Tích hợp liên môn chủ đề môi trường và sự sống [Performed by] Huỳnh Kim Thành

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3

TRÖÔØNG THCS HOAØI CHAÂU

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành Lớp 9A3 Trường THCS Hoài Châu

Năm học 2015-2016

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Năm học: 2015 - 2016

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3

* Tình huống: An: Này, hình như mùa mưa năm nay đến muộn thì phải?

Bình: Đúng rồi đấy An: Ủa sao vậy?

Bình: Do ô nhiễm môi trường đấy An: Tại sao lại thế Bình: Ơ...mình chỉ nghe bao nói vây thôi * Để Bình có thể giải thích được thì chúng ta phải cần biết những thông tin gì?

I: Môi trường là gì?

Môi trường là nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm tất cả những gì xung quanh chúng.

Có 4 loại môi trường chủ yếu: - Môi trường nước - Môi trường trong mặt đất - Môi trường trên cạn (không khí) - Môi trường sinh vật

II: OÂ nhieãm moâi tröôøng laø gì? Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất vật lí, hóa học, sinh học của môi trường cũng bị thay đổi, gây tác hại tới đời sống của con người và các sinh vật khác 1. Ô nhiễm nước Ô nhiễm nước là hiện tượng làm thay đổi thành phần tính chất của nước gây bất lợi cho môi trường nước, phần lớn do các hoạt động khác nhau của con người gây nên.

Nước sạch không chứa các chất nhiễm bẩn, vi khuẩn gây bệnh và các chất hóa học làm ảnh hưởng đến sức khỏe của con người. Nước sạch nhất là nước cất trong đó thành phần chỉ là H2O. Ngoài ra, nước sạch còn được quy định về thành phần giới hạn của một số ion, một số ion kim loại nặng, một số chất thải ở nồng độ dưới mức cho phép của Tổ chức Y tế thế giới.

Nước ô nhiễm thường có chứa các chất thải hữu cơ, các vi sinh vật gây bệnh, các chất dinh dưỡng thực vật, các hóa chất hữu cơ tổng hợp, các hóa chất vô cơ, các chất phóng xạ, chất độc hóa học,...

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Năm học: 2015 - 2016

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3

2. Ô nhiễm môi trường trong đất Ô nhiễm đất là tất cả các hiện tượng, các quá trình làm nhiễm bẩn đất, thay đổi tính chất lí, hóa tự nhiên của đất do các tác nhân gây ô nhiễm, dẫn đến làm giảm độ phì của đất. Đất sạch không chứa các chất nhiễm bẩn, một số chất hóa học, nếu có chỉ đạt nồng độ dưới mức quy định. Đất bị ô nhiễm có chứa một số độc tố, chất có hại cho cây trồng vượt quá nồng độ đã được quy định.

Thí dụ: Nồng độ thuốc trừ sâu, phân hóa học, kim loại nặng quá mức quy định của Tổ chức Y tế thế giới.

Nguồn gây ô nhiễm môi trường do tự nhiên hoặc nhân tạo.

Sản xuất hóa học là một trong những nguồn gây ô nhiễm môi trường do khí thải, chất thải rắn, nước thải có chức những chất độc hại cho con người và sinh vật.

Tác hại của môi trường bị ô nhiễm (không khí, đất, nước) gây suy giảm sức khỏe của con người, gây thay đổi khí hậu toàn cầu, làm diệt vong một số loại sinh vật,... Thí dụ như hiện tượng thủng tầng ozon, hiệu ứng nhà kính, mưa axit,... là hậu quả của ô nhiễm môi trường.

3. OÂ nhieãm khoâng khí Không khí sạch thường gồm 78% khí nitơ, 21% khí oxi và một lượng nhỏ khí cacbonic và hơi nước,...

Không khí bị ô nhiễm thường có chứa quá mức cho phép nồng độ các khí CO2,CH4 và một số khí độc khác, thí dụ CO,NH3,SO2,HCl,... một số vi khuẩn gây bệnh,...

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Năm học: 2015 - 2016

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3

4. Ô nhiễm môi trường sinh vật: Là hiện tượng mất cân bằng sinh thái, các hiện tượng biến dị do các tác nhân khác nhau gây ra

III –CÁC TÁC NHÂN CHỦ YẾU GÂY Ô NHIỄM: 1. Chất khí thải ra trong hoạt động công nghiệp và sinh hoạt:

Phương tiện vận tải Bụi CO, CO2 Bụi CO, CO2

Cháy rừng

Ô nhiễm không khí

Sinh hoạt trong gia đình: đun nấu

Bụi CO, CO2

SO2, CO2, NO2

Sản xuất công nghiệp

2. Chất bảo vệ thực vật và hóa chất hóa học:

Phân tán

Bốc hơi

Hồ, ao, sông

Ô nhiễm không khí

Hóa chất bảo vệ thực vật và chất hóa học

Phân tán

Ô nhiễm không khí

Bốc hơi

Ô nhiễm môi trường trong đất và trên mặt đất

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Biển, đại dương

Năm học: 2015 - 2016

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3

3. Chất phóng xạ và năng lượng nguyên tử: gây đột biến ở người và sinh vật Do chất thải của các công trương khai thác chất phóng xạ, nhà máy điện nguyên tử, các vụ thử vũ khí hạt nhân 4. Các chất thải rắn thải ra trong quá trình sản suất và sinh hoạt IV –HẬU QUẢ CỦA VIỆC Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG

Như vậy từ trên ta có thể giải quyết tình huống ô nhiễm môi trường làm nhiệt độ Trái Đất tăng mà mùa đông đến muộn Không chỉ riêng Việt Nam mà thế giới cũng chịu ảnh hưởng rõ rệt của việc ô nhiễm môi trường *Đặc biệt: 40%diện tích Đồng bằng sông Cửu Long bị ngập mặn (tại Việt Nam) Nếu nhiệt độ Trái Đất tăng lên 20C thì nước Mĩ và 30C thì nước Anh sẽ chìm trong biển nước

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Năm học: 2015 - 2016

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3

V - HÓA HỌC VÀ VẤN ĐỀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG Ô nhiễm môi trường đang xảy ra trên quy mô toàn cầu, gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống trên Trái Đất. Hiện tượng trái đất bị nóng lên do hiệu ứng nhà kính, hiện tượng nhiều chất độc hại có trong không khí, nước sông, biển, trong đất,... đã làm cho môi trường của hầu hết các nước bị ô nhiễm. Do đó vấn đề bảo vệ môi trường là vấn đề chung của toàn nhân loại.

Hóa học đã có những đóng góp gì trong vấn đề bảo vệ môi trường sống ?

1. Nhận biết môi trường bị ô nhiễm bằng phương pháp hóa học Có thể nhận thấy được môi trường bị ô nhiễm bằng cách nào ? a) Quan sát: Ta có thể nhận thấy môi trường bị ô nhiễm qua mùi, màu sắc,...

Thí dụ: Nước ô nhiễm thường có mùi khó chịu. Màu sắc của nước ô nhiễm thường có màu tối, hơi đen. Khi nước ô nhiễm, nước không còn trong suốt như nước tự nhiên.

Hiện nay nhiều hồ ao, sông ngòi ở một số thành phố, thị xã, khu vực gần khu công nghiệp,... đã có những biểu hiện rất rõ ràng về nguồn nước bị ô nhiễm.

Căn cứ vào mùi và tác dụng sinh lí đặc trưng của một số khí ta dễ dàng nhận ra không khí bị ô nhiễm. Thí dụ: Trong phòng thí nghiệm hoặc trong lớp học sau thí nghiệm ta dễ dàng nhận thấy một số khí, thí dụ như: Không khí có chứa khí clo thì ta thấy mùi hắc, khó chịu: Không khí có khí sunfurơ sẽ có mùi sốc, khó chịu: Không khí có chứa khí H2S sẽ có mùi trứng thối đặc trưng, nếu có khí NH3 thì ta ngửi thấy có mùi khai,... b) Xác định chất ô nhiễm bằng các thuốc thử: Ta coù theå duøng caùc chaát thöû ñeå nhaän bieát oâ nhieãm Thí dụ: Để xác định trong nước có các chất và ion (gốc axit hoặc các ion kim loại) ta cần có những thuốc thử hoặc đến những nơi có thể xác định được thành phần của nước, để xác định: Các ion kim loại nặng (hàm lượng là bao nhiêu?) ; Nồng độ của một số ion Ca2+,Mg2+ gây nên độ cứng của nước; Độ pH của nước. c) Xác định bằng các duøng caùc duïng cuï ño Ta coù theå duøng caùc duïng cuï ño ñeå xaùc ñònh möùc ñoä oâ nhieãm Thí dụ: Dùng nhiệt kế để xác định nhiệt độ của nước; dùng sắc kí để xác định các ion kim loại hoặc các ion khác; dùng máy đo pH để xác định độ pH của đất, nước,...

2. Vai trò của Hóa học trong việc xử lí chất ô nhiễm Xử lí chất ô nhiễm trong đời sống, sản xuất nông nghiệp và công nghiệp như thế nào?

Nguyên tắc chung của việc xử lí chất ô nhiễm bằng phương pháp hóa học là: Có nhiều biện pháp xử lí khác nhau căn cứ vào thực trạng ô nhiễm, đó là xử lí ô nhiễm đất, nước, không khí dựa trên cơ sở khoa học có kết hợp với khoa học vật lí và sinh học.

Phương pháp chung nhất là loại bỏ chất thải độc hại bằng cách sử dụng chất hóa học khác có phản ứng với chất độc hại, tạo thành chất ít độc hại hơn ở dạng rắn, khí hoặc dung dịch. Hoặc có thể cô lập chất độc hại trong những dụng cụ đặc biệt, ngăn chặn không cho chất độc hại thâm nhập vào môi trường đất, nước, không khí gâu ô nhiễm môi trường.

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Năm học: 2015 - 2016

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3

Sau đây là một số trường hợp cụ thể : a) Xử lí nước thải: Khi phát hiện ô nhiễm ở những nơi có chất thải của nhà máy, xí nghiệp, cần có những đề xuất cơ quan có trách nhiệm xử lí.

Nước thải có thể được xử lí sơ bộ theo sơ đồ sau:

b) Xử lí khí thải: Khí thải có thể được xử lí sơ bộ theo sơ đồ sau:

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Năm học: 2015 - 2016

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3

Xử lí chất thải trong quá trình học tập hóa học Với một số chất thải sau thí nghiệm ở trên lớp hoặc sau bài thực hành, ta có thể thực hiện theo các bước sau: - Phân loại hóa chất thải xem chúng thuộc loại nào trong số các chất đã học.

- Căn cứ vào tính chất hóa học của mỗi chất để xử lí cho phù hợp.

- Nếu là các chất có tính axit thì thường dùng nước vôi dư để trung hòa.

HCl + Ca(OH)2 CaCl2 + H2O - Nếu là khí độc có thể dùng chất hấp thụ là than hoạt tính hoặc chất rắn, hoặc dung dịch để hấp thụ chúng, tạo nên chất không độc hoặc ít độc hại hơn.

- Nếu là các ion kim loại, ion SO42- ..., có thể dùng nước vôi dư để kết tủa chúng và thu gom lại ở dạng rắn và tiếp tục xử lí.

- Nếu là ion các kim loại quý thì cần xử lí thu gom để tái sử dụng.

Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu *Ở học sinh cách tốt nhất để bảo vệ môi trường là hạn chế các tác nhân gây ô nhiễm bằng cách đơn giản và hiệu quả nhất Sau đây là 10 cách bạn có thể áp dụng: • Giữ gìn cây xanh: -Vào ban ngày cây xanh hấp thụ khí CO2 và nhả khí O2 ra môi trường Phương trình hóa học xảy ra: 6nCO2 + 5nH2O

Ánh sáng

( C6H10O5 )n + 6nO2

Clorophin

- Giúp ngăn xói mòn đất và cung cấp môi trường sinh thái cho sinh vật. Giữ gìn cây xanh bằng cách chọn những vật trang trí nôi thất từ các chất liệu thân thiện với sinh thái như tre, nứa,....Đừng quá chạy theo mốt, hãy tìm những loại bàn ghế, tủ đựng quần áo bền như vậy vừa tiết kiệm tiền vừa góp phần bảo vệ môi trường Sử dụng các chất liệu từ thiên nhiên: -Bạn có biết thuốc bảo vệ thực vật và các hóa chất sử dụng trong vệ sinh hằng ngày đang làm chúng ta chết dần chết mòn vì là một trong những nguyên nhân gây ra các bệnh ung thư và các bệnh liên quan đến não. Vậy tại sao chúng ta không sử dụng các hóa chất từ thiên nhiên Thí dụ: -Bạn hãy để cuộc đấu tranh sinh tồn của các loài vật một cách tự nhiên nó sẽ giúp kiểm soát các địch hại Rút các phích ra khỏi ổ cắm -Có lẽ bạn không biết rằng việc để cho các thiết lị điện gia dụng ở chế độ “chờ” trong thời gian dài sẽ làm tiêu tốn một lượng điện lớn, vì vậy hãy rút các phích cắm ra khỏi ổ khi hoặc tắt tất cả các thiết bị điện như máy sấy tóc, máy vi tính, ti vi, thiết bị sạc điện di động,... khi không sử dụng Tiết kiệm điện

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Năm học: 2015 - 2016

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3

-Hãy tiết kiệm nguồn năng lượng điện quý giá một cách thật hợp lí bạn sẽ làm giảm hiệu ứng nhà kính

Tận dụng ánh sáng mặt trời -Có thể bạn không đủ tiền để mua nhũng thứ như: bình nước nóng sử dụng ánh sáng mặt trời,.... Nhưng hãy bật tung cửa sổ để đón ánh sáng mặt trời thay vì bật điện. Nhớ là vào trời sáng nhé

Nguyên tắc 3R(Reduce – reuse – cecycle): Giảm sử dụng – tái sử dụng – sử dụng sản phẩm tái chế -Chúng ta đang tiêu thụ nhiều hơn thiên nhiên cung cấp. Có thể bạn không thể giảm thiểu nhu cầu cá nhân nhưng hãy tái sử dụng chúng, sử dụng sản phẩm tái chế của chúng để giảm lượng rác thải vào thiên nhiên

“Ta tắm ao ta” -Bạn hãy ưu tiên sử dụng những sản phẩm có ở địa phương bạn để giảm chi phí vận chuyển sản phẩm từ các địa phương khác.

-Hãy thử nghĩ xem năng lượng và khí thải trong vận chuyển lớn như thế nào

Tiết kiệm giấy -Hãy tranh thủ lướt web để tìm kiếm thông tin thay vì cứ chăm chú đọc sách, gửi email và file thay vì viết thư tay. Bạn đã góp một phần nhỏ vào bảo vệ cây xanh – nguyên liệu chính sản xuất ra giấy

Giảm sử dụng túi nilong -Bạn có biết rằng túi nilong không thể phân hủy sinh học nên có thể tồn tại dưới lòng đất hàng trăm năm mà không hề hấn gì. Và để sản xuất ra chúng thì cần phải dầu hỏa – một nguyên liệu đang dần cạn kiệt -Có thể bạn không sử dụng các loại túi bằng lá hoặc giấy vì chúng kém bền vậy tại sao chúng ta không tái sử dụng túi nilong. Khi bạn đã dùng xong thì hãy giặc có như quần áo của bạn vậy vì chúng rất bền và không bị NaOH trong bột giặt ăn mòn

Sử dụng tiến bộ khoa học trong tầm tay của bạn -Hãy sử dụng đèn huỳnh quang tuy chúng đắt hơn đèn bình thường một tí nhưng chúng tiết kiệm hơn đèn bình thường. Nhưng khi chúng bị hỏng hãy thu gom lại nếu không sẽ gây hại môi trường đấy Đây cũng chỉ là những biện pháp nhỏ trong việc bảo vệ môi trường Nhưng các nước lớn đang họp hội nghị tại Pari pháp để bàn luận các biệm pháp như -đàu tư các “vũ khí” tối tân giúp xử lí khí thải -Thành lập hàng rào thuế quang cho các nước có ưu thế công nghiệp

Bảo vệ môi trường cũng chính là bảo vệ sự sống Mỗi nghười một việc hãy bảo vệ mẹ Trái Đất của chúng ta Đây cũng chính là thông điệp mà bài thi muốn gửi tới các bạn ------------------------------------

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Năm học: 2015 - 2016

Trường THCS Hoài Châu

Lớp 9A3 Hết

Người làm bài: Huỳnh Kim Thành

Năm học: 2015 - 2016