Mendelssohn, Rodrigo, Tsjaikovski

CONCIERTO DE ARANJUEZ zo | 28.11.10 | 15:00 brussels Philharmonic olv Christian Vasquez

PROGRAMMA

UITVOERDERS

Felix Mendelssohn (1809-1847) Symfonie nr. 4 in A, opus 90 ‘Italiaanse’

Brussels Philharmonic

Joaquín Rodrigo (1901-1999) Concierto de Aranjuez

Christian Vasquez | dirigent Berta Rojas | gitaar Otto Derolez | concertmeester

Pauze Pjotr Iljitsj Tsjaikovski (1840-1893) Symfonie nr. 4 in f, opus 36 TH 27 1. Andante sostenuto 2. Andantino in modo di canzona 3. Scherzo: Pizzicato ostinato 4. Finale: Allegro con fuoco

Aandacht!

Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

2

TOELICHTING Concierto de aranjuez Kathleen Snyers Vanavond draait het allemaal rond Spanje en Italië. Niet zozeer rond Spaanse of Italiaanse muziek, maar rond werken die zonder deze landen niet zouden bestaan. Werken van componisten die, elk op hun eigen manier, een zekere band hebben met het zuiden.

Zo haalt Felix Mendelssohn in zijn ‘Vierde Symfonie’ herinneringen op aan zijn verblijf in Italië. Met zijn romantische verbeeldingskracht en een poëtische muziektaal schetst de componist een sfeervol beeld van zijn meest geliefde streek. Ook Pjotr Tsjaikovski creëert zijn ‘Vierde Symfonie’ in Italië. Hij beleeft er een zware periode die gekenmerkt wordt door privé-problemen, innerlijke verscheurdheid en een continue zoektocht naar evenwicht op verschillende niveaus. Daarenboven heeft de componist heimwee naar zijn thuishaven, Rusland. Muziek wordt een uitlaatklep en dat leidt tot een van de meest treffende en autobiografische symfonieën uit de laatromantiek.

Heimwee is ook het uitgangspunt van Joaquin Rodrigo’s ‘Concierto de Aranjuez’. De Spaanse modernist creëert zijn concerto in Parijs, maar zijn gedachten zijn bij Spanje dat op dat moment gebukt gaat onder oorlogsgeweld.

Het resultaat is een melancholisch werk dat tegelijkertijd ode brengt aan de Spaanse cultuur en traditie. Rodrigo bouwt zijn compositie op rond de gitaar, ongetwijfeld het meest typische symbool voor de Iberische wereld. Dat is geen evidente keuze, want in het begin van de twintigste eeuw heeft dit instrument nog geen plaats in het orkest. ‘Concierto de Aranjuez’ voor gitaar en orkest is dan ook het eerste werk in zijn genre. Of hoe de liefde voor Spanje de fundamenten legt voor een nieuw en interessant repertoire in de klassieke muziekgeschiedenis.

Felix Mendelssohn - Symfonie nr. 4 in A, opus 90, ‘Italiaanse’ Felix Mendelssohn groeit op in een welgestelde familie waar cultuur en reizen als belangrijke bronnen van kennis gelden. Wanneer Mendelssohn amper twintig jaar is, stuurt zijn vader hem de wereld in met de opdracht om de verschillende muziektradities in Europa te bestuderen. Het eerste land dat de jonge componist muzikaal kan bekoren is Groot-Brittannië. Uit zijn verblijf in Schotland spruit de ‘Schotse Symfonie’ voort, het werk dat zo succesvol is dat het meer dan twee generaties Engelse componisten beïnvloedt. Op aanraden van Goethe bezoekt Mendelssohn in 1830 Italië. Dit leidt tot de aanzet van ‘Symfonie nr. 4 in A’, of kortweg de ‘Italiaanse’. Het kost de nochtans zo vlotte schrijver veel moeite om de creatie te voltooien. Pas in 1833, wanneer

TOELICHTING de London Symphonic Society hem de opdracht geeft, kan hij het stuk finaliseren. Daarna schaaft hij het werk nog tot in 1837 bij, maar echt tevreden zal hij nooit zijn. Ten onrechte, want critici beschouwen de ‘Italiaanse’ nog steeds als een voorbeeld van perfectie.

Alle aspecten van Italië, het land, het volk, de traditie, de landschappen, de muziek en de kunst zitten in de muziek vervat. De eerste beweging Allegro Vivace is, conform Mendelssohns stijl, een klassieke sonatevorm. Het Andante con moto geeft een impressie van een religieuze processie die de componist in Napels bijwoont. Het derde deel Con moto moderato doet denken aan een rustig hofmenuet en refereert hier en daar aan Mendelssohns latere werk ‘Midzomernachtsdroom’. De finale Saltarello Presto is het meest karakteristieke deel. Het ritme suggereert de combinatie van twee traditionele Italiaanse dansen: de saltarello, een levendige carnavalsdans uit Rome, en de tarantella, een snelle parendans uit Napels. Zoals de naam doet vermoeden wordt de laatste dans naar aloude gewoonte uitgevoerd door een slachtoffer van een spinnenbeet (tarantulla). Enkel door uitbundig te dansen kan de persoon in kwestie genezen. Uitblazen is in deze uitbundige finale dan ook geen optie.

Joaquin Rodrigo – Concierto de Aranjuez Met zijn ‘Concierto de Aranjuez’ (1939) schrijft de Spaanse componist Joaquin Rodrigo geschiedenis. Het is het eerste werk voor gitaar en orkest. Nooit eerder durfde iemand het aan om het fragiele timbre van de gitaar in dialoog te laten treden met een voltallig orkest. Maar Rodrigo bereikt in zijn concerto een perfecte balans tussen de twee partijen en zowel de gitaar als het orkest komen volledig tot hun recht. Een bewonderenswaardige prestatie voor iemand die zelf geen gitaar speelt.

Het ‘Concierto de Aranjuez’ ontstaat in Parijs, de stad waar Rodrigo zijn toevlucht neemt tijdens de burgeroorlog in zijn thuisland. De titel verwijst naar de koninklijke vakantiesite Aranjuez, het symbool voor het glorieuze verleden van de Spaanse monarchie. Een melancholische Rodrigo blikt niet alleen terug, maar brengt ook ode aan de rijke Spaanse cultuur die door de oorlog dreigt te verdwijnen. In het eerste van de drie delen, het Allegro con spirito, verwerkt Rodrigo enkele traditionele dansen zoals de fandango en de flamenco. Het langzame deel Adagio schrijft de componist ter nagedachtenis van zijn overleden kind. Rodrigo refereert aan het principe van de traditionele klaagzang die tijdens de Goede Week in de straten van Andalusië klinkt. In de laatste beweging Allegro gentile introduceert Rodrigo enkele volkse dansmelodieën die zich kenmerken door een barokke harmonie.

Het grote succes van ‘Concierto de Aranjuez’ heeft altijd een schaduw geworpen over Rodigo’s andere meesterwerken.

3

4

TOELICHTING Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Symfonie nr. 4 in f klein, opus 36 Pjotr Iljitsj Tsjaikovski schrijft zijn ‘Symfonie nr. 4 in f klein, opus 36’ (18771878) tijdens zijn verblijf in Italië. Hij draagt het op aan Nadezhda von Meck, een Russische zakenvrouw die de componist dertien jaar financieel steunt op voorwaarde dat ze elkaar nooit ontmoeten. Uit deze relatie vloeit een intense briefwisseling voort die niet alleen een emotionele uitlaatklep, maar ook een waardevolle bron van informatie voor Tsjaikovski’s muziek blijkt. Zo geeft de componist in een van zijn brieven een gedetailleerde beschrijving van zijn ‘Symfonie nr. 4’. Hij beweert ondermeer dat “het lot de mens verhindert om zijn streefdoel, het geluk, te bereiken. Er zit niets anders op dan eraan toe te geven en tevergeefs te treuren”. Een citaat dat meteen het centrale thema van de compositie schetst: het onontkoombare noodlot. Aan de basis ligt ongetwijfeld Tsjaikovski’s desastreuze huwelijk. Een poging om zijn homoseksualiteit te onderdrukken, leidt tot een gedwongen relatie met een jonge studente van wie hij eigenlijk niet houdt.

De componist verklaart ook dat “een artiest een dubbel leven leeft: een alledaags menselijk leven en een artistiek leven, en de twee gaan niet altijd hand in hand”. Die tweespalt en Tsjaikovski’s zoektocht naar evenwicht komt meer dan ooit tot uiting in zijn symfonie. Het werkt schommelt tussen een Russische en een Europese stijl, tussen een hartstochtelijk romantische en eerder klassieke stijl.

Elk deel van deze symfonie sluit aan bij een thema in Tsjaikovski’s leven, respectievelijk het lot, zijn kindertijd, zijn onbezorgdheid en zijn geboorteland.

In het laatste deel doet de componist een beroep op zijn Russische afkomst om de sfeer van een volksfeest te evoceren. Hij wil daarmee de boodschap verspreiden dat vreugde gevonden kan worden in de vreugde van anderen.

Tegelijkertijd geeft hij aan dat elk individu zich in diezelfde massa ook kan verliezen. Op dat moment duikt het thema van het noodlot weer op: een subtiele hint die het individu weer aan zichzelf doet herinneren. Tsjaikovski’s heimwee naar Rusland komt hier aan de oppervlakte drijven.

Tsjaikovski’s turbulente leven leidt haast automatisch tot een expressieve en persoonlijke muziek waarin geen plaats is voor conventionele vormen en structuren. Zijn symfonie is dan ook een keerpunt op verschillende niveaus: als componist, als mens en als artiest. Tsjaikovksi voelt duidelijk aan dat dit het best geschreven werk van zijn hand is. Het is dan ook onbegrijpelijk dat het werk in eerste instantie niet goed onthaald wordt.

BIO Brussels Philharmonic Brussels Philharmonic werd opgericht in 1935 onder de vleugels van de openbare omroep (NIR). Het orkest concerteerde met grote dirigenten en solisten, en creëerde in de loop van haar bestaan nieuwe werken van wereldvermaarde componisten als Stravinsky, Messiaen en Francesconi.

Chef-dirigent en muziekdirecteur Michel Tabachnik is sinds 2008 een sleutelfiguur in de werking van Brussels Philharmonic. Op een creatieve en publieksvriendelijke manier combineert hij het grote orkestrepertoire met de muziek van de 20ste eeuw. Ook op internationaal vlak verovert Brussels Philharmonic een eigen plaats. Voor de nabije toekomst heeft het orkest uitnodigingen op zak voor grote festivals en gerenommeerde concertzalen in onder meer Duitsland, Oostenrijk en het Verenigd Koninkrijk. Na de succesvolle tournees in onder meer China en Zuid-Amerika, trekt het orkest er in 2011-2012 opnieuw op uit.

De uitgebreide ervaring die Brussels Philharmonic samen met het Internationaal Filmfestival van Vlaanderen Gent opbouwde rond filmmuziek wordt verder uitgebreid.

Ook de band met de openbare omroep (VRT) blijft sterk: het orkest werkt nauw samen met radio en televisie voor zowel opnames, gezamenlijke projecten als publieksbereik.

Samen met verschillende partners werkt Brussels Philharmonic aan uiteenlopende cd-reeksen: met Klara rond Vlaamse componisten, met het label Glossa rond het belangrijke repertoire van de 20ste eeuw en met het Internationaal Filmfestival van Vlaanderen Gent rond grote filmmuziekcomponisten.

De heren van het orkest worden gekleed door Café Costume, de dames zijn gestyled door Maasmechelen Village.

Christian Vasquez Als protégé van de befaamde Venezolaanse ‘Sisterna’ is dirigent Christian Vasquez uitgegroeid tot één van de meest belovende talenten in Amerika.

Op 9-jarige leeftijd speelde hij als violist al mee met het San Sebastian de los Reyes Symphony Orchestra. In 2001 startte hij met zijn compositiestudies bij Maestro José Antonio Abreu, en niet veel later werd hij als muziekdirecteur aangesteld bij het Aragua Juvenile Symphony Orchestra Jose Felix Ribas. Hij treedt regelmatig op met het Simón Bolívar Youth Orchestra of Venezuela en toerde door Europa, de Verenigde Staten en Latijns-Amerika.

In mei 2008 leidde Christian Vasquez het Orchestre Philharmonique de Radio France met Stravinsky’s ‘Vuurvogel’, en sindsdien is hij er tweemaal terug-

5

6

BIO gekeerd voor enkele jeugdprojecten. Ook in 2011 zal hij het orkest dirigeren tijdens een reeks concerten in de beroemde Salle Pleyel met violist Frank Peter Zimmermann.

Het seizoen 2010-2011 start Christian Vasquez met een tournee door Europa, samen met het Teresa Carreno Youth Orchestra of Venezuela. Hij zal enkele bekende concertzalen aandoen, waaronder het Konzerthaus in Wenen, de Philharmonie in Berlijn, het Concertgebouw in Amsterdam en de Royal Festival Hall in Londen. Op het programma staan ook een debuut bij het London Philharmonic Orchestra, het Royal Scottish National Orchestra, het Moscow Philharmonic Orchestra en Brussels Philharmonic.

Berta Rojas Berta Rojas geldt op dit moment als één van de topgitaristen dankzij haar uitstekende techniek en muzikaliteit. Door Washington Post werd ze omschreven als een ‘buitengewone gitariste’ en het Engelse Classical Guitar Magazine noemde haar de ‘Ambassadeur van de klassieke gitaar’. Berta Rojas behaalde haar masterdiploma aan het Peabody Conservatory en werd door The Kennedy Center for the Performing Arts benoemd tot Fellow of the Americas, als erkenning voor haar artistieke talenten.

Berta Rojas beperkt zich niet tot het klassieke repertoire; ook andere muzikale genres liggen haar. Ze won de harten van muziekliefhebbers tijdens haar tournees door Amerika, Europa en Azië. Daarnaast zet zij zich in voor een betere bekendheid van de klassieke gitaar in Amerika, onder meer door de ontwikkeling van jonge gitaristen te stimuleren en te ondersteunen. Zo richtte ze de eerste online wedstrijd op voor klassieke gitaar, de Barrios Worldwideweb Competition, wat een aanzienlijke impact had op de gitaarwereld.

Daarnaast is ze als artistiek directeur verbonden aan het Ibero American Guitar Festival in Washington DC, bekleedt ze de functie van Ambassador of Tourism in Paraguay en geeft ze les aan de George Washington University en de Washington Conservatory of Music.

In 2010 is ze te horen tijdens een recital voor de Guitar Foundation van de America Convention, tijdens een tournee in Japan, als gastmuzikant tijdens het West Dean Festival in Engeland en als soliste met Brussels Philharmonic.

7

NIEUWS Muziekcentrum De Bijloke Gent zoekt vrijwilligers Muziekcentrum De Bijloke Gent zoekt enthousiaste vrijwilligers voor ticketcontrole, zaalbegeleiding, vestiaire, verkoop, bar of promotie. Wij zoeken zowel vrijwilligers voor overdag als ‘s avonds. In ruil bieden wij een correcte vrijwilligersvergoeding of gratis concerttickets. Bezorg je gegevens aan Sophie Cocquyt via sophie.cocquyt@debijloke.be Op zoek naar een muzikaal eindejaarsgeschenk?

Doe dan een Bijloke-geschenkbon cadeau! U bepaalt zelf de waarde van de bon en gedurende één jaar (vanaf de datum van uitgifte) kan de ontvanger de bon inruilen voor alle voorstellingen uit ons programma en dit tot het totaalbedrag is bereikt. Om de bon extra feestelijk te maken, voorziet Muziekcentrum De Bijloke een leuke verpakking.

De Bijloke is eveneens opgenomen in de ‘Bongo Theater’-bon.

Graupner 2010 Festival Van vrijdag 10 tot en met zondag 12 december vindt in Muziekcentrum De Bijloke Gent een driedaags festival plaats rond barokcomponist Christoph Graupner. Onder andere Ex Tempore / Mannheimer Hofkapelle, Collegium Vocale Gent / Concerto Köln, Il Gardellino, Geneviève Soly en Bach Concentus concerteren. Op het programma muziek van Graupner, maar ook van zijn tijdgenoten Bach en Telemann. Gerda Dendooven en Frédérick Haas gaan in première met de familievoorstelling ‘De Sneeuwengel’. Alle info op www. debijloke.be

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be Colofon Tekst programmaboekje | Kathleen Snyers Inleiding | Frank Pauwels (auditorium, 19u15) Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Daan Bauwens © Muziekcentrum De Bijloke Gent

8

BiNNENKORT ZO | 28.11.10 17:00 | Docenten in concert

ZA | 11.12.10 20:00 | Graupner

Tae Yoshioka, Anastasia Kozhushko, Iris

Collegium Vocale, Concerto Köln, Marcus

De Blaere, Dirk Opstael

Creed (dirigent)

The Wider World of Wonder

Bach, Weihnachtsoratorium

WO | 01.12.10 20:00 | East of Eden

ZO | 12.12.10 11:00 | Graupner

Akis Ensemble, Dogan Dikmen (zang,

Il Gardellino

percussie, muzikale leiding)

Bach, Telemann, Graupner, Vivaldi

Hofmuziek van de Sublieme Porte tot de Turkse republiek

ZO | 12.12.10 16:00 | Graupner Geneviève Soly (klavecimbel)

DO | 02.12.10 20:00 | Musica Antiqua 1+

Concert-lecture: het klavecimbeloeuvre

Concerto Soave, Maria Cristina Kiehr

van Graupner

(sopraan), Moneim Adwan (zang en ud) Venetië en het oosten

ZO | 12.12.10 20:00 | Graupner Bach Concentus, Ewald Demeyere

WO | 08.12.10 20:00 | Jazz

(muzikale leiding), Barthold Kuijken

Tierney Sutton Band

(traverso) J. S. Bach, Graupner, Telemann, J. B. Bach

DO | 09.12.10 20:15 | Miry Mix (in Handelsbeurs)

DO | 16.12.10 20:00 | Miry+

Quatuor Terpsycordes, Jürg Dähler

Jan Kobow (tenor), Christoph Hammer

(altviool)

(piano)

Mozart, Ligeti, Brahms

Winterreise

DO | 09.12.10 20:00 | Jazz Mix (in Vooruit)

VR | 17.12.10 20:00 | Voix Gras

Aka Moon & Misirli Ahmet

Mala Punica, Pedro Memelsdorff (muzikale leiding)

VR | 10.12.10 20:00 | Graupner

O Felix Italia

Ex Tempore, Florian Heyerick (dirigent) Graupner: Een Weihnachtsoratorium

ZA | 18.12.10 20:00 | Symfonisch 1+ Busch, Brotbek, Witthoeft

ZA | 11.12.10 15:00 | Graupner

Brahms, Rihm, Sjostakovitsj

ZO | 12.12.10 10:00 en 15:00 Gerda Dendooven (schrijver, tekenaar),

WO | 22.12.10 20:00 | Symfonisch 3+

Frédérick Haas (klavecimbel)

Nathan Braude (altviool), Jean-Claude

De sneeuwengel (6+)

Van den Eynden (piano) Penderecki, Sjostakovitsj, Jongen, Clarke