QUY TRÌNH THIẾT KẾ KỸ THUẬT TRONG XÂY DỰNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI

DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEM

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

VẬN DỤNG QUY TRÌNH THIẾT KẾ KỸ THUẬT TRONG XÂY DỰNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI WORD VERSION | 2022 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA GIÁO DỤC MẦM NON ----oOo---

KHÓA LUẬN ĐỀ TÀI: VẬN DỤNG QUY TRÌNH THIẾT KẾ KỸ THUẬT TRONG XÂY DỰNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

ThS. Trần Viết Nhi

Nguyễn Thị Mỹ Linh MSV: 17S9021071

Huế, 04/2021

LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận “Vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi”, tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ và quan tâm từ nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân.

Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Thầy giáo, Ths. Trần Viết Nhi – người đã trực tiếp hướng dẫn, động viên và dành nhiều thời gian, công sức để đồng hành cùng tôi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu và hoàn thành Khóa luận.

Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu Trường Đại học Sư phạm Huế cùng toàn thể các thầy cô giáo Khoa Giáo dục Mầm non đã tận tình truyền đạt những kiến thức và kinh nghiệm quý báu, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các Giáo viên trường mầm non II, trường mầm non Sơn Ca, trường mầm non Sao Mai, tỉnh Thừa Thiên Huế đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra và thu thập số liệu.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng bài khóa luận không thể tránh khỏi những thiếu sót do năng lực của bản thân còn hạn chế. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các chuyên gia, quý thầy cô giáo và bạn bè để tiểu luận được hoàn thiện hơn.

Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn!

Huế, tháng 04 năm 2021 Sinh viên Nguyễn Thị Mỹ Linh

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VIẾT TẮT

STT

VIẾT ĐẦY ĐỦ

1

GDMN

Giáo dục mầm non

2

GV

Giáo viên

3

MG

Mẫu giáo

4

GVMN

Giáo viên mầm non

5

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

6

KPKH

Khám phá khoa học

7

SL

Số lượng

8

ĐTB

Điểm trung bình

9

ĐLC

Độ lệch chuẩn

DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Hiểu biết của giáo viên về giáo dục STEAM Bảng 2.2. Nhận thức của giáo viên về khái niệm “Giáo dục STEAM” Bảng 2.3. Đặc điểm của giáo dục STEAM Bảng 2.4. Mục đích của việc tích hợp các lĩnh vực STEAM trong một hoạt động Bảng 2.5. Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của giáo dục STEAM Bảng 2.6. Mức độ thực hiện các lĩnh vực trong hoạt động giáo dục trẻ 5-6 tuổi Bảng 2.7. Mức độ tích hợp các lĩnh vực STEAM trong hoạt động giáo dục trẻ 5-6 tuổi Bảng 2.8. Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM Bảng 2.9. Hiểu biết của giáo viên về quy trình thiết kế kỹ thuật Bảng 2.10. Nhận thức của giáo viên về khái niệm “Quy trình thiết kế kỹ thuật” Bảng 2.11. Nhận thức của giáo viên về các bước của quy trình thiết kế kỹ thuật Bảng 2.12. Những thuận lợi và khó khăn trong việc tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

MỞ ĐẦU 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Giáo dục mầm non (GDMN) là cấp học đầu tiên trong hệ thống Giáo dục Quốc dân, đặt nền móng cho sự phát triển toàn diện con người Việt Nam, thực hiện việc nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ em từ 03 tháng đến 06 tuổi. GDMN nhằm phát triển toàn diện trẻ em về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ, hình thành yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào học lớp một. (Luật giáo dục 2019). Nhận thức được tầm quan trọng của giáo dục sớm đối với trẻ em, công tác giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học ở trường mầm non ngày càng được chú trọng và đạt được những thành tựu nổi bật.

STEAM là mô hình giáo dục theo hướng tích hợp liên môn bao gồm: Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kĩ thuật), Arts (Nghệ thuật) và Math (Toán học) nhằm đào tạo những tài năng tương lai, đáp ứng với yêu cầu đổi mới hiện nay. Là sự chuyển đổi từ cách thức giáo dục truyền thống dựa vào tiêu chuẩn điểm số để đánh giá, sang một mô hình giáo dục hiện đại và lý tưởng. Trong đó quá trình học tập và kết quả cùng được xem trọng như nhau. Điểm nổi bật của STEAM là kết nối, liên hệ thông tin giữa các lĩnh vực trên với thực tế, cho trẻ được trải nghiệm, thực hành thực tế. Các nhà nghiên cứu về giáo dục STEAM đã chứng minh tiềm năng và lợi ích của mô hình tiếp cận này. Đặc biệt là với sự phát triển nhanh chóng khoa học – công nghệ như Internet, trí tuệ nhân tạo… Đòi hỏi ngành giáo dục cũng phải có những thay đổi để đáp ứng với nhu cầu xã hội. Do đó ngày càng nhiều quốc gia đưa mô hình giáo dục STEAM vào bậc học mầm non như Mỹ, Australia, Nhật, Hàn Quốc… theo xu hướng đó, ở nước ta, một số hội thảo quốc tế về giáo dục STEAM cũng được tổ chức nhằm quảng bá trào lưu giáo dục tích cực đến các nhà giáo dục ở Việt Nam. Giáo dục STEAM được đánh giá phù hợp đối với cách học của trẻ mầm non – giai đoạn học hiệu quả nhất thông qua các hoạt động trải nghiệm, thực hành, tương tác với đồ vật (L.S. Vygotsky, 1978; D. Kolb, 2011; J. Dewey, 2012). Với việc tích hợp các lĩnh vực Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật), Arts (Nghệ thuật) và Math (Toán học) theo hướng ứng dụng, tổ chức hoạt động giáo dục theo định hướng STEAM không những giúp trẻ hiểu biết về những nguyên lý đơn giản mà còn được thực hành và tạo ra được những sản phẩm trong cuộc sống

6

hằng ngày.

Quy trình thiết kế kỹ thuật là một cách tiếp cận thực tế để giải quyết vấn đề áp dụng cho tất cả các môn học, không chỉ kỹ thuật và khoa học. Thường bắt đầu từ giữa hoặc cuối quá trình và có thể lặp lại các bước khi thiết kế một quá trình. Thất bại là một phần của quá trình và học hỏi từ thất bại là một phần không thể thiếu để tạo ra các thiết kế kỹ thuật thành công. Việc dạy học theo quy trình thiết kế kỹ thuật không chỉ giúp trẻ thực hành những kỹ năng giống như những kỹ sư thực thụ trong các bộ phận làm nghiên cứu và phát triển sản phẩm, mà quan trọng hơn đó là giúp cho trẻ cảm thấy tự tin hơn vào bản thân khi tự mình có thể giải quyết được những vấn đề thay vì trông chờ vào một giải pháp có sẵn từ các giáo viên (Nguyễn Thành Hải, 2019). Khi trẻ thử các giải pháp khác nhau cho các thách thức STEAM được hướng dẫn bởi quy trình thiết kế kỹ thuật sẽ giúp trẻ phát triển các kỹ năng hợp tác, giao tiếp và tư duy phản biện. Với những lợi ích của việc vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong giáo dục STEAM, một vài đơn vị đang có những bước khai phá tiềm năng của mô hình giáo dục này tại nước ta hứa hẹn sự nâng cấp và đổi mới trong cách dạy và học của lứa tuổi mầm non.

Xuất phát từ những lí do trên, đề tài “Vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi” được thực hiện với mong muốn hệ thống hóa cơ sở lí luận và thực tiễn về giáo dục STEAM ở bậc học mầm non, trên cơ sở đó xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo (MG) 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần tích cực trong việc thực hiện mục tiêu chương trình GDMN. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn Giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, đề tài tập trung vào việc định hướng xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật, đề xuất các nguyên tắc, quy trình xây dựng hoạt động và các hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật.

3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu

7

Hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi.

3.2. Đối tượng nghiên cứu Vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.

4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Nếu quy trình thiết kế kỹ thuật được vận dụng trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ một cách khoa học, đúng quy trình và phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ MG 5-6 tuổi thì sẽ tạo cho trẻ có nhiều cơ hội trải nghiệm thực tiễn để khám phá thế giới xung quanh một cách tự nhiên, mang lại cho trẻ nhiều kinh nghiệm để vận dụng vào cuộc sống của trẻ; nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động khám phá khoa học ở trường mầm non, từ đó góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu chương trình GDMN. 5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 5.1. Giới hạn về mẫu nghiên cứu Khảo sát thực trạng trên 28 GV dạy lớp MG 5-6 tuổi ở các Trường mầm non trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, gồm: MN II (10 GV), MN Sơn Ca (8 GV), MN Sao Mai (10 GV).

5.2. Giới hạn về nội dung nghiên cứu Xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật trong 3 chủ đề: Gia đình, phương tiện giao thông, động vật.

5.3. Giới hạn về thời gian nghiên cứu Nghiên cứu được thực hiện trong 6 tháng, từ tháng 11 năm 2020 đến tháng 4 năm 2021.

6. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU - Hệ thống hóa lí luận về vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi.

- Đánh giá thực trạng nhận thức và tích hợp STEAM trong tổ chức hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi của giáo viên tại trường mầm non.

- Xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật.

7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

8

Để giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu đề ra, nghiên cứu sử dụng phối hợp các phương pháp sau: 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Mục đích: Nhằm tìm hiểu cơ sở lí luận về hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi, làm cơ sở để tìm hiểu cơ sở thực tiễn và xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật.

Cách tiến hành: Thu thập, lựa chọn các tài liệu có liên quan đến hoạt động giáo dục STEAM của trẻ mầm non, đặc biệt cho trẻ MG 5-6 tuổi. Phân tích, tổng hợp và đánh giá tổng quát, hệ thống hóa nội dung vấn đề nghiên cứu.

7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Mục đích: Khảo sát thực trạng lựa chọn và xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi theo quy trình thiết kễ kỹ thuật và nhu cầu sử dụng hoạt động này cho trẻ MG 5-6 tuổi để xây dựng cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu.

Công cụ: Bảng hỏi được thiết kế dành cho giáo viên mầm non (GVMN) đang phụ trách các lớp MG 5-6 tuổi 7.2.2. Phương pháp hồi cứu hồ sơ Mục đích: Khảo sát kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục của giáo viên để xem xét mức độ tích hợp các lĩnh vực giáo dục STEAM trong kế hoạch mà GV thiết kế nhằm bổ sung thông tin cho phần thực trạng.

Công cụ: Phiếu quan sát được thiết kế nhằm phục vụ mục đích này.

7.3. Phương pháp xử lí số liệu Mục đích: Xử lí phân tích số liệu thu thập được từ khảo sát thực trạng.

8. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI Bố cục khóa luận gồm có các phần: Mục lục, Mở đầu, Nội dung, Kết luận và kiến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ lục. Phần nội dung khóa luận được trình bày với 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lí luận về vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Chương 2: Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

9

Chương 3: Xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật.

10

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ VẬN DỤNG QUY TRÌNH THIẾT KẾ KỸ THUẬT TRONG XÂY DỰNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI 1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài 1.1.1.1. Giáo dục STEAM ở bậc học Phổ thông và Đại học Giáo dục STEAM bắt đầu từ STEM. Phong trào STEM nổi lên vào đầu những năm 1990. Mặc dù Qũy Khoa học Quốc gia đã bắt đầu sử dụng từ viết tắt “SMET”, nó đã được quyết định rằng nó nên được đổi thành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) vì lý do ngữ âm (Martin – Páez, Aguilera, Perales – Palacios & Vilchez – González, 2019).

Việc bổ sung nghệ thuật vào STEM dẫn đến STEAM sẽ mang lại cho trẻ cơ hội mô tả khái niệm STEM trong sáng tạo và trí tưởng tượng (Radziwill, Benton & Moellers, 2015; Siantajani, 2018).

Theo Trần Trung Tình, Nguyễn Hữu Hậu, Lê Trung Hiếu (2017): Vào ngày 06/05/2011, Ủy ban Nghệ thuật và Nhân văn của Tổng thống Obama đã ban hành một bản báo cáo tại Hội nghị Đối tác giáo dục nghệ thuật (AEP) được gọi là “Tái đầu tư trong giáo dục nghệ thuật: Làm chủ tương lai nước Mỹ thông qua các trường học sáng tạo”. Trong đó, Ủy ban đã nêu rõ “khi học sinh được tham gia vào các bộ môn nghệ thuật, thành tích học tập của các em có thể tăng gấp bốn lần, điểm số GPA/SAT cũng cao hơn, và các em còn có thể cải thiện chỉ số IQ về không gian - thời gian của mình lên đến 56%. Trình độ Toán học của học sinh khối 12 được nâng lên một cách đáng kể, học sinh tương tác với các thầy cô và bạn bè của mình nhiều hơn, và trở nên tự tin và trình bày quan điểm của mình tốt hơn nhiều so với trước kia”. Bản báo cáo trên đã chứng minh cho tầm quan trọng của việc kết nối giữa nghệ thuật, văn hóa, sự sáng tạo và đổi mới, đồng thời nêu lên sự cấp thiết cho ra đời một chương trình mới nhằm cải cách nền giáo dục ở Mỹ.

Trần Trung Tình, Nguyễn Hữu Hậu, Lê Trung Hiếu (2017): Jerome Kagan, một trong 22 nhà tâm lý học nổi tiếng và được trọng vọng nhất của thế kỷ 20, nói rằng nghệ thuật góp phần thúc đẩy con người học tập tốt đến đáng ngạc nhiên, bởi

11

các bộ môn nghệ thuật thường kết hợp ba công cụ chính mà trí não con người sử dụng để tiếp nhận, lưu trữ và truyền đạt kiến thức, đó là: các kỹ năng vận động, sự hình dung thông qua giác quan, và ngôn ngữ. Jerome Kagan đã phát biểu tại buổi nói chuyện về sự tiếp thu, nghệ thuật và não bộ con người tại Trường Đại học John Hopkins vào năm 2009 như sau: “Nghệ thuật và âm nhạc đòi hỏi con người ta phải sử dụng đến cả kiến thức về biểu đồ và tiến trình, chính vì vậy sẽ giúp cho một đứa trẻ hiểu rộng hơn và sâu hơn về một vấn đề nào đó, và về thế giới này” Với sự nhận thức này, các nhà giáo dục của Hoa Kỳ đang hợp nhất giữa nghệ thuật và các bộ môn khoa học lại với nhau. Tại Viện Woft Trap ở Virginia, các nhà giáo dục đang kết hợp môn nhảy múa với những bộ môn như toán số và hình học.

Tại Trường thiết kế Rhode Island, nhà nghiên cứu của Học viện công nghệ Massachusetts, Jie Qui đã giới thiệu cho các sinh viên về loại giấy điện tử, trong đó mở ra việc sử dụng công nghệ trong nghệ thuật diễn cảm. Bản nghiên cứu này của cô đã làm cho các sinh viên thích thú hơn về các bộ môn khoa học, đồng thời thúc đẩy trí tưởng tượng của họ bay xa hơn. Việc kết hợp giữa khoa học và trí tưởng tượng được xem như một sự pha chế hoàn hảo, mang đến cho nền giáo dục của chúng ta bước lên một giai đoạn phát triển mới.

Nhìn chung, các nhà khoa học đã nhìn nhận được nghệ thuật là phương tiện kết nối tự nhiên giữa hiểu biết khoa học với sự phát triển toàn diện của trẻ mầm non. Họ cho rằng, sự tích hợp nghệ thuật vào STEM là rất cần thiết và hiệu quả. Đó chính là lý do tại sao phương pháp giáo dục STEAM ra đời.

1.1.1.2. Giáo dục STEAM ở bậc học mầm non Năm 1990, STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) được nhấn mạnh là lĩnh vực học tập cơ bản trong thế kỷ 21 trên thế giới (Tiếng Anh, 2016: Akturk & Demircan, 2017). Sau đó nhóm lĩnh vực này được bổ sung bởi nghệ thuật làm cơ sở cho sự phát triển sáng tạo và STEM được sửa đổi thành STEAM (Kim & Park 2012: Sharapan, 2013: Sochacka, Guyotte & Walther, 2016). Các mục tiêu của giáo dục mầm non dựa trên STEAM là chuẩn bị cho trẻ em giải quyết các vấn đề toàn cầu khi xem xét thông tin mới do khoa học tạo ra và phát triển các đổi mới (Quigley & Herro, 2016).

STEAM dựa trên khái niệm về chiến lược và học tập dựa trên kinh nghiệm, thử

12

nghiệm và dựa trên vấn đề. Trong giáo dục mầm non dựa trên STEAM, đề xuất sử dụng tối đa các đối tượng môi trường tự nhiên và đồng thời thiết lập không gian để khám phá trong các cơ sở giáo dục hoặc môi trường của họ hoặc các cơ sở bên ngoài (Halton & Treveton, 2017).

Các hoạt động STEAM được phát triển bằng cách mở rộng các hoạt động tự nhiên của trẻ em, giúp trẻ đặt tên cho những khám phá của mình và hiểu các quá trình, thử thách trẻ em, dự đoán các tình huống giáo dục có mục tiêu và các tình huống khác.

Trọng tâm cũng là hoạt động tích hợp nhằm vào một hiện tượng cụ thể (nước, khí hậu và năng lượng) cũng như học lập trình và chế tạo người máy. (Chương trình IPPO, Trung tâm LUMA, Phần Lan).

Theo các nhà nghiên cứu, khả năng tiếp cận STEAM đối với trẻ nhỏ nằm trong tay của giáo viên. Họ phải nhận thức rõ về các khái niệm, quy trình và hoạt động của giáo dục khoa học tự nhiên, công nghệ, kỹ thuật và toán học để có thể đưa giáo dục đó vào hoạt động hàng ngày của trẻ. (Torres-Crespo, Kraatz & Pallansch, 2014: Knaus & Roberts, 2017; Halton & Treveton, 2017).

STEAM được sử dụng để tập trung vào việc hiểu bản chất tổng hợp của các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học, và tầm quan trọng nhất trong sự thành công lâu dài trong học tập của trẻ em, hạnh phúc kinh tế (Herro, 2016) và phát triển cộng đồng (Han, Rosli, 2016).

Học tập chào đón trẻ em đến với thế kỷ 21 dựa trên phương pháp học STEAM. Để hỗ trợ xây dựng chương trình giảng dạy STEAM, giáo viên phải tham gia vào việc thiết kế và lập kế hoạch học tập STEAM (Land, 2013); vai trò của họ rất quan trọng trong việc hỗ trợ sự thành công của việc học như vậy ở trẻ thơ. Trẻ em đi học mẫu giáo có thể đạt được mức độ hiểu biết cao hơn về STEAM khi chúng được hỗ trợ cụ thể thông qua các hoạt động có kế hoạch, kích thích và phát triển phù hợp (Al Kermani, 2017).

Các khái niệm STEAM không quá khó đối với trẻ mầm non bởi lẽ trẻ có niềm say mê và tò mò về thế giới xung quanh, luôn kiên trì và quyết tâm khi xây dựng thiết kế và cố gắng khác phục một cách tự nhiên khi mọi thứ không diễn ra theo cách mà trẻ mong muốn (Van meeteren, 2015).

Trải nghiệm học tập STEAM cho phép trẻ khám phá, đặt câu hỏi, kích thích sự

13

tò mò, khám phá, hình thành các ý tưởng sáng tạo và thể hiện ý tưởng đó thông qua thiết kế và trình bày sản phẩm (DeJarnette, N.K, 2018; Zhang Mengmeng và cộng sự 2019).

Là nhà siêu năng lực sớm nhất của sự phát triển công nghệ và là những nhà nghiên cứu háo hức, trẻ mẫu giáo có thể khám phá các bộ môn STEM (STEM Smart Brief). Vì một số trẻ chưa có kiến thức và khả năng liên quan đến việc chưa sẵn sàng đến trường, trẻ mẫu giáo bị nhầm tưởng là không đủ điều kiện về các định vị trí tuệ chính như đưa ra ý nghĩa của kinh nghiệm, dự đoán, giả thuyết và phân tích (Katz, 2010). Bất chấp khả năng của mình, trẻ mẫu giáo luôn sẵn sàng, háo hức và có thể đối phó với các hoạt động STEM. Thật khó để nghĩ rằng thế giới không có nghệ thuật (Sousa & Pilecki, 2013), rất khó để tưởng tượng một nền giáo dục mầm non (ECE) không có nghệ thuật.

(Sharapan, 2013).

Các hoạt động nghệ thuật là thành phần tự nhiên của các lớp học mầm non. Tích hợp nghệ thuật có thể cho phép giáo viên mầm non tìm cách thực hành các khái niệm STEM vào chương trình giáo dục và đặt nền tảng kiến thức STEM hưởng lợi từ nghệ thuật để trẻ em có trái tim thể hiện bản thân theo những cách sáng tạo đa dạng.

(Sharapan, 2013).

Nhìn chung, các nhà khoa học cho rằng, sự tích hợp nghệ thuật vào STEM là rất cần thiết và hiệu quả.

1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Các vấn đề liên quan đến giáo dục STEAM và vận dụng vào quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục được quan tâm nghiên cứu trong những năm gần đây. Có thể kể đến một số tác phẩm sau: Nguyễn Thành Hải (2019) với cuốn sách “Giáo dục STEM/ STEAM từ trải nghiệm thực hành đến tư duy sáng tạo” cho rằng: Sự ảnh hưởng của khoa học và công nghệ đối với đời sống của con người nói chung cũng trở thành một xu hướng tất yếu không thể đảo ngược được. Do vậy, ngoài những kiến thức và kỹ năng cơ bản trong đời sống xã hội, chúng ta còn phải giúp cho các học sinh có được những năng lực mang tính chất nền tảng liên ngành về STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics: Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) để có thể trở thành những 14

công dân toàn cầu thích ứng trong thế giới tương lai. Nội dung sách được sắp xếp thành 4 phần, với 8 chương, nhằm giúp cho giáo viên và phụ huynh có được cái nhìn tổng quan về những hoạt động của giáo dục STEM hiện nay. Bên cạnh đó, cuốn sách cũng chia sẻ một số ví dụ, bài giảng mẫu, một số gợi ý cụ thể trong từng chủ đề.

Nguyễn Vinh Hiển (2019) với bài báo “Tiếp cận dạy học STEAM trong giáo dục phổ thông hiện nay” cho rằng: Để áp dụng STEAM vào chương trình giáo dục phổ thông một cách bài bản, khoa học thì cần phải có kế hoạch lâu dài, có lộ trình áp dụng với nhiều mức độ và hình thức phù hợp chứ không chỉ là một xu hướng thời thượng, trước nhất là cần có sự thống nhất trong nhận thức của đội ngũ những người làm công tác chỉ đạo và các GV. Mặc dù giáo dục STEAM đang là vấn đề nóng của giáo dục nước nhà, đã có rất nhiều tài liệu dành riêng cho giáo dục STEAM nhưng vẫn chưa đạt được sự thống nhất về nhận thức và cách tiếp cận giáo dục STEAM. Trước thực tế đó, tác giả mong muốn góp phần làm sáng tỏ thêm những vấn đề chủ yếu về lí luận của dạy học STEAM và sự liên quan của nó với đổi mới nội dung, hình thức tổ chức và phương pháp dạy học trong giáo dục phổ thông ở nước ta.

Nhóm tác giá Trần Trung Tình, Nguyễn Hữu Hậu, Lê trung Hiếu (2017) “Nghiên cứu giáo dục STEAM và suy nghĩ về bối cảnh giáo dục phổ thông tại Việt Nam” cho rằng: Giáo dục STEAM ngày càng đóng vai trò quan trọng ở các lĩnh vực nghề nghiệp tương lai trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ. Giáo dục phổ thông cần trang bị cho học sinh những kiến thức khoa học tích hợp và phát triển các kỹ năng STEAM để giải quyết những vấn đề của thực tiễn. Vì vậy vấn đề đào tạo, bồi dưỡng giáo viên đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục STEAM là bài toán được đặt cho các trường sự phạm.

1.1.2.2. Giáo dục STEAM ở bậc học mầm non STEAM đã và đang bắt đầu phát triển như một phương thức tiếp cận nền giáo dục mới, tận dụng lợi ích của STEAM và thông qua nghệ thuật để phát huy triệt để tính năng vốn có của nó, cho phép trẻ ở độ tuổi mầm non cũng có cơ hội để tham gia và phát triển toàn diện. Điều này góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nền giáo dục thế kỷ 21 . Tuy nhiên, các nghiên cứu về giáo dục STEAM ở bậc học mầm non khá khiêm tốn, có thể kể đến một vài tác phẩm nghiên cứu sau: Hoàng Thị Phương (2020) “Đặc trưng của giáo dục STEAM cho trẻ mầm non -

15

khả năng tích hợp vào chương trình giáo dục mầm non” đề cập đến đặc trưng của Giáo dục STEAM, phân tích khả năng tiếp cận các thành tố STEAM của trẻ mầm non, cách thức phối hợp các thành tố trong hoạt động của trẻ và những lưu ý khi thiết kế hoạt động giáo dục trẻ mầm non. Từ đó có thể vận dụng sáng tạo mô hình giáo dục STEAM vào quá trình giáo dục trẻ theo các mức độ khác nhau tùy vào điều kiện cụ thể của mỗi trường.

Nhóm tác giả Trần Viết Nhi, Nguyễn Tuấn Vĩnh, Nguyễn Thị Bích Thảo (2020) “Bồi dưỡng năng lực giáo dục STEAM cho giáo viên mầm non” được thực hiện nhằm đề xuất nội dung và hình thức bồi dưỡng năng lực giáo dục STEAM cho giáo viên mầm non. Nghiên cứu chỉ ra rằng giáo dục STEAM có nhiều điểm tương đồng với quan điểm xuyên suốt của chương trình GDMN hiện hành nên có khả năng áp dụng trong các trường mầm non để nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện trẻ em. Từ đó đề xuất nội dung bồi dưỡng năng lực giáo dục STEAM cho GVMN bao gồm: Nhận thức về giáo dục STEAM, Năng lực tổ chức hoạt động giáo dục STEAM và năng lực đánh giá hoạt động giáo dục STEAM. Quá trình bồi dưỡng được thực hiện qua 2 giai đoạn là bồi dưỡng giáo viên cốt cán và bồi dưỡng đại trà. Đặng Út Phượng và Hoàng Qúy Tinh “Năng lực nhận biết về giáo dục STEAM của giáo viên mầm non đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục”. Trong bài báo nghiên cứu này, nhóm tác giả tìm hiểu về thực trạng nhận biết của GVMN về giáo dục STEAM và đưa ra một vài gợi ý nhằm nâng cao năng lực nhận biết về giáo dục STEAM cho GVMN. Trường mầm non Tuổi Thơ – Hoàng Mai (8/2019) “Ứng dụng phương pháp STEAM trong hoạt động ngoài trời của trẻ mầm non”. Đã đưa ra các biện pháp và một số hoạt động được áp dụng trên trẻ MG 5-6 tuổi với mục đích cho trẻ làm quen với phương pháp giáo dục STEAM trong hoạt động ngoài trời phù hợp với chương trình giáo dục mầm non mà trường đang thực hiện. Và Nguyễn Thị Thùy Linh (5/2020) “Ứng dụng phương pháp STEAM trong tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non”. Nhận thấy kết quả khả quan, các kỹ năng thực hành cuộc sống của trẻ phát triển rất tốt. Chứng tỏ việc áp dụng phương pháp STEAM vào dạy kỹ năng thực hành cuộc sống cho trẻ của đề tài đã có hiệu quả nhất định.

16

Giáo dục STEAM đang thịnh hành, phát triển rộng khắp ở nhiều nước và bắt đầu xuất hiện, nhận được sự quan tâm, chú ý của các nhà giáo dục nước ta trong những năm gần đây. Tuy nhiên, do hiểu biết về giáo dục STEAM còn hạn chế nên các trường mầm non gặp nhiều khó khăn trong nỗ lực tìm kiếm các giải pháp kết nối STEAM với chương trình giáo dục nhà trường nhăm nâng cao chất lượng giáo dục trẻ. Do đó việc nâng cao năng lực cho GV là việc làm quan trọng trong quá trình đổi mới GDMN Việt Nam theo xu hướng hội nhập quốc tế, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu đổi mới toàn diện Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT).

1.2. LÍ LUẬN VỀ GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI 1.2.1. STEAM và giáo dục STEAM Thuật ngữ STEM lần đầu tiên được giới thiệu bởi Qũy Khoa học Mỹ (NSF) vào năm 2001, STEM là thuật ngữ viết tắt của Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kĩ thuật) và Mathematic (Toán). STEM tập trung đào tạo cho học sinh về 4 lĩnh vực trên.

Hiệp hội GV dạy khoa học Mĩ (National Science Teachers Association NSTA) đã đề xuất ra khái niệm về giáo dục STEM (STEM education): Là dạy học dựa trên ý tưởng trang bị cho người học những kiến thức, kĩ năng liên quan đến các lĩnh vực khoa học, kĩ thuật, công nghệ và toán học theo cách tiếp cận liên môn và người học có thể áp dụng để giải quyết vấn đề trong cuộc sống hàng ngày. Thay vì dạy 4 môn học như các đối tượng cách biệt và rời rạc, STEM kết hợp chúng thành một mô hình học tập gắn kết dựa trên các ứng dụng thực tế: S (Science, Khoa học) - T (Technology, Công nghệ) - E (Engineering, Kĩ thuật) - M (Mathematics, Toán) - A (Art, Nghệ thuật). Điểm giống nhau của STEM và STEAM là cùng tìm hiểu, trau dồi kiến thức, trải nghiệm thực hành những gì liên quan đến: Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật) và Math (Toán học). Giáo dục STEAM có xuất phát điểm ban đầu là STEM. Việc bổ sung kiến thức Nghệ thuật vào STEM để tạo ra STEAM là kết hợp giữa tư duy sáng tạo và nghệ thuật để ứng dụng trong đời sống thực tế. Nghệ thuật không chỉ đơn giản là ca hát, vẽ tranh... mà nghệ thuật ở đây mang ý nghĩa tổng quát

17

hơn, nó là sự khám phá, sáng tạo ra những phương hướng, kỹ năng mềm để vận dụng giải quyết những vấn đề thực tế một cách khéo léo và hoàn hảo nhất.

Giáo dục STEAM là một sự chuyển đổi từ cách thức giáo dục truyền thống. Nó dựa vào tiêu chuẩn điểm số để đánh giá, sang một mô hình giáo dục hiện đại và lý tưởng. Trong đó quá trình học tập và kết quả cùng được xem trọng như nhau. Điểm nổi bật của STEAM là kết nối, liên hệ thông tin giữa các lĩnh vực trên với thực tế, cho trẻ được trải nghiệm, thực hành thực tế. Trong đó: Science (khoa học). Khoa học là những gì đã tồn tại trong tự nhiên, bao gồm các kiến thức về khái niệm, nguyên lí, định luật liên quan đến sự vật, hiện tượng xung quanh. Các cơ sở lý thuyết nền tảng của giáo dục khoa học, qua đó trẻ có khả năng liên kết các kiến thức này để thực hành trải nghiệm. Từ đó có tư duy để sử dụng kiến thức vào thực tiễn để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống.

Technology (công nghệ). Công nghệ được hiểu đơn giản là những công cụ được tạo ra bởi con người, là những hiểu biết, sử dụng, quản lý và truy cập được công nghệ từ những vật dụng đơn giản đến những hệ thống phức tạp. Qua đó trẻ có khả năng nhìn nhận, hiểu biết, sử dụng, kiểm soát và truy cập công nghệ. Từ những vật dụng đơn giản như sử dụng bút chì, bút màu đến những hệ thống phức tạp như mạng Internet...

Engineering (kỹ thuật). Kỹ thuật là quá trình thiết kế và chế tạo một giải pháp nào đó để giải quyết một vấn đề trong cuộc sống. Trẻ được trang bị kỹ năng sản xuất ra đối tượng và hiểu được quy trình, cách thức để làm ra nó. Vấn đề này đòi hỏi trẻ phải có khả năng tổng hợp, tìm tòi, thử nghiệm, khám phá và sắp xếp lại. Để biết cách làm thế nào để cân bằng các yếu tố để có được một giải pháp tốt nhất trong thiết kế và xây dựng quy trình.

Art (nghệ thuật). Bao gồm nghệ thuật ngôn ngữ, thể chất, mỹ thuật, âm nhạc nhằm phát triển tư duy sáng tạo của trẻ trong quá trình thực hiện dự án STEAM. Qua đó, trẻ tự nghĩ ra những cách khéo léo để giải quyết vấn đề và phát huy hết sức khả năng khám phá cái mới của bản thân.

Mathematics (toán học). Là khả năng nhìn nhận và nắm bắt được vai trò của toán học trong mọi khía cạnh tồn tại của thế giới xung quanh giúp trẻ đo lường, so

18

sánh, dự đoán, lập công thức, số hóa các mối quan hệ vật chất, không gian, thời gian để tạo ra các sản phẩm công nghệ.

Như vậy, cách định nghĩa về giáo dục STEAM nói đến một cách tiếp cận liên ngành, liên môn học trong một chương trình đào tạo, cụ thể phải có năm lĩnh vực: Khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán. Giáo dục STEAM giúp người học nhận thấy được tầm quan trọng của kiến thức các môn, trong đó khoa học, công nghệ được thể hiện qua kỹ thuật và nghệ thuật, tất cả đều dựa trên các yếu tố toán học.

1.2.2. Đặc điểm, phân loại giáo dục STEAM 1.2.2.1. Đặc điểm Theo Alice A. Christie (2016) – một chuyên gia tư vấn về giáo dục STEM và STEAM ở Mỹ, giáo dục STEAM thể hiện những đặc điểm sau: Thứ nhất, giáo dục STEAM là một cách tiếp cận dựa trên cơ sở tích hợp các môn khoa học, kỹ thuật, công nghệ, toán và nghệ thuật trong việc truyền đạt kiến thức và khuyến khích trẻ sáng tạo. Do thuộc tính tích hợp và đa ngành nên chương trình học STEAM không nặng tính lý thuyết mà thiên về vận dụng và giải quyết các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống, hoặc các vấn đề có tính toàn cầu (U.s. Department of Education, 2007).

Thứ hai, giáo dục STEAM khuyến khích sự tìm tòi khám phá, dựa trên sự sáng tạo của cá nhân và sự phối hợp làm việc nhóm. Thông thường, các lớp học sẽ bắt đầu bằng một chủ đề thay vì bắt đầu bằng một môn học cụ thể. Kết thúc buổi học hoặc khóa học, các sản phẩm hoặc giải pháp được đề ra dựa trên sự vận dụng của các kiến thức đã được học tổng hợp trước đó. Có nhiều cấp độ giáo dục STEAM, từ đơn giản cho trẻ mầm non như tạo ra một ngôi nhà từ các que kem (học đếm số và học lắp ghép) cho đến phức tạp dành cả sinh viên đại học như tạo một robot (cần kiến thức về cơ điện tử và lập trình).

Thứ ba, giáo dục STEAM giúp trẻ nhận thức được sự giao thoa giữa các ngành khoa học và nghệ thuật, thấy được sự cần thiết của các kiến thức chuyên ngành để có thể giải quyết một vấn đề hay tạo nên một sản phẩm. Đồng thời, nhờ được tạo cơ hội khuyến khích sáng tạo dựa trên sở thích riêng của bản thân, nên trẻ tự tin hơn trong quá trình học tập và làm việc nhóm. Điều thú vị là các chương trình giáo dục STEAM giúp trẻ được trải nghiệm qua các cảm xúc của thất bại cũng như thành công trong quá trình học tập, một điều rất cần thiết cho sự phát triển trí thông minh cảm xúc và tạo 19

động lực cho sự trưởng thành của trẻ. Hơn thế nữa, đưa nghệ thuật vào các hoạt động giáo dục STEM làm cho các hoạt động này mềm mại hơn, dễ hấp dẫn và tạo hứng thú hơn cho người học; điều này đặc biệt phù hợp đối với bậc học mầm non.

Giáo dục STEAM là một cách tiếp cận dựa trên cơ sở tích hợp các môn khoa học, kỹ thuật, công nghệ, toán và nghệ thuật trong việc truyền đạt kiến thức và khuyến khích sự tìm tòi khám phá, dựa trên sự sáng tạo của cá nhân và sự phối hợp làm việc nhóm. Nghệ thuật là một phần quan trọng của STEAM, nếu không có sự sáng tạo và tự do của nghệ thuật STEAM sẽ không tồn tai. Giáo dục STEAM giúp trẻ nhận thức được sự giao thoa giữa các ngành khoa học và nghệ thuật, thấy được sự cần thiết của các kiến thức chuyên ngành để có thể giải quyết một vấn đề hay tạo nên một sản phẩm.

STEAM thể hiện sự chuyển đổi mô hình từ giáo dục truyền thống sang một mô hình lí tưởng hiện đại tập trung vào việc đánh giá quá trình học tập cũng như kết quả. Giáo dục STEAM dám cho người học thử nhiều ý tưởng, lắng nghe ý kiến khác nhau và tạo ra một cơ sở tri thức phù hợp với cuộc sống thực.

1.2.2.2. Phân loại Việc phân loại STEAM là một trong những cơ sở cho việc lựa chọn các hình thức tổ chức giáo dục STEAM, phương pháp giáo dục STEAM hay xây dựng các chủ đề giáo dục STEAM đảm bảo phù hợp với mục tiêu, điều kiện, bối cảnh triển khai STEAM khác nhau. Hiện nay đang tồn tại một số quan điểm phân loại giáo dục STEAM như sau: * Phân loại dựa trên khía cạnh các lĩnh vực STEAM tham gia giải quyết vẩn đề: - STEAM đầy đủ: là loại hình STEAM yêu cầu người học cần vận dụng kiến thức của cả năm lĩnh vực STEAM để giải quyết vấn đề.

-STEAM khuyết: là loại hình STEAM mà người học không phải vận dụng kiến thức cả năm lĩnh vực STEAM để giải quyết vấn đề. * Phân loại dựa trên khía cạnh phạm vi kiến thức để giải quyết vẩn đề STEAM: - STEAM cơ bản: là loại hình STEAM được xây dựng trên cơ sở kiến thức thuộc phạm vi các môn học Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật và Toán học trong chương trình giáo dục. Các sản phẩm STEAM này thường đơn giản, chủ đề giáo dục STEAM bám sát nội dung chương trình và thường được xây dựng trên cơ sở các nội dung thực hành, thí nghiệm trong chương trình giáo dục.

20

- STEAM mở rộng: là loại hình STEAM có những kiến thức nằm ngoài chương trình giáo dục. Những kiến thức đó người học phải tự tìm hiểu và nghiên cứu. Sản phẩm STEAM của loại hình này có độ phức tạp cao hơn. Các chủ đề thường được xây dựng trên cơ sở các nội dung mang tính bổ sung, mở rộng chương trình giáo dục. * Phân loại dựa vào mục đích dạy học: - STEAM dạy kiến thức mới: là STEAM được xây dựng trên cơ sở kết nối kiến thức của nhiều môn học khác nhau màhọc sinh chưa được học (hoặc được học một phần).Học sinh sẽ vừa giải quyết được vấn đề và vừa lĩnh hội được tri thức mới.

- STEAM vận dụng: là STEAM được xây dựng trên cơ sở những kiến thứchọc sinh đã được học. STEAM dạng này sẽ bồi dưỡng cho học sinh năng lực vận dụng lí thuyết vào thực tế. Kiến thức lí thuyết được củng cố và khắc sâu.

1.2.3. Sự cần thiết của giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Giáo dục STEAM được các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) phát triển để nuôi dưỡng tài năng cho tương lai (Yakman. G., 2008). Tiếp cận giáo dục STEAM trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 không chỉ là xu thế thời đại mà còn là chiến lược của nhiều quốc gia, bởi lẽ sẽ tạo ra một lợi thế cạnh tranh khi thực hiện chính sách, đào tạo nguồn nhân lực và chuẩn bị sẵn các tài nguyên cho việc thực hiện chính sách đó (Timms, M. và cộng sự, 2018). Mục tiêu của giáo dục STEAM là hình thành cho người học các kỹ năng của công dân thế kỷ XXI như kỹ năng hợp tác, sáng tạo, tư duy phản biện, giao tiếp và kỹ năng giải quyết vấn đề. Là những kỹ năng quan trọng, rất cần thiết cho sự thành công của trẻ trong tương lai.

Hoàng Thị Phương (2020) cho rằng: STEAM là mô hình giáo dục theo hướng tích hợp liên môn, bao gồm Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kĩ thuật), Art (Nghệ thuật) và Math (Toán) nhằm mục đích đào tạo những tài năng tương lai, đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện nay.

Giáo dục STEAM là một mô hình kiến tạo văn hóa xã hội điển hình, cung cấp cho trẻ em tình huống học tập và cho phép trẻ tích cực xây dựng kiến thức và có được kĩ năng thông qua thăm dò, khám phá, hợp tác, giải quyết vấn đề… Các nghiên cứu đã cho thấy, trẻ em không có được những kinh nghiệm STEAM phong phú có thể ảnh hưởng đến sự sẵn sàng đi học và thành công ở trường phổ thông.

21

Giáo dục STEAM nên bắt đầu từ sớm vì nó phù hợp với bản tính tò mò, ham hiểu biết của trẻ. Trẻ rất giàu trí tưởng tượng, sáng tạo nên trong tâm trí của trẻ luôn có vô vàn câu hỏi về thế giới xung quanh. Sự kết hợp các yếu tố khoa học, công nghệ, kĩ thuật, nghệ thuật và toán học theo logic tự nhiên khi giải quyết một vấn đề thực tiễn sẽ vừa làm thỏa mãn nhu cầu khám phá thế giới của trẻ, vừa tạo các cơ hội để khai thác các tiềm năng sáng tạo ở trẻ.

Lứa tuổi mầm non được coi như là thời kì nhạy cảm cho sự phát triển của cá nhân. Ở giai đoạn này, nếu thiếu vắng các kích thích cần thiết sẽ dẫn đến kìm hãm sự phát triển của trẻ, ngược lại các kích thích không phù hợp cũng sẽ tạo ra sự phát triển lệch lạc ở trẻ. Do vậy, Giáo dục STEAM được thiết kế dưới dạng dự án học tập sẽ trao cho trẻ cơ hội được tự do khám phá, thể hiện ý tưởng, được làm việc nhóm, tương tác với bạn… trẻ tiếp nhận các kích thích đa chiều thông qua các hoạt động do trẻ khởi xướng và thực hiện theo cách tự nhiên phù hợp với đặc điểm trẻ nhỏ. Nhờ vậy, sẽ không còn chỗ cho các hỗ trợ gián tiếp thông qua môi trường học qua chơi của trẻ.

Các nghiên cứu cũng cho thấy việc tích hợp STEAM vào chương trình giáo dục mầm non của nhà trường có thể là một đòn bẩy để tạo ra môi trường học tập hiệu quả cho mọi trẻ ở các lứa tuổi. Quan điểm giáo dục mầm non “học qua trải nghiệm” một lần nữa khẳng định tầm quan trọng của STEAM trong giáo dục trẻ mầm non.

STEAM là mô hình tiếp cận giáo dục chủ yếu dựa trên thực hành và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, các phương pháp giáo dục tiến bộ, linh hoạt nhất như học qua dự án – chủ đề, học qua trò chơi. Người học sẽ có những ưu thế nổi bật như: kiến thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ, nghệ thuật và toán học chắc chắn, khả năng sáng tạo, tư duy logic, hiệu suất học tập và làm việc vượt trội và có cơ hội phát triển các kỹ năng mềm toàn diện hơn.

1.2.4. Đặc điểm của trẻ 5-6 tuổi liên quan đến việc tham gia hoạt động giáo dục STEAM Đối với trẻ thế giới xung quanh rất mới mẻ, kỳ lạ, có rất nhiều thứ trẻ chưa biết và muốn khám phá, tìm hiểu. Cụ thể trong khám phá khoa học (KPKH) nhận thức của trẻ có những đặc điểm sau: Trẻ nhỏ nói chung và trẻ MG 5-6 tuổi nói riêng có nhu cầu rất lớn trong việc nhận thức thế giới xung quanh. Nhu cầu nhận thức là một trong những nhu cầu cơ bản 22

của con người. Trẻ 5 - 6 tuổi cũng vậy, thế giới xung quanh trẻ rất mới mẻ, kỳ lạ nên nhu cầu đó càng được bộc lộ một cách rõ rệt. Ở trẻ, mức độ đầu tiên của nhu cầu nhận thức là có những ấn tượng về thế giới xung quanh. Điều này biểu hiện ở chỗ trẻ thích tiếp xúc và khám phá các đối tượng của thế giới xung quanh. Từ đó, nhu cầu của trẻ phát triển thành tính ham hiểu biết, tò mò, muốn được khám phá. Điều này thể hiện ở chỗ trẻ luôn đặt ra những câu hỏi: “Vì sao?”, “Như thế nào?” đối với các sự vật hiện tượng mà trẻ quan tâm và muốn tìm hiểu. Trẻ có khả năng tổng hợp và khái quát một cách đơn giản những dấu hiệu bên ngoài của sự vật, biết phân biệt sự giống hay khác nhau để phân nhóm các sự vật hiện tượng. Ngoài ra, trẻ MG 5 - 6 tuổi còn có khả năng biết vận dụng những điều mà mình đã biết vào cuộc sống một cách sâu và rộng hơn những lứa tuổi trước. Mức độ cao hơn của tính ham hiểu biết là hứng thú nhận thức.

Nó được thể hiện ở việc mong muốn đươc tìm hiểu và biết về những cái mới, làm rõ những cái chưa biết về đặc điểm, tính chất, mối liên hệ giữa các đối tượng với nhau.

Chú ý của trẻ 5 – 6 tuổi đã tập trung và bền vững hơn, ghi nhớ có chủ định được hoàn thiện dần. Tuy vậy, cho đến cuối độ tuổi các quá trình tâm lý không chủ định vẫn chiếm ưu thế trong hoạt động tâm lý của trẻ. Vì vậy, khi cho trẻ quan sát và thực hiện một thí nghiệm khoa học, hãy tập trung vào việc đặt câu hỏi để trẻ tự nói ra những thay đổi, những hiện tượng mà trẻ nhìn thấy và nghe thấy. Cần đặt những câu hỏi ở dạng “mở” để trẻ có thể trả lời được, tránh những câu hỏi mà trẻ chỉ trả lời “có” hoặc “không”, nên hỏi những câu hỏi giúp trẻ huy động vốn kinh nghiệm, hiểu biết, như “Con gì đây?”, “Con biết gì về con mèo?”…

Khả năng KPKH của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thể hiện cụ thể như sau: (Chương trình giáo dục MN) (1) Trẻ có thể quan sát, tìm hiểu nhiều đối tượng cùng một lúc, phối hợp các giác quan để quan sát, xem xét và thảo luận về sự vật, hiện tượng.

(2) Trẻ có thể biết được các đặc điểm cơ bản, đặc trưng của các đối tượng khác nhau và phân loại các đối tượng đó bằng những dấu hiệu khác nhau.

(3) Trẻ có khả năng so sánh sự giống và khác nhau của hai hoặc nhiều đối tượng bằng một vài dấu hiệu tiêu biểu của các đối tượng đó.

(4) Trẻ 5 - 6 tuổi có khả năng suy luận, tư duy logic thể hiện ở việc trẻ hay đặt ra và trả lời những câu hỏi “Vì sao?”, “Như thế nào?”

23

(5) Có thể làm một số thí nghiệm khoa học đơn giản dưới sự hướng dẫn của GV. Sử dụng ngôn ngữ mạch lạc để trao đổi, giải thích các hiện tượng khác nhau của thí nghiệm.

(6) Có khả năng vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm, những điều trẻ đã biết vào khám phá cuộc sống xung quanh sâu và và rộng hơn lứa tuổi trước.

Mẫu giáo là độ tuổi thực sự cần đến kỹ năng hợp tác khi đây cũng là giai đoạn trẻ bắt đầu tham gia tích cực vào các nhóm lớp do chính cuộc sống của trẻ tạo ra. Tầm quan trọng của sự hợp tác đã biến nó từ một nhu cầu đến chỗ đòi hỏi phải học tập, đặc biệt là trong thời đại ngày nay. Mục tiêu giáo dục mầm non trong chương trình đổi mới hiện nay là giúp cho trẻ phát triển toàn diện về mọi mặt: trí tuệ, thẩm mỹ, ngôn ngữ… và hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ vào lớp một và hướng đến hình thành ở trẻ những giá trị, kỹ năng sống cần thiết. Đó là những kỹ năng cơ bản cần thiết cho bản thân, gia đình và cộng đồng như: kỹ năng lắng nghe, kỹ năng chia sẻ, kỹ năng biết chấp nhận người khác, kỹ năng lập kế hoạch, kỹ năng hợp tác…. Vì vậy, việc hình thành kỹ năng hợp tác cho trẻ là một trong những nhiệm vụ mà giáo dục mầm non đã và đang hướng đến. Nhu cầu hợp tác của trẻ MG với mọi người xung quanh phát triển rất mạnh mẽ, ở lứa tuổi này trẻ phải biết hợp tác làm việc và chơi với nhau, trẻ cần phải sống hòa thuận, thông cảm và giúp đỡ những trẻ khác trong nhóm… Chính nhờ sự hợp tác của trẻ thông qua các hoạt động ở trường mầm non đã giúp trẻ có cơ hội được gần gũi bạn bè, chia sẻ kinh nghiệm, cùng nhau thỏa thuận, đàm phán, thiết lập mối quan hệ với bạn cùng hoạt động một cách chân thực và rõ nét nhất. Việc giáo dục kỹ năng hợp tác cho trẻ MG 5-6 tuổi có thể được thực hiện thông qua nhiều con đường khác nhau. Một trong những con đường thuận lợi để hình thành và phát triển là thông qua hoạt động giáo dục STEAM. Cách học hiệu quả nhất đối với trẻ là khi được ứng dụng kiến thức vào trong cuộc sống hàng ngày cùng với việc tạo ra sản phẩm cụ thể như ngôi nhà, chiếc thuyền, chong chóng quay…. Trẻ rất vui vẻ, hứng thú khi tự mình hay cùng các bạn sáng tạo ra món đồ chơi yêu thích, một sản phẩm cụ thể đồng thời sẽ thúc đẩy sự say mê, tìm tòi, khả năng hợp tác của trẻ. Giáo viên có thể cho trẻ tham gia vào các hoạt động STEAM dưới dạng các trò chơi đóng vai và thông qua đó trẻ cũng sẽ nhập vào những vai trẻ thích (đóng vai nhà khoa học, kỹ sư xây dựng, nhà thám hiểm…) đồng thời GV

24

cũng phải đặt ra và nâng dần nhiệm vụ để trẻ tích cực tìm tòi, suy nghĩ để giải quyết nhiệm vụ nhận thức… thúc đẩy tư duy của trẻ ngày càng phát triển.

1.2.5. Tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi 1.2.5.1. Mục tiêu giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi Theo Alice A. Christie (2016) “Enhancing STEAM Learning in Your PK-8 Clasroom”. Mục tiêu của giáo dục STEAM là tích hợp giáo dục Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học và Nghệ thuật để thay đổi cách suy nghĩ của trẻ, tiếp cận ý tưởng, giải quyết vấn đề, nghiên cứu, lập kế hoạch và thực hiện quy trình thiết kế. Tạo ra các bài học thúc đẩy người học đi sâu hơn và nắm được kỹ năng và khái niệm Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học và Nghệ thuật chuẩn bị cho việc giải quyết vấn đề, yêu cầu tư duy phản biện cung cấp giàn giáo để phát triển các kỹ năng STEAM cho phép người học độc lập.

Mục tiêu của giáo dục STEAM không nhằm đào tạo ngay ra những nhà khoa học hay để tạo ra các sản phẩm có tính thương mại, cạnh tranh mà là truyền cảm hứng trong học tập, thấy được mối liên hệ giữa các kiến thức (nhất là các kiến thức khoa học và toán) và nhận thức được tầm quan trọng của các kiến thức STEAM nhằm tạo ra những con người tương lai, có đầy đủ phẩm chất, năng lực, bản lĩnh để thích nghi với cuộc sống hiện đại.

Giáo dục STEAM một mặt thực hiện đầy đủ mục tiêu giáo dục đã nêu trong chương trình GDMN, mặt khác giáo dục STEAM nhằm: Phát triển các năng lực đặc thù của các môn học thuộc về STEAM cho trẻ: Đó là những kiến thức, kỹ năng liên quan đến các môn Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật và Toán học. Biết liên kết các kiến thức của các môn học lại với nhau để giải quyết vấn đề thực tiễn.

Phát triển năng lực cốt lõi cho trẻ: Giáo dục STEAM nhằm hỗ trợ sự tò mò, sáng tạo và tư duy đổi mới, tư duy phê phán và kỹ năng giải quyết vấn đề một cách phù hợp, sáng tạo để thành công trong việc tạo ra cái mới và giải pháp độc đáo liên quan đến lĩnh vực hoặc ngành công nghiệp đó. Ngoài các năng lực đặc thù của môn học, khi triển khai các dự án học tập STEAM, trẻ hợp tác với nhau, chủ động và tự lực thực hiện các nhiệm vụ học tập. Được làm quen với các hoạt động có tính chất nghiên cứu khoa học góp phần tích cực vào việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực 25

chung cho trẻ.

Giáo dục STEAM là sự kết nối của hai hay nhiều môn học: Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật và Toán học. Bằng việc vạch ra những mối liên hệ giữa các môn học này và sử dụng quy trình khoa học hay quy trình thiết kế kỹ thuật, trẻ sẽ biết đặt vấn đề, nghiên cứu, phân tích và lượng giá. Qua đó có thể giúp thúc đẩy việc yêu thích học tập và khám phá của trẻ trong suốt cuộc đời.

1.2.5.2. Nguyên tắc giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Theo Nguyễn Thành Hải (2019) “Giáo dục STEM/ STEAM: Từ tầm nhìn chiến lược đến thực tiễn triển khai trong hệ thống giáo dục phổ thông tại Hoa Kỳ”. Bài học STEM hay STEAM được thực hiện dựa trên các nguyên tắc sau: Nguyên tắc 1: Dạy học chú trọng trải nghiệm thực hành (hands-on) Các lớp học STEAM luôn chú trọng các kĩ năng thực hành và trải nghiệm thực tế, để giúp trẻ có thể có được những trải nghiệm thực tế, trước hết, các lớp học STEAM được trang bị đầy đủ các thiết bị và nguồn tài nguyên học tập để trẻ có thể tự tiến hành các thí nghiệm hoặc các lớp học được tổ chức ở ngoài lớp như đi tham quan sở thú, thăm viện bảo tàng… Thông qua hoạt động thí nghiệm, trẻ rèn luyện kỹ năng quan sát, lấy số liệu và phân tích. Trải nghiệm chính là cách học phù hợp với trẻ nhỏ, các em học bằng chính các giác quan của mình. Học trải nghiệm thực hành giúp trẻ thấy được khoa học là thực tế cuộc sống, là những điều gần gũi và có thể thực hiện được. Cảm giác “có thể thực hiện được” rất quan trọng đối với quá trình tự học và tự khám phá của trẻ.

Nguyên tắc 2: Bắt đầu bằng những mục tiêu học tập cụ thể Trước khi bắt đầu vào việc dạy STEAM, GV luôn xác định những kết quả học tập mong muốn trẻ đạt được sau khi kết thúc buổi học hoặc một chương trình học.

Những mục tiêu đó thường được dựa trên một bộ tiêu chuẩn trong giáo dục khoa học theo từng bang hoặc theo hệ thống tiêu chuẩn chung. Việc xây dựng các mục tiêu học tập dựa trên các tiêu chuẩn này giúp cho các bài soạn STEAM của GV có tính hệ thống chặt chẽ rất cao, đảm bảo được tính kế thừa từ các bài học trước đó, cũng như giúp trẻ đạt được những kết quả mới tốt hơn.

Ví dụ: Theo tiêu chuẩn NGSS, một trong những mục tiêu học tập dành cho trình độ MG đến lớp 2 đó là trẻ thực hiện khảo sát có tính khoa học để tìm ra những bằng

26

chứng chứng minh sự dao động của các vật liệu giúp tạo ra âm thanh và ngược lại âm thanh cũng làm cho các vật liệu khác dao động. Dựa vào tiêu chuẩn này, GV có thể đặt mục tiêu trẻ thiết kế thiết bị truyền âm, hoặc quan sát sự dao động của nước dưới tác động của âm thanh.

Nguyên tắc 3: Xây dựng bài học dựa trên những tình huống thực tế cuộc sống Những câu chuyện hoặc những vấn đề xảy ra trong thực tế luôn được các GV chọn lọc và đưa vào trong các bài học STEAM. GV có thể chọn lọc các tin tức thời sự hoặc phim tài liệu khoa học, nhờ đó, trẻ có thể cảm thấy những bài học trở nên sinh động và gắn liền với những câu chuyện hằng ngày mà trẻ thường nghe nói đến. Ngoài ra, các bài học còn giới thiệu những hoạt động thực tế từ các xưởng sản xuất và các chỗ làm việc trong các ngành nghề liên quan đến khoa học và công nghệ. Điều này giúp cho trẻ dễ dàng hình dung hơn các công việc, ngành nghề tương lai.

Nguyên tắc 4: Sắp xếp các bài học thành những dự án học tập Trong các bài soạn STEAM, thông thường các GV lồng ghép với các dự án học tập. Các dự án thường kéo dài vài buổi học, trong đó yêu cầu trẻ làm việc theo nhóm hoặc cá nhân, trên cơ sở vận dụng kiến thức của các bài học đa ngành hoặc liên ngành để cùng tạo ra một sản phẩm gắn liền với thực tế.

Chẳng hạn, các bài học về thực vật được phát triển thành dự án trồng cây không dùng đất, hay dự án thu thập các mẫu lá. Tùy theo trình độ của lớp học mà các dự án có thể đi từ đơn giản, thực hiện tại lớp hoặc ở nhà của trẻ, đến những dự án phức tạp, đòi hỏi phải đi thực tế hoặc tìm hiểu các nguồn dữ liệu từ trên mạng hoặc tại các thư viện, bảo tàng.

Nguyên tắc 5: Xây dựng quy trình học tập phù hợp với mục tiêu bài học Có rất nhiều cách để xây dựng bài học, một trong những cách phù hợp với trẻ mẫu giáo hiện nay là quy trình thiết kế kỹ thuật gồm năm bước: Hỏi, Tưởng tượng, Lập kế hoạch, Tạo và Cải tiến. Trong suốt quá trình học, trẻ gặp phải vô số vấn đề cần giải quyết. Quy trình thiết kế kỹ thuật có thể cung cấp cho trẻ một quy trình để giải quyết các vấn đề hàng ngày hiệu quả hơn và cơ hội thực hành các kỹ năng quan trọng của thế kỷ 21 như hợp tác, giao tiếp và tư duy phản biện. Qua nhiều năm, các nhà giáo dục đã chia sẻ những cách thức sáng tạo mà họ đã điều chỉnh. Quy trình thiết kế kỹ thuật năm bước (EDP) của EiE giúp trẻ giải quyết vấn đề.

27

Trong bài học STEAM hoạt động cao, trẻ có thể sử dụng nhiều vật liệu và công cụ trong tay để có thể biến thiết kế của mình thành hiện thực. Không chỉ được tiếp cận với các thiết bị mà còn có thể vận hành một cách an toàn.

Bài học có kết thúc mở cho phép trẻ khám phá các tài liệu đã cho để giải quyết một vấn đề. Trẻ có thể khám phá nhiều cách để tìm ra giải pháp cho vấn đề. Bài học về STEAM phải được thực hành, đây không chỉ là về sách vở hay máy tính... nó liên quan đến vật liệu xây dựng!

1.2.5.3. Nội dung giáo dục các lĩnh vực STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Nội dung giáo dục các lĩnh vực STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi thể hiện ở trong chương trình GDMN Việt Nam hiện hành như sau: Lĩnh vực STEAM

Nội dung

Trẻ 5-6 tuổi

Khoa học Các bộ phận của Chức năng các giác quan và các bộ phận khác của cơ cơ thể con người

thể

Đồ vật

Đặc điểm, công dụng và cách sử dụng đồ dùng, đồ chơi.

- Một số mối liên hệ đơn giản giữa đặc điểm cấu tạo với cách sử dụng của đồ dùng, đồ chơi quen thuộc.

- So sánh sự khác nhau và giống nhau của đồ dùng, đồ chơi và sự đa dạng của chúng.

- Phân loại đồ dùng, đồ chơi theo 2 - 3 dấu hiệu.

Phương tiện giao Đặc điểm, công dụng của một số phương tiện giao thông

thông và phân loại theo 2-3 dấu hiệu

Động vật

- Đặc điểm, lợi ích và tác hại của con vật - Quá trình phát triển của con vật; điều kiện sống của một số con vật - So sánh sự khác nhau và giống nhau của một số con vật - Phân loại con vật theo 2-3 dấu hiệu - Quan sát, phán đoán mối liên hệ đơn giản giữa con

28

vật với môi trường sống - Cách chăm sóc và bảo vệ con vật Một

số

hiện - Một số hiện tượng thời tiết thay đổi theo mùa và

tượng tự nhiên:

thứ tự các mùa

Thời tiết, mùa

- Sự thay đổi trong sinh hoạt của con người, con vật và cây theo mùa

Ngày và đêm, - Sự khác nhau giữa ngày và đêm, mặt trời, mặt trăng mặt

trời,

mặt

trăng Nước

- Các nguồn nước trong môi trường sống - Lợi ích của nước với đời sống con người, con vật và cây - Một số đặc điểm, tính chất của nước - Nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước và cách bảo vệ nguồn nước

Không khí, ánh - Không khí, các nguồn ánh sáng và sự cần thiết của nó sáng

đối với cuộc sống con người, con vật và cây

Đất, đá, cát, sỏi

- Một vài đặc điểm, tính chất của đất, đá, cát, sỏi

Nghệ

Cảm nhận và thể Thể hiện thái độ, tình cảm khi nghe âm thanh gợi

thuật

hiện

cảm

xúc cảm, cá bài hát, bản nhạc và ngắm nhìn vẻ đẹp của

trước vẻ đẹp của các sự vật, hiện tượng trong thiên nhiên, cuộc sống các sự vật, hiện và tác phẩm nghệ thuật tượng

trong

thiên nhiên, cuộc sống

và

nghệ

thuật Một số kĩ năng - Nghe và nhận biết các thể loại âm nhạc khác nhau trong hoạt động (nhạc thiếu nhi, dân ca, nhạc cổ điển) âm nhạc và tạo - Nghe và nhận ra sắc thái (vui, buồn, …) hình

- Vận động nhịp nhàng theo giai điệu…

29

- Lựa chọn, phối hợp các nguyên vật liệu tạo hình, vật liệu trong thiên nhiên, phế liệu để tạo ra các sản phẩm - Phối hợp các kĩ năng vẽ, nặn, cắt, xé dán, xếp hình để tạo ra sản phẩm có màu sắc, kích thước, hình dáng/ đường nét và bố cục - Nhận xét sản phẩm tạo hình về màu sắc, hình dáng/ đường nét và bố cục Thể hiện sự sáng - Tự nghĩ ra các hình thức để tạo ra âm thanh, vận tạo khi tham gia động theo các bài hát, bản nhạc yêu thích các hoạt động - Đặt lời theo giai điệu một bài hát, bản nhạc quen nghệ thuật (âm thuộc (một câu hoặc một đoạn) nhạc, tạo hình)

- Tìm kiếm, lựa chọn các dụng cụ, nguyên vật liệu phù hợp để tạo ra sản phẩm theo ý thích

Nghe và nói

- Nghe, hiểu nội dung truyện kể, truyện đọc phù hợp với độ tuổi - Nghe các bài thơ, ca dao, đồng dao... phù hợp với độ tuổi - Đọc lại bài thơ, kể lại truyện đã được nghe theo trình tự, theo đồ vật, theo tranh - Đóng kịch

Toán

Tập

hợp,

số - Đếm trong phạm vi 10 và đếm theo khả năng

lượng, số thứ tự - Các chữ số, số lượng và số thứ tự trong phạm vi 10 và đếm

- Gộp/ tách các nhóm đối tượng bằng các cách khác nhau và đếm - Nhận biết ý nghĩa các con số được sử dụng trong cuộc sống hằng ngày (số nhà, biển số xe…)

Xếp tương ứng

Ghép thành cặp những đối tượng có mối liên quan

So sánh, sắp xếp - So sánh, phát hiện quy tắc sắp xếp và sắp xếp theo theo quy tắc

quy tắc

30

- Tạo ra quy tắc sắp xếp Đo lường

- Đo độ dài một vật bằng các đơn vị đo khác nhau - Đo độ dài, dung tích các vật, so sánh và diễn đạt kết quả đo

Hình dạng

- Nhận biết, gọi tên khối cầu, khối vuông, khối chữ nhật, khối trụ và nhận dạng các khối hình đó trong thực tế - Chắp ghép các hình học để tạo thành các hình mới theo ý thích và theo yêu cầu - Tạo ra một số hình học bằng các cách khác nhau

Định

hướng - Xác định vị trí của đồ vật (phía trước – sau – trên –

trong không gian dưới – trái – phải) so với bản thân trẻ, với bạn khác, và định hướng với một vật nào đó làm chuẩn thời gian

- Nhận biết hôm qua, hôm nay, ngày mai - Gọi tên các thứ trong tuần

Công nghệ

Chưa được đề cập cụ thể và

kỹ thuật Nội dung giáo dục các lĩnh vực STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi thể hiện trong chương trình GDMN Việt Nam hiện hành hầu như chưa nhắc đến lĩnh vực Technology (Công nghệ) và Engineering (Kỹ thuật) mà chủ yếu là 3 lĩnh vực Science (Khoa học), Art (Nghệ thuật) và Mathematic (Toán học). Tuy nhiên, GV linh hoạt trong việc tích hợp các nội dung ngoài chương trình khung để thực hiện mục tiêu giáo dục. Do đó GV lồng ghép các nội dung giáo dục một cách linh hoạt vào quá trình vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi là khả thi và cần thiết.

1.2.5.4. Phương pháp, hình thức tổ chức, các mức độ hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi * Phương Pháp Trong giới hạn tìm hiểu của đề tài, hầu như chưa có tài liệu nào đề cập cụ thể đến

31

các phương pháp để vận hành một hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ. Tuy vậy, hầu hết các tác giả đều khuyến khích giáo viên: • Cho trẻ được tự do hoạt động trải nghiệm thực tế, được khám phá, quan sát và thực hành.

• Tạo cho trẻ môi trường phong phú, hấp dẫn với các đồ dùng, đồ chơi, các nguyên vật liệu khác nhau cho trẻ hoạt động.

• Sử dụng các đồ dùng tái chế. Gắn bài học với việc tạo ra một sản phẩm cụ thể.

• Cho trẻ tham gia vào hoạt động STEAM dưới dạng các trò chơi đóng vai.

• Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi và kiên nhẫn với các câu hỏi của trẻ. Cho trẻ trải nghiệm thay vì cấm đoán. Hỗ trợ, tạo cơ hội để trẻ tự tìm ra câu trả lời cho những thắc mắc của mình.

• Tạo cơ hội cho trẻ được tiếp xúc, cọ sát với thế giới xung quanh. Tạo môi trường học liệu phong phú, sẵn sàng cho trẻ tham gia vào các hoạt động STEAM. • Dành thời gian cho trẻ tự khám phá, trải nghiệm và chia sẻ, bày tỏ ý kiến của mình.

• Cho phép trẻ được hoạt động và làm những công việc phục vụ cho bản thân trẻ vì những công việc đó có thể là những bài học và trải nghiệm tốt cho trẻ các lĩnh vực STEAM * Hình thức Theo Nguyễn Thị Hoàn (2020): Mô hình giáo dục STEAM qua dạy học các môn khoa học tự nhiên khá phổ biến trên thế giới, đặc biệt là ở nước Anh, trong đó nội dung học tập của môn học được thiết kế thành các chủ đề STEAM và được giảng dạy theo nhiều cách khác nhau (Mark Hardman, Alan West 2016).

• Giáo dục STEAM thông qua hoạt động học có chủ định Mô hình giáo dục STEAM qua dạy học các môn khoa học tự nhiên khá phổ biến trên thế giới, đặc biệt là ở nước Anh, trong đó nội dung học tập của môn học được thiết kế thành các chủ đề STEAM và được giảng dạy theo nhiều cách khác nhau.

32

(Mark Hardman, Alan West 2016) + Chủ đề STEAM được dạy trong một lĩnh vực duy nhất Đây là dạng đơn giản nhất, tùy theo quy mô của chủ đề mà có thể được thiết kế để dạy trong một tiết hay nhiều tiết, trong đó GV sẽ phân chia thời gian để trẻ tham gia các hoạt động. Thường các hoạt động giáo dục STEAM theo hướng này được thực hiện trong các hoạt động khám phá khoa học, làm quen với toán, giáo dục âm nhạc, tạo hình hay làm quen tác phẩm văn học ở trường mầm non. Các hoạt động học thuộc một lĩnh vực cụ thể sẽ đóng vai trò là lĩnh vực chủ đạo để tích hợp các lĩnh vực khác của STEAM. Theo đó sẽ có các hoạt động giáo dục STEAM chú trọng khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật hay toán. + Chủ đề STEAM được dạy trong nhiều lĩnh vực Chủ đề STEAM dạng này bao trùm nhiều hơn một lĩnh vực. Về bản chất, các lĩnh vực sử dụng chung một vấn đề, một bối cảnh. GV dạy học cho từng lĩnh vực khác nhau sẽ dạy chủ đề STEAM như cách dạy chủ đề STEAM trong một lĩnh vực duy nhất. + Chủ đề STEAM được dạy nhiều môn phối hợp Chủ đề STEAM dạng này khá phức tạp, nó có sự liên kết kiến thức giữa các lĩnh vực rất chặt chẽ. Các lĩnh vực vẫn tiếp cận chủ đề theo góc độ kiến thức chuyên môn riêng của mình. Nhưng những nội dung được giải quyết trong lĩnh vực trước sẽ là tiền đề nối tiếp để dạy ở lĩnh vực sau. Các lĩnh vực phải được phối hợp với nhau để dạy những nội dung có tính chất nối nhau. Như vậy, con đường này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các môn học đảm bảo cho những gì trẻ được học ở lĩnh vực này sẽ là tiền đề, điều kiện về kiến thức, kĩ năng để các em có thể học được ở các lĩnh vực tiếp theo.

• Giáo dục STEAM thông qua hoạt động giáo dục mọi lúc mọi nơi Trên thế giới, các hoạt động giáo dục nhằm phát triển sự sáng tạo, năng lực, phẩm chất và kĩ năng, giáo dục sự nhân văn… được rất nhiều quốc gia quan tâm. Một số quốc gia gọi đó là hoạt động giáo dục ngoài trời, hoạt động ngoài giờ hay hoạt động trải nghiệm. Các hoạt động này thường được xây dựng dựa trên các chủ đề rất đa dạng, một trong số đó liên quan đến khám phá thế giới tự nhiên, khoa học, tìm hiểu công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật… Tuy tên gọi, nội dung khác nhau nhưng nhìn chung

33

các hoạt động trên đều hướng tới việc cung cấp cho trẻ các tình huống, bối cảnh đa dạng và phong phú, đòi hỏi sự phát triển, vận dụng nhiều tri thức, kỹ năng mà trẻ đã được học trước đó, cho phép trẻ tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề theo các cách khác nhau dưới sự hướng dẫn của GV nhằm đạt được kết quả tốt hơn; cung cấp cho trẻ cơ hội sáng tạo, dám nghĩ, dám làm. Bên cạnh đó, tại nhiều quốc gia, giáo dục không chỉ phó mặc cho nhà trường mà còn có sự tham gia của các cá nhân, tổ chức nhằm thúc đẩy sự chung tay góp sức của toàn xã hội trong việc chia sẻ sứ mệnh giáo dục. Đây là những điều kiện thuận lợi để giáo dục STEAM cho trẻ mầm non. Ở trường mầm non, các hoạt động vui chơi ở các góc, hoạt động ngoài trời, lễ hội hay những chuyến dã ngoại cũng là cơ hội để GV lồng ghép để giáo dục STEAM cho trẻ.

Sự tham gia, hỗ trợ của GV và các tổ chức xã hội là không thể thiếu. * Mức độ: • Mức độ I: Đưa tư tưởng tích hợp giáo dục STEAM vào quá trình tổ chức các hoạt động ở trường MN Ở mức độ này các lĩnh vực giáo dục chủ yếu vẫn đang thực hiện tách biệt, chưa phối hợp cùng nhau trong một hoạt động hoặc dự án cụ thể, nhưng vẫn có thể tạo ra tính liên kết giữa các nội dung. Cụ thể, những hiểu biết mới mà trẻ tiếp nhận qua hoạt động khám phá khoa học sẽ là căn cứ để xây dựng các đề tài dạy toán hay là cơ sở để tạo ra các ý tưởng cho các hoạt động nghệ thuật (tạo hình, âm nhạc, văn học). Đây có thể là bước đệm để GVMN thấy được giá trị của việc liên kết các lĩnh vực trong giáo dục trẻ, đồng thời giúp họ có thêm kinh nghiệm về cách kết nối các lĩnh vực giáo dục để dần dần có thể chuyển sang xây dựng các dự án giáo dục hoặc chương trình giáo dục theo mô hình STEAM đáp ứng những đòi hỏi của chương trình GDMN. • Mức độ II: Xây dựng các dự án giáo dục theo mô hình STEAM nhằm hỗ trợ cho chương trình GDMN nhà trường Ưu thế nổi trội của STEAM là tổ chức hoạt động giáo dục trẻ theo các dự án học tập. Có thể tiến hành các dự án vi mô diễn ra trong thời gian ngắn trong một hoạt động hoặc các dự án vừa diễn ra trong một tuần, một tháng hay các dự án lớn diễn ra trong cả học kì, thậm chí cả năm học. Tùy theo tình hình thực tế, các trường có thể khuyến khích giáo viên thiết kế các dự án nhỏ dựa trên những hiện tượng nổi bật, thu hút sự quan tâm của trẻ. Đồng thời cần quan tâm và khuyến khích trẻ tham gia vào các dự án

34

vừa, hoặc lớn nhằm giải quyết vấn đề cấp thiết hiện nay liên quan đến mọi cá nhân.

Những hoạt động này cần tiến hành liên tục, thường xuyên để rèn kỹ năng, hình thành thái độ tích cực cho trẻ.

• Mức độ III: Phát triển chương trình nhà trường theo định hướng giáo dục STEAM đáp ứng mục tiêu, kết quả mong đợi và các yêu cầu giáo dục trẻ trong chương trình GDMN Chương trình GDMN (2009) đã đưa ra mục tiêu, nội dung, kết quả mong đợi theo 5 lĩnh vực phát triển trẻ MN là: giáo dục phát triển thể chất, giáo dục phát triển nhận thức, giáo dục phát triển ngôn ngữ, giáo dục phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội, giáo dục phát triển thẩm mỹ. Trong mỗi lĩnh vực, lại bao gồm các môn học cụ thể như khoa học, toán, văn học, ngôn ngữ, tạo hình, âm nhạc, thể chất… Chương trình cũng đưa ra quan điểm giáo dục tích hợp trong việc triển khai các hoạt động giáo dục trẻ MN. Do vậy đây là căn cứ pháp lí và là cơ sở quan trọng cần thiết cho việc phát triển chương trình nhà trường theo mô hình giáo dục STEAM. Các trường có điều kiện về nhân lực có thể triển khai các hoạt động giáo dục dưới hình thức tích hợp các lĩnh vực giáo dục với nhau thông qua các dự án nhỏ, vừa, lớn theo các chủ đề giáo dục. Việc tiếp cận với giáo dục STEAM theo các mức độ trên tùy vào điều kiện thực tiễn của các trường.

1.3. QUY TRÌNH THIẾT KẾ KỸ THUẬT TRONG GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI 1.3.1. Vài nét về quy trình thiết kế kỹ thuật Bảo tàng Khoa học, Boston (2018): Quy trình Thiết kế Kỹ thuật là một cách tiếp cận thực tế để giải quyết vấn đề áp dụng cho tất cả các môn học, không chỉ kỹ thuật và khoa học máy tính! Các kỹ sư và nhà khoa học máy tính thường bắt đầu ở giữa hoặc cuối quá trình và họ có thể lặp lại các bước khi thiết kế một công nghệ. Thất bại là một phần của quá trình. Và, học hỏi từ thất bại là một phần không thể thiếu để tạo ra các thiết kế kỹ thuật và chương trình máy tính thành công.

Theo Jolyn Blank, Stefanie Lynch (2018), Thêm thực hành kỹ thuật vào lớp học mầm non chính thức giới thiệu cho trẻ nhỏ quy trình thiết kế. Thiết kế là “nghiên cứu về tính thẩm mỹ và tiện ích của các vật dụng trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta” (Bequette & Bequette 2012, 40). Trong khi các nhà thiết kế thường có quy

35

trình nhiều bước phức tạp để tạo và cải thiện kế hoạch giải quyết vấn đề của họ, cần một cách tiếp cận hợp lý cho các nhà thiết kế mới làm quen.

Nguyễn Thành Hải (2019) cho rằng: Thúc đẩy kỹ năng thực hành qua quy trình thiết kế kỹ thuật (Engineering Design Process). Với những bài học cần tích hợp các kỹ năng vận dụng kiến thức khoa học vào giải quyết các vấn đề mang tính kỹ thuật và công nghệ, thông thường giáo viên soạn bài học dựa trên quy trình thiết kế kỹ thuật.

Quy trình Thiết kế Kỹ thuật, giống như bất kỳ quy trình chi tiết nào, đòi hỏi sự chú ý và kiên trì. Trẻ thường không hiểu tại sao họ phải làm theo các bước. Quy trình thiết kế kỹ thuật là một hướng dẫn để thiết kế kỹ thuật phù hợp, nhưng không phải là một công thức hay một yêu cầu. Quy trình Thiết kế Kỹ thuật cũng có nhiều dạng. Các kỹ sư trong công việc có thể thực hiện các bước không theo thứ tự hoặc bỏ qua một bước, tùy thuộc vào nhu cầu của một dự án cụ thể. Tuy nhiên, tất cả các bước đều quan trọng để có một thiết kế tốt. (Arquin và cộng sự, 2008, trang 89) * Nội dung quy trình Theo Nguyễn Thành Hải (2019), Quy trình thiết kế kỹ thuật bắt đầu từ việc trẻ nêu ra các vấn đề, sau đó đề xuất các giải pháp dựa trên trí tưởng tượng và kiến thức đã học. Tiếp theo trẻ phải xây dựng một kế hoạch để có thể triển khai ý tưởng. Sau khi đã có kế hoạch chi tiết, trẻ bắt tay vào việc thực hiện ý tưởng với việc vận dụng và rèn luyện các kỹ năng thực hành, thiết kế. Sản phẩm tạo ra sẽ được kiểm tra và đánh giá.

Nếu phát hiện sự cố hoặc chưa hoàn thiện, trẻ có thể điều chỉnh hoặc gia cố lại. Cuối cùng, trẻ sẽ có cơ hội chia sẻ thành quả của mình với bạn bè hoặc cộng đồng. Dựa trên phản hồi của cộng đồng, các vấn đề mới lại nảy sinh và quy trình lại tiếp tục lặp lại.

Theo Jolyn Blank, Stefanie Lynch (2018): Trong khi các nhà thiết kế thường có quy trình nhiều bước phức tạp để tạo và cải thiện kế hoạch giải quyết vấn đề của họ, cần một cách tiếp cận hợp lý cho các nhà thiết kế mới làm quen. Engineering is Elementary đã phát triển một quy trình thiết kế kỹ thuật gồm năm bước (Bảo tàng Khoa học, Boston 2018): Hỏi - để xác định vấn đề và giải pháp của những người khác Tưởng tượng - động não và chọn một giải pháp để kiểm tra Lập kế hoạch - xác định thiết kế và vật liệu

36

Tạo - để tạo và thử nghiệm một mô hình Cải tiến - để hỏi cách thiết kế có thể tốt hơn nữa và bắt đầu lại chu trình Mẫu quy trình thiết kế kỹ thuật: Hỏi Để xác định vấn đề và giải pháp

Cải tiến Để hỏi cách thiết kế có thể tốt hơn nữa và bắt đầu lại chu trình

Quy trình thiết kế kỹ thuật

Tưởng tượng Động não và chọn một giải pháp để kiểm tra

Lập kế hoạch Xác định thiết kế và vật liệu

Tạo Để tạo và thử nghiệm một mô hình

Hình 1.1. Quy trình thiết kế kỹ thuật * Ưu điểm và hạn chế Ưu điểm Bảo tàng Khoa học, Boston (2018): Khi trẻ em thử các giải pháp khác nhau cho các thách thức STEM được hướng dẫn bởi Quy trình thiết kế kỹ thuật, giúp trẻ phát triển các kỹ năng hợp tác, giao tiếp và tư duy phản biện.

Fizzics Education “Các thành phần thiết yếu của một bài học STEM”: Bài học STEAM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật và Toán học kết hợp với nhau) đứng đầu trong việc dạy trẻ em về quy trình thiết kế trong thế giới thực. Trẻ thích bài học dựa trên dự án, nơi trẻ có thể khám phá khả năng sáng tạo của mình để giải quyết các thử thách bằng cách sử dụng các vật liệu theo những cách mới và thú vị. Có nhiều cách để tạo một bài học STEAM, tuy nhiên, những bài học tốt nhất thường có một số thành phần chung khiến kết quả của trẻ trở nên tốt hơn.

37

Theo EIE Team (2020): Quá trình thiết kế kỹ thuật là trọng tâm của kỹ thuật. Các kỹ sư sử dụng quy trình thiết kế kỹ thuật để tạo ra công nghệ. Quy trình thiết kế kỹ thuật gồm năm bước phù hợp với lứa tuổi: Hỏi, Tưởng tượng, Lập kế hoạch, Tạo và Cải tiến. Trong suốt quá trình học, trẻ gặp phải vô số vấn đề cần giải quyết. Quy trình thiết kế kỹ thuật có thể cung cấp cho trẻ một quy trình để giải quyết các vấn đề hàng ngày hiệu quả hơn và cơ hội thực hành các kỹ năng quan trọng của thế kỷ 21 như hợp tác, giao tiếp và tư duy phản biện. Qua nhiều năm, các nhà giáo dục đã chia sẻ những cách thức sáng tạo mà họ đã điều chỉnh. Quy trình thiết kế kỹ thuật năm bước (EDP) của EiE giúp trẻ giải quyết vấn đề.

Trong bài học STEAM, trẻ có thể sử dụng nhiều vật liệu và công cụ trong tay để có thể biến thiết kế của mình thành hiện thực. Không chỉ được tiếp cận với các thiết bị mà còn có thể vận hành một cách an toàn. Bài học có kết thúc mở cho phép trẻ khám phá các tài liệu đã cho để giải quyết một vấn đề. Trẻ có thể khám phá nhiều cách để tìm ra giải pháp cho vấn đề.

Sự hợp tác của trẻ trong các dự án STEAM rất quan trọng vì nó mô phỏng những gì xảy ra trong nơi làm việc thực tế. Trẻ cần học cách làm việc trong một nhóm liên ngành, nơi mỗi người mang các kỹ năng khác nhau vào quy trình thiết kế kỹ thuật. Có lẽ một phần của bài học có thể là để trẻ chia thành các nhóm nhỏ, nơi họ phân công các vai trò khác nhau để dự án, với mỗi thành viên trong nhóm có các mục tiêu rõ ràng, có thể báo cáo cho nhóm và sau đó sẽ trình bày cho các bạn còn lại trong lớp.

Bài học STEAM càng hướng đến một vấn đề trong thế giới thực, thì trẻ càng đánh giá cao bối cảnh của những gì trẻ đang cố gắng đạt được. Thậm chí tốt hơn - nếu trẻ tự tạo ra mục tiêu cuối cùng. Mục tiêu không cần phải là một mục tiêu cao cả (có thể dễ dàng là một vấn đề đơn giản ở trường mà trẻ có thể khắc phục), miễn là có bối cảnh thực tế vượt ra ngoài đánh giá, trẻ sẽ có động lực hơn để đưa ra giải pháp.

Cho trẻ thấy rằng những môn học trong STEAM không tồn tại “biệt lập”, toán học là một công cụ được sử dụng trong mọi thành phần của cuộc sống và phương pháp khoa học là rất quan trọng để tìm ra các quy luật cơ bản của Vũ trụ của chúng ta. Một bài học STEM tuyệt vời giải quyết vấn đề này bằng cách đưa trẻ kết hợp các ngành lại với nhau.

38

Jolyn Blank, Stefanie Lynch (2018) cho rằng: Quá trình thiết kế kỹ thuật - tìm ra vấn đề, tưởng tượng và lập kế hoạch, sáng tạo và cải tiến - cho phép các nhà giáo dục thu hút trí óc của trẻ nhỏ vào việc giải quyết các vấn đề thực tế, chứng minh rằng việc học bao gồm kiểm tra và sửa đổi, đồng thời giúp trẻ khám phá nhiều chủ đề STEM. Kỹ thuật thúc đẩy các kết nối khoa học, toán học và công nghệ để giúp trẻ học sâu hơn, thấy STEM phù hợp hơn với cuộc sống và giúp trẻ tiến tới con đường nghề nghiệp STEM trong tương lai. Một chương trình tích hợp kết hợp kỹ thuật và khoa học để thúc đẩy sự tò mò, khám phá và hiểu biết về STEM. Về bản chất, các dự án thiết kế kỹ thuật là các hoạt động thực hành, sáng tạo, giải quyết vấn đề. Hơn hết, kỹ thuật cho phép sự thành công ở người học. Để thu hút trẻ tham gia vào các hoạt động. Mỗi trẻ có thể giải quyết vấn đề theo cách khác nhau và các dự án có thể thành công hoặc không. Tuy nhiên, kết quả cuối cùng là trẻ sẽ tham gia, áp dụng việc học của mình theo những cách sáng tạo, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và hào hứng với việc học.

Với những lợi ích của việc vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong giáo dục STEAM, một vài đơn vị đang có những bước khai phá tiềm năng của mô hình giáo dục này tại nước ta hứa hẹn sự nâng cấp và đổi mới trong cách dạy và học của lứa tuổi mầm non.

Hạn chế Nicole J. Glen, Bridgewater State University (2018) cho rằng: [S/HE] không có danh sách câu trả lời đúng (tức là một giải pháp thiết kế) vì không có cấu trúc và kết thúc mở được chỉ định có nhiều câu trả lời “đúng”. Do đó giáo viên phải thực sự thoải mái và thành thạo với quy trình kỹ thuật và học cách nhanh chóng nhận ra người học đang ở đâu trong quá trình này. Nhiều giáo viên thiếu kiến thức và kinh nghiệm để đưa ra câu trả lời như vậy. Rất ít hoặc không có GV mầm non có kiến thức hay nền tảng về kỹ thuật, nhưng hầu hết tin rằng kỹ thuật là quan trọng để được giới thiệu và dạy cho trẻ nhỏ [6].

39

Tích hợp quy trình thiết kế kỹ thuật là một hoạt động phức tạp đòi hỏi GV phải xem xét các nguồn lực mà họ có sẵn, kiến thức cần thiết để hiểu và áp dụng quy trình thiết kế kỹ thuật một cách hiệu quả và năng suất [17, tr.13].

Hầu hết GV chưa có kinh nghiệm về kỹ thuật hoặc tham gia phát triển sư phạm kỹ thuật, trong khi học để trở thành GV [27]. Do đó, nhiều người không quan tâm đến vệc đi học thêm trong các lĩnh vực STEM, đặc biệt là trong kỹ thuật [28]. Ngay cả sau khi tham gia phát triển chuyên môn cho kỹ thuật, GV không phải lúc nào cũng coi mình là GV kỹ thuật, mà thường là “giáo viên dạy trẻ” hoặc giáo viên dạy các môn như đọc và toán học [29]. Điều này có thể là do họ có quan niệm sai lầm về những gì kỹ sư làm được hoặc đơn giản là họ không có đủ kinh nghiệm về giảng dạy kỹ thuật trên học tập. Đối với GV muốn tham gia vào quá trình phát triển và thực hiện chương trình kỹ thuật, điều quan trọng là họ phải có thái độ tích cực đối với kỹ thuật, động lực nội tại để tiếp tục với một dự án dài hạn và mong muốn thử nghiệm những cách dạy và học khác nhau cho trẻ [32]. Ủy ban về Giáo dục K-12 lập luận rằng việc nhấn mạnh vào phương pháp giải quyết vấn đề lặp đi lặp lại, kết thúc mở, được gọi là thiết kế kỹ thuật là hoạt động trọng tâm của các kỹ sư (Katehi và cộng sự, 2009, trang 151) và nên là hoạt động đầu tiên nguyên tắc của giáo dục kỹ thuật. Ủy ban đã cảnh báo về những khó khăn trong việc giảng dạy thiết kế kỹ thuật như thực hành của các kỹ sư, nói rằng nó không trẻ học nhanh và giáo viên trên lớp không dễ dàng giảng dạy. Bằng chứng là, họ trích dẫn nghiên cứu sư phạm ghi lại các phương pháp thử-và-sai không hiệu quả thay vì sử dụng cách tiếp cận có hệ thống và cảnh báo không nên dành quá nhiều thời gian để xác định vấn đề. Ủy ban khuyến nghị rằng các giáo viên nên khuyến khích một cách rõ ràng cách tiếp cận có hệ thống (Hill & Smith, 1998; Ressler & Ressler, 2004; Seiler, Tobin, & Sokolic, 2001).

1.3.2. Sự phù hợp của quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng và tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Giáo dục kỹ thuật nên nhấn mạnh quy trình chỉ định kỹ thuật (Cunningham & lester, 2007; Katehi, Pearson & Feder, 2009). Thiết kế kỹ thuật đề cập đến cách tiếp cận của một kỹ sư để xác dịnh và giải quyết một vấn đề “(1) có tính lặp lại cao; (2) mở ra ý tưởng rằng một vấn đề có thể có nhiều giải pháp khả thi; (3) một bối cảnh có ý

40

nghĩa cho việc học tập khoa học, toán học và các khái niệm về công nghệ; và (4) kích thích hệ thống suy nghĩ, mô hình hóa và phân tích (Katehi và cộng sự, 2009, trang 151). “Trẻ em có sự nhiệt tình bẩm sinh đối với việc tạo ra tư duy, phân biệt mọi thứ và tìm ra cách mọi thứ hoạt động” (Cunningham, 2009).

Theo Nia Keith (2018): Trong quá trình thử thách thiết kế kỹ thuật, sự tập trung ít hơn vào sản phẩm cuối cùng mà tập trung nhiều hơn vào chức năng của đối tượng và các bước thực hiện để đạt được điều đó. Khi các kỹ sư trẻ tuân theo các bước của quy trình thiết kế kỹ thuật phù hợp với lứa tuổi, họ học cách kiên trì vượt qua thất bại và phát triển tư duy phát triển. Đối với nhiều trẻ mẫu giáo, khi trẻ làm kỹ sư, đây là lần đầu tiên trẻ được yêu cầu nghĩ xem làm thế nào để đã tạo ra kết quả tốt hơn nữa. Việc tập trung vào bước cải thiện tạo ra một không gian an toàn cho trẻ khi thất bại, xây dựng sự tự tin và giúp trẻ nhận ra những điểm mạnh mà trẻ không biết là trẻ có.

Khi thực hiện quy trình thiết kế kỹ thuật, các bước có thể lặp lại, và không nhất thiết phải thực hiện theo thứ tự nhất định. Khi thực hiện lặp đi lặp lại quy trình này, không có nghĩa là trẻ thất bại, điều đó tạo ra cơ hội cho trẻ thử nghiệm và tìm ra những giải pháp tối ưu nhất cho vấn đề. Với mỗi vấn đề, trẻ sẽ đưa ra tư duy - lý lẽ - luận điểm của bản thân theo nhiều chiều hướng và lập luận - phản biện với nhau, cuối cùng giáo viên là người chốt lại vấn đề. Đây chính là phương pháp học kích thích sự tìm tòi và đam mê học hỏi của trẻ, giúp thúc đẩy quá trình học và thẩm thấu vấn đề một cách tốt nhất. Việc tổ chức nhiều nhóm trong một lớp cũng quyết định đến mức độ thành công của một quy trình dạy học STEM. Trước khi giải quyết đề bài STEM, trẻ cần học cách hoạt động nhóm sao cho hiệu quả. Từ đó, trẻ có cơ hội rèn luyện thói quen làm việc nhóm và trau dồi kỹ năng giao tiếp để cùng hoàn thành mục tiêu chung.

Nguyễn Thành Hải (2019) cho rằng: Việc dạy học theo quy trình thiết kế kỹ thuật giúp trẻ thực hành những kỹ năng giống như những kỹ sư thực thụ trong các bộ phận làm nghiên cứu và phát triển sản phẩm. Giúp cho trẻ cảm thấy tự tin hơn vào bản thân khi tự mình có thể giải quyết được những vấn đề thay vì trông chờ vào một giải pháp có sẵn từ các giáo viên.

41

Jolyn Blank, Stefanie Lynch (2018) cho rằng: STEM là một thành phần thiết yếu của GDMN vì nó kết hợp tích hợp có chủ đích của nội dung với các câu hỏi chuyên sâu được nhúng vào bối cảnh thế giới thực của trẻ em (Linder et al. 2016).

Trong khi thực hành kỹ thuật – một khía cạnh của việc học STEM – tương tự như quá trình tìm hiểu, có một số sự khác biệt. “Điều tra khoa học liên quan đến việc xây dựng một câu hỏi có thể được trả lời thông qua điều tra, trong khi thiết kế kỹ thuật liên quan đến việc xây dựng một vấn đề có thể được giải quyết thông qua thiết kế” (NGSS Lead States 2013). Chúng tôi hiểu rõ hơn việc giải quyết các vấn đề thông qua thiết kế trông như thế nào ở trường mầm non đã suy nghĩ chín chắn về tiềm năng của các hoạt động kỹ thuật để thu hút sự tham gia của trí tuệ theo những cách đích thực và để giải quyết “cuộc sống tâm trí theo nghĩa đầy đủ nhất” (Katz 2010).

Quá trình thiết kế kỹ thuật để tìm ra vấn đề, tưởng tượng và lập kế hoạch, sáng tạo và khai thác – cho phép các nhà giáo dục thu hút trí óc của trẻ vào việc học bao gồm kiểm tra và sửa đổi, đồng thời giúp trẻ khám phá nhiều chủ đề STEAM. Khi một thiết kế không hoạt động tốt hoặc có thể đuợc làm tốt hơn nữa, họ thích sửa đổi và cải thiện ý tưởng và kế hoạch của mình. Họ coi bản thân là người giải quyết vấn đề - nhận dạng sẽ phục vụ tốt cho họ trong suốt quá trình giáo dục và cuộc sống của họ.

Hỗ trợ trẻ em hoàn thành quá trình thiết kế - bao gồm một số chu trình cải tiến kế hoạch và mô hình của trẻ là một món quà tuyệt vời đối với trẻ. Như một học giả đã giải thích: “Để những đứa trẻ lớn lên với suy nghĩ rằng chúng có thể làm tốt mọi thứ ngay từ lần đầu tiên là tàn nhẫn và lừa dối. Ngay cả việc dạy chúng rằng chúng có thể làm tốt mọi thứ ngay từ lần đầu tiên cũng không công bằng. Nếu mọi thứ dễ dàng được thực hiện, chúng tôi sẽ mang đến cho trẻ một thế giới trong tình trạng đẹp đẽ, có chức năng cao. Với công việc trước mắt, chúng ta phải cho trẻ sự hỗ trợ của chúng ta và tự do làm điều đó ngay từ đầu”. (Clemens 1999, 7).

42

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 Qua nghiên cứu về cơ sở lý luận của việc vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi, chúng tôi rút ra một số kết luận sau: Giáo dục STEAM là một sự chuyển đổi từ cách thức giáo dục truyền thống sang một mô hình giáo dục hiện đại và lý tưởng. Điểm nổi bật của STEAM là kết nối, liên hệ thông tin giữa các lĩnh vực với thực tế cho phép trẻ được trải nghiệm, thực hành làm thỏa mãn nhu cầu khám phá thế giới của trẻ, tạo cơ hội để khai thác các tiềm năng sáng tạo ở trẻ, kích thích hứng thú học tập và có tác động tích cực đến sự phát triển về nhận thức, năng lực giải quyết vấn đề, tạo dựng sự tự tin, năng động và tư duy đổi mới của trẻ. Điều này góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nền giáo dục thế kỷ 21.

Giáo dục STEAM nên bắt đầu từ sớm vì nó phù hợp với bản tính tò mò, ham hiểu biết và phong cách học tập của trẻ em lứa tuổi mầm non và tương đồng với quan điểm tiếp cận của chương trình GDMN Việt Nam hiện hành.

Các nghiên cứu cũng cho thấy việc tích hợp STEAM vào chương trình giáo dục mầm non của nhà trường có thể là một đòn bẩy để tạo ra môi trường học tập hiệu quả cho mọi trẻ ở các lứa tuổi. Quan điểm giáo dục mầm non “học qua trải nghiệm” một lần nữa khẳng định tầm quan trọng của STEAM trong giáo dục trẻ mầm non.

Cách tiếp cận dạy học theo phương pháp STEAM chắc chắn không phải là nhiệm vụ dễ dàng nhưng những lợi ích mà STEAM mang lại cho trẻ nhỏ và trường học thì rất lớn. Trường mầm non sẽ không chỉ là nơi để giảng dạy lý thuyết mà ở nơi đó những đứa trẻ được trải nghiệm những kiến thức thực tiễn vừa lớn khôn vừa trưởng thành, “chơi thông minh và học vui vẻ”.

Việc vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi giúp trẻ thực hành những kỹ năng giống như những kỹ sư thực thụ trong các bộ phận làm nghiên cứu và phát triển sản phẩm, giúp trẻ cảm thấy tự tin hơn vào bản thân khi tự mình có thể giải quyết được vấn đề, giúp trẻ khám phá nhiều chủ đề STEAM và phục vụ tốt cho trẻ trong suốt quá trình giáo dục và cuộc sống của trẻ.

43

Việc vận dụng lí thuyết về quy trình thiết kế kỹ thuật để thiết kế và tổ chức hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật cho trẻ 5-6 tuổi trường mầm non là một cách làm cụ thể của GV nhằm tạo cơ hội cho trẻ có thể thực hiện nhiệm vụ học tập một cách thú vị và nhẹ nhàng dưới hình thức trải nghiệm. Đây cũng là cơ hội giúp trẻ có thể kiểm nghiệm những kiến thức, kinh nghiệm mà trẻ có được bằng thực tế từ đó dần dần hình thành ở trẻ một số phẩm chất, kỹ năng cơ bản có ý nghĩa đối với cuộc sống của trẻ.

Khóa luận đã phân tích, tổng hợp, làm rõ bản chất, mục tiêu, nguyên tắc, nội dung, phương pháp và quy trình thiết kế kỹ thuật, tổ chức hoạt động giáo dục STEAM trong chương này nhằm đem đến cái nhìn bao quát và chi tiết về “tinh thần” của giáo dục STEAM, giúp cho GV có được cách nhìn hệ thống và toàn diện trong triển khai các nội dung một cách đa dạng…

Kết quả điều tra thực trạng của việc vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trên đối tượng là các GVMN để thấy thực tiễn của vấn đề nghiên cứu được thể hiện ở chương 2.

44

CHƯƠNG 2 CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG QUY TRÌNH THIẾT KẾ KỸ THUẬT TRONG XÂY DỰNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI 2.1. KHÁI QUÁT VỀ QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU 2.1.1. Khách thể nghiên cứu Khách thể nghiên cứu là 29 GV đang phụ trách các lớp MG 5-6 tuổi ở trường MN trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế: Trường MN II (11 GV), trường MN Sơn Ca (8 GV), trường MN Sao Mai (10 GV). Cả 3 trường được điều tra đều đạt chuẩn Quốc gia.

Trình độ của GV chủ yếu là Đại học và Cao đẳng Sư phạm mầm non.

2.1.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Chúng tôi sử dụng phiếu hỏi dành cho GV có các đáp án cho sẵn biểu hiện ở 5 mức độ được qui thành điểm tương ứng từ 1 – 5 để điều tra nhằm tìm hiểu nhận thức của GV về việc thiết kế hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi cũng như thực trạng tích hợp các lĩnh vực STEAM trong quá trình thiết kế và tổ chức hoạt động giáo dục.

- Phương pháp phỏng vấn Chúng tôi sử dụng phương pháp này để trò chuyện, trao đổi với GV về những vấn đề có liên quan đến đề tài chúng tôi đang nghiên cứu.

- Phương pháp hồi cứu hồ sơ Chúng tôi sử dụng phương pháp này nhằm nghiên cứu các kế hoạch giáo dục của GV để tìm hiểu mức độ, mô hình tích hợp các lĩnh vực STEAM trong tổ chức hoạt động giáo dục của GV. 2.2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 2.2.1. Nhận thức của giáo viên về giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Để tìm hiểu nhận thức của giáo viên mầm non về giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi chúng tôi đã sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến và tiến hành khảo sát

45

lấy ý kiến của 29 giáo viên mầm non thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế để tìm hiểu nhận thức của họ về giáo dục STEAM cho trẻ mầm non, cũng như những thuận lợi, khó khăn khi tìm hiểu và vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.

2.2.1.1. Nhận thức của giáo viên về giáo dục STEAM Kết quả khảo sát hiểu biết của GV về giáo dục STEAM thể hiện ở bảng sau đây: Bảng 2.1. Hiểu biết của GV về giáo dục STEAM TT

MỨC ĐỘ HIỂU BIẾT

SỐ LƯỢNG

TỈ LỆ (%)

1

Hoàn toàn chưa nghe

14

48,3

2

Có nghe nhưng chưa hiểu rõ

9

31

3

Có nghe và tìm hiểu nhưng chưa tổ chức

4

13,8

2

6,9

0

0

4 5

Hiểu rõ nhưng tổ chức cho trẻ chưa thường xuyên Hiểu rất rõ và thường xuyên tổ chức

Qua bảng 2.1 cho thấy 14/29 giáo viên chưa nghe đến giáo dục STEAM, chiếm 48,3%. Điều này cho thấy phần lớn giáo viên chưa được tiếp cận với mô hình giáo dục này. Bên cạnh đó, có 2/29 giáo viên hiểu rõ nhưng chưa tổ chức cho trẻ thường xuyên, chiếm 6,9%, cho thấy mức độ hiểu biết, tiếp cận và ứng dụng giáo dục STEAM cho trẻ ở trường mầm non của giáo viên rất ít. Dựa vào kết quả khảo sát và trao đổi với GV thì họ cho rằng, tuy mô hình giáo dục STEAM là mô hình hiện đại và rất hay nhưng không được phổ biến rộng rãi để tiếp cận và họ không có nhiều thời gian để có thể tìm hiểu và thay đổi cách dạy, cụ thể là vận dụng mô hình giáo dục STEAM để thiết kế hoạt động cho trẻ. Tuy nhiên việc thiết kế hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi là rất cần thiết vì phù hợp với nhu cầu của trẻ và là việc làm cần được quan tâm.

2.1.1.2. Nhận thức của giáo viên về khái niệm “Giáo dục STEAM” Để tìm hiểu nhận thức của giáo viên về khái niệm giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi chúng tôi đã tiến hành khảo sát và thu được kết quả ở bảng sau: Bảng 2.2. Nhận thức của GV về khái niệm “Giáo dục STEAM”

46

T T

KHÁI NIỆM

Hoàn toàn không

Không đồng ý

Phân vân

Đống ý

Rất đồng ý ĐT B

ĐL C

đồng ý

1

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

0

0

0

0

9

3 1

17

58,6

3

10,4

STEAM là chữ viết tắt bằng tiếng Anh của: Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật), Art (nghệ thuật) và Mathematics

3,79

0,6

3,65

0,6 5

3,89

0,7 5

(Toán học).

Là việc bổ 2

sung kiến thức nghệ thuật vào

0

0

0

0

13

4

13

44,8

3

10,4

4,

STEM để tạo

8

ra STEAM, kết hợp giữa tư duy sáng tạo và nghệ thuật Là một sự 3

chuyển đổi từ

0

0

0

0

10

3

cách thức giáo

4,

dục truyền

5

thống sang một mô hình giáo dục hiện đại và lý tưởng.

47

12

41,4

7

24,1

Điểm nổi bật 4

của STEAM là

0

0

0

0

9

3

kết nối, liên hệ

17

58,6

3

10,4

1

thông tin giữa các lĩnh vực trên với thực

3,79

tế, cho trẻ

0,6

được trải nghiệm, thực hành ứng dụng trong đời sống thực tế

Ghi chú: 1 < ĐTB < 5; n = 29 Dữ liệu ở bảng 2.2. cho thấy về cơ bản các GV đã có đánh giá khá đúng về khái niệm giáo dục STEAM. Và khái niệm được sự đồng ý cao nhất là “Giáo dục STEAM là một sự chuyển đổi từ cách thức giáo dục truyền thống sang một mô hình giáo dục hiện đại và lý tưởng.” Có 7/29 giáo viên “Rất đồng ý” với khái niệm này, chiếm 24,1%. Đa số giáo viên phân vân giữa các khái niệm giáo dục STEAM do GV chưa được tiếp cận, chưa có nhiều hiểu biết về giáo dục STEAM. 2.2.1.3. Nhận thức của giáo viên về đặc điểm của giáo dục STEAM Kết quả khảo sát nhận thức của giáo viên về đặc điểm của giáo dục STEAM được thể hiện ở bảng sau: Bảng 2.3. Đặc điểm của giáo dục STEAM T T

ĐẶC ĐIỂM

Hoàn toàn không đồng ý

Không

Phân vân

Đồng ý

Đ T B

ĐL C

13,

3,7

0,6

8

9

6

Rất đồng

đồng ý

ý

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

0

0

0

0

10

34,5

15

51,7

4

%

Tiếp cận dựa trên cơ sở tích 1

hợp các môn khoa học, kỹ thuật,

công

48

nghệ, toán và nghệ

thuật

trong

việc

truyền đạt kiến thức Khuyến khích sự tìm tòi khám phá, dựa trên 2

sự sáng tạo của

0

0

0

0

8

27,6

13

44,8

8

0

0

0

0

12

41,4

13

44,8

4

cá nhân và sự

27, 6

4

0,7 4

phối hợp làm việc nhóm.

Giúp trẻ nhận thức được sự giao thoa giữa các ngành 3

khoa học và nghệ thuật,thấy

13,

3,7

0,6

8

2

8

được sự cần thiết của các kiến thức chuyên ngành.

Ghi chú: 1 < ĐTB < 5; n = 29 Có thể thấy, phần lớn GV lựa chọn đặc điểm “Khuyến khích sự tìm tòi khám phá, dựa trên sự sáng tạo của cá nhân và sự phối hợp làm việc nhóm” vì GV cho rằng trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi có nhu cầu hợp tác cao. Nhiều giáo viên phân vân giữa các đặc điểm và không có giáo viên nào không đồng ý với các đặc điểm chúng tôi đưa ra. Điều này chứng tỏ GV đã đánh giá đúng đặc điểm của hoạt động giáo dục STEAM để định hướng cho việc thiết kế các hoạt động này cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.

2.1.1.4. Nhận thức của giáo viên về mục đích của việc tích hợp các lĩnh vực STEAM trong một hoạt động cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Việc tích hợp các lĩnh vực STEAM trong một hoạt động nhằm thực hiện các mục đích khác nhau. Nếu xác định các mục đích này một cách rõ ràng và đầy đủ, GV 49

sẽ định hướng tốt hơn cho quá trình tổ chức hoạt động giáo dục. Kết quả khảo sát mục đích của việc tích hợp các lĩnh vực STEAM trong một hoạt động cho trẻ MG 5-6 tuổi chúng tôi đã tiến hành khảo sát và thu được kết quả như sau: Bảng 2.4. Mục đích của việc tích hợp các lĩnh vực STEAM trong một hoạt động Không TT

cần thiết

MỤC ĐÍCH

Không

Bình

Cần

Rất cần

cần thiết

thường

thiết

thiết

ĐT B

ĐL C

lắm

1

Giúp trẻ thấy

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

0

0

1

3,4

2

6,9

16

55,

10

34,5

được mối liên

4,2

2

0,7 1

hệ của các kiến thức, tầm quan trọng

và

biết

liên

kết

kiến

thức

của

các

lĩnh vực lại với nhau

giải

để

quyết vấn

đề

thực tiễn.

2

Xây

dựng

0

0

0

0

3

những năng lực

10,

12

3

41,

14

48,3

4,37

4

0,6 6

nhận thức cho trẻ mầm non, đáp ứng với yêu cầu đổi mới.

3

Thúc đẩy việc

0

0

0

0

3

yêu thích học

10, 3

tập và thỏa mãn nhu cầu khám phá, tạo cơ hội để khai thác các

50

11

37, 9

15

51,8

4,4

0,6 7

tiềm năng sáng tạo ở trẻ.

4

Hỗ trợ sự tò mò,

0

0

0

0

3

sáng tạo, tư duy

10,

9

31

17

58,7

4,48

3

0,6 7

đổi mới, tư duy phê phán và khả năng giải quyết vấn đề của trẻ

Ghi chú: 1 < ĐTB < 5; n = 29 Qua bảng 2.4 cho thấy hầu hết GV đều hướng tới 4 mục đích được đưa ra ở mức cần thiết và rất cần thiết. Qua đó cho thấy GV đã đánh giá đúng mục đích của hoạt động giáo dục STEAM trong việc thiết kế hoạt động cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Một bộ phận GV bước đầu có quan tâm, tìm hiểu về giáo dục STEAM, tuy nhiên ở mức độ thường xuyên là rất hạn chế.

2.2.1.5. Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của giáo dục STEAM Để biết được nhận thức của GV về tầm quan trọng của giáo dục STEAM chúng tôi đã tiến hành khảo sát và thu được kết quả ở bảng sau: Bảng 2.5. Nhận thức của GV về tầm quan trọng của giáo dục STEAM TT

TẦM QUAN TRỌNG

SỐ LƯỢNG

TỈ LỆ (%)

1

Không quan trọng

0

0

2

Ít quan trọng

10

34,5

3

Bình thường

4

13,8

4

Quan trọng

12

41,4

5

Rất quan trọng

3

10,3

Theo kết quả ở bảng 2.5 có thể thấy được giáo dục STEAM có ý nghĩa rất quan trọng đối với hoạt động khám phá khoa học cho trẻ MG 5-6 tuổi. 12/ 29 GV cho rằng giáo dục STEAM là quan trọng chiếm 41,4%, 3 GV lựa chọn mức độ rất quan trọng và không có GV nào cho rằng giáo dục STEAM không quan trọng. Thực tế khảo sát cho thấy, mặc dù chưa nghe nhiều về giáo dục STEAM nhưng phần lớn GV thấy được tầm quan trọng của giáo dục STEAM đối với trẻ.

51

2.2.2. Thực trạng tích hợp STEAM trong tổ chức hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi của giáo viên 2.2.2.1. Mức độ thực hiện các lĩnh vực trong hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Để biết được mức độ thực hiện các lĩnh vực như thế nào trong quá trình tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ 5-6 tuổi, chúng tôi đã đưa ra câu hỏi và thu thập được kết quả như sau: Bảng 2.6. Mức độ thực hiện các lĩnh vực trong hoạt động giáo dục trẻ 5-6 tuổi TT

LĨNH VỰC

ĐTB ĐLC

Không

Hiếm

Thỉnh

Thường

Rất

bao giờ

khi

thoảng

xuyên

thường xuyên

1

Khoa học

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

0

0

1

3,

3

10,3

19

6

6

20,7

4,03

0,66

14

48,3

4,37

0,66

12

41,4

4,13

0,85

16

55,1

4,51

0,56

13

44,8

4,41

0,55

5

5, 5

2

Công nghệ

0

0

0

0

3

10,3

12

4 1, 4

3

Kỹ thuật

0

0

1

3,

6

20,7

10

5

3 4, 4

4

Nghệ thuật

0

0

0

0

1

3,5

12

4 1, 4

5

Toán học

0

0

0

0

1

3,5

15

5 1, 7

Ghi chú: 1 < ĐTB < 5; n = 29

52

Kết quả khảo sát ở bảng 2.6 cho thấy giáo viên thường xuyên thực hiện các lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật, Toán học vào hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Trong đó, giáo viên thường xuyên thực hiện lĩnh vực Khoa học và rất thường xuyên thực hiện lĩnh vực Nghệ thuật và không có giáo viên nào là không thực hiện các lĩnh vực trên trong hoạt động giáo dục trẻ.

2.2.2.2. Mức độ tích hợp các lĩnh vực STEAM trong một hoạt động giáo dục của trẻ 5-6 tuổi Giáo dục STEAM là mô hình giáo dục theo hướng tích hợp liên môn, bao gồm Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kĩ thuật), Art (Nghệ thuật) và Math (Toán học) được lồng ghép, tích hợp với nhau. Để biết được mức độ GV tích hợp các lĩnh vực đó như thế nào trong quá trình tổ chức hoạt động, chúng tôi đã đưa ra câu hỏi và thu thập được kết quả như sau: Bảng 2.7. Mức độ tích hợp các lĩnh vực STEAM trong hoạt động giáo dục trẻ 56 tuổi TT

LĨNH VỰC

Không

Hiếm khi

bao giờ

Thỉnh

Thường

Rất

ĐT

ĐL

thoảng

xuyên

thường

B

C

4,44

0,4

xuyên

1

2 lĩnh vực

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

0

0

0

0

0

0

16

5

13

44,

5,

8

9

2 2

2 lĩnh vực trở lên

0

0

0

0

1

3,4

14

+ nghệ thuật

4

14

8,

48,

4,44

3

0,5 6

3 3

Cả 5 lĩnh vực trên

0

0

3

10,

8

3

27, 6

11

3 7, 9

Ghi chú: 1 < ĐTB < 5; n = 29

53

7

24, 2

3,75

0,9 3

Dựa vào kết quả trên, có thể thấy hầu hết tất cả các GV đều nhận thức được vai trò của tất cả các lĩnh vực trong giáo dục khi tất cả các lĩnh vực đều được tích hợp trong cả quá trình tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ. Tuy nhiên, việc tích hợp đầy đủ 5 lĩnh vực của giáo dục STEAM vẫn chưa thường xuyên. Có 3 giáo viên lựa chọn mức độ hiếm khi tích hợp cả 5 lĩnh vực chiếm 10,3% và 8 giáo viên thỉnh thoảng tích hợp đầy đủ 5 lĩnh vực, chiếm 27,6%. Với kết quả trên cũng cho chúng ta thấy rõ, các GV không đồng nhất ý kiến với nhau trong khi tích hợp các lĩnh vực trong hoạt động giáo dục trẻ 5-6 tuổi.

2.2.2.3. Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM Các biện pháp chiếm vị trí quan trọng trong việc tổ chức hoạt động giáo dục STEAM. Là một trong những thành công của hoạt động giáo dục nói chung và hoạt động giáo dục STEAM nói riêng. Như vậy, trong bảng hỏi chúng tôi đã đưa ra các biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục STEAM, kết quả được GV lựa chọn và thu được như sau: Bảng 2.8. Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM TT

BIỆN PHÁP

Không bao giờ

Hiếm

Thỉnh

Thường

Rất

khi

thoảng

xuyên

thường

ĐTB

ĐLC

xuyên

1

Tạo cơ hội cho trẻ tự do hoạt động

SL

%

SL % SL

%

SL

%

SL

%

0

0

0

0

0

0

14 48,3 15 51,7

4,51

0,49

0

0

0

0

2

6,9 10 34,5 17 58,6

4,51

0,62

0

0

0

0

2

6,9

17,2 22 75,9

4,68

0,59

0

0

0

0

1

3,4 14 48,3 14 48,3

4,44

0,56

Gắn kiến thức bài 2

học với việc thực hành, tạo ra sản phẩm cụ thể Cho trẻ tham gia vào trò chơi đóng

3

vai. Giao nhiệm

5

vụ, tạo hứng thú cho trẻ khám phá.

4

Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi và kiên

54

nhẫn với các câu hỏi của trẻ Tạo cơ hội cho trẻ được tiếp xúc, trải nghiệm, cọ sát với thế 5

giới

quanh;

xung

chia

sẻ

0

0

0

0

2

6,9 10 34,5 17 58,6

4,51

0,62

0

0

0

0

9

31

3,93

0,73

những kiến thức đã tìm hiểu với những người xung quanh Tạo môi trường học 6

liệu

phong

phú, sẵn sàng cho trẻ tham gia vào các

hoạt

13 44,8

7

24,2

động

STEAM

Ghi chú: 1 < ĐTB < 5; n = 29 Qua kết quả khảo sát ở bảng trên cho thấy hầu hết các GV áp dụng các biện pháp chúng tôi đưa ra, và đưa vào thực tiễn trong quá trình giáo dục cho trẻ MG 5-6 tuổi.

Với mức độ thường xuyên và rất thường xuyên. Điều này cho thấy GV đã nhận thấy được tầm quan trọng của các biện pháp. Trong đó, biện pháp: Cho trẻ tham gia vào trò chơi đóng vai. Giao nhiệm vụ, tạo hứng thú cho trẻ khám phá và gắn kiến thức bài học với việc thực hành, tạo ra sản phẩm cụ thể được GV chọn lựa nhiều nhất. Ngoài ra, các biện pháp còn lại cũng được GV ưu tiên để vận dụng trong việc tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ.

2.2.2.4. Quy trình tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM cho trẻ 5-6 tuổi của GV? Để biết được GV tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM cho trẻ 5-6 tuổi theo quy trình nào chúng tôi đã tiến hành khảo sát và thu được kết quả sau: * Hoạt động 1: Ổn định

55

Hoạt động 2: Nội dung trọng tâm (Cung cấp kiến thức  Cho trẻ trải nghiệm  Cung cấp kiến thức kết hợp trò chơi  Luyện tập củng cố) Hoạt động 3: Kết thúc * Chuẩn bị: Xây dựng mạng nội dung và mạng hoạt động của chủ đề, lựa chọn những khái niệm trọng tâm và từ ngữ cơ bản, tổ chức nội dung, hoạt động theo chủ đề + Triển khai hoạt động giáo dục + Kết thúc hoạt động * Xây dựng mạng nội dung và mạng hoạt động - Lựa chọn kiến thức cần thiết - Tổ chức môi trường hoạt động - Triển khai hoạt động * Chuẩn bị: Xây dựng mạng nội dung và mạng hoạt động của chủ đề + Lựa chọn những khái niệm trọng tâm và từ ngữ cơ bản, tổ chức môi trường hoạt động theo chủ đề, lập kế hoạch giáo dục theo chủ đề + Triển khai hoạt động giáo dục Kết quả khảo sát ở trên cho thấy các GV được khảo sát chưa có nhận thức đầy đủ và chính xác về quy trình tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM nên mới dẫn đến chưa có sự thống nhất trong việc xác định quy trình tổ chức hoạt động. Chúng tôi cho rằng những GV đưa ra quy trình mình thường thực hiện để tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ đôi khi họ đã có sự nhầm lẫn . Bởi những bước trong quy trình mà họ đưa ra còn chưa đầy đủ và chưa thực sự phù hợp.

2.2.2.5. Nhận thức của giáo viên về quy trình thiết kế kỹ thuật cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi?

Kết quả khảo sát hiểu biết của GV về quy trình thiết kế kỹ thuật cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thể hiện ở bảng sau đây: Bảng 2.9. Hiểu biết của GV về quy trình thiết kế kỹ thuật

56

TT

MỨC ĐỘ HIỂU BIẾT

SỐ LƯỢNG

TỈ LỆ (%)

1

Hoàn toàn chưa nghe

12

41,4

2

Có nghe nhưng chưa hiểu rõ

14

48,3

3

Có nghe và tìm hiểu nhưng chưa tổ chức

2

6,9

1

3,4

0

0

Hiểu rõ nhưng tổ chức cho trẻ chưa thường

4

xuyên

5

Hiểu rất rõ và thường xuyên tổ chức

Ghi chú: 1 < ĐTB < 5; n = 29 Qua bảng 2.9 cho thấy 14/29 giáo viên có nghe nhưng chưa hiểu rõ về quy trình thiết kế kỹ thuật, chiếm 48,3%. Điều này cho thấy phần lớn giáo viên được nghe đến nhưng chưa được tiếp cận với quy trình thiết kế kỹ thuật. Bên cạnh đó, có 1/29 giáo viên hiểu rõ nhưng chưa tổ chức cho trẻ thường xuyên, chiếm 3,4%. Qua đó, thấy rằng mức độ hiểu biết, tiếp cận với quy trình thiết kế kỹ thuật cho trẻ ở trường mầm non của giáo viên rất ít.

2.2.2.6. Nhận thức của giáo viên về khái niệm “Quy trình thiết kế kỹ thuật” Để tìm hiểu nhận thức của giáo viên về khái niệm “Quy trình thiết kế kỹ thuật” cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi chúng tôi đã tiến hành khảo sát và thu được kết quả ở bảng sau: Bảng 2.10. Nhận thức của giáo viên về khái niệm “Quy trình thiết kế kỹ thuật” T

QUY TRÌNH

Hoàn

Không

T

THIẾT KẾ KỸ

toàn

đồng ý

THUẬT

không

Phân vân

Đồng ý

Rất đồng

ĐT

ĐL

ý

B

C

3,6

0,5

8

9

đồng ý SL

% SL

%

SL

%

S

%

SL

%

L 1

Là cách tiếp cận thực

tế

để

0

0

0

0

11

giải

quyết vấn đề áp dụng cho tất cả các môn học

57

37,

1

55,

9

6

2

2

6,9

2

Là hướng dẫn để TKKT

phù

0

0

0

0

9

31

1

55,

6

2

55,

1

41,

2

2

4

24,

1

62,

1

8

1

27,

1

65,

6

9

5

hợp,

4

13,

3,8

0,6

8

2

4

3,4

3,4

0,5

8

6

13,

3,8

0,6

8

9

6,9

3,7

0,5

9

4

không phải là một công thức hay một yêu cầu. Quy trình Thiết kế Kỹ thuật cũng

có

nhiều

dạng. Có thể thực hiện

các

bước

không theo thứ tự hoặc bỏ qua một bước 3

Là tập hợp các

0

0

0

0

16

bước hướng dẫn

1

chúng ta - hoặc bất kỳ kỹ sư, nhà khoa học hoặc nhà toán học chuyên nghiệp nào - giải quyết một vấn đề.

4

GV sử dụng quy

0

0

0

0

7

trình thiết kế kỹ

4

thuật khi cần tích hợp các kỹ năng vận dụng kiến thức khoa học vào giải quyết các vấn đề mang tính kỹ thuật và công nghệ 5

Vận dụng quy trình

0

0

0

0

8

thiết kế kỹ thuật là một trọng

phần

quan

của

trải

58

2

nghiệm STEAM 6

Giúp trẻ thực hành những

kỹ

0

0

0

0

8

năng,

27,

1

44,

6

3

8

20,

2

72,

7

1

4

8

27,

4

0,7

6

4

cảm thấy tự tin vào bản thân, phục vụ tốt cho trẻ trong suốt quá trình giáo dục và cuộc sống của trẻ.

7

Quá trình thiết kế

0

0

0

0

6

kỹ thuật cho phép

2

6,9

3,8

0,5

6

các nhà GD thu hút trí óc của trẻ vào việc học, đồng thời giúp trẻ khám phá nhiều chủ đề STEAM.

Ghi chú: 1 < ĐTB < 5; n = 29 Dữ liệu ở bảng trên cho thấy về cơ bản các GV đã có đánh giá khá đúng về khái niệm quy trình thiết kế kỹ thuật.

2.2.2.7. Nhận thức của GV về các bước của quy trình thiết kế kỹ thuật Bảng 2.11. Nhận thức của GV về các bước của quy trình thiết kế kỹ thuật S TT

CÁC BƯỚC

SỐ LƯỢNG

TỈ LỆ (%)

1

Tưởng tượng

5

17,2

2

Lập kế hoạch

4

13,8

3

Hỏi

3

10,4

4

Cải tiến

7

24,1

5

Tạo

10

34,5

Kết quả khảo sát trên cho thấy chỉ có một phần nhỏ giáo viên lựa chọn đầy đủ 5 bước trong quy trình. Điều này chứng tỏ các GV được khảo sát chưa có nhận thức đầy đủ và chính xác về quy trình thiết kế kỹ thuật.

59

2.2.2.8. Những thuận lợi và khó khăn của giáo viên trong tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Kết quả khảo sát những thuận lợi và khó khăn của GV trong quá trình tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi được thể hiện trong bảng dưới đây: Bảng 2.12. Những thuận lợi và khó khăn trong việc tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: T T

Yếu tố

Rất khó khăn SL

GV có kiến thức, 1

hiểu biết về giáo

3

dục STEAM

% 10, 3

Khó khăn SL

10

% 34 ,5

Bình thường

Thuận lợi

Rất ĐT ĐL thuận lợi B C

SL

SL

SL

6

% 20, 7

2 7

2

vực STEAM trong

3

10, 3

10

34 ,5

8

27, 6

8

3

nghệ, kỹ thuật của

0

0

7

,1

10

34, 5

10,

2,8

1,1

3

9

8

7,

0

2,7

0,9

2

7

10,

3,2

0,9

3

7

4

34,

3,9

0,8

5

6

5

13,

3,6

8

5

17,

3,8

0

6

Kỹ năng vận dụng 24

3

%

2

hoạt động của GV các yếu tố công

4, 2

Kỹ năng tổ chức, tích hợp các lĩnh

%

3 9

1,

3

1

GV GV linh hoạt, chủ động, sáng tạo trong lập kế hoạch, 4

xây dựng môi

0

0

0

0

11

trường phù hợp khả

37, 9

2 8

7,

10

6

năng của trẻ và tình hình địa phương Ý tưởng thiết kế và 5

tổ chức hoạt động

0

0

0

0

14

của GV 6

Cơ sở vật chất phục

0

0

0

0

9

60

48, 3 31

3 11

7,

4

9 15

5

5

0,7 0,6

vụ tổ chức hoạt

1,

động

8

Sự quan tâm, ủng 7

hộ của Ban Giám

0

0

0

0

5

Hiệu, Phòng GD...

8

9

Sự quan tâm, hỗ trợ của đồng nghiệp Sự quan tâm, phối hợp của phụ huynh

0

0

0

0

1

4

Nguồn tài nguyên 10

(nguyên vật liệu,

0

0

7

đồ dùng, đồ chơi...)

3, 5 13 ,8 24 ,1

11

17, 3 37, 9 31

13

11

trình thiết kế kỹ

0

0

11

37 ,9

11

7

1

10

34, 5

37

4,2

27,

3,8

0,8

6

2

7

27,

3,6

1,0

6

8

2

24,

3,5

1

1

8 9

8

3 1

8

7,

8

2 8

7,

7

7

Nguồn tài liệu tham khảo về quy

4,

6 24,

6

4

2 9

2

2 8

thuật

7, 6

0

0

2,8 9

8

0,7 1

1,1

0,8

Ghi chú: 1 < ĐTB < 5; n = 29 Từ bảng trên cho thấy, có thể khó khăn lớn nhất mà GV gặp phải khi tổ chức hoạt động giáo dục tích hợp STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi là do kiến thức, hiểu biết của GV về giáo dục STEAM và kỹ năng tổ chức, tích hợp các lĩnh vực STEAM trong hoạt động của GV còn hạn chế. Do họ chưa được tìm hiểu, tiếp cận với giáo dục STEAM. Tài liệu về các hoạt động giáo dục STEAM của GV còn hạn chế, ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ. Có thể nói hoạt động giáo dục STEAM là vấn đề còn mới mẻ với GV, họ chưa tiếp nhận các tài liệu tham khảo, chưa có sự chỉ đạo cụ thể trong vấn đề này.

Yếu tố sự quan tâm, phối hợp của phụ huynh còn ít cũng là khó khăn mà GV gặp phải. Điều này cho thấy việc kết hợp tổ chức quá lỏng lẻo. Bất cứ một hoạt động giáo dục nào muốn có hiệu quả tốt nhất thì phải có sự phối hợp, giúp đỡ nhịp nhàng giữa GV và phụ huynh, tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cũng không ngoại lệ. Vì vậy, chúng tôi nhận thấy phải đẩy mạnh quan hệ giữa GV và phụ huynh nhiều hơn nữa bằng cách đưa trẻ trở thành cầu nối gắn kết mối quan hệ giữa GV và phụ huynh trẻ.

61

Ngoài ra, các yếu tố như: kỹ năng vận dụng các yếu tố công nghệ, kỹ thuật của GV; nguồn tài nguyên; sự quan tâm hỗ trợ của đồng nghiệp… cũng là những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6.

Tất cả ý kiến trên đặt ra cho chúng ta một vấn đề cần phải suy nghĩ đó là phải làm sao giúp cho GV được tiếp cận với giáo dục STEAM để có nhiều kiến thức, hiểu biết, kỹ năng tổ chức, tích hợp các lĩnh vực STEAM trong hoạt động, giảm bớt những khó khăn trong việc tiếp cận những tài liệu tham khảo, được sự giúp đỡ phối hợp của phụ huynh nhiều hơn.

2.2.2.9. Một số đề xuất của giáo viên nhằm nâng cao hiệu quả tích hợp giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi - Cung cấp tài liệu để giáo viên tham khảo - Mong muốn được Sở và Phòng Đào tạo tập huấn cho giáo viên để GV nắm rõ việc tổ chức hoạt động GD STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi - Mở lớp tập huấn để giáo viên nắm rõ, hiểu sâu hơn về giáo dục STEAM Qua khảo sát, trao đổi với giáo viên cho thấy đa số giáo viên có mong muốn được tập huấn về giáo dục STEAM để giáo viên hiểu rõ hơn và có thể tổ chức cho trẻ và được cung cấp các tài liệu liên quan đến giáo dục STEAM để giáo viên tham khảo.

62

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 Quá trình nghiên cứu thực trạng và kết quả điều tra bằng phiếu đối với GVMN, cho phép chúng tôi kết luận như sau: Hầu hết GV chưa biết đến giáo dục STEAM, một số ít GV biết về mô hình giáo dục này qua tự tìm hiểu nhưng chưa được áp dụng. Tuy nhiên, các giáo viên đã thấy được vị trí quan trọng của việc vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật vào hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ 5-6 tuổi. Các lĩnh vực khoa học, toán học và nghệ thuật được tích hợp nhiều hơn trong khi các lĩnh vực công nghệ và kỹ thuật vẫn chưa được quan tâm đúng mức.

Tuy nhiên việc thiết kế và vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật vào hoạt động giáo dục STEAM còn gặp nhiều khó khăn và hạn chế như: kiến thức, hiểu biết của GV về giáo dục STEAM; kỹ năng tổ chức, tích hợp các lĩnh vực STEAM trong hoạt động; tài liệu về các hoạt động giáo dục STEAM của GV còn hạn chế; sự quan tâm, phối hợp của phụ huynh còn ít. Và nhiều yếu tố khác như: kỹ năng vận dụng các yếu tố công nghệ, kỹ thuật của GV; nguồn tài nguyên; sự quan tâm hỗ trợ của đồng nghiệp… ảnh hưởng đến quá trình tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6.

Hiện nay đa số GV chưa tiếp cận nhiều với giáo dục STEAM cho trẻ mầm non.

Vì vậy, với giới hạn của đề tài là “Vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật vào hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ 5-6 tuổi” là một bước tiến mới và có tính cấp thiết cao nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục trẻ. Ở chương 3 chúng tôi sẽ trình bày định hướng xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật, hệ thống các nguyên tắc, quy trình xây dựng hoạt động dựa trên cở sở lý luận và thực tiễn, đồng thời thiết kế một hệ thống các hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật với 3 chủ đề: Gia đình, phương tiện giao thông, động vật.

Chúng tôi thực hiện đề tài với hy vọng đây sẽ trở thành tài liệu tham khảo hữu ích cho tất cả GVMN và những người đang có ý định nghiên cứu về giáo dục STEAM dành cho trẻ mầm non, đặc biệt là trẻ MG 5-6 tuổi và góp phần đem lại hiệu quả và ý nghĩa thực tiễn cho ngành giáo dục mầm non nước nhà.

63

CHƯƠNG 3 XÂY DỰNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THEO QUY TRÌNH THIẾT KẾ KỸ THUẬT 3.1. ĐỊNH HƯỚNG XÂY DỰNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THEO QUY TRÌNH THIẾT KẾ KỸ THUẬT Việc xây dựng và vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật vào hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở trường mầm non có thể cung cấp cho trẻ một quy trình để giải quyết các vấn đề hàng ngày như những kỹ sư thực thụ khi tự tạo ra sản phẩm trong quá trình hoạt động theo quy trình, giúp cho trẻ cảm thấy tự tin hơn vào bản thân khi tự mình có thể giải quyết được vấn đề hiệu quả hơn và cơ hội thực hành các kỹ năng quan trọng của thế kỷ 21 như hợp tác, giao tiếp và tư duy phản biện.

Các kỹ sư sử dụng quy trình thiết kế kỹ thuật để tạo ra công nghệ. Quy trình thiết kế kỹ thuật gồm năm bước phù hợp với lứa tuổi: Hỏi, Tưởng tượng, Lập kế hoạch, Tạo và Cải tiến. Với các mục miêu của chủ đề STEAM: Khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học.

Tổ chức các hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi có thể được tiến hành trong trong khoảng thời gian từ 35 – 70 phút, tùy thuộc vào số lượng trẻ và tiến độ trẻ thực hiện nhiệm vụ, với hình thức hoạt động giáo dục trong ngày ở trường mầm non hoặc phối hợp các hình thức với nhau trong một ngày. Môi trường có thể thay đổi linh hoạt tùy thuộc vào yêu cầu của hoạt động.

Chúng tôi lựa chọn 3 chủ đề để xây dựng hoạt động đó là: gia đình, phương tiện giao thông và động vật vì những chủ đề này có nội dung phong phú, đa dạng, gần gũi với trẻ và phù hợp với đặc điểm, nhu cầu và khả năng nhận thức của trẻ MG 5-6 tuổi. Bên cạnh đó nguồn tài liệu và đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu liên quan đến những chủ đề này cũng rất nhiều, do đó GV dễ dàng lựa chọn và áp dụng vào các hoạt động giáo dục cho trẻ MG 5-6 tuổi. Hơn nữa, chúng tôi nhận thấy so với những chủ đề khác thì trẻ rất hứng thú và hoạt động một cách tích cực, đồng thời đây cũng chính là những chủ đề gần gũi đối với trẻ.

Do đó chúng tôi lựa chọn xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật trong 3 chủ đề: Gia đình, phương tiện

64

giao thông, động vật.

3.2. NGUYÊN TẮC, QUY TRÌNH XÂY DỰNG HOẠT ĐỘNG 3.2.1. Cơ sở đề xuất quy trình thiết kế Việc thiết kế các hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật phải có quá trình rõ ràng giúp GV thiết kế các hoạt động giáo dục ý nghĩa đối với trẻ.

Việc đề xuất quy trình thiết kế dựa trên các cơ sở sau: a. Căn cứ vào cơ sở lý luận Thông qua cơ sở lý luận, chúng tôi xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật dựa trên những đặc điểm sau: Thứ nhất: Căn cứ vào lý thuyết về giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi trên cơ sở những đặc trưng nổi bật về khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học.

Thứ hai: Căn cứ vào những đặc điểm về nhận thức của trẻ MG 5-6 tuổi, về khả năng lĩnh hội và vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống.

Thứ ba: Căn cứ vào những đặc trưng của dạy học mầm non: dạy học theo hướng trải nghiệm, dạy học lấy người học làm trung tâm “học mà chơi, chơi mà học”; dạy học theo hướng tích hợp theo chủ đề và phương pháp thực hiện nhằm hướng đến mục tiêu phát triển toàn diện cho trẻ mẩm non, đặc biệt cho trẻ MG 5-6 tuổi.

Ngoài ra, chúng tôi còn căn cứ vào thực tiễn của chương trình giáo dục mầm non. b. Căn cứ vào cơ sở thực tiễn Qua kết quả khảo sát, chúng tôi rút ra một số nhận định về khả năng xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kỹ thuật tại thành phố Huế, làm căn cứ xây dựng quy trình thiết kế như sau: Thứ nhất, về cơ sở vật chất: Hầu hết các GV cho rằng, tại các cơ sở mà họ giảng dạy đều là những trường chất lượng, được trang bị cơ sở vật chất đầy đủ, hiện đại, thuận lợi cho việc tổ chức hoạt động.

Thứ hai, về chỉ đạo của Ban giám hiệu: Đa số cán bộ quản lý đều tâm huyết với nghề; cập nhật, quan tâm và áp dụng mô hình dạy học mới nếu mang lại hiệu quả tốt trong giảng dạy; sẵn sàng giúp đỡ, phối hợp với giáo viên.

65

Thứ ba, về nhận thức của GV: GV có trình độ chuyên môn cao, có kinh nghiệm, có tinh thần ham học hỏi, thích tìm hiểu cái mới và mạnh dạn trong áp dụng các hoạt động vào thực tiễn dạy học của mình.

Thứ tư, về nhận thức của trẻ: Trẻ mầm non, đặc biệt là trẻ MG 5-6 tuổi, đây là giai đoạn trẻ phát triển khá toàn diện về các kỹ năng cần thiết.

Thứ năm, về sự hỗ trợ và phối hợp của phụ huynh. Phụ huynh biết quan tâm đến việc chăm sóc giáo dục con cái và sẵn sàng hỗ trợ, phối hợp với GV khi có nhu cầu cần thiết.

3.2.2. Quy trình thiết kế Để xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi theo quy trình thiết kế kế thuật chúng tôi mạnh dạn đề xuất quy trình thiết kế sau đây:

Hỏi

Tưởng tượng

Lập kế hoạch

Tạo

Cải tiến

Hình 3.1. Quy trình thiết kế kỹ thuật Bước 1: Hỏi - Để xác định vấn đề hoặc nhu cầu Trò chơi do giáo viên hướng dẫn bao gồm việc xác định các vấn đề khuyến khích trẻ em trở thành những người quan sát môi trường xung quanh. Mục đích là tăng cường khả năng của trẻ em để tìm kiếm và đón nhận những thách thức phức tạp. Ở trường mầm non, trẻ có thể cần giúp đỡ để tìm ra các vấn đề. Đặt câu hỏi có thể khiến trẻ nhận ra những thử thách mà trẻ có thể đảm nhận. Để giúp trẻ coi mình là người giải quyết vấn đề, GV cần tìm cơ hội để thu hút trẻ tham gia vào các thử thách thiết kế đích thực.

Sau khi giới thiệu ý tưởng với lớp, GV đưa ra hình ảnh của các thiết kế khác nhau và đặt câu hỏi. Dựa trên sự háo hức của trẻ trong việc thiết kế giải pháp, trẻ tìm ra vấn đề kỹ thuật tiếp theo. Để hiểu sâu hơn về vấn đề của trẻ, GV giúp trẻ khám phá cách giải quyết vấn đề tương tự của những người khác.

66

Bước 2: Tưởng tượng - Động não và chọn một giải pháp để kiểm tra Trong giai đoạn này, các “nhà thiết kế” bắt đầu tạo ra các ý tưởng. Trẻ động não để xác định các giải pháp và chọn một giải pháp để kiểm tra cho vấn đề đặt ra.

Nhận ra nhiều ý tưởng hoặc giải pháp cho vấn đề khi tưởng tượng là điều rất quan trọng. Tưởng tượng giúp trẻ nghiên cứu và kiểm tra các ý tưởng, từ đó tìm ra được cách tốt nhất để giải quyết vấn đề.

Giáo viên có thể thúc đẩy trẻ tưởng tượng, sáng tạo bằng cách giảng dạy rõ ràng các khái niệm và kỹ thuật mà trẻ có thể sử dụng để thể hiện tư duy của trẻ một cách tượng trưng. Mời trẻ thử và thảo luận về giải pháp để giúp trẻ lên kế hoạch thiết kế sáng tạo, phù hợp.

Bước 3: Lập kế hoạch - Phác thảo các kế hoạch khả thi. Chọn một kế hoạch để xây dựng. Liệt kê và tập hợp các vật liệu cần thiết.

Sau khi tưởng tượng và phác thảo nhiều khả năng, bước tiếp theo là chọn một trong các phương án để xây dựng một mô hình. Điều này đòi hỏi phải phân tích điểm mạnh và điểm yếu của thiết kế. GV mời từng trẻ trong nhóm giải thích điều gì quan trọng về thiết kế của trẻ bằng cách nhận xét về các khía cạnh cụ thể của mỗi bản vẽ và đặt những câu hỏi như: “Bạn nghĩ điều gì khiến đây là một thiết kế tốt?” hoặc "Tại sao bạn nghĩ điều này sẽ hoạt động tốt hơn?" Mỗi trẻ chọn một trong những thiết kế của riêng mình để sau đó tạo ra một mô hình từ đó.

Bước 4: Tạo - Để tạo và thử nghiệm một mô hình Việc chuyển các kế hoạch thành các mô hình đòi hỏi phải có tư duy theo chiều , trong đó các nhà thiết kế di chuyển qua lại giữa 2-D và 3-D (Root-Bernstein & Root-Bernstein 1999). Cân nhắc việc vẽ so với xây dựng bằng các khối: vẽ trên giấy giúp trẻ tự do hình dung các cấu trúc không thể thực hiện được, trong khi việc xây dựng bằng các khối hạn chế khả năng kết cấu vì nhiều thiết kế sẽ sụp đổ. Các vật liệu xây dựng khác, như đất sét và dây, mang lại sự linh hoạt hơn nhưng vẫn có nhiều hạn chế hơn so với bản phác thảo.

Giáo viên có thể thúc đẩy tư duy về chiều bằng cách cho trẻ em cơ hội khám phá nhiều phương tiện để làm mô hình - chẳng hạn như vật liệu điêu khắc, sợi xe, nỉ và các vật dụng tìm thấy và sau đó sử dụng chúng để tạo ra các mô hình mà trẻ giới thiệu cho người khác. GV khuyến khích trẻ thao tác với đất sét, GV cũng có thể cung

67

cấp các chốt lăn và que làm mô hình bằng gỗ cơ bản mà trẻ có thể sử dụng để thêm hình dạng hoặc kết cấu. Bằng cách kể lại những quan sát của mình khi trẻ em khám phá các đặc tính của đất sét và các công cụ.

Bước 5: Cải tiến - Để hỏi cách thiết kế có thể tốt hơn nữa và bắt đầu lại chu trình Học cách đánh giá và cải thiện công việc của chính mình là một nhiệm vụ đầy thách thức đòi hỏi phải luyện tập rất nhiều (Isbell & Yoshizawa 2016). “Khi trẻ em có thể trở lại và tiếp tục công việc của chúng, các chi tiết và biểu cảm được mở rộng đáng kể” (86). Việc tạo ra một mô hình tự nhiên dẫn đến việc xác định các cơ hội sửa đổi và cải tiến thiết kế. Trong suốt giai đoạn này, điều quan trọng là giáo viên phải hỗ trợ và mở rộng tư duy của trẻ. Sau khi xác nhận những nỗ lực của trẻ bằng cách quan sát và mô tả những gì trẻ đã làm (Swartz & Copeland 2010), giáo viên có thể:

• Đặt câu hỏi để rõ ràng hơn (ví dụ: “Bạn sẽ làm gì với…?”)

• Tìm hiểu về nhóm hành động tiếp theo (ví dụ: “Bạn có định thêm… nữa không?”)

• Chia sẻ thông tin hoặc tài nguyên (ví dụ: “Có nhiều loại cầu nối khác nhau …”)

• Đưa ra đề xuất (ví dụ: “Bạn có thể muốn thử…” hoặc “Tôi tự hỏi điều gì sẽ xảy ra nếu…”)

GV nuôi dưỡng khả năng cải tiến công việc của trẻ bằng cách dành thời gian và không gian để trẻ xem lại các thiết kế của mình mỗi ngày trong thời gian lựa chọn. Trong không gian thiết kế, trẻ có thể tham khảo những hình ảnh mà GV đã cho trẻ xem, những bức ảnh về kết quả hiện có của trẻ, những bản phác thảo thiết kế ban đầu và những mô hình 3-D của trẻ. GV cũng cung cấp nhiều loại vật liệu (ví dụ: giấy, bút chì, đất sét, dây, khối và các đồ vật tìm thấy) mà trẻ có thể sử dụng để xây dựng và tái tạo lại thiết kế của trẻ trong 2-D và 3-D. GV tham gia với trẻ trong không gian thiết kế, khuyến khích trẻ suy nghĩ lại và làm lại ý tưởng của mình. Việc làm này cho phép GV chỉ ra những chiến lược cụ thể, rõ ràng và hữu ích trong công việc của trẻ. GV nhận xét để giúp trẻ học cách quan sát chặt chẽ và nhận thấy những phẩm chất đặc biệt trong cách thể hiện hoặc của bạn bè cùng trang lứa.

68

3.3. CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC STEAM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THEO QUY TRÌNH THIẾT KẾ KỸ THUẬT Bảng 3.1. Cấu trúc trình bày kế hoạch hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật Nội dung Đề tài

Chủ đề hoạt động và hoạt động trọng tâm

Đối tượng

Trẻ 5-6 tuổi

Thời gian

Thời gian thực hiện hoạt động

Chuẩn bị

Không gian thực hiện chủ đề (Địa điểm tổ chức họat động cho trẻ) Đồ dùng (Chuẩn bị đồ dùng gì? Đặc điểm kích thước, chất liệu, số lượng)

Mục tiêu của

Những yêu cầu trẻ cần đạt được sau khi tham gia hoạt động:

chủ đề

Science (Khoa học): - Biết cấu tạo, lợi ích/ công dụng của đối tượng.

- Biết phân loại, so sánh đặc điểm, tính chất của các nguyên vật liệu và thảo luận về việc sử dụng các nguyên vật liệu đó.

Technology (Công nghệ) - Biết các thành phần cấu tạo nên đối tượng - Biết cách làm sản phẩm hoạt động và tìm cách cải tiến sản phẩm.

- Biết cách làm giảm tác động của các yếu tố bên ngoài lên sản phẩm thiết kế.

Engineering (Kỹ thuật) - Lựa chọn các vật liệu phù hợp cho các chi tiết của sản phẩm thiết kế.

- Phác thảo được bản thiết kế phù hợp với vật liệu theo ý tưởng và sự bàn bạc của nhóm.

69

- Biết lắp ráp, tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh theo trình tự.

Arts (Nghệ thuật) - Trẻ biết câu chuyện “Cô bé bán diêm”.

- Vẽ phối hợp các nét thẳng, nét xiên, nét ngang.

- Chọn và sử dụng các nguyên vật liệu để trang trí cho sản phẩm một cách hợp lý.

- Thiết kế và lắp ráp được sản phẩm, hài hòa về màu sắc, hình dáng, tỉ lệ.

- Biết hỏi và đưa ra câu hỏi phù hợp để tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

- Hát, đọc thơ, kể chuyện và hiểu nội dung.

Maths (Toán học) - Nhận biết được hình dạng các vật liệu - Tính toán được lượng vật liệu cần để thiết kế sản phẩm qua đo lường kích thước, khối lượng. Ý tưởng chủ

GV dẫn dắt trẻ đến với vấn đề trọng tâm của hoạt động, giải quyết

đề/ Vấn đề cần

vấn đề đặt ra và nắm được kiến thức cốt lõi sau khi tham gia hoạt

giải quyết

động.

Sản phẩm

Kết quả đạt được sau hoạt động

Tiến trình hoạt

Kiến thức giáo viên sẽ truyền đạt là gì? Yêu cầu trẻ làm gì?

động

1. Hỏi: Để xác định vấn đề hoặc nhu cầu 2. Tưởng tượng: Động não và chọn một giải pháp để kiểm tra 3. Lập kế hoạch: Phác thảo các kế hoạch khả thi. Chọn một kế hoạch để xây dựng. Liệt kê và tập hợp các vật liệu cần thiết.

4. Tạo: Để tạo và thử nghiệm một mô hình 5. Cải tiến: Để hỏi cách thiết kế có thể tốt hơn nữa và bắt đầu lại chu trình.

Hệ thống hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi được xây dựng theo

03 chủ đề ở trường MN, được trình bày trong bảng dưới đây: Vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật vào hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi được xây dựng theo 03 chủ đề ở trường mầm non: gia đình, phương

70

tiện giao thông, động vật được cụ thể hóa dưới bảng sau: Bảng 3.2. Danh mục các hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Theo quy trình thiết kế kỹ thuật: STT

CHỦ ĐỀ

ĐỀ TÀI

1

Gia đình

Xây dựng ngôi nhà ấm áp từ nguyên vật liệu tái chế

2

Làm tủ quần áo có thể đứng và mở tủ được

3

Làm cái giường

4

Phương tiện giao thông

5

Làm xe tải Làm thuyền nổi trên mặt nước

7

Động vật

8

Làm các con vật Làm chuồng cho các con vật yêu thích

Các kế hoạch được trình bày cụ thể như sau: 3.3. Chủ đề Gia đình 3.3.1. Xây dựng ngôi nhà ấm áp từ nguyên vật liệu tái chế Nội dung Đề tài

Xây dựng ngôi nhà ấm áp từ nguyên vật liệu tái chế

Đối tượng

Trẻ 5-6 tuổi

Thời gian

50 - 60 phút

Chuẩn bị

Không gian thực hiện chủ đề: Phòng học rộng rãi, sạch sẽ, thoáng mát, an toàn Đồ dùng: - Slide/ video chuyện kể “Cô bé bán diêm”.

- Hình ảnh mẫu các ngôi nhà (nhà rơm, nhà gỗ, nhà một tầng, nhà nhiều tầng, nhà gỗ, nhà xây bằng gạch…)

71

- Rơm, gỗ, gạch, giấy catton, bìa cứng, vỏ hộp, que đè lưỡi, ống hút - Bút chì, giấy vẽ, tẩy, thước kẻ, keo, hồ dán…

Mục tiêu của

Science (Khoa học):

chủ đề

- Biết đặc điểm, cấu tạo, công dụng của ngôi nhà - Biết sự giống nhau và khác nhau giữa các kiểu nhà.

- Biết thiết kế ngôi nhà có kết cấu chắc chắn, ấm áp - Biết phân loại, so sánh đặc điểm, tính chất vật liệu khác nhau và thảo luận về việc sử dụng các nguyên vật liệu đó.

Technology (Công nghệ) - Biết các thành phần cấu trúc nên ngôi nhà.

- Biết sử dụng và tiếp cận công nghệ: Sử dụng kìm, kéo, keo, hồ dán… để thiết kế thành công ngôi nhà - Biết cách làm giảm tác động từ bên ngoài đến ngôi nhà, giúp ngôi nhà ấm áp và chắc chắn.

Engineering (Kỹ thuật) - Bản vẽ thiết kế và quy trình thiết kế kỹ thuật của ngôi nhà - Lựa chọn các vật liệu phù hợp cho các bộ phận của ngôi nhà.

- Biết lắp ráp, xây dựng ngôi nhà hoàn chỉnh theo trình tự đầy đủ các bước.

Arts (Nghệ thuật) - Thiết kế và xây dựng ngôi nhà có tính thẩm mỹ, sáng tạo, hài hòa về kích thước, tỷ lệ - Trẻ sử dụng phối hợp các nét thẳng, nét xiên, nét ngang để vẽ ngôi nhà - Sử dụng các nguyên vật liệu để trang trí cho ngôi nhà một cách hợp lý.

- Hiểu nội dung câu chuyện “Cô bé bán diêm”.

- Biết hỏi và đưa ra câu hỏi phù hợp để tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

Maths (Toán học)

72

- Nhận biết, phân biệt được hình dạng các vật liệu - Tính toán được lượng vật liệu cần để thiết kế sản phẩm. Ý tưởng chủ

Qua câu chuyện “Cô bé bán diêm”, trò chuyện về nội dung: Thời

đề/ Vấn đề cần

tiết mùa đông lạnh giá, trong không khí tưng bừng của mùa Noel,

giải quyết

mọi người vui vẻ, quây quần bên nhau để đón giáng sinh… Cô bé bán diêm không có nhà, không có gia đình và nhiều bạn nhỏ lang thang trong mùa đông giá rét.

 Thiết kế ngôi nhà ấm áp để tặng cô bé bán diêm và các bạn nhỏ lang thang cơ nhỡ. Trẻ đóng vai là những kỹ sư xây dựng để vận dụng các kiến thức khoa học, kỹ năng kỹ thuật, tư duy tính toán, cách tiếp cận công nghệ và sáng tạo nghệ thuật để thiết kế và xây dựng ngôi nhà phù hợp.

Sản phẩm

- Bản thiết kế, quy trình thiết kế kỹ thuật - Ngôi nhà có kết cấu vững chắc, ấm áp, đẹp mắt

Tiến trình hoạt

1. Hỏi:

động

- Tại sao cô bé bán diêm phải đi lang thang trên phố giữa đêm đông giá rét?

- Cô bé bán diêm và những người lang thang cơ nhỡ cần có gì?

- Cho trẻ xem hình ảnh về các kiểu nhà, hỏi trẻ: + Có những kiểu nhà nào? + Những ngôi nhà này được xây dựng bằng nguyên vật liệu gì? + Các con muốn xây dựng ngôi nhà nào? Tại sao?

2. Tưởng tượng: - GV chia trẻ thành nhiều nhóm nhỏ - Cho trẻ thảo luận theo nhóm về việc chọn nguyên vật liệu - Hình thành ý tưởng thiết kế ngôi nhà 3. Lập kế hoạch: - Trẻ vẽ kiểu nhà muốn xây dựng lên giấy - Dự kiến số lượng các nguyên vật liệu - Thảo luận về các giải pháp, GV hỏi trẻ: + Tại sao con lựa chọn nguyên vật liệu này để xây dựng ngôi nhà?

73

+ Các con có nghĩ rằng mình sẽ xây được ngôi nhà ấm áp, chắc chắn từ vật liệu đã chọn không?

- Các con sẽ làm gì để ngôi nhà được ấm áp hơn?

- GV có thể cho trẻ tham khảo lại hình ảnh hoặc video các kiểu nhà để lấy thêm ý tưởng thiết kế.

- GV cho trẻ đưa ra ưu, nhược điểm của từng giải pháp. Đánh giá khách quan các giải pháp và tiến hành chọn ra giải pháp tối ưu nhất 4. Tạo: - GV cho trẻ khám phá các nguyên vật liệu và sử dụng chúng để xây dựng ngôi nhà - Gợi ý cho trẻ trang trí các ô của, cửa ra vào, cầu thang, mái nhà…

- Các nhóm hoàn chỉnh ngôi nhà bằng các nguyên vật liệu khác nhau, kiểu dáng khác nhau.

5. Cải tiến: - Kiểm tra khả năng sử dụng ngôi nhà: Sự ấm áp, độ bền, chắc chắn…

- Đánh giá kiểu dáng, tính sáng tạo về màu sắc, chi tiết, chất liệu thiết kế ngôi nhà của các nhóm - GV hỏi trẻ: Các con sẽ làm gì để ngôi nhà ấm áp, chắc chắn và đẹp hơn?

- Các con nghĩ mình sẽ làm gì thêm để ngôi nhà đẹp hơn?

- Ngoài ngôi nhà này ra còn có nhiều kiểu nhà khác nhau nữa, các con có muốn làm những ngôi nhà khác nữa không?

- Các nhóm chỉnh sửa, khắc phục để hoàn thiện ngôi nhà của mình theo sự góp ý của GV và các bạn - Thảo luận để đưa ra ý tưởng thiết kế ngôi nhà đẹp hơn, cao tầng hơn - GV khuyến khích trẻ suy nghĩ lại và làm lại ý tưởng của mình.

74

3.3.2. Làm tủ quần áo có thể đứng và mở cửa được Nội dung Đề tài

Làm tủ quần áo có thể đứng và mở cửa được

Đối tượng

Trẻ 5-6 tuổi

Thời gian

30 - 35phút

Chuẩn bị

Không gian thực hiện chủ đề: Phòng học rộng rãi, sạch sẽ, thoáng mát, an toàn Đồ dùng: - Hình ảnh về các kiểu tủ quần áo - Que kem, ống hút, bìa cứng, giấy catton, vỏ hộp, que đè lưỡi…

- Bút chì, giấy vẽ, tẩy, thước kẻ, keo, hồ dán…

Mục tiêu của

Science (Khoa học):

chủ đề

- Biết đặc điểm, cấu tạo, công dụng của tủ quần áo - Biết sự giống nhau và khác nhau giữa các kiểu tủ.

- Biết thiết kế tủ quần áo có kết cấu chắc chắn, đứng được, mở cửa tủ được.

- Biết phân loại, so sánh đặc điểm, tính chất vật liệu khác nhau và thảo luận về việc sử dụng các nguyên vật liệu đó.

Technology (Công nghệ) - Biết các thành phần cấu tạo của chiếc tủ.

- Biết sử dụng và tiếp cận công nghệ: Sử dụng kìm, kéo, keo, hồ dán… để thiết kế thành công chiếc tủ Engineering (Kỹ thuật) - Bản vẽ thiết kế và quy trình thiết kế kỹ thuật của chiếc tủ - Lựa chọn các vật liệu phù hợp để tạo ra chiếc tủ.

- Biết lắp ráp, tạo ra chiếc tủ hoàn chỉnh theo trình tự đầy đủ các bước.

Arts (Nghệ thuật)

75

- Sử dụng phối hợp các nét thẳng, xiên, cong để vẽ chiếc tủ - Thiết kế và tạo ra chiếc tủ có tính thẩm mỹ, sáng tạo, hài hòa về kích thước, tỷ lệ - Trẻ dán keo, hồ cẩn thận, có tính thẩm mỹ - Lựa chọn và sử dụng các nguyên vật liệu để trang trí cho chiếc tủ một cách xinh đẹp, nổi bật và hợp lý.

- Biết hỏi và đưa ra câu hỏi phù hợp để tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

Maths (Toán học) - Nhận biết, phân biệt được hình dạng các vật liệu - Đếm số lượng cửa tủ, đo độ dài - Tính toán được lượng vật liệu cần để thiết kế sản phẩm. Ý tưởng chủ

Trong góc đóng vai theo chủ đề, có các bạn nhỏ đóng vai thợ may,

đề/ Vấn đề cần

may rất nhiều quần áo cho gấu, búp bê, nhưng không có chỗ để

giải quyết

đựng. Các bạn đó cần chiếc tủ để đựng quần áo cho gọn gàng, ngăn nắp.

 Thiết kế chiếc tủ quần áo để tặng cho các bạn thợ may. Trẻ đóng vai là thợ làm tủ để vận dụng các kiến thức khoa học, kỹ năng kỹ thuật, tư duy tính toán, cách tiếp cận công nghệ và sáng tạo nghệ thuật để thiết kế và làm chiếc tủ quần áo phù hợp.

Sản phẩm

- Bản thiết kế, quy trình thiết kế kỹ thuật - Tủ quần áo có kết cấu vững chắc, đẹp mắt, có thể đứng và mở cửa được.

Tiến trình hoạt

1. Hỏi:

động

- Hỏi trẻ về các kiểu tủ quần áo trong nhà, sau đó cho trẻ xem hình ảnh về các kiểu tủ quần áo, hỏi trẻ: + Có những kiểu tủ gì? Màu sắc như thế nào? + Cửa tủ có hình gì? Bên trong chiếc tủ có gì? + Những chiếc tủ này được làm bằng nguyên vật liệu gì? + Các con thích kiểu tủ nào? Tại sao?

2. Tưởng tượng:

76

- GV chia trẻ thành nhiều nhóm nhỏ - Cung cấp nguyên vật liệu cho từng nhóm - Cho trẻ thảo luận theo nhóm về việc chọn nguyên vật liệu - Cho trẻ tự do quan sát, đo đạt những chiếc tủ để lấy ý tưởng thiết kế.

- Hình thành ý tưởng thiết kế tủ quần áo.

- Trẻ vẽ thiết kế mô hình chiếc tủ lên giấy vẽ theo ý tưởng của các nhóm.

3. Lập kế hoạch: - Trẻ vẽ kiểu tủ muốn làm lên giấy - Dự kiến số lượng các nguyên vật liệu - Thảo luận về các giải pháp, GV hỏi trẻ: + Tại sao con lựa chọn nguyên vật liệu này để tạo ra chiếc tủ? + Loại vật liệu các con lựa chọn để sử dụng có làm thay đổi kế hoạch làm chiếc tủ của các con hay không? + Các con có nghĩ rằng mình sẽ tạo ra được chiếc tủ có thể mở được, đứng vững, chắc chắn từ vật liệu đã chọn không? + Các con làm tủ có bao nhiêu cửa, bao nhiêu ngăn? Tủ có màu sắc gì?

- GV có thể cho trẻ tham khảo lại hình ảnh hoặc video các kiểu tủ đựng quần áo để lấy thêm ý tưởng thiết kế.

- GV cho trẻ đưa ra ưu, nhược điểm của từng giải pháp. Đánh giá khách quan các giải pháp và tiến hành chọn ra giải pháp tối ưu nhất 4. Tạo: - GV cho trẻ khám phá các nguyên vật liệu và sử dụng chúng để tạo ra chiếc tủ quần áo - Gợi ý cho trẻ trang trí các ô cửa, chiếc tủ - Các nhóm hoàn chỉnh chiếc tủ quần áo, bằng các nguyên vật liệu khác nhau, kiểu dáng khác nhau.

5. Cải tiến: - Kiểm tra khả năng sử dụng chiếc tủ: sự chắc chắn, độ bền, đứng

77

được, cửa tủ có thể đóng, mở…

- Đánh giá kiểu dáng, tính sáng tạo về màu sắc, chi tiết, chất liệu thiết kế chiếc tủ của các nhóm - GV hỏi trẻ: Các con sẽ làm gì để chiếc tủ chắc chắn và đẹp hơn?

- Các con nghĩ mình có thể thiết kế thêm chiếc gương ở cửa tủ không?

- Ngoài ra còn có nhiều kiểu tủ xinh đẹp khác nữa, các con có muốn thực hiện không?

- Nếu được làm lại thì con sẽ làm thế nào? Nếu làm tiếp con sẽ làm gì?

- Các nhóm chỉnh sửa, khắc phục để hoàn thiện chiếc tủ của mình theo sự góp ý của GV và các bạn - Thảo luận để đưa ra ý tưởng thiết kế chiếc tủ đẹp hơn.

- GV khuyến khích trẻ suy nghĩ lại và làm lại ý tưởng của mình.

3.3.3. Làm chiếc giường Nội dung Đề tài

Làm chiếc giường

Đối tượng

Trẻ 5-6 tuổi

Thời gian

30 - 35phút

Chuẩn bị

Không gian thực hiện chủ đề: Phòng học rộng rãi, sạch sẽ, thoáng mát, an toàn Đồ dùng: - Hình ảnh về các kiểu giường - Que kem, que đè lưỡi, ống hút, bìa cứng, giấy catton, …

- Bút chì, giấy vẽ, tẩy, thước kẻ, keo, hồ dán…

Mục tiêu của

Science (Khoa học):

chủ đề

- Biết đặc điểm, cấu tạo, công dụng của chiếc giường - Biết thiết kế chiếc giường có kết cấu chắc chắn

78

- Biết phân loại, so sánh đặc điểm, tính chất vật liệu khác nhau và thảo luận về việc sử dụng các nguyên vật liệu đó.

Technology (Công nghệ) - Biết các thành phần cấu tạo của chiếc giường - Biết sử dụng và tiếp cận công nghệ: Sử dụng kìm, kéo, keo, hồ dán… để thiết kế thành công chiếc giường.

Engineering (Kỹ thuật) - Bản vẽ thiết kế và quy trình thiết kế kỹ thuật của chiếc giường - Lựa chọn các vật liệu phù hợp để tạo ra chiếc giường - Biết lắp ráp, tạo ra chiếc giường hoàn chỉnh theo trình tự đầy đủ các bước.

Arts (Nghệ thuật) - Phối hợp các nét thẳng, nét xiên, nét cong để thể hiện chiếc giường trong bản vẽ - Thiết kế và tạo ra chiếc giường có tính thẩm mỹ, sáng tạo, hài hòa về kích thước, tỷ lệ - Trẻ đo, cắt, dán, gắn dính khéo léo, gọn gàng, có tính thẩm mỹ.

- Sử dụng các nguyên vật liệu để trang trí và lựa chọn màu sắc để sơn, tô màu cho chiếc giường một cách hợp lý, đẹp mắt, nổi bật.

- Biết hỏi và đưa ra câu hỏi phù hợp để tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

Maths (Toán học) - Nhận biết, phân biệt được hình dạng các vật liệu - Đo độ dài của các vật liệu - Tính toán được lượng vật liệu cần để thiết kế sản phẩm. Ý tưởng chủ

Trong góc đóng vai theo chủ đề, trẻ chơi trò gia đình các bạn búp

đề/ Vấn đề cần

bê, nhưng các bạn không có chỗ để ngủ. Các bạn đó cần chiếc

giải quyết

giường để ngủ, nghỉ ngơi.

 Thiết kế chiếc giường để tặng cho các bạn. Trẻ đóng vai là thợ mộc để vận dụng các kiến thức khoa học, kỹ năng kỹ thuật, tư duy tính toán, cách tiếp cận công nghệ và sáng tạo nghệ thuật để thiết

79

kế và làm chiếc giường phù hợp.

Sản phẩm

- Bản thiết kế, quy trình thiết kế kỹ thuật - Chiếc giường có kết cấu vững chắc, đẹp mắt

Tiến trình hoạt

1. Hỏi:

động

- Cho trẻ xem video, hình ảnh về các kiểu giường, hỏi trẻ: + Có những kiểu giường nào? + Những chiếc giường này được làm bằng nguyên vật liệu gì? + Kích thước của những chiếc giường này như thế nào? + Để nằm được thì mặt giường phải như thế nào? + Giường có chân hay không? Có mấy chân? Các chân phải như thế nào so với nhau? + Các con muốn kiểu giường nào? Tại sao?

2. Tưởng tượng: - GV chia trẻ thành nhiều nhóm nhỏ - Cung cấp nguyên vật liệu cho từng nhóm - Cho trẻ thảo luận theo nhóm về việc chọn nguyên vật liệu - Cho trẻ tự do quan sát, đo đạt những chiếc giường để lấy ý tưởng thiết kế.

- Hình thành ý tưởng thiết kế chiếc giường - Trẻ vẽ thiết kế mô hình chiếc giường lên giấy vẽ theo ý tưởng của các nhóm.

3. Lập kế hoạch: - Trẻ vẽ kiểu giường muốn làm lên giấy - Dự kiến số lượng các nguyên vật liệu - Thảo luận về các giải pháp, GV hỏi trẻ: + Tại sao con lựa chọn nguyên vật liệu này để tạo ra chiếc giường? + Các con có nghĩ rằng mình sẽ tạo ra được chiếc giường chắc chắn từ vật liệu đã chọn không? + Vật liệu mà các con chọn có làm thay đổi kế hoạch của các con không?

80

- GV có thể cho trẻ tham khảo lại hình ảnh hoặc video các kiểu giường để lấy thêm ý tưởng thiết kế.

- GV cho trẻ đưa ra ưu, nhược điểm của từng giải pháp. Đánh giá khách quan các giải pháp và tiến hành chọn ra giải pháp tối ưu nhất 4. Tạo: - GV cho trẻ khám phá các nguyên vật liệu và sử dụng chúng để tạo ra chiếc giường - Gợi ý cho trẻ trang trí chiếc giường - Các nhóm hoàn chỉnh chiếc giường bằng các nguyên vật liệu khác nhau, kiểu dáng khác nhau.

5. Cải tiến: - Kiểm tra khả năng sử dụng chiếc giường: sự chắc chắn, độ bền…

- Đánh giá kiểu dáng, tính sáng tạo về màu sắc, chi tiết, chất liệu thiết kế chiếc giường của các nhóm - GV hỏi trẻ: - Giường làm bằng nguyên vật liệu gì? Có mấy chân? Có đứng vững không? Có giống bản vẽ không?

- Các con sẽ làm gì để chiếc giường chắc chắn và đẹp hơn?

- Ngoài những kiểu giường này ra còn có nhiều kiểu giường đẹp, độc đáo khác nữa, các con có muốn sửa lại hay làm thêm không?

- Các nhóm chỉnh sửa, khắc phục để hoàn thiện chiếc giường của mình theo sự góp ý của GV và các bạn - Thảo luận để đưa ra ý tưởng thiết kế chiếc giường đẹp hơn.

- GV khuyến khích trẻ suy nghĩ lại và làm lại ý tưởng của mình.

3.4. Chủ đề Phương tiện giao thông 3.4.1. Làm xe tải Nội dung Đề tài

Làm xe tải

Đối tượng

Trẻ 5-6 tuổi

81

Thời gian

30 – 40 phút

Chuẩn bị

Không gian thực hiện chủ đề: Phòng học Đồ dùng: - Hình ảnh, video các loại xe tải - Hộp sữa, que kem, que đè lưỡi, giấy catton, giấy màu…

- Bút chì, giấy vẽ, tẩy, thước kẻ, keo, hồ dán…

Mục tiêu của

Science (Khoa học):

chủ đề

- Biết đặc điểm, cấu tạo và công dụng của một số bộ phận của xe tải - Biết sự giống nhau và khác nhau giữa các loại xe tải.

- Biết thiết kế chiếc xe tải có kết cấu chắc chắn, chở được hàng hóa - Biết phân loại, so sánh đặc điểm, tính chất vật liệu khác nhau và thảo luận về việc sử dụng các nguyên vật liệu đó.

Technology (Công nghệ) - Biết các thành phần cấu trúc của chiếc xe tải - Biết cách làm giảm trọng lượng các nguyên vật liệu trên xe để xe dễ dàng di chuyển - Biết sử dụng và tiếp cận công nghệ: Sử dụng kìm, kéo, keo, hồ dán… để thiết kế thành công chiếc xe tải.

Engineering (Kỹ thuật) - Bản vẽ thiết kế và quy trình thiết kế kỹ thuật của chiếc xe tải - Lựa chọn các vật liệu phù hợp cho các bộ phận của chiếc xe tải.

- Biết lắp ráp, sử dụng các hình hình học để tạo ra chiếc xe tải hoàn chỉnh theo trình tự đầy đủ các bước.

Arts (Nghệ thuật) - Sử dụng phối hợp các nét thẳng, nét xiên, nét cong để vẽ chiếc xe tải - Thiết kế và tạo ra chiếc xe tải có tính thẩm mỹ, sáng tạo, hài hòa

82

về kích thước, tỷ lệ.

- Đo, cắt dán gọn gàng, đẹp mắt.

- Sử dụng các nguyên vật liệu, màu sắc nổi bật, để trang trí cho chiếc xe tải một cách hợp lý, đẹp mắt.

- Biết và hát được các bài hát về xe tải và các phương tiện giao thông khác.

- Biết hỏi và đưa ra câu hỏi phù hợp để tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

Maths (Toán học) - Nhận biết, phân biệt được hình dạng các vật liệu - Tính toán được lượng vật liệu cần để thiết kế sản phẩm. Ý tưởng chủ

Trong góc xây dựng, trẻ phải vận chuyển từng viên gạch, từng vật

đề/ Vấn đề cần

liệu rất tốn thời gian và công sức, các bạn cần có chiếc xe tải để cho

giải quyết

công việc xây dựng hoàn thành nhanh hơn và đỡ vất vả.

 Thiết kế chiếc xe tải để tặng cho các bạn. Trẻ vận dụng các kiến thức khoa học, kỹ năng kỹ thuật, tư duy tính toán, cách tiếp cận công nghệ và sáng tạo nghệ thuật để thiết kế và làm chiếc xe tải phù hợp.

Sản phẩm

- Bản thiết kế, quy trình thiết kế kỹ thuật - Chiếc xe tải có kết cấu vững chắc, chở được hàng hóa

Tiến trình hoạt

1. Hỏi:

động

- Các con đã thấy những loại xe tải gì? Cho trẻ xem hình ảnh về các loại xe tải khác nhau. + Có những kiểu xe tải nào? + Những chiếc xe tải này được làm bằng nguyên vật liệu gì? + Xe tải có những bộ phận nào? Hình dáng của những bộ phận đó như thế nào? + Công dụng của những chiếc xe tải? + Các con muốn làm chiếc xe tải nào? Tại sao?

2. Tưởng tượng: - GV chia trẻ thành nhiều nhóm nhỏ

83

- Cho trẻ thảo luận theo nhóm về việc chọn nguyên vật liệu - Hình thành ý tưởng thiết kế chiếc xe tải.

3. Lập kế hoạch: - Trẻ vẽ chiếc xe tải muốn thực hiện lên giấy - Dự kiến số lượng các nguyên vật liệu - Thảo luận về các giải pháp, GV hỏi trẻ: + Các con sẽ làm chiếc xe tải theo kiểu nào? + Các con sẽ dùng vật liệu gì để tạo ra chiếc xe tải? + Các con sẽ làm các bộ phận có hình dáng như thế nào? + Nguyên liệu các con chọn có làm thay đổi kế hoạch của các con không? + Các con có nghĩ rằng mình sẽ tạo được chiếc xe tải chắc chắn, có thể chở hàng hóa và di chuyển được từ vật liệu đã chọn không?

- GV có thể cho trẻ tham khảo lại hình ảnh hoặc video các kiểu xe tải để lấy thêm ý tưởng thiết kế.

- GV cho trẻ đưa ra ưu, nhược điểm của từng giải pháp. Đánh giá khách quan các giải pháp và tiến hành chọn ra giải pháp tối ưu nhất 4. Tạo: - GV cho trẻ khám phá các nguyên vật liệu và sử dụng chúng để tạo ra chiếc xe tải - Gợi ý cho trẻ trang trí cánh cửa, đầu xe, thùng xe…

- Các nhóm hoàn chỉnh chiếc xe tải bằng các nguyên vật liệu khác nhau, kiểu dáng khác nhau.

5. Cải tiến: - Kiểm tra chiếc xe tải: Độ bền, chắc chắn, khả năng di chuyển và chở hàng…

- Đánh giá kiểu dáng, tính sáng tạo về màu sắc, chi tiết, chất liệu thiết kế chiếc xe tải của các nhóm - GV hỏi trẻ: Các con sẽ làm gì để chiếc xe tải chắc chắn và đẹp hơn?

- Các con thấy chiếc xe tải của nhóm mình có cần chỉnh sửa lại gì

84

nữa không?

- Các con có định làm gì thùng xe lớn hơn để chở được nhiều hàng hóa hơn không?

- Ngoài kiểu xe này ra còn rất nhiều kiểu xe khác nữa, các con có muốn làm thêm chiếc xe tải khác không?

- Các nhóm chỉnh sửa, khắc phục để hoàn thiện chiếc xe tải của mình theo sự góp ý của GV và các bạn - Thảo luận để đưa ra ý tưởng thiết kế chiếc xe tải đẹp hơn, dễ dàng di chuyển và chở được nhiều hàng hóa hơn - GV khuyến khích trẻ suy nghĩ lại và làm lại ý tưởng của mình.

3.4.2. Làm thuyền nổi trên mặt nước Nội dung Đề tài

Làm thuyền nổi trên mặt nước

Đối tượng

Trẻ 5-6 tuổi

Thời gian

30 – 40 phút

Chuẩn bị

Không gian thực hiện chủ đề: Phòng học hoặc sân trường Đồ dùng: - Hình ảnh, video các loại thuyền, tranh vẽ của trẻ ở các hoạt động trước - Bể nước - Chai nhựa với nhiều kích thước khác nhau, nút chai rượu, bẹ chuối, lá khô, cành khô, xốp, que kem, giấy màu, giấy xốp, nilong…

- Bút chì, giấy vẽ, tẩy, thước kẻ, keo, hồ dán…

- Video lễ hội đua thuyền

Mục tiêu của

Science (Khoa học):

chủ đề

- Biết đặc điểm, cấu tạo của chiếc thuyền và công dụng của một số

85

bộ phận trên thuyền - Biết sự giống nhau và khác nhau giữa các loại thuyền.

- Biết tại sao thuyền nổi được trên mặt nước - Biết thiết kế chiếc thuyền có kết cấu chắc chắn, nổi được trên mặt nước - Biết phân loại, so sánh đặc điểm, tính chất vật liệu khác nhau và thảo luận về việc sử dụng các nguyên vật liệu đó.

Technology (Công nghệ) - Biết các thành phần cấu trúc của chiếc thuyền - Biết cách làm giảm khối lượng các nguyên vật liệu trên thuyền để thuyền nổi được trên mặt nước - Biết sử dụng và tiếp cận công nghệ: Sử dụng kìm, kéo, keo, hồ dán… để thiết kế thành công chiếc thuyền.

Engineering (Kỹ thuật) - Bản vẽ thiết kế và quy trình thiết kế kỹ thuật của chiếc thuyền - Lựa chọn các vật liệu phù hợp cho các bộ phận của chiếc thuyền.

- Biết lắp ráp, sử dụng các hình hình học để tạo ra chiếc thuyền hoàn chỉnh theo trình tự đầy đủ các bước.

Arts (Nghệ thuật) - Trẻ biết lễ hội đua thuyền, biết được nhiều kiểu thuyền - Sử dụng phối hợp các nét thẳng, nét xiên, nét cong và màu săc để vẽ nên chiếc thuyền - Thiết kế và tạo ra chiếc thuyền có tính thẩm mỹ, sáng tạo, hài hòa về kích thước, tỷ lệ.

- Đo, cắt, dán các bộ phận gọn gàng, sạch sẽ, đẹp mắt - Sử dụng các nguyên vật liệu để trang trí cho chiếc thuyền một cách hợp lý, đẹp mắt.

- Biết hỏi và đưa ra câu hỏi phù hợp để tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

Maths (Toán học) - Nhận biết, phân biệt được hình dạng các vật liệu

86

- Tính toán được lượng vật liệu cần để thiết kế sản phẩm. Ý tưởng chủ

Cho trẻ xem lễ hội đua thuyền. Muốn đua thuyền, mỗi đội phải có

đề/ Vấn đề cần

một chiếc thuyền chắc chắn, nhẹ, kín phía dưới đáy thuyền và 2 bên

giải quyết

để nước không tràn vào.

 Thiết kế chiếc thuyền để cô cùng các bạn tổ chức lễ hội đua thuyền (trong bể nước). Trẻ đóng vai là những kỹ sư xây dựng để vận dụng các kiến thức khoa học, kỹ năng kỹ thuật, tư duy tính toán, cách tiếp cận công nghệ và sáng tạo nghệ thuật để thiết kế và tạo ra chiếc thuyền phù hợp.

Sản phẩm

- Bản thiết kế, quy trình thiết kế kỹ thuật - Chiếc thuyền có kết cấu vững chắc, nổi được trên mặt nước, đẹp mắt.

Tiến trình hoạt

1. Hỏi:

động

Cho trẻ xem video đua thuyền. Hỏi trẻ: - Để tham gia lễ hội đua thuyền, các đội cần có gì?

- Cho trẻ xem hình ảnh về các loại thuyền khác nhau. + Có những kiểu thuyền nào? + Những chiếc thuyền này được làm bằng nguyên vật liệu gì? + Công dụng của những chiếc thuyền? + Các con muốn làm chiếc thuyền nào? Tại sao?

2. Tưởng tượng: - GV chia trẻ thành nhiều nhóm nhỏ - Cho trẻ thảo luận theo nhóm về việc chọn nguyên vật liệu - Hình thành ý tưởng thiết kế chiếc thuyền.

3. Lập kế hoạch: - Trẻ vẽ kiểu thuyền muốn thực hiện lên giấy - Dự kiến số lượng các nguyên vật liệu - Thảo luận về các giải pháp, GV hỏi trẻ: + Các con sẽ làm chiếc thuyền theo kiểu nào? + Các con sẽ dùng vật liệu gì để tạo ra chiếc thuyền? + Những vật liệu được chọn có làm thay đổi kế hoạch của các con

87

không? + Các con có nghĩ rằng mình sẽ tạo được chiếc thuyền chắc chắn, nổi được trên mặt nước từ vật liệu đã chọn không?

- GV có thể cho trẻ tham khảo lại hình ảnh hoặc video các kiểu thuyền để lấy thêm ý tưởng thiết kế.

- GV cho trẻ đưa ra ưu, nhược điểm của từng giải pháp. Đánh giá khách quan các giải pháp và tiến hành chọn ra giải pháp tối ưu nhất 4. Tạo: - GV cho trẻ khám phá các nguyên vật liệu và sử dụng chúng để tạo ra chiếc thuyền - Gợi ý cho trẻ trang trí cánh buồm, thân thuyền…

- Các nhóm hoàn chỉnh chiếc thuyền bằng các nguyên vật liệu khác nhau, kiểu dáng khác nhau.

5. Cải tiến: - Kiểm tra chiếc thuyền: Độ bền, chắc chắn, khả năng nổi trên mặt nước…

- Đánh giá kiểu dáng, tính sáng tạo về màu sắc, chi tiết, chất liệu thiết kế chiếc thuyền của các nhóm - GV hỏi trẻ: Các con sẽ làm gì để chiếc thuyền chắc chắn và đẹp hơn?

- Các con thấy chiếc thuyền của nhóm mình có cần chỉnh sửa lại gì nữa không?

- Các nhóm chỉnh sửa, khắc phục để hoàn thiện chiếc thuyền của mình theo sự góp ý của GV và các bạn - Thảo luận để đưa ra ý tưởng thiết kế chiếc thuyền đẹp hơn, dễ dàng nổi trên mặt nước hơn - GV khuyến khích trẻ suy nghĩ lại và làm lại ý tưởng của mình.

88

3.5. Chủ đề Động vật 3.5.1. Làm các con vật Nội dung Đề tài

Làm các con vật

Đối tượng

Trẻ 5 - 6 tuổi

Thời gian

30 - 40phút

Chuẩn bị

Không gian thực hiện chủ đề: Phòng học Đồ dùng: - Hình ảnh, video, các con vật của trẻ khóa trước làm…

- Chai nhựa, nắp chai, vỏ sò, giấy bitis, muỗng nhựa…

- Bút chì, giấy vẽ, tẩy, thước kẻ, keo, hồ dán…

Mục tiêu của

Science (Khoa học):

chủ đề

- Biết đặc điểm, cấu tạo và lợi ích của một số con vật - Biết sự giống nhau và khác nhau giữa các con vật - Biết thiết kế các con vật có thể đứng vững được - Biết phân loại, so sánh đặc điểm, tính chất vật liệu khác nhau và thảo luận về việc sử dụng các nguyên vật liệu đó.

Technology (Công nghệ) - Biết các bộ phận của các con vật - Biết cách làm cho con vật đứng vững - Biết sử dụng và tiếp cận công nghệ: Sử dụng kìm, kéo, keo, hồ dán… để thiết kế thành công các con vật.

Engineering (Kỹ thuật) - Quy trình thiết kế kỹ thuật của các con vật - Lựa chọn các vật liệu phù hợp cho các bộ phận của các con vật - Biết lắp ráp, sử dụng các nguyên vật liệu khác nhau để tạo ra con vật hoàn chỉnh theo trình tự đầy đủ các bước.

Arts (Nghệ thuật)

89

- Sắp xếp các con vật đẹp mắt, hợp lý để trưng bày - Sử dụng phối hợp các nét thẳng, nét xiên, nét cong và màu sắc để vẽ và tô màu các con vật - Thiết kế và tạo ra các con vật có tính thẩm mỹ, sáng tạo, hài hòa về kích thước, tỷ lệ - Đo, cắt, dán các nguyên vật liệu gọn gàng, có tính thẩm mỹ - Sử dụng các nguyên vật liệu để trang trí cho các con vật một cách hợp lý.

- Biết hỏi và đưa ra câu hỏi phù hợp để tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

Maths (Toán học) - Nhận biết, phân biệt được hình dạng các vật liệu - Tính toán được lượng vật liệu cần để thiết kế sản phẩm. Ý tưởng chủ

Cho trẻ xem hình ảnh, video hoặc sản phẩm về các con vật mẫu để

đề/ Vấn đề cần

khơi gợi hứng thú, nảy sinh nhu cầu thiết kế và tạo ra các con vật.

giải quyết

 Thiết kế các con vật để trưng bày trong lớp học cho lớp học thêm sinh động. Trẻ vận dụng các kiến thức khoa học, kỹ năng kỹ thuật, tư duy tính toán, cách tiếp cận công nghệ và sáng tạo nghệ thuật để thiết kế và tạo ra các con vật đẹp mắt, phù hợp.

Sản phẩm

- Bản thiết kế, quy trình thiết kế kỹ thuật - Các con vật đứng được và thẩm mỹ

Tiến

1. Hỏi:

trình hoạt động - Cho trẻ xem hình ảnh về các con vật khác nhau. + Có hình ảnh về những con vật nào? + Lợi ích của những các con vật? + Các con muốn làm con vật nào? Tại sao?

2. Tưởng tượng: - GV chia trẻ thành nhiều nhóm nhỏ - Cho trẻ thảo luận theo nhóm về việc chọn nguyên vật liệu - Hình thành ý tưởng thiết kế các con vật.

3. Lập kế hoạch:

90

- Trẻ vẽ con vật muốn thực hiện lên giấy - Dự kiến số lượng các nguyên vật liệu - Thảo luận về các giải pháp, GV hỏi trẻ: + Các con sẽ làm các con vật gì? + Các con sẽ sử dụng các nguyên vật liệu có màu sắc gì hay tô màu gì cho các con vật? + Các con có nghĩ rằng mình sẽ tạo được các con vật có thể đứng được không?

- GV có thể cho trẻ tham khảo lại hình ảnh hoặc video các con vật để lấy thêm ý tưởng thiết kế.

- GV cho trẻ đưa ra ưu, nhược điểm của từng giải pháp. Đánh giá khách quan các giải pháp và tiến hành chọn ra giải pháp tối ưu nhất 4. Tạo: - GV cho trẻ khám phá các nguyên vật liệu và sử dụng chúng để tạo ra các con vật - Gợi ý cho trẻ trang trí các bộ phận của con vật…

- Các nhóm hoàn chỉnh các con vật bằng các nguyên vật liệu khác nhau, kiểu dáng khác nhau.

5. Cải tiến: - Kiểm tra các con vật: Độ chắc chắn, khả năng đứng…

- Đánh giá kiểu dáng, tính sáng tạo về màu sắc, chi tiết, chất liệu thiết kế con vật của các nhóm - GV hỏi trẻ: Các con sẽ làm gì để con vật này đẹp hơn?

- Các con thấy con vật của nhóm mình có cần chỉnh sửa lại gì nữa không?

- Các con có nghĩ mình có thể tạo ra nhiều con vật xinh đẹp khác nữa không?

- Các nhóm chỉnh sửa, khắc phục để hoàn thiện con vật của mình theo sự góp ý của GV và các bạn - Thảo luận để đưa ra ý tưởng thiết kế con vật đẹp hơn - GV khuyến khích trẻ suy nghĩ lại và làm lại ý tưởng của mình.

91

3.5.2. Làm nhà cho các con vật yêu thích Nội dung Đề tài

Làm nhà cho các con vật yêu thích

Đối tượng

Trẻ 5-6 tuổi

Thời gian

40 – 50 phút

Chuẩn bị

Không gian thực hiện chủ đề: Phòng học Đồ dùng: - Hình ảnh, video nhà của các con vật - Que kem, que đè lưỡi, ống hút, giấy catton…

- Bút chì, giấy vẽ, tẩy, thước kẻ, keo, hồ dán…

Mục tiêu của

Science (Khoa học):

chủ đề

- Biết đặc điểm, bộ phận của các kiểu nhà cho khác nhau cho các con vật - Biết sự giống nhau và khác nhau giữa các loại nhà cho các con vật - Biết thiết kế chiếc nhà cho các con vật có kết cấu chắc chắn, phù hợp - Biết phân loại, so sánh đặc điểm, tính chất vật liệu khác nhau và thảo luận về việc sử dụng các nguyên vật liệu đó.

Technology (Công nghệ) - Biết các bộ phận của các loại nhà - Biết sử dụng và tiếp cận công nghệ: Sử dụng kìm, kéo, keo, hồ dán… để thiết kế thành công nhà của các con vật.

Engineering (Kỹ thuật) - Bản vẽ thiết kế và quy trình thiết kế kỹ thuật của các ngôi nhà - Lựa chọn các vật liệu phù hợp cho các bộ phận của ngôi nhà - Biết lắp ráp, sử dụng các hình hình học để tạo ra ngôi nhà hoàn chỉnh theo trình tự đầy đủ các bước.

92

Arts (Nghệ thuật) - Sử dụng phối hợp các nét thẳng, nét xiên, nét cong và màu sắc để vẽ và tô màu cho bản vẽ.

- Cắt, dán, sơn, tô màu gọn gàng, sạch sẽ, không bị lem ra ngoài - Thiết kế và tạo ra ngôi nhà có tính thẩm mỹ, sáng tạo, hài hòa về kích thước, tỷ lệ.

- Sử dụng các nguyên vật liệu để trang trí cho ngôi nhà một cách hợp lý.

- Biết hỏi và đưa ra câu hỏi phù hợp để tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.

Maths (Toán học) - Nhận biết, phân biệt được hình dạng các vật liệu - Tính toán được lượng vật liệu cần để thiết kế sản phẩm. Ý tưởng chủ

Các con vật trẻ tạo ra ở giờ học trước vẫn chưa có nhà để ở. Cần trẻ

đề/ Vấn đề cần

tạo ra nhiều kiểu nhà khác nhau đủ cho các con vật đó.

giải quyết

 Thiết kế ngôi nhà cho các con vật. Trẻ đóng vai là những thợ xây để vận dụng các kiến thức khoa học, kỹ năng kỹ thuật, tư duy tính toán, cách tiếp cận công nghệ và sáng tạo nghệ thuật để thiết kế và tạo ra ngôi nhà phù hợp với các con vật.

Sản phẩm

- Bản thiết kế, quy trình thiết kế kỹ thuật - Chiếc xe tải có kết cấu vững chắc, chở được hàng hóa

Tiến trình hoạt

1. Hỏi:

động

- Cho trẻ xem hình ảnh về các loại nhà cho các con vật khác nhau. + Có những kiểu nhà nào? Nhà cho từng con vật có đặc điểm gì? + Những ngôi nhà này được làm bằng nguyên vật liệu gì? + Công dụng của những ngôi nhà cho các con vật? + Các con muốn làm ngôi nhà nào? Tại sao?

2. Tưởng tượng: - GV chia trẻ thành nhiều nhóm nhỏ - Cho trẻ thảo luận theo nhóm về việc chọn nguyên vật liệu - Hình thành ý tưởng thiết kế ngôi nhà.

93

3. Lập kế hoạch: - Trẻ vẽ ngôi nhà muốn thực hiện lên giấy - Dự kiến số lượng các nguyên vật liệu - Thảo luận về các giải pháp, GV hỏi trẻ: + Các con sẽ làm ngôi nhà cho con vật nào? Theo kiểu nào? + Các con sẽ dùng vật liệu gì để tạo ra ngôi nhà cho các con vật? + Những nguyên liệu này có làm thay đổi kế hoạch của các con không? + Các con có nghĩ rằng mình sẽ tạo được ngôi nhà chắc chắn, phù hợp với các con vật được từ vật liệu đã chọn không?

- GV có thể cho trẻ tham khảo lại hình ảnh hoặc video các kiểu nhà để trẻ lấy thêm ý tưởng thiết kế.

- GV cho trẻ đưa ra ưu, nhược điểm của từng giải pháp. Đánh giá khách quan các giải pháp và tiến hành chọn ra giải pháp tối ưu nhất 4. Tạo: - GV cho trẻ khám phá các nguyên vật liệu và sử dụng chúng để tạo ra ngôi nhà cho các con vật.

- Gợi ý cho trẻ trang trí cánh cửa, xung quanh, bên trong ngôi nhà…

- Các nhóm hoàn chỉnh ngôi nhà bằng các nguyên vật liệu khác nhau, kiểu dáng khác nhau.

5. Cải tiến: - Kiểm tra ngôi nhà: Sự chắc chắn, khả năng chịu được những tác động từ bên ngoài.

- Đánh giá kiểu dáng, tính sáng tạo về màu sắc, chi tiết, chất liệu thiết kế ngôi nhà của các nhóm - GV hỏi trẻ: Các con sẽ làm gì để ngôi nhà chắc chắn và đẹp hơn?

- Các con thấy ngôi nhà của nhóm mình có cần chỉnh sửa lại gì nữa không?

- Còn nhiều kiểu nhà khác nữa, các con có muốn làm thêm ngôi nhà kiểu khác cho các con vật không?

94

- Các nhóm chỉnh sửa, khắc phục để hoàn thiện ngôi nhà cho các con vật của mình theo sự góp ý của GV và các bạn - Thảo luận để đưa ra ý tưởng thiết kế ngôi nhà đẹp hơn, phù hợp hơn.

- GV khuyến khích trẻ suy nghĩ lại và làm lại ý tưởng của mình.

95

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 Dựa trên cơ sở lý luận về giáo dục STEAM cho trẻ mầm non và việc khảo sát thực trạng 29 giáo viên đứng lớp mẫu giáo 5-6 tuổi các trường mầm non II, trường mầm non Sơn Ca, trường mầm non Sao Mai, chúng tôi đã đề xuất quy trình thiết hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật gồm 5 bước như sau: Bước 1: Hỏi; Bước 2: Tưởng tượng; Bước 3: Lập kế hoạch; Bước 4: Tạo; Bước 5: Cải tiến.

Trên cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết kế hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo đã được nên trên, chúng tôi đã thiết kế được các hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật ở 3 chủ đề: Gia đình, phương tiện giao thông và động vật.

Các hoạt động giáo dục STEAM được thiết kế theo hướng mở, nên hệ thống các hoạt động đó không chỉ sử dụng cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi mà có thể điều chỉnh phù hợp để cho trẻ ở những độ tuổi khác nhưng cần dựa vào mục đích, yêu cầu và khả năng phù hợp đối với từng độ tuổi của trẻ.

Các hoạt động giáo dục được thiết kế là nguồn tài liệu tham khảo nhằm định hướng cho GV trong việc vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật vào hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, giúp giáo viên được tiếp cận với giáo dục STEAM và có thêm ý tưởng tổ chức các hoạt động cho trẻ nhằm giúp trẻ được thực hành, khám phá khoa một cách cụ thể và bài bản, thỏa mãn nhu cầu khám phá của trẻ. Để phát huy hiệu quả của các hoạt động được thiết kế, GV cần thực sự linh hoạt, sáng tạo trong việc tổ chức hoạt động để trẻ được tham gia hoạt động cách vui vẻ, hứng thú, từ đó lĩnh hội được đầy đủ những kiến thức dự kiến ban đầu góp phần nâng cao hiệu quả cho hoạt động giáo dục trẻ ở trường MN.

96

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. KẾT LUẬN STEAM là mô hình giáo dục theo hướng tích hợp liên môn bao gồm: Khoa học, Công nghệ, Kĩ thuật, Nghệ thuật và Toán học nhằm đào tạo những tài năng tương lai, đáp ứng với yêu cầu đổi mới hiện nay. Điểm nổi bật của STEAM là kết nối, liên hệ thông tin giữa các lĩnh vực trên với thực tế, cho trẻ được trải nghiệm, thực hành thực tế. Quy trình thiết kế kỹ thuật là một cách tiếp cận thực tế để giải quyết vấn đề áp dụng cho tất cả các môn học, không chỉ kỹ thuật và khoa học.

Giáo dục STEAM sẽ phá đi khoảng cách giữa hàn lâm và thực tiễn, không chỉ giúp trẻ thực hành những kỹ năng giống như những kỹ sư thực thụ trong các bộ phận làm nghiên cứu và phát triển sản phẩm, mà quan trọng hơn đó là giúp cho trẻ cảm thấy tự tin hơn vào bản thân khi tự mình có thể giải quyết được những vấn tạo ra những con người có năng lực làm việc một cách tích cực, sáng tạo. Những năm đầu đời, đặc biệt là lứa tuổi MG 5-6 tuổi đánh dấu vai trò rất quan trọng trong việc hình thành và phát triển tư duy và năng lực của trẻ. Chính vì vậy, việc tiếp xúc với STEAM của trẻ ở thời điểm này là hoàn toàn hợp lý khi có thể kích thích sự hứng khởi của trẻ trong việc chơi, học và các hoạt động trong ngày, để trẻ có thể phát triển một cách toàn diện nhất. Do đó, nghiên cứu thiết kế hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ MG 5-6 tuổi là rất cần thiết.

Những kết quả nghiên cứu lí luận, thực trạng về vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong giáo dục cho trẻ 5-6 tuổi cho thấy: Nghiên cứu việc thiết kế và vận dụng hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật là rất cần thiết. Thực trạng cho thấy việc thiết kế và vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong giáo dục STEAM có những thuận lợi và khó khăn nhất định. Đồng thời, chúng ta cũng thấy được sự phù hợp và lợi ích của việc tổ chức hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật. Để từ đó đề ra xu hướng thiết kế và vận dụng các hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật phù hợp với mục tiêu giáo dục MN hiện nay.

Hầu như các GV chưa hiểu biết nhiều về hoạt động giáo dục STEAM. Nên việc thiết kế và vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật chưa được các GV thực hiện. Một số GV có biết về giáo dục STEAM tuy nhiên chỉ qua phương tiện truyền thông chứ chưa được trực tiếp tiếp cận từ các phòng giáo dục hay cơ sở của họ công tác. Mặc dù một số

97

GV có tìm hiểu nhưng vẫn chưa thể xác định được quy trình thiết kế kỹ thuật. Có những GV cũng có thiết kế một số hoạt động, tuy nhiên, đó chỉ mang tính chất khám phá khoa học mà chưa tích hợp được đầy đủ các lĩnh vực của giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật.

Trong quá trình trao đổi với GV thì họ cho rằng, tuy việc tổ chức hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật rất hay nhưng họ không được tiếp cận và không có nhiều thời gian để tìm hiểu và thay đổi cách dạy, đồng thời họ cũng không có nhiều kinh nghiệm trong việc thiết kế nên ngại sử dụng.

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận ở chương 1 và khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở chương 2, chúng tôi tiến hành thiết kế một số hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật với chủ đề: Gia đình, phương tiện giao thông, động vật theo quy trình: Bước 1: Hỏi; Bước 2: Tưởng tượng; Bước 3: Lập kế hoạch; Bước 4: Tạo; Bước 5: Cải tiến.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng giáo dục STEAM chưa được phát triển rộng rãi tại Việt Nam. Tuy nhiên, lý do chính đáng nhất vẫn là đa số các trường mầm non ở nước vẫn còn áp dụng các phương pháp dạy và học truyền thống. Hơn nữa, rất ít GVMN có cơ hội để tìm hiểu và nghiên cứu về các phương pháp giáo dục khác, trong đó có giáo dục STEAM.Vì vậy, hầu như GV còn hoang mang về giáo dục STEAM cho trẻ mầm non, đồng thời, ý tưởng thiết kế và lồng ghép các lĩnh vực trong một hoạt động của phần lớn GV vẫn còn hạn chế.

Chúng tôi thực hiện đề tài với hy vọng đem lại hiệu quả và ý nghĩa thực tiễn cho ngành giáo dục mầm non nước nhà.

2. KIẾN NGHỊ Từ những kết luận trên, chúng tôi có một số kiến nghị như sau: 2.1. Đối với các cấp quản lí giáo dục Quan tâm kịp thời và tạo điều kiện hơn nữa cho việc đầu tư cơ sở vật chất trường học và trang thiết bị dạy học, các thiết bị công nghệ thông tin cho các trường để góp phần tạo nên điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức hoạt động giáo dục.

Tổ chức các lớp tập huấn về hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật cung cấp các kiến thức nền tảng, giúp GV hiểu đúng bản chất, nắm rõ quy

98

trình, cách tổ chức để GV tự tin ứng dụng vào thực tế giảng dạy.

2.2. Đối với Ban giám hiệu các trường mầm non Cần mạnh dạn, tiên phong thay đổi. Chính nhà trường và đội ngũ lãnh đạo mạnh dạn sẽ giúp cho GV có cơ hội được học hỏi. Bên cạnh đó, việc thiết kế và thay đổi các phương pháp giáo dục cần phải được tham vấn bởi các chuyên gia có chuyên môn sâu về giáo dục STEAM cho trẻ mầm non.

Cần khuyến khích, động viên và tạo cơ hội cho GV trong trường tham dự các buổi tập huấn về giáo dục STEAM cho trẻ mầm non.

Hiện nay, hầu hết các trường mầm non còn thiếu GV dạy các môn nghệ thuật, vì vậy nhà trường cần chú trọng để đào tạo và nhận thêm các GV dạy các môn nghệ thuật. Bởi tư duy về nghệ thuật và thiết kế cần được hình thành và rèn luyện từ sớm, tránh quan niệm sai lầm khi cho rằng nghệ thuật chỉ là năng khiếu, không thể học được hoặc không cần thiết học trong cuộc sống hay chỉ chú trọng ở các bậc học lớn hơn.

2.3. Đối với GVMN Giáo viên cần tìm tòi, học hỏi để hiểu về mô hình giáo dục STEAM, nâng cao và phát huy tinh thần tự học, tự nghiên cứu để cập nhật kịp thời các phương pháp dạy học mới, trong đó có dạy học theo quy trình thiết kế kỹ thuật trong giáo dục STEAM. GVMN cần phải tận dụng tối đa nguồn hỗ trợ hiệu quả và tích cực cho hoạt động giáo dục STEAM là phụ huynh trẻ, phối hợp chặt chẽ với phụ huynh trong quá trình chuẩn bị cũng như thực hành luyện tập các hoạt động giáo dục STEAM theo quy trình thiết kế kỹ thuật.

GV cần quan tâm và tạo điều kiện cho trẻ có cơ hội tìm tòi, đặt câu hỏi, giải quyết vấn đề và giúp trẻ nâng cao tư duy sáng tạo. GV cần xem việc học của trẻ là những trò chơi có chủ đích giúp trẻ khám phá và hoàn thiện bản thân, khi đó trẻ sẽ tự tìm đến tri thức như một nhu cầu để giải quyết vấn đề và sáng tạo ra các sản phẩm.

GV cũng cần thay đổi cách đánh giá về trẻ, không thể chỉ áp dụng theo phương pháp truyền thống được.

2.4. Đối với các sinh viên, học viên, nhà nghiên cứu khoa học Phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ dừng lại thiết kế hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở chủ đề: Gia đình, phương tiện giao thông, động vật. Chúng

99

tôi hi vọng rằng sẽ có nhiều công trình nghiên cứu về lĩnh vực này trong các phạm vi các chủ đề khác và trong các hình thức hoạt động khác nhằm tạo nên nguồn tư liệu tham khảo dồi dào, phong phú phục vụ cho quá trình tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ.

100

TÀI LIỆU THAM KHẢO A. Tài liệu Tiếng Việt (1) Bộ giáo dục và đào tạo (2005) Chương trình giáo dục mầm non, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.

(2) Bộ giáo dục và đào tạo (2019) Chương trình giáo dục mầm non, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.

(3) Trường mầm non Thượng Cát (2020), Bạn biết gì về phương pháo giáo dục STEAM cho trẻ mầm non.

(4) Nguyễn Thành Hải (2019), Giáo dục STEM/ STEAM: Từ tầm nhìn chiến lược đến thực tiễn triển khai trong hệ thống giáo dục phổ thông tại Hoa Kỳ.

(5) Nguyễn Thành Hải (2019), Giáo dục STEM/ STEAM. Từ trải nghiệm thực hành đến tư duy sáng tạo (STEM/ STEAM education. From hands-on to minds-on.

(6) Nguyễn Thị Hoàn (2020), Thiết kế hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.

(7) Nguyễn Thị Thùy Linh (5/2020), Ứng dụng phương pháp STEAM trong tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non, Trường Mầm non Thạch Bàn.

(8) Trần Viết Nhi, Nguyễn Tuấn Vĩnh, Nguyễn Thị Bích Thảo (2020), Bồi dưỡng năng lực giáo dục STEAM cho giáo viên mầm non.

(9) Hoàng Thị Phương (2020), Đặc trưng của giáo dục STEAM cho trẻ mầm non - khả năng tích hợp vào chương trình giáo dục mầm non, Khoa Giáo dục Mầm non, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

(10) Đặng Út Phượng và Hoàng Qúy Tinh (2020). Năng lực nhận biết về Giáo dục STEAM của giáo viên mầm non đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

(11) Học Viện Công Nghệ Sumato (2001), Giáo dục STEAM là gì?

(12) Trần Trung Tình, Nguyễn Hữu Hậu, Lê Trung Hiếu (2017), Nghiên cứu giáo dục STEAM và suy nghĩ về bối cảnh giáo dục phổ thông tại Việt Nam. (13) Trường mầm non Tuổi Thơ – Hoàng Mai (8/2019), Ứng dụng phương pháp STEAM trong hoạt động ngoài trời của trẻ mầm non.

101

B. Tài liệu Nước Ngoài (14) Alice A. Christie (2016). Enhancing STEAM Learning in Your PK-8 Classroom. http://www.alicechristie.org/.../Christie%20Total%20STEAM...

(15) Bảo tàng Khoa học, Boston. 2018, Quy trình Thiết kế Kỹ thuật.

(16)

EIE

Team

(2020),

Quy

trình

thiết

kế

kỹ

thuật

là

gì?,

https://www.eie.org/why-eie.

(17) Georgette Yakman (2008) STEAM Education: an overview of creating a model

of

integrative

education.

https://www.researchgate.net/publication/327351326_STEAM_Education_an_overvie w_of_creating_a_model_of_integrative_education.

(18) Jolyn Blank, Stefanie Lynch (2018), Growing in STEM. The Design Process:

Engineering

Practices

in

Preschool.

https://www.naeyc.org/resources/pubs/yc/sep2018/design-process-engineeringpreschool.

(19) Kolb. Da. (2011), Experientinal Learning: Experience as the Source of Learning anh Development, Prentice Hall PTR (20) Nia Keith (2018), Using Engineering Activities to Support SEL in Early Childhood Education. https://www.gettingsmart.com/2018/11/using-engineering-activities-to-supportsel-in-early-childhood-education/.

(21) Nicole J. Glen, Bridgewater State University (2018), Preschool Teachers Learn to Teach the Engineering Design Process (Researchto-Practice. file:///C:/Users/User/Downloads/preschool-teachers-learn-to-teach-theengineering-design-process-research-to-practice%20(2).pdf.

(22) Quigley, C. F., & Herro, D. (2016). “Finding the joy in the unknown”: Implementation of STEAM teaching practices in middle school science and math classroom. Journal of Science Education and Technology, 1-17 (23) Sharapan, H. (2002). From STEM to STEAM: How early childhood educators can apply fred rogers’ approach. YC Young Children, 67(1), 36-40.

Availble

at:

http://ezproxy.rowan.edu/login?url=http://search.proquest.com/docview/927664843?a

102

ccountid=13605.

(24) The Engineering Design Process: The 4 Key Steps to STEM Teaching and Learning (2015). https://blog.advancementcourses.com/articles/engineering-design-process/

103

PHỤ LỤC PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho giáo viên mầm non)

Chúng tôi đang thực hiện đề tài Khóa luận tốt nghiệp “Vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật trong xây dựng hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi”. Để góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục STEAM cho trẻ ở trường mầm non, xin cô vui lòng cho biết ý kiến của mình bằng cách trả lời những câu hỏi dưới đây. Chúng tôi cam đoan kết quả khảo sát ý kiến chỉ phục vụ cho mục đích nghiên cứu, không nhằm mục đích đánh giá chất lượng dạy học của cá nhân quý Cô.

Xin trân trọng cảm ơn!

Cô vui lòng đọc kỹ câu hỏi và đáp án trả lời, sau đó đánh dấu “X” vào câu trả lời phù hợp với mình.

Phần 1: Thông tin cá nhân - Họ và tên (không bắt buộc): ...................................................................................

- Năm sinh: ...............................................................................................................

- Năm bắt đầu công tác trong ngành: .......................................................................

- Số năm phụ trách nhóm trẻ 5-6 tuổi: .....................................................................

Dưới 5 năm 6 – 10 năm 11 – 15 năm 16 – 20 năm Trên 20 năm - Trình độ chuyên môn:

Sau Đại học

Đại học

......................................................................................

Cao đẳng

Trung cấp

Sơ cấp

- Cô đang công tác ở trường nào? .............................................................................

- Trường cô công tác đạt chuẩn:

104

Chưa đạt chuẩn Quốc gia Đạt chuẩn Quốc gia cấp độ 1 Đạt chuẩn Quốc gia cấp độ 2 - Trường cô công tác thuộc loại hình:

Công lập Dân lập Tư thục

Phần 2: Khảo sát ý kiến giáo viên (GV) 1. Cô đã bao giờ nghe đến thuật ngữ giáo dục STEAM?

Hoàn toàn chưa nghe Có nghe nhưng chưa hiểu rõ Có nghe và tìm hiểu nhưng chưa tổ chức Hiểu rõ nhưng tổ chức cho trẻ chưa thường xuyên Hiểu rất rõ và thường xuyên tổ chức 2. Theo cô, thuật ngữ Giáo dục STEAM đúng với cách giải thích nào dưới đây nhất?

Mức độ đánh giá Khái niệm TT

1

STEAM là chữ viết tắt bằng tiếng Anh của: Science (Khoa học), Technology (Công nghệ),

Hoàn toàn khôn g đồng ý

Không đồng ý

Phân vân

Đồng ý

Rất đồng ý

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

Engineering (Kỹ thuật), Art (nghệ thuật) và Mathematics (Toán học).

Là việc bổ sung kiến thức nghệ 2

thuật vào STEM để tạo ra STEAM, kết hợp giữa tư duy sáng tạo và

105

nghệ thuật

Là một sự chuyển đổi từ cách thức 3

giáo dục truyền thống sang một mô

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

hình giáo dục hiện đại và lý tưởng. Điểm nổi bật của STEAM là kết nối, liên hệ thông tin giữa các lĩnh 4

vực trên với thực tế, cho trẻ được trải nghiệm, thực hành ứng dụng trong đời sống thực tế

- Ý kiến khác (xin cô ghi rõ): ................................................................................ ................................................................................................................................

3. Theo cô, giáo dục STEAM có đặc điểm gì?

Mức độ đánh giá Hoàn Đặc điểm

TT

toàn

Không

không đồng đồng

ý

Phân

Đồng

vân

ý

Rất đồng ý

ý Tiếp cận dựa trên cơ sở tích hợp các 1

môn khoa học, kỹ thuật, công nghệ, toán và nghệ thuật trong việc truyền

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

đạt kiến thức Khuyến khích sự tìm tòi khám phá, 2

dựa trên sự sáng tạo của cá nhân và sự phối hợp làm việc nhóm.

Giúp trẻ nhận thức được sự giao

3

thoa giữa các ngành khoa học và nghệ thuật,thấy được sự cần thiết

106

của các kiến thức chuyên ngành.

- Ý kiến khác (xin cô ghi rõ): ................................................................................ ...........................................................................................................................................

4. Cô tích hợp các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật, toán học trong một hoạt động nhằm mục đích gì?

Mức độ thực hiện TT

Mục đích

Không

Không

Bình

Cần

Rất

cần

cần

thường

thiết

cần

thiết

thiết

thiết

lắm Giúp trẻ thấy được mối liên hệ của các kiến thức, tầm quan trọng và biết 1

liên kết kiến thức của các lĩnh vực lại

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

4

5

1

2

với nhau để giải quyết vấn đề thực tiễn.

Xây dựng những năng lực nhận thức 2

cho trẻ mầm non, đáp ứng với yêu cầu đổi mới.

Thúc đẩy việc yêu thích học tập và

3

thỏa mãn nhu cầu khám phá, tạo cơ hội để khai thác các tiềm năng sáng

3

tạo ở trẻ.

Hỗ trợ sự tò mò, sáng tạo, tư duy đổi 4

mới, tư duy phê phán và khả năng

3

4

giải quyết vấn đề của trẻ

5

- Ý kiến khác (xin cô ghi rõ): ................................................................................ …………………………………………………………………………… ……………………..

5. Cô đánh giá như thế nào về tầm quan trọng của giáo dục STEAM?

Không quan trọng Ít quan trọng 107

Bình thường Quan trọng Rất quan trọng 6. Cô vui lòng cho biết mức độ thực hiện các lĩnh vực sau đây trong hoạt động giáo dục trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non?

Mức độ TT

Lĩnh vực

Không bao giờ

Hiếm

Thỉnh

Thường

khi

thoảng

xuyên

Rất thường xuyên

Khoa học (là những gì đã tồn tại trong tự nhiên, bao gồm các kiến 1

thức về khái niệm, nguyên lí,

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

định luật liên quan đến sự vật, hiện tượng xung quanh) Công nghệ (là những công cụ được tạo ra bởi con người từ những vật dụng đơn giản như sử 2

dụng bút chì, bút màu đến những hệ thống phức tạp như mạng Internet...)

Kỹ thuật (là quá trình thiết kế và

3

chế tạo một giải pháp nào đó để giải quyết một vấn đề trong cuộc sống.)

Nghệ thuật (Bao gồm nghệ thuật ngôn ngữ, thể chất, mỹ thuật, âm

4

nhạc nhằm phát triển tư duy sáng tạo của trẻ trong quá trình thực hiện dự án STEAM)

108

Toán học (giúp trẻ đo lường, so sánh, dự đoán, lập công thức, số 5

hóa các mối quan hệ vật chất,

1

2

3

4

5

không gian, thời gian để tạo ra các sản phẩm công nghệ) - Ý kiến khác (xin cô ghi rõ): ................................................................................

7. Cô vui lòng cho biết mức độ tích hợp các lĩnh vực trên (ở câu 1) trong một hoạt động giáo dục của trẻ 5-6 tuổi?

Mức độ TT

Lĩnh vực

Không bao giờ

Hiếm

Thỉnh

Thường

khi

thoảng

xuyên

Rất thường xuyên

1

2 lĩnh vực

1

2

3

4

5

2

2 lĩnh vực trở lên + nghệ thuật

1

2

3

4

5

3

Cả 5 lĩnh vực trên

1

2

3

4

5

- Ý kiến khác (xin cô ghi rõ): ................................................................................ …………………………………………………………………………… ……………………..

8. Cô thường sử dụng các biện pháp nào dưới đây trong quá trình tổ chức hoạt động giáo dục có tích hợp khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở mức độ nào?

Mức độ Biện pháp

TT

Không bao giờ

1 2

Tạo cơ hội cho trẻ tự do hoạt động Gắn kiến thức bài học với việc thực hành, tạo ra sản phẩm cụ

Hiếm Thỉnh

Thường

khi

xuyên

thoảng

Rất thường xuyên

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

109

thể Cho trẻ tham gia vào trò chơi 3

đóng vai. Giao nhiệm vụ, tạo

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

hứng thú cho trẻ khám phá.

Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi và 4

kiên nhẫn với các câu hỏi của trẻ Tạo cơ hội cho trẻ được tiếp xúc, trải nghiệm, cọ sát với thế

5

giới xung quanh; chia sẻ những kiến thức đã tìm hiểu với những người xung quanh Tạo môi trường học liệu phong

6

phú, sẵn sàng cho trẻ tham gia vào các hoạt động STEAM

- Ý kiến khác (xin cô ghi rõ): ................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................

9. Cô vui lòng cho biết quy trình tổ chức hoạt động có tích hợp các lĩnh vực trên cho trẻ 5-6 tuổi của mình? (vui lòng ghi rõ) ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................

10. Cô đã bao giờ nghe quy trình thiết kế kỹ thuật cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi?

Hoàn toàn chưa nghe Có nghe nhưng chưa hiểu rõ Có nghe và tìm hiểu nhưng chưa tổ chức Hiểu rõ nhưng tổ chức cho trẻ chưa thường xuyên Hiểu rất rõ và thường xuyên tổ chức

110

11. Theo cô, quy trình thiết kế kỹ thuật đúng với cách giải thích nào dưới đây nhất?

Mức độ đánh giá Quy trình thiết kế kỹ thuật TT

Hoàn

Khôn

Phân

Đồng

Rất

toàn

g

vân

ý

đồng

khôn

đồng

g

ý

ý

đồng ý 1

Là cách tiếp cận thực tế để giải quyết

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

vấn đề áp dụng cho tất cả các môn học 2

Là hướng dẫn để TKKT phù hợp, không phải là một công thức hay một yêu cầu. Quy trình Thiết kế Kỹ thuật cũng có nhiều dạng. Có thể thực hiện các bước không theo thứ tự hoặc bỏ qua một bước

3

Là tập hợp các bước hướng dẫn chúng ta - hoặc bất kỳ kỹ sư, nhà khoa học hoặc nhà toán học chuyên nghiệp nào - giải quyết một vấn đề.

4

GV sử dụng quy trình thiết kế kỹ thuật khi cần tích hợp các kỹ năng vận dụng kiến thức khoa học vào giải quyết các vấn đề mang tính kỹ thuật và công nghệ

5

Vận dụng quy trình thiết kế kỹ thuật là một phần quan trọng của trải nghiệm STEAM

6

Giúp trẻ thực hành những kỹ năng,

111

cảm thấy tự tin vào bản thân, phục vụ tốt cho trẻ trong suốt quá trình giáo dục và cuộc sống của trẻ.

7

Quá trình thiết kế kỹ thuật cho phép

1

2

3

4

5

các nhà GD thu hút trí óc của trẻ vào việc học, đồng thời giúp trẻ khám phá nhiều chủ đề STEAM. - Ý kiến khác (xin cô ghi rõ): ........................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

12.Theo cô, quy trình thiết kế bao gồm?

Tưởng tượng Lập kế hoạch Hỏi Cải tiến Sáng tạo 13. Những thuận lợi và khó khăn mà cô gặp phải trong tổ chức các hoạt động tích hợp các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật, toán học?

Mức độ Rất

Yếu tố

TT

khó khăn

1 2 3 4

GV có kiến thức, hiểu biết về giáo dục STEAM Kỹ năng tổ chức, tích hợp các lĩnh vực STEAM trong hoạt động của GV Kỹ năng vận dụng các yếu tố công nghệ, kỹ thuật của GV GV linh hoạt, chủ động, sáng tạo

112

Khó

Bình

Thuận

khăn

thường lợi

Rất thuận lợi

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

trong lập kế hoạch, xây dựng môi trường phù hợp khả năng của trẻ và tình hình địa phương 5 6 7

Ý tưởng thiết kế và tổ chức hoạt động

1

của GV Cơ sở vật chất phục vụ tổ chức hoạt

1

động Sự quan tâm, ủng hộ của Ban Giám Hiệu, Phòng GD...

2

2

3

4

5

3

4

5

1

2

3

4

5

8

Sự quan tâm, hỗ trợ của đồng nghiệp

1

2

3

4

5

9

Sự quan tâm, phối hợp của phụ huynh

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

10

11

Nguồn tài nguyên (nguyên vật liệu, đồ dùng, đồ chơi...)

Nguồn tài liệu tham khảo về quy trình thiết kế kỹ thuật

- Ý kiến khác (xin cô ghi rõ): ................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................

14. Cô có đề xuất gì để nâng cao hiệu quả của việc tổ chức hoạt động giáo dục STEAM cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi? (xin cô ghi rõ) .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

113