De Verdeelde Staten van Amerika

De Verdeelde Staten van Amerika

V E R K I E Z I N G S S P EC I A L

2 Amerika

1973: Marlon Brando stuurt een indiaanse vrouw om zijn Oscar voor ‘The Godfather’ op te halen. © ap

1981: Ronald Reagan op weg naar het Witte Huis. Onder zijn presidentschap dalen de belastingen drastisch en worden omroepen niet langer verplicht tot neutraliteit. © photo news

HOE AMERIKA VERSCHEURD RAAKTE

Twee naties onder God Donald Trump is geen eendagsvlieg, hij is de oogst van wat de politieke elite veertig jaar lang heeft gezaaid. En de gewone Amerikaan, die zag zijn land grondig veranderen.

EVITA NEEFS B R U S S E L | Amerikanen kunnen in 2016

kiezen voor een presidentskandidaat die zijn rivale naar de gevangenis wil sturen, die de tegenpartij bij voorbaat beschuldigt van verkiezingsfraude, die geweld, racisme, seksisme en antipolitiek aanmoedigt. Een celebrity die denkt dat de verkiezingen een tv­show zijn. Op de koop toe krijgt Donald Trump daarvoor luid applaus van een hard­ nekkige fangroep, die zelf onder het welwil­ lende oog van de meester lustig mee scan­ deert: ‘Kill her’, ‘Trump that bitch’, ‘Build a wall — kill them all’.

Een nog groter deel van de kiezers joelt niet mee, maar gedoogt. Bijna 80 procent van de Republikeinen staat volgens de laat­ ste peilingen pal achter Trump. En 58 pro­ cent van de Republikeinse kiezers is van oordeel dat zelfs ‘de slechtste Republikein nog steeds beter is dan de beste Democraat’.

Hoe is het zover gekomen? Hoe zijn ze zo verteerd geraakt door haat en woede? Hoe zijn de Amerikanen elkaar zo gaan veraf­ schuwen? Hoe zijn ze zo van elkaar ver­ vreemd geraakt dat de feiten van het ene kamp leugens zijn voor het andere? Een re­ constructie aan de hand van toevallige en minder toevallige ontmoetingen.

Donna, 1973

De opstand van het ‘Vergeten Volk’ In de lente van 1973 logeerde ik bij Donna in Fall River Mills, een dorpje in de schaduw van de vulkaan Mount Lassen. Op een avond keek het hele gezin naar de uit­ reiking van de Academy Awards – behalve vissen en volksdansen was tv­kijken des­ tijds het enige familievertier in het schier ongerepte noorden van Californië.

Toen bleek dat Marlon Brando, die een Oscar had gewonnen voor zijn rol in de The Godfather, zich liet vervangen door een indiaanse activiste, schoot Donna’s vader in een kramp. ‘Mijn vader verdient minder met hard te werken dan de indianen van de bijstand krijgen’, gaf Donna achteraf als re­ den voor haar vaders uitval.

Donna’s ouders hadden moeite om de eindjes aan elkaar te knopen, ook al werk­ ten ze zich uit de naad. Ze waren jong ge­ trouwd, ze hadden niet gestudeerd. De overheid, vonden ze, mocht best een hel­ pende hand toesteken. En dus stemden ze voor de Democraten, zoals de meerderheid in Shasta County. Toch hadden ze het ge­ voel dat hun partij meer en meer ver­ vreemdde van hardwerkende, godvruchti­ ge en vaderlandslievende mensen zoals zij.

In hun ogen legde de overheid vooral niet­ blanken – in Shasta waren dat de Native Americans – in de watten.

Met verbijstering hadden ze enkele jaren eerder naar de beelden uit Berkeley en Oakland gekeken, waar hippies, pacifisten, feministen en zwarten luidruchtig, soms gewelddadig, de blanke burgerlijke machtsorde hadden dooreengeschud. De samenleving leek haar moreel kompas kwijt: het aantal misdaden, echtscheidin­ gen, ongehuwde tienermoeders en abortus­ sen nam hand over hand toe. Donna’s ou­ ders snakten naar law­and­order, maar dat leek de Democratische partij hen niet meer te willen garanderen.

Na het Arabische olie­embargo van okto­ ber 1973 tot maart ’74 kregen de VS boven­ dien af te rekenen met stagflatie, een ver­ nietigend mengsel van economische stag­ natie en voorthollende inflatie. Almaar meer fabrieken trokken naar het buiten­ land, veel Amerikaanse arbeiders zagen hun baan verdwijnen of hun lonen dalen.

In die onzekere jaren vond een cruciale omwenteling plaats: blanke arbeiders – in de VS meestal gedefinieerd als mensen zon­ der universitair diploma – begonnen zich te zien als leden van een blanke cultuur­ en waardengemeenschap. In ruil voor dat lid­ maatschap waren ze bereid hun economi­ sche belangen op te offeren.

Het ‘Vergeten Volk’, zoals een van Nixons adviseurs mensen als Donna’s ouders noemde, stond klaar om de stoottroepen van de kapitalisten te worden. In 1980 werd Ronald Reagan hun aanvoerder. Shasta County bezweek voor zijn sirenenzang en zou nooit meer terugkeren naar de oude po­ litieke stal.

3

1995: Timothy McVeigh richt een bloedbad aan in Oklahoma met een bomaanslag op een overheidsgebouw. © afp

Lorane en Don, 1980

De Reagan­revolutie tegen de overheid

Toen ik Lorane en Don in 1972 leerde kennen, woonden ze met hun drie kinderen in een comfortabele villa in de Bay Area, het gebied aan de overkant van de baai van San Francisco, dat in die jaren werd volge­ bouwd voor de goed boerende babyboo­ mers. Don kwam niet uit een rijk nest, maar had zich door hard werken opgewerkt. Lo­ rane zorgde voor de kinderen.

Politiek waren ze altijd stevige Republi­ keinen geweest, maar in de oude trant. Ze meenden dat de overheid een rol te spelen had, maar vonden het wel veiliger als die in handen van de Republikeinen was – kwes­ tie van excessen te vermijden. Die overheid leek echter steeds meer greep te krijgen.

Toen Ronald Reagan riep dat ‘de over­ heid niet de oplossing, maar het probleem is’, klonk dat Don en Lorane als muziek in de oren. In de voorverkiezingen van 1980 verkozen ze Reagan boven de meer gema­ tigde George H.W. Bush.

Het presidentschap van de Great Com­ municator was een goede periode voor Don. Hij profiteerde van Reagans belas­ tingvermindering en de bedrijven waarmee hij handelde, van diens deregulering. Zijn villa, inmiddels verdubbeld in oppervlakte en met zwembad, werd onderhouden door Mexicanen, die sinds de wetswijziging van 1965 steeds vaker illegaal in het land waren.

Maar de groeiende groep Spaansspreken­ den werd door de blanke middenklasse steeds meer als een bedreiging gezien.

Bob, 1996

Politici zijn ‘allemaal bandieten’ Op een eetfestijn van de Church Mice in Bartlett, New Hampshire, raakte ik aan de praat met Bob (46), een stoere kerel, met haar tot op de schouders en een baseball­ pet. Hij bleek lid te zijn van een militie, een van die gewapende groepen waarmee ook Timothy McVeigh, de dader van de bloedige aanslag op een overheidsgebouw in Okla­

homa in april 1995, banden had. Bob wei­ gerde die aanslag ondubbelzinnig te ver­ oordelen.

De armoede waarin hij was opgegroeid, deed hem walgen van politici, legde hij uit.

‘Het zijn allemaal bandieten.’ In Washing­ ton zijn ze bang van een revolte van de ge­ wone burgers, voegde hij er stellig aan toe.

De afkeer van big government hadden de daders van Oklahoma en hun sympathisan­ ten gemeen met Newt Gingrich, de toenma­ lige voorzitter van het Huis van Afgevaar­ digden. Die was er in 1994 in geslaagd de Republikeinen voor het eerst in veertig jaar de meerderheid in het Huis te bezorgen door een groep radicale nieuwkomers aan te trekken als kandidaten. Deze nieuwe lichting Congresleden zagen de Democra­ ten als een vijandige stam. Eerder dan met de Democratische president Bill Clinton een compromis te zoeken, legden ze eind 1995 wekenlang de overheid lam.

Sally en David, 1996

De teloorgang van de Amerikaanse Droom ‘De mensen zijn bang en woedend’, stel­ de Sally Kerans, Democratisch lid van het deelstaatparlement van Massachusetts, in februari 1996 vast. Arbeiders die hun baan verloren, maakten weinig kans om op­ nieuw aan de slag te kunnen tegen hetzelf­ de loon en met dezelfde sociale voordelen.

Ook al werkten ze langer en harder en gin­ gen hun vrouwen uit werken, toch daalde hun gezinsinkomen. Ze voelden de Ameri­ kaanse Droom door hun vingers glippen.

Twee weken later werden de Republi­ keinse voorverkiezingen in het naburige New Hampshire gewonnen door Pat Bucha­ nan. Hij stelde het bedrijfsleven, dat in die jaren historische winsten boekte, medever­ antwoordelijk voor het lot van de arbeiders en nam Nafta, het handelsverdrag met Mexico en Canada, dat de Democratische president Bill Clinton twee jaar eerder had ondertekend, op de korrel.

Ook tegen de migranten die de schaarse banen inpalmden, ging Buchanan zwaar te­ keer. ‘Hij zoekt zondebokken’, oordeelde b

Lees verder op blz. 4

1998: Na het Lewinsky­schandaal beginnen de Republikeinen een afzettingsprocedure tegen president Bill Clinton. © Richard Ellis/belga

Oneens over bijna alles De aanhangers van Donald Trump en Hillary Clinton blijken verdeeld over zowat alle belangrijke beleidsthema’s: van terrorisme tot vrijhandel, van migratie tot klimaatverandering. Ook over de toekomst van het land kunnen ze niet meer verschillen.

Is het leven in Amerika verbeterd of verslechterd tegenover 50 jaar geleden?

SLECHTER 19

Clinton-kiezers Trump-kiezers

BETER

81

HETZELFDE

59 11

18 6

Gaan de toekomstige generaties een beter of slechter leven tegemoet?

SLECHTER 30

Clinton-kiezers Trump-kiezers

BETER

68

HETZELFDE

38 11

28 15

Zijn de vrijhandelsakkoorden een goede of slechte zaak voor de VS? SLECHTE ZAAK GOEDE ZAAK HETZELFDE Clinton-kiezers Trump-kiezers

32 68

59 26

9 6

DS Infografiek I Bron Pew Research Center

4 Amerika

2000: De verkiezingsstrijd tussen Al Gore en George W. Bush wordt beslecht in Florida. © rtr

Fox­boegbeeld Bill O’Reilly. © rr

b

Republikein Pat Buchanan. © afp

2001: De aanslag op de Twin Towers sleurde de VS in twee oorlogen: Afghanistan en Irak. © afp

Vervolg van blz. 3

David Knuttunen, die in Boston een actie­ groep tegen armoede coördineerde, toen.

‘Hij vertaalt de onzekerheid van de mensen in racisme.’ Dat alles overgoten met een saus van moreel conservatisme.

Buchanans economische standpunten vielen niet in de smaak van de partijtop, die de Grand Old Party liet aanschurken tegen het kapitaal. Buchanan gaf het startschot voor ‘de strijd om de ziel van de partij’.

Bill Clinton won uiteindelijk de stem­ men van deze arbeiders, maar raakte in zijn tweede ambtstermijn afgeleid door de af­ zettingsprocedure tegen hem. De arbeiders bleven in de kou staan.

Tom, 2000

Niet de economie, maar waarden verdelen Amerika In 2000 waren de VS nog volop aan het bekomen van de afzettingsprocedure tegen Bill Clinton. De bitterheid smaakte nog na, maar verder deden de VS het goed. Toch was Tom, een advocaat in Texas, niet opti­ mistisch. ‘Ja, er is veel geld’, legde hij uit tijdens een feestje in zijn huis in de heuvels boven Austin. ‘Veel geleend geld, om huizen en auto’s te kopen en op de beurs te specule­ ren. Maar als de economie vertraagt, wat ze onvermijdelijk zal doen, zijn deze mensen gezien, want we hebben geen degelijk soci­ aal vangnet.’ Tom maakte zich grote zorgen over het feit dat je hard kon werken en toch arm zijn. ‘De groeiende kloof tussen rijk en arm is een regelrechte schande.’

Maar die kloof liet de kiezer koud. De kaart met verkiezingsuitslagen dat jaar ver­ oorzaakten een schok: de VS waren netjes in tweeën verdeeld, niet op basis van econo­ mische klasse, maar op basis van cultuur en waarden. Tijdens de lange periode waarin de stemmen van Al Gore en George W. Bush in Florida werden geteld en herteld, werd de breuklijn tussen de twee Amerika’s ook ijzig voelbaar in de dagelijkse omgang.

Cindy en Regina, 2004

Conservatieve christenen aan het verkeerde adres Als ik zowat een maand voor de verkie­ zingen het hoofdkwartier van de Ohio

Republican Party in Columbus binnenstap, komen Cindy, Regina en hun kroost teleur­ gesteld buiten. Ze wilden zich bevoorraden van bumperstickers en affiches van presi­ dent George W. Bush, maar die waren alle­ maal de deur uit. Met hun verweerde ge­ zicht, ruwe handen en haar dat in geen tij­ den nog bij een kapper was geweest, leken ze aan het verkeerde adres bij de partij van en voor de rijken.

Maar Cindy moest geen seconde naden­ ken over de vraag waarom ze voor de Repu­ blikein ging stemmen: ‘Hij is pro­life’, een tegenstander van het recht van de vrouw om voor abortus te kiezen. ‘Hij is een sterke leider en een eerlijk man’, voegde Regina er­ aan toe. ‘Bill Clinton was een morele schan­ de. Ik schaamde me destijds om me Ameri­ kaan te noemen.’ In Bush zagen de twee vrouwen een gelijkgestemde ziel.

De christelijk­conservatieven hadden een stevige greep op de Grand Old Party gekregen: ze vormden toen zowat veertig procent van de Republikeinse kiezers. En die slaagden erin de verkiezingen van 2004 minder over de economie dan over morele waarden te laten gaan.

Uiteraard speelde ook 9/11 mee, en de oorlog in Irak, die toen anderhalf jaar oud was. Het beleid van Bush had het ver­ scheurde land nog dieper gespleten. ‘Ik heb nog nooit zoveel woede in een verkiezings­ campagne ervaren en ik ben 25 jaar journa­ list’, vertelde Joe Hallet, hoofdredacteur van The Columbus Dispatch.

Anna, 2008

Obama krenkt blanke trots ‘In dit land blijven miljoenen kinderen verstoken van degelijk onderwijs. Die onge­ lijkheid is Amerika’s grootste onrechtvaar­ digheid’, zei Anna Lutey van Teach for Ame­ rica me tijdens een gesprek op de campus van de University of Iowa, waar ze vrijwilli­ gers ronselde om een jaar les te geven in achterstandsbuurten. Ze haalde onthut­ sende cijfers boven: slechts een op de tien jongeren uit armere gezinnen behaalt een universitair diploma, en de helft van de kin­ deren uit arme gezinnen behaalt op zijn 18de zelfs geen diploma van de middelbare school.

Blanke arbeiders, getroffen door de economische malaise in de jaren 70, werden de stoottroepen van de kapitalisten, met Reagan als hun aanvoerder Lutey schreef de slechte prestaties van deze jongeren toe aan de armoede waarin ze opgroeien en aan het ondermaatse on­ derwijs in armere buurten. ‘Onze dominan­ te ideologie belet dat dit land investeert in beter onderwijs voor iedereen.’ Maar daar wilden de Republikeinen het die verkiezin­ gen niet over hebben. Wel over Barack Obama’s huidskleur, over het feit dat hij ‘geen echte Amerikaan was’, maar een bui­ tenlandse moslim, zoals Sarah Palin, de running mate van de Republikeinse presi­ dentskandidaat John McCain, voorhield.

Haar fans laafden hun gekrenkte blanke trots aan elk woord.

Obama, de eerste Afro­Amerikaanse kanshebber op het Witte Huis, pleitte voor een zorgzamer samenleving, bracht een boodschap van verzoening in het diep ge­ polariseerde land. Maar de campagne kan­ telde pas echt met de val van de bank Lehman Brothers. Terwijl Obama snelle en doortastende maatregelen bepleitte, was er voor McCain geen vuiltje aan de lucht.

Frank, 2009

Tea Party’ers willen hun land terug Niet lang na Obama’s eedaflegging ont­ stond de Tea Party. Tea stond voor Taxed Enough Already. Het was een verzameling van heel verscheiden groepen blanke mid­ denklassers die het niet pikten dat de rege­ ring­Obama de banken en de auto­indus­ trie redde met overheidsgeld en de gezond­ heidszorg ‘nationaliseerde’. Ze waren woe­ dend dat de leiders van hun Republikeinse partij hem niet krachtiger terugfloten.

Hoezeer ze ook tegen de overheid raas­ den, de Tea Party’ers, meestal ouder en blank, verdedigden met klem de overheids­ programma’s die hen ten goede kwamen.

Ze vonden dat het leven in de VS voor men­ sen zoals zij sinds de jaren vijftig is ver­ slechterd, niet alleen economisch. Hun ver­ trouwde wereld was verdwenen, met een duidelijke rangorde tussen de rassen en de geslachten. En niemand was daarvan een krachtiger symbool dan de eerste zwarte fa­ milie in het Witte Huis. ‘Wij willen ons land terug’, zei Frank Simon, een arts en leider van een Tea Party­groep in Louisville.

Lorane en Don, 2010

Een portie gif van Fox In de lente van 2010 zag ik voor het eerst in heel lange tijd Lorane en Don terug. Ze waren inmiddels verhuisd naar een gated community niet ver van Sacramento, zoals conservatieve, blanke babyboomers mas­ saal deden als ze met pensioen waren. Hun oude stek, de San Francisco Bay Area, ver­ kleurde en werd een Democratisch bastion.

Ze leken een gedaanteverwisseling te hebben ondergaan. ‘We maken ons grote zorgen over de toekomst. We vrezen dat ons land over zijn hoogtepunt heen is’, zei Don. Niet de crisis, die toen nog in alle hevigheid woedde, bleek de bron van hun pessimisme te zijn, wel Barack Obama, ‘de socialist’ die van de VS een tweede Sovjet­Unie wilde maken. Hij was volgens hen niet in de VS geboren en had dus niet het recht president te zijn. ‘Als de Clintons de bewijzen daar­ voor openbaar maken, vermoordt Obama’s entourage hun dochter.’ Don raakte op dreef: progressieve belastingen straffen de hardwerkenden, sociale uitkeringen zijn beloningen voor nietsnutten, zwarten zijn lui en tevreden met aalmoezen en Mexica­ nen weigeren zich te integreren.

Lorane zag het allemaal nog zwarter in: ‘Het land staat op de rand van een burger­ oorlog, de militairen bereiden een coup te­ gen Obama voor, de regering wil de mensen doen geloven dat de economie aan de beter­ hand is, maar daar moet je niet in trappen.’

Om op het ergste voorbereid te zijn, had Don zijn kleinzoon leren schieten en had Lorane voor haar dochter een opvouwbare

5 Is het leven in Amerika verbeterd of verslechterd tegenover 50 jaar geleden?

SLECHTER

BETER

19

Clinton-kiezers

59

81

Trump-kiezers

HETZELFDE 18

11

6

Gaan de toekomstige generaties een beter of slechter leven tegemoet?

SLECHTER

2008: Lehman Brothers gaat overkop, het begin van de Grote Recessie. © reuters

BETER

30

Clinton-kiezers

38

68

Trump-kiezers

HETZELFDE 28

11

15

Zijn de vrijhandelsakkoorden een goede of slechte zaak voor de VS? SLECHTE ZAAK GOEDE ZAAK HETZELFDE Clinton-kiezers

32

Trump-kiezers

9

59

68

6

26

DS Infografiek I Bron Pew Research Center

2008: De sluiting van de GM­fabriek in Janesville, een zoveelste klap voor de ‘Rust Belt’. © blg

In het rijtje wegbereiders voor Trump speelde niemand een grotere rol dan Fox. Ook het internet werd een oneindige bron van leugens, complot­ theorieën en haat noodtrap gekocht om bij een terreuraan­ slag uit haar huis te kunnen ontsnappen.

Waar ze hun wijsheid haalden? Van de website van de anti­islamgroep Act for America; uit e­mails verstuurd door schim­ mige organisaties, die werden gefinancierd door schatrijke ondernemers die vooral hun eigenbelang dienden en van Rush Limbaugh, Sean Hannity en Bill O’Reilly.

In het rijtje wegbereiders voor Trump speelde wellicht niemand een grotere rol dan deze legendarische tv­ en radiopresen­ tatoren. Eerst was er praatradio, waar al­ leen maar meningen worden gespuid. Later kwam daar kabeltelevisie bij – vooral dan Fox News. Het werd allemaal mogelijk toen president Reagan in 1987 voor de omroepen de verplichting tot neutraliteit afschafte.

De presentatoren wierpen zich op als de grote verdedigers van the folks tegen de machtigen in de politiek, de zakenwereld en de media die het niet goed meenden met gewone luitjes. Zij werden er schatrijk van.

En the folks kregen met elke uitzending hun portie gif ingelepeld. Dag na dag werd hun negatieve wereldbeeld, hun haat tegen al wie anders is, versterkt. Later kwam daar het internet bij als onuitputtelijke bron van leugens, complottheorieën en haat.

Het maatschappelijke debat verschraal­ de en werd een scheldpartij. Ook de politici begonnen zich gretig te bedienen van een anti­intellectueel discours.

Robert, 2012

De Grote Recessie laat arbeiders in de kou Twee dagen voor Kerstmis 2008 sloot de

GM­fabriek in Janesville, Wisconsin, een stadje van 60.000 inwoners. Voor de Rust Belt, het oude industriegebied dat zich rond de Grote Meren slingert, was de afkalving van de autonijverheid een zware klap, bo­ ven op alle andere slagen die de regio afge­ lopen dertig jaar moest incasseren. Vier jaar later had de thuisstad van Paul Ryan, een Republikeinse scherpslijper en de huidige voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, de aderlating nog niet verteerd. Er waren nog altijd 8.000 banen te kort en de nieuwe jobs betaalden 9 dollar per uur tegenover 28 dollar bij GM en boden minder sociale voor­ delen. ‘Het effect van GM’s sluiting was ver­ woestend’, zei Robert Borremans, directeur van het werkgelegenheidsagentschap voor het zuidwesten van de staat.

Borremans zag veel verborgen leed en stress omdat de mensen geen uitkomst meer zagen. ‘De tijd dat Janesville een ge­ moedelijke plek was, waar bazen en werk­ volk elkaars buren waren, is voorbij.’ Door de vastgoedcrisis raakte hun huis niet ver­ kocht en konden ze dus, Amerikaanse stijl, hun boeltje niet bijeenpakken en elders op­ nieuw beginnen. ‘Blanke arbeiders zijn ver­ zuurd en pessimistisch over hun toekomst en die van hun kinderen’, merkte hij op. Ze zijn conservatief, maar zagen in hun eigen gemeenschappen de oude waarden teloor­ gaan. Ze voelden zich in de steek gelaten door de overheid toen ze massaal hun ba­ nen en hun huizen verloren, door de schuld van graaigretige bankiers, die sinds de jaren tachtig aan almaar minder regels wa­ ren gebonden en almaar grotere belasting­ verlagingen kregen. En nu door president Barack Obama niet eens ter verantwoor­ ding werden geroepen voor de Grote Reces­ sie die ze hadden veroorzaakt. De machts­ verhoudingen tussen de 1% en de 99% ble­ ven zwaar scheefgetrokken.

Amerika stond voor een fundamentele morele keuze: zijn arbeiders een fatsoenlijk leven waarborgen of verder laten verkom­ meren.

2008: Barack Obama schrijft geschiedenis en wordt de eerste zwarte president in de VS. © belga

% aanhangers die deze thema’s als 'zeer groot probleem' beschouwt Clinton aanhangers

Trump aanhangers 66%

17% Immigratie 36

65

Terrorisme 42

52

Misdaad 51

48

Relatie tussen rassen en etnische groepen 33

Bereikbare goed betaalde jobs

48

31

Kloof tussen rijk en arm

70

43

16 Milieu 0

25

50

75%

Wat denken kiezers over andere kandidaat dan hun voorkeur? % kiezers denkt: goed

gemiddeld

Trump-kiezers over Clinton 1

7

Clinton-kiezers over Trump 1

5

slecht

18

vreselijk

72

2016 De economische en politieke elite, in bei­ de partijen, koos de laatste optie. In 2016 oogst ze wat ze veertig jaar lang heeft ge­ zaaid.

10

83 DS Infografiek I Bron Pew Research Center

6 Amerika

De macho’s van West­Baltimore heten je welkom. Kijk ze een halve seconde te lang aan en je krijgt een kogel. Terwijl blanken bij hun recht op wapens zweren, schieten zwarten elkaar dood.

Wachten tot je sterft in Baltimore VAN ONZE REDACTEUR IN DE VS

STEVEN DE FOER B A L T I M O R E | Eén piepklein buurtwinkel­ tje is er in de wijken Sandtown en Harlem Park, het westen van Baltimore. Enfin, toch als je hard liquor stores niet meerekent – sterke drank kun je in winkels op iedere straathoek kopen. En drugs voor de deur.

De afwezigheid van winkels en levensmid­ delen valt het hardst op als er een man met een stootkar met fruit voorbijkomt: hij is de enige die verse producten aanbiedt, kilo­ meters in de omtrek. Naar een buurtcafé, koffieshop of sportclub is het vergeefs zoe­ ken. Hier is niets.

Dit is West­Baltimore. Sinds jaar en dag één van de armste en gevaarlijkste buurten van de VS. Vorig jaar berucht geworden na de dood van Freddie Gray – een van de zwarte jongemannen die stierf omdat de politie hem te hardhandig aanpakte bij een arrestatie. Gray zou in het bezit zijn ge­ weest van een klikmes, wat we zeker weten is dat hij vluchtte voor de politie. Na zijn dood braken er zware rellen uit tussen ver­ ontwaardigde wijkbewoners en de politie – dagenlang werd een kleine burgeroorlog uitgevochten.

De rust is vandaag weergekeerd. Meer dan de helft van de huizen staat leeg: het zicht van dichtgetimmerde ramen en grote stukken braakliggend terrein vol vuilnis is deprimerend. Het zegt iets over een wijk, als de enige recente zaak die er openging een begrafenisondernemer is.

De ballonnen van de dood Heel wat huizen vertonen kogelinslagen, en onthutsend vaak zie je ballonnen aan een deurknop of een paal geknoopt: het te­ ken dat hier onlangs iemand is gesneuveld door wapengeweld. Je kunt zien aan de hoeveelheid lucht in de ballon hoe lang het drama geleden is.

Vergeten wijken kun je het niet eens noemen. Fulton Avenue, de hoofdstraat – tot in de jaren zestig de demarcatielijn van tot waar zwarten mochten wonen – is een belangrijke toegangsweg tot het centrum.

Behalve dealers zie je rond het middaguur niemand op straat, maar op het spitsuur staan er files van pendelaars die in de aan­ genamere suburbs wonen.

‘Dat ze dus op het stadhuis niet beweren dat ze niet weten hoe erg het hier is’, zegt Grace Brown, buurtwerkster in Harlem Park. ‘Sinds Freddie Gray krijgt Sandtown wat meer aandacht en geld, maar de statis­ tieken qua moord, recidivisme, leegstand, daklozen, schoolverlaten zijn nóg iets erger

voor Harlem Park en daar doet de stad weinig aan. Immuun geworden voor de ellende.’

Huiselijk geweld is de grootste plaag, maar ook op straat ben je je leven niet vei­ lig. ‘Zie je die dealers op de hoek? Ze wuiven nu wel naar die predikant, maar voor het­ zelfde geld zijn ze over een minuut aan het schieten. Maar als het helpen van sukke­ laars je roeping is, mag je niet bang zijn.’

De bendes zijn ook niet zo dol op weldoe­ ners. In juli werd de rapper Lor Scoota koel­ bloedig geëxecuteerd toen hij in zijn auto terugkeerde van een benefiet. Hij had zelf een ruwe jeugd maar had zijn leven gebe­ terd en richtte zich nu in zijn songs tégen de cultuur van geweld. Hij was 23.

Junkies lopen in en uit het hoofdkwar­ tier van A Step Forward, de organisatie waarvoor Grace Brown werkt. Ze neemt ons mee naar het evenement waarop ze het meest trots is: Turnaround Tuesday, de we­ kelijkse bijeenkomst van ex­bajesklanten die onder begeleiding aan hun toekomst werken. Onderweg passeren we enkele straatverkopers met T­shirts – dan toch normale commerciële activiteit? Vergeet het. ‘Black top, red top’, zeggen ze. Codetaal voor crack, cocaïne en de andere producten uit hun werkelijke business. Hun klanten zijn niet altijd zwart en arm. De universi­ teitswijk ligt slechts enkele blokken verder.

‘In de jaren tachtig bestonden er nog af­ spraken. Niet dealen als er kinderen of be­ jaarden in de buurt zijn. Vandaag kan alles, en wordt er ook bikkelhard gevochten voor territorium. Het enige wat ze niet doen, is Pennsylvania Avenue oversteken naar de blanke wijken, want dán krijg je gedonder.

De blanke studentjes moeten zelf even oversteken om zich te bevoorraden. Ze doen dat met knikkende knieën.’

In het zaaltje waar Turnaround Tuesday wordt georganiseerd, hangt een warme sfeer. Er is taart en limonade, er wordt ge­ knuffeld en gekust. Antoinette Mugar, een warme verpleegster en buurtwerker, is de initiatiefneemster. Toen ze in 2010 haar thesis schreef, ontdekte ze dat meer dan de helft van de zwarten in gevangenissen in de staat Maryland uit dezelfde wijk kwamen.

‘Stel je voor wat een massa gedetineerden er wekelijks op vrije voeten komt zonder enige hoop op werk of een toekomst.’

Je bent meer dan je strafblad Turnaround Tuesday probeert hen wat perspectief te bieden. ‘Door te helpen met verzoening met hun families. Of leren lezen en schrijven, of afkicken van drugs. Vrijwil­

‘Officer friendly’ John Bartoszak speelt schaak met buurtbewoner James Green. Donny Cannady

ligers leren de ex­bajesklanten een beter cv te schrijven, en aan werkgevers uit te leg­ gen dat één veroordeling nog niet betekent dat je levenslang een crimineel bent: je bent méér dan je strafblad, is onze leuze.

We onderhandelen ook met grote werkge­ vers, zoals het John Hopkins­ziekenhuis, die een reeks vacatures (vooral voor keu­ ken­ of schoonmaakpersoneel) ter beschik­ king stellen. Wij hebben al meer dan 100 ex­gedetineerden aan een vaste baan gehol­ pen, en – hout vasthouden – minder dan tien zijn er hervallen. Veel van die mensen hebben voor het eerst een toekomst!’

Antoinettes ogen worden waterig. Ze zucht. ‘Ik heb een persoonlijke reden om dit te doen. In 2018 komt mijn zoon vrij. Hij is 31 en zit voor de tweede keer in de gevange­ nis nu. De eerste keer was het voor gewa­ pende overval – al hebben ze nooit een wa­ pen gevonden. In 2013 kwam hij vrij; ik ving hem thuis op en schreef hem in voor een rehabilitatieprogramma. Maar zodra hij op straat kwam, werd hij bestookt door een bende die met hem nog een appeltje te schillen had. Ze dreigden hem te vermoor­

den. Wat kon hij doen: het aan de politie melden? Alsof die hem ging beschermen.

Dus kocht hij een wapen, wat strikt verbo­ den is voor ex­gedetineerden. En ging hij opnieuw achter de tralies voor verboden wapenbezit. Maar het is de jungle hier. Wat hij al heeft meegemaakt: driemaal in de rug gestoken toen hij hamburgers stond te draaien bij McDonalds; een verdwaalde ko­ gel in de arm gekregen toen hij een blikje cola stond te kopen in een winkeltje. Veel gevangenen zien in dat ze het anders moe­ ten aanpakken als ze vrijkomen, maar be­ gin er maar eens aan in zo’n klimaat.’

‘Hij werkte op mijn zenuwen’ In een hoekje van de zaal staat een kloe­ ke kerel naar getuigenissen te luisteren.

Eldgin Watson weegt minstens 120 kilo – vooral spieren. Jaren geleden was hij drugs­ dealer, en werd hij veroordeeld wegens po­ ging tot moord. Maar hij zat zijn straf uit, en verliet 16 jaar geleden de cel. ‘Helaas krijg je die smet nooit afgewassen: een strafblad heb je voor de rest van je leven.’

Eldgin geeft toe dat hij geen modelbur­

7

kijkt toe van voor zijn voordeur. © Lexey Swall/Grain

‘Als ze gewoon meer politie zouden inzetten hier, voor een war on guns! Zorgen dat die ellendige schiet­ tuigen hier verdwijnen, zodat ze elkaar op hun gezicht slaan als ze boos zijn in plaats van elkaar dood te schieten‘

ger is. ‘In april ben ik mijn job als metaalbe­ werker verloren, na negen jaar bij dezelfde firma. Ik heb mijn chef in elkaar geslagen omdat hij zo op mijn zenuwen werkte. Dat had ik niet moeten doen. Dankzij Turna­ round Tuesday ben ik niet ontspoord. Ze hebben me aan een nieuwe baan geholpen, bij een loodgietersbedrijf. Ik moest alleen een drugstest ondergaan en beloven dat ik niemand meer ga slaan. Ik heb een eigen huis, een vrouw en twee kinderen die hun best doen op school. God heeft me een twee­ de kans gegeven, ik moet die grijpen.’

Gangs uit de buurt vallen hem niet las­ tig. ‘Ik word niet zo snel lastig gevallen’, grijnst hij, bewust van zijn afschrikwekken­ de gestalte. ‘Het enige waar ik echt bang voor ben, is dat ik op een dag mijn geduld verlies met de flikken.’

Is de politie dan echt zo lastig? Eldgin trekt een are you kidding me­gezicht. ‘O ye­ ah. Als je zwart bent vinden ze constant wel redenen om je te ondervragen, zonder enig respect. Als ik naar de bushalte stap met mijn werkzak over de schouder, en ze hou­ den me tegen zodat ik de bus ga missen en

te laat op het werk dreig te komen… Niet te veel mopperen hé, of je bent weerspannig.

En ik geef dat toe, ik héb een beetje een pro­ bleem met woedecontrole.’

Malcolm X WIe daar goed aan gewerkt heeft, is Wil­ liam T. Gloverbey (59) – met Malcolm X­brilletje. ‘Ik ben in mijn jonge jaren vier keer neergeschoten’, zegt hij. ‘Ik heb 35 jaar gedeald, heb in totaal 15 jaar van mijn leven in de cel doorgebracht. Schieten, drugs, ge­ vangenis: ik zag dat als een carrière: ik was de op één na oudste in een gezin van twaalf kinderen en mijn moeder stierf toen ik 20 was. Ik ging voor de enige beroepskeuze waar geld in zat. Maar ik wil mezelf ook niet goedpraten: ik was zeer gewelddadig. Ik heb mensen die niet betaalden heel erg pijn moeten doen.’

Ook William heeft in de gevangenis het spirituele licht gezien. ‘Ik begon er uit ver­ veling te lezen, werd geïnspireerd door Malcolm X. Ik leerde ook geduld te oefenen en mensen aanspreken als ‘meneer’ of ‘me­ vrouw’: vroeger werd ik gewelddadig als ik

ergens moest wachten.’

Williams nieuwe levensstijl leverde hem een baantje op: tien jaar lang was hij men­ tor in een tehuis voor jeugdige delinquen­ ten – ‘tot ik verdraaid zelf opnieuw ver­ slaafd werd, het blijft een verleiding hé?’

Nu probeert hij te bewijzen dat hij weer clean is, om zijn baan als jeugdwerker terug te krijgen… ‘God weet dat ik me daar nog nuttig kan maken.’

Wat er moet veranderen? ‘Allereerst dat recht om wapens te dragen uit de Grondwet schrappen’, zegt William. ‘We moeten niet alles op racisme steken, wij zwarten schie­ ten ook gewoon te graag op elkaar. Maar wij zijn niet de enige verantwoordelijken voor al dat black on black­geweld. Het is dweilen met de kraan open als je makkelijker aan een vuurwapen komt dan aan verse toma­ ten. Die blanken die zo verliefd zijn op het Second Amendment, waarom ijveren ze niet voor smart guns?’ (Wapens die alleen bediend kunnen worden door de eigenaar,

b

Lees verder op blz. 8

8 Amerika

Eldgin Watson verliet 16 jaar geleden de cel. Een wekelijkse bijeenkomst van ex­bajesklanten, ‘Turnaround Tuesday’, hield hem op het goede pad.© Lexey Swall/Grain

Collie Thomas: Bekeerd na tien jaar cel voor moord Collie Thomas zat tien jaar in de cel wegens moord op haar echt­ genoot. ‘Ik ontken niet dat ik hem heb neergestoken, maar het was nooit mijn bedoeling hem te doden – gewoon pech dat ik zijn long doorboorde. Een dure advo­ caat had beter uitgelegd dat hij me sloeg en misbruikte, dat ik uit zelfverdediging handelde.

Maar kom dat eens uitleggen bij de rechter, als je bekendstaat als zo’n meisje dat crack gebruikt en dealt, en op straat rondhangt met zeer foute kerels.’

Nu werkt Collie in het ziekenhuis.

‘Ruim een jaar geleden hebben ze mij als poetsvrouw aangewor­ ven. Ze zien dat ik eerlijk ben en van aanpakken weet. Ik ben nu al chef van mijn afdeling. Mijn pri­ véleven zit ook goed, ik voel dat de ware Jacob ergens om de hoek staat te wachten. Je moet geloof hebben.’

Geloof is voor veel van deze mensen een sleutelwoord. ‘In de cel verlies je snel hoop. Ik was jong en werd constant belaagd door lesbiennes. Een verschrik­ king. Maar in mijn derde jaar daar heb ik mezelf overgeleverd aan God. Dankzij Hem heb ik een diploma gehaald en afkickthera­ pie gevolgd. Zo zeker als God mijn getuige is, ik ga nooit meer terug naar die plaats.’

b

Vervolg van blz. 7

zodat gestolen wapens niet langer de zwar­ te binnensteden verpesten.)

William springt recht om de deur te ope­ nen voor een vrouw. Hij ziet mijn verba­ zing. ‘Tja, dat zou ik vroeger niet zo snel gedaan hebben’, grijnst hij.

Tijd om even aan ramptoerisme te doen.

Een kijkje nemen op de plaats waar Freddie Gray aangehouden werd – en door hard­ handige politiemannen zo dubbelgeplooid dat hij letterlijk gebroken werd. ‘Mijn klein­ zoon heeft de beelden gezien’, zegt buurt­ werkster Grace Brown. ‘Oma, ik denk niet dat ik nog politieman wil worden, zei hij.

Freddie Gray was geen crimineel hé? Ge­ woon een zwarte jongen die het op een lo­ pen zette toen de politie hem tegenhield, en ik kan hem geen ongelijk geven.’

Schaken met Officer Friendly Is het nu zo erg met die brutale en racis­ tische politie? In een straat aan een plant­ soentje – het moet er ooit aardig wonen ge­ weest zijn – in Harlem Park zit een twintig­ tal mensen van de zon te genieten. Ze heb­ ben stoeltjes buiten gehaald, de kinderen spelen op driewielers. In de verroeste speel­ tuin kunnen ze helaas niet terecht – het was drugsdealerterrein geworden. ‘Je moet hier geregeld bukken voor de kogels’, zegt Don­ ny Cannady. Hij heeft een kleine gehandi­ captenuitkering als enige inkomen, en nog één tand. Zijn vrouw Shirley Strouble (’an S and a lot of trouble’) staat in de ontbijt­ keuken van een hotel in het stadscentrum.

Donny stinkt naar wiet.

En toch zit naast hen een roodharige po­ litieman schaak te spelen met de kinderen van de buren. Donny noemt hem Red, Shir­ ley prefereert ‘Officer Friendly’ .

‘Je gelooft je ogen niet dat er ook zulke aardige mensen bij de politie zijn’, zegt Don­ ny. ‘Die heeft ook een neus hé, die ruikt ook dat wij jointjes roken, maar hij doet daar niet moeilijk over. En ook niet dat hij altijd

verliest met schaken, hahaha. Hij stopt hier een paar keer per week, babbeltje, partijtje.

Hij vraagt dan of wij iets gezien hebben, dat is zijn job, maar altijd vriendelijk.’

‘Die man ként ons intussen’, zegt Shirley.

‘Die weet dat zwart zijn en in deze buurt wonen niet betekent dat je slecht bent.

Maar hij is de uitzondering op de regel. Als je hier moet hollen voor een boodschap, denken ze dat je een overval hebt gepleegd.

Ik wil hier weg, out of the hood, ik wil beter wonen: veilige straten, goede scholen voor de kinderen, niet wachten tot je leven stopt door een verdwaalde kogel.’

Te veel moeders in Baltimore hebben hun kinderen verloren. In Red Emma’s, een geëngageerde bookshop, hebben we een af­ spraak met de blanke amateur­kunstenares Kimberly Sheridan. Haar broer werd ook doodgeschoten op straat – reden onbekend.

Toen ze las dat er sinds de moord op John Lennon in 1980 al meer dan een miljoen Amerikanen door wapengeweld zijn ge­ dood, kwam ze op het idee van de Million Gun Victims March: het (onhaalbare) stre­ ven om al die slachtoffers in herinnering te brengen met een schilderij. Ze heeft er in­ middels honderd gemaakt, vrijwel allemaal van jonge zwarte mannen in Baltimore.

Respect tonen of je bent dood Kimberly heeft een ontmoeting geregeld met rouwende moeders – goed voor een reeks adembenemende getuigenissen. Zo­ als die van Cynthia Bruce, de moeder van Marcus Downer. Hij was 23 jaar toen hij vermoord werd in 2015, nochtans in een wat betere wijk van Baltimore.

‘Marcus wilde acteur worden, hij heeft op de theaterschool zelfs Macbeth ge­ speeld. Hij was een keurige jongen. Het stoort me als ik de suggestie proef dat hij wel bij drugshandel betrokken zal geweest zijn. Hij was me die middag nog 20 dollar komen vragen om naar de kapper te gaan.

Ik heb hem nog zien zitten op de stoep voor het huis van zijn oma. Een uur later was hij

‘Het is dweilen met de kraan open als je makke­ lijker aan een vuurwapen komt dan aan verse tomaten. Die blanken die zo verliefd zijn op het Second Amendment, waarom ijveren ze niet voor smart guns?’

dood: 19 kogels in zijn lichaam gepompt door een kerel die uit een grijze auto stapte.

Getuigen zeggen dat er eerder een incident­ je was geweest met een voorbijganger met een kinderwagen. De vader van dat kind leek op de man in die grijze auto. Ik ver­ moed dat het een respectkwestie is geweest.

Het machismo is echt vreselijk; kijk je ie­ mand een halve seconde te lang aan, kun je een heel groot probleem krijgen.’

Het stoort Cynthia Bruce vooral dat de politie zo makkelijk de zaak klasseerde als ‘onopgelost’. ‘Omdat wij niet belangrijk zijn’, zucht ze. ‘En omdat er te veel moorden zijn. 45 in Baltimore in de maand dat Mar­ cus vermoord werd, en dat met een politie die al overbelast was door de nasleep van de Freddie Gray­affaire. “Weer een dode ne­ ger” moeten ze gedacht hebben. Ze zouden er nu nog iets aan kunnen doen: het her­ openen van cold cases levert resultaten op.

Maar dat gaan ze voor ons niet doen hé?’’

De rouwende moeder heeft een beloning uitgereikt voor een gouden tip – vergeefs.

‘Als ik wist wie het gedaan heeft, dan zou ik zijn hele huis opblazen, zijn gezin inbegre­ pen. Oog om oog, tand om tand, zodat zij het hartzeer zelf eens kunnen voelen.’

Ze kijkt verontschuldigend, weet ook

9 ‘Ik noem het het P­syn­ droom. Poverty, powder (drugs), pistol, prison, power, penis: allemaal geboren uit de ellende, en dan maar tonen hoe macho je kan zijn als ‘’bewijs’’ dat je leven niet volslagen hopeloos is’

hebben DeSeans rijbewijs op straat gevon­ den. Toen ben ik in tranen uitgebarsten.’

Haar zoon bleek te zijn doodgeschoten in een steegje. ‘Wat deed hij daar ‘s avonds laat? Dealde hij drugs? Ik wist daar niets van, maar ik durf dat niet uit te sluiten. Had het iets te maken met geld? Ik zou zo graag het waarom kennen. De politie zit op een spoor, ik hoop dat ze snel meer weten. Al wordt het dan nog moeilijker om mijn an­ dere zoon en mijn broer tegen te houden, want die willen wraak nemen. Ik smeek hen dat niet te doen, want dan wordt het een straatje zonder einde.’

Ontgroeningsritueel wel dat méér geweld niets oplost. ‘Als ze ge­ woon meer politie zouden inzetten hier, niet voor een war on drugs maar voor een war on guns! Zorgen dat die ellendige schiettuigen hier verdwijnen, zodat ze el­ kaar op hun gezicht slaan als ze boos zijn in plaats van elkaar dood te schieten.‘

Een goedgezinde jongen Niet alle moeders zijn opgetogen over het schilderij dat Kimberly Sheridan van hun zoon gemaakt heeft. Darlene Lucas – alleenstaande moeder, fiere vrouw, zwart T’shirt met ‘justice for DeSean Lucas’ aan – is dat wel. ‘Zoals ze mijn zoon weergeeft, plezier makend met vrienden in een pret­ park: dat was hij. Een goedgezinde jongen met veel vrienden, en dol op Six Flags.’

Darlene doet haar verhaal nuchter en zonder haperingen – amper vier maanden na de dood van haar zoon. ‘Het was een maandagavond. DeSean was even naar een vriend. Toen hij niet thuiskwam, ging ik er­ van uit dat hij bij een vriend was blijven slapen. Maar woensdag was hij nog niet te­ rug en werd ik ongerust. Toen kreeg ik tele­ foon op de school voor gehandicapte kinde­ ren waar ik werk: een vriend van DeSean.

Miss Darlene, er ligt sinds maandag een on­ geïdentificeerd lijk in het ziekenhuis en ze Darlene Lucas met een schilderij van haar vermoorde zoon DeSean Lucas. © Lexey Swall/Grain

Burnett McFadden: Drie zonen dood, de jongste wordt verwend Veel moeders worstelen met knagende onwetendheid en het gevoel van straffeloosheid. Bur­ nett McFadden niet. Zij weet wat er met haar drie zonen is gebeurd. De daders zijn ge­ straft, maar of dat helpt om het te accepteren? Ze werkt een enorme hamburger naar binnen terwijl ze vertelt hoe ze in 2005 in zes weken tijd drie van haar vier zonen verloor. ‘De eerste twee werden vermoord door een dakloze – een vriend, dach­ ten we. Mijn ene zoon stak hij dood met een mes, de andere stopte hij met zijn hoofd in een oven en vergaste hem.’ Burnett neemt nog een hap van haar hamburger en vervolgt: ‘Zes weken later werd een derde zoon doodgeschoten bij een roofoverval op straat. Drie jon­ gens kwijt en niet een van hen was bezig met criminele din­ gen. Ik heb mijn jongste nog over. Die heb ik heel erg ver­ wend, dat kan ik je wel zeggen.’

De rouwende moeder is nog gaan betogen tegen de gun cul­ ture. ‘Na het drama in Sandy Hook, toen al die schoolkinde­ ren werden vermoord en presi­ dent Obama zwoer dat het nu genoeg was, hoopte ik even dat het ooit zou veranderen. Nu heb ik die hoop opgegeven.’

Daphne Alston heeft de organisatie MOMS (Mothers of Murdered Sons & Daughters) opgericht. Zij woont niet in Bal­ timore maar in Edgewood, een halfuurtje rijden buiten de stad – in een fatsoenlijke wijk, waar je in principe niet voor je leven moet vrezen.’

En toch. In 2008, op een zondagavond, kwamen vrienden haar zoon Tariq ophalen om naar een verjaardagsfeestje te gaan in de brandweerkazerne. ‘Een goed uur later kreeg ik telefoon van zijn vriendin, om te zeggen dat Tariq was doodgeschoten. Nie­ mand heeft het gezien: hij was buiten op de brandtrap gaan staan omdat er binnen te veel lawaai was en hij met zijn lief wilde bellen. Het moet gebeurd zijn net na zijn gesprek met haar, hij heeft er 28 minuten gelegen voor iemand hem vond.’

De zaak is nooit opgelost. ‘Was het uit jaloezie?’, vraagt Daphne zich af. ‘Hij had nog niet zo lang die prachtige vriendin, en veel jonge gasten waren jaloers op hem – enkele weken eerder had hij al eens een pak slaag gekregen. Maar de politie vermoedt dat het een ontgroening was voor een nieuw lid van een bende: bewijs dat je ie­ mand kunt vermoorden, for no reason. In die tijd waren er net veel projects (sociale woningbouwprojecten) gesloten in Balti­ more en kwam er nogal wat bendegeweld onze kant uit. Mede door de moord op Tariq is dat nu fel verminderd – de politie is aler­ ter geworden. Al heeft dat ook zijn nadelen.

Onze county is blank en landelijk, wij heb­ ben nog een sheriff die de lakens uitdeelt.

Tariq was soms gefrustreerd over hoe je er als zwarte behandeld wordt. Hij is een paar keer opgepakt wegens trespassing – op ver­ boden terrein komen. Niet omdat hij in een tuin liep of zo, gewoon omdat hij in een wijk kwam waar ze geen zwarten willen.’

Daphne Alston zette MOMS op en stopt veel energie in het organiseren van protest­ marsen en zo – nu ook in andere steden.

‘Omdat ik thuis tegen de muren oploop.’

Beyoncé heeft ze nog niet ontmoet, nee.

‘Die doet nuttig werk, maar te eenzijdig. Op de MTV Awards had ze moeders mee van zwarte mannen die door police brutality gestorven zijn. Maar hoe erg dat ook is, het gaat misschien om tien tot twintig gevallen, terwijl er jaarlijks duizenden zwarte jonge­ lui sterven door vuurwapens. Als je door buurten als West­Baltimore loopt, en je ziet in welke omstandigheden die kinderen le­ ven, dan breekt je hart toch? Al die verslaaf­ de mensen die elkaar vermoorden. Veel moeders proberen er het beste van te ma­ ken, maar waar zijn de vaders? Die zijn dronken of gedrogeerd, moedeloos, ieder gevoel van eigenwaarde verloren, waardoor ze het maar proberen terug te vinden door te vechten en te schieten.’

Seksstaking?

Burnett McFadden heeft drie van haar vier zonen verloren. © Lexey Swall/Grain

De film Chi­raq van Spike Lee heeft ze nog niet gezien, maar het – van het klassie­ ke Griekse blijspel Lysystrata gestolen – idee van zwarte moeders die hun mannen een seksstaking opleggen tot ze hun vuur­ wapens afgeven, vindt ze geweldig. ‘Ik ken die film niet, maar wil je geloven dat we het over datzelfde idee ook al gehad hebben bij MOMS? Want weet je wat voor mij de kern van het probleem is? Ik noem het het P­syn­ droom. Poverty, powder (drugs), pistol, pri­ son, power, penis: allemaal geboren uit de ellende, en dan maar tonen hoe macho je kunt zijn om jezelf wijs te maken dat je le­ ven niet volslagen hopeloos is. Maar hoe verander je dát allemaal?’

10 Amerika De Trump­fan: Rickey Miller, ondernemer uit Pennsylvania

‘Eindelijk een doener in het Witte Huis, en geen belover’ Of hij nooit bedenkingen heeft bij Donald Trumps gedrag? ‘Uiteraard wel’, zegt ondernemer Rickey Miller uit Indiana. ‘Maar als president zie ik liever een zakenman met een neus voor winst en af en toe een rare uitspraak, dan de meest corrupte vrouw op de planeet.’

STEVEN DE FOER B R U S S E L | Jarenlang heeft Rickey

Miller op de Democraten gestemd.

Verloren jaren, vindt hij nu. ‘Hoelang kun je beroepspolitici blijven gelo­ ven die van alles beloven en niets doen? Ik heb het helemaal gehad met die politieke kliek in Washington en zeker met Hillary Clinton – voor mij de meest corrupte persoon op deze planeet.’

En dus reed hij gisteren met en­ thousiasme ruim een uur van zijn thuisstad Indiana naar Johnstown, Pennsylvania, om een meeting van Trump bij te wonen. ‘Een inspanning doen om een politicus bezig te horen: nooit gedacht dat ik dat nog zo en­ thousiast zou doen’, zegt Miller aan de telefoon van op de rally. ‘En ik kan je verzekeren: hier hangt de geur van de zege – het dak gaat eraf en we wachten nog op Donalds komst.’

Miller handelt in satelliettele­ foons en zijn bedrijf ontwerpt ook beschermhoezen voor afstandsbe­ dieningen. Hij heeft 68 werknemers in dienst. ‘Ik ben een correcte baas.

Ik betaal netjes mijn belastingen en ik zou dat zelfs zonder mopperen doen als er niet altijd wel Democra­ ten waren die het belastinggeld ver­

prutsen aan verkeerde dingen. Bo­ vendien maakte ik ook altijd dat mijn werknemers behoorlijk verzekerd waren. Alleen lukt me dat nu niet meer: Obamacare heeft het zo duur gemaakt, dat ik failliet ga als ik mijn mensen nog dezelfde zorg wil garan­ deren als vroeger. Allemaal werk van politici, terwijl we zakenmensen aan de macht moeten hebben. Kijk naar Trump: alles met zijn eigen geld ge­ daan, tegenover crooked Hillary, die de media en allerlei rijke vriendjes achter zich had. Het feit alleen al dat Trump vandaag staat waar hij staat, bewijst wat een crack hij is.’

Mainstreammedia Ja, maar al die ongehoorde uit­ spraken van Trump dan – storen die Rickey niet? ‘Laat mij allereerst dit zeggen: politieke correctheid maakt ons land kapot. Wij waren ooit het land van de vrije meningsuiting.

Vandaag ben je een racist of een vrouwenhater zodra je iets zegt dat de mainstreammedia niet bevalt.

Waar is de vrijheid nog? Al die over­ dreven reacties... Als Trump uithaalt naar Mexicanen of moslims, bedoelt hij dan echt álle Mexicanen of mos­ lims? Nee toch, hij weet toch ook dat

er daar wel goede bijzitten? Zelf heb ik geen enkel probleem met andere rassen of minderheden, op voor­ waarde dat ze hier legaal zijn en niet van ons sociaal vangnet komen profi­ teren. Ik word gewoon niet graag overspoeld door mensen van wie we niet weten wat ze van plan zijn.’

Georkestreerde campagne

‘Trump vrouwon­ vriendelijk?

En die missverkie­ zingen dan?’

Maar zo opscheppen dat je vrou­ wen gewoon in hun kruis moet tas­ ten? ‘Tja, het is nu eenmaal een troef van Trump dat hij de taal van gewone mensen spreekt. Toegegeven, dát vond ik er ook zwaar over. En mis­ schien heeft me dat wel doen twijfe­ len of ik nog wel op hem kon stem­ men, heel even toch. Maar toen kwa­ men al die andere “onthullingen”.

Iets te veel om nog geloofwaardig te zijn, vind je ook niet? Het is een geor­ kestreerde campagne, zoiets ziet een kind. En het blijkt ook uit WikiLeaks dat ze deze smerige zet al lang van plan waren. Voor mij is Donald Trump zo vrouwonvriendelijk niet.

Wie heeft er al die missverkiezingen gered toen die dreigden failliet te gaan? Hij toch? En ken je één organi­ satie die meer vrouwen werk en kan­ sen geeft dan een missverkiezing?’

11 De Clinton­fan: James C. Harrington, burgerrechtenadvocaat uit Texas

‘Ik wil dat een progressieve president rechters benoemt’ James Harrington (70) is al 43 jaar een burger­ rechtenadvocaat in Austin, Texas. In die overwegend Republi­ keinse staat stemt hij resoluut voor Clinton: ‘Ze is niet even dynamisch als Obama, maar ze is erg intelligent en ervaren.’

© reuters/ap

INE ROOX B R U S S E L | ‘De nieuwe president

zal zeker één nieuwe rechter moeten benoemen in het Hooggerechtshof en de komende jaren misschien nog andere. Daarom is het belangrijk dat Hillary Clinton in het Witte Huis te­ rechtkomt, zodat het Hooggerechts­ hof progressief wordt en we op soci­ aal vlak vooruitgang boeken. Boven­ dien benoemt de president ook de fe­ derale rechters. Dat is heel belang­ rijk, want veruit de meeste burger­ rechtenzaken worden door lagere rechtbanken, op districtsniveau, be­ handeld. Ik vertrouw erop dat Clin­ ton ook op die niveaus de juiste men­ sen benoemt.’

‘Haar agenda boezemt mij ver­ trouwen in, omdat Hillary Clinton terecht de overcriminalisering in ons Amerikaanse systeem aanklaagt. Wij sluiten meer mensen op dan welk land ook ter wereld, vaak voor niet gewelddadige drugsdelicten. Dat kost handenvol geld, terwijl er in de re­integratie in de maatschappij juist heel weinig wordt geïnvesteerd.

Vooral minderheden zijn de dupe van dat systeem. Mochten er meer al­ ternatieve straffen zijn, dan zouden niet zo veel mensen een strafblad

hebben. Nu hypothekeert dat hun kansen op de arbeidsmarkt.’

‘Dat Hillary Clinton zo wordt ver­ guisd, is te wijten aan de Republi­ keinse campagne tegen haar. Die loopt al jaren. De Republikeinen hebben zo veel energie gestoken in het kapotmaken van Hillary Clinton en van president Barack Obama, dat ze vergaten om in hun eigen leider­ schap te investeren. Daarom kon een figuur als Donald Trump de Republi­ keinse presidentskandidaat worden.

De Grand Old Party zal na deze presi­ dentsverkiezing de stukken bij el­ kaar mogen rapen.’

Cruciale Senaat ‘Of de Republikeinen Hillary Clinton als president geen stokken in de wielen zullen steken? Ik heb er goede hoop op dat de Democraten bij deze Congresverkiezingen de Senaat terugwinnen. Dat zou Hillary’s taak als president een stuk gemakkelijker maken. De Senaat is cruciaal, want daar worden de benoemingen van rechters en de bestuurders van be­ langrijke overheidsagentschappen goedgekeurd. Het Huis blijft allicht in Republikeinse handen, met de Republikein Paul Ryan als voorzitter.

’Why bother, denken velen.

Kiezen zou verplicht moeten zijn’

Hij heeft de keuze: hij kan zijn achterban mobiliseren om Clinton te blokkeren of hij kan leiderschap to­ nen, en op belangrijke beleidspunten samenwerken met de Democraten.’

‘Deze verkiezingsrace is zo be­ langrijk voor me, dat ik ’s avonds en tijdens weekends van deur tot deur ga, om kiezers te mobiliseren. Veel hispanics neigen naar de Democra­ ten, maar ze moeten op 8 november ook nog naar buiten komen en gaan stemmen. Daarom ga ik met een groep vrienden zo veel mogelijk kie­ zers opbellen, om hen aan te sporen hun stem uit te brengen. Dat Texas zo vaak naar de Republikeinen gaat, kan veel mensen thuis houden. Why bother? denken velen. Kiezen zou verplicht moeten zijn.’

‘De verkiezing van Barack Obama, acht jaar geleden, was historisch.

Omdat hij de eerste zwarte president werd van Amerika – dat vond ik be­ langrijk, want ik zet mij al een carrière lang in voor burgerrechten.

Maar ook omdat die dag mijn eer­ ste kleinkind is geboren. Clinton is niet even dynamisch, maar ze is erg intelligent en ervaren, en ik denk en hoop dat ze wint met een groot verschil. She’ll make a fine president.’

12 Amerika WAARHEEN GAAT GIJ, GRAND OLD PARTY?

‘Op Trump­rally’s hoor ik meer haat dan bij de Ku­Klux­Klan’ EVITA NEEFS B R U S S E L | ‘Op verkiezingsrally’s van Donald Trump hoor ik meer haat en angst­ aanjagender kreten dan op de honderden bijeenkomsten van de Ku­Klux­Klan of de skinheads die ik bijwoonde’, zegt Christian Picciolini (42). Nochtans is de gewezen neo­ nazileider uit Chicago geen doetje. Hij was pas 14 jaar toen hij bij een White Power­ groep werd ingelijfd.

Op een dag stond hij een jointje te roken in het steegje achter het huis van zijn groot­ ouders in Blue Island, een arbeidersstadje niet ver van Chicago, toen een oude Pontiac Firebird met veel gedruis kwam aange­ stormd en vlak bij hem stilhield. De deur zwaaide open, een kale, afgetrainde man stapte uit, griste het stickie uit zijn mond en riep: ‘Besef je niet dat de Joden en de communisten dit spul gebruiken om je in hun greep te krijgen?’

De man die hem zo streng toesprak, bleek Clark Martell te zijn, de leider van de neonaziskinheads. Picciolini had geen flauw benul wat een Jood was, laat staan een communist. Maar hij was jong, een­ zaam, onzeker over zijn identiteit en op school werd hij voortdurend gepest. Dat maakte hem uitermate vatbaar voor mooie praatjes. ‘De neonazi’s begonnen niet over ideologie’, vertelt hij bij een bezoek aan Brussel, ‘maar over trots en over liefde voor onze cultuur.’

De tiener was hopeloos op zoek naar een groep waarbij hij zich thuisvoelde en dus werd hij lid. ‘Martell was briljant, sterk en machtig. Ik wilde op hem gelijken. En het leek zo heerlijk avontuurlijk.’

Het blanke ras redden Maar eenmaal Martell hem in zijn klau­ wen had, veranderde het discours. ‘Dan luidde het dat we onze vijanden moeten vernietigen, anders vernietigen zij ons.’

Twee jaar later verdween Martell achter de tralies voor poging tot moord en werd Picciolini op zijn zestiende leider van de groep. ‘Ik kweet me met veel vuur en passie van mijn taak, ik geloofde rotsvast dat ik het blanke ras aan het redden was.’

Geweld was doodnormaal voor de groepsleden, die zich tot de tanden bewa­ penden om zo nodig de regering in Was­ hington te bestrijden en zo het blanke ras te behoeden voor uitroeiing. ‘Ik haatte anderen omdat ik mezelf haatte’, zegt Picciolini.

Uiteindelijk kon hij ontsnappen, maar het was een moeizaam proces. ‘Ik was ver­ slaafd aan de macht.’ Zijn opvoeding bleek zijn redding. Picciolini’s ouders waren Itali­ aanse immigranten. ‘Ze voelden de discri­ minatie aan den lijve, daarom voedden ze hun zonen op zonder vooroordelen tegen­ over wie anders is. Dat heeft mij geholpen om het gedachtegoed van White Power af te zweren, denk ik.’

Ook de ontmoeting met de klanten in de muziekwinkel die hij opende na de geboor­ te van zijn eerste kind, hielp een handje.

Deze Joden, zwarten, latino’s en holebi’s bleken mensen die helemaal niet van hem verschilden.

Christian Picciolini zwoer zijn extreemrechtse gedachtegoed af en legt zich toe op de deradicalisering van jongeren. © rr

13

Donald Trump maakt blank extremisme salonfähig, terwijl de Republikeinse kopstukken de andere kant opkijken, zegt ex­skinhead Christian Picciolini.

‘Ze hebben zichzelf en hun partij besmeurd.’

Nadat hij de White Powerbeweging de rug had toegekeerd, ging Picciolini stude­ ren, werd zakenman, schreef een boek – Ro­ mantic violence: memoirs of an American skinhead – en legt zich nu met zijn vzw Life after hate toe op de deradicalisering van jongeren.

Extremisten in keurige pakken

Picciolini werd op zijn zestiende al de leider van een groep neonazi’s. © rr

‘Of het nu Trump of Clinton is die straks president wordt, de Verenigde Staten gaan gewelddadige tijden tegemoet’

Zo bracht hij ooit de Hitlergroet aan het concentratiekamp Dachau. © rr

Als hij Donald Trump hoort, is Picciolini ronduit verbijsterd. Het is alsof hij zichzelf hoort, 25 jaar geleden als aanvoerder van de Chicago Skinheads. ‘Ik zou zijn speeches kunnen schrijven.’ Het verbaast hem dan ook niet dat Trump zo veel steun krijgt van blanke nationalisten.

De voorstellen van de Republikeinse presidentskandidaat over moslims en lati­ no’s leunen volgens Picciolini akelig dicht aan bij die van Adolf Hitler in de jaren 30.

‘We vergeten de geschiedenis en doen het allemaal weer opnieuw’, waarschuwt hij.

‘Zeer beangstigend.’ Zo zag hij op een mee­ ting van Trump in Chicago een vrouw de zaal rondgaan met veiligheidsagenten. ‘Ze liet iedereen met een donkerder huidskleur de zaal uitzetten, al deden die mensen niets anders dan braafjes op hun stoel zitten.’

‘Veel White Power­ aanhangers werden na Obama’s verkiezing actief in de Tea Party. Het moest hun gedachtegoed legitimiteit geven’

Extreemrechts veranderde in de loop der tijden van naam en uitzicht. Van nazi, neonazi, White Supremacist, White Power, White Pride, White Nationalism naar Alt­ Right. Ook de Tea Party, met haar uiterst rechtse en racistische standpunten en haar complottheorieën, past volgens Picciolini in dat rijtje. ‘Veel mensen die ik in de White Powerbeweging kende, werden na Barack Obama’s verkiezing actief in de Tea Party.

Dat was een van de manieren om hun ge­ dachtegoed legitimiteit te geven. En de Tea Party legde de basis voor Trump.’

‘De benamingen werden stapsgewijs een beetje meer aanvaardbaar. Dat leerden we destijds: om meer mensen te rekruteren, moet je klinken zoals zij en eruit zien zoals zij. En dus geen swastika­tattoos, kaalge­ schoren hoofden of witte Ku­Klux­Klange­ waden, want dat stoot zelfs overtuigde ra­ cisten af. In de plaats kwamen de keurige pakken, hemden en dassen van de Alt­ Right. Hun boodschap is meer gepolijst, maar blijft er een van haat en geweld.’

Precies omdat de aanhangers van White

Pride er de dag van vandaag zo normaaltjes uitzien, zijn ze minder zichtbaar. ‘Trump maakte racisme aanvaardbaarder dan het ooit is geweest. Mensen die vroeger in de schaduw opereerden, voelen zich gesterkt om openlijk haat te zaaien, want een mach­ tige figuur doet precies hetzelfde.’

Wanhopige mensen Picciolini is niet echt optimistisch over de nabije toekomst. ‘Wie er ook verkozen wordt, de VS gaan moeilijke tijden tege­ moet.’ Als Trump president wordt, voor­ spelt hij, gaat het aantal haatmisdaden te­ gen niet­blanken stijgen, omdat de blanke nationalisten zich gesteund zullen voelen door de man in het Witte Huis.

En als Hillary Clinton wint, zullen de ex­ treemrechtse terreuraanslagen toenemen.

Blanke extremisten zullen bang zijn dat de Democraten hun recht op wapenbezit zul­ len afschaffen. Ze zullen Clintons overwin­ ning zien als een overwinning van de etni­ sche en culturele verscheidenheid. ‘En di­ versiteit is voor hen een codewoord voor blanke genocide. Dat maakt hen wanhopig.’

Velen hebben het economisch moeilijk, dat ontkent Picciolini niet. Maar te veel mensen laten hun oren hangen naar charla­ tans die opscheppen dat ze alle problemen op slag en stoot gaan oplossen met ‘nieuwe deals’ en een grensmuur, dat ze America op­ nieuw great zullen maken. Dat horen wan­ hopige mensen graag. Het klinkt als een snelle oplossing, maar het is us versus them, wij tegen zij.

Wat met de Republikeinen?

Hoe moet het verder met de Grand Old Party nadat Trump van het toneel is ver­ dwenen? ‘Ik denk dat de partij het heel moeilijk zal hebben om de schade die Trump heeft aangericht, te herstellen’, zegt Picciolini. ‘Toen hij zijn ware aard toonde, hadden de Republikeinse Congresleden hem meteen moeten veroordelen. Ze had­ den hem nooit mogen nomineren als presi­ dentskandidaat. Sommigen laten hem nu vallen, maar dat is te laat. Door hem zo lang trouw te blijven, hebben ze hun reputatie en die van hun partij besmeurd.’

Wie op 8 november ook wordt verkozen, het zal een president met één ambtstermijn zijn, voorspelt Picciolini, die in de voorver­ kiezingen voor Bernie Sanders stemde en straks voor Hillary Clinton. ‘De Amerika­ nen snakken naar een betere keuze.’

Naast de Democraten ziet hij een linkse­ re partij ontstaan, want veel progressieven zijn nu al op zoek naar een jongere kandi­ daat, misschien Elizabeth Warren – ‘an amazing woman’. Naast de Republikeinen zal zich een formatie nestelen die nog rechtser is dan Trump, want zijn gedachte­ goed heeft momentum.

Tot slot moet Picciolini nog een wens van het hart: ‘Ik hoop dat Clinton wordt verkozen en dat ze president Obama be­ noemt tot rechter in het Hooggerechtshof.

Dat zou fantastisch zijn.’

‘Barack Obama was een groot president.

De familie Obama herstelde waardigheid in het Witte Huis.’

14 Amerika

INE ROOX B R U S S E L | ‘Beste Bernie, wij, de jongeren van Colo­

rado, stonden onvoorwaardelijk achter jou, omdat we geloofden in de boodschap die jij bracht. Dat doen wij nog steeds. Háár boodschap is niet onze bood­ schap en ons komen opvrijen, zal daar niks aan ver­ anderen. Je bent oud genoeg om beter te weten!’

Dat postte Risa White, een fervente aanhangster van Bernie Sanders, onlangs op Facebook, naar aan­ leiding van Sanders’ campagnebijeenkomst in Colo­ rado. Sanders, die tijdens de Democratische voor­ verkiezing Hillary Clinton flink in de kuiten beet, voert nu haast met evenveel overgave campagne voor zijn voormalige rivale.

Vooral bij jongeren raakte de krasse senator uit Vermont een gevoelige snaar. Bernie Sanders was tijdens de voorverkiezingen de held van de jeugd.

Hij haalde meer stemmen op bij jongeren dan Hillary Clinton en Donald Trump samen.

Die zogenaamde millennials zijn tussen 18 en 34 jaar en vormen een groep van bijna 70 miljoen potentiële kiezers. Maar typerend voor die groep is juist de lage opkomst, zo blijkt uit onderzoek door het Pew Research Center.

Bovendien zeggen veel Amerikaanse jongeren dat ze sinds Sanders heeft afgehaakt, ontgoo­ cheld zijn in het systeem. Ze verklaren niet te gaan stemmen op 8 november of hun stem te gunnen aan een Third Party Candidate, de groe­ ne kandidate Jill Stein of Gary Johnson, de kan­ didaat van de Libertarian Party.

In de staat Colorado loopt overigens nog een andere campagne, die van www.nobody2016.us, met als slogan: ‘Make America ours again’. Ook dat is het werk van jonge en ontgoochelde Bernie­aanhangers, die T­shirts en bumperstic­ kers met dat opschrift verdelen. Zij voeren een ironische campagne om helemaal niemand voor het Witte Huis te verkiezen.

Gewetensnood in stemhokje Niet alle Bernie­aanhangers zijn die me­ ning toegedaan. ‘Ik werk voltijds in de cam­ pagne om de staat Iowa naar de Democraten te laten gaan, van het meest lokale niveau tot in het Witte Huis. Zo weet je al voor wie ik stem op 8 november’, laat Kathleen Hogan via e­mail weten. Op het Democratische partij­ congres in juli was Hogan nog een delegate van Bernie Sanders. ‘Wat betreft andere Bernie­aanhangers die zeggen dat ze nu voor een derde partij stemmen: ik begrijp hun ge­ brek aan vertrouwen in Clinton. Maar ik stem al zo’n dertig jaar langer dan de meeste onder hen. Mijn integriteit staat niet op het spel als ik één keer stem voor het minste kwaad – terwijl ik niet eens geloof dat deze verkiezing kiezen is tussen de pest en de cholera. Wie in een staat stemt die sowieso safe zit en naar de Democraten gaat, kan misschien een statement maken door voor een derde partij te kiezen. Maar wie dat doet in een swing state, een twijfelstaat, speelt met vuur.’

Peter Dreier, professor politieke weten­ schappen en stedelijk beleid in Los Ange­ les, gelooft niet dat de jongere Bernie­fans de Democratische partij op 8 november in de steek zullen laten. Ook Dreier voelde tijdens de voorverkiezing ‘the bern’. ‘Drie weken voor de verkiezingen kun je niet op de peilingen afgaan’, zegt Dreier, tele­ fonisch vanuit Los Angeles. ‘Ik ben ervan overtuigd dat veruit de meeste Bernie­ aanhangers hun stem aan Hillary Clinton zullen geven, ook al beweren ve­ len nu iets anders. Ook die jonge millennials.’

Onder: ontgoochelde Bernie­aanhangers voeren een ironische campagne om niemand naar het Witte Huis te sturen. © rr

Hij was hun held. Bernie Sanders haalde tijdens de voorverkiezingen meer stemmen op bij jongeren dan Clinton en Trump samen. Véél meer.

Maar wie krijgt hun stem in november?

Jong Amerika hunkert naar zijn lieve opa

15

‘De groene kandidate, Jill Stein, is een vre­ selijke campagne aan het voeren. She’s a crackpot, compleet geschift is dat mens. Ze zaait twijfel over vaccinaties – en die vrouw is dan zelf arts. Ze is even ongeïnformeerd als die andere Third Party Candidate, Gary Johnson, die niet wist wie of wat Aleppo was of welke buitenlandse leider hij bewondert.

Veel Bernie­kiezers zullen op 8 november in het stemhokje in gewetensnood komen en toch voor Hillary stemmen. Ik schat dat meer dan negentig procent van Sanders’ aanhang dat zal doen.’

Volgens Peter Dreier hoeft dat de Bernie­ aanhangers niet eens veel moeite te kosten.

‘Bernie heeft Hillary Clinton verder naar links doen opschuiven. Milieu, de verhoging van het minimumloon, een belastingverho­ ging voor de rijken, een publiek alternatief voor de ziekteverzekering, Wall Street en de torenhoge studentenschulden aanpakken: wat betreft al die thema’s is dit de meest pro­ gressieve Democratische campagne die ik mij kan herinneren.’

Sociale revolutie leeft voort Die progressieve campagne is volgens professor Dreier voor een aanzienlijk stuk de verdienste van Sanders. Daarom gaat het ge­ dachtegoed van zijn sociale revolutie ook he­ lemaal niet verloren. ‘Bernie gaf tijdens zijn campagne een luide stem aan heel wat grass­ roots movements, aan burgerbewegingen zo­ als Occupy Wall Street, de milieuactivisten die strijden tegen fracken, of Black Lives Matter, tegen politiegeweld tegen zwarten.

‘Sanders’ aanhangers kunnen nu een statement maken door in veilige staten voor een derde kandidaat te kiezen, maar wie dit in een “swing state” doet, speelt met vuur’ Daarna besloot hij om voluit de campagne van Hillary Clinton te ondersteunen. Het kost me dus niet de minste moeite om straks voor haar te stemmen. Hillary wordt onoprecht ge­ noemd. Maar haar beleid is het enige wat mij interesseert. En wat betreft kinder­ en vrou­ wenrechten en armoedebestrijding is Hillary Clinton al haar leven lang heel consequent en progressief.’

Op naar progressiever Congres Op 8 november vinden ook Congresverkie­ zingen plaats. Minstens zo belangrijk als de presidentsverkiezingen, vindt Dreier. ‘Met Elizabeth Warren, Tammy Baldwin en Bernie Sanders zitten er verschillende zeer progres­ sieve senatoren in het Congres. Als de pro­ gressieve vleugel van de Democratische partij sterker uit deze Congresverkiezing komt, dan zullen zulke progressieve stemmen Hillary Clinton onder druk zetten om haar program­ ma uit te voeren. Van de grassroots movements kun je hetzelfde verwachten. Zij zullen geen nieuwe partij of beweging oprich­ ten, maar hun Congresleden en president wel nauwgezet bij de les houden.’

Bernie Sanders deed Hillary Clinton verder naar links opschuiven tijdens de Democratische voorverkiezing. © reuters

Op 8 november kiezen Amerikanen ook nieuw parlement

Vijandig Congres kan president hak zetten INE ROOX B R U S S E L | Op 8 november kiezen

de Amerikanen niet alleen een president, ze trekken ook naar de stembus voor de Congresverkiezin­ gen. En die zijn minstens zo belang­ rijk, want ze bepalen in welke mate de nieuwe president zijn of haar beleid kan uitvoeren.

De Republikeinen hebben op dit moment een meerderheid in beide kamers van het parlement. Presi­ dent Barack Obama, een De­ mocraat, kan getuigen hoe moeilijk het is, te besturen met een vij­ andig Congres.

Doel: de Senaat

missies krijgen. ‘Dat heeft als voor­ deel dat de Democratische voorzit­ ters de agendapunten van de verga­ deringen kunnen bepalen, en op die afzonderlijke punten kunnen probe­ ren om Republikeinse collega’s mee aan boord te krijgen. Een cross party agreement, een akkoord sluiten over de partijgrenzen heen, kwam traditi­ oneel voor in het Congres. Twee voorbeelden daarvan zijn de wet over misdaadbestrijding, uit 1994, en de wet over de welfare­ hervorming uit 1996, beide tijdens het presidentschap van Bill Clinton.’

Obama blokkeren

Wordt Hillary Maar dat was Clinton straks pre­ toen. President sident, dan heeft Barack Obama ook zij de steun van kon bijlange niet het Congres nodig rekenen op mede­ om haar beleidsplan­ werking van de Repu­ nen uit te voeren. blikeinen. ‘De partij­ ‘Clinton stelt een ver­ overschrijdende sa­ hoging voor van het menwerking is tijdens ‘Na de zware minimumloon, een Obama’s president­ verkiezings­ plan waarop Obama schap gestopt’, beaamt zijn tanden al heeft Kerremans. ‘Hij werd nederlaag stukgebeten. Verder president in 2008, na tegen Obama wil ze een publieke een zware nederlaag besloten de optie voor de gezond­ voor de Republikei­ Republikeinen heidszorg, wat een be­ nen. Die besloten dat dat ze alleen langrijke correctie zou ze enkel konden terug­ konden terug­ zijn op Obamacare, en komen, door flink op­ komen door stelt ze een belasting positie te voeren en Democratische voor op de hogere lo­ Democratische voor­ voorstellen te nen’, zegt Bart Kerre­ stellen te blokkeren.’ blokkeren’ mans, hoogleraar Ame­ Zelfs gesteld dat de rikaanse politiek aan Democraten in novem­ BART KERREMANS KU Leuven de KU Leuven. ‘Om die ber de Senaat terug­ plannen door te voe­ winnen, dan zal winst ren heeft Clinton de in het Huis van Afge­ steun nodig van het vaardigden ten vroeg­ Congres. Het meest comfortabele zou ste mogelijk zijn in 2018 – nu is het natuurlijk een meerderheid zijn in verschil te groot. Twee jaar na de beide kamers en liefst een meerder­ presidentsverkiezing houdt Amerika heid die groter is in de Senaat dan dan midterms, tussentijdse verkiezin­ in het Huis van Afgevaardigden.’ gen voor het Congres. Maar gesteld Volgens een peiling door The New dat Hillary Clinton straks president York Times, vrijdagochtend, maken wordt, dan slinken die kansen ook de Democraten zo’n 61 procent kans weer. Want de partij van de zittende om op 8 november de Senaat terug president verliest bijna altijd de tus­ te winnen. Kerremans acht die kans sentijdse verkiezingen. eerder fiftyfifty. ‘Ik ben er zo zeker Maar deze Congresverkiezing nog niet van dat de Democraten de baart ook de Republikeinen zorgen.

Senaat terugwinnen. Maar stel dat Die vrezen dat Trumps chaotische en het fiftyfifty wordt, en Clinton wordt vrouwonvriendelijke campagne hun gekozen als president, dan maakt dat kansen in de Congresverkiezing toch nog een positief verschil voor hypothekeert en Republikeinse vrou­ de Democraten.’ wen wegleidt van de Grand Old Par­ Als het Witte Huis naar de Demo­ ty (GOP). ‘Zij mobiliseren hun kie­ cratische president gaat, en de Se­ zers nu met de boodschap dat de naatsrace blijft onbeslist, dan maakt GOP in het Congres voor een geheel vicepresident Tim Kaine het verschil. eigen agenda moet gaan, als het Hij wordt bij de Democratische frac­ Witte Huis straks naar Hillary gaat’, tie in de Senaat geteld, waardoor de zegt Kerremans. ‘En die agenda is Democraten het voorzitterschap van om háár agenda zo veel mogelijk te de Senaat én van alle Senaatscom­ dwarsbomen.’

Wat deze verkiezingen zo historisch maakt

Hij,

natuurlijk.

Maar vooral zij maar ook in de media, de financiële wereld Hij dreigt haar te laten vervolgen en in de en het bedrijfsleven staat op een absoluut gevangenis te stoppen als hij president dieptepunt. Dat kan de aantrekkingskracht wordt. Wint hij niet, dan zal hij de uitslag verklaren voor outsiders zoals Donald aanvechten. Zij noemt de helft van zijn kie­ Trump en Bernie Sanders. Trump heeft zelfs zers hopeloze stakkers, hij zaait haat en ver­ geen enkele ervaring in de politiek of in een deeldheid. Elk debat begint of eindigt met overheidsfunctie. Dat is ongezien. een scheldpartij. Hij noemt haar een leuge­ Trump speelt gretig in op die afkeer van naar, zij sneert dat hij een Poetin­marionet is. het establishment. Met de twijfels die hij al De kiezers lusten geen van beiden. Ze stem­ op voorhand zaait over de eerlijkheid van de men eerder tegen de ene dan voor de andere. verkiezingen, ondermijnt hij de fundamen­ De (sociale) media zetten een wereldwijde ten van heel het democratische systeem. Dat megafoon op de verbeten strijd tussen Do­ snijdt zo diep in de Amerikaanse ziel, dat hij nald Trump en Hillary Clinton. Aarzelend er ook zijn eigen kansen mee dreigt te onder­ tussen verontrusting en geamuseerdheid, mijnen. volgt de wereld het schouwspel op de voet.

Het partijlandschap en het kiespubliek Deze verkiezingsstrijd moet wel uniek zijn. zijn veranderd. De blanke middenklasse en Is hij dat ook? arbeiders bekennen zich meer tot de Repu­ Zeker, de Amerikaanse bevolking is blikeinse partij dan vroeger. Minder vanwege extreem verdeeld en gepolariseerd, de verbe­ haar economische standpunten dan vanwege ten verkiezingsstrijd maakt die kloof niet haar cultureel of sociaal conservatisme inza­ minder diep. Toch is die tweespalt niet uit­ ke abortus, wapenbezit of het homohuwelijk. zonderlijk. De Amerikaanse geopolitiek stra­ De Democratische partij is dan weer veel di­ teeg George Friedman verwijst verser geworden, dankzij jonge­ graag naar de verkiezingen van re kiezers met een uiteenlopen­ 1860. Toen was de slavernij de de achtergrond. Zij zijn libera­ splijtzwam, die niet alleen de ler over thema’s als abortus en Amerikaanse bevolking maar ook het homohuwelijk en vinden de Democratische partij diep ver­ ook de klimaatopwarming be­ De inzet deelde. De verkiezingen die de Re­ langrijk. Het gevolg is dat de Re­ van deze publikein Abraham Lincoln in het publikeinse partij rechtser is verkiezingen Witte Huis brachten, leidden naar geworden en de Democratische is enorm: de Amerikaanse Burgeroorlog, die linkser, aldus Seib. naar schatting meer dan 600.000 Dat maakt de inzet van deze de volgende mensenlevens kostte. verkiezingen heel groot. De vol­ president zal Je hoeft zelfs niet zo ver terug te gende president zal beslissin­ beslissingen gaan in de geschiedenis. In 1968 gen nemen die de VS voor vele nemen die werd de Democratische kandi­ jaren vorm zullen geven. de VS voor daat, Robert Kennedy, neerge­ Als Trump wint, zal hij Oba­ schoten nadat hij de voorverkie­ macare afschaffen. Ook elke an­ vele jaren zingen in Californië gewonnen dere Republikeinse kandidaat vorm zullen had. Twee maanden na de moord zou dat doen. De hervorming geven op Martin Luther King. Ook de an­ van de gezondheidszorg werd ti­Vietnamprotesten verdeelden goedgekeurd zonder de instem­ het land. De massale betogingen ming van ook maar één enkele en rellen waren meer dan protes­ Republikein in het Congres. ten tegen de Vietnamoorlog al­ Een van de vergaandste sociale leen, aldus Friedman. Ze waren hervormingen in decennia een aanval op de Amerikaanse way dreigt daarmee op de schop te of life – althans, zo percipieerde gaan. een deel van de bevolking ze. De Republikein­ Ook over de klimaatopwarming liggen de se kandidaat Richard Nixon speelde daar standpunten hemelsbreed uit elkaar. Voor handig op in. Hij won.

Trump is de opwarming van de aarde een cre­ Ook in 1952 vond de verkiezingsstrijd atie bedacht ‘door en voor de Chinezen, om plaats in woelige tijden. De Koude Oorlog de Amerikaanse industrie minder concur­ was net begonnen, de Koreaanse Oorlog leek rentieel te maken’. Clinton wil het probleem uitzichtloos en Joseph McCarthy startte een wel aanpakken en pleit voor schone energie. ongeziene communistenjacht. Zijn aanhan­ De volgende president zal ook voor vele gers zagen overal Russische spionnen en jaren bepalen of het machtige Hooggerechts­ complottheorieën, zijn tegenstanders von­ hof, de Supreme Court, eerder conservatief of den hem een fascist. eerder liberaal zal zijn. De negen rechters Wie die twee naoorlogse verkiezingen ver­ van dat hof worden voor het leven benoemd. gelijkt met de huidige, ziet dat er ‘extreme’ De in februari overleden Antonin Scalia is verkiezingen komen als de Amerikaanse be­ nog niet vervangen, want de Republikeinen volking gefrustreerd is over een oorlog die weigeren Merrick Garland – Obama’s keuze niet gewonnen kan worden, concludeert – te benoemen. Bovendien zijn twee van de Friedman. In 1952 was het Korea, in 1968 Viet­ huidige zittende rechters ouder dan 80, een nam, nu zitten de VS al vijftien jaar vast in derde is 78. De kans dat de volgende presi­ Afghanistan en Irak. Zo gezien, zijn deze ver­ dent nog meer benoemingen zal moeten kiezingen wel uitzonderlijk en extreem, maar doen, is behoorlijk groot. niet uniek.

Ten slotte nog dit. Doordat Trump in deze verkiezingsstrijd zo veel aandacht naar zich Afkeer van het establishment toezuigt, dreigen we te vergeten dat voor het Maar er speelt meer. Nooit eerder was het eerst in de geschiedenis van de VS een vrouw misprijzen voor ‘het establishment’ groter, een goede kans maakt om president en dus schreef Gerald F. Seib, de bureauchef van The ‘de machtigste persoon ter wereld’ te worden.

Wall Street Journal al bij de start van dit ver­ Deze verkiezingen zijn wel degelijk uniek kiezingsjaar. Het vertrouwen in de politiek, én historisch.

KARIN DE RUYTER