TÊN ĐỀ TÀI PHƯƠNG PHÁP GIẢI MỘT SỐ BÀI TẬP ĐỊNH LƯỢNG TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 9

BÁO CÁO ĐỀ TÀI/SKKN HÓA HỌC

vectorstock.com/8687764

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

DẠY KÈM QUY NHƠN SCIENTIFIC RESEARCH PHÁT TRIỂN NỘI DUNG TÊN ĐỀ TÀI PHƯƠNG PHÁP GIẢI MỘT SỐ BÀI TẬP ĐỊNH LƯỢNG TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 9 WORD VERSION | 2020 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group

Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

TÊN ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP GIẢI MỘT SỐ BÀI TẬP ĐỊNH LƯỢNG TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 9 PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hóa học là bộ môn khoa học quan trọng, rất phức tạp trong nhà trường phổ thông. Những kiến thức của bộ môn rất mới mẻ đối với học sinh. Môn hóa học cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức phổ thông cơ bản và thiết thực đầu tiên về hóa học.

Việc dạy và học hóa học ở các trường hiện nay đã và đang được đổi mới tích cực nhằm góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu của trường THCS. Giáo viên bộ môn hóa học cần hình thành ở các em một số kĩ năng cơ bản, phổ thông và thói quen học tập và làm việc khoa học, có những phẩm chất cần thiết như: cẩn thận, tỉ mỉ, kiên trì, trung thực, chính xác, yêu chân lí khoa học, có ý thức trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội, có thể hòa hợp với môi trường thân thiện, chuẩn bị đi vào cuộc sống cộng đồng.

Hóa học là môn khoa học thực nghiệm kết hợp với lý thuyết, thực tế việc giải bài tập hóa học đối với học sinh còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là các bài tập định lượng. Các bài tập dạng định lượng là khá phức tạp với học sinh, đa số học sinh còn lúng túng trong việc giải bài tập hóa học loại này. Chủ yếu là các em chưa hiểu đề bài nói gì, yêu cầu làm gì và cần vận dụng các công thức nào liên quan để giải bài tập. Học sinh chưa định hướng được phương pháp giải bài tập gặp phải. Tôi nhận thấy việc cần thiết là phải hướng dẫn cho học sinh cách phân tích đề bài yêu cầu làm gì, đề bài cho biết điều gì, và làm thế nào để từ những dữ kiện đề bài cho để có thể tìm ra được đáp án đề hỏi. Từ đó giúp học sinh học tốt hơn và khi gặp một bài tập hóa học, học sinh có thể tự suy luận và đưa ra phương pháp giải thích hợp.

1

Trong quá trình giải các bài tập học sinh sẽ được rèn luyện các phương pháp giải, kinh nghiệm làm bài của học sinh đó là những kinh nghiệm có giá trị thực tiễn giúp học sinh rèn luyện cách tập trung cho từng kĩ năng, kĩ xảo làm bài từ đó các em có thể sử dụng kĩ năng, kĩ xảo một cách linh hoạt. Khi gặp một bài toán hóa học khó, học sinh có thể tự mình nghiên cứu đề bài, từ các giả thiết đề cho có thể tự liên hệ các công thức liên quan, rồi từ đó tự mình tìm ra hướng giải quyết. Chính điều đó có ý nghĩa trong việc hình thành và phát triển tiềm lực trí tuệ cho học sinh, phát huy ý thức tự học, tự giác, tích cực, sáng tạo của học sinh. Góp phần tạo cho học sinh hứng thú, say mê học tập bộ môn là biện pháp nâng cao chất lượng dạy và học.

Từ những vấn đề nêu trên, với mong muốn góp phần của mình vào việc tìm tòi phương pháp dạy học thích hợp với những điều kiện hiện có của học sinh nhằm phát triển tư duy của học sinh THCS giúp các em tự lực hoạt động tìm chiếm lĩnh tri thức, tự mình tham gia các hoạt động để củng cố vững chắc kiến thức, rèn luyện được kỹ năng, phát huy tốt năng lực tư duy, độc lập suy nghĩ cho đối tượng học sinh giỏi tạo tiền đề quan trọng cho việc phát triển tư duy của các em ở các cấp học cao hơn, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục và đào tạo. Nên tôi đã đưa ra sáng kiến kinh nghiệm: “Phương pháp giải một số bài tập định lượng trong chương trình hóa học lớp 9” 1.2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI 1.2.1. Mục tiêu - Nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy và học môn hóa học.

- Giúp cho học sinh có thể hiểu được cách giải một số bài tập định lượng hóa học lớp 9.

- Phát triển năng lực trí tuệ cho học sinh, phát huy tính tích cực và tư duy sáng tạo, tạo hứng thú học tập bộ môn.

- Là tài liệu cần thiết cho giáo viên và học sinh trong việc dạy và học.

1.2.2. Nhiệm vụ - Nêu được phương pháp để giải các bài tập định lượng hóa học lớp 9.

- Thực trạng và trình độ và điều kiện học tập của học sinh lớp 9.

2

- Rút ra bài học kinh nghiệm để góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, đặc biệt là trong việc phụ đạo học sinh trung bình, yếu kém và bồi dưỡng học sinh giỏi.

1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU - Các loại bài tập định lượng trong chương trình hóa học lớp 9.

- Học sinh khối lớp 9.

1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Phân tích lý thuyết, nghiên cứu kĩ chương trình sách giáo khoa và sách bài tập hóa học lớp 9.

- Tham khảo tài liệu liên quan.

- Đúc kết kinh nghiệm của bản thân trong quá trình dạy học.

- Áp dụng vào giảng dạy học sinh lớp 9.

3

PHẦN 2. NỘI DUNG 2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN - Như chúng ta đã biết các bài tập hóa học khá phong phú và đa dạng, mỗi dạng bài tập đều có phương pháp giải đặc trưng riêng. Tuy nhiên do việc phân loại bài tập chỉ mang tính tương đối, vì vậy trong mỗi loại bài tập này thường chứa đựng vài yếu tố của bài tập kia.

- Bài tập hóa học là phương tiện cơ bản để dạy học sinh tập vận dụng các kiến thức hóa học vào thực tế đời sống và tập nghiên cứu khoa học.

- Trong quá trình dạy học hóa học ở Trường THCS việc đưa định hướng phương pháp giải cho từng loại bài tập là việc làm rất quan trọng. Công việc này có ý nghĩa đối với cả giáo viên và học sinh. Trên cơ sở đó giáo viên sẽ có một hệ thống cách giải các bài tập, từ đó áp dụng vào việc dạy học cho học sinh một cách logic, tránh trường hợp dạy theo nhiều cách khác nhau làm cho học sinh sẽ bị rối và không biết nên áp dụng phương pháp nào. Bên cạnh đó việc định hướng cách giải cho học sinh còn giúp học sinh có thể tự nghiên cứu tìm tòi, tạo cho học sinh thói quen tư duy, suy luận và kỹ năng làm bài khoa học, chính xác, giúp học sinh có thói quen nhìn nhận vấn đề theo một hướng logic, từ đó học sinh có thể dùng những kiến thức đã biết để giải quyết vấn đề.

- Trong quá trình giải các loại bài tập hóa học giúp học sinh rèn luyện một cách tập trung từng kỹ năng, kỹ xảo làm bài, từ đó các em sử dụng một cách thành thạo linh hoạt. Đồng thời học sinh được ôn tập củng cố lại các kiến thức đã học theo từng chủ đề giúp học sinh nắm vững kiến thức đã học để vận dụng trong các bài tập cụ thể và có hiệu quả.

2.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN 4

Hóa học là môn khoa học thực nghiệm kết hợp lý thuyết. Thực tế việc giải quyết các bài tập định lượng đối với học sinh khối 9 còn gặp nhiều khó khăn vì đây là dạng bài tập khá phức tạp. Qua quá trình dạy học tôi nhận ra rằng: chất lượng học sinh ở đây chưa đồng đều về phương pháp giải bài tập, nhiều em học sinh còn yếu, lúng túng về cách để làm một bài tập hóa học định lượng và đa số học sinh chưa định hướng được phương pháp giải các bài tập gặp phải. Trước tình hình học tập của học sinh lớp 9 hiện nay. Là giáo viên phụ trách bộ môn, tôi nhận thấy việc cần thiết là phải định hướng được cho học sinh cách giải các bài tập, nhất là các bài tập định lượng. Làm thế nào để có thể giúp học sinh có thể tự nghiên cứu tìm ra phương pháp, vận dụng các công thức một cách linh hoạt để giải bài tập khi gặp phải. Từ đó giúp học sinh học tốt hơn, tạo hứng thú say mê học tập bộ môn.

2.3. THỰC TRẠNG CHUNG - Khi chuẩn bị thực hiện đề tài, năng lực giải các bài tập định lượng hóa học của học sinh còn rất yếu.

- Phần lớn các em chưa xác định được yêu cầu đề bài, chưa nắm vững các công thức tính toán, nên tìm cách giải sai.

- Rất ít học sinh có sách tham khảo về các loại bài tập. Việc giáo viên mở rộng kiến thức cho học sinh đặc biệt là kiến thức khó trong các giờ học còn hạn chế. Học sinh thường rất lúng túng khi gặp các dạng bài tập định lượng phức tạp.

- Nhiều học sinh chưa biết giải các bài tập hóa học, chưa hiểu được đầy đủ ý nghĩa định tính và định lượng, lý do là học sinh chưa nắm phương pháp chung để giải bài tập hoặc thiếu kỹ năng tính toán, dẫn đến học sinh làm bài thường cảm thấy khó khăn và lúng túng.

- Học sinh lớp 9 đang ở giai đoạn lứa tuổi hiếu động, chưa có tính kiên trì, cẩn thận do đó khi làm bài tập các em thường mắc phải một số sai lầm cơ bản dẫn đến chất lượng học tập của học sinh thấp.

2.4. ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI - Học sinh nắm được phương pháp giải chung của các bài tập định lượng.

Do đó khi gặp một bài tập, học sinh có thể tự nghiên cứu, phân tích đề, tự tìm ra 5

hướng giải, hạn chế những sai lầm trong quá trình giải bài tập, đồng thời phát triển được tìm lực trí tuệ của học sinh.

- Có thể áp dụng cho nhiều đối tượng học sinh cấp 2.

- Tài liệu này có thể dùng cho cả giáo viên và học sinh.

2.5. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CỦA ĐỀ TÀI 2.5.1. Bài toán về nồng độ dung dịch.

2.5.1.1. Các công thức: - Nồng độ mol: CM  Trong đó:

n (mol/l) V

CM là nồng độ mol n là số mol (mol) V là thể tích dung dịch (lít)

mct C%  .100% - Nồng độ phần trăm: mdd Trong đó:

C% là nồng độ phần trăm Mct là khối lượng chất tan Mdd là khối lượng dung dịch

2.5.1.2. Bài tập mẫu: Bài 1: Cho 34,5g Na tác dụng với 177g nước. Tính nồng độ % của dung dịch thu được sau phản ứng.

Hướng dẫn giải: + Tính số mol Na + Viết phương trình phản ứng + Xác định chất tan cần tính trong dung dịch + Thay các đại lượng tính toán + Trả lời Giải

n Na  2Na

+

34,5  1,5mol 23

2H2O   2NaOH

+

H2 6

1,5mol

1,5mol

1,5mol

0,75mol

mNaOH = 1,5 . 40 = 60g

mH 2  0,75.2  1,5g Khối lượng dd sau phản ứng

mddNaOH  mNa  mH 2O  mH 2 = 34,5 + 177 - 1,5 = 200g Nồng độ % dd thu được sau phản ứng C% 

60.100  30% 200

Bài 2: Cho 4,6 g Na tác dụng với 500 ml nước. Tính nồng độ mol của dung dịch thu được sau phản ứng (coi thể tích thay đổi không đáng kể).

Hướng dẫn giải: + Tính số mol Na. + Viết phương trình phản ứng. + Xác định chất tan cần tính trong dung dịch. + Thay các đại lượng tính toán + Trả lời Giải

n Na  2Na

+

0,2 mol

4, 6  0, 2 (mol) 23

2H2O   2NaOH 0,2 mol

+

0,2 mol

H2 0,1 mol

Dung dịch sau phản ứng chứa NaOH. Thể tích dung dịch sau phản ứng: 500 ml = 0,5 l Nồng độ mol dd thu được sau phản ứng:

CM 

n 0, 2   0, 4 (mol/l) V 0,5

Bài 3: Cần phải thêm bao nhiêu gam dung dịch HCl vào 400g dung dịch HCl có nồng độ 10% để được dung dịch HCl có nồng độ 20% Hướng dẫn giải: 7

+ Lập sơ đồ đường chéo, xem dd HCl 100% (dd1) + Tìm tỉ lệ mdd(1) : mdd(2) + Thay các đại lượng tính toán + Trả lời Giải

dd1 HCl

10 – 20 = 10

100%

( mdd )

20

1

dd2 HCl

100 – 80 = 20

10%

(mdd2  400 g )

mdd 1 400



10 1 400   mdd1   50 g 80 8 8

Vậy phải thêm 50g axit HCl 20% Bài 4: Cần phải trộn bao nhiêu gam dd NaOH có nồng độ 25% vào 200g dung dịch NaOH có nồng độ 20% được dung dịch NaOH có nồng độ 15%.

Hướng dẫn giải: + Lập sơ đồ đường chéo + Tìm tỉ lệ mdd(1) : mdd(2) + Suy ra mdd(1) + Trả lời Giải dd1

20 – 15 = 5

25%

( mdd ) 1

15

dd2

20%

25 – 15 = 10

(mdd2  200 g )

8

mdd 1 200



5 1   mdd1  100 g ; Vậy phải thêm 100g dd NaOH 25% 10 2

2.5.1.3. Bài tập tự giải: Bài 1: Cần lấy bao nhiêu gam muối ăn hào tan vào 123g nước để được dung dịch muối ăn có nồng độ 18%? Đáp số: mNaCl cần lấy = 27g Bài 2: Cần lấy bao nhiêu g KCl tinh khiết và bao nhiêu gam dung dịch KCl 4% để pha chế thành 480g dd KCl nồng độ 20%? Đáp số: mdd1 = 80g; mdd = 400g 2

Bài 3: Cần lấy bao nhiêu ml dd H2SO4 2M pha trộn với bao nhiêu ml dd H2SO4 1M được 625ml dd H2SO4 1,2M Đáp số:

Vdd1 = 125ml; Vdd = 500ml 2

Bài 4: Hòa tan 11,5g Na vào 189ml nước. Tính nồng độ phần trăm, nồng độ mol/l và khối lượng riêng của dd thu được, biết DH O  1g / ml 2

Đáp số: C% = 10%; CM = 2,77M; d = 1,11g/ml Bài 5: Cho 188g K2O vào 1 lít dd KOH 10% ( d = 1,08g/ml) thì được dd A. Tính nồng độ % của dd A Đáp số: C% = 26,157% 2.5.2. Bài toán xác định công thức phân tử của một chất 2.5.2.1. Bài tập mẫu: Bài 1: Phân tích một hợp chất vô cơ A có thành phần % theo khối lượng của Cu là 40%, S là 20%, O là 40%. Xác định công thức hóa học của A. Hướng dẫn giải: + Viết CTHH dạng tổng quát với x,y,z chưa biết + Tìm tỉ lệ x,y.z + Viết CTHH đúng Giải Vì: % Cu + %S + %O = 40 + 20 + 40 = 100% Nên A chỉ có Cu, S, O. 9

Đặt công thức của A là: CuxSyOz x: y:z 

%Cu %S %O 40 20 40 : :  : :  0,625 : 0,625 : 2,5  1 : 1 : 4 M Cu M S M O 64 32 16

Vậy A có CTHH là: CuSO4 Bài 2: Xác định công thức của chất A có thành phần theo khối lượng: 46,94%Na, 24,49%C, 28,57%N. Hướng dẫn giải: + Viết CTHH dạng tổng quát với NaxCyNz + Tìm tỉ lệ x,y.z + Viết CTHH đúng Giải Đặt công thức của chất A: NaxCyNz Ta có: x; y : z 

46,94 24,49 28,57 : :  2,4 : 2,4 : 2,4  1 : 1 : 1 23 12 14 Vậy công thức của A: NaCN

Bài 3: Hòa tan hoàn toàn 7,2g một kim loại hóa trị II bằng dd HCl, thu được 6,72 lít khí H2 ở đktc. Xác định tên kim loại đã dùng.

Hướng dẫn giải: + Hướng dẫn học sinh đổi số mol theo số liệu đầu bài + Viết PTHH và kê mol + Lập hệ PT tìm A + Trả lời Giải Đặt A là kim loại đã dùng và có số mol x A + 2HCl   ACl2 + H2 x (mol)

x (mol)  x.A  7, 2  6, 72   x  22, 4  0,3 

(1) (2)

10

Thế (2) vào (1) ta có: A 

7,2  24 0,3

Vậy A là kim loại Mg Bài 4: Cho 12,8g một kim loại hóa trị II tác dụng với clo đủ thì thu được 27g muối clorua. Xác định tên kim loại Hướng dẫn giải: + Viết PTHH + Kê khối lượng vào PT + Lập hệ PT tìm A + Trả lời Giải Gọi A là kim loại có hóa trị II, có khối lượng mol là A. A + Cl2   ACl3 A (g)

(A + 71) g

12,8g

27g

Ta có:

A A  71   A = 64 12,8 27

Vậy A là kim loại Cu Bài 5: Hòa tan 7,56g một kim loại M chưa rỏ hóa trị vào dd axit HCl thu được 9,408 lít khí H2 (đktc). Xác định kim loại M. Hướng dẫn giải: + Hướng dẫn học sinh đổi số mol theo số liệu đầu bài + Viết PTHH + Lập hệ PT, biện luận tìm M + Trả lời Giải Đặt n là hóa trị của kim loại M, x là số mol và m là khối lượng của M  2MCln + nH2 2M + 2nHCl 

x(mol)

nx/2 (mol) x. M = 7,56

(1) 11

nx 9,408   0,42 (2) 2 22,4  nx = 0,84 (3)

Mx 7,56  nx 0,84 M  9  M  9n n

Hóa trị của kim loại có thể là 1, 2 hoặc 3 n

1

2

3

M

9

18

27

Chỉ có Al hóa trị III với NTK 27 phù hợp Vậy M là kim loại Al. 2.5.2.2. Bài tập tự giải: Bài 1: Xác định công thức của chất có thành phần theo khối lượng: 2,04%H; 32,65%S; 65,31%O Đáp số: H2SO4 Bài 2: Xác định công thức của chất có thành phần theo khối lượng: 17,1%Ca, 26,5%P,

54,7%O;

1,7%H

Đáp số: Ca(HPO4)2 Bài 3: Hòa tan 5,6g một kim loại hóa trị II bằng dd HCl thu được 2,24 lít khí H2 (ở đktc). Xác định tên kim loại đã dùng ở trên. Đáp số: Fe Bài 4: Cho 4,48g một oxit kim loại hóa trị II tác dụng hết với 7,84g dd H2SO4. Xác định công thức của oxit trên. Đáp số: CaO 2.5.3. Bài toán về hỗn hợp Phương pháp giải: - Căn cứ vào phương trình bài toán ta đặt biến số cho hơp lý, thường ta đặt mol sẽ dễ giải hơn.

- Cẩn thận xem một trong hai chất hỗn hợp tham gia phản ứng.

12

- Viết phương trình phản ứng kê mol tìm hệ phương trình giải (ta sẽ được số mol của những chất).

- Từ đó tính được khối lượng những chất hoặc % mỗi chất về khối lượng hoặc thể tích.

2.5.3.1. Bài tập mẫu: Bài 1: Cho 10 g hỗn hợp Zn và Cu tác dụng dd H2SO4 thì thu được 2,24 lít H2 (đktc). Tính thành phần % về khối lượng mỗi chất trong hỗn hợp.

Hướng dẫn giải: + Viết PTHH + Tìm số mol của Zn dựa vào số mol H2. + Tìm mZn + Tính %Cu và %Zn Giải Gọi x là số mol của Zn, y là số mol của Cu Zn

+

x mol Cu

 ZnSO4 H2SO4 

x mol +

+

x mol

H2  x mol

 không xảy ra H2SO4 

x  n H2 

(1)

(2)

2, 24  0,1 (mol) 22, 4

mZn = 0,1 . 65 = 6,5 g mCu = 10 – 6,5 = 3,5 g %Zn 

6,5.100%  65% 10

%Cu = 100% - 65% = 35% Bài 2: Hòa tan 2,84g hỗn hợp 2 muối CaCO3 và MgCO3 bằng dd axit HCl thấy bay ra 0,672 lít khí CO2 (đktc). Tính thành phần % về khối lượng của hỗn hợp hai muối ban đầu.

Hướng dẫn giải: + Đổi số mol theo đầu bài gọi x,y là số mol 2 muối + Viết 2 PTHH 13

+ Dựa vào dữ kiện đầu bài. Lập hệ PT giả tìm x,y + %m (CaCO3) và %m (MgCO3) Giải Gọi x là số mol của CaCO3, y là số mol của MgCO3 CaCO3

 CaCl2 + CO2 + 2HCl 

+

x mol MgCO3

H2O

(1)

x mol +

 MgCl2 + CO2 + 2HCl 

y mol Từ (1) và (2) tá có:

H2O (2)

y mol x

+ y

= 0,03

100x + 84y = 2,84

(1) (2)

Giải hệ (1) và (2) ta được: x = 0,02  mCaCO  0,02.100  2 g 3

y = 0,01  mMgCO  0,01.84  0,84 g 3

%CaCO3 

2.100%  70,42% 2,84

%MgCO3 = 100% - 70,42% = 29,58% 2.5.3.3. Bài tập tự giải: Bài 1: Hoà tan 10 g hh Mg và MgO bằng dd HCl. Dung dịch thu được tác dụng với một lượng NaOH dư. Lọc lấy kết tủa rửa sạch rồi nung ở nhiệt độ cao đến khối lượng không đổi thu được 4 g chất rắn. a/ Tính % khối lượng hh ban đầu đã dùng. b/ Tính thể tích dd HCl 2M tối thiểu đã dùng Đáp số: a/ %Mg = 60%; %MgO = 40%;

b/ VHCl = 0,35 (l)

Bài 2: Hòa tan hoàn toàn 8 g hỗn hợp gồm 2 kim loại Mg và Fe bằng 500 ml dung dịch HCl vừa đủ, sau phản ứng thu được 4,48 lít khí H2 (đktc). a/ Tính phần trăm khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp. b/ Tính nồng độ mol dung dịch HCl đã dùng. Đáp số: a/ %Mg = 30%; %Fe = 70%; b/ CM(HCl) = 0,8 M Bài 3: Hòa tan hoàn toàn 11,9 g hỗn hợp 2 kim loại Al và Zn bằng 500 ml dung dịch H2SO4 vừa đủ, sau phản ứng thu được 8,96 lít khí H2 (đktc).

14

a/ Tính phần trăm khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp. b/ Tính nồng độ mol dung dịch H2SO4 đã dùng. Đáp số: a/ %Al = 45,4%;

%Zn = 54,6%;

b/ CM = 0,8 M

Bài 4: Hòa tan hoàn toàn 13,6 g hỗn hợp gồm Fe và Fe2O3 bằng 1 lít dd HCl vừa đủ. Sau phản ứng thu được 2,24 lít khí H2 (đktc). a/ Tính phần trăm khối lượng mỗi chất trong hỗn hợp. b/ Tính nồng độ mol dung dịch HCl đã dùng. Đáp số: a/ %Fe = 41,2%;

%Fe2O3 = 58,8%; b/ CM = 0,8 M

Bài 5: Hoà tan 49,6 g hh gồm 1 muối sunfat và 1 muối cacbonat của 1 kim loại hoá trị I vào nước thu được dd A. Chia dd A làm 2 phần bằng nhau: - Phần thứ 1: Cho phản ứng với lượng dư dd H2SO4 thu được 2,24 lít khí (đktc) - Phần thứ 2: Cho phản ứng với lượng dư dd BaCl2 thu được 43 g kết tủa trắng a/ Tìm công thức 2 muối ban đầu? b/ Tính thành phần % về khối lượng các muối có trong hh? Đáp số:

a/ Na2SO4 ;Na2CO3 ; b/ %Na2SO4 = 57,25%; % Na2CO3 = 42,75%

2.5.4. Bài toán tăng giảm khối lượng Phương pháp giải: - Kim loại mạnh (trừ những kim loại tác dụng với nước) đẩy kim loại yếu hơn ra khỏi dd của kim loại yếu.

- Khi cho miếng kim loại vào dung dịch muối sau phản ứng kim loại tăng hay giảm.

- Viết phương trình phản ứng đặt ẩn số theo số mol chất sau đó suy số mol ra khối lượng. + Nếu sau khi nhúng, khối lượng thanh kim loại tăng thì độ tăng khối lượng thanh kim loại = khối lượng kim loại sinh ra – khối lượng kim loại tan. + Nếu sau khi nhúng, đề bài cho khối lượng thanh kim loại giảm thì độ giảm khối lượng thanh kim loại = khối lượng kim loại tan – khối lượng kim loại sinh ra.

15

2.5.4.1. Bài tập mẫu: Bài 1: Nhúng thanh Zn nặng 37,5g vào 200ml dd CuSO4. Phản ứng xong lấy thanh kim loại ra rửa sạch làm khô cân được 37,44g a/ Tính mZn đã phản ứng b/ Tính CM CuSO4 ban đầu Hướng dẫn giải: + Phân tích dữ kiện đầu bài + Viết PTHH + Lập PT dựa vào khối lượng giảm + Tính mZn phản ứng và CM của CuSO4 Giải Gọi x là số mol của Zn Zn

+

x mol

 ZnSO4 CuSO4 

x mol

x mol

+

Cu  x mol

a/ theo đề bài độ giảm khối lượng thanh kim loại sau nhúng là: mZn tan - mCu bám = 65x - 64x = 37,5 = 37,44 x = 0,06 mol b/ Nồng độ mol của dd CuSO4 ban đầu C M (CuSO4 ) 

0,06  0,3M 0,2

Bài 2: Nhúng 1 thanh Fe có khối lượng 50g vào 500ml dd CuSO4 sau 1 thời gian khối lượng thanh Fe tăng 4%. Xác định lượng Cu thoát ra và CM của dd CuSO4 Hướng dẫn giải: + Tìm mFe tăng + Viết PTHH + Lập PT dựa vào khối lượng tăng + Tính mcu phản ứng và CM của CuSO4 Giải Gọi x là số mol của Zn 16

Fe x mol

+

CuSO4   FeSO4 x mol

+

x mol

Cu  x mol

Khối lượng Fe tăng sau phản ứng 64x - 56x = 2  8x = 2  x = 0,25 mol mCu = 0,25 . 64 = 16g Nồng độ mol của dd CuSO4 C M (CuSO4 ) 

0,25  0,5M 0,5

2.5.4.2. Bài tập tự giải: Bài 1: Nhúng 1 thanh Al có khối lượng 5g vào 10ml dd CuSO4 đến khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, lấy thanh kim loại rửa sạch sấy khô cân được 6,38g.

Tính CM dd CuSO4 đã lấy và khối lượng Cu bám vào thanh kim loại. Đáp số: m (Cu) = 1,92g; CM = 0,2 Bài 2: Nhúng 1 thanh Fe vào dd CuSO4 sau 1 thời gian lấy miếng thanh Fe ra lay khô thấy khối lượng thanh Fe tăng 0,08g. Tính khối lượng Fe Đáp số: x = 0,01 (0,56 g) 2.5.5. Bài toán hiệu suất Phương pháp giải: 1/ Trường hợp 1: Tính hiệu suất theo lượng sản phẩm thu được: lượng sản phẩm thực tế thu được (đề bài cho) H =

x 100% lượng sản phẩm lý thuyết thu được (theo PTHH)

* Chú ý: lượng sản phẩm thực tế  lượng sản phẩm lý thuyết.

2/ Trường hợp 2: Tính hiệu suất theo lượng chất tham gia phản ứng cần lấy: lượng chất tham gia cần lấy lý thuyết (theo PTHH) H =

x 100% lượng chất tham gia cần lấy thực tế (đề bài cho)

* Chú ý: lượng chất tham gia cần lấy (thực tế)  lượng chất tham gia cần lấy lý thuyết.

17

2.5.5.1. Bài tập mẫu: Bài 1: Người ta điều chế do nhiệt phân 1 mol KClO3 thì thu được 43,2g khí O2. Tính hiệu suất phản ứng.

Hướng dẫn giải: + Đổi số mol theo dữ kiện đầu bài + Viết PTHH và kê mol + Tìm khối lượng khí O2 theo PTHH (m lý thuyết) + Tính hiệu suất phản ứng Giải t 2KClO3  2KCl 0

+ 3O2 

2mol

3mol

1mol

1,5mol

m O2  1,5.32  48g H% 

43,2.100%  90% 48

Bài 2: Người ta khử 16g CuO bằng khí H2. sau phản ứng người ta thu được 12g Cu. Tính hiệu suất khử CuO? Hướng dẫn giải: + Đổi số mol theo dữ kiện đầu bài + Viết PTHH và kê mol + Tìm khối lượng Cu theo PTHH (m lý thuyết) + Tính hiệu suất phản ứng Giải H2

+

t CuO  Cu + H2O 0

0,2mol nCuO 

0,2mol 16  0,2mol 80

mCu = 0,2 . 64 = 12,8g H% 

12.100%  95% 12,8 18

2.5.5.2. Bài tập tự giải: Bài 1: Trong phòng thí nghiệm người ta điều chế Fe bằng cách dùng khí H2 để khử 16g Fe2O3. Sắt mới điều chế cho phản ứng với axit H2SO4 loãng dư.

Sau cùng thu được 3 lít H2 (đktc). Tính hiệu suất phản ứng tạo ra sắt. Đáp số: H% = 66,96% Bài 2: Trộn 10 lít C2H4 với 15 lít H2 rồi dẫn hỗn hợp đi qua một ống chứa bột Ni nung nóng. Sau thí nghiệm thể tích thu được 20 lít gồm C2H4, H2 và C2H6. Tính hiệu suất hiđro hóa C2H4 (các thể tích đo ở đktc). Đáp số: H% = 50% Bài 3: Trong công nghiệp người ta sản xuất phân đạm urê theo phương trình hóa học sau: CO2 +

,P  NH3 t CO(NH2)2 + xt 0

H2O

Tính thể tích khí CO2 và khí NH3 (đktc) cần lấy để sản xuất 10 tấn urê, biết H = 80%. Đáp số: V (CO2) = 4666,66m3; V (NH3) = 9333,32m3 Bài 4: Cho brom tác dụng với benzen tạo ra brombenzen. Tính khối lượng benzen cần dùng để điều chế 15,7g bromzen, biết H = 80% Đáp số: m (C6H6 = 9,57g) Bài 5: Từ 60kg quặng pirit. Tính lượng H2SO4 96% thu được từ quặng trên nếu hiệu suất là 85% so với lý thuyết. Đáp số: m (H2SO4 96% thu được) = 86,77kg Bài 6: Nung 500kg đá vôi (chứa 20% tạp chất) thì thu được 340kg vôi sống.

Tính hiệu suất phản ứng. Đáp số: H = 85%

19

PHẦN 3: KẾT LUẬN 3.1. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI - Bài tập hóa học rất đa dạng và phong phú, việc giải bài tập hóa học là yếu tố hết sức quan trọng trong cả quá trình dạy và học hóa học. Thực tế đã chứng minh rằng, chỉ có thể đạt được hiệu quả cao trong dạy học hóa học, nếu biết sử dụng hệ thống bài tập một cách hợp lý, khoa học.

- Cơ sở của các phương pháp giải các bài tập hóa học là sự thống nhất giữa các mặt định tính và định lượng. Bài tập hóa học đóng vai trò quan trọng trong việc học tập và giúp học sinh phát triển tư duy sáng tạo, đồng thời nó góp phần quan trọng trong việc ôn luyện kiến thức củ, bổ sung thêm những thiếu sót về lý thuyết và thực hành hóa học.

- Khi phân loại được các dạng bài tập và có phương pháp giải chung cho từng loại thì học sinh sẽ dễ hiểu bài hơn, thao tác thành thạo các dạng bài tập hóa học ngay tại lớp chiếm tỉ lệ cao.

- Giáo viên tiết kiệm được thời gian, học sinh tự giác, độc lập làm bài. Phát huy được tính tích cực của học sinh.

- Dựa vào sự phân dạng các bài tập giáo viên có thể dạy nâng cao được nhiều đối tượng học sinh và có thể phân loại được học sinh.

3.2. KHẢ NĂNG ÁP DỤNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: - Việc định hướng phương pháp giải chung cho từng loại bài tập hóa học có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học của giáo viên và kết 20

quả học tập của học sinh. Từ đó giúp học sinh nắm vững kiến thức đã được học đồng thời rèn luyện được kỹ năng, kỹ xảo để học sinh thành thạo hơn trong việc sử dụng các kiến thức để làm các bài tập tạo cho học sinh hứng thú say mê học tập bộ môn là biện pháp nâng cao chất lượng dạy và học.

- Trong quá trình giảng dạy các bài tập hóa học, nếu chú trọng rèn luyện tốt tư duy cho học sinh thì các em sẽ hiểu, nhớ, vận dụng kiến thức tốt hơn, học sinh sẽ được củng cố, hệ thống quá, mở rộng nâng cao kiến thức đồng thời các kỹ năng cũng được rèn luyện tốt hơn.

- Rèn tốt cho học sinh tư duy sáng tạo thông qua phương pháp giải các bài tập hóa học. Góp phần rất tích cực vào việc hình thành nhân cách cho học sinh gồm: tính chủ động, sáng tạo, niềm tin và ý chí quyết tâm…đó củng chính là mục tiêu giáo dục con người trong thời đại mới.

- Sáng kiến kinh nghiệm này có thể áp dụng cho nhiều đối tượng học sinh THCS: Với học sinh đại trà, với các đối tượng học sinh khá, giỏi.

- Tuy nhiên đề tài khó áp dụng vào việc giảng dạy trực tiếp trên lớp mà chủ yếu áp dụng vào việc phụ đạo, bồi dưỡng học sinh ngoài giờ hoặc bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi.

3.3. HƯỚNG PHÁT TRIỂN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: - Bổ sung thêm các dạng bài tập định tính ở mức độ dành cho học sinh đại trà và học sinh khá, giỏi.

- Áp dụng điều chỉnh những thiếu sót vào giảng dạy tại nơi công tác.

3.4. ĐỀ XUẤT VÀ NHỮNG KIẾN NGHỊ: - Đối với nhà trường: + Cần trang bị cho giáo viên thêm những tài liệu tham khảo cần thiết để bổ sung, hỗ trợ cho giáo viên trong quá trình giảng dạy. + Tạo điều kiện cơ sở vật chất cho trường (phòng thực hành thí nghiệm, phương tiện dạy học…)

- Đối với giáo viên: Phải thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng tham khảo nhiều tài liệu để nâng cao kiến thức, đưa các phương pháp giải bài tập hóa học vào 21

giảng dạy, luôn học tập các bạn đồng nghiệp để không ngừng nâng cao chuyên môn và nghiệp vụ cho bản thân.

22