XÂY DỰNG CÂU HỎI THEO HƯỚNG PHÁT HUY NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC BÀI 18, 21, 25, 27

ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MÔN SINH HỌC

vectorstock.com/3242209

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN TEST PREP PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

XÂY DỰNG CÂU HỎI THEO HƯỚNG PHÁT HUY NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC BÀI 18, 21, 25, 27 SINH HỌC 8 WORD VERSION | 2020 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

TOÙM TAÉC ÑEÀ TAØI XAÂY DÖÏNG CAÂU HOÛI THEO HÖÔÙNG PHAÙT HUY NAÊNG LÖÏC TÖÏ HOÏC CUÛA HOÏC SINH TRONG DAÏY HOÏC BAØI 18, 21, 25, 27 SINH HOÏC 8 CHO HOÏC SINH LÔÙP 8A ÔÛ TRÖÔØNG THCS BÖNG BAØNG. PHAÀN I - MÔÛ ÑAÀU 1. LÍ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI. Trong tình hình xaõ hoäi hieän nay, vôùi söï buøng noå cuûa thoâng tin, khoa hoïc phaùt trieån nhö vuõ baõo ñaõ taùc ñoäng maïnh meõ vaø laøm thay ñoåi lôùn lao ñeán caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi. Tröôùc yeâu caàu ñoåi môùi cuûa thôøi ñaïi, ñoøi hoûi phaûi ñoåi môùi muïc tieâu, phöông phaùp daïy hoïc ñeå giaûi quyeát vaán ñeà caáp baùch ñaët ra. Vieäc caûi tieán vaø ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc luoân luoân ñöôïc Ñaûng vaø nhaø nöôùc ta quan taâm.

Thöïc hieän chuû tröông ñoåi môùi cuûa Ñaûng, ngaønh giaùo duïc vaø ñaøo taïo nöôùc ta ñang tieán haønh cuoäc caùch maïng caûi caùch giaùo duïc treân caû ba maët: muïc tieâu, noäi dung vaø phöông phaùp. Muïc tieâu cuûa giaùo duïc ñaõ thay ñoåi phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa thôøi ñaïi. Noäi dung vaø chöông trình trong SGK cuõng ñaõ vaø ñang tieáp tuïc ñöôïc thay ñoåi. Tröôùc ñaây luaät giaùo duïc coi SGK laø phaùp leänh, ñieàu ñoù ñaõ buoäc giaùo vieân khoâng phaùp huy ñöôïc tính tích cöïc, töï löïc cuûa hoïc sinh. Hieän nay SGK, SGV … laø phöông tieän daïy hoïc, giaùo vieân coù theå thay ñoåi thoâng tin moät caùch hôïp lí, keát hôïp vôùi phöông phaùp daïy hoïc ñeå phaùp huy, naêng löïc tö duy saùng taïo, tích cöïc cuûa hoïc sinh, laøm cho hoïc sinh laøm vieäc nhieàu hôn, suy nghó taäp trung hôn. Ñoàng thôøi phaûi taùc ñoäng ñeán taâm tö, tình caûm, ñem laïi nieàm vui höùng thuù hoïc taäp cho hoïc sinh. Ñeå hình thaønh kieán thöùc, kyõ naêng, thaùi ñoä vaø phaùt huy naêng löïc töï löïc (PHNLTH) tích cöïc cuûa hoïc sinh coù nhieàu phöông phaùp daïy hoïc khaùc nhau vaø coù nhieàu bieän phaùp thöïc hieän. Moät trong nhöõng bieän phaùp coù hieäu quaû laø giaùo vieân xaây döïng heä thoáng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa hoïc sinh.

Vì vaäy taêng cöôøng xaây döïng caâu hoûi laø vieäc laøm caàn thieát vaø caáp baùch ñoái vôùi moãi giaùo vieân hieän nay.

Noäi dung chöông trình sinh hoïc 8 noùi chung. Ñaëc bieät laø caùc baøi 18, 21,25, 27 ñöôïc trình baøy theo caùch taïo thuaän lôïi cho vieäc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc taêng cöôøng hoaït ñoäng tích cöïc cuûa hoïc sinh, caáu truùc baøi raát chaët cheõ vöøa ñaûm baûo tính heä thoáng, vöøa mang tính keá thöøa, phuø hôïp vôùi trình ñoä nhaän thöùc cuûa hoïc sinh.

Vôùi heä thoáng kieán thöùc coù moái lieân heä chaët cheõ nhö vaäy giaùo vieân coù theå xaây döïng ñöôïc heä thoáng caâu hoûi moät caùch phuø hôïp, ña daïng, phuø hôïp vôùi trình ñoä nhaän thöùc cuûa nhieàu ñoái töôïng hoïc

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

1

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

sinh. Vì vaäy ñeå naâng cao chaát löôïng daïy hoïc thì bieän phaùp xaây döïng caâu hoûi laø raát phuø hôïp vaø coù tieàm naêng lôùn, coù tính khaû thi cao.

Töø thöïc tieãn giaûng daïy keát hôïp vôùi döï giôø cuûa ñoàng nghieäp toâi nhaän thaáy hieän nay giaùo vieân ñaõ vaø ñang ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc theå hieän ôû caû khaâu soaïn baøi vaø leân lôùp. Tuy vaäy muoán ñoåi môùi phöông phaùp thì caàn coù nhöõng bieän phaùp cuï theå thì giaùo vieân coøn luùng tuùng ñaëc bieät laø bieän phaùp xaây döïng caâu hoûi, giaùo vieân thöôøng söû duïng nhöõng caâu hoûi coù saün, nhieàu khi chöa saùt vôùi ñoái töôïng hoïc sinh, khoâng kích thích phaùt huy ñöôïc naêng löïc töï löïc saùng taïo cuûa hoïc sinh, chöa ñònh höôùng vaøo giaûi quyeát caùc vaán ñeà hay, khoù môùi laøm cho hoïc sinh thuï ñoäng trong vieäc lónh hoäi kieán thöùc.

Töø thöïc teá ñoù vôùi mong muoán nhoû beù vaø vieäc tìm toøi caùc bieän phaùp thích hôïp nhaèm phaùt huy tính tích cöïc, naêng löïc töï löïc, saùng taïo cuûa hoïc sinh laø lí do toâi choïn ñeà taøi "Xaây döïng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï hoïc cuûa hoïc sinh trong khi caùc baøi 18, 21,25, 27 – Sinh hoïc 8 cho hoïc sinh lôùp 8a– Tröôøng THCS Böng Baøng" 2. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Muïc ñích nghieân cöùu laø xaùc ñònh bieän phaùp (quy trình) ñeå xaây döïng caâu hoûi theo höôùng töï hoïc cuûa hoïc sinh khi daïy caùc baøi 18, 21, 25, 27–SH 8 ñoái vôùi HS lôùp 8a tröôøng THCS Böng Baøng PHAÀN II: KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU 1. QUY TRÌNH XAÂY DÖÏNG CAÂU HOÛI THEO HÖÔÙNG PHNLTH CUÛA HS 1.1 - Nguyeân taéc chung - Caâu hoûi taäp trung vaøo vaán ñeà nghieân cöùu.

- Caâu hoûi mang tích chaát neâu vaán ñeà, buoäc hoïc sinh phaûi luoân ôû traïng thaùi coù vaán ñeà.

- Heä thoáng caâu hoûi - lôøi giaûi ñaùp theå hieän moät caùch logic chaët cheõ, caùc böôùc giaûi quyeát moät vaán ñeà lôùn taïo neân noäi dung trí duïc chuû yeáu cuûa baøi, laø nguoàn tri thöùc cho hoïc sinh.

- Trong nhieàu tröôøng hôïp giaùo vieân neân neâu ra nhieàu caâu hoûi gaây söï tranh luaän. Trong caû lôùp, taïo ñieàu kieän phaùt trieån tính ñoäc laäp tö duy cuûa hoïc sinh, laäp luaän theo quan ñieåm rieâng cuûa mình.

1.2- Ñeå thieát keá ñöôïc caâu hoûi noùi chung vaø caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc noùi rieâng caàn thöïc hieän theo quy trình sau:

Caùc böôùc

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

Noäi dung thöïc hieän

2

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

tieán haønh 1 2

- Xaùc ñònh roõ vaø ñuùng muïc tieâu cuûa caâu hoûi - Lieät keâ nhöõng caùi caàn hoûi vaø saép xeáp nhöõng caùi caàn hoûi theo moät trình töï phuø hôïp vôùi caùc hoaït ñoäng hoïc taäp

3

- Dieãn ñaït caùc caâu hoûi

4

- Xaùc ñònh nhöõng noäi dung caàn traû lôøi

5

- Chænh söûa laïi noäi dung vaø hình thöùc dieãn ñaït ñeå ñöa caâu hoûi vaøo söû duïng

1.3- Giaûi thích quy trình 1.3.1 Xaùc ñònh roõ vaø ñuùng muïc tieâu caâu hoûi ?

Nghóa laø muoán hoïc sinh traû lôøi ôû muùc ñoä naøo veà kieán thöùc, tö duy, kó naêng nhö vaäy giaùo vieân phaûi naém vöõng muïc tieâu baøi daïy, bieän phaùp toå chöùc thöïc hieän baøi daïy naêng löïc cuûa hoïc sinh.

1.3.2 Lieät keâ caùi caàn hoûi vaø saép xeáp nhöõng caùi caàn hoûi theo moät trình töï nhaát ñònh phuø hôïp vôùi caùc trình töï hoaït ñoäng hoïc taäp Trong moãi noäi dung moãi baøi coù nhieàu thoâng tin kieán thöùc, giaùo vieân coù theå xaây döïng nhieàu caâu hoûi döïa vaøo caùc thoâng tin, kieán thöùc ñoù. Vieäc xaây döïng vaø söû duïng caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc chæ coù hieäu quaû khi ñöôïc xaây döïng vaø ñaët vaøo ñuùng vò trí vôùi noäi dung vaø muïc ñích phuø hôïp. Vì vaäy heä thoáng caâu hoûi phaûi saép xeáp theo moät trình töï logic nhaát ñònh (phuø hôïp vôùi noäi dung baøi daïy vaø theo trình töï hoaït ñoäng caùc hoaït ñoäng hoïc taäp) ñeå hình thaønh neân kieán thöù môùi, reøn luyeän neân caùc thao taùc tö duy, hình thaønh neân kó naêng, kó saûo, caùc caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc phaûi coù tính keá thöøa hoã trôï nhau taïo neân tri thöùc hoaøn chænh.

1.3.3.Dieãn ñaït caùi caàn hoûi - Moãi caâu hoûi ñeàu chöùa ñöïng hai noäi dung: Ñieàu ñaõ bieát vaø ñieàu caàn tìm. Ñieàu ñaõ bieát vaø ñieàu caàn tìm. Ñieàu ñaõ bieát vaø ñieàu caàn tìm coù quan heä vôùi nhau, ñieàu ñaõ bieát vaø ñieàu caàn tìm laø cô sôû ñeå suy ra ñieàu caàn tìm, hay ñieàu caàn tìm laø heä quaû cuûa ñieàu ñaõ bieát.

- Ñieàu ñaõ bieát laø nhöõng thoâng tin ñöôïc neâu trong saùch giaùo khoa hay nhöõng kieán thöùc vaãn ñöôïc thu nhaän tröôùc ñoù, ñieàu ñaõ bieát theå hieän qua keânh chöõ hoaëc keânh hình.

- Ñieàu caàn tìm laø moái quan heä giöõa caùc hieän töôïng hay ñaëc ñieåm baûn chaát, hay xaùc ñònh kyõ naêng öùng duïng, phöông phaùp luaän hay nguyeân nhaân giaûi thích . Döïa vaøo ñoù giaùo vieân coù theå dieãn ñaït trong caâu hoûi theo trình töï khaùc nhau: Ñieàu ñaõ bieát - ñieàu caàn tìm hay ñieàu ngöôïc laïi.

1.3.4- Xaùc ñònh noäi dung caàn traû lôøi

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

3

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

Tìm noäi dung traû lôøi ñeå xaùc ñònh caâu hoûi coù traû lôøi ñöôïc hay khoâng? Caâu traû lôøi coù phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa hoïc sinh hay khoâng? Neáu khoâng caàn söûa laïi nhö theá naøo?

1.3.5- Chænh söûa laïi noäi dung vaø hình thöùc dieãn ñaït caâu hoûi ñeå ñöa vaøo söû duïng. Ñaây laø khaâu cuoái cuøng, caâu hoûi luùc naøy gioáng nhö vieân ngoïc ñaõ ñöôïc goït ruõa caån thaän ñeå ñöa vaøo söû duïng nhaèm ñaït hieäu quaû cao nhaát.

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

4

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

A. MÔÛ ÑAÀU I. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI : 1.1 XUAÁT PHAÙT TÖØ CHUÛ TRÖÔNG ÑOÅI MÔÙI PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC. Trong tình hình xaõ hoäi hieän nay, vôùi söï buøng noå cuûa thoâng tin, khoa hoïc phaùt trieån nhö vuõ baõo ñaõ taùc ñoäng maïnh meõ vaø laøm thay ñoåi lôùn lao ñeán caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi. Tröôùc yeâu caàu ñoåi môùi cuûa thôøi ñaïi, ñoøi hoûi phaûi ñoåi môùi muïc tieâu, phöông phaùp daïy hoïc ñeå giaûi quyeát vaán ñeà caáp baùch ñaët ra. Vieäc caûi tieán vaø ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc luoân luoân ñöôïc Ñaûng vaø nhaø nöôùc ta quan taâm. Cuï theå ñöôïc khaúng ñònh trong nghò quyeát trung öông 4 khoùa II, nghò quyeát trung öông 2 khoùa III vaø ñöôïc phaùp cheá trong Ñieàu 24.2 - luaät Giaùo duïc Thöïc hieän chuû tröông ñoåi môùi cuûa Ñaûng, ngaønh giaùo duïc vaø ñaøo taïo nöôùc ta ñang tieán haønh cuoäc caùch maïng caûi caùch giaùo duïc treân caû ba maët: muïc tieâu, noäi dung vaø phöông phaùp. Muïc tieâu cuûa giaùo duïc ñaõ thay ñoåi phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa thôøi ñaïi. Noäi dung vaø chöông trình trong SGK cuõng ñaõ vaø ñang tieáp tuïc ñöôïc thay ñoåi. Tröôùc ñaây luaät giaùo duïc coi SGK laø phaùp leänh, ñieàu ñoù ñaõ buoäc giaùo vieân khoâng phaùp huy ñöôïc tính tích cöïc, töï löïc cuûa hoïc sinh. Hieän nay SGK, SGV … laø phöông tieän daïy hoïc, giaùo vieân coù theå thay ñoåi thoâng tin moät caùch hôïp lí, keát hôïp vôùi phöông phaùp daïy hoïc ñeå phaùp huy, naêng löïc tö duy saùng taïo, tích cöïc cuûa hoïc sinh, laøm cho hoïc sinh laøm vieäc nhieàu hôn, suy nghó taäp trung hôn. Ñoàng thôøi phaûi taùc ñoäng ñeán taâm tö, tình caûm, ñem laïi nieàm vui höùng thuù hoïc taäp cho hoïc sinh.

Nhö vaäy ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc khoâng chæ ñôn thuaàn laø daïy nhöõng vaán ñeà gì maø coøn phaûi daïy nhö theá naøo. Phaûi daïy cho hoïc sinh phöông phaùp töï hoïc, phaùt huy cao ñoä naêng löïc töï hoïc cuûa hoïc sinh ñaùp öùng ñöôïc muïc tieâu giaùo duïc ñeà ra. Vì vaäy ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc theo höôùng ñeà cao vai troø chuû theå hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh trong hoïc taäp laø moät vaán ñeà caáp thieát vaø hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån cuûa thôøi ñaïi.

1.2 XUAÁT PHAÙT TÖØ VAI TROØ CUÛA VIEÄC XAÂY DÖÏNG CAÂU HOÛI Ñeå hình thaønh kieán thöùc, kyõ naêng, thaùi ñoä vaø phaùt huy naêng löïc töï hoïc (PHNLTH) tích cöïc cuûa hoïc sinh coù nhieàu phöông phaùp daïy hoïc khaùc nhau vaø coù nhieàu bieän phaùp thöïc hieän. Moät trong nhöõng bieän phaùp coù hieäu quaû laø giaùo vieân xaây döïng heä thoáng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa hoïc sinh. Khi soaïn giaùo aùn vieäc xaây döïng caâu hoûi ñöôïc giaùo vieân thöôøng xuyeân tieán haønh vaø tieán haønh ôû haàu heát caùc chöông, baøi vôùi nhieàu moân hoïc khaùc nhau. Mang laïi keát quaû cao trong vieäc thöïc hieân muïc tieâu cuûa moãi phaàn, moãi baøi, moãi chöông…Vieäc xaây döïng caâu hoûi trong moãi noäi dung laø coâng cuï ñaéc löïc, laø phöông tieän sö phaïm höõu hieäu thuùc ñaåy hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh, xaây döïng caâu hoûi toát, taïo ñieàu kieän toát ñeå baøi daïy thaønh coâng. Vieäc thöôøng xuyeân xaây döïng vaø söû duïng caâu hoûi seõ ñöa hoïc sinh vaøo nhöõng tình huoáng coù vaán ñeà caàn

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

5

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

giaûi quyeát, maø muoán giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vaán ñeà ñoù hoïc sinh phaûi tích cöïc vaän ñoäng linh hoaït, saùng taïo nhöõng kieán thöùc ñaõ coù ñeå traû lôøi.

Vì vaäy taêng cöôøng xaây döïng caâu hoûi laø vieäc laøm caàn thieát vaø caáp baùch ñoái vôùi moãi giaùo vieân hieän nay.

1.3 XUAÁT PHAÙT TÖØ TIEÀM NAÊNG XAÂY DÖÏNG CAÂ HOÛI ÑOÁI VÔÙI CAÙC BAØI 18, 21,25, 27, - SH8 Noäi dung chöông trình sinh hoïc 8 noùi chung. Ñaëc bieät laø caùc baøi 18, 21,25, 27 ñöôïc trình baøy theo caùch taïo thuaän lôïi cho vieäc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc taêng cöôøng hoaït ñoäng tích cöïc cuûa hoïc sinh, caáu truùc baøi raát chaët cheõ vöøa ñaûm baûo tính heä thoáng, vöøa mang tính keá thöøa, phuø hôïp vôùi trình ñoä nhaän thöùc cuûa hoïc sinh.

Vôùi heä thoáng kieán thöùc coù moái lieân heä chaët cheõ nhö vaäy giaùo vieân coù theå xaây döïng ñöôïc heä thoáng caâu hoûi moät caùch phuø hôïp, ña daïng, phuø hôïp vôùi trình ñoä nhaän thöùc cuûa nhieàu ñoái töôïng hoïc sinh. Vì vaäy ñeå naâng cao chaát löôïng daïy hoïc thì bieän phaùp xaây döïng caâu hoûi laø raát phuø hôïp vaø coù tieàm naêng lôùn, coù tính khaû thi cao.

1.4 XUAÁT PHAÙT TÖØ THÖÏC TIEÃN XAÂY DÖÏNG CH CUÛA GIAÙO VIEÂN HIEÄN NAY. Töø thöïc tieãn giaûng daïy keát hôïp vôùi döï giôø cuûa ñoàng nghieäp toâi nhaän thaáy hieän nay giaùo vieân ñaõ vaø ñang ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc theå hieän ôû caû khaâu soaïn baøi vaø leân lôùp. Tuy vaäy muoán ñoåi môùi phöông phaùp thì caàn coù nhöõng bieän phaùp cuï theå thì giaùo vieân coøn luùng tuùng ñaëc bieät laø bieän phaùp xaây döïng caâu hoûi, giaùo vieân thöôøng söû duïng nhöõng caâu hoûi coù saün, nhieàu khi chöa saùt vôùi ñoái töôïng hoïc sinh, khoâng kích thích phaùt huy ñöôïc naêng löïc töï löïc saùng taïo cuûa hoïc sinh, chöa ñònh höôùng vaøo giaûi quyeát caùc vaán ñeà hay, khoù môùi laøm cho hoïc sinh thuï ñoäng trong vieäc lónh hoäi kieán thöùc.

Töø thöïc teá ñoù vôùi mong muoán nhoû beù vaø vieäc tìm toøi caùc bieän phaùp thích hôïp nhaèm phaùt huy tính tích cöïc, naêng löïc töï löïc, saùng taïo cuûa hoïc sinh laø lí do toâi choïn ñeà taøi "Xaây döïng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï hoïc cuûa hoïc sinh trong khi caùc baøi 18, 21,25, 27 – Sinh hoïc 8 cho hoïc sinh lôùp 8a– Tröôøng THCS Böng Baøng" II. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU: Muïc ñích nghieân cöùu laø xaùc ñònh bieän phaùp (quy trình) ñeå xaây döïng caâu hoûi theo höôùng töï löïc trong daïy caùc baøi 18, 21, 25, 27-SH8 daïy cho hoïc sinh lôùp 8a tröôøng THCS Böng Baøng III. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI: 1.Khoâng Gian: Taïi lôùp 8A Tröôøng Trung Hoïc Cô Sôû Böng Baøng naêm hoïc 2010-2011 .

2.Thôøi Gian : nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

6

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

Thôøi gian nghieân cöùu ñeà taøi chia laøm 2 giai ñoaïn : Giai ñoaïn I : Ñaàu naêm hoïc cho ñeán giöõa hoïc kyø I. Giai ñoaïn II : Giöõa hoïc kyø I ñeán cuoái hoïc kyø I. IV. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: 1. Phöông phaùp Ñoïc Taøi Lieäu: - Nghieân cöùu caùc ñeà taøi coù lieân quan ñeán vaán ñeà xaây döïng caâu hoûi - Ñoïc nhöõng taøi lieäu veà ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc - Ñoïc theâm caùc loaïi saùch tham khaûo, saùch höôùng daãn, saùch naâng cao veà boä moân sinh hoïc.

2. Phöông phaùp Ñieàu Tra : - Söû duïng phieáu ñeå ñieàu tra giaùn tieáp hoaëc tröïc tieáp trao ñoåi vôùi giaùo vieân veà vieäc xaây döïng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa hoïc sinh.

3 .PHÖÔNG PHAÙP CHUYEÂN GIA. - Laáy yù kieán cuûa ñoàng nghieäp veà vieäc xaùc ñònh quy trình xaây döïng caâu hoûi thaønh coâng ôû möùc ñoä naøo? (toát, khaù, hay chöa ñaït) - Giaù trò cuûa caâu hoûi: Bao nhieâu nhöõng caâu hoûi söû duïng ñöôïc, bao nhieâu nhöõng caâu hoûi khoâng söû duïng ñöôïc.

B. NOÄI DUNG I. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN: 1.1 KHAÙI NIEÄM VEÀ CAÂU HOÛI Khaùi nieäm veà caâu hoûi ñaõ xuaát hieän töø thôøi trieát hoïc coå Hy Laïp Arixtot laø ngöôøi ñaàu tieân ñaõ phaân tích caâu hoûi döôùi goùc ñoä logic oâng cho raèng ñaëc tröng cuûa caâu hoûi laø buoäc ngöôøi bò hoûi phaûi löïa choïn caùch hieåu naøy hay caùch hieåu khaùc (caâu hoûi löïa choïn) Nghieân cöùu cuûa Arixtot ñöôïc cuï theå hoaù theo coâng thöùc sau: Caâu hoûi = caùi ñaõ bieát + caùi chöa bieát (caàn tìm) Caâu hoûi thuoäc phaïm truø khaû naêng chöùa ñöïng caû hai yeáu toá: söï coù maët cuûa caùi khoâng roõ vaø nguyeän voïng nhu caàu cuûa ngöôøi muoán hoûi. Caâu hoûi laø moät daïng caáu truùc ngoân ngöõ, dieãn ñaït moät yeâu caàu, moät ñoøi hoûi, moät meänh ñeà dieãn ñaït baèng ngoân töø nhaèm yeâu caàu ñöôïc giaûi quyeát.

Tuy coù nhieàu caùch dieãn ñaït khaùc nhau veà khaùi nieäm caâu hoûi nhöng ñeàu coù ñieåm chung laøm thaønh ñaëc tröng cuûa caâu hoûi: Söï xuaát hieän caùi khoâng roõ vaø moät yeâu caàu phaûi giaûi quyeát.

Söï töông quan giöõa caùi ñaõ bieát vaø chöa bieát thuùc ñaåy vieäc môû roäng hieåu bieát cuûa con ngöôøi. Ñeå hieåu bieát theâm veà vaán ñeà naøo ñoù con ngöôøi phaûi xaùc ñònh roõ caùi mình ñaõ bieát vaø caùi mình nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

7

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

chöa bieát töø ñoù môùi ñaët caâu hoûi: caùi gì ? nhö theá naøo ? vì sao?. . . luùc naøy caâu hoûi thöïc söï trôû thaønh nhieäm vuï cuûa quaù trình nhaän thöùc. Caâu hoûi chòu aûnh höôûng cuûa ñoäng cô, nhu caàu hieåu bieát cuûa con ngöôøi ngaøy caøng lôùn thì vieäc ñaët ra caâu hoûi ngaøy caøng nhieàu. Vì vaäy trong caâu hoûi luoân chöùa ñöïng ñoäng cô, nhu caàu cuûa con ngöôøi muoán hoûi. Trong daïy hoïc vieäc xaùc ñònh nhöõng ñieàu ñaõ bieát, chöa bieát hoaëc coøn ñang nghi ngôø ñeå ñaët ra nhöõng caâu hoûi phuø hôïp laø ñieàu khoâng theå thieáu.

II.CÔ SÔÛ THÖÏC TIEÃN : 1.Thuaän Lôïi : - Giaùo vieân : Ñöôïc taäp huaán chuyeân ñeà “ Kyõ thuaät daïy hoïc tích cöïc” do phoøng giaùo duïc toå chöùc.Coù kyõ naêng cô baûn veà ñaët caâu hoûi trong giaûng daïy.

- Ña soá hoïc sinh yeâu thích boä moân Sinh hoïc, trong giôø hoïc caùc em chuù yù laéng nghe baøi giaûng, tích cöïc ñöa ra caùc tình huoáng coù vaán ñeà ñeå cuøng nhau giaûi quyeát.

2. Khoù khaên : a. Hoïc Sinh : - Do söï nhaän bieát caùc caâu hoûi cuûa caùc em coøn thaáp, chöa xaùc ñònh yeâu caàu cuûa caâu hoûi neân thöôøng traû lôøi sai höôùng hoaëc khoâng traû lôøi ñöôïc.Daãn ñeán caùc em thuï ñoäng, e ngaïi khoâng daùm traû lôøi laøm cho giôø hoïc khoâng ñöôïc keát quaû toát. b. Noäi dung saùch giaùo khoa - Caùc caâu hoûi trong SGK mang tính chaát chung chung, ñoù laø nhöõng caâu hoûi chöa phuø hôïp vôùi töøng ñoái töôïng HS nhaát ñònh . c.Giaùo vieân: - Vieäc xaây döïng caâu hoûi chæ laø hình thöùc, giaùo vieân khoâng quan taâm bieän phaùp xaây döïng hoaëc khoâng xaây döïng ñöôïc bieän phaùp caâu hoûi, maø giaùo vieân xaây döïng phaàn lôùn laø nhöõng caâu hoûi coù saün, chöa thöïc söï phuø hôïp vôùi töøng ñoái töôïng hoïc sinh chöa thöïc söï phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa caùc em. Giaùo vieân xaây döïng caâu hoûi chöa coù ñònh höôùng lyù luaän, coù quy trình cuï theå naøo cho neân chaát löôïng caâu hoûi coøn nhieàu haïn cheá.

- Giaùo vieân chöa coù cô sôû lyù thuyeát ñeå chæ ñaïo, giaùo vieân chöa naém ñöôïc quy trình, bieän phaùp ñeå xaây döïng caâu hoûi neân heä thoáng caâu hoûi maø giaùo vieân xaây döïng chaát löôïng chöa cao Xuaát phaùt töø tình hình thöïc teá cuûa tröôøng vaø yeâu caàu ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc laáy “ hoïc sinh laø trung taâm”. Toâi thaáy vieäc nghieân cöùu tìm hieåu “Giaûi phaùp thöïc hieän toå chöùc hoaït ñoäng nhoùm ” trong moãi tieát hoïc laø raát caàn thieát. Bôûi vì ñaây laø moät trong nhöõng phöông phaùp hoïc taäp tích cöïc, phaùt huy ñöôïc vai troø chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh. Khoâng chæ döøng laïi ôû khoái 6.7.8.9 maø coøn xuyeân suoát trong quaù trình hoïc taäp cuûa caùc em sau naøy.

III. NOÄI DUNG VAÁN ÑEÀ.

1.1 VAI TROØ CUÛA CAÂU HOÛI Caâu hoûi laø phöông tieän duøng trong daïy vaø hoïc, laø nguoàn ñeå hình thaønh kieán thöùc, kyõ naêng cho hoïc sinh. Khi tìm ñöôïc caâu traû lôøi laø ngöôøi hoïc ñaõ tìm ra ñöôïc kieán thöùc môùi, reøn ñöôïc kyõ naêng xaùc ñònh moái quan heä, ñoàng thôøi söû duïng ñöôïc nhöõng ñieàu kieän ñaõ cho, nhö vaäy laø vöøa cuûng

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

8

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

coá kieán thöùc, vöøa naém vöõng vaø môû roäng kieán thöùc. Caâu hoûi laø phöông tieän ñeå reøn luyeän vaø phaùt trieån tö duy.

Khi traû lôøi caâu hoûi hoïc sinh phaûi phaân tích xaùc ñònh moái quan heä, so saùnh, ñoái chieáu nhöõng ñieàu ñaõ cho vaø nhöõng ñieàu caàn tìm ñoøi hoûi phaûi suy nghó logic. Ngöôøi hoïc phaûi luoân luoân suy nghó do ñoù tö duy ñöôïc phaùt trieån. Cuõng qua vieäc tìm caâu traû lôøi maø loâi cuoán thu huùt ngöôøi hoïc vaøo nhieäm vuï nhaän thöùc do ñoù ngöôøi hoïc luoân coá gaéng.

Caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc neáu ñöôïc giaùo vieân söû duïng thaønh coâng coøn coù taùc duïng gaây ñöôïc höùng thuù nhaän thöùc khaùt voïng tìm toøi döïa treân naêng löïc töï löïc cho hoïc sinh. Cho pheùp giaùo vieân thu ñöôïc thoâng tin ngöôïc veà chaát löôïng lónh hoäi kieán thöùc cuûa hoïc sinh. (khoâng chæ laø chaát löôïng kieán thöùc maø caû veà chaát löôïng tö duy). Nhöõng thoâng tin naøy giuùp giaùo vieân ñieàu chænh quaù trình daïy hoïc moät caùch linh hoaït.

Caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc ñöôïc söû duïng phoå bieán thích hôïp cho haàu heát caùc baøi vaø thöôøng ñöôïc söû duïng phoái hôïp vôùi caùc phöông phaùp daïy hoïc khaùc goùp phaàn naâng cao chaát löôïng daïy hoïc.

1.2 CAÙC LOAÏI CAÂU HOÛI - Caâu hoûi voâ cuøng ña daïng, trong daïy hoïc caâu hoûi ñöôïc söû duïng trong nhieàu tröôøng hôïp.

Tuy nhieân trong daïy hoïc khoâng phaûi vôùi noäi dung naøo cuûa baøi hoïc ñeàu coù saün nhöõng caâu hoûi phuø hôïp vôùi moïi ñoái töôïng hoïc sinh. Vì vaäy trong nhöõng tröôøng hôïp khaùc nhau giaùo vieân phaûi töï xaây döïng caâu hoûi ñeå höôùng daãn hoïc sinh töï nghieân cöùu ñeå phaùt hieän kieán thöùc. Khi löïa choïn vaø xaây döïng caâu hoûi giaùo vieân phaûi naém vöõng caùc daïng caâu hoûi. Caâu hoûi chæ phaùt huy ñöôïc taùc duïng daïy hoïc khi ta söû duïng caâu hoûi phuø hôïp vôùi muïc tieâu baøi hoïc ñoàng thôøi vöøa söùc ñoái vôùi hoïc sinh.

Coù nhöõng caâu hoûi sau: 1.2.1- Caâu hoûi ñeå kieåm tra keát quaû thöïc hieän muïc tieâu baøi hoïc, bao goàm coù nhöõng loaïi sau: -

Caâu hoûi ñeå kieåm tra söï ghi nhôù kieán thöùc ñaõ hoïc.

-

Caâu hoûi ñeå kieåm tra söï naém vöõng baûn chaát cuûa kieán thöùc (nghóa laø neâu laïi, giaûi thích noäi dung kieán thöùc ñaõ hoäi ñænh).

-

Caâu hoûi kieåm tra vaän duïng kieán thöùc vaøo giaûi quyeát moät nhieäm vuï nhaän thöùc môùi.

-

Caâu hoûi ñeå kieåm tra söï naém vöõng noäi dung cuûa kieán thöùc nghóa laø xaùc ñònh ñöôïc vai troø, yù nghóa cuûa kieán thöùc trong lí luaän vaø thöïc tieãn.

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

9

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

-

Caâu hoûi ñeå kieåm tra thaùi ñoä, haønh vi sau khi hoïc taäp moät chuû ñeà naøo ñoù.

1.2.2- CH ñeå hình thaønh, phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc bao goàm nhöng loaïi caâu hoûi sau: -

Caâu hoûi reøn kó naêng quan saùt.

-

Caâu hoûi reøn kó naêng phaân tích.

-

Caâu hoûi reøn kó naêng toång hôïp.

-

Caâu hoûi reøn kó naêng so saùnh.

1.2.3 Döïa vaøo caùc giai ñoaïn cuûa quaù trình DH ñeå söû duïng caâu hoûi bao goàm: -

CH hình thaønh kieán thöùc môùi: laø caâu hoûi phaûi coù vaán ñeà yeâu caàu hoaït ñoäng tö duy, heä thoáng caâu hoûi phaûi coù tính logic nhaát ñònh hình thaønh kieán thöùc môùi.

-

Caâu hoûi cuûng coá hình thaønh kieán thöùc môùi: Caâu hoûi naøy thöôøng coù tính khaùi quaùt höôùng vaøo vaán ñeà troïng taâm coù tính chaát khaéc saâu, heä thoáng hoùa kieán thöùc.

-

Caâu hoûi kieåm tra ñaùnh giaù: loaïi caâu hoûi nay phaûi coù tính toång hôïp vaø taäp trung vaøo kieán thöùc troïng taâm.

1.2.4 Döïa vaøo moái quan heä cuûa caâu hoûi, baøi taäp caàn xaùc ñònh ngöôøi ta chia ra: -

Caâu hoûi ñònh tính.

-

Caâu hoûi ñònh löôïng.

1.2.5 Döïa vaøo caùch trình baøy, traû lôøi ngöôøi ta chia ra: -

Caâu hoûi töï luaän: loaïi caâu hoûi naøy thöôøng hoûi deã daøng theo höôùng cuï theå.

-

Caâu hoûi traùch nhieäm khaùch quan.

1.2.6 Döïa vaøo noäi dung maø caâu hoûi phaûn aùnh ngöôøi ta chia ra: -

Caâu hoûi neâu ra caùc söï kieän.

-

Caâu hoûi xaùc ñònh daáu hieäu baûn chaát.

-

Caâu hoûi xaùc ñònh moái quan heä.

-

Caâu hoûi xaùc ñònh yù nghóa lí luaän hay thöïc tieãn cuûa kieán thöùc.

-

Caâu hoûi xaùc ñònh cô cheá.

-

Caâu hoûi xaùc ñònh phöông phaùp khoa hoïc.

Döïa vaøo nhieàu tieâu chuaån khaùc nhau ñeå phaân loaïi neân caâu hoûi ôû loaïi naøy coù theå thuoäc veà

loaïi khaùc

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

10

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

Trong daïy hoïc ngöôøi ta thöôøng söû duïng caùc caâu hoûi ñeå ngöôøi hoïc töï hình thaønh vaø hình thaønh nhaân caùch. Do ñoù 6 loaïi caâu hoûi neâu treân ñöôïc söû duïng trong daïy hoïc sinh hoïc.

Tuy vaäy: Caâu hoûi ñeå phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa hoïc sinh trong daïy caùc baøi 12, 13, 14, 16 coù theå aùp duïng caùc loaïi caâu hoûi sau: 1.3 CAÙC LOAÏI CH PHAÙT HUY NAÊNG LÖÏC TÖÏ LÖÏC. 1.3.1 Caâu hoûi kieåm tra kieán thöùc.

Muïc ñích cuûa daïng caâu hoûi naøy laø kieåm tra söï ghi nhôù kieán thöùc ñaõ hoïc, naém vöõng ñöôïc baûn chaát kieán thöùc, giaûi thích vaø vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo giaûi quyeát nhieäm vuï môùi hoaëc xaùc ñònh yù nghóa cuûa kieán thöùc trong lí luaän vaø trong thöïc tieãn.

1.3.2 Caâu hoûi hình thaønh phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc.

Caùc phaàn noäi dung baøi hoïc cuûa SH6 ñeàu coù phaàn cung caáp thoâng tin, hoaëc höôùng daãn HS thu thaäp caùc thoâng tin (laø caùc söï vaät hieän töôïng, quaù trình, caùc thí nghieäm. . .) GV caàn xaây döïng caâu hoûi reøn luyeän kó naêng quan saùt, phaân tích, toång hôïp, so saùnh, quy naïp. . . ñeå phaùt trieån naêng löïc nhaân thöùc.

1.3.3 Caâu hoûi hình thaønh kieán thöùc môùi.

1.3.4 Caâu hoûi ñeå cuûng coá hoaøn thieän kieán thöùc.

1.3.5 Caâu hoûi traéc nghieäm.

1.3.6 Caâu hoûi lieân heä thöïc teá.

Ngoaøi nhöõng caâu hoûi treân coøn coù nhieàu caùch phaân loaïi khaùc. Moãi caùch ñeàu coù yù nghóa rieâng, coù vai troø khaùc nhau ñoái vôùi quaù trình daïy hoïc. Töø caùch phaân loaïi treân ta thaáy raèng caâu hoûi noùi chung, caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc noùi rieâng ñeàu coù vai troø raát quan troïng ñoái vôùi quaù trình daïy hoïc.

2. PHAÂN TÍCH TIEÀM NAÊNG XAÂY DÖÏNG CH THEO HÖÔÙNG PHNLTH TRONG CAÙC BAØI 18, 21, 25, 27 – SH8 Baøi

Noäi dung cô baûn

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

Caâu hoûi coù theå xaây döïng

11

baøi 18: vaän chuyeån maùu qua heä maïch veä sinh heä tuaàn hoaøn

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

Baøi

1- Môû ñaàu

- 1 Caâu hoûi kieåm tra kieán thöùc.

- 2 Caâu hoûi ñeå hình thaønh kieán thöùc môùi.

2- Quan saùt ghi laïi nhöõng thoâng tin veà söï vaän chuyeån maùu qua heä maïch

- 2 Caâu hoûi hình thaønh phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc.

3- Kieåm tra ñaùnh giaù.

- 2 Caâu hoûi cuûng coá vaø hoaøn thieän kieán thöùc.

- 1 Caâu hoûi kieåm tra kieán thöùc vaø hoaøn thieän kieán thöùc.

- 1 Caâu hoûi lieân heä thöïc teá.

- 1 Caâu hoûi kieåm tra söï naém vöõng giaù trò cuûa kieán thöùc (xaùc ñònh vai troø cuûa kieán thöùc trong lí luaän vaø thöïc tieãn). Reøn luyeän kó naêng so saùnh phaân tích.

Noäi dung cô baûn 1- Môû ñaàu.

Caâu hoûi coù theå xaây döïng - 1 Caâu hoûi ñeå kieåm tra kieán thöùc.

- 1 Caâu hoûi ñeå hình thaønh kieán thöùc môùi.

Baøi 21: Hoaït ñoäng hoâ haáp

- 3 Caâu hoûi hình thaønh kieán thöùc môùi.

2- Thoâng khí ôû phoåi

3- Trao ñoåi khí ôû phoåi vaø teá baøo 4- keát luaän vaø kieåm tra ñaùnh giaù.

Baøi

- 1 Caâu hoûi reøn luyeän kó naêng, phaân tích, so saùnh.

- 2 Caâu hoûi kieåm tra söï vaän duïng kieán thöùc vaø giaûi quyeát moät nhieäm vuï nhaän thöùc môùi.

- 1 Caâu hoûi ñeå hình thaønh kieán thöùc môùi vaø lieân heä thöïc teá.

- 2 Caâu hoûi kieåm tra söï naém vöõng giaù trò cuûa kieán thöùc (xaùc ñònh vai troø cuûa kieán thöùc trong lí luaän vaø thöïc tieãn).

Reøn luyeän kó naêng so saùnh phaân tích.

- 2 Caâu hoûi cuûng coá vaø hoaøn thieän kieán thöùc.

- 2 Caâu hoûi heä thoáng kieán thöùc vaø lieân heä thöïc teá.

- 1 Caâu hoûi traéc nghieäm.

Noäi dung cô baûn

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

Caâu hoûi coù theå xaây döïng

12

Baøi 25: Tieâu hoùa ôû khoang mieäng

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

Baøi 27: Tieâu hoùa ôû daï daøy

Baøi

1- Tieâu hoùa ôû khoang mieäng

- 1 Caâu hoûi reøn luyeän kyõ naêng so saùnh, hình thaønh phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc.

- 1 Caâu hoûi xaùc ñònh moái quan heä, cuûng coá hoaøn thieän nhaän thöùc.

- 1 Caâu hoûi phaùt hieän hình thaønh kieán thöùc môùi.

- 2 Caâu hoûi lieân heä thöïc teá.

2- Nuoát vaø ñaåy - 3 Caâu hoûi hình thaønh phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc. thöùc aên qua thöïc quaûn 3- Keát luaän vaø - 1 Caâu hoûi cuûng coá vaø hoaøn thieän kieán thöùc. kieåm tra ñaùnh - 1 Caâu hoûi traéc nghieäm. giaù

Noäi dung cô baûn 1- Môû baøi 2- Caáu taïo daï daøy 3- Tieâu hoùa ôû daï daøy

Caâu hoûi coù theå xaây döïng - 1 Caâu hoûi hình thaønh phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc.

- 1 Caâu hoûi reøn luyeän kó naêng quan saùt, so saùnh vaø hình thaønh kieán thöùc môùi.

- 2 Caâu hoûi hình thaønh kieán thöùc môùi.

- 2 Caâu hoûi kieåm tra vaän duïng vaø kieåm tra söï naém vöõng baûn chaát cuûa kieán thöùc ñeå giaûi thích noäi dung kieán thöùc ñaõ lónh hoäi.

4- Keát luaän vaø - 2 Caâu hoûi cuûng coá hoaøn thieän kieán thöùc. kieåm tra ñaùnh - 1 caâu hoûi lieân heä thöïc teá giaù

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

13

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

3. THÖÏC TRAÏNG XAÂY DÖÏNG CAÂU HOÛI. 3.1 CAÙCH TIEÁN HAØNH ÑIEÀU TRA. Qua tieán haønh khaûo saùt thöïc traïng daïy hoïc sinh hoïc noùi chung vaø thöïc traïng xaây döïng caâu hoûi theo höôùng PHNKTL toâi ñaõ tieán haønh ñieàu tra, quan saùt sö phaïm, döï giôø trao ñoåi vôùi caùc ñoàng nghieäp vaø tham khaûo yù kieán … cuoái cuøng xin yù kieán ñoùng goùp cuûa 10 giaùo vieân cuûa caùc tröôøng THCS trong huyeän Taân Chaâu.

3.2 KEÁT QUAÛ Caâu hoûi 1: Khi daïy caùc baøi 18, 21, 25, 27- SH 8 thaày(coâ) ñaõ xaây döïng nhöõng daïng caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï hoïc naøo döôùi ñaây:

Daïng caâu hoûi do giaùo vieân xaây döïng

Baøi 18 Noäi dung chính 1

- Caâu hoûi hình thaønh kieán thöùc môùi - Caâu hoûi cuûng coá vaø hoaøn thieän kieán thöùc môùi - Caâu hoûi lieân heä thöïc teá - Caâu hoûi hình thaønh phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc - Caâu hoûi kieåm tra kieán thöùc - Caâu hoûi traéc nghieäm

2

Baøi 21 Noäi dung chính

3

Baøi 25 Noäi dung chính

1 2 3 4

2

1

1 2 3 1

1

2 1

2

- Caâu hoûi khaùc

1 2 3 4 1 3

1 1 1

2

3

1

1

1

2

Baøi 27 Noäi dung chính

1 1

2

1

3

2

1

6

7

2 1

5

Caâu hoûi 2: Xin thaày (coâ) vui loøng cho bieát vieäc xaây döïng caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï hoïc cuûa hoïc sinh coù yù nghóa nhö theá naøo ñoái vôùi quaù trình daïy hoïc Keát quaû theo baûng thoáng keâ: Vai troø cuûa vieäc xaây döïng caâu hoûi

Soá ngöôøi (6)

Tyû leä (%)

- Quan troïng

3

50

- Khaù quan troïng

2

33,3

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

Ghi chuù

14

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

- Bình thöôøng

1

16,7

- Khoâng quan troïng

0

0

Caâu hoûi 3: Xin thaày coâ cho bieát ñeå xaây döïng caâu hoûi thaày (coâ) ñaõ coù nhöõng bieän phaùp gì?

Phaàn lôùn caùc giaùo vieân ñöôïc hoûi ñeàu traû lôøi coù xaây döïng caâu hoûi nhöng chuû yeáu döïa vaøo caâu hoûi coù saün. Soá ít caùc thaày coâ (thöôøng laø giaùo vieân gioûi) ñaõ ít nhieàu söû duïng moät soá bieän phaùp xaây döïng caâu hoûi.

3.3 NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ: Qua keát quaû neâu treân toâi coù theå nhaän thaáy: Phaàn lôùn giaùo vieân ñaõ coù yù thöùc xaây döïng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa hoïc sinh, giaùo vieân ñaõ nhaän thaáy vai troø to lôùn cuûa caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc trong hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh.

Tuy nhieân vieäc xaây döïng caâu hoûi chæ laø hình thöùc, giaùo vieân khoâng quan taâm bieän phaùp xaây döïng hoaëc khoâng xaây döïng ñöôïc bieän phaùp caâu hoûi, maø giaùo vieân xaây döïng phaàn lôùn laø nhöõng caâu hoûi coù saün, chöa thöïc söï phuø hôïp vôùi töøng ñoái töôïng , hoïc sinh chöa thöïc söï phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa caùc em. Giaùo vieân xaây döïng caâu hoûi chöa coù ñònh höôùng lyù luaän, coù quy trình cuï theå naøo cho neân chaát löôïng caâu hoûi coøn nhieàu haïn cheá.

3.4 NGUYEÂN NHAÂN CUÛA THÖÏC TRAÏNG TREÂN. Do raát nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau nhöng nguyeân nhaân cô baûn nhaát laø giaùo vieân chöa coù cô sôû lyù thuyeát ñeå chæ ñaïo, giaùo vieân chöa naém ñöôïc quy trình, bieän phaùp ñeå xaây döïng caâu hoûi neân heä thoáng caâu hoûi maø giaùo vieân xaây döïng chaát löôïng chöa cao. Neáu coù cô sôû chæ ñaïo, coù quy trình taát thì chaéc chaén chaát löôïng caùc caâu hoûi seõ cao hôn.

4. XAÂY DÖÏNG CAÂU HOÛI 4.1 CAÁU TRUÙC CUÛA CAÂU HOÛI Caâu hoûi bao giôø cuõng chöùa ñöïng hai thaønh phaàn ñoù laø ñieàu ñaõ bieát vaø ñieàu caàn tìm.

Ví duï: Quan saùt H18.2 cho bieát vai troø cuûa caùc van vaø cô baép quanh thaønh maïch trong söï vaän chuyeån maùu qua tónh maïch? * Ñieàu ñaõ bieát laø gì? Ñoù laø nhöõng kieán thöùc maø caùc em ñaõ ñöôïc thu nhaän tröôùc ñoù. Hay cuï theå laø nhöõng thoâng tin theå hieän thoâng tin theå hieän qua keânh chöõ hoaëc keânh hình.

Ngoaøi ra ñieàu ñaõ bieát cuûa caùc em coøn laø vai troø cuûa van, cuûa cô baép, caáu taïo cuûa tónh maïch.

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

15

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

* Theá naøo laø nhöõng ñieàu caàn tìm? Ñieàu caàn tìm chính laø chính laø noäi dung cô baûn nhaát, caàn tìm laø nhieäm vuï maø giaùo vieân ñeà ra cho hoïc sinh phaûi giaûi quyeát, laø moái quan heä giöõa caùc hieän töôïng hay ñaëc ñieåm baûn chaát, hay xaùc ñònh giaù trò hay kyõ naêng vaän duïng phöông phaùp luaän hay nguyeân nhaân giaûi thích. Cuï theå ôû caâu hoûi naøy laø van vaø cô baép phoái hôïp nhö theá naøo ñeå vaän chuyeån maùu trong tónh maïch.Trong thöïc teá ñieàu caàn tìm phaûi vöøa söùc vôùi töøng ñoái töôïng hoïc sinh. * Khi xaây döïng caâu hoûi ñaõ cho vaø ñieàu caàn tìm, luoân coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau. Ñieàu caàn tìm chæ thöïc hieän ñöôïc khi döïa vaøo ñieàu ñaõ cho moät caùc ñaày ñuû, neáu ñieàu ñaõ cho khaùi quaùt thì ñieàu tìm ñöôïc cuõng khaùi quaùt, neáu ñieàu ñaõ cho cuï theå, chi tieát thì ñieàu tìm ñöôïc cuõng cuï theå, chi tieát.

Trong thöïc tieãn bao giôø nguyeân nhaân cuõng xuaát hieän töø tröôùc töø ñoù môùi xuaát hieän khaùi quaùt nhöng trong nhaän thöùc thì döïa vaøo keát quaû ñeå tìm nguyeân nhaân. Do vaäy giaùo vieân coù theå xaây döïng caâu hoûi theo ñieàu ñaõ bieát caâu ñoù neâu ñieàu caàn tìm hoaëc ngöôïc laïi.

4.2 YEÂU CAÀU SÖ PHAÏM CUÛA CAÂU HOÛI Caâu hoûi laø phöông tieän quan troïng ñeå toå chöùc caùc hoaït ñoäng daïy hoïc noùi chung, hoïc sinh noùi rieâng, caâu hoûi caàn ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau: - Caâu hoûi laø coâng cuï, phöông tieän daïy hoïc. Cuõng nhö noäi dung kieåm tra vaø töï kieåm tra keát quaû hoïc taäp - Caâu hoûi phaûi maõ hoaù ñöôïc löôïng thoâng tin quan troïng ñaõ trình baøy döôùi daïng thoâng baùo phoå bieán kieán thöùc, thaønh daïng neâu ra vaán ñeà hoïc taäp.

- Caâu hoûi phaûi ñöôïc dieãn ñaït goïn, suùc tích, roõ raøng chöùa ñöïng höôùng traû lôøi.

- Caâu hoûi phaûi dieãn ñaït ñieàu caàn hoûi.

- Caâu hoûi phaûi coù taùc duïng kích thích tö duy phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa hoïc sinh.

4.3 QUY TRÌNH XAÂY DÖÏNG CAÂU HOÛI THEO HÖÔÙNG PHNLTH CUÛA HS 4.3.1 - Nguyeân taéc chung - Caâu hoûi taäp trung vaøo vaán ñeà nghieân cöùu.

- Caâu hoûi mang tích chaát neâu vaán ñeà, buoäc hoïc sinh phaûi luoân ôû traïng thaùi coù vaán ñeà.

- Heä thoáng caâu hoûi - lôøi giaûi ñaùp theå hieän moät caùch logic chaët cheõ, caùc böôùc giaûi quyeát moät vaán ñeà lôùn taïo neân noäi dung trí duïc chuû yeáu cuûa baøi, laø nguoàn tri thöùc cho hoïc sinh.

- Trong nhieàu tröôøng hôïp giaùo vieân neân neâu ra nhieàu caâu hoûi gaây söï tranh luaän. Trong caû lôùp, taïo ñieàu kieän phaùt trieån tính ñoäc laäp tö duy cuûa hoïc sinh, laäp luaän theo quan ñieåm rieâng cuûa mình. nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

16

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

4.3.2- Ñeå thieát keá ñöôïc caâu hoûi noùi chung vaø caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc noùi rieâng caàn thöïc hieän theo quy trình sau: Caùc böôùc

Noäi dung thöïc hieän

tieán haønh 1 2

- Xaùc ñònh roõ vaø ñuùng muïc tieâu cuûa caâu hoûi - Lieät keâ nhöõng caùi caàn hoûi vaø saép xeáp nhöõng caùi caàn hoûi theo moät trình töï phuø hôïp vôùi caùc hoaït ñoäng hoïc taäp

3

- Dieãn ñaït caùc caâu hoûi

4

- Xaùc ñònh nhöõng noäi dung caàn traû lôøi

5

- Chænh söûa laïi noäi dung vaø hình thöùc dieãn ñaït ñeå ñöa caâu hoûi vaøo söû duïng

4.3.3- Giaûi thích quy trình 4.3.3.1 Xaùc ñònh roõ vaø ñuùng muïc tieâu caâu hoûi ?

Nghóa laø muoán hoïc sinh traû lôøi ôû muùc ñoä naøo veà kieán thöùc, tö duy, kó naêng nhö vaäy giaùo vieân phaûi naém vöõng muïc tieâu baøi daïy, bieän phaùp toå chöùc thöïc hieän baøi daïy naêng löïc cuûa hoïc sinh.

4.3.3.2 Lieät keâ caùi caàn hoûi vaø saép xeáp nhöõng caùi caàn hoûi theo moät trình töï nhaát ñònh phuø hôïp vôùi caùc trình töï hoaït ñoäng hoïc taäp Trong moãi noäi dung moãi baøi coù nhieàu thoâng tin kieán thöùc, giaùo vieân coù theå xaây döïng nhieàu caâu hoûi döïa vaøo caùc thoâng tin, kieán thöùc ñoù. Vieäc xaây döïng vaø söû duïng caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc chæ coù hieäu quaû khi ñöôïc xaây döïng vaø ñaët vaøo ñuùng vò trí vôùi noäi dung vaø muïc ñích phuø hôïp.

Vì vaäy heä thoáng caâu hoûi phaûi saép xeáp theo moät trình töï logic nhaát ñònh (phuø hôïp vôùi noäi dung baøi daïy vaø theo trình töï hoaït ñoäng caùc hoaït ñoäng hoïc taäp) ñeå hình thaønh neân kieán thöù môùi, reøn luyeän neân caùc thao taùc tö duy, hình thaønh neân kó naêng, kó saûo, caùc caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc phaûi coù tính keá thöøa hoã trôï nhau taïo neân tri thöùc hoaøn chænh.

4.3.3.3.Dieãn ñaït caùi caàn hoûi - Moãi caâu hoûi ñeàu chöùa ñöïng hai noäi dung: Ñieàu ñaõ bieát vaø ñieàu caàn tìm. Ñieàu ñaõ bieát vaø ñieàu caàn tìm. Ñieàu ñaõ bieát vaø ñieàu caàn tìm coù quan heä vôùi nhau, ñieàu ñaõ bieát vaø ñieàu caàn tìm laø cô sôû ñeå suy ra ñieàu caàn tìm, hay ñieàu caàn tìm laø heä quaû cuûa ñieàu ñaõ bieát.

- Ñieàu ñaõ bieát laø nhöõng thoâng tin ñöôïc neâu trong saùch giaùo khoa hay nhöõng kieán thöùc vaãn ñöôïc thu nhaän tröôùc ñoù, ñieàu ñaõ bieát theå hieän qua keânh chöõ hoaëc keânh hình.

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

17

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

- Ñieàu caàn tìm laø moái quan heä giöõa caùc hieän töôïng hay ñaëc ñieåm baûn chaát, hay xaùc ñònh kyõ naêng öùng duïng, phöông phaùp luaän hay nguyeân nhaân giaûi thích . Döïa vaøo ñoù giaùo vieân coù theå dieãn ñaït trong caâu hoûi theo trình töï khaùc nhau: Ñieàu ñaõ bieát - ñieàu caàn tìm hay ñieàu ngöôïc laïi.

4.3.3.4- Xaùc ñònh noäi dung caàn traû lôøi Tìm noäi dung traû lôøi ñeå xaùc ñònh caâu hoûi coù traû lôøi ñöôïc hay khoâng? Caâu traû lôøi coù phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa hoïc sinh hay khoâng? Neáu khoâng caàn söûa laïi nhö theá naøo?

4.3.3.5- Chænh söûa laïi noäi dung vaø hình thöùc dieãn ñaït caâu hoûi ñeå ñöa vaøo söû duïng. Ñaây laø khaâu cuoái cuøng, caâu hoûi luùc naøy gioáng nhö vieân ngoïc ñaõ ñöôïc goït ruõa caån thaän ñeå ñöa vaøo söû duïng nhaèm ñaït hieäu quaû cao nhaát.

Ví duï minh hoaï: Xaây döïng caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc khi daïy muïc 1 baøi 18 vaän chuyeån maùu qua heä maïch veä sinh heä tuaàn hoaøn: + Muïc tieâu xaây döïng caâu hoûi laø: Neâu ñöôïc söï vaän chuyeån cuûa maùu qua caùc heä maïch.Töø ñoù ruùt ra keát luaän veà yù nghóa hoaït ñoäng cuûa tim vaø huyeát aùp. + Lieät keâ nhöõng caâu hoûi vaø nhöõng ñieàu ñaõ bieát.

- Caùi ñaõ bieát:+ Caáu taïo cuûa caùc maïch maùu, tim + Chöùc naêng chính cuûa caùc heä maïch,tim + Hình veõ 18.1, 18.2.

- Caùi caàn hoûi: + Qua ñoà thò em coù nhaän xeùt gì veà söï bieán ñoåi huyeát aùp trong heä maïch cuûa voøng tuaàn hoaøn lôùn? + Löïc chuû yeáu giuùp maùu tuaàn hoaøn hoaøn lieân tuïc vaø theo moät chieàu trong heä maïch ñöôïc taïo ra töø ñaâu? + Huyeát aùp trong tónh maïch raát nhoû maø maùu vaãn vaän chuyeån ñöôïc qua tónh maïch veà tim laø nhôø caùc taùc ñoäng chuû yeáu naøo? + Xaùc ñònh noäi caàn traû lôøi cho töøng caâu hoûi - Huyeát aùp coù söï giaûm daàn.

- Löïc chuû yeáu giuùp maùu tuaàn hoaøn hoaøn lieân tuïc vaø theo moät chieàu trong heä maïch ñöôïc taïo ra töø söï co boùp cuûa tim, caùc van vaø cô baép quanh thaønh maïch. + Huyeát aùp trong tónh maïch raát nhoû maø maùu vaãn vaän chuyeån ñöôïc qua tónh maïch veà tim laø nhôø caùc taùc ñoäng cuûa caùc van vaø cô baép quanh thaønh maïch.

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

18

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

5. XAÂY DÖÏNG CAÂU HOÛI ÑEÅ DAÏY BAØI 18,21,25,27.

5.1 CAÙC CAÂU HOÛI ÑEÅ DAÏY BAØI 18 – VẬN CHUYỂN MÁU QUA HỆ MẠCH – VỆ SINH HỆ BÀI TIẾT ND1 – Môû baøi 5.1.1. Coù phaûi vaän toác maùu trong 3 loaïi maïch ñeàu gioáng nhau khoâng?

5.1.2. Laøm theá naøo ñeå coù moät traùi tim khoeû maïnh?

5.1.3. Söï vaän chuyeån maùu qua heä maïch dieãn ra nhö theá naøo?

ND2 – Quan saùt vaø ghi laïi nhöõng thoâng tin veà söï vaän chuyeån maùu qua heä maïch 5.1.4. Huyeát aùp trong tónh maïch raát nhoû maø maùu vaãn vaän chuyeån ñöôïc qua tónh maïch veà tim laø nhôø caùc ñoäng taùc chuû yeáu naøo?

5.1.5. Laøm theá naøo ñeå coù moät traùi tim khoeû maïnh?

5.1.6. Haõy chæ ra söï bieán ñoåi vaän toác maùu trong heä maïch?

5.1.7. Löïc chuû yeáu giuùp maùu tuaàn hoaøn lieân tuïc vaø theo moät chieàu trong heä maïch ñöôïc taïo ra töø ñaâu?

5.1.8. So saùnh nhòp tim, löôïng maùu löu thoâng cuûa ngöôøi bình thöôøng vaø vaän ñoäng vieân?

ND3 - Kieåm tra ñaùnh giaù 5.1.9. Maùu vaän chuyeån ñöôïc trong heä maïch nhôø ñaâu?

5.10.Huyeát aùp laø gì?

5.2 XAÂY DÖÏNG CAÙC CAÂU HOÛI ÑEÅ DAÏY BAØI 21: HOẠT ĐỘNG HÔ HẤP ND1- Môû baøi: 5.2.1. Laøm theá naøo ñeå ñöa ñöôïc khoâng khí vaøo phoåi maø khoâng ñaåy ngöôïc trôû laïi moâi tröôøng?

5.2.2. Nhöõng boä phaän naøo tham gia vaøo ñoäng taùc hoâ haáp?

ND2 – Thông khí ở phổi Quan saùt H21.1 treo tranh söï thay ñoåi theå tích loàng ngöïc vaø phoåi höôùng daãn HS quan saùt 5.2.3. OÂxi töû moâi tröôøng ngoaøi lieân tuïc ñöa vaøo phoåi, cacbonic luoân ñöôïc thaûi ra khoûi cô theå laø nhôø hoaït ñoäng naøo?

5.2.4. Theá naøo laø cöû ñoäng hoâ haáp?

5.2.5. Caùc cô vaø xöông ôû loàng ngöïc ñaõ hoaït ñoäng nhö theá naøo ñeå laøm taêng loàng ngöïc khi hít vaøo vaø giaûm theå tích loàng ngöïc khi thôû ra?

5.2.6. Theá naøo laø dung tích soáng? Dung tích soáng coù phaûi laø haèng soá khoâng?

5.2.7. Dung tích soáng phuï thuoäc vaøo nhöõng yeáu toá naøo?

5.2.8. Dung tích phoåi laø gì?

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

19

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

ND3- Trao đổ khí ở phổi và tế bào Quan saùt H21.3 5.2.9. Haõy giaûi thích söï khaùc nhau ôû moãi thaønh phaàn cuûa khí hít vaøo vaø thôû ra?

5.2.10. Quan saùt sô ñoà cô cheá trao ñoåi khí moâ taû söï khueách taùn cuûa O2 vaø CO2 ?

5.2.11. So saùnh hai quaù trình trao ñoåi khí ôû phoåi vaø teá baøo?

ND4- Keát luaän vaø kieåm tra ñaùnh giaù 5.2.12. Qua baøi hoïc em ruùt ra ñöôïc nhöõng ñieàu gì?

5.2.13. Nhịp hoâ hấp laø gì?

5.2.14. Hít vaøo vaø thở ra ññược thực hiện nhờ caùc hoaït ñoäng naøo?

5.2.15. Sự trao ññổi khí ở phổi vaø ở tế baøo diễn ra như thế nào?

5.2.16 Haõy choïn caùc töø, cuïm töø thích hôïp ñieàn vaøo choã troáng a/ teá baøo b/ maùu vaøo teá baøo c/phoåi d/ khoâng khí ôû pheá nang e/ töø maùu g/ maùu - Trao ñoåi khí ôû………(1) ………goàm söï khueách taùn cuûa O2 töø …………(2)………vaøo maùu, vaø cuûa CO2 töø…………(3)……… vaøo khoâng khí pheá nang - Trao ñoåi khí ôû…………(4)……… goàm söï khueách taùn cuûa O2 töø …………(5)………vaø cuûa CO2 töø teá baøo vaøo …………(6)……

5.3 CAÙC CAÂU HOÛI ÑEÅ DAÏY BAØI 25 – TIEÂU HOÙA ÔÛ KHOANG MIEÄNG ND1- Tieâu hoùa ôû khoang mieäng.

5.3.1. Trong khoang mieäng coù nhöõng cô quan tieâu hoaù naøo?

5.3.2. Bieán ñoåi hoùa hoïc goàm caùc hoaït ñoäng naøo tham gia ?Taùc duïng cuûa bieán ñoåi hoùa hoïc?

5.3.3. Bieán ñoåi lí hoïc vaø hoùa hoïc khaùc nhau nhö theá naøo?

5.3.4 Khi nhai côm laâu trong mieäng thaáy coù caûm giaùc ngoït laø vì sao?

5.3.5. Vì sao khoâng ñöôïc cöôøi ñuøa trong khi ñang aên uoáng ?

ND2-Nuoát vaø ñaåy thöùc aên qua thöïc quaûn.

5.3.6.Nuoát dieãn ra nhôø hoaït ñoäng cuûa cô quan naøo laø chuû yeáu vaø coù taùc duïng gì?

5.3.7. Löïc ñaåy thöùc aên qua thöïc quaûn xuoáng daï daøy ñaõ döôïc taïo ra nhö theá naøo?

5.3.8. Thöùc an qua thöïc quaûn coù ñöôïc bieán ñoåi gì veà maët lí hoïc vaø hoùa hoïc khoâng?

ND3- Keát luaän vaø kieåm tra ñaùnh giaù.

5.3.9. Qua baøi hoïc em ruùt ra ñöôïc nhöõng ñieàu gì?

5.3.10. Choïn caùc töø, cuïm töø: “ tinh boät, deã nuoát, amilaza, raêng, cô moâi, tuyeán nöôùc boït, maù, vieân thöùc aên meàm” ñeå caâu trôû neân hoaøn chænh vaø hôïp lyù

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

20

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

Nhôø hoaït ñoäng phoái hôïp cuûa ………(1)……, löôõi, caùc ……...(2)…… vaø ………(3)…… cuøng caùc …………(4)……… laøm cho thöùc aên ñöa vaøo khoang mieäng trôû thaønh ………….(5)………nhuyeãn, thaám ñaãm nöôùc boït vaø ……………(6)…………trong ñoù moät phaàn …………(7)………ñöôïc enzim …………(8)………… bieán ñoåi thaønh ñöôøng mantoâzô 5.4 CAÙC CAÂU HOÛI ÑEÅ DAÏY BAØI 27 – TIEÂU HOÙA ÔÛ DAÏ DAØY ND1 - Môû baøi 5.4.1. Tieâu hoùa ôû daï daøy coù gì khaùc vaø gioáng vôùi ôû khoang mieäng?

ND2 -Caáu taïo daï daøy 5.4.2. Quan saùt H16.1, Caáu taïo cuûa daï daøy coù gì khaùc vôùi caáu taïo trong khoang mieäng ?

5.4.3. Trình baøy caùc ñaëc ñieåm caáu taïo chuû yeáu cuûa daï daøy?

5.4.4. Caên cöù vaøo ñaëc ñieåm caáu taïo, döï ñoaùn xem ôû daï daøy coù theå dieãn ra caùc hoaït ñoäng tieâu hoaù naøo??

ND3 –Tieâu hoùa ôû daï daøy Quan saùt H27.2 5.4.5. Thöùc aên ôû daï daøy ñöôïc bieán ñoåi chuû yeáu bieán ñoåi lí hoïc hay hoaù hoïc?

5.4.6. Söï ñaåy thöùc aên xuoâng ruoät nhôø hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan boä phaän naøo?

ND4 – Keát luaän vaø kieåm tra ñaùnh giaù 5.4.7. Qua baøi hoïc em ruùt ra nhöõng keát luaän gì?

5.4.8. Loaïi thöùc aên gluxit vaø lipít ñöôïc bieán ñoåi trong daï daøy nhö theá naøo?

5.4.9. Vì sao proâteâin trong thöùc aên bò dòch vò phaân huyû nhöng proâteâin cuûa lôùp nieâm maïc daï daøy laïi ñöôïc baûo veä?

6. XAÙC ÑÒNH HIEÄU QUAÛ CUÛA NHÖÕNG CAÂU HOÛI ÑAÕ ÑEÀ XUAÁT 6.1 PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH. Sau khi xaây döïng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï hoïc, khi daïy caùc baøi 18, 21, 25, 27 vaø trong khi soaïn baøi toâi ñaõ xaây döïng moät heä thoáng caâu hoûi cuï theå ôû caùc baøi ñoù nhö sau: - Baøi 18 – Vaän chuyeån maùu qua heä maïch – veä sinh heä tuaàn hoaøn: Bao goàm 10 caâu hoûi.

Töø caâu 5.1.1 - 5.4.10.

- Baøi 21 – Hoaït ñoäng hoâ haáp: bao goàm coù 16 caâu hoûi.

Töø caâu 5.2.1 - 5.2.16.

- Baøi 25 - Tieâu hoùa ôû khoang mieäng: bao goàm 10 caâu hoûi.

Töø caâu 5.3.1 - 5.3.10.

- Baøi 27 - Tieâu hoùa ôû daï daøy: Bao goàm 9 caâu hoûi.

Töø caâu 5.4.1 - 5.4.9.

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

21

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

Ngoaøi baøi soaïn, xaây döïng heä thoáng caâu hoûi toâi coøn tieán haønh ñieàu tra tham khaûo treân toång soá 6 giaùo vieân ôû 3 tröôøng THCS trong huyeän Taân Chaâu . Ñeå xaùc ñònh hieäu quaû cuûa nhöõng caâu hoûi ñaõ xaây döïng.

Phöông phaùp tieán haønh: - Söû duïng caùc caâu hoûi treân ñeå daïy cho HS lôùp 8a tröôøng THCS Böng Baøng.

- Tham khaûo yù kieán cuûa giaùo vieân caùc tröôøng THCS Taân Hoøa, Tröôøng THCS Suoái Ngoâ, Tröôøng THCS Ñoàng Ruøm veà caùc caâu hoûi toâi daõ ñeà xuaát.

Caâu hoûi: Xin thaày (coâ) cho bieát trong caùc caâu hoûi cuûa baøi 18 (5.1.1-5.1.9), baøi 21 (5.2.1-5.2.16) , baøi 25 (5.3.1 -5.3.7), vaø baøi 27 (5.4.1-5.4.9) nhöõng caâu hoûi naøo toát, nhöõng caâu hoûi naøo khaù coù theå söû duïng hieäu quaû trong giaûng daïy, caâu hoûi naøo chöa toát (do sai hay hoïc sinh khoâng traû lôøi ñöôïc) 6.2 KEÁT QUAÛ SAU KHI ÑIEÀU TRA Sau khi aùp duïng nhöõng caâu hoûi ñaõ ñeà xuaát trong giôø daïy cho hoïc sinh lôùp 8a tröôøng THCS Böng Baøng vaø tham khaûo yù kieán cuûa giaùo vieân caùc tröôøng baïn toâi taäp hôïp thu ñöôïc keát quaû cuûa baûng thoáng keâ döôùi ñaây:

Baøi daïy

Baøi 18: Vaän chuyeån maùu qua heä maïch – Veä sinh heä baøi tieát.

Baøi 21: Hoaït ñoäng hoâ haáp Baøi 25: Tieâu hoùa ôû khoang mieäng Baøi 27: Tieâu hoùa ôû daï daøy Toång

Soá CH PHNLTH Soá CH chöa toát ñöôïc giaùo vieân söû duïng Keát quaû CH hoïc sinh Keát quaû khaù CH sai toát khoâng traû lôøi ñöôïc TS % TS % TS % TS % 7

77.8

2

22,2

0

0,0

0

0,0

13

68,4

5

26,3

1

5,3

0

0,0

4

57,1

3

42,9

0

0,0

0

0,0

6

66,7

2

22,2

1

11,1

0

0,0

32

69,6

12

26,1

2

4,3

0

0,0

6.3 LÔØI BÌNH Töø keát quaû thu ñöôïc thoâng qua thoáng keâ toâi nhaän thaáy hieäu quaû cuûa nhöõng caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc ñaõ xaây döïng laø raát lôùn. Soá caâu hoûi ñöôïc giaùo vieân ñaùnh giaù laø raát toát ñem laïi hieäu quaû cao trong khi daïy laø 69,6%. Soá caâu hoûi ñöôïc ñaùnh giaù ôû möùc khaù laø 26,1%, soá caâu hoûi chöa toát

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

22

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

chæ chieám 4,3%. Song phaàn lôùn soá caâu hoûi giaùo vieân cho laø chöa toát (nhöõng caâu hoûi hoïc sinh khoâng traû lôøi ñöôïc) tuy chæ chieám tyû leä nhoû song ñaáy cuõng laø thöïc teá. Veà trình ñoä cuûa hoïc sinh hieän nay chöa thöïc söï ñoàng ñeàu hoaëc caâu hoûi do giaùo vieân neâu ra chöa thöïc söï coâ ñoïng deã hieåu, hoaëc quaù khoù, do vaäy khoâng phaûi hoïc sinh naøo cuõng traû lôøi ñöôïc.

Nhö vaäy vieäc xaây döïng caâu hoûi theo phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa hoïc sinh. Khi daïy qua caùc baøi 18, 21, 25, 27, noùi rieâng vaø daïy Sinh Hoïc 8 noùi chung laø raát caàn thieát vaø coù hieäu quaû cao caàn ñöôïc giaùo vieân chuùng ta quan taâm ñeå naâng cao chaát löôïng baøi daïy trong boän moân sinh hoïc hieän nay.

Tröôùc ñaây khi toâi chöa nghieân cöùu ñeà taøi naøy thì keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh ôû lôùp 8A nhö sau: Toång soá Toát Khaù Trung bình Yeáu hoïc sinh SL TL SL TL SL TL SL TL 39 4 10,3 9 23,1 17 43,6 7 17.9 Keát quaû treân cho thaáy HS coù keát quaû toát , khaù coøn ít .

Nguyeân nhaân :Do trong quaù trình hoïc taäp caùc em coøn thuï ñoäng ít phaùt bieåu, traû lôøi caâu hoûi coøn sai nhieàu hoaëc chöa heát yù cuûa caâu hoûi.

Sau thôøi gian nghieân cöùu ñeà taøi veà xaây doing caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï hoïc cuûa hoïc sinh aùp duïng vaøo tình hình thöïc teá lôùp 8A thì keát quaû coù nhieàu chuyeån bieán cuï theå nhö sau: Giai ñoaïn I: Ñaàu naêm hoïc - Giöõa HKI. Ña soá hoïc sinh tích cöïc phaùt bieåu xaây doing baøi . Beân caïnh ñoù hoïc sinh chöa traû lôøi chöa ñuùng vôùi yeâu caàu cuûa caâu hoûi, chöa bieát phöông phaùp ñeå tìm vaø phaùt hieän ra yeâu caàu cuûa caâu hoûi, chöa bieát trình baøy keát quaû.

Nguyeân nhaân : Ñoâi khi do giaùo vieân neâu caâu hoûi chöa neâu roõ raøng, hoïc sinh traû lôøi sôï sai chöa töï tin vôùi caâu traû lôøi.

Keát quûa Toång soá hoïc sinh 39

Toát SL 5

Khaù

TL 12,8

SL 10

TL 25,6

Trung bình SL TL 20 51,3

Yeáu SL 4

TL 10,3

Giai ñoaïn II: Giöõa HKI – cuoái HKI Ña soá hoïc sinh tích cöïc phaùt bieåu xaây döïng baøi,traû lôøi ñuùng caùc caâu hoûi nhieàu hôn.

Nguyeân nhaân : Giaùo vieân neâu caâu hoûi roõ raøng hôn, phuø hôïp vôùi töøng ñoái töôïng HS. Keát quûa Toång soá hoïc sinh

Toát SL

Khaù TL

SL

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

TL

Trung bình SL TL

Yeáu SL

TL

23

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

39

7

17,9

13

33,3

17

43,6

2

5,1

C. KEÁT LUAÄN CHUNG 1. Baøi hoïc kinh nghieäm.

Sau moät thôøi gian nghieân cöùu vaø thöïc hieän ñeà taøi “Xaây döïng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï löïc cuûa hoïc sinh khi daïy caùc baøi 18, 21, 25, 27, - SH 8 cho hoïc sinh lôùp 8a tröôøng THCS Böng Baøng” . Toâi ñaõ toång keát vaø ruùt ra nhöõng keát luaän sau: 1.1 - Xaùc ñònh ñöôïc cô sôû lyù luaän vaø cô soû thöïc tieãn trong quaù trình giaûng daïy vôùi vieäc xaây döïng caâu hoûi phaùt huy naêng löïc töï löïc laøm cô soû ñeå ñeà xuaát nhöõng bieän phaùp xaây döïng caâu hoûi.

1.2 - Phaân bieät ñöôïc ñaëc ñieåm caáu truùc noäi dung cô baûn cuûa caùc baøi 18, 21, 25, 27, - SH 8.

1.3 - Xaây döïng ñöôïc heä thoáng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï hoïc coù hieäu quaû cao goùp phaàn naâng cao chaát löôïng giôø hoïc.

1.4 - Xaùc ñònh ñöôïc caùc bieän phaùp söû duïng caâu hoûi. Trong giaûng daïy sinh hoïc 8 noùi rieâng vaø boä moân sinh hoïc noùi chung.

1.5 - ÔÛ caùc tröôøng THCS giaùo vieân xaây döïng caâu hoûi theo quy trình kieán thöùc chaët cheõ döïa treân cô soû lyù thuyeát coøn haïn cheá. Ñeà taøi ñaõ ñònh höôùng cho giaùo vieân bieän phaùp xaây döïng caâu hoûi cuï theå coù hieäu quaû giuùp cho giaùo vieân coù phöông phaùp giaûng daïy thích hôïp ñeå naâng cao chaát löôïng giôø hoïc.

2.Höôùng phoå bieán, aùp duïng: Ñeå phaùt huy daïy hoïc cuûa giaùo vieân vaø naêng löïc nhaän thöùc cuûa hoïc sinh theo höôùng ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc nhaèm goùp phaàn thöïc hieän toát muïc tieâu giaùo duïc. Ñeå thöïc hieän muïc tieâu ñoù trong daïy hoïc vieäc xaây döïng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï hoïc cuûa caùc hoïc sinh laø moät vaán ñeà heát söùc caàn thieát. Tuy nhieân coù söû duïng caâu hoûi nhöng coøn coù nhieàu haïn cheá do giaùo vieân chöa coù sô lyù luaän ñeå ñònh höôùng trong coâng vieäc xaây döïng caâu hoûi ñoàng thôøi chöa coù lyù thuyeát chæ ñaïo khi xaây döïng caâu hoûi neân tyû leä caâu hoûi ñaït muïc tieâu chöa cao. Qua vieäc nghieân cöùu xaây döïng ñeà taøi “Xaây döïng caâu hoûi theo höôùng phaùt huy naêng löïc töï hoïc cuûa hoï sinh trong daïy baøi 18, 21, 25, 27 Sinh hoïc 8 cho hoïc lôùp 8a tröôøng THCS Böng Baøng” toâi thaáy coù theå aùp duïng cho taát caû caùc baøi khoâng chæ trong boä moân sinh hoïc maø coù theå caùc moân hoïc khaùc.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Nguyeãn Nhö AÁt “Tìm hieåu chieán löôïc giaùo duïc 2001 ÷ 2010” Baùo Giaùo duïc thôøi ñaïi - Chuû nhaät, Soá 20. - 2002

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

24

“X©y dùng c©u hái theo h−íng ph¸t huy n¨ng lùc tù häc cña häc sinh khi d¹y häc bµi 18, 21, 25, 27 - Sinh häc 8 cho hs lớp 8a - THCS BÖNG BAØNG

2. Ñinh Quang Baùo, Nguyeãn Ñöùc Thaønh “Lyù luaän daïy hoïc sinh hoïc” phaàn Ñaïi cöông NXB Giaùo duïc - Haø Noäi, 1996.

3. Baùo caùo veà chuû tröông ñoåi môùi chöông trình vaø saùch giaùo khoa cuûa Giaùo duïc phoå thoâng töø 2000 ÷2020 (Chính phuû trình quoác hoäi khoaù 9 - Kyø hoïp thöù 8) 4. Nguyeãn Ngoïc Baûo “Phaùt trieån tính tích cöïc vaø tính töï löïc cuûa hoïc sinh trong quaù trình daïy hoïc” Taøi lieäu boài döôõng thöôøng xuyeân cho giaùo vieân trung hoïc phoå thoâng chu kyø 1992 ÷ 1996 - Boä Giaùo duïc vaø ñaøo taïo - Vuï Giaùo duïc. 1995 5. Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam - Vaên kieän hoäi nghò laàn thöù IV Ban chaáp haønh TW Ñaûng khoùa 7 NXB Chính trò Quoác gia Haø Noäi, 1994.

6. Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam - Vaên kieän hoäi nghò laàn thöù II Ban chaáp haønh TW Ñaûng khoaù 8 NXB Chính trò Quoác gia Haø Noäi, 1997.

7. Traàn Baù Hoaønh “Ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc ôû tröôøng THCS” NXB Giaùo duïc Haø Noäi - 2000 8. Traàn Baù Hoaønh, Trònh Nguyeân Giao “Phaùt trieån caùc phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc” trong boä moân sinh hoïc” NXB Giaùo duïc, Haø Noäi - 2000 9. Nguyeãn Ñöùc Thaønh (2005) “Chuyeân ñeà toå chöùc hoaït ñoäng hoïc taäp trong daïy hoïc Sinh hoïc ôû tröôøng THPT” 10. Sinh hoïc 8 - Saùch giaùo vieân Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc.

11. Thieát keá baøi giaûng sinh hoïc 8 Nhaø xuaát baûn ÑH quoác gia Haø Noäi.

12. Baøi soaïn cuûa caùc giaùo vieân: Nguyeãn Vaên Choâm, Nguyeãn Döông Phöông Taân, Buøi Thò Xieâm 13. Sinh hoïc 8 - Saùch giaùo khoa Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc.

nguyeãn phi sang – tröôøng thcs böng baøng

25