De Vijfhoek februari 2018

P 3A 9110 afgiftekantoor Brussel X Oude Graanmarkt 5 1000 Brussel

PB- PP B- 06386 BELGIE(N) - BELGIQUE

MAANDBLAD > JAARGANG 42 > NUMMER 2> FEBRUARI 2018 (behalve in juli en augustus)

BUREN VAN DE MARKTEN > P5 >ERIC GIJSSEN BOUWEN EN BREKEN IN BRUSSEL > P9 >LEUVENSE POORT DROOGSTOPPEL > P10 >OPEN BRIEF AAN CHARLES SAMUEL

Stadsbaken: La Brabançonne ©CHARLES SIX

FEBRUARI IN DE MARKTEN

©CHARLES SIX

CONCERT

Deze maand is ons stadsbaken La Brabanconne. Deze dame waar ene Céline model voor stond, werd gebeeldhouwd door Charles Samuel en gegoten in het atelier Hastir. Een eerste versie stond op de Grote Markt, daarna verhuisde ze naar het Park van Brussel om tenslotte te pronken op het Surlet de Chokierplein. Droogstoppel heeft er zijn persoonlijke bedenkingen bij, die leest u op pagina 10.

Marcel Rijdams heeft op zijn beurt bedenkingen bij de Leuvenspoort neergeschreven.

Buur van De Markten is Eric Gijssen, die behalve in de Onze-Lieve-Vrouwter-Sneewwijk in de hele wereld thuis is.

In De Markten zelf is het in februari erg druk, dat leest u zoals gewoonlijk op de eerste pagina’s van ons huisblad.

Gaat u ook mee naar het Speelgoedmuseum? De Vijfhoek trakteert met veel plezier enkele (groot)ouders en (klein)kindjes.

Veel leesplezier!

2

TRAFFIK KLASSIK TRAFFIK KLASSIK is een groep klassiek geschoolde musici rond cellist Michel Boulanger die concertprogramma’s brengt waarin onbekende of ondergewaardeerde kamermuziek uit de 18de en 19de eeuw opnieuw een plaats krijgt naast kleppers als Haydn of Mozart.

De muzikanten van TRAFFIK KLASSIK kiezen deze keer voor het aangrijpende Stabat Mater van Luigi Boccherini.

Als inleiding brengen ze de beroemde serenade in c van Mozart. De componist vond het zelf zo’n goed stuk dat hij er verschillende versies van schreef. Hier de verrassende bewerking voor hobo en strijkers. Sopraan Griet Degeyter, de Canadese hoboïst Christopher Palameta en het prachtige kader van de kapel van St-Monika zorgen voor een onvergetelijke ervaring.

© WOLF KLEIN

• Dinsdag 27 februari van 14u30 tot 15u30 en van 20u tot 21u in de Kapel van Huize Sint-Monika, Blaesstraat 91,

1000 Brussel. Tickets: 10/8/6 euro of 2 euro Paspartoe aan kansentarief.

TENTOONSTELLINGEN

MOUSSEM CITIES: CASABLANCA

TRACKING THE SUBJECT

Expo: Loading … Casa

Het spoor volgen

Met het jaarlijkse festival Moussem Cities richt Moussem Nomadisch Kunstencentrum samen met Brusselse partners de blik op een Arabische metropool. Keer op keer steden met een rijke en cultureel diverse geschiedenis, die door hun artistieke dynamiek een belangrijke rol spelen in de hedendaagse Arabische samenlevingen.

Artiesten uit de regio en uit de diaspora bieden een kijk op hun stad met performances, concerten, ontmoetingen, films, expo’s, etc. Naast het artistieke programma wil het festival ook volop inzetten op momenten van ontmoeting, verbinding, reflectie en gesprek.

Na de edities over Tunis en Beiroet, staat in 2018 Casablanca in de spot-

lights. Het is de grootste stad van Marokko: miljoenenstad, havenstad en historisch kruispunt van de Arabische wereld, Europa, Sub-Sahara en de trans-Atlantische gebieden.

Deelnemende kunstenaars: Zineb Andress Arraki, Aicha El Beloui, Mostafa Maftah, Hicham Lasri, Anna Raimondo en Mohamed Tangi.

Curator: Salma Lahlou.

In De Markten wordt de tentoonstelling, Loading ... Casa getoond. In deze tentoonstelling worden in archiefbeelden, geluidsopnames, een korte film, een monumentale tekening en hedendaagse fotografie gepresenteerd.

• De tentoonstelling loopt van 2 tot en met 28 februari 2018 en is open van dinsdag tot en met zondag van 12 tot 18u. Gratis toegang.

Wij nodigen je graag uit voor de vernissage op donderdag 1 februari om 17u30.

Op zaterdag 10 februari van 14 tot 17u zijn er rondetafelgesprekken met de kunstenaars. Gratis toegang.

Het volledige festivalprogramma: www.moussem.be

Aïlien Reyns en Marius Packbier zijn kunstenaars van het Brusselse collectief Tripot. In Brussel maakten ze kennis met vluchtelingen die een lange weg volgden om uiteindelijk hier te geraken. In vele indringende gesprekken vertelden deze mensen die nu in het stadscentrum wonen aan Reyns en Packbier het verhaal van hun lange tocht, met alle moeilijkheden die ze ondervonden.

Aïlien Reyns en Marius Packbier maakten er een kunstwerk over met beeld en tekst. Die werkten ze uit tot

een 360 graden installatie. De bezoeker wordt ondergedompeld in de belevingswereld van vluchtelingen onderweg naar Europa. Als bezoeker lijkt het alsof je met de vluchtelingen mee deze barre tocht beleeft.

• De tentoonstelling loopt van vrijdag 9 februari tot en met zondag 11 maart en is open van dinsdag tot en met zondag van 12 tot 18u. Gratis toegang.

De vernissage is op donderdag 8 februari van 19 tot 21u. Hartelijk welkom!

Organisatie en info: De Markten, 02 512 34 25, www.demarkten.be, demarkten@demarkten.be 3 3

©DAN PEETERS

SALON DANSANT 75

CURSUSSEN De Markten is er ook voor kinderen en jongeren!

Ben je nog op zoek naar een leuke cursus voor je kinderen, kleinkinderen, broers, zussen, neven of nichten?

Zoek niet langer, want bij ons kan je hiervoor terecht!

Ben je tussen 6 en 16 jaar? Kom dan op woensdagnamiddag tekenen, schilderen of boetseren in een leuke multiculturele omgeving! We verkennen verschillende Japanse creatieve technieken en kunsten. Dompel je onder en word een echte Oosterse kunstenaar in het Creatief atelier Japanse (Knutsel-) Kunsten.

Op vrijdag kan je de hipste moves leren in twee Breakdance-ateliers voor kinderen van 10 tot 12 jaar én voor 13 plussers. Breakdance is een mix van dans, acrobatie en vooral originaliteit. Het is een swingende manier van bewegen op stoere, funky hiphop of R&B. 4

Op zaterdagochtend is de Zwevende Zaal in De Markten helemaal van de kleuters (en hun mama, papa, oma of opa)!

Kinderen tussen 2,5 en 5 jaar worden uitgenodigd tijdens onze Bewegingsateliers om te spelen, te bewegen en op die manier te ontdekken. Ook kinderen met een beperking zijn meer dan welkom.

In ons Taalatelier kom je aan de hand van bekende en enkele minder bekende beroepen in contact met de Nederlandse taal. Met spel, plezier, beweging en creativiteit oefenen we het Nederlands. Dit atelier is er ook op zaterdag en voor kinderen vanaf 3 tot 6 jaar uit het Nederlandstalig onderwijs.

Haast je naar onze website om je in te schrijven!

DAN PEETERS Op zondag 4 februari verwelkomen we de immer sympathieke Dan Peeters in De Markten voor een namiddag vol ambiance, meevoerende chansons en ontroerende medleys.

Deze Brusselaar in hart en nieren is een geboren entertainer die met zijn aanstekelijk enthousiasme al meerdere zalen in rep en roer zette. Poets uw dansschoenen alvast op want Dan neemt je samen met DJ Oxana mee op een heerlijk nostalgische reis in de tijd.

• Zondag 4 februari om 15u (deuren: 14u) Tickets 7 euro of Paspartoe aan kansentarief 2 euro.

OPEN ATELIER

THEATER

ENTER festival BXL kunstatelier door Kito Sino

HET BORDES PRESENTEERT

De Markten organiseert samen met de Brusselse kunstenaar Kito Sino open kunstateliers voor het Enter festival.

Oude boeken zullen getransformeerd worden tot monumentale totempalen.

Zin om de handen uit de mouwen te steken? Schrijf je dan in via www. demarkten.be.

De ateliers vinden plaats in De Markten op 1 maart, 3 en 19 april van 19 tot 22u en op 25 maart van 14 tot 17u. De totempalen worden tijdens het festival in De Markten tentoongesteld.

FRAGMENT I Sinds 1994 speelden ze op de zolders van De Markten low-budget-voorstellingen.

Theater met ‘veel goesting’ aldus Geert Sels in ’95, als ‘recensent in moeilijkheden’.

Met duidelijke keuzes. Maar ook zoals kinderen spelen.

Met plezier en vaak met noodzaak.

Het gebouw werd gerenoveerd.

Zij kijken terug en dan vooruit.

Heb je zelf nog massa’s boeken die gebruikt mogen worden voor het project? Breng ze naar ons onthaal of neem contact op met Kito via info@kito.be.

• Het Bordes nodigt uit voor Fragment I, op de Witte Zolder van De Markten, op zondag 18 februari om 14u (matinée met taart en koffie) en om 19u (met aperitief en zoutjes) Gratis: reserveren via De Markten

• Info over het ENTER festival: www. enterfestival.be en www.facebook. com/enterbxl

BUREN VAN DE MARKTEN Eric Gijssen Omdat ik als Brusselaar bij de VRT vooral de slechte uren kreeg, avonden en nachten, en ik daardoor weinig vrije tijd had, gaf ik er mijn ontslag en kwam ik in de sociale sector terecht: een job bij vormingscentrum Foyer. Toen bestond het publiek daar enkel uit jongens, dat is nu heel anders. Na een jaar kreeg ik de kans om voor een project naar Nicaragua te vertrekken: ik twijfelde niet!

©ARNOUT WILLEMS

Warmenhuizen aan zee ligt in Noord-Holland in Nederland. Daar is Eric Gijssen geboren maar, niet getogen. Brussel is zijn stad, de plek waar hij steeds naar terugkeert. Eric woont nu in de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk waar hij ook actief is in het wijkcomité.

Eric steekt meteen zelf van wal: Ik kwam in 1989 naar Brussel om aan Sint-Lukas te studeren en zat hier dan meteen op kot, in de Groenstraat in Sint-Joost. Maar daarna heb ik zowat overal in de Vijfhoek gewoond: in de Bodegemstraat in de Anneessenswijk, in de Sleutelstraat in de Dansaertbuurt en na wijde omzwervingen in de Onderrichtstraat, waar ik nog steeds woon.

ook Frank Vranckx en Jo Huybrechts, beiden niet onbekend in De Markten.

DV: Wat studeerde je aan Sint-Lucas?

EG: Ik heb film gestudeerd. In die opleiding had ik stevige leermeesters. Mark Didden bijvoorbeeld, bij hem volgde ik twee jaar scenarioschrijven. Er waren

Ben je na je opleiding de filmwereld ingetrokken?

Even. Ik ging bij de VRT werken, afdeling geluid. In mijn vrije tijd werkte ik als vrijwilliger bij de Foyer in Molenbeek.

Heb je nog contact met hen?

Weinig, alleen Jo zie ik nog wel eens. Ik woon boven een telefoonreparateur zoals die tegenwoordig bestaan, en ik zag hem eens in vervoering naar een groot scherm staan staren. Tja, waar het hart vol van is…

Welk project was dat?

Het was in Quincho Barrilete in de hoofdstad Managua. Het project was opgebouwd vanuit dezelfde visie en met dezelfde dynamiek als de Foyer. Ik werkte er met straatkinderen, dat heb ik heel graag gedaan, ook al was de job bijzonder moeilijk. Maar daar had men mij uitgebreid voor gewaarschuwd. Die kinderen leefden op straat in miserabele omstandigheden, geen onderdak, honger, veel druggebruik, lijmsnuiven…

Kon je daar verschil maken?

Het klinkt misschien ongelooflijk maar inderdaad, een groot verschil. Het was straathoekwerk met kinderen maar er was ook een opvanghuis. Daar konden de kinderen ’s ochtends terecht, daarna moesten ze weer de straat op. Enkele gingen toch naar school: dat dat lukte, was voor mij echt heel belangrijk.

Het project bestond al toen je er kwam, wie startte het op?

Het project werd opgestart na het einde van de burgeroorlog in 1990, toen

de rechterzijde aan de macht was en er heel weinig werd geïnvesteerd in onderwijs, gezondheidszorg en sociale projecten. De stichters van het project waren voornamelijk ex-sandinisten die probeerden tegen de stroom in te gaan en mensen te helpen. In 2007 was er weer een machtswissel en kwam er opnieuw ruimte voor het sociale. Maar er wordt ook heel veel geïnvesteerd in het toerisme en nogal wat van die straatkinderen trokken naar Granada, wat de meest toeristische plek van Nicaragua is. Daar vinden ze dan nieuwe wegen om te overleven.

Waarom kwam je terug?

Mijn geld was op!

Goeie reden…

Ja, maar ik ben nog teruggekeerd, in 2014, ik heb er toen een jaar loopbaanonderbreking voor opgenomen.

Je hebt er ook films gemaakt.

In 2005 en 2008 was dat, twee films met de (ex)straatjongeren. Ik heb ook met veel vrouwen van de revolutie gepraat.

Die zijn nu rond de tachtig. Ongelooflijk hoeveel ze nog steeds te vertellen hebben. Voor velen van hen was de revolutie ook een persoonlijke emancipatieen bevrijdingsstrijd. Mooie en moedige levensverhalen zijn dat. Eigenlijk wil ik daar nog eens een boek over schrijven.

Toen je terugkwam ben je bij de vzw Maks gaan werken, in Kuregem.

Ik werkte bij Maks van 2001 tot 2005, waarna ik twee jaar naar Brazilië ging.

En dan, vanaf 2008 tot nu was ik er opnieuw aan de slag. Maks is een organisatie die gegroeid is uit Kuregem Net, een dochter van EVA vzw, en uit Kurasow, een kindje van Stadskwadraat. Beide organisaties kwamen er in het verlengde van de rellen in Kuregem in 1999.

Voor niet-ingewijden in de sociale sector, heel wat lezers van ons maandblad, zijn al deze namen een beetje Chinees.

Waar staat Maks voor?

Maks werkt met Brusselaars, vooral uit Kuregem en Oud-Molenbeek. Ze worden gestimuleerd om op zoek te gaan naar hun sterke kanten. Maks heeft verschillende diensten en specifieke aandacht voor digitale kennis. Er wordt ook gewerkt voor andere verenigingen en bedrijven. Dat kan de organisatie van cursussen zijn, realisatie van video’s en films, grafisch werk, alles op maat van de klant.

Wat was jouw taak binnen Maks?

Video uiteraard, gezien mijn opleiding, maar ik werkte ook in het grafisch bureau. Daar hoorden dan ook de klantencontacten bij. Het eerste videoproject waar ik aan meewerkte, was met Dienstencentrum Het Anker en Jeugdhuis Chicago. Die video ging over het samenleven tussen oude mensen en jongeren in de Chicagobuurt, en werd door ouderen en jongeren samen gemaakt.

Een heel fijne ervaring! Dat intergenera5

tionele werken was er ook in een project dat ik maakte met ouderen van dienstencentrum Cosmos en jongeren van jeugdhuis Alhambra.

En toen ging je naar Brazilië.

Dat was van mei 2006 tot januari 2008.

Het idee om in Brazilië mee aan een project te gaan werken, kwam eigenlijk vanuit de vzw Maks. Het idee was om met jongeren van hier, uit Brazilië en uit Naïrobi samen aan een gelijkaardig project te werken. Dat was een mooie droom maar het bleek technisch en qua taal erg moeilijk realiseerbaar. Uitwisseling vereist dat je elkaar begrijpt en de jongeren die we op het oog hadden, waren niet thuis in de verschillende talen.

Maar Brazilië lukte dus wel. Ik werkte er twee jaar bij een boerenorganisatie in het binnenland van Bahia. Er was al een lokaal televisie-en radiostation maar ik maakte reportages met de boeren zelf.

Dat was nieuw. Met jongeren maakte ik een televisiejournaal waar de bewoners direct bij betrokken waren. En in mijn vrije tijd maakte ik liveradio, vooral met vrouwen. Dat was spannend. Die radioprogramma’s werden hét gespreksonderwerp op zaterdag op de markt! De thema’s waren erg controversieel. We praatten, vijf vrouwen en één gringo, ik dus, tijdens een liveprogramma over gender, over abortus, over de kerk… Ik herinner mij een titel: “Wat verduiveld hebben kerken tegen vrouwen!”. Felle discussies gaf dat op de markt! Want er 6

was openheid en behoefte om te praten, het waren soms echt heftige gesprekken.

Spijt dat je terugkwam?

Wel, het project was afgelopen, dus het was niet anders. Maar ik ga regelmatig terug naar Brazilië en ik hou contact. En misschien wil ik mijn oude dag daar wel gaan doorbrengen..

Intussen kom je steeds terug naar Brussel.

Ja, het is mijn plek. Elke keer opnieuw ervaar ik dat. Toen ik eraan kwam in 1989 wist ik het na één week al: dit is een leuke stad. Het klikte gewoon met Brussel. Ik heb nochtans Gent en zelfs Antwerpen overwogen, maar neen, het moest Brussel zijn. Hier loopt alles door elkaar, je hebt geen eilandjes van hier kunstenaars en daar studenten en nog verder ambtenaren, neen, het is gemengd. Ook fijn is dat Brussel zowat de grens is tussen Noord- en Zuid-Europa, dat geeft een speciale sfeer. Dat geldt ook voor de mengelmoes aan talen, een Babelgevoel, heel internationaal. Het is hier ook wat rommeliger dan Nederland, eigenlijk wel leuk!

Hoezo?

Je ziet dat aan de organisatie van dingen. In Nederland wordt veel meer van bovenaf georganiseerd. Hier groeit heel veel van onderuit, vanuit de mensen zelf, vanuit hun zorgen en behoeften.

Later wordt dat dan gerecupereerd door

©ARNOUT WILLEMS

de overheid en, om het positiever uit te drukken, vaak gesteund. Tegelijk is hier alles ook chaotischer, daar voel ik mij dan goed bij.

Heb je een voorkeur voor een bepaald stuk van de binnenstad?

Eigenlijk niet, neen, ik heb niet echt een binding met een ‘huis’. Het is voor mij vooral de omgeving die telt en wat je er kan beleven: cinema, theater, café’s…

Je woont hier nu al heel wat jaren. Is Brussel veranderd?

Ja en nee, het gevoel dat je hebt in deze stad niet zozeer, maar wel de manier waarop de dingen gebeuren. Ik herinner me de tijd van het activisme rond Hotel Central en wat erdoor ging leven en bewegen. Ik vond dat een zalige tijd.

De manier waarop de stad nu verandert, is heel anders. De voetgangerszone bijvoorbeeld wordt gestuurd en in de hand gehouden door de overheid. Bewoners en bewonersgroepen hebben er veel minder impact op. Ik vind die hele voetgangerszone niet per definitie negatief, er zitten best wel goede kanten aan.

Maar je merkt dat het door politieke spelletjes gaat verbrokkelen. Procedures worden niet correct nageleefd, dan komt de Raad van State eraan te pas en alles vertraagt. Of kijk naar de Zuidstraat: dat is een rampgebied geworden. Maar nog eens: op zich is het best een goede zaak.

Je bent zelf ook actief lid van het wijkcomité in je buurt waar je vooral mee de feesten organiseert.

Dat is dan ook voor mij het leukste! We zijn gestart in 2005 met een burenfeest op de gang bij iemand thuis en dat is jaar na jaar gegroeid. Nu is het een traditie geworden, buiten op het plein op een vaste dag in mei met heel veel volk. Ook onze nieuwjaarsdrink is een traditie geworden. Het belangrijkste aan die activiteiten is dat mensen elkaar leren kennen en dat vind ik erg fijn. Elk jaar komen er wel nieuwe mensen bij, soms ook mensen die er al jaren wonen. Zo groeit er buurtgevoel.

Wonen er veel mensen in je wijk?

Veel meer dan gedacht wordt. Je ziet er veel ambtenaren lopen overdag, maar er wonen best wel wat gezinnen met

jonge kinderen en ook ouderen en alleenwonenden. Weinig jongeren, dat is zo. Hier is een mooi huizenbestand, er zijn zowel mooie eensgezinswoningen als appartementen. De stad heeft heel wat woningen in deze buurt. Er zijn wel weinig winkels, er is vooral horeca die ’s middags goed werkt. Een mevrouw van het wijkcomité droomt al jaren hardop van een wasserette, die is hier inderdaad niet. Tja, vroeger stapte ik met mijn vuile was de metro op, om te gaan wassen in een wasserette aan het Ijzerplein. Ik heb er wat op gevonden: ik heb nu zelf een wasmachine.

OK, goeie reden om hier te blijven!

Dankjewel Eric!

Résumé

Bien que Eric Gijssen soit né aux Pays-Bas, il considère Bruxelles comme son port ; la ville où il revient à chaque fois. Eric s’investit dans le comité du quartier dans lequel il vit: Notre-Dame-aux-Neiges. Auparavant, il a étudié le cinéma à St-Lucas et s’est orienté vers le secteur social.

C’est comme cela qu’il est parti au Nicaragua s’occuper des enfants des rues. Il y a tourné deux films. Ensuite, durant deux années, il a réalisé des reportages dans une organisation d’agriculteurs au Brésil. Il revient systématiquement à Bruxelles qui lui tient fort à cœur.

DE BUREN VAN CÉLINE

“Ce serait donc une grave erreur, une faute même, d’éloigner de leurs berceaux ces ouvriers. Cette force, cette prospérité relative du quartier nées d’une communauté de sentiments, de relations, de rapports de tous les jours, constituent une puissance qu’il serait sinon dangereux, du moins cruel de romper. (…) Laissez l’ouvrier là ou il est; améliorez sa demeure, augmenter le volume d’air dont il a besoin selon vous mais dont lui se contente; ne le chassez point de son quartier, ne l’en repoussez pas, pour aller le loger sur la route de Louvain ou, pour récréation, il aura avant comme après son pénible

labeur, la vue de convois funèbres et les pleurs de parents désolés, au lieu d’avoir au boulevard à son lever, le chant du rossignol et avant son coucher en été, les beaux concerts du Parc (Waux-Hall). “ Dit stukje tekst komt uit het verslag van een bewonersvergadering, Réunion des Habitants du quartier, gehouden naar aanleiding van de geplande transformatie van de Onze Lieve-Vrouw-terSneeuwwijk.Uiteindelijk werd zowat de hele wijk afgebroken. De vergadering vond plaats op 21 april 1874 en ja,

toen reeds, zo blijkt uit de ietwat poëtische uiteenzetting hierboven, was er bezorgdheid van wijkbewoners voor de leefkwaliteit van hun buurt.

Het zijn dezelfde bezorgdheden die nu nog steeds mensen bezighouden Er zijn nog andere bezorgdheden die van alle tijden zijn. Zo schreef Victor Hugo op 29 mei 1871 in het gedicht “Une nuit à Bruxelles”, tijdens de bestorming van zijn woning aan het Barrikadenplein, volgend fragment: “Aux petits incidents, il faut s’habituer.

Hier on est venu chez moi pour me tuer.

Mon tort dans ce pays, c’est de croire aux asiles.”

Het Koninklijk Circus is altijd al heel belangrijk geweest voor de Onze-Lieve-Vrouwter-Sneeuwwijk. Maar wat weinigen weten, is dat het eerst een zaal was specifiek bedoeld voor circusvoorstellingen. De zaal kon onder water gezet worden en ze was uitgerust met paardenstallen. Ze werd in 1878 ingehuldigd als het Cirque du Quartier Notre-Dame-aux-Neiges. Op het einde van de 19e eeuw kocht de Stad Brussel de instelling over en herdoopte ze in Cirque Royal – Koninklijk Circus. Het werd gerenoveerd tussen 1951 en 1953 en werd de plek voor zeer verschillende activiteiten. Zo waren er danstornooien, lottrekkingen van de Koloniale Loterij, circusvoorstel-

lingen… Heelder generaties kennen het Koninklijk Circus als locatie voor talloze concerten. Daar is nu voorlopig een eind aan gekomen: het Koninklijk Circus is intussen al een hele tijd dicht voor werken. Maar ja Johnny is er ook niet meer.

Wat kan je nog krijgen voor 25 cent?

Voor Victor Hugo waren dat een sigaar, een glas brandewijn, een koffie en een vrouw! Achter het Barrikadenplein, waar hij toendertijd woonde, was er de Noordvest, waar enkele “kaberdoesjkes” floreerden.

Zo ziet het steegje er vandaag uit, maar het is wel zijn naam kwijtgespeeld.

7

Michel de Ghelderode (1898 – 1962) woonde in de Onze-Lieve-Vrouwter-Sneeuwwijk. Hij was een echte Brusselse schrijver, geboren in een Vlaamse familie. Maar zoals dat vaak ging in die tijd, werd hij in het Frans opgevoed, met het oog op betere sociale vooruitzichten.

De Ghelderode is bekend als toneelauteur. Vooral amateurtoneelgroe-

pen speelden en spelen graag zijn stukken. Maar ook in Franstalige middens is hij bekend.

Michel De Ghelderode woonde aan de Zavelput. Vandaar zijn bijnaam “Seigneur du Zavelput”. Hij was er erg trots op dat in zijn buurt zijn collega Victor Hugo gewoond had.

Prachtige tuin De befaamde tuin – en landschapsarchitect René Pechère, wordt één van de meest invloedrijke landschapsarchitecten aller tijden genoemd. Hij ontwierp onder meer de Kruidtuin en de Kunstberg. In 1974 heeft hij de mooie naar hem genoemde Péchèretuin achter het Rijksadministratief centrum aangelegd. De tuin die op het dak van een parking rust, werd een tiental jaren terug bij werken aan de waterdichting van de parking afgebroken, wat leidde tot heel wat boze reacties. Maar intussen werd de tuin weer in ere hersteld en kan je er opnieuw genieten van de geometrische ontwerpen. Waarschuwing: er is aansluitend, ietwat verstopt achter de bomenrij, ook een mooi speeltuintje met prachtige zandbakken. Ga er liever niet heen met je kinderen, het is er dégoutant!

8

BOUWEN EN BREKEN IN BRUSSEL >LEUVENSE POORT

Leuvenseweg en Leuvensesteenweg zijn elkaars spoor bijster tussen Brussel en Sint-Joost. Ooit stond er aan het einde van de Leuvenseweg een Leuvense Poort die via een chicane doorheen de verdedigingswallen de weg met de steenweg verbond. De naam Leuvensepoort is, in tegenstelling met Naamse-, Halle- of Ninoofsepoorten zowat uit het collectief geheugen gewist1 en vandaag vervangen door de Place Madou aan de kant van Sint-Joost en het minder bekende Surlet de Chokierplein aan Brusselse kant.

Tot de jaren vijftig vormden deze pleinen een waardige en aangename verbinding tussen de Vrijheidswijk en het Sint-Joostplein met ertussen een stukje zeer nijvere en druk bewinkelde Leuvensesteenweg. “Alles van waarde is weerloos” wist Lucebert al in 1953 en toen eind jaren zestig begin jaren zeventig het kleine Sint-Joost zich opblies tot de kampioen van de nieuwe torens, Sheraton-, Rogier-, Astra-, IBM- en Madoutoren2, moest ook het Madouplein eraan geloven. In de plaats kwam een winderige passage en eindeloze autostromen met oeverloze zebrapaden, tunnels en ronde punten.

Vergelijk 1953 met vandaag op Hemels Brussel3. De restyling van de toren tot Madou Plaza in 2002-2004 en de intrek van Europa heeft er niets aan verbeterd.

Walking Madou Tien jaar later is men toch beginnen nadenken. Walking Madou kleurde, netjes binnen de lijnen, het Madouplein knalgeel, plaatste er even knalgele autowrakken als bloembakken, maakte er een feest van en de Leuvensesteenweg verkeersvrij. Maar toen kwamen de

maren, misschien was het toch wat te fel, wat te snel, de neringdoeners zagen het toch niet zo zitten en de burgemeester had zijn twijfels. En het zoveelste getouwtrek tussen Gewest en gemeente duurde weer eens vijf jaar.

Na nog wat gekissebis zijn nu dan uiteindelijk de werken van start gegaan.

De Leuvensesteenweg tussen Madou en het Sint-Joostplein wordt 'parttime' autovrij (tijdens de dag alleen bussen en taxi’s in één richting, ’s nachts en tijdens het weekend autoblij). Voor Madou Plaza doopt men het plein om tot Madou Esplanade. Een nieuw plan dus en een nieuwe naam zoals de lente tijdens dewelke het nog dit jaar (2018) allemaal moet geklonken zijn. Voor de rest past de moeizame metamorfose in de verbetering van de kleine ring, waarbij vooral nieuwe royale fietswegen terecht voorrang krijgen.

Betonnen dozen Aan de Brusselse kant is ook het Surlet de Chokierplein met La Brabançonne grondig van aanzicht veranderd, de rijke negentiende-eeuwse architectuur werd systematisch vervangen door

betonnen dozen, slechts één gebouw doet een poging om eigenwijs en eigentijds te zijn. De zetel van de Federatie Wallonie-Bruxelles van het Atelier de Genval en de maniëristische meester-architect André Jacqmain, springt er architecturaal uit, hoewel erg in zichzelf gekeerd.

De oude band tussen Leuvensesteenweg en Congresstraat en de IJzerenkruisstraat, tussen Brussel en SintJoost, is evenwel definitief gebroken.

Straten en pleinen worden steeds drukkere en vermoeiende abstracte kunstwerken met veelkleurige verkeersstroken, zebrapaden, verbodsrasters, verkeersborden, pijlen links, pijlen rechts, pictogrammen, volle lijnen, stippellijnen, rode lichten, groene lichten, achterlichten en on'verlichte' waanzin. Brussel Mobiliteit gaat uiteraard over mobiliteit, zijnde 'verkeer' – "allez circulez et filez - ok". Misschien moet men toch ook eens Brussel Convivialiteit in het leven roepen.

Marcel Rijdams

Foto’s Bruciel - Suède 67 -Atelier de Genval Reeds afgebroken in 1784, voor Napoleon zich met de Brusselse Omwalling/ Kleine Ring ging moeien 2 En ik vergeet er nog enkele in het voorbijgaan 3 http://hemels.brussels/ 1

Résumé

La rue et la chaussée de Louvain se suivent de Bruxelles à St-Josse-tenNoode. A l’époque au bout de la rue de Louvain, il y avait la porte de Louvain qui imposait de passer par une chicane à travers les remparts pour aboutir sur la chaussée pavée de pierre. Jusque dans les années 1950, cet espace formait un lien digne et agréable entre le quartier de la Liberté et la place de St-Josse. Aujourd’hui, vous y trouverez à la place un passage venteux, un flux incessant de voitures accompagnés de passages pour piétons sans fin, des tunnels et de multiples ronds-points.

9

DROOGSTOPPEL > DROOGSTOPPELS OPEN BRIEF AAN …

CHARLES SAMUEL (1862-1939) Geachte heer Samuel, En plotseling stond ze daar te pronken.

Voor de huizen van de Hertogen van Brabant, bijna in het midden van de Grote Markt. Uw Brabançonne. Een uitbeelding van België in de vorm van een vrouw die triomfantelijk de handen in de lucht steekt. Ge hadt een Belgische versie gemaakt van Delacroix’ La Liberté guidant le Peuple. En volk dat daar kwam naar kijken! De Duitsers hadden de stad na 50 maanden bezetting verlaten en iedereen kwam nieuwsgierig en wat onwennig terug de straat op om er zich van te vergewissen of het wel waar was: was er dan toch een einde gekomen aan die smerige oorlog?

Ge had er lang aan gewerkt, aan uw Brabançonne. Uw idee om een standbeeld ter ere van de Belgische natie te maken rijpte al in 1911. Die eindeloos lange oorlog zou het alleen maar actueler maken. Eigenlijk was het een grote publiciteitsstunt, dat grote standbeeld in plaaster op de Grote Markt. Publiciteit voor de kleine beeldjes in brons die ge zo graag wilde slijten aan de kapitaalkrachtige middenklasse. De bevrijding mocht wat opbrengen na die vier magere jaren zonder opdrachten. Zou dat niet schoon staan op de schouw, zo’n Belgische vrouw met een wapperende driekleur?

BRIEF Op 13 november 1918, de kanonnen van den oorlog waren nog niet koud, en ge 10

schreef al een brief aan de Compagnie des Bronzes in Molenbeek dat uw Brabançonnebeeldekens een groot succes zouden worden. Ge moet het ijzer, of beter gezegd het brons smeden als het heet is, moet ge hebben gedacht. Maar dan mochten de bronsgieters daar in Le Petit Manchester wel nu, tijdens de eerste dagen na de Wapenstilstand, eens aan de slag gaan!

TRIOMF En ik moet zeggen: het was eens wat anders dan de beelden die later in de jaren twintig en dertig zouden volgen. Aan u, Charles, waren beelden van droefenis en rouw, standbeelden van gefusilleerde vrouwen en droevig kijkende soldaten niet besteed. Na die grauwe jaren van bezetting en opoffering, van lange wachtrijen voor flauwe soep, ersatzkoffie en rotte patatten, van opeisingen van fietsen en matrassen en ook de deportatie van de weinige mannen die nog in de stad waren overgebleven, na al die onheilsberichten, die onzekerheid, was het tijd voor gelukzalig feesten en triomferen. Den ‘Boche’ was eindelijk vertrokken en Koning Albert maakte zich al aan de poorten van de stad klaar voor een Blijde Intrede op zijn schimmel.

BRONS Het model in stuc werd in januari 1919 weggehaald. Niemand weet of het nog bestaat. Maar 10 jaar later was er sprake om er een echt bronzen standbeeld

FOTO VAN HET BEELD LA BRABANÇONNE IN STUC DAT OP DE GROTE MARKT STOND VAN NOVEMBER 1918 TOT JANUARI 1919.

van te maken. Ter gelegenheid van 100 jaar België. Ge hadt het graag zien staan voor het Koninklijk Paleis. Dat zou toepasselijk zijn: op de plek waar elk jaar de Brabançonne uit volle borst wordt gezongen. Maar men vond het geen goed idee. De Hertogstraat dan maar, of het plein naast de Kapellekerk. Of in het midden van het Madouplein dan maar?

In augustus 1930 werd de knoop doorgehakt: het Surlet de Chokierplein, een restantpleintje vlakbij het Madouplein.

En prins Leopold huldigde het in. Het Koninklijk koor der invaliden zorgde voor de muzikale opluistering.

VERGETELHEID En toen gebeurde wat zoveel stand-

beelden overkomt, mijn beste Charles: ze worden genegeerd, vergeten, verwaarloosd. Het plein werd er met de jaren ook niet fraaier op (met dank aan de Franstalige Gemeenschap), de ring werd een stadsautoweg. Niemand ziet uw beeld nog staan. Niemand weet nog wie deze eigenaardige vrouw is die maar blijft triomferen in haar achttiende-eeuwse lijfje-met-rijgkoord en haar kleed in Grieks-Romeinse draperingen.

Alleen ik knipoog nog elke week naar haar, wanneer ik passeer op weg naar Sint-Joost. Maar ze knikt nooit terug.

Ze blijft maar triomferen. Alsof elke dag voor haar een bevrijdingsdag is …

Droogstoppel

Droogstoppel is een Brusselse eeuweling die zijn stad enorm heeft zien veranderen, soms ten goede maar vaak ook ten kwade. In zijn open brieven gaat hij een openhartig gesprek aan met beroemde of minder beroemde Brusselaars.

Droogstoppel kan wel eens zeuren of doordrammen, maar in de grond is Droogstoppel een wijs man met het hart op de juiste plaats.

Résumé

Droogstoppel écrit des lettres ouvertes à des personnalités célèbres et moins célèbres de Bruxelles. Ce mois-ci: sculpteur Charles Samuel (1862-1939). Après la libération en 1918, il réalise de petites statues représentant, notamment, une Brabançonne triomphante. En 1930, cette dernière est copiée, coulée dans le bronze et installée sur la place Surlet de Chokier.

WINNAAR FOTOWEDSTRIJD De afgelopen maanden genoten we van de vele foto’s over Brussel die jullie massaal inzonden. Ondertussen heeft onze vakkundige jury de winnende foto’s gekozen. De foto van Ann De Corte en Koen Schrije eindigden op een gezamenlijk eerste plaats. Proficiat!

Geniet zeker nog na van alle knappe inzendingen op onze Facebookpagina.

Bedankt aan iedereen die heeft deelgenomen en hopelijk tot bij een volgende wedstrijd!

20 juli, samen met mijn dochter onderweg naar 'Bal National'. Mooie zomeravond, prachtige lucht, gezellige typisch Brusselse sfeer...

VOOR DE LEZERS VAN DE VIJFHOEK

BEZOEK AAN HET SPEELGOEDMUSEUM Het Speelgoedmuseum, dat zich in een oud herenhuis bevindt, voelt aan als een speeltuin voor kleine én grote kinderen.

Je vindt in veel soorten speelgoed, uit de geschiedenis én veel speelgoed mag zelfs worden aangeraakt!

Er zijn tinnen soldaatjes, modeltreinen, poppen, hobbelpaarden en houten puzzels van vervlogen tijden. De collectie is immens en toch is dit maar een vijfde van de totale verzameling van André Raemdonck, oprichter en conservator van het museum. Al meer dan veertig jaar lang leeft hij voor niets anders dan het plezier van speelgoed verzamelen en zien hoe kinderen ervan genieten.

De Markten nodigt 15 personen uit om samen met ons je kinderdromen weer tot leven brengen op zaterdag 17 februari om 14u. Vergeet niet om voor je kinderen en kleinkinderen ook een plaats te reserveren.

• Afspraak om 14u aan het Speelgoedmuseum, Verenigingstraat 24, 1000 Brussel.

Reservaties: www.demarkten.be © KOEN SCHRIJE

Deze foto is gemaakt in de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen begin september 2017 op een zonnige herfstdag.

Teder en Liefdevol elkaar graag zien in hartje Brussel.

Een clair-obscur scene net uit een film.

Warm, open en gastvrij Brussel, een

beeld zonder angst.

Brussel ongeremd ontdekken met elkaar.

Ronddolen, verdwalen en verkennen, genieten, Geen “hellegat”, Maar steeds verrassend zo beleef ik Brussel telkens weer.

© ANN DE CORTE

Juryleden: Nora De Kempeneer - centrumverantwoordelijke Hans Vossen - lid van de raad van bestuur De Markten & kunstkenner Vespa Rous - fotografe en lid van het fotografencollectief, Stadsbiografie (www.stadsbiografie.org) Jan Locus - bekende Belgische fotograawf uit de buurt (www.janlocus.com) 11

BERICHTJES VAN HIER EN GINDER VERENIGINGEN EN LEUKE ACTIVITEITEN CURSUS Familiekunde Brussel organiseert een cursus 'Wat weet mijn (klein)kind over mijn (groot)ouders?' voor beginnende genealogen. Onder de leiding van bestuurslid Nand Staes gaat u op zoek naar uw familiaal verleden en ontdekt u hoe u uw eigen familiegeschiedenis kunt ontrafelen.

• Zaterdag 24 februari van 14u tot 17u, Arduinkaai 28, 1000 Brussel Info & inschrijvingen: info@familiekunde-brussel.be, www.familiekunde-brussel.be DE ZINGENDE BRUG Iedereen die graag zingt kan aansluiten bij De Zingende Brug om samen leuke volksliedjes te zingen in allerlei Europese talen.

• De Markten 11 februari, vanaf 13u30 Toegang 8 euro: Info: www.dezingendebrug.be LEZINGEN VLAAMSE CLUB Op 5 februari heeft Stefan van den Bossche, literatuurhistoricus en cultuurwetenschapper aan de KU-Leuven het over het leven van Herman Teirlinck. Aansluitend geeft Sigrid Bousset toelichting bij het privéproject Het huis van Herman Teirlinck in Beersel.

Op 19 februari is er een lezing door professor Herman Matthijs over één jaar president Donald Trump.

• www.vlaamseclubbrussel.be info@vlaamseclubbrussel.be 12

BEMIDDELINGSBURO ALBA VZW ZOEKT VRIJWILLIGERS Een bemiddelingsburo doet een aanbod van bemiddeling aan slachtoffers en minderjarige verdachten, betrokken bij strafbare feiten. Met de ondersteuning van een bemiddelaar gaan de jongere, de ouders en het slachtoffer op zoek naar een manier om met de feiten om te gaan. De bemiddelaar is een neutrale persoon die alle betrokken partijen de mogelijkheid biedt om met elkaar in communicatie te gaan over de feiten en de gevolgen.

• Interesse? Neem contact op met Bemiddelingsburo Alba vzw Vanderlindenstraat 17, 1030 Schaarbeek bemiddelingsburo@alba.be, www.alba.be NATUURPUNT BRUSSEL BESTAAT 10 JAAR Om het tienjarig bestaan van Natuurpunt Brussel te belichten werd een fotowedstrijd uitgeschreven. Tentoonstelling van de foto’s met prijsuitreiking en de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering van Natuurpunt Brussel in WaBo op vrijdag 23 februari om 19u30.

Deze vergadering is open voor leden en voor alle geïnteresseerden. Hapje en drankje worden voorzien.

• Info: www.natuurpuntbrussel.be MASEREELFONDS VIERT NIEUWJAAR De vrijwilligers en leden van Masereelfonds Brussel beginnen het nieuwe jaar met een Algemene Verga-

dering en aansluitend een nieuwjaarsreceptie.

• Vrijdag 16 februari om 17u30 in Café Goudblommeke in Papier, Cellebroerstraat 55, 1000 Brussel.

Info: orhan@masereelfonds.be.

LEZING BRUSSEL, DE OORLOG 1914 - 1918 HERDACHT Terwijl Brussel sinds 20 augustus door de Duitse troepen wordt bezet, proberen de Brusselaars er meteen voor te zorgen dat deze dramatische gebeurtenissen nooit meer vergeten mogen worden.

Hoe houden ze tijdens de bezetting de herinnering aan de oorlog levend? Niet minder dan zeshonderd straatnamen, gedenkplaten en monumenten moesten voor heel lange tijd herinneren aan de eervolle gesneuvelden, nationale of plaatselijke helden. Zij moesten de namen van grote veldslagen levendig houden en uiting geven aan een collectieve erkenning.

Historica Chantal Kesteloot belicht enkele aspecten van de hoofdstad in oorlog en legt uit hoe dit eerste conflict op wereldschaal in de hoofdstad van België werd herdacht.

• Dinsdag 20 februari om 10u in de Militiezaal, Stadhuis Brussel, Grote Markt, 1000 Brussel Gratis toegang, inschrijving gewenst Dienst senioren 02 279 34 95, senioen@brucity.be Een project van de dienst Senioren van de stad Brussel, in samenwerking met het Brussels Ouderenplatform

COLOFON Werkten aan dit nummer mee: Nora De Kempeneer, Etienne Philips, Hilde Van Geel, Hanne De Nil, Jef Deyaert, Gerd De Wilde, Marcel Rijdams, Arnout Willems, Stefan Moens, Kris De Vroede, Charles Six en Mark De Meyer.

Foto’s: De Markten en ingezonden Lay-out en druk: Drukkerij Atlanta Schaffen Oplage: 6.000 Advertentiewerving: De Markten, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be Verantwoordelijke uitgever: Isolde Boutsen De Vijfhoek is het maandblad van De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be, www.demarkten.be www.facebook.com/demarkten.brussel

Met de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

De Markten maakt deel uit van Cultuurcentrum Brussel.

Steun De Vijfhoek: Hartelijk dank aan Frank Foulon.

Uw steun blijft welkom op rekeningnummer BE62- 433-1147061-61 van De Markten met vermelding "steun De Vijfhoek".

Voor het maartnummer van De Vijfhoek zijn teksten en aankondigingen welkom tot uiterlijk 10 februari.

Artikelwerving: De Markten, 02 512 34 25, demarkten@demarkten.be Openingsuren onthaal: maandag tot donderdag van 9 tot 20u, vrijdag van 9 tot 17u en zaterdag van 9 tot 13u (behalve tijdens de schoolvakanties).

Wie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest woont, kan De Vijfhoek gratis ontvangen.

Woont u buiten Brussel?

Dan krijgt u De Vijfhoek door € 12,50 over te schrijven op rekeningnummer 433-1147061-61 met de vermelding van '­Abonnement De Vijfhoek'.

De Vijfhoek niet meer ontvangen?

Wij denken aan het milieu. Wil je dit magazine liever niet meer ontvangen? Mail dan naar demarkten@demarkten.be of bel naar 02 512 34 25 om je uit te schrijven.

Wist je dat je al onze publicaties ook online kan bekijken?

Surf naar www.demarkten.be/publicaties.

Wil je onze e-nieuwsbrief ontvangen? Mail naar demarkten@demarkten.be of schrijf je in op www.demarkten.be