijf in beweging, doe het veilig!'.

• Ga snel naar www.valpreventie.be en ontdek het aanbod van de activiteiten rond valpreventie.

BRUSSEL FRUITSTAD Appelen uit Frankrijk, peren uit Limburg, pruimen uit Nederland... het fruit dat we in een doorsnee Brusselse winkel kopen komt zowat overal vandaan. Maar wist je dat er in Brussel zelf meer dan 100 boomgaarden zijn?

Een enorm waardevol bezit voor de stad en haar bewoners! Van deze rijkdom aan fruitbomen wordt echter niet altijd voluit geprofiteerd. Daar wil Velt verandering in brengen. Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren) is de vereniging voor al wie milieuvriendelijk aan de slag wil in de tuin of de keuken. Al meer dan 40 jaar promoot Velt gezond leven op het ritme van de seizoenen Op www.vergerpartage.be kan je een jaar lang de acties van Velt rond Brussels stadsfruit op de voet volgen • Info: vergerpartage@velt.be Jasmien Wildemeersch 0498 764 318

Werkten aan dit nummer mee: Nora De Kempeneer, Etienne Philips, Hilde Van Geel, Hanne De Nil, Jef Deyaert, Jill Tersago, Gerd De Wilde, Marcel Rijdams, Arnout Willems, Stefan Moens, Kris De Vroede en Charles Six. Foto’s: De Markten en ingezonden Lay-out en druk: Drukkerij Atlanta Schaffen Oplage: 6.000 Advertentiewerving: De Markten, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be Verantwoordelijke uitgever: Isolde Boutsen De Vijfhoek is het maandblad van De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be, www.demarkten.be www.facebook.com/demarkten.brussel

Met de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

De Markten maakt deel uit van Cultuurcentrum Brussel.

Steun De Vijfhoek: Hartelijk dank aan mevrouw Vanhaeren-Schoofs.

Uw steun blijft welkom op rekeningnummer BE62- 433-1147061-61 van De Markten met vermelding "steun De Vijfhoek".

Voor het meinummer van De Vijfhoek zijn teksten en aankondigingen welkom tot uiterlijk 10 april.

Artikelwerving: De Markten, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be Openingsuren onthaal: maandag tot donderdag van 9 tot 20u, vrijdag van 9 tot 17u en zaterdag van 9 tot 13u (behalve tijdens de schoolvakanties) Tijdens de paasvakantie is het onthaal open van 9u tot 17u. De Markten is gesloten op 1 en 2 april.

Wie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest woont, kan De Vijfhoek gratis ontvangen.

Woont u buiten Brussel?

Dan krijgt u De Vijfhoek door € 12,50 over te schrijven op rekeningnummer 433-1147061-61 met de vermelding van 'Abonnement De Vijfhoek'.

De Vijfhoek niet meer ontvangen?

Wij denken aan het milieu. Wil je dit magazine liever niet meer ontvangen? Mail dan naar demarkten@demarkten.be of bel naar 02 512 34 25 om je uit te schrijven.

Wist je dat je al onze publicaties ook online kan bekijken?

Surf naar www.demarkten.be/publicaties.

Wil je onze e-nieuwsbrief ontvangen? Mail naar demarkten@demarkten.be of schrijf je in op www.demarkten.be