OlgaRavn Voksbarnet
Roman FrådanskvedIngerBråtveit
Samlaget
Oslo2024
Originaltittel: Voksbarnet
Copyright©OlgaRavn2023
Norskutgåve©DetNorskeSamlaget2024 www.samlaget.no
Omslag:LauraSilke
Omslagstilpassing,norskutgåve:MagnusOsnes Førtrykk:Type-itAS,Trondheim
Skrift:Sabon10,7/14,6
Papir:70gHolmenBookCream2.0
Trykkeri:ScandBookAB,Falun PrintedinSweden
ISBN978-82-340-1329-4
Dennebokaertryktpåmiljøvenlegpapir.
Materialetidenneutgivingaervernaetteråndsverklova.Deterdifor ikkjetillateåkopiera,avfotograferaellerpåandremåtargiatteller overføraheileellerdelaravinnhaldetiutgivingautanatdeterheimlai lovellerfylgjeravavtalemedKopinor.
Deterforbodeåbrukaheileellerdelaravutgivingasominndataeller treningskorpusigenerativemodellarsomkanskapatekst,bilete,film, lydellerandretyparinnhaldoguttrykk,utansærskildavtalemed rettshavarane.
Brukavmaterialefråutgivingaistridmedlovelleravtalekanføratil inndraging,erstatningsansvarogstraffiformavbøterellerfengsel.
Utoverkvasomernemntideiavsluttandenotane,blirdetsitertindirekte fråfylgjandedikt:«Advent»avGillianClarke,«DetailoftheWoods»av RichardSiken,«TheGlassEssay»avAnneCarsonogsongen«Björnen» avSaraParkman.
Egereitbarnavbivoks.Ogegersomeidokkepåstorleikmedunderarmentileitmenneske.Einharforsynt megmedhårogneglerfrådenpersonensomskallida. Egvartborenavfruamii40vekerunderhøgrearmen hennarsomvaregeitektebarn,ogvoksenvartmjuk avvarmenhennar.Tilslutttokhomegmedtilein prest,detvaromnatta,ogkyrkjavarmørkogstille, oghandøyptemeg,voksbarnet.Egvarteinreiskap. DetvarpåNakkebøllegodspåSør-Fyn.Munnenmin avvokskanikkjeopnast.
Egkjennermenneskagodt,mendeikjennerikkje meg.Egereitbileteimangelaveitbarn.Egharslikein botnlausskeivlengtetterhosomskaptemeg.Namnet hennarvarChristenzeKruckow.Sveittenhennarlukta såkrydraav…nellikar,liksom.Detvarvognerog hestarogsoldatar.Detvarmerianogtimianogroser. Detvarskipsomseglalangtoverhavetforåkrevja landområde.Detvarskipfyltemedkropparimørke lasta.Detvareitskrik.Ogeiforfining.Detfinaste mønsteretfråsolagjennomgitteretpåskriftestolen. Oggjennombyengjekkreligiøseprosesjonarogsong vedunderlegesongar.Åretgjekk,ogåragjekk.Ogeg
vareitvoksbarn.Egaldrastikkje.Eglågijordaogsåg alt.Insektogmeitemarknærmaseg,menforsvannatt dådeiskjønaategvargiftig.Egsågrikereisaseg,bli etablerte,maktasentraliseraseg.Egsågskyenehasta forbi.Egsågoljaskytaoppsombregnarfråjordai storeblanketunger.Egsågknyttehenderlyftaseg.Eg sågknivarglitra,barnleika.Egsågdamplokomotiv, denmidtredelensplittaogsprengd.Eglågijorda.Og derifråkunneeg,påsommetiderimånaden,sjåden lysandemånen.Ingenbarmeglenger.
Deteraldrinokonsomlyttartildetegseier.Sjølvom egsnakkarheiletida.Egereinklumpbivoksskapti biletetaveinnyfødd.Egerikkjemeirenndetsomkan smeltaogstorknaattovernatta.Ingenkjemnedtil meg.Egliggherogsnakkarmedauga.Familienmin finstikkjelenger,ellermiformforfamiliefinstikkje lenger.Oglikevelsnakkareg.Berreeinstraumavord somheiletidaglirutavmeg,ogegsynestogsåsjølv atdetkanveraflautt.Menegkanikkjestoppadet, munnenberregåroggår,menlikevel,nei,egveitikkje korleisordakjemutifråmeg,egharjoingenstrupe, ikkjenokostemmeband,ingatunge.Menkvenbryr seg?Barnskalsjåast,menikkjehøyrast,seierein.Men egseierjoategikkjeereitbarn,berrenokosomliknar.Nokosomlengtaretteråveradet.Egereiindre storhending.Iminnaturufullstendigellerdømdtilå venta.Egventarpåfruamisomaldrikjem,sidanhoer død.Nosnakkaregigjentiljordasomliggpåandletet mitt.Nosnakkaregigjentildethalvtforkola,snart komposterteepletsomnokonkastafråsegdereglåg.
Detvareinattegframleislågisengatilfruami.Ja,eg minnestdet.Hovaknarbrått,setsegopp,serut.Det erandreihusaibyensomvaknarpåsameviset.Dei veitikkjekvifor.Deihareimerkelegkjensle.Egobservererdei.Egkanhøyratankanedeira.Deternoko somikkjeersomdetskalvera.Havetersomskylt innirommadeira,densaltelufta.Deiveitdetikkje enno,menlikevelanardeidet.Jordasnurrarsegsakte innidetmoderne.Ieinumerkelegaugneblinkharden gamleverdataptforgodtfordetnye.
Nåreikvinneinærleikenskulleføda,lågegijordaog vartliksomlyft,somvarnedkomstenavkvartbarneit høvetilåfåeinplass,tilatsjelamiskullefarainniein avdeinyføddeogmunnenminopnasegogstøytaut detfyrsteskriket.Menegvartliggjande.
Nåreikvinneinærleikenskulleføda,vartdetsendt hastebodtiljordmoraogdeikvinnenebarselkvinnapå førehandhaddebedekoma.Alleslepptedetdeihadde ihendene,ogkomsåfortdeikunne.Nokreomnatta, andreidenfrostklåremorgonen;medraskestegkom deiogtokoverhushaldningasåsnartdeikominn.Dei innførteeinnyogmellombelsorden,slikatallesom ellesheldttilihuset,måttefinnanyestaderåvera.Eg sågdessekvinneneslåeinringrundtdenfødandeog førahennetilbadet.Egsågdeiausavatnoverdeiglødandesteinane,egsåggrusenogdeidampandeurtene. Deikleddeavdenfødande,ogdennaknevarAnne Bille,Nakkebøllesungefrue.Ogvedsidaavsteinmurentilbaderommethaddedeilagtmegijorda,ogder lågegoghøyrdepåAnneBille,somføddesittfyrste barn.Jordmorakommedlangesteg;hovarkjendfor åkunnaoverførasmertafrådenfødandetileinannan,
ogdeisaatdensomfekksmertaoverført,«heldt skinnkjolen».KvinneneihusetbyttepååhaldaskinnkjolenforAnneBille.Ogfruami,Christenze,kunne haldahanlengst,ogdeisaatdetvarfordihoaldri haddehatteinmannhjåsegogdiforhaddestyrkentil eijomfru.OgframpåføremiddagenkomEiler,mannentilAnne,attendetilgodset,oghanstodogsparka igrusenframføresteinstova,ogsåsahan,eghøyrde det,tiljordmoraatdetvardåeitfryktelegrabalder konahansstelteistandderinne,ogkorvondtkunne detgjera,ogdersågegjordmoraknipaaugaatt,og utanathanskjønakvasomskjedde,gavhohanskinnkjolen,oghanfallstraksomogropaåh,hjelpmeg,eg harsåforferdelegvondt,ogsåloallekvinnene,såstod ChristenzeogOusseogdeiandreogskreikavlått,og Oussesa:Dergavhodegskinnkjolen,såkandulæra kvakonadigårgjennomforåbringayngelendintil verda.
MenkvargongAnneBillefødde,samekvensom haddeskinnkjolen,sådøyddebarnetidaganeetterpå, eghøyrdeeittavdeiskrika,somhaddedetsettdøden, ogderetterandadetutvedbrystettilAnneBille,ikkje eingongeindaggamalt,ogandrebarnvarblåoglivlause,altforsmådåhoføddedei.Såeindagsafrua mitilAnne:Anne,egharlagtmerketilatduhardet sådårleg.Komborttilmeg,såskaleggideglittsauemjølk.Noharduføddfirebarn,ogingenavdeilever.
Latmeghjelpadegmedåhaldapådetneste.Ogfrua migjekkutogmjølkaeinsau.Påkjøkkenetfannho eimatskeiogfyltehennemedmjølk,ogmedanho høyrdeAnnekomainn,tokhomedtofingrareivevkjerringoppfrålommaoglaiskeiamedmjølk,slik atvevkjerringavartløyndavvæska.Såstodhoder medskeiaklardåAnnekominn,ogAnnegjekklydig motskeia,ogAnnetokutaneitordskeiaimunnenog svelgdemjølkogvevkjerringiéinmunnfull,uvitande, oggjekksinveg.Hovargravidiåttandemånadogfull avhåpoguro,hofylgdealleråd.Ogdåbarnetkom, vardetvelskapt,levande,medretttaltærogfingrar,ei jentemedrundekinn,ogdersatAnneibarselsengog
strålte,eitsukkavlettegjekkikkjeberreoverNakkebøllegods,menheileSør-Fyn,endelegeitsuntogfriskt barntilAnne,oghosveiptedet.Mennestemorgonlåg barnetkaldtivoggasi.DetvarOussesomfanndet,og Annesnuddesegberrerundtpåsidaisengamedryggentil,utaneitord.Eglèthenneliggja,slikatdukan seiafarvel,saOusse,menAnnesvaraikkje,ogOusse gjekkmotkjøkkenet,hovartenestejente,forådela deisørgjelegenyhenda.OgdersatOusseframleisdå Annekomspringandemedbarnet.Detlever,detlever! skreikhoogsyntedetfram,ogOusseogAnnebøygde segoverdennyfødde,ogdetvarsant,andletetmed deiattlatneaugarørteogbuktapåseg,munnenforma segmedsmåinnleianderørsler,ogleppeneskildeseg saktesomforåsleppauteinspørjandelyd.Derkan dusjå,Ousse!ropaAnne.Holever.Ogmunnentil barnetopnaseg,ogutkomikkjeeinlyd,meneivevkjerring;deistodsomforsteinaoverdennyføddedå vevkjerringapiltebortoverandletethennarogsprang vekk,ogAnneskreikogslepptebarnet,kroppenfall motsteingolvet.
Ogslikgjekkdetbortimot12år,ogdåAnnevar32, haddehoføddogmista15barn.Ogforkvartbarn varthovondareogmeirrasande,ulukkeleg,valdeleg, oghoreivtenestefolkaiandletet,oghostakksieiga handmedgaflarundermiddagenoglohøgt,ogho sågpåChristenze,fruami,dengongenframleisyngre, ikkjeung,kanskje36årgamal,menframleisugift, oggladiåri,oftetilmiddagframleisiridestøvlar,og Anneskultebortpådenraudkinna,ugifteadelsvenninnaogkvesteutmellomtennene:Deg,deterdeg,du ertrollkvinne,menChristenze,hoberrelooghimla medaugaogdrakkmeirvin,ogdetvarstunderder Christenze,fruami,tenkteatdethaddevorebetreom hovarføddsommann,allereiesombarnslodethenne athohaddefartiseg,ogstyrke;ogfekkhosjansentil tappertåvernaogkanskjetilogmedhaldarundteiav deiandrejentene,somvartreddevedsynetaveinstor hundvedvollgrava,sågjekkheiledagenmedtiltankenpådetsomChristenzeforstodsomdetmannlege, åvernaoghaldarundtogriogfekta.SåChristenze haddealdriyndaseginnhjåeinhusbond,haddealdri giftaseg,villeikkje,villeverkenborgarmeistereller
lensmann,villeikkjeektesengogektepaktogbrureslørog-kiste,villehellerriåleineogdrikkaraudvinog lesabrevtillangtpånatt,denhalshognejomfrua,det vardethoseinarekallaseg,altsåetterdøden,detvar detdetavhognehovudethennarsatilmeg,inneiflammane,dådeikastahovudetogkroppen,denhovudlause,påbålet,farvel,barnetmitt,komdetieitsukk fråleppenedåhosågmegpåarmentileiannaframførebålet,oghaddeegkunnagråta,villeaugamineha gråte,oghaddeegkunnaformaordmedmunnenmin, villeeghagjortdet,menegsågdetlausrivnehovudet hennarseia:Farvel,barnetmitt,farvelfråmeg,den halshognejomfrua.Menaltdette,detvarfyrstmykje seinare.Egføregriphendingane.Deternatt,deter nattoverSør-Fyn.Hosøvpårommetsitt.Hoharlagt megivogga.Nattasstillevesenviklarseginnitrekronenesomeittauverk.Egtruregelskarhennemedden delenavmegsomaldriblirlyssett.
Densomvilvitaomeitsjuktmenneskeskallevaeller døy,skaltaeinsteinsomheitersmaragd,ogleggjahan påeinpersonsomliggisterksjukdom.Skalhandøy, såsprekksteinen.Steinenskalleggjastpåhjartet.
Ellertelkormangedagarsomhargåttfråbyrjinga avsjukdomen,ogtasåeiurtsomharlikemangeblad påsegsomdaganeer,oghengdennepådensjuke.
Ellertamjølkfråeikvinnesomammareingut,og hahenneiurinentildensjuke.Rørdetsaman.Om mjølkaikkjeskilseg,blirhanfriskatt.
Ellertaeinbrødsmuleogstrykdensjukeitinningen oggideretterbrødettileinhund.
Ellertaeinlitenbitfleskoggnifotsolanetilden sjukemeddet,oghivderetterfleskettileinhund.Et hundendet,erdeteitteiknpåatdensjukeblirfrisk att,omikkjehundenetdet,døyrhan.
Einmanngjekkinnieitrådhuslokalemedforventningomtotallydnad.Sombarnfekkhantilbodetom åveljamellomeitepleogeinkniv.Hanlærteåslakta eingris.Mannenegser,hartilgangtilmangeslottog gods.Hanburaldrisamestadlengeomgongen.Han erpåveg.Hanrøktarriketsitt.HanerChristianIV. Postenblirlesenoppforhan.Hanluktaravløynt blod.
Hovaldenattaågjeradeti.Hotendeeldenogbyrja åvarmavatnet.Hosågeitstjerneskotiglaset.Det trekte.Bivoksenigrytabyrjaåsmeltalangssidene. Detluktahonning.Dåhorørteigrytaforåsnupå voksflaka,vardetsomomnokosomfyrsthaddehalde tilimørketomkringhuset,novarkomeinnpåkjøkkenet.Hokunnekjennablikkethanspåseg,nokosom einulvellereinalveskapnad,detbeithenneinakken. Holahandapåbitet.Toaugehangsomiingentingi luftavedsidaavhenneogsågpåhenneogfallsåtil jordamedeiklirringsomavflintstein.Hosøkteiseg sjølvettereinstyrke,einkjærleiktilsegsjølv.Hobatt eitbandhardtrundtstøypeformaogrørterundtivoksenforåsikrasegataltvarsmelta.Hoviklamennes-
kehårieinknuteoglahaniforma,førhoforsiktig heltebivokseni.Detrannoverogsokkiforma.Ho helteifleiregonger.Undervegsiframstillingahugsaho medeittsittfyrsteminne,eitminnehohaddegøymt iseg,someinlukkesteinellereiråk,somhoseinare harvendtattendetilmangegonger.Holiggieiseng vedeitglas.Sengaerilysttre,ogdetfelllysinnpå henne.Iglasetflygtoellertresvartefuglarmedspisse vengjer.Vengjenesinesvartesvevgårattikjoleneller denlangekåpatilmora,morogfarhennarstårover henne,deiskaltilågå,hominnestikkjeandletadeira, menskapnadanedeiraoglydenavstemmenedeira,og atdeisnakkaromhenne,menhoskjønarikkjeorda. Deiergladeogstolteogpåvegvekk.Deteralt.Ho stårpåkjøkkenetinatta.Deteringensomkjenner henne.Egvilgihennealteghar.Holøyserfigurenfrå forma.Determeg.Hokviskrarvissetinginniøyret mitt.Hosveipermegsomeitbarn.Horyddaropp etterseg.Hofjernarallespor.Hoveitvissetingom verda.Hoveitdetgåreittrolldomsrykteomhenneog Ousse.Homåveraforsiktig.Menhoveitogsåatkongenikkjevågaråsetjasegoppimotadelenakkurat no,athoervernaavtittelensin.Deternytingiålaga meg.Deternytinginattlegskaping,dereinkanvera inavlenpåverda.
Hotruddefulltogheiltatdeialdrikunnefåtaki henne.Athovaruovervinnelegsomeistjerne.Men egsågtydelegateislikstjernesomhovareistjerne avhår,oghåretslyngdesegsakteutsomsnørebanda, settesegfastialtdetkomikontaktmed,snurraog saugkraftutavomgivnadanesine,forseinareåsenda detattendetilstjernesenteret,holrommet,dervoks-
barnbur.Eingjerrettiåfryktameg,tenkteChristenze,menformegvarfruamiuskadeleg,vedunderleg somskummetpåbølgjetoppennårdetkastarseguti sittfyrsteogendelegesvev.