XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “CÔNG, NĂNG LƯỢNG, CÔNG SUẤT” THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEM

XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ

vectorstock.com/20031438

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “CÔNG, NĂNG LƯỢNG, CÔNG SUẤT” (VẬT LÍ 10) THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEM (TNU) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

Chương II XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “CÔNG, NĂNG LƯỢNG, CÔNG SUẤT” (VẬT LÍ 10) THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEM 2.1. PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHUNG, NĂNG LỰC ĐẶC THÙ 2.1.1. Phẩm chất, năng lực chung Chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ hình thành và phát triển cho học sinh 5 phẩm chất chủ yếu là yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực trách nhiệm. [16] Chương trình cũng hình thành và phát triển cho HS các năng lực cốt lõi gồm: - Năng lực chung: + Năng lực tự chủ và tự học + Năng lực giao tiếp và hợp tác + Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo - Năng lực chuyên môn: năng lực ngôn ngữ, tính toán, tìm hiểu tự nhiên và xã hội, công ngh, tin học, thẩm mỹ, thể chất. [16] 2.1.2. Năng lực khoa học tự nhiên Năng lực KHTN là năng lực đặc thù, được hình thành và phát triển cho HS trong quá trình dạy học môn KHTN Bảng 2.1. Biểu hiện cụ thể của các NL thành phần của NLKHTN [17] NL thành phần

Biểu hiện cụ thể - Gọi tên, nhận biết các đối tượng, sự kiện, khái niệm hoặc quá trình tự nhiên.

- Trình bày đặc điểm, vai trò của các đối tượng và quá

NL nhận thức kiến thức trình tự nhiên.

KHTN

- Phân loại các vật, sự vật theo các tiêu chí khác nhau.

- So sánh, lựa chọn các đối tượng, khái niệm hoặc quá trình dựa theo tiêu chí.

32

- Hiểu biết thuật ngữ, kí hiệu, công thức, quy tắc, sơ đồ, biểu đồ.

- Trình bày được nội dung của các khái niệm cơ bản, NL sử dụng ngôn ngữ

thuyết, đinh luật, định lí.

KHTN

- Sử dụng thuật ngữ, kí hiệu, công thức, sơ đồ, biểu đồ để biểu đạt vấn đề khoa học bằng hình thức nói, viết.

- Xác định được từ khóa trong văn bản khoa học.

- Vận dụng được ngôn ngữ khoa học trong tình huống cụ thể.

- Phân tích được tình huống trong học tập.

- Phát hiện và đề xuất tình huống có vấn đề liên quan đến KHTN.

NL phát hiện và giải - Xác định, tìm hiểu được các thông tin liên quan đến vấn quyết vấn đề liên quan đề cần giải quyết. đến KHTN

- Đưa ra phán đoán, xây dựng giả thuyết khoa học.

- Đề xuất biện pháp giải quyết vấn đề.

- Lập kế hoạch giải quyết vấn đề.

- Thực hiện kế hoạch đã đề ra.

- Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ - Hệ thống được kiến thức KHTN theo các tiêu chí.

- Phát hiện nội dung kiến thức KHTN được ứng dụng

NL sử dụng kiến thức trong các vấn đề, lĩnh vực khác nhau.

KHTN vào giải quyết - Phân tích, tổng hợp kiến thức KHTN và vận dụng vào vấn đề thực tiễn

thực tiễn.

- Tìm tòi, phát hiện các vấn đề trong thực tiễn liên quan đến kiến thức KHTN. - Sử dụng kiến thức KHTN để giải quyết vấn đề thực tiễn.

- Nghiên cứu, chuẩn bị nội dung thực hành thí nghiệm.

- Nắm vững quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm.

- Tiến hành thí nghiệm đúng quy trình.

33

NL

thực

hành

thí - Quan sát thí nghiệm cẩn thận, chi tiết, đầy đủ và đúng

nghiệm và vận dụng phương pháp. trong cuộc sống

- Mô tả thí nghiệm đầy đủ, khoa học.

- Giải thích được các hiện tượng xảy ra trong quá trình tiến hành thí nghiệm.

- Vận dụng thí nghiệm vào cuộc sống trong một số trường hợp thích hợp.

- Tổng kết, đánh giá sau khi tiến hành thí nghiệm.

NL quan sát, thu thập, - Xác định được nội dung chính cần quan sát. xử lí và sử dụng số liệu - Quan sát, theo dõi đối tượng quan tâm. thực nghiệm

- Ghi chép, chụp ảnh, quay phim sự thay đổi của các số liệu, đại lượng liên quan.

- Vẽ sơ đồ, biểu đồ biểu diễn các số liệu thu được.

- Tính toán, xử lí số liệu theo các phương trình, công thức.

- Xử lí số liệu thu được và rút ra kết luận.

- Xác định nguyên nhân sai số, giải thích.

- Phân tích dữ kiện thực nghiệm.

NL đánh giá định tính - Giải thích kết quả thực nghiệm. và định lượng kết quả - Tính toán các đại lượng đặc trưng của quá trình thực thực nghiệm

nghiệm.

- Biện luận kết quả.

- Thảo luận, thống nhất với các thành viên của nhóm về nội dung báo cáo.

- Lựa chọn nội dung sẽ trình bày, báo cáo.

- Tập hợp tất các vấn đề liên quan đến nội dung sẽ báo

NL báo cáo, trình bày cáo. và công bố kết quả thực - Tóm tắt được quy trình các bước tiến hành nhiệm vụ hiện nhiệm vụ được được giao. giao.

- Tổng hợp kết quả công việc đã tiến hành.

- Giải thích được nguyên nhân dẫn đến các hiện tượng xảy ra.

34

- Trình bày kết quả dưới các hình thức như bản báo cáo, bản trình chiếu, bài báo cáo khóa học...

- Báo cáo kết quả công việc.

- Thảo luận về các vấn đề liên quan đến nội dung báo cáo.

2.2. BẢNG PHÂN TÍCH CHỦ ĐỀ Bảng 2.2. Bảng phân tích chủ đề “Công, năng lượng, công suất” 1. Công và năng lượng Yêu cầu cần đạt

Góp phần phát triển PC, NL chung

Nội dung chính

Năng lực KHTN

- Nêu được biểu thức + Tự chủ và tự + Phân tích được tình + tính công, nêu được đơn học

huống trong học tập.

Khái

niệm

công cơ học.

vị đo công là đơn vị đo + Giao tiếp và + Nhận biết và nêu + Công thức tính năng lượng (với 1 J = 1 hợp tác

được khái nhiệm công công cơ học.

Nm); Tính được công

cơ học.

trong một số trường hợp

+ Xác định, tìm hiểu học

đơn giản.

được các thông tin liên + Các ví dụ về

+ Đơn vị công cơ

quan đến công cơ học. công cơ học. + Đưa ra phán đoán, xây dựng được biểu thức tính công. + Tìm tòi, lấy được các ví dụ thực tiễn liên quan đến công cơ học.

- Trình bày được ví dụ + Tự chủ, tự + Hệ thống được các + Các ví dụ chứng tỏ có thể truyền học năng lượng từ vật này +

kiến thức liên quan.

Giao

chứng tỏ có thể

tiếp, + Vận dụng kiến thức truyền học

giải

năng

sang vật khác bằng cách hợp tác

đã

thích lượng từ vật này

thực hiện công.

chứng minh cho một sang vật khác số trường hợp cụ thể

bằng cách thực hiện công.

35

- Chế tạo mô hình đơn + Giao tiếp hợp + Đề xuất giải pháp Mô hình minh giản minh hoạ được sự tác.

chế tạo mô hình.

họa sự chuyển

chuyển hóa toàn năng + Giải quyết + Lập kế hoạch chế hóa năng lượng. lượng, liên quan đến vấn đề và sáng tạo mô hình một số dạng năng lượng tạo.

+ Thực hiện chế tạo

khác nhau.

mô hình. + Báo cáo, trình bày công bố sản phẩm.

2. Động năng và thế năng Yêu cầu cần đạt

Góp phần phát triển PC, NL chung

-

Từ

phương

Nội dung chính

Năng lực KHTN

trình + Tự chủ, tự + Phân tích tình huống +

chuyển động thẳng biến học

Khái

niệm

có vấn đề, phát hiện động năng.

đổi đều với vận tốc ban + Giải quyết vấn đề cần giải quyết.

+ Đơn vị động

đầu bằng không, rút ra vấn đề

+ Nhận biết và nêu năng

được động năng của vật

được khái niệm động + Biểu thức tính

có giá trị bằng công của

năng.

lực tác dụng lên vật.

+ Hệ thống kiến thức + Mối quan hệ

động năng

đã học về chuyển động giữa công và độ thẳng biến đổi đều và biến thiên động công cơ học.

năng.

+ Phân tích rút ra được mối quan hệ giữa công và động năng. + Vận dụng được kiến thức động năng giải thích vào thực tiễn.

- Nêu được công thức + Tự chủ, tự + Phân tích tình huống + Khái niệm thế tính thế năng trong học.

có vấn đề, phát hiện năng

trọng

trường trọng lực đều, + Giải quyết vấn đề cần giải quyết.

trường, đơn vị

vận dụng được trong vấn đề.

thế năng.

36

một số trường hợp đơn

+ Đưa ra được phán + Biểu thức tính

giản.

đoán, giả thuyết phù thế năng trọng hợp.

trường.

+ Nhận biết, trình bày + Liên hệ giữa được khái niệm thế công của trọng năng trọng trường.

lực và độ giảm

+ Vận dụng kiến thức thế năng. thế năng trong một số bài toán đơn giản và trong thực tiễn.

- Phân tích được sự Giao tiếp, hợp + Phân loại được hai Sự chuyển hóa chuyển hoá động năng tác.

dạng

năng

lượng: năng lượng giữa

và thế năng của vật

động năng và thế động năng và thế

trong một số trường hợp

năng.

đơn giản.

+ Phân tích tổng hợp

năng.

kiến thức giải thích được sự chuyển năng lượng, vận dụng vào thực tiễn.

- Nêu được khái niệm + Tự chủ, tự + Nhận biết, nêu được + Khái niệm cơ cơ năng; phát biểu được học.

khái niệm cơ năng, năng, đơn vị cơ

định luật bảo toàn cơ + Giải quyết biểu thức tính cơ năng. năng. năng và vận dụng được vấn đề

+ Phân tích, đưa ra + Biểu thức tính

định luật bảo toàn cơ

phán đoán giả thuyết cơ năng.

năng

phù hợp.

trong

một

trường hợp đơn giản.

số

+ Định luật bảo

+ Vận dụng kiến thức toàn cơ năng. vào giải quyết bài toán liên quan

37

2.3. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Căn cứ vào thời lượng chương trình [3] chủ đề này thực hiện trong 10 tiết. Hai bài học “Công và năng lượng”; “Động năng và thế năng” được dự kiến thực hiện trong 5 tiết. Chúng tôi lựa chọn tổ chức cho học sinh tham gia chuỗi hoạt động học tập của chủ đề theo các bước: - Trải nghiệm (T) - Phân tích, hình thành kiến thức kĩ năng mới (P) - Luyện tập, củng cố (C) - Vận dụng (V) 2.3.1. Chuỗi hoạt động và mạch nội dung Bài học: Công và năng lượng Tiết 1 (T) (P)

Chuỗi hoạt động và mạch nội dung - Hệ thống kiến thức đã học, đưa ra khái niệm công cơ học - Lấy ví dụ về công cơ học trong thực tế - Rút ra biểu thức tính công và nhận xét về giá trị công - Phân tích ví dụ thực tế để chứng minh có thể truyền năng lượng từ vật này sang vật khác bằng cách thực hiện công.

2 (C) (V)

- Vận dụng kiến thức giải quyết bài toán đơn giản về công cơ học - Chế tạo mô hình minh họa định luật bảo toàn năng lượng Bài học: Động năng thế năng

1 (T) (P)

- Hệ thống kiến thức đã học, đưa ra khái niệm động năng, thế năng.

- Lấy ví dụ trong thực tế các vật có động năng, thế năng.

- Phân tích, rút ra biểu thức tính động năng, thế năng.

2 (P) (C) - Phân tích các ví dụ thực tế để chứng minh sự chuyển hóa năng lượng (V)

giữa động năng và thế năng.

- Vận dụng kiến thức giải quyết được bài toán đơn giản về động năng và thế năng.

3 (P) (C)

- Phân tích ví dụ thực tế từ đó hình thành khái niệm cơ năng.

- Rút ra biểu thức tính cơ năng của vật trong trọng trường - Rút ra định luật bảo toàn cơ năng - Vận dụng định luật bảo toàn cơ năng vào một số trường hợp đơn giản.

38

2.3.2. Kế hoạch dạy học 2.3.2.1. Kế hoạch dạy học bài “Công và năng lượng” Hoạt động theo

Gợi ý tổ chức hoạt động

Căn cứ đánh

Phương tiện

giá

dạy học

mạch nội dung

- Hệ thống kiến Hoạt động 1: Khái niệm công - Kết quả thảo Phiếu học tập thức đã học đưa cơ học ra

khái

luận về khái 1: Hình ảnh,

niệm - GV đưa ra một số hình ảnh, niệm công cơ video thực tế

công cơ học.

yêu cầu học sinh phân biệt học.

về

công

cơ

Bảng

hệ

- Lấy ví dụ về hình ảnh liên quan đến công cơ - Kết quả lấy học. công

cơ

học học.

trong thực tế

ví dụ

- HS được sử dụng sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, thảo luận đưa ra khái niệm công cơ học, kí hiệu, đơn vị công.

- HS thảo luận lấy ví dụ về công cơ học trong thực tế.

- GV nhận xét, đánh giá kết quả hoạt động nhóm của HS. - GV chốt kiến thức.

- Rút ra biểu Hoạt động 2: Biểu thức tính thức tính công, công cơ học nhận xét

- GV yêu cầu HS hệ thống kiến - Kết quả hệ thức về cách tính công đã học. thống

kiến thống các kiến

- GV giao nhiệm vụ học tập cho thức đã học.

thức đã học về

các nhóm thông qua phiếu học

công cơ học.

tập.

- Kết quả việc - Phiếu học tập

- HS hoạt động nhóm, thảo thực

hiện 2: bài toán xác

luận và rút ra được biểu thức nhiệm vụ học định công của tính công cơ học trong trường tập. hợp tổng quát.

lực.

- Ý kiến thảo - Bảng kết quả

A = F.s.cosα

luận

công thực

hiện

HS biện luận giá trị của công thức rút ra.

nhiệm vụ học

theo góc α.

tập.

39

Rút ra công là đại lượng đại số -

Mức

độ

- GV nhận xét, đánh giá kết tham gia hoạt quả hoạt động nhóm của HS.

động nhóm.

- GV chốt kiến thức.

- Phân tích ví dụ Hoạt động 3: Truyền năng thực tế để chứng lượng bằng cách thực hiện minh

có

truyền

thể công.

- Kết quả lấy Hình ảnh mô

năng - HS lấy ví dụ phân tích sự ví dụ.

phỏng và phân

lượng từ vật này chuyển hóa năng lượng từ vật - Ý kiến thảo tích sự truyền sang vật khác này sang vật khác bằng cách luận, lập luận năng lượng từ bằng cách thực thực hiện công. hiện công.

giải thích sự vật này sang

- GV nhận xét, đánh giá kết chuyển quả hoạt động nhóm của HS.

hóa vật khác bằng

năng lượng.

- GV chốt kiến thức.

cách thực hiện công

- Vận dụng kiến Hoạt động 4: Vận dụng thức giải quyết GV giao nhiệm vụ học tập cho Kết quả thực Một số bài tập được bài toán học sinh thông qua các PHT, hiện một số đơn về công cơ đơn

giản

về rèn luyện trong giờ học.

công cơ học.

bài tập vận học. dụng/câu hỏi

- Chế tạo mô Hoạt động 5: Chế tạo mô hình minh họa hình

- Kết quả ý - PHT 3.

định luật bảo GV giao nhiệm vụ học tập cho kiến thảo luận - Sản phẩm: toàn lượng.

năng học sinh: - Hoàn thành câu hỏi nhóm. trong PHT 3.

-

Mức

mô hình minh độ họa sự chuyển

- Chế tạo mô hình minh họa tham gia hoạt hóa được sự chuyển hóa năng động nhóm. lượng.

- Kết quả sản

HS hoạt nhóm thực hiện nhiệm phẩm chế tạo vụ học tập.

mô hình.

- GV nhận xét, đánh giá kết quả hoạt động nhóm của HS.

40

lượng.

năng

Phiáşżu háť?c táş­p 1 CĂł cĂ´ng

NgĆ°áť?i ta

mà i sắt có

đi cẼy

ngĂ y lĂŞn

lẼy

kim

công‌ tông Ng᝹a đã sinh

NgĂ y cĂ´ng

cĂ´ng kĂŠo

cᝧa chú thᝣ

đưᝣc cåi xe

xây lĂ

di chuyáťƒn

300.000Ä‘

HĂŹnh 1.1 (nguáť“n internet)

1. Nhᝯng hÏnh ảnh công viᝇc trên, hÏnh ảnh nà o nói đến công cƥ h�c?

2. LẼy 3 ví d᝼ vᝠcông cƥ h�c trong th᝹c tế.

Káşżt quả phiáşżu háť?c táş­p 1 1. HĂŹnh ảnh ngáťąa kĂŠo xe, ngáťąa Ä‘ĂŁ sinh cĂ´ng kĂŠo đưᝣc cĂĄi xe di chuyáťƒn.

2. LẼy 3 vĂ­ d᝼ Phiáşżu háť?c táş­p 2 BĂ i toĂĄn: Cho máť™t váş­t cĂł kháť‘i lưᝣng m, Ä‘ang náşąm yĂŞn trĂŞn mạt sĂ n nháşľn, náşąm ngang. TĂĄc d᝼ng máť™t láťąc đ??…⃗ vĂ o váş­t. TĂ­nh cĂ´ng cᝧa láťąc đ??…⃗ lĂ m váş­t di chuyáťƒn đưᝣc quĂŁng Ä‘Ć°áť?ng s trong hai trĆ°áť?ng hᝣp:

HĂŹnh 1.2

HĂŹnh 1.3

TH1: Láťąc đ??…⃗ cĂł phĆ°ĆĄng song song váť›i mạt sĂ n nhĆ° hĂŹnh 1.2 TH2: Láťąc đ??…⃗ cĂł phĆ°ĆĄng hᝣp váť›i phĆ°ĆĄng ngang máť™t gĂłc Îą nhĆ° hĂŹnh 1.3 41

Káşżt quả phiáşżu háť?c táş­p 2 TH1: HĂŹnh 1.2: A = F.s TH2: HĂŹnh 1.3: Phân tĂ­ch láťąc đ??…⃗ lĂ m hai thĂ nh phần đ??…⃗x vĂ đ??…⃗y ThĂ nh phần đ??…⃗y vuĂ´ng gĂłc váť›i phĆ°ĆĄng chuyáťƒn Ä‘áť™ng, khĂ´ng sinh cĂ´ng ThĂ nh phần đ??…⃗x song song váť›i phĆ°ĆĄng chuyáťƒn Ä‘áť™ng, sinh cĂ´ng:

A = Fx. s = F.cosÎą.s = F.s.cosÎą

BĂ i táş­p váş­n d᝼ng BĂ i 1: Máť™t xe, kháť‘i lưᝣng M Ä‘ang chuyáťƒn Ä‘áť™ng lĂŞn dáť‘c nháť? láťąc kĂŠo ⃗đ?‘­âƒ— (láťąc kĂŠo cᝧa Ä‘áť™ng cĆĄ). CĂĄc láťąc tĂĄc d᝼ng lĂŞn xe nhĆ° hĂŹnh váş˝ 1.4 XĂĄc Ä‘áť‹nh dẼu CĂ´ng cᝧa cĂĄc láťąc -

Láťąc kĂŠo đ??…⃗

-

⃗⃗ Tráť?ng láťąc đ???

-

⃗⃗⃗ Phản láťąc đ???

HĂŹnh 1.4

BĂ i 2: Máť™t ngĆ°áť?i Ä‘ang táş­p đẊy tấ 50 kg áť&#x; tĆ° tháşż náşąm tᝍ ngáťąc Ä‘áşżn váť‹ trĂ­ giᝯ cao cĂĄch ngáťąc 40 cm (HĂŹnh 1.5).

Coi tấ đưᝣc nâng lên đᝠu. LẼy g = 10 (m/s2). Công th᝹c hiᝇn là bao nhiêu?

HĂŹnh 1.5 (nguáť“n internet)

Kết quả bà i tập vận d᝼ng: Bà i 1.

Phân tích tr�ng l᝹c P thà nh hai thà nh phần P1 và P2 Công cᝧa cåc l᝹c: AN = AP2 = 0 AFk > 0; AP1 < 0 42

Bài 2. Công thực hiện được tính theo công thức: A = F.s.cosα Lực tác dụng lên tạ bằng với trọng lực của quả tạ tạ được đẩy từ từ, không tăng tốc) F = P = mg = 500 (N) Quãng đường vật (tạ) di chuyển là 40cm: s = 40cm = 0,4 m Lực đẩy và hướng chuyển động cùng hướng: α= 00 Công thực hiện được là: A = 500.0,4 = 200 J Phiếu học tập 3 1. Trình bày ví dụ chứng tỏ có thể truyền năng lượng từ vật này sang vật khác bằng cách thực hiện công.

2. Lập sơ đồ sự chuyển hóa năng lượng đã học, lấy ví dụ cụ thể.

3. Phân tích sự chuyển hóa năng lượng trong các hình ảnh dưới đâ

Hình 1.6 Đun nước bằng ấm điện

Hình1.7 Đèn dây tóc đang thắp sáng

Hình 1.8 (nguồn internet) Xe máy đang hoạt động

4. Chế tạo mô hình minh họa được sự chuyển hóa năng lượng

Yêu cầu: Thiết kế, chế tạo mô hình đơn giản, minh họa được sự chuyển hóa năng lượng, liên quan đến một số dạng năng lượng khác nhau.

Gợi ý: - Xác định các dạng năng lượng biến đổi - Xác định mô hình đơn giản, nguyên liệu phù hợp, dễ tìm, kinh phí thấp Kết quả: 1. Sơ đồ sự chuyển hóa năng lượng Ví dụ 2. - Đun nước bằng ấm điện: Điện năng – nhiệt năng ( 1 phần nhỏ năng lượng điện chuyển hóa thành quang năng làm đèn báo sáng) - Đèn dây tóc: Điện năng – nhiệt năng – quang năng - Xe máy khi hoạt động: Nhiệt năng biến đổi thành động năng 43

3. Dự kiến sản phẩm của học sinh 2.3.2.2. Kế hoạch dạy học bài “Động năng và thế năng” Hoạt động

Gợi ý tổ chức hoạt động

theo mạch

Căn cứ

Phương tiện

đánh giá

dạy học

nội dung - Hệ thống kiến Hoạt động 1: Khái niệm thức đã học, động năng, biểu thức tính đưa

ra

niệm

- Kết quả thảo Phiếu học tập

khái động năng

động Một vật có năng lượng nếu luận về khái 1:

năng

vật đó có khả năng sinh công. niệm

-

Xây

năng...

- Kết quả lấy ví Bản báo cáo kết

các vật có động Trận lũ quét, và hậu quả sau dụ năng.

ảnh,

động video về động

- Lấy ví dụ - GV đưa ra video tạo tình năng. trong thực tế huống học tập:

hình

trận lũ.

về

năng.

động quả thực hiện phiếu học tập 1

dựng - GV đưa các câu hỏi tình - Biểu thức xác của HS

biểu thức tính huống và câu hỏi hình thành định động năng.

động Sách giáo khoa,

kiến thức động năng thông năng.

mạng internet,

qua phiếu học tập 1

máy vi tính.

- HS được sử dụng sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, mạng internet ... hoàn thành các yêu cầu trong phiếu học tập 1 GV đã giao.

- GV nhận xét, đánh giá kết quả hoạt động nhóm của HS. - GV chốt kiến thức.

- GV định hướng HS xây dựng được biểu thức động năng từ phương trình chuyển động thẳng biến đổi đều với vận tốc ban đầu bằng không, 44

rút ra được độ biến thiên động năng của vật có giá trị bằng công của lực tác dụng lên vật.

- Hệ thống kiến Hoạt động 2: Khái niệm thế thức đã học, năng, biểu thức thế năng đưa

ra

khái trọng trường.

niệm thế năng - GV đưa ra video tạo tình trọng trường

huống học tập:

- Kết quả thảo - Phiếu học tập

- Lấy ví dụ Hoạt động của búa máy

luận về khái 2:

hình

ảnh

trong thực tế - GV đưa các câu hỏi tình niệm thế năng (video) về thế các vật có thế huống và câu hỏi hình thành trọng trường. năng Xây

trọng

trọng kiến thức về thế năng trọng - Kết quả lấy ví trường...

trường -

năng

trường thông qua phiếu học dụ về thế năng - Bản báo cáo dựng tập 2

trọng trường.

kết quả thực

biểu thức tính - HS được sử dụng sách giáo - Biểu thức xác hiện phiếu học thế năng trọng khoa, tài liệu tham khảo, định thế năng tập 2 của HS trường

mạng internet ... hoàn thành trọng trường.

Sách giáo khoa,

các yêu cầu trong phiếu học

mạng internet,

tập 2 GV đã giao.

máy vi tính.

- GV nhận xét, đánh giá kết quả hoạt động nhóm của HS. - GV chốt kiến thức.

- Phân tích các Hoạt động 3: Sự chuyển ví dụ thực tế để hóa năng lượng giữa động chứng minh sự năng và thế năng chuyển năng

hóa - HS thảo luận, lấy ví dụ phân - Kết quả lấy ví - Phiếu học tập lượng tích sự chuyển hóa năng dụ.

3

giữa động năng lượng giữa động năng, thế - Ý kiến thảo - Bản báo cáo và thế năng.

năng.

luận, lập luận kết quả phiếu giải thích sự 45

- GV nhận xét, đánh giá kết chuyển

hóa học tập 3 của

quả hoạt động nhóm của HS. năng lượng.

HS

- GV chốt kiến thức.

- Hình ảnh mô phỏng.

- Vận dụng kiến Hoạt động 4: Vận dụng thức giải quyết GV giao nhiệm vụ học tập Kết quả thực Một số bài tập được bài toán cho học sinh thông qua các hiện một số bài đơn về động đơn

giản

về phiếu học tập, rèn luyện tập

động năng và trong giờ học.

vận năng, thế năng.

dụng/câu hỏi

thế năng.

- Phân tích ví Hoạt động 5: Khái niệm cơ dụ thực tế từ đó năng, biểu thức cơ năng hình thành khái - Một vật đồng thời có thể có niệm cơ năng.

cả động năng và thế năng?

- Câu trả lời - Phiếu học tập

- Rút ra biểu - GV giao nhiệm vụ học tập cho tình huống. 4 thức tính

cơ cho HS thông qua PHT 4.

- Khái niệm cơ - Bản báo cáo

năng của vật - HS thảo luận hoàn thành năng, đơn vị cơ kết quả thực trong

trọng các nội dung trong PHT 4.

trường

năng

hiện PHT 4 của

- GV nhận xét, đánh giá kết - Biểu thức xác HS quả hoạt động nhóm của HS. định cơ năng - GV chốt kiến thức.

của vật.

Máy

tính,

sách giáo khoa, mạng internet...

- Rút ra định Hoạt động 6: Tìm hiểu định luật bảo toàn cơ luật bảo toàn cơ năng năng -

- GV đưa ra bài toán lý - Kết quả bài - Bài toán lí

Vận

dụng thuyết. Yêu cầu HS thảo luận toán lý thuyết.

định luật bảo giải quyết bài toán.

thuyết

- Nội dụng định - Một số bài tập

toàn cơ năng - GV: Hãy phát biểu định luật luật bảo toàn cơ vận dụng đơn vào

một

số bảo toàn cơ năng? Viết biểu năng, biểu thức giản về định

trường hợp đơn thức của định luật.

của định luật.

giản.

luật bảo toàn cơ năng

46

- GV: Từ nội dung định luật, - Mối quan hệ -

Máy

rút ra hệ quả về mối quan hệ giữa động năng sách giữa động năng và thế năng? và thế năng.

tính, giáo

khoa...

- GV nhận xét câu trả lời và - Kết quả thực hiện một số bài

chốt kiến thức

- GV đưa ra một số bài tập tập vận dụng, vận dụng đơn giản cơ năng câu hỏi. và định luật bảo toàn cơ năng Phiếu học tập 1 1. Xem video trận lũ quét và trả lời câu hỏi: + Trong video trên dòng nước lũ có sinh công không?

Vì sao? + Dòng nước lũ có mang năng lượng không? Đó là dạng năng lượng nào? + Biện pháp khắc phục, phòng chống lũ quét?

2. Lấy ví dụ trong thực tế về: vật chuyển động có khả năng sinh công.

3. Tìm hiểu khái niệm động năng.

4. Động năng của vật phụ thuộc vào những yếu tố nào?

5. Biểu thức tính động năng của vật?

Kết quả phiếu tập 1 1. + Dòng nước lũ có sinh công, dòng nước lũ đã làm sạt nở đất, quấn trôi cây cối, các vận dụng… + Dòng nước lũ có mang năng lượng, đó là động năng. + Biện pháp khắc phục: Trồng và bảo vệ rừng phòng hộ đầu nguồn Xây dựng hồ chứa điều tiết lũ ở nơi thường xảy ra lũ quét Xây dựng đê, tường, kè chắn lũ quét…

2. Lấy ví dụ 3. Khái niệm động năng: Động năng là dạng năng lượng của vật có được khi vật chuyển động.

47

4. Ä?áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t ph᝼ thuáť&#x2122;c vĂ o kháť&#x2018;i lưᝣng cᝧa váş­t vĂ váş­n táť&#x2018;c cᝧa váş­t.

5. Biáť&#x192;u thᝊc tĂ­nh Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t: WÄ&#x2018; =

đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;Ł 2 2

Trong Ä&#x2018;Ăł: WÄ&#x2018; : lĂ Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng. Ä?ĆĄn váť&#x2039; jun (J). m: lĂ kháť&#x2018;i lưᝣng cᝧa váş­t (kg). v: lĂ váş­n táť&#x2018;c cᝧa váş­t (m/s).

Phiáşżu háť?c táş­p 2 1. Quan sĂĄt video hoất Ä&#x2018;áť&#x2122;ng cᝧa bĂşa mĂĄy: Khi quả tấ áť&#x; Ä&#x2018;áť&#x2122; cao z1 , sau khi Ä&#x2018;ưᝣc thả rĆĄi xuáť&#x2018;ng cáť?c, lĂ m cáť?c di chuyáť&#x192;n xuáť&#x2018;ng Ä&#x2018;Ẽt. + Quả tấ cĂł sinh cĂ´ng hay khĂ´ng? VĂŹ sao? + Náşżu Ä&#x2018;Ć°a quả tấ lĂŞn Ä&#x2018;áť&#x2122; cao z2 > z1 hĂŁy dáťą Ä&#x2018;oĂĄn Ä&#x2018;áť&#x2122; nĂşn cᝧa cáť?c so váť&#x203A;i khi thả rĆĄi tấ áť&#x; Ä&#x2018;áť&#x2122; cao z1.

2. LẼy vĂ­ d᝼ chᝊng táť? ráşąng máť&#x2122;t váş­t cĂł kháť&#x2018;i lưᝣng m khi Ä&#x2018;Ć°a lĂŞn váť&#x2039; trĂ­ cĂĄch mạt Ä&#x2018;Ẽt Ä&#x2018;áť&#x2122; cao z thĂŹ lĂşc rĆĄi xuáť&#x2018;ng cĂł tháť&#x192; sinh cĂ´ng.

3. TĂŹm hiáť&#x192;u khĂĄi niáť&#x2021;m Tháşż nÄ&#x192;ng tráť?ng trĆ°áť?ng? Ä?ĆĄn váť&#x2039; tháşż nÄ&#x192;ng?

4. Tháşż nÄ&#x192;ng tráť?ng trĆ°áť?ng cᝧa máť&#x2122;t váş­t ph᝼ thuáť&#x2122;c vĂ o yáşżu táť&#x2018; nĂ o?

5. TĂŹm biáť&#x192;u thᝊc xĂĄc Ä&#x2018;áť&#x2039;nh tháşż nÄ&#x192;ng tráť?ng trĆ°áť?ng?

Káşżt quả phiáşżu háť?c táş­p 2 1. Quả tấ cĂł sinh cĂ´ng vĂŹ Ä&#x2018;ĂŁ lĂ m cáť?c di chuyáť&#x192;n nĂşn xuáť&#x2018;ng Ä&#x2018;Ẽt.

Náşżu cĂ ng Ä&#x2018;Ć°a tấ lĂŞn cao thĂŹ khi thả rĆĄi va chấm vĂ o cáť?c sáş˝ lĂ m cáť?c nĂşn xuáť&#x2018;ng Ä&#x2018;Ẽt cĂ ng sâu hĆĄn -> cĂ ng lĂŞn cao nÄ&#x192;ng lưᝣng cᝧa tấ cĂ ng láť&#x203A;n.

2. VĂ­ d᝼ 3. Tháşż nÄ&#x192;ng tráť?ng trĆ°áť?ng cᝧa máť&#x2122;t váş­t lĂ máť&#x2122;t dấng nÄ&#x192;ng lưᝣng tĆ°ĆĄng tĂĄc giᝯa TrĂĄi Ä&#x2018;Ẽt vĂ váş­t.[10] 4. Tháşż nÄ&#x192;ng tráť?ng trĆ°áť?ng ph᝼ thuáť&#x2122;c vĂ o váť&#x2039; trĂ­ cᝧa váş­t trong tráť?ng trĆ°áť?ng.

5. Biáť&#x192;u thᝊc tĂ­nh tháşż nÄ&#x192;ng Wt = mgz Wt lĂ tháşż nÄ&#x192;ng. Ä?ĆĄn váť&#x2039; jun (J). z lĂ Ä&#x2018;áť&#x2122; cao cᝧa váş­t so váť&#x203A;i máť&#x2018;c tháşż nÄ&#x192;ng. m lĂ kháť&#x2018;i lưᝣng cᝧa váş­t (kg).

48

Phiếu học tập 3 1. Phân tích một số chuyển động trong các hình ảnh dưới đây và nhận xét. a. Chuyển động 1: Ban đầu xe đạp được giữ trên mặt dốc, sau đó cho xe trượt xuống. Xe chuyển động xuống dốc nhanh dần.

Nhận xét: Khi xe xuống dốc: - Độ cao của xe …...dần, vận tốc của xe……dần.

- Thế năng của xe……..dần, động năng của xe………..dần. => Vậy khi xe xuống dốc, ……….năng đã chuyển hóa thành………….năng. b. Chuyển động 2: Xét chuyển động của quả bóng khi vận động viên ném quả bóng về phía rổ Nhận xét: Khi quả bóng bay chậm dần lên cao về phía rổ: - Tốc độ của quả bóng…….dần, độ cao của quả bóng…….dần.

- Động năng của quả bóng…..dần, thế năng của quả bóng…..dần. => Vậy khi quả bóng bay lên cao, …….năng đã chuyển hóa thành………năng.

2. Lấy ít nhất 3 ví dụ trong thực tế minh họa được sự chuyển hóa giữa động năng và thế năng.

Kết quả phiếu học tập 3.

1. a. Chuyển động 1: Khi xe xuống dốc: - Độ cao của xe giảm dần, vận tốc của xe tăng dần.

- Thế năng của xe giảm dần, động năng của xe tăng dần. => Vậy khi xe xuống dốc, thế năng đã chuyển hóa thành động năng. b. Chuyển động 2: Khi quả bóng bay chậm dần lên cao về phía rổ: - Tốc độ của quả bóng giảm dần, độ cao của quả bóng tăng dần.

- Động năng của quả bóng giảm dần, thế năng của quả bóng tăng dần. => Vậy khi quả bóng bay lên cao, động năng đã chuyển hóa thành thế năng.

2. Ví dụ 49

Phiáşżu háť?c táş­p 4 BĂ i 1: Máť&#x2122;t xe kháť&#x2018;i lưᝣng 100 kg, chuyáť&#x192;n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng tháşłng Ä&#x2018;áť u váť&#x203A;i váş­n táť&#x2018;c 10 m/s. TĂ­nh Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng cᝧa xe.

A

BĂ i 2: XĂŠt váť&#x2039; trĂ­ O, A, B trong hĂŹnh váş˝, cháť?n máť&#x2018;c tháşż nÄ&#x192;ng tấi O hĂŁy xĂĄc Ä&#x2018;áť&#x2039;nh váť&#x2039; trĂ­ nĂ o cĂł tháşż nÄ&#x192;ng dĆ°ĆĄng,

O

váť&#x2039; trĂ­ nĂ o tháşż nÄ&#x192;ng báşąng 0 vĂ váť&#x2039; trĂ­ nĂ o cĂł tháşż nÄ&#x192;ng âm?

BĂ i 3: Máť&#x2122;t váş­t kháť&#x2018;i lưᝣng 500g, áť&#x; Ä&#x2018;áť&#x2122; cao 4m so váť&#x203A;i mạt Ä&#x2018;Ẽt. LẼy g = 10m/s2. TĂ­nh tháşż nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t so váť&#x203A;i

B

mạt Ä&#x2018;Ẽt.

BĂ i 4: Máť&#x2122;t váş­t cĂł kháť&#x2018;i lưᝣng 500g áť&#x; Ä&#x2018;ĂĄy cᝧa giáşżng sâu 6m. LẼy g = 10m/s 2. TĂ­nh tháşż nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t Ä&#x2018;áť&#x2018;i váť&#x203A;i mạt Ä&#x2018;Ẽt.

BĂ i 5: Máť&#x2122;t váş­n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng viĂŞn nhảy cao cĂł kháť&#x2018;i lưᝣng 60 (kg) tĂĄc Ä&#x2018;áť&#x2122;ng máť&#x2122;t láťąc trung bĂŹnh 1800 (N) trong quĂŁng Ä&#x2018;Ć°áť?ng 0,5 (m). HĂŁy tĂ­nh táť&#x2018;c Ä&#x2018;áť&#x2122; cᝧa váş­n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng viĂŞn vĂ o lĂşc nhảy lĂŞn.

Káť&#x2122;t váş­n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng viĂŞn nhảy BĂ i 1: Ä?áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng cᝧa xe: WÄ&#x2018; =

đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;Ł 2 2

= 5000 (J)

BĂ i 2: WtA > 0; WtO = 0 ; WtB < 0 BĂ i 3: Tháşż nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t so váť&#x203A;i mạt Ä&#x2018;Ẽt lĂ : Wt = mgz = 0,5.10.4 = 20 J BĂ i 4: Tháşż nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t so váť&#x203A;i mạt Ä&#x2018;Ẽt lĂ : Wt = mgz = - 0,5.10.6 = - 30 J BĂ i 5: Váş­n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng viĂŞn nhảy cao cĂł váş­n táť&#x2018;c tháşłng Ä&#x2018;ᝊng báşąng khĂ´ng áť&#x; tháť?i Ä&#x2018;iáť&#x192;m hấ ngĆ°áť?i thẼp nhẼt (ban Ä&#x2018;ầu), váş­n táť&#x2018;c táť&#x2018;i Ä&#x2018;a áť&#x; tháť?i Ä&#x2018;iáť&#x192;m nhảy lĂŞn (cuáť&#x2018;i).

A = WÄ&#x2018; sau â&#x20AC;&#x201C; WÄ&#x2018; trĆ°áť&#x203A;c

ADCT: F.s =

đ?&#x2018;&#x161;đ?&#x2018;Ł 2 2

â&#x2C6;&#x2019; 0 -> v = 4,24 (m/s).

50

Phiáşżu háť?c táş­p 5 1. Quan sĂĄt hĂŹnh ảnh dĆ°áť&#x203A;i Ä&#x2018;ây vĂ trả láť?i câu háť?i

- Máť&#x2122;t con diáť u kháť&#x2018;i lưᝣng m Ä&#x2018;ang bay váť&#x203A;i váş­n táť&#x2018;c v áť&#x; Ä&#x2018;áť&#x2122; cao h so váť&#x203A;i mạt Ä&#x2018;Ẽt.

Diáť u Ä&#x2018;ang cĂł nÄ&#x192;ng lưᝣng áť&#x; dấng nĂ o?

- Khi thĂĄc nĆ°áť&#x203A;c chảy tᝍ trĂŞn cao xuáť&#x2018;ng thĂŹ nĆ°áť&#x203A;c Ä&#x2018;ang cĂł nÄ&#x192;ng lưᝣng áť&#x; dấng nĂ o?

Giải thĂ­ch vĂŹ sao cĂł dấng nÄ&#x192;ng lưᝣng Ä&#x2018;Ăł?

2. LẼy vĂ­ d᝼ tháťąc táşż váť cĂĄc váş­t cĂł nÄ&#x192;ng lưᝣng áť&#x; cả hai dấng Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng vĂ tháşż nÄ&#x192;ng.

3. NĂŞu khĂĄi niáť&#x2021;m cĆĄ nÄ&#x192;ng, Ä&#x2018;ĆĄn váť&#x2039; cĆĄ nÄ&#x192;ng.

4. XĂĄc Ä&#x2018;áť&#x2039;nh biáť&#x192;u thᝊc tĂ­nh cĆĄ nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t trong tráť?ng trĆ°áť?ng.

Káşżt quả phiáşżu háť?c táş­p 5 1. - Diáť u Ä&#x2018;ang áť&#x; Ä&#x2018;áť&#x2122; cao h so váť&#x203A;i mạt Ä&#x2018;Ẽt -> diáť u cĂł tháşż nÄ&#x192;ng Diáť u Ä&#x2018;ang chuyáť&#x192;n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng váť&#x203A;i váş­n táť&#x2018;c v -> diáť u cĂł Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng.

- Khi thĂĄc nĆ°áť&#x203A;c chảy tᝍ trĂŞn cao xuáť&#x2018;ng nĂł cĂł cĂĄc dấng nÄ&#x192;ng lưᝣng: tháşż nÄ&#x192;ng vĂ Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng: nĆ°áť&#x203A;c chảy tᝍ trĂŞn cao xuáť&#x2018;ng => nĆ°áť&#x203A;c cĂł tháşż nÄ&#x192;ng, nĆ°áť&#x203A;c chảy (chuyáť&#x192;n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng) => nĆ°áť&#x203A;c cĂł Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng.

2. VĂ­ d᝼ 3. KhĂĄi niáť&#x2021;m cĆĄ nÄ&#x192;ng: Khi váş­t chuyáť&#x192;n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng trong tráť?ng trĆ°áť?ng thĂŹ táť&#x2022;ng Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng vĂ tháşż nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t Ä&#x2018;ưᝣc gáť?i lĂ cĆĄ nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t trong tráť?ng trĆ°áť?ng. [10] Ä?ĆĄn váť&#x2039; cĆĄ nÄ&#x192;ng lĂ jun (J).

4. Biáť&#x192;u thᝊc tĂ­nh cĆĄ nÄ&#x192;ng W = WÄ&#x2018; + Wt =

51

đ?&#x2019;&#x17D;đ?&#x2019;&#x2014;đ?&#x;? đ?&#x;?

+ mgz

Bài toán lý thuyết Một vật m chuyển động trong trọng trường từ M (độ cao zM) đến N (độ cao zN). Biết vận tốc của vật tại M là v1 và tại N là v2. Tìm mối liên hệ giữa động năng và thế năng của vật trong quá trình vật chuyển động từ M đến N.Từ đó nêu nhận xét.

Kết quả bài toán lý thuyết - Công của trọng lực khi vật dịch chuyển từ M đến N được xác định bởi: AMN = Wt (M) – Wt (N) (1) - Nếu vật chỉ chịu tác dụng của trọng lực thì công của trọng lực bằng độ biến thiên động năng: AMN = Wđ (N) – Wđ (M) (2) Từ (1) và (2) suy ra: Wt (M) – Wt (N) = Wđ (N) – Wđ (M)  Wt (M) + Wđ (M) = Wt (N) +Wđ (N) Hay W(M)

=

W(N)

Nhận xét: cơ năng tại M bằng cơ năng tại N hay cơ năng của vật không đổi.

52

Bài tập vận dụng 2 Bài 1. Một vật có khối lượng 2 kg, chuyển động với vận với tốc 2 m/s ở độ cao 10 m so với mặt đất. Lấy g = 10 m/s2. Tính cơ năng của vật. Chọn mốc thế năng tại mặt đất.

Bài 2. Con lắc đơn tạo bởi một vật nặng nhỏ gắn vào đầu một sợi dây mảnh không co dãn, đầu kia của dây gắn cố định tại C. Đưa vật lên đến vị trí A rồi thả nhẹ nhàng, vật sẽ đi xuống đến O (vị trí thấp nhất) rồi đi lên đến B, sau đó quay lại và sự chuyển động như vậy cứ tiếp tục lặp lại. Bỏ qua lực cản và lực ma sát. a. Chứng minh rằng A và B đối xứng nhau qua CO. b. Vị trí nào động năng cực đại, cực tiểu? c. Trong quá trình nào động năng chuyển hóa thành thế năng và ngược lại.

Bài 3. Xét chuyển động của xích đu Một người đứng trên mặt đất kéo xích đu cùng với người ngồi trên đó lệch khỏi vị trí cân bằng một đoạn rồi buông tay. Xích đu sẽ chuyển động qua lại quanh vị trí cân bằng, bỏ qua lực cản không khí, quan sát chuyển động của xích đu nhận xét: a) Khi xích đu đi xuống: độ cao của xích đu……, còn tốc độ của xích đu……. Thế năng của xích đu………., động năng của xích đu…….. => có sự chuyển hóa năng lượng như thế nào? b) Khi xích đu chuyển động đi lên: độ cao của xích đu……, còn tốc độ của xích đu……. Thế năng của xích đu………., động năng của xích đu……..=> có sự chuyển hóa năng lượng như thế nào? c) Tại vị trí nào động năng của xích đu lớn nhất? Nhỏ nhất?

Tại vị trí nào thế năng của xích đu lớn nhất? Nhỏ nhất?

53

Káşżt quả bĂ i táş­p váş­n d᝼ng 2 BĂ i 1. CĆĄ nÄ&#x192;ng cᝧa váş­t:

W = Wt + WÄ&#x2018; = mgz +

đ?&#x2019;&#x17D;đ?&#x2019;&#x2014;đ?&#x;? đ?&#x;?

= 204 (J)

BĂ i 2. a. Ă p d᝼ng Ä&#x2018;áť&#x2039;nh luáş­t bảo toĂ n cĆĄ nÄ&#x192;ng: WA = WB MĂ WÄ&#x2018; (A) = WÄ&#x2018; (B) = 0 Suy ra: Wt (A) = Wt (B) <=> mgzA = mgzB ď&#x192;° zA = z B ď&#x192;° A Ä&#x2018;áť&#x2018;i xᝊng váť&#x203A;i B qua CO b. Váť&#x2039; trĂ­ Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng cáťąc Ä&#x2018;ấi lĂ O Váť&#x2039; trĂ­ Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng cáťąc tiáť&#x192;u lĂ A, B c. - QuĂĄ trĂŹnh chuyáť&#x192;n hĂła tᝍ Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng sang tháşż nÄ&#x192;ng lĂ quĂĄ trĂŹnh váş­t chuyáť&#x192;n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng tᝍ B Ä&#x2018;áşżn O vĂ quĂĄ trĂŹnh chuyáť&#x192;n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng tᝍ A Ä&#x2018;áşżn O - QuĂĄ trĂŹnh chuyáť&#x192;n hĂła tᝍ tháşż nÄ&#x192;ng sang Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng lĂ quĂĄ trĂŹnh váş­t chuyáť&#x192;n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng tᝍ O Ä&#x2018;áşżn A vĂ quĂĄ trĂŹnh chuyáť&#x192;n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng tᝍ O Ä&#x2018;áşżn B. BĂ i 3. a) Khi xĂ­ch Ä&#x2018;u Ä&#x2018;i xuáť&#x2018;ng: Ä&#x2018;áť&#x2122; cao cᝧa xĂ­ch giảm, còn táť&#x2018;c Ä&#x2018;áť&#x2122; cᝧa xĂ­ch Ä&#x2018;u tÄ&#x192;ng. Tháşż nÄ&#x192;ng cᝧa xĂ­ch Ä&#x2018;u giảm, Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng cᝧa xĂ­ch Ä&#x2018;u tÄ&#x192;ng => cĂł sáťą chuyáť&#x192;n hĂła tᝍ tháşż nÄ&#x192;ng sang Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng. b) Khi xĂ­ch Ä&#x2018;u chuyáť&#x192;n Ä&#x2018;áť&#x2122;ng Ä&#x2018;i lĂŞn: Ä&#x2018;áť&#x2122; cao cᝧa xĂ­ch Ä&#x2018;u tÄ&#x192;ng, còn táť&#x2018;c Ä&#x2018;áť&#x2122; cᝧa xĂ­ch Ä&#x2018;u giảm. Tháşż nÄ&#x192;ng cᝧa xĂ­ch Ä&#x2018;u tÄ&#x192;ng, Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng cᝧa xĂ­ch Ä&#x2018;u giảm=> cĂł sáťą chuyáť&#x192;n hĂła tᝍ Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng sang tháşż nÄ&#x192;ng. c) Tấi váť&#x2039; trĂ­ xĂ­ch Ä&#x2018;u thẼp nhẼt: tháşż nÄ&#x192;ng nháť? nhẼt còn Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng láť&#x203A;n nhẼt Tấi váť&#x2039; trĂ­ cao nhẼt: tháşż nÄ&#x192;ng láť&#x203A;n nhẼt còn Ä&#x2018;áť&#x2122;ng nÄ&#x192;ng nháť? nhẼt.

54

2.3.3. Xây dựng các tiêu chí đánh giá Bảng 3.1 Tiêu chí đánh giá NLGQVĐ của HS thông qua thực hiện nhiệm vụ học tập trong bài học “Công và năng lượng” Nội dung

Mức 1

Mức 2

Mức 3

Phiếu học tập 1 1. Lựa chọn hình ảnh 1. Lựa chọn đúng 1. Lựa chọn đúng không chính xác.

hình ảnh.

hình ảnh.

2. Lấy được 1 ví dụ.

2. Lấy được 2 ví dụ, 2. Lấy được 3 ví chính xác rõ ràng.

dụ, chính xác rõ ràng, giải thích được quá trình sinh công của lực.

Phiếu học tập 2 Hệ thống được kiến Hệ thống được kiến Hệ thống được thức về Công đã học thức về Công đã kiến thức về Công ở lớp 8, hoàn thành học ở lớp 8, áp đã học ở lớp 8, áp được TH1 dưới sự dụng giải được 1 dụng giải được cả hỗ trợ của giáo viên

trường hợp trong hai trường hợp bài toán, chưa đưa trong

bài

toán,

ra được kết quả đưa ra được công công

thức

tính thức tính Công

Công tổng quát.

Bài dụng

tập

tổng quát

vận - Chỉ xác định được - Xác định dấu của - Xác định dấu của dấu của công lực F công tất cả các lực công tất cả các lực và lực N

trên hình vẽ, nhưng và giải thích được

- Áp dụng đúng công không giải thích chính xác về dấu thức, chưa xác định được. được lực F và góc α

của công mỗi lực

- Áp dụng đúng tác dụng lên vật công thức, nhờ gợi trong bài toán. ý của GV xác định - Áp dụng đúng được lực F và góc α công thức,

xác

định được lực F và góc α. Tính được 55

công của lực đẩy Phiếu học tập 3 1. Lấy được ví dụ 1. Lấy được ví dụ, 1. Lấy được ví dụ, nhưng không đúng giải thích chưa chặt giải thích được mục tiêu.

chẽ

chính xác, chặt chẽ.

2. Chưa lập được sơ 2. Huy động được 2. Huy động được đồ

kiến thức, lập được kiến

thức,

lập

sơ đồ đơn giản, lấy được sơ đồ, lấy được ví dụ nhưng được ví dụ, giải chưa chính xác với thích được ví dụ. sơ đồ.

3. Có phân tích cả ba 3. Có phân tích cả 3. Có phân tích cả hình ảnh nhưng đều ba hình ảnh, phân ba hình ảnh, phân không chính xác.

tích

đúng

một tích

trong ba hình ảnh.

đúng

hai

trong ba hình ảnh.

4. Nêu được ý tưởng, 4. Nêu được ý 4. Nêu được ý nhưng chưa có bản tưởng, có bản thiết tưởng, có bản thiết thiết kế, chưa tạo kế rõ ràng, chế tạo kế rõ ràng, chế tạo được mô hình

được

mô

hình được mô hình, vận

nhưng chưa hoàn hành tốt. thiện,

chưa

hành thử

56

vận

Bảng 3.2 Tiêu chí đánh giá NLGQVĐ của HS thông qua thực hiện nhiệm vụ học tập trong bài học “Động năng và thế năng” Nội dung

Mức 1

Mức 2

Phiếu học tập 1 1. Trả lời được dòng 1. Trả lời được

Mức 3 1. Phân tích được

nước lũ có sinh công dòng nước lũ có

video, nêu được

nhưng chưa giải

sinh công nhưng

tác hại của dòng

thích được.

giải thích chưa rõ

nước lũ, trả lời

-Trả lời được dòng

ràng.

chính xác đầy đủ

nước có mang năng

- Trả lời được dòng được các câu hỏi

lượng, chưa nói

nước có mang năng và giải được thích

được đó là dạng

lượng, chưa nói

năng lượng nào.

được đó là dạng

- Chưa đưa ra được

năng lượng nào.

biện pháp khắc

- Đưa ra được 1

phục.

biện pháp khắc

2. Lấy được ví dụ

phục.

nhưng chưa đúng

2. Lấy được 1 ví dụ 2. Lấy được hơn

mục tiêu.

chính xác.

3. Chưa nêu được

chặt chẽ.

2 ví dụ chính xác.

3. Nêu được

khái niệm động

3. Nêu được khái

chính xác khái

năng.

niệm động năng,

niệm động năng.

Trả lời đúng đơn vị

nhưng không rõ

Trả lời đúng đơn

động năng.

ràng.

vị động năng.

Trả lời đúng đơn vị 4. Nêu được các 4. Chưa nêu được

động năng.

động năng phụ

các yêu tố phụ thuộc 4. Chưa nêu được

thuộc vào vận tốc.

của động năng.

các yêu tố phụ

5. Nêu được biểu

5. Nêu được biểu

thuộc của động

thức tính động

thức tính động năng, năng.

năng, giải thích

chưa giải thích các

5. Nêu được biểu

đúng các đại

đại lượng trong

thức tính động

lượng trong công

công thức.

năng, giải thích

thức.

57

đúng các đại lượng trong công thức.

Phiếu học tập 2 1. Trả lời được búa

1. Trả lời được búa

1. Trả lời được

có sinh công, giải

có sinh công, giải

búa có sinh công,

thích chưa rõ ràng.

thích đúng.

giải thích đúng.

- Chưa đưa ra được

- Đưa ra được dự

- Đưa ra được dự

dự đoán

đoán.

đoán, có lời giải thích cho dự đoán đưa ra.

2. Chưa lấy được ví

2. Lấy được 1 ví

2. Lấy được từ 2

dụ.

dụ.

ví dụ trở lên.

3. Chưa nêu được

3. Nêu được khái

3. Nêu được đầy

khái niệm thế năng

niệm thế năng

đủ chính xác khái

trọng trường.

trọng trường nhưng niệm thế năng

4. Chưa nêu được

chưa đầy đủ.

trọng trường.

4. Nêu được thế

4. Nêu được thế

các yêu tố phụ thuộc năng trọng trường

năng trọng trường

của thế năng trọng

của vật phụ thuộc

phụ thuộc vào vị

trường của vật.

vào độ cao của vật.

trí của vật trong trọng trường.

5. Đưa ra được biểu

5. Đưa ra được

5. Đưa ra được

thức xác định thế

biểu thức xác định

biểu thức xác

năng trọng trường,

thế năng trọng

định thế năng

chưa giải thích

trường, giải thích

trọng trường, giải

được.

chưa được đầy đủ.

thích đúng và đầy đủ.

Phiếu học tập 3 1.

1.

1.

a. CĐ 1:

a. CĐ 1:

a. CĐ 1:

Chỉ nhận xét được

Nhận xét được độ

Nhận xét đúng

độ cao giảm, vận tốc cao giảm, vận tốc

Kết luận đúng

tăng

tăng. Thế năng

Chưa kết luận được.

giảm, động năng 58

tăng. Chưa kết luận được. b. CĐ 2:

b. CĐ 2:

b. CĐ 2:

Chỉ nhận xét được

Chỉ nhận xét được

Nhận xét đúng

độ cao giảm.

độ cao giảm. Thế

Kết luận đúng

Chưa kết luận được.

năng giảm Chưa kết luận được.

2. Chỉ lấy được 1 ví

2. Lấy được 2 ví dụ 2. Lấy được hơn

dụ đúng.

đúng.

2 ví dụ đúng.

Bài 1.

Bài 1.

Áp dụng đúng

Áp dụng đúng

thức, tính được động công thức, tính

công thức, tính

năng nhưng cần trợ

được động năng

được động năng

giúp của giáo viên.

nhưng còn chậm

nhanh chóng,

mất nhiều thời

chính xác.

Phiếu học tập 4 Bài 1. Áp dụng đúng công

gian.

Bài 2.

Bài 2.

Bài 2.

Làm chưa đúng.

Chỉ nêu được điểm

Trả lời đầy đủ,

có thế năng dương

đúng. Nhưng

và bằng không.

chưa giải thích được vì sao B có

Bài 3.

Bài 3. Phân tích

thế năng âm.

Nhờ sự hỗ trợ của

được bài toán, áp

Bài 3. Phân tích

giáo viên áp dụng

dụng đúng kiến

được bài toán, áp

đúng kiến thức vào

thức, giải đúng

dụng đúng kiến

giải.

nhưng còn chậm.

thức, giải nhanh

Bài 4. Phân tích

chóng chính xác.

Bài 4.

được bài toán, áp

Bài 4. Phân tích

Nhờ sự hỗ trợ của

dụng đúng kiến

được bài toán, áp

giáo viên áp dụng

thức, giải ra kết

dụng đúng kiến

đúng kiến thức vào

quả chưa chính

thức, giải nhanh

59

giải.

xác.

chóng chính xác.

Bài 5.

Bài 5.

Bài 5. Phân tích

Chưa làm được

Nhờ sự hỗ trợ của

được bài toán, xác

giáo viên, xác định

định đúng kiến

đúng kiến thức cần

thức cần áp dụng,

áp dụng, nhưng

giải ra kết quả

chưa giải ra.

nhưng cần sự hỗ trợ.

Phiếu học tập 5 1. Trả lời được nhưng chưa đầy đủ,

1. Trả lời được đầy

1. Trả lời được

đủ, lời giải thích

đầy đủ, giải thích

chưa đưa ra được lời chưa được rõ ràng.

đúng, rõ ràng.

giải thích.

2. Lấy được 1 ví dụ

2. Lấy được 2 ví dụ 2. Lấy được hơn

đúng.

đúng.

2 ví dụ đúng.

3. Chưa nêu được

3. Nêu được khái

3. Nêu được

khái niệm cơ năng.

niệm cơ năng

chính xác khái

nhưng chưa rõ

niệm cơ năng,

4. Chưa đưa ra được

ràng.

đơn vị cơ năng.

biểu thức tính cơ

4. Đưa ra được

4. Đưa ra được

năng của vật trong

biểu thức tính cơ

biểu thức tính cơ

trọng trường

năng của vật trong

năng của vật

trọng trường. Chưa

trong trọng

giải thích.

trường. Giải thích đúng và đầy đủ

Bài toán lý thuyết

Chưa làm được

Nhờ sự hỗ trợ của

Viết được mối

giáo viên xác định

quan hệ giữa công

được kiến thức cần

của trọng lực – độ

dùng để giải quyết

giảm thế năng,

bài toán, nhưng

công của trọng

chưa hoàn thành

lực – độ biên

được bài toán.

thiên động năng.

Chưa đưa ra được

60

nhận xét.

Bài tập vận dụng 2

Bài 1.

Bài 1.

Bài 1.

Nhờ sự hỗ trợ của

Xác định được kiến Xác định được

giáo viên xác định

thức cần áp dụng

kiến thức cần áp

được kiến thức cần

để giải bài tập.

dụng để giải bài

áp dụng để giải bài

Tính được cơ năng tập. Tính được

tập.

của vật, nhưng còn

cơ năng của vật

chậm.

nhanh chóng,

Bài 2.

Bài 2.

chính xác.

Nhờ sự hỗ trợ của

Nhờ sự hỗ trợ của

Bài 2.

giáo viên, áp dụng

giáo viên, áp dụng

Phân tích được

được định luật bảo

được định luật bảo

bài toán, áp dụng

toàn cơ năng chứng

toàn cơ giải quyết

được định luật

minh được A, B đối

được cả 3 ý trong

bảo toàn cơ năng

xứng nhau qua CO.

bài.

giải quyết được cả 3 ý của bài.

Bài 3.

Bài 3.

Bài 3.

Phân tích được sự

Phân tích được sự

Phân tích được sự

thay đổi độ cao và

thay đổi độ cao và

thay đổi độ cao và

tốc độ của xích đu

tốc độ của xích đu

tốc độ của xích đu

khi xích đu chuyển

khi xích đu chuyển

khi xích đu

động đi lên, đi

động đi lên, đi

chuyển động đi

xuống. Rút ra sự

xuống. Nhờ sự hỗ

lên, đi xuống. Rút

biến đổi năng lượng

trợ của giáo viên

ra được sự biến

chưa chính xác.

rút ra được sự biến

đổi năng lượng.

đổi năng lượng.

Xác định đúng vị

Xác định đúng vị

trí có thế năng lớn

trí có thế năng lớn

nhất nhỏ nhất, vị

nhất nhỏ nhất.

trí có động năng lớn nhất, nhỏ nhất.

61

Bảng 3.3. Tiêu chí đánh giá bài trình bày báo cáo Tiêu

Mức 1

chí Hình

Mức 3

Bản báo cáo (A0), hoặc Bản báo cáo (A0), hoặc Bản báo cáo (A0),

thức bài bản báo cáo

Mức 2

trình

chiếu bản

trình

chiếu hoặc bản trình chiếu

powerpoint được trình powerpoint được trình powerpoint

được

bày sơ sài, không rõ bày rõ ràng nhưng văn trình bày rõ ràng, ràng, văn phong còn phong vẫn còn dài, sạch đẹp, văn phong dài dòng, lủng củng, bố lủng củng, hình ảnh sử cô đọng, đầy đủ nội

Trình

trí hình ảnh không hợp dụng chưa hợp lí

dung, hình ảnh đưa

lí

ra phù hợp

Trình bày dài dòng, ấp Trình bày lưu hoát Trình bày lưu loát,

bày báo úng gây khó hiểu cho nhưng dài dòng, lan ngắn gọn, giọng đều cáo

người nghe

man, chưa gây được gây được sự hứng hứng thú cho người thú cho người nghe nghe

62

KẾT LUẬN CHƯƠNG II Trên cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức dạy học theo đinh hướng giáo dục STEM trong dạy học vật lí ở trường THPT dân tộc nội trú. Dựa vào đặc điểm chung của bộ môn vật lí và phần kiến thức trong chủ đề “Công, năng lượng, công suất” trong chương trình giáo dục phổ thông môn vật lí. Đồng thời căn cứ vào đặc điểm học sinh dân tộc, điều kiện học tập sinh hoạt của trường nội trú, thực trạng trang thiết bị hiện có ở trường PT dân tộc nội trú. Chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu và thực hiện các công việc sau: Tiến hành thiết kế tiến trình dạy học hai bài học cụ thể trong chủ đề nghiên cứu, dựa trên quy trình tổ chức dạy học chủ đề theo định hướng STEM nhằm phát triển NLGQVĐ của học sinh. Việc xây dựng kiến thức cơ bản của mỗi bài đều căn cứ vào những yêu cầu cần đạt của từng bài học, tiến trình xây dựng kiến thức nhằm phát triển được năng lực giải quyết vấn đề của học sinh dân tộc nội trú.

63