“Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy Hóa 9 THCS” GV: Trần Thị Thanh Bích Trường

ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MÔN HÓA HỌC

vectorstock.com/26473796

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN CHEMISTRY PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

“Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy Hóa 9 THCS” GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh WORD VERSION | 2020 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

MỤC LỤC MỤC LỤC ................................................................................................................ 1 1. ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................................................... 2 2. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ...................................................................................... 3 2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề.................................................................................. 3 2.2. Thực trạng của vấn đề ..................................................................................... 3 2.2.1. Thuận lợi ................................................................................................... 3 2.2.2. Khó khăn.................................................................................................... 3 2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề ............................................ 4 2.3.1. Các giải pháp thực hiện ............................................................................ 4 2.3.2. Các biện pháp để tổ chức thực hiện .......................................................... 5 2.3.3. Giáo án minh họa .................................................................................... 22 2.4. Kết quả thực hiện........................................................................................... 26 2.4.1. Kết quả nghiên cứu.................................................................................. 26 2.4.2. Kết quả đối chứng ................................................................................... 26 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 28 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 29

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy Hóa 9 THCS”

1

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

1. ĐẶT VẤN ĐỀ Những năm gần đây, nền giáo dục phát triển mạnh mẽ. Yêu cầu xã hội càng cao kéo theo nhiệm vụ đổi mới giáo dục ngày càng cấp bách. Nâng cao chất lượng đào tạo là một nhu cầu bức thiết của xã hội ngày nay đặt ra cho giáo dục. Trong rất nhiều các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo thì giải pháp đổi mới phương pháp dạy học được xem là khâu vô cùng quan trọng hiện nay. Thực trạng phương pháp dạy học ngày nay vẫn còn nặng ở phương pháp thuyết trình. Vấn đề cấp bách đặt ra là làm sao để đổi mới phương pháp dạy học và áp dụng phương pháp dạy học như thế nào để đạt hiệu quả cao hơn? Để đạt các mục tiêu đó thì phương pháp giáo dục dần đổi mới từ lối dạy học truyền thụ một chiều người dạy – người học sang dạy học theo “phương pháp dạy học tích cực”. Làm cho học trở thành quá trình kiến tạo, thành hoạt động trải nghiệm khoa học: tìm tòi, khám phá, phát hiện, khai thác và xử lí thông tin,… học sinh tự mình hình thành hiểu biết, năng lực và phẩm chất.

Khác với cấp trung học phổ thông, ở cấp trung học cơ sở Hóa học là một bộ môn khá mới lạ đối với học sinh (lớp 8 các em mới được làm quen) kiến thức bộ môn Hóa học chỉ ở mức độ thấp tuy nhiên khối lượng kiến thức các em cần lĩnh hội lại tương đối nhiều. Các khái niệm, định luật… đưa vào rất khô cứng buộc học sinh phải biết và vận dụng, nhưng chưa đi sâu vào quá trình giải thích, giải quyết các vấn đề làm cho bộ môn trở nên nhàm chán, khó gần với học sinh. Những học sinh có khả năng tư duy không cao thì có xu hướng sợ học bộ môn này đúng như câu nói mà các em vẫn truyền nhau “bí như hóa”. Đặc biệt là ở những nơi còn khó khăn về các cơ sở ứng dụng kiến thức bộ môn vào thực tiễn, nên không tạo được mục tiêu thúc đẩy ý thức học tập cũng như sự yêu thích bộ môn cho học sinh.

Giáo viên môn Hóa học cần tìm ra được phương pháp dạy học phù hợp với bộ môn của mình, để học sinh có thể chủ động tìm tòi kiến thức, kích thích lòng say mê nghiên cứu, phát huy hiệu quả khả năng tư duy môn học. Nâng cao chất lượng bộ môn nói riêng để từ đó nâng cao chất lượng giáo dục nói chung luôn là nỗi trăn trở của bản thân tôi. Ý thức được từ thực tế khó khăn của bộ môn, cùng với tâm huyết muốn giúp các em có thể dễ dành tiếp cần hơn với môn học này, tôi thấy để phát huy tốt các phương pháp dạy học tích cực, giúp các em có những hoạt động trải nghiệm sáng tạo cần khai thác nhiều hơn nữa những hiện tượng thực tế cuộc sống. Đưa nội dung này vào bài giảng nhiều hơn nữa bằng những cách khác nhau. Khiến cho học sinh ngày càng chủ động hơn với nguồn kiến thức của bộ môn, hăng say tìm tòi và giải quyết những hiện tượng gần gũi trong cuộc sống gắn với kiến thức của bộ môn. Giúp cho các em có thái độ học tập tích cực, tạo dựng lòng say mê đối với bộ môn Hóa học. Đó chính là lí do tôi chọn đề tài “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy Hóa học lớp 9 THCS”.

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy Hóa 9 THCS”

2

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

2. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề Hóa học là bộ môn khoa học tự nhiên mà học sinh được tiếp cận muộn (lớp 8) nhưng lại có vai trò quan trọng. Môn hóa học THCS cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức cơ bản và thiết thực đầu tiên về Hóa học, rèn cho học sinh óc tư duy sáng tạo và khả năng phản ứng nhanh nhạy. Vì vậy giáo viên bộ môn Hóa học cần hình thành ở các em một số kỹ năng cơ bản: khả năng phân tích, tổng hợp kiến thức, lựa chọn phương pháp đúng đắn, cẩn thận, kiên trì, chính xác, thói quen học tập và làm việc khoa học từ đó làm nền tảng để các em phát triển khả năng nhận thức và năng lực hành động.

Thực hiện hướng dẫn nhiệm vụ giáo dục năm học 2018 – 2019 của Phòng giáo dục Cư Kuin cần nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động trải nghiệm, vận dụng trong dạy học với giải pháp chú trọng tăng cường sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực nhằm giúp học sinh tích cực suy nghĩ, tự giác, chủ động, sáng tạo để giải quyết vấn đề được đặt ra trong quá trình học tập, trong thực tiễn (trên lớp, trong và ngoài nhà trường) và thông qua đó tự mình chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện kĩ năng và đạt được những mục đích học tập; đồng thời, lồng ghép, tích hợp các nội dung dạy học và giáo dục dưới nhiều hình thức khác nhau, lựa chọn những hoạt động phù hợp với thực tế để tổ chức đảm bảo hiệu quả thiết thực và nâng cao chất lượng dạy – học, các hoạt động giáo dục.

2.2. Thực trạng của vấn đề 2.2.1. Thuận lợi Chương trình giáo dục ngày càng đổi mới, ngày càng hướng tới người học.

Các em được chủ động sáng tạo trong việc tiếp thu kiến thức, để tự lĩnh hội kiến thức. Việc này khiến cho sự áp dụng sáng kiến đạt thành công hơn.

Ngoài bộ môn Hóa học, còn có các môn khác như Địa lý, Sinh học, Giáo dục công dân, Vật lý... cũng có chương trình lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường, liên hệ thực tế, sử dụng các kiến thức liên môn để giải quyết vấn đề. Bên cạnh đó còn có sự quan tâm, chỉ đạo, hướng dẫn về chuyên môn của lãnh đạo nhà trường.

Những nội dung về liên hệ thức tế, hướng nội dung kiến thức gẫn gũi hơn với cuộc sống đã được nhà trường đưa vào danh mục thi đua của từng lớp, từng tuần, từng tháng cho mỗi lớp. Nhìn chung lực lượng tham gia là cả thầy, trò và cả cộng đồng xã hội nên đây là điều kiện giúp cho kế hoạch lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế thành công.

2.2.2. Khó khăn Thực trạng thực tế hiện nay ở các trường có đặc điểm đặc thù nhiều học sinh dân tộc thiểu số như trường THCS Đinh Bộ Lĩnh chúng tôi, điều kiện học tập còn khó khăn nên việc tiếp cận làm quen với tài liệu tham khảo còn ít. Ý thức học tập và Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy Hóa 9 THCS”

3

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

khả năng tư duy của các em còn chưa cao. Vì vậy khi làm quen với bộ môn Hóa học các em còn khá bỡ ngỡ dẫn đến hiệu quả học tập chưa được như mong muốn.

Bằng việc nghiên cứu những tài liệu có liên quan đến đề tài, từ thực tế những khó khăn mà học sinh thường gặp phải trong quá trình học tập và tham khảo thêm từ những nguồn tài liệu khác. Qua quá trình chọn lọc tôi đã hệ thống được một vài hiện tượng thực tế có thể đưa vào để sử dụng các kiến thức của bộ môn giải thích nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh.

2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề 2.3.1. Các giải pháp thực hiện “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy Hóa học lớp 9 THCS” bằng cách: 1. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường thay cho lời giới thiệu bài giảng mới. Cách nêu vấn đề này có thể tạo cho học sinh bất ngờ, có thể là một câu hỏi rất khôi hài hay một vấn đề rất bình thường mà hàng ngày học sinh vẫn gặp nhưng lại tạo sự chú ý quan tâm của học sinh trong quá trình học tập, khiến cho phần mở đầu của bài học hứng thú hơn, vui vẻ hơn, giải tỏa áp lực học cho học sinh.

2. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống hằng ngày, giải thích thông qua các phương trình phản ứng hoá học cụ thể trong bài học. Cách nêu vấn đề này có thể sẽ mang tính cập nhật, giúp học sinh hiểu và thấy được ý nghĩa thực tiễn bài học, của những phản ứng mà các em được tìm hiểu. Giáo viên giải thích để đáp ứng tính tò mò của học sinh, giúp các em chủ động hơn, mong muốn được tìm tòi cũng như ứng dụng nhiều hơn.

3. Nêu hiện tượng thực tiễn trong cuộc sống, thường sau khi đã kết thúc bài học.

Cách nêu vấn đề này tạo cho học sinh căn cứ vào những kiến thức đã học tìm cách giải thích hiện tượng ở nhà hay những lúc bắt gặp hiện tượng đó, các em sẽ suy nghĩ thắc mắc vì sao lại có hiện tượng đó? Tạo tiền đề khi bước sang học tiết học tiếp theo.

4. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường thông qua các bài tập tính toán. Cách nêu vấn đề này có thể giúp cho học sinh trong khi làm bài tập lại lĩnh hội được vấn đề cần truyền đạt, giải thích. Vì muốn giải được bài toán Hoá học đó học sinh phải hiểu được nội dung kiến thức cần huy động, hiểu được bài toán yêu cầu gì? Và giải quyết như thế nào?

5. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường thông qua những câu chuyện ngắn có tính chất khôi hài, gây cười có thể xen vào bất cứ thời gian nào xuyên suốt tiết học. Hướng này có thể góp phần tạo không khí học tập thoải mái, kích thích niềm đam mê học hoá.

6. Tiến hành tự làm thí nghiệm qua các hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường ở địa phương, gia đình… sau khi đã học bài giảng. Cách nêu vấn Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy Hóa 9 THCS”

4

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

đề này có thể làm cho học sinh căn cứ vào những kiến thức đã học tìm cách giải thích hay tự tái tạo lại kiến thức qua các thí nghiệm hay những lúc bắt gặp hiện tượng, tình huống đó trong cuộc sống. Giúp học sinh phát huy khả năng ứng dụng hoá học vào đời sống thực tiễn.

7. Nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường từ đó liên hệ với nội dung bài giảng để rút ra những kết luận mang tính quy luật. Làm cho học sinh không có cảm giác khó hiểu vì có nhiều vấn đề lý thuyết nếu đề cập theo tính đặc thù của bộ môn thì khó tiếp thu được nhanh so với gắn nó với thực tiễn hàng ngày.

2.3.2. Các biện pháp để tổ chức thực hiện * Để tổ chức thực hiện được giáo viên có thể dùng nhiều phương tiện, nhiều cách như : bằng lời giải thích, hình ảnh, đoạn phim,… có thể tiến hành dạy trong hoàn cảnh dùng máy chiếu hay không dùng máy chiếu… Điều này cần phụ thuộc vào điều kiện ở mỗi trường, căn cứ vào hoàn cảnh cụ thể và phong cách dạy khác nhau để huy động tối đa. Vì hiệu quả giáo dục với nội dung đề tài này, có những kinh nghiệm có thể áp dụng cho người này nhưng có những phong cách không thể áp dụng cho giáo viên khác. Vì “phong cách dạy giống như tính cách của mỗi con người không thể ai cũng giống ai” nhưng đảm bảo được nội dung dạy học theo yêu cầu của bài học, của chương trình. * Hệ thống lại một số ví dụ minh họa thông qua một số hiện tượng trong thực tiễn được áp dụng trong các bài dạy thuộc chương trình Hóa học lớp 9 – Bộ giáo dục và đào tạo như bẳng sau:

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy Hóa 9 THCS”

5

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Liên hệ thực tế

Giải thích Áp dụng Khí thải công nghiệp và các động cơ đốt trong (ô tô, xe máy…) có chứa các khí SO2, NO, NO2,…Các khí này tác dụng với oxi và hơi nước trong không khí tạo ra axit sunfuric H2SO4 và axit nitric HNO3.

2SO2 + O2 + 2H2O → 2H2SO4 2NO + O2 → 2NO2 4NO2 + O2 + 2H2O → 4HNO3 Axit H2SO4 và HNO3 tan vào nước mưa tạo ra mưa axit.

Cụ thể Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên liên hệ tích hợp môi trường trong bài “Tính chất hóa học của oxit. Khái “Hiện tượng mưa quát về sự phân loại oxit” axit” là gì ? Tác hại?

(Tiết 2 – Hóa 9), bài “Tính chất hóa học của axit” (Tiết 5 – Hóa 9)

Hiện nay mưa axit là nguồn ô nhiễm chính ở một số nơi trên thế giới. Mưa axit làm hư hỏng các tượng đài, công trình xây dựng có thành phần chính là CaCO3: CaCO3 + H2SO4 → CaSO4 + CO2↑ + H2O CaCO3 + 2HNO3 → Ca(NO3)2 + CO2↑ + H2O

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

6

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Khi quét vôi lên tường một lát sau vôi khô và cứng lại ?

Tại sao khi cho vôi sống vào nước, ta thấy khói bốc lên mù mịt, nước vôi như bị sôi lên và nhiệt độ hố vôi rất cao?

Khi nấu nước giếng ở một số vùng, lâu ngày thấy xuất hiện lớp cặn ở đáy ấm?

Axit clohiđric có vai trò như thế nào đối với cơ thể ? Vì sao muối NaHCO3 được dùng để chế thuốc đau dạ dày?

Vôi là canxi hiđroxit, là chất tan ít trong nước nên khi cho nước vào tạo dung dịch trắng đục, khi quét lên tường thì Ca(OH)2 tác dụng với CO2 trong không khí theo phương trình: Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3↓ + H2O CaCO3↓ là kết tủa nên ta thấy vết vôi khô và cứng lại Khi cho vôi sống vào nước phản ứng tạo thành vôi tôi: CaO + H2O → Ca(OH)2 Phản ứng này tỏa rất nhiều nhiệt làm nước sôi lên, bốc hơi đem theo cả những hạt Ca(OH)2 rất nhỏ như khói mù trắng. Do nhiệt tỏa ra nhiều nên nhiệt độ của hố vôi rất cao. Do đó người và động vật cần tránh xa hố vôi để tránh rơi xuống hố vôi tôi sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng. Ở một số vùng trong nước có chứa các muối axit như: Ca(HCO3)2 và Mg(HCO3)2.

Khi nấu xảy ra phương trình hóa học phân hủy muối: Ca(HCO3)2 → CaCO3↓ + CO2↑ + H2O Mg(HCO3)2 → MgCO3↓ + CO2↑ + H2O CaCO3 và MgCO3 là chất kết tủa nên lâu ngày sẽ đóng cặn.

Axit clohiđric có vai trò rất quan trọng trong quá trình trao đổi chất của cơ thể. Trong dịch dạ dày của người có axit clohiđric (với độ pH tương ứng với là 4 và 3). Ngoài việc hòa tan các muối khó tan, nó còn là chất xúc tác cho các phản ứng phân hủy các chất gluxit (chất đường, bột) và chất protein (đạm) thành các chất đơn giản hơn để cơ thể có thể hấp thụ.

Lượng axit trong dịch dạ dày nhỏ hơn hay lớn hơn mức bình thường đều gây bệnh cho người. Một số thuốc chữa đau dạ dày

Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên cho phần đặt vấn đề vào bài “Một số baơ quan trọng” (Tiết 12,13 – Hóa 9)

Bài “Tính chất hóa học của muối” (Tiết 14 – Hóa 9) Nhu cầu ngày càng cao của con người kéo theo việc ăn uống ngày càng phong phú, ảnh hưởng dạ dày ngày càng tăng. Giáo viên có thể đưa vấn đề này vào phần ứng dụng của axit clohiđric bài “Một số axit quan trọng” (Tiết 6,7 – Hóa 9), bài “Tính

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

7

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

“Bánh bao” thường rất xốp và có mùi khai ?

Câu tục ngữ: “ Nước chảy đá mòn” mang ý nghĩa hóa học gì?

Hiện tượng tạo hang động và thạch nhũ ở vườn quốc gia Phong Nha - Kẽ Bàng và những hang động đẹp khác với những hình dạng phong phú đa dạng được hình thành như thế nào ?

chứa muối hiđrocacbonat NaHCO3 (còn gọi là thuốc muối) có tác dụng trung hòa bớt lượng axit trong dạ dày.

NaHCO3 + HCl → NaCl + CO2 + H2O Khi làm bánh bao người ta thường cho bột nở NH4HCO3 vào.

Khi nướng, bột nở NH4HCO3 phân hủy thành các chất khí và hơi thoát ra nên làm cho bánh xốp và nở.

NH4HCO3 → NH3↑ + CO2↑ + H2O↑ Do phản ứng sinh ra khí NH3 nên bánh bao thường có mùi khai. Đây là hiện tượng thường thấy ở những phiến đá có dòng nước chảy qua như sông suối, do xảy ra chậm nên phải thật sự chú ý chúng ta mới nhận ra được.

Thành phần chủ yếu của đá là CaCO3. Trong không khí có khí CO2 nên nước hòa tan một phần tạo thành axit H2CO3. Do đó xảy ra phản ứng hóa học : ⎯⎯ → Ca(HCO3)2 CaCO3 + CO2 + H2O ⎯ ⎯ Do Ca(HCO3)2 tan nên khi nước chảy cuốn theo Ca(HCO3)2.

Kết quả là sau một thời gian làm cho đá bị bào mòn dần. Ở các vùng núi đá vôi, thành phần chủ yếu là CaCO3. Khi trời mưa trong không khí có CO2 tạo thành môi trường axit nên làm tan được đá vôi. Những giọt mưa rơi xuống sẽ bào mòn đá thành những hình dạng đa dạng: CaCO3 + CO2 + H2O ⇌ Ca(HCO3)2 Theo thời gian tạo thành các hang động. Khi nước có chứa Ca(HCO3)2 ở đá thay đổi về nhiệt độ và áp suất nên khi giọt nước nhỏ từ từ có cân bằng: Ca(HCO3)2 ⇌ CaCO3 + CO2 + H2O

chất hóa học của muối” (Tiết 14 – Hóa 9)

Bài “Tính chất hóa học của muối” (Tiết 14 – Hóa 9).

Hiểu được điều này giúp Học sinh biết được dụng ý khoa học của câu tục ngữ có từ xa xưa và làm cho hóa học trở nên rất gần gũi hơn trong cuộc sống đời thường. Áp dụng trong bài “Tính chất hóa học của muối” (Tiết 14 – Hóa 9).

Học sinh sẽ biết được quá trình hình thành các hang động với những hình dạng phong phú do thiên nhiên kiến tạo dựa trên các quá trình biến đổi hóa học. Bài “Tính chất hóa học của muối” (Tiết 14 – Hóa 9).

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

8

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Như vậy lớp CaCO3 dần dần lưu lại ngày càng nhiều, dày tạo thành những hình thù đa dạng.

Nước mắt mặn vì trong nước mắt có chứa muối. Nước mắt sinh ra từ tuyến lệ nằm phía trên mi ngoài của nhãn cầu. Nước mắt có Vì sao nước mắt lại tác dụng bôi trơn nhãn cầu làm cho nhãn cầu không bị khô, bị mặn ? xước và vì có muối nên còn có tác dụng hạn chế bớt sự phát triển của vi khuẩn trong mắt.

Người ta bỏ muối vào các thùng nước đá Nhiệt độ của nước đá là 00C, nếu cho muối vào nhiệt độ sẽ đựng kem que hoặc giảm xuống dưới 00C. Lợi dụng tính chất này để làm cho kem trong các bể nước đông que hoặc nước nhanh đông thành chất rắn. đặc nước đá ở các nhà máy sản xuất nước đá?

"Biển Chết" gọi là "biển" nhưng thực ra chỉ là cái hồ khá lớn. Ở biên giới Palestin Vì hàm lượng Muối quá cao nên trừ vài loài rong tảo ra chẳng và Jordan có một hồ có sinh vật nào có thể tồn tại được. Cây cỏ trên bờ hồ cũng chỉ nước khá lớn “Biển lơ thơ, thưa thớt còn quanh hồ hiếm khi chẳng có bóng người.

Chết”.

Vì vậy chẳng có cái tên nào thích hợp hơn cái tên "Biển Chết".

Hàn the có thành phần chính là Natri tetraborat (hay là Borac), dạng tinh thể ngậm nước trong suốt, tan nhiều trong nước nóng, không tan trong cồn 90o. Trước đây, được dùng làm chất phụ gia Hàn the là chất gì? cho giò lụa, bánh phở, bánh cuốn,… làm dai và giòn. Từ năm 1985, Tổ chức Y tế thế giới đã cấm dùng trong thực phẩm vì nó độc, có thể gây sốc, trụy tim, co giật và hôn mê.

Bột đó là “Magiê cacbonat” (MgCO3) mà người ta thường gọi Trước khi thi đấu các là “bột magiê”. Là loại bột rắn mịn, nhẹ có tác dụng hút ẩm rất VĐV thể thao cần xoa tốt. Khi thi đấu, tay của các vận động viên thường đổ mồ hôi rất

Giáo viên có thể đặt các câu hỏi trên cho phần liên hệ thực tế trong bài. Hoặc giới thiệu thêm 1 vài loại muối được ứng dụng trong thực tế ngoài muối ăn mà các em đã biết “Một số muối quan trọng” (Tiết 15 – Hóa 9)

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

9

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

bột trắng vào lòng bàn bất lợi. Làm giảm độ ma sát bàn tay khiến vận động viên không tay nắm chắc được dụng cụ thi đấu. Ảnh hưởng xấu đến thành tích và gây nguy hiểm khi trình diễn. MgCO3 có tác dụng hấp thụ mồ hôi đồng thời tăng cường độ ma sát giữa bàn tay và các dụng cụ thể thao giúp vận động viên có thể nắm chắc dụng cụ và thực hiện các động tác chuẩn xác hơn.

Ngoài ra có thể lợi dụng khoảnh khắc “xoa bột” để giảm bớt tâm lí căng thẳng, sắp xếp lại trình tự thực hiện thao tác, chuẩn bị tốt hơn tâm lí.

Có một số hợp chất hoá học gọi là chất chỉ thị màu, chúng làm Vì sao nước rau cho dung dịch thay đổi màu khi độ axit thay đổi. muống đang xanh khi Rau muống (và vài loại rau khác) có chất chỉ thị màu này. vắt chanh vào thì Chanh có chứa 7% axit xitric. Vắt chanh vào nước rau làm thay chuyển sang màu? đổi độ axit, do đó làm thay đổi màu nước rau. Khi chưa vắt chanh, nước rau muống có màu xanh là chứa chất kiềm canxi.

Vì sao người ta dùng Trong tro bếp có chứa muối K2CO3 – chính là phân Kali tro bếp để bón cho cây? Để cải tạo đất chua Thành phần của bột vôi gồm CaO và Ca(OH)2 và một ít người ta thường bón CaCO3. Đất chua pH<7 (tính axit), phản ứng giữa axit với CaO, bột vôi.

Ca(OH)2 và một ít CaCO3 làm giảm tính axit của đất chua.

Giải thích câu ca dao Khi vụ lúa chiêm đang trổ đồng mà có trận mưa rào kèm theo sau bằng kiến thức hóa sấm chớp thì rất tốt và cho năng suất cao. học: Do trong không khí có khoảng 4/5 Nitơ và 1/5 oxi nên khi xuất “Lúa chim lấp ló hiện sấm chớp (tia lửa điện) thì: 2N2 + O2 → 2NO ngoài bờ, Sau đó: 2NO + O2 → 2NO2 Hễ nghe tiếng sấm Khí NO2 hòa tan trong nước: 4NO2 + O2 + H2O → 4HNO3 phất cờ mà lên”

Giáo viên sử dụng để giới thiệu về chất chỉ thị màu trong tự nhiên khi dạy về giấy quỳ tím hoặc dung dịch phenolphtalein Giáo viên liên hệ thực tế trong bài “Phân bón hóa học” (Tiết 16 – Hóa 9) Là một kinh nghiệm được ông cha ta rút ra qua những tháng năm canh tác nông nghiệp. Học sinh cũng dễ dàng quan sát để kiểm nghiệm và giải thích được một cách khoa học về vấn đề

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

10

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Nhôm lại được dùng làm dây dẫn điện cao thế? Còn dây đồng lại được dùng làm dây dẫn điện trong nhà?

Trong dân gian hay dùng bạc để “đánh gió” Hoặc vì sao các đồ bằng bạc để lâu ngày thường bị xám đen ?

Hoặc vì sao dùng đồ dùng bằng bạc đựng thức ăn, thức ăn lâu bị ôi ?

HNO3 rơi xuống đất tác dụng với các chất kiềm có trong đất tạo ra muối nitrat theo các phương trình phản ứng: 4NO2 + O2 + H2O → 4HNO3 2HNO3 + Ca(OH)2 → Ca(NO3)2 + 2H2O (phân đạm) Nhờ có sấm chớp ở các cơn mưa giông, mỗi năm trung bình mỗi mẫu đất được cung cấp khoảng 6-7 kg nitơ. Đồng dẫn điện tốt hơn nhôm nhưng nhôm lại nhẹ hơn đồng.

Do đó, nếu như dùng đồng làm dây dẫn điện cao thế thì phải tính đến việc xây các cột điện sao cho chịu được trọng lực của dây điện. Việc làm đó không có lợi về mặt kinh tế. Còn trong nhà thì việc chịu trọng lực của dây dẫn điện không ảnh hưởng lớn lắm.

Vì vậy ở trong nhà thì ta dùng dây đẫn điện bằng đồng.

Khi “trúng gió” hay bệnh cảm, trong cơ thể con người sẽ tích tụ một lượng khí H2S tương đối cao, làm cho cơ thể mệt mỏi.

Khi ta dùng Ag để đánh gió thì Ag sẽ tác dụng với khí H2S. Do đó, lượng H2S trong cơ thể giảm và dần sẽ hết bệnh. Miếng Ag sau khi đánh gió sẽ có màu đen xám: 4Ag + 2H2S + O2 → 2Ag2S↓ (đen) + 2H2O Do bạc tác dụng với khí O2 và khí H2S có trong không khí tạo ra bạc sunfua có màu đen.

4Ag + O2+ 2H2S → 2Ag2S + 2H2O Khi bạc gặp nước sẽ có một lượng rất nhỏ đi vào nước thành ion. Ion bạc có tác dụng diệt khuẩn rất mạnh. Chỉ cần 1/5 tỉ gam bạc trong một lít nước cũng đủ diệt các vi khuẩn nên giữ cho thức ăn lâu ôi thiu.

trên. Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên khi trình bày bài “Phân bón hóa học” (Tiết 16 – Hóa 9).

Liên hệ thức tế trong “Tính chất của kim loại” (Tiết 22 – Hóa 9)

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

11

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Vì sao ở các cơ sở đóng tàu thường gắn một miếng kim loại Kẽm Zn ở phía sau đuôi tàu?

Tại sao những đồ dùng bằng sắt thường bị gỉ tạo thành gỉ sắt và dần dần đồ vật không dùng được ?

Chảo, môi, dao đều được làm từ sắt. Vì sao chảo lại giòn ? môi lại dẻo ? còn dao lại sắc ?

Thân tàu biển được chế tạo bằng gang - thép. Gang - thép là hợp kim của sắt, cacbon và một số nguyên tố khác. Đi lại trên biển, thân tàu tiếp xúc thường xuyên với nước biển là dung dịch chất điện li nên sắt bị ăn mòn, gây hư hỏng. Ở phía đuôi tàu, do tác động của chân vịt, nước bị khuấy động mãnh liệt sơn nhanh bị bong vỏ tàu dễ bị ăn mòn.

Gắn tấm kẽm vào đuôi tàu. Kẽm là kim loại hoạt động hơn sắt nên bị ăn mòn trước, còn sắt thì không bị ảnh hưởng gì.

Miếng kẽm này thay thế định kì đỡ tốn kém hơn sửa thân tàu.

Trong không khí có oxi, hơi nước và các chất khác. Do tác dụng nhiệt độ cao của ánh nắng mặt trời, hơi nước, oxi và nước mưa (thường hòa tan khí CO2 tạo môi trường axit yếu) tạo nên phản ứng. Ghỉ sắt không còn tính cứng, ánh kim, dẻo của sắt mà xốp, giòn nên làm đồ vật bị hỏng. Do đó để bảo vệ đồ dùng bằng sắt, người ta thường phủ lên đồ vật bằng sắt một lớp sơn, kim loại khác để ngăn không cho sắt tiếp xúc với nước, oxi không khí và một số chất khác trong môi trường.

Chảo, môi và dao đều làm từ các hợp kim của sắt nhưng chúng lại không giống nhau.

Chảo làm từ gang có tính chất là rất cứng và giòn.

Môi múc canh được làm từ thép non không giòn như gang nó dẻo hơn Dao thái rau được làm từ thép vừa dẻo vừa dát mỏng được, có thể rèn, cắt gọt nên rất sắc

Áp dụng trong Bài “Dãy hoạt động hóa học kim loại” (Tiết 23 – Hóa 9) hoặc Bài “Sự ăn mòn kim loại và bảo vệ kim loại không bị ăn mòn” nên các bảo vệ kim loại.

Giáo dục Học sinh ý thức bảo vệ đồ dùng cách bảo quản đồ vật bằng sắt khí dạy Bài “Sắt” (Tiết 25 – Hóa 9)

Bài “Hợp kim sắt: Gang, Thép” (Tiết 26 – Hóa 9).

Xung quanh các nhà Ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí là do nguồn chất thải máy sản xuất gang, dưới dạng khí thải, nước thải, chất rắn thải… thép, phân lân, gạch Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

12

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

ngói,… cây cối thường – Những chất thải này có thể dưới dạng khí độc như: SO2, H2S, ít xanh tươi, nguồn CO2, CO, HCl, Cl2…có thể tác dụng trực tiếp hoặc là nguyên nước bị ô nhiễm. nhân gây mưa axit làm hại cho cây.

– Nguồn nước thải có chứa kim loại nặng, các gốc nitrat, clorua, sunfat…sẽ có hại đối với sinh vật sống trong nước và thực vật.

– Những chất thải rắn như xỉ than và một số chất hóa học làm cho đất bị ô nhiễm, không thuận lợi cho sự phát triển của cây.

Do đó để bảo vệ môi trường các nhà máy cần được xây dựng theo chu trình khép kín, phải có hệ thống xử lý chất thải, đảm bảo khử phần lớn chất độc hại trước khi thải ra môi trường.

Trong hệ thống nước máy ở thành phố, người ta cho vào một Nước máy thường lượng nhỏ khí clo vào để có tác dụng diệt khuẩn. Một phần khí dùng ở các thành phố clo gây mùi và một phần tác dụng với nước: lại có mùi khí clo ?

Axit hipoclorơ HClO sinh ra có tính oxi hóa rất mạnh nên có tác dụng khử trùng, sát khuẩn nước.

Xế chiều 24/4/1915 (Thế chiến I: 1914-1918) giữa 2 ngôi làng có tên là Steenstraat và Poel Kappelle (nước Bỉ) xuất hiện một đám khói màu vàng lục xuất phát từ phòng tuyến của quân Đức Bài “Clo” ( Tiết 31,32 – bay là là cách mặt đất 1m theo chiều gió tiến dần đến phòng Hóa 9).

Khí clo đã được dùng tuyến quân Pháp. Đó là khói của 150 tấn clo chứa trong 5830 làm vũ khí ở đâu và khi thùng điều áp vừa được các binh sĩ của trung đoàn quân tiên nào ? phong 35 và 36 Đức thả vào không khí. 15 phút sau, bộ binh Đức được trang bị đặc biệt bám theo đám khói clo đó tấn công thẳng vào cứ điểm Pháp. Sự tác động của khí độc thật vô cùng ghê gớm. Hàng trăm binh sĩ Pháp hỗn loạn chạy ngược về phía sau tìm không khí để thở. Khi quân Đức tới nới họ trông thấy nhiều Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

13

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

xác chết với gương mặt xanh nhợt nằm la liệt bên những người hấp hối, cơ thể co giật dữ dội, miệng ứa ra một chất dịch màu vàng nhạt. Kết quả là tuyến phòng thủ của quân Pháp bị phá vỡ và khí clo đã giết chết 3000 người và làm 7000 người bị thương.

Do than tác dụng với O2 trong không khí tạo CO2, phản ứng Vì sao than chất thành này tỏa nhiệt. Nếu than chất thành đống lớn phản ứng này diễn đống lớn có thể tự bốc ra nhiều nhiệt tỏa ra được tích góp dần khi đạt tới nhiệt độ cháy cháy ? của than thì than sẽ tự bốc cháy.

Vì sao khi cơm khê Do than củi xốp có tính hấp phụ nên hấp phụ mùi khét của cơm người ta lại cho vào nồi làm cho cơm giảm mùi khê. cơm một mẩu than củi?

“Hiệu ứng nhà kính” là gì ?

Bài “Cacbon” ( Tiết 33 – Hóa 9)

Có nhiều khí gây hiệu ứng nhà kính, gồm CO2, CH4, CFC, SO2, hơi nước,... Khi ánh sáng mặt trời chiếu vào Trái Đất, một phần được Trái Đất hấp thu và một phần được phản xạ lại. Các khí nhà kính có tác dụng giữ lại nhiệt của mặt trời, không cho nó phản xạ đi, nếu các khí nhà kính tồn tại vừa phải giúp cho nhiệt độ Trái Đất không quá lạnh nhưng nếu có quá nhiều trong khí quyển thì kết quả là Trái Đất nóng lên.

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

14

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Nước đá khô là gì ?

Vì sao khi mở bình nước ngọt có ga lại có nhiều bọt khí thoát ra?

Làm thế nào để biết dưới giếng có khí độc CO hoặc khí thiên nhiên CH4 không có oxi để tránh khi xuống

Vai trò gây nên hiệu ứng nhà kính của các chất khí được xếp theo thứ tự sau: CO2 => CFC => CH4 => O3 => NO2 Về mặt hấp thụ bức xạ, lớp CO2 ở trong khí quyển tương đương với lớp thủy tinh của các nhà kính dùng để trồng cây, trồng hoa ở xứ lạnh. Do đó hiện tượng làm cho Trái Đất ấm lên bởi khí CO2 được gọi là hiệu ứng nhà kính.

Là cacbon đioxit CO2 ở dạng rắn, khi bay hơi thu nhiệt rất lớn, làm hạ nhiệt độ của môi trường xung quanh. Dùng bảo quản thực phẩm khi chuyển đi xa.

Nước ngọt không khác nước đường mấy chỉ khác là có thêm khí cacbonic CO2. Ở các nhà máy sản xuất, người ta dùng áp lực lớn để ép CO2 hòa tan vào nước. Sau đó nạp vào bình và đóng kín lại thì thu được nước ngọt.

Khi mở nắp bình, áp suất bên ngoài thấp nên CO2 lập tức bay vào không khí. Vì vậy các bọt khí thoát ra giống như lúc ta đun nước sôi.

Những vấn đề này có thể Mùa hè người ta thường thích uống nước ngọt ướp lạnh. Khi xen vào Bài “Oxit của uống nước ngọt, dạ dày và ruột không hấp thụ khí CO2. Ở trong Cacbon” (Tiết 34 – Hóa 9) dạ dày nhiệt độ cao nên CO2 nhanh chóng theo đường miệng thoát ra ngoài, mang đi bớt một nhiệt lượng trong cơ thể khiến ta có cảm giác mát mẻ, dễ chịu. Ngoài ra CO2 còn kích thích nhẹ thành dạ dày, tăng cường tiết dịch vị, giúp nhiều cho tiêu hóa. Đây là hiện tượng hay xảy ra vào mùa khô. Trong các giếng sâu ở một số vùng đồng bằng thường có nhiều khí độc CO và CH4 và thiếu oxi. Vì thế xuống giếng thì rất nguy hiểm. Đã có rất nhiều trường hợp tử vong do xuống giếng gặp nhiều khí độc, chết ngạt do thiếu oxi. Nếu buộc phải xuống giếng trước khi Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

15

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

giếng bị chết ngạt ?

Tại sao không dùng bình thủy tinh đựng dung dịch HF ?

Làm thế nào có thể khắc được thủy tinh ?

Chất độc màu da cam là gì?

xuống phải thử xem trong giếng có nhiều khí độc hay không bằng cách cột một con vật như gà, vịt rồi thả xuống giếng. Nếu gà, vịt chết thì chứng tỏ dưới giếng có nhiều khí độc.

Tuy dung dịch axit HF là một axit yếu nhưng nó có khả năng đặc biệt là ăn mòn thủy tinh. Do thành phần chủ yếu của thủy tinh là silic đioxit SiO2 nên khi cho dung dịch HF và thì có phản ứng xảy ra: SiO2 + 4HF → SiF4↑ + 2H2O Muốn khắc thủy tinh người ta nhúng thủy tinh vào sáp nóng chảy, nhấc ra cho nguội, dùng vật nhọn khắc hình ảnh cần khắc nhờ lớp sáp mất đi, rồi nhỏ dung dịch HF vào thì thủy tinh sẽ bị Bài “Silic – Công nghiệp ăn mòn ở những chỗ lớp sáp bị cào đi : Silicat” (Tiết 38 – Hóa 9).

SiO2 + 4HF → SiF4↑ + 2H2O Nếu không có dung dịch HF thì thay bằng dung dịch H2SO4 đặc và bột CaF2. Làm tương tự như trên nhưng ta cho bột CaF2 vào chỗ cần khắc, sau đó cho thêm H2SO4 đặc vào và lấy tấm kính khác đặt trên chỗ cần khắc. Sau một thời gian, thủy tinh cũng sẽ bị ăn mòn ở những nơi cạo sáp.

CaF2 + 2H2SO4 → CaSO4 + 2HF↑ ( dùng tấm kính che lại) Sau đó SiO2 + 4HF → SiF4↑ + 2H2O Vào khoảng những năm 1940-1948 người ta phát hiện thấy axit 2,4 - điclophenoxiaxetic (2,4-D), axit 2,4,5 -triclophenoxiaxetic (2,4,5-T) ở nồng độ cỡ phần triệu có tác dụng kích thích sinh Bài “Cấu tạo phân tử hợp trưởng thực vật nhưng ở nồng độ cao hơn chúng có tác dụng tiêu chất hữu cơ” (Tiết 44 – Hóa diệt cỏ. Từ đó được sản xuất ở quy mô công nghiệp làm chất diệt 9) cỏ phát quang rừng rậm. Trong quá trình sản xuất 2,4-D và 2,4,5T luôn tạo ra một lượng nhỏ tạp chất là đioxin. Đó là một chất cực độc, tác dụng ngay ở nồng độ cực nhỏ (cỡ phần tỉ) , gây ra Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

16

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

những tai hoạ cực kì nguy hiểm (ung thư, quái thai, dị tật…).

OCH2COOH Cl

OCH2COOH Cl

Cl Cl 2,4-D

Cl

Cl

O

Cl

O

Cl

Cl 2,4,5-T

§ ioxin

Trong chiến tranh ở Việt Nam, Đế quốc Mĩ rải xuống Miền Nam hàng vạn tấn chất độc màu da cam trong đó chứa 2,4-D, 2,4,5-T và đioxin mà hậu quả của nó vẫn còn cho đến ngày ngay.

Trong ruộng lúa, ao (hồ) thường chứa các vật thể hữu cơ. Khi các vật thể này thối rữa (hay phân hủy các vật thể hữu cơ) sinh Vì sao có khí metan ra khí metan. Người ta ước chừng 1/7 lượng khí metan thoát vào thoát ra từ ruộng lúa khí quyển hàng năm là từ các hoạt động cày cấy. hoặc các ao (hồ)?

Lợi dụng hiện tượng này người ta đã làm các hầm bioga trong chăn nuôi heo tạo khí metan để sử dụng.

Từ lâu người ta đã biết xếp quả chín vào giữa sọt quả xanh thì toàn bộ sọt quả xanh sẽ nhanh chóng chín đều. Tại sao vậy?

Bí mật này đã được các nhà khoa học phát hiện khi nghiên cứu quá trình chín của trái cây. Trong khi chín trái cây đã thoát ra một lượng nhỏ khí etilen. Khí này sinh ra có tác dụng xúc tác Làm cách nào để quả quá trình hô hấp của tế bào trái cây và làm cho quả mau chín. mau chín ?

Nắm được bí quyết đó người ta có thể làm chậm quá trình chín của trái cây bằng cách làm giảm nồng độ etilen do trái cây sinh ra. Giúp bảo quản trái cây không bị chín nẫu khi vận chuyển xa.

Ngược lại khi cần cho quả mau chín, người ta thêm etilen vào kích thích quá trình hô hấp của tế bào trái cây.

Cơ sở giải quyết các vấn đề môi trường ở các địa phương chăn nuôi nhỏ lẻ. Bài “Metan” (Tiết 45 – Hóa 9)

Đây là hiện tượng đã được sử dụng rất lâu nhưng không phải ai cũng biết giải thích được. Bài “Etilen” (Tiết 46 – Hóa 9)

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

17

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Vì sao đốt xăng, cồn thì cháy hết sạch, còn khi đốt gỗ, than đá lại còn tro?

Cồn khô và cồn lỏng có cùng một chất không ?

Tại sao rượu giả có thể gây chết người ?

Vì sao cồn có khả năng sát khuẩn ?

Vì so với gỗ và than đá thì xăng và cồn là những hợp chất hữu cơ có độ thuần khiết cao. Khi đốt xăng, cồn chúng sẽ cháy hoàn toàn tạo thành CO2 và hơi H2O, tất cả chúng đều bay vào không khí. Xăng tuy là hỗn hợp nhiều hiđrocacbon, nhưng chúng là những chất dễ cháy. Vì vậy cho dù ở trạng thái hỗn hợp nhưng khi đốt đều cháy hết.

Than đá và gỗ thì khác. Những vật liệu trên đều có những thành phần rất phức tạp. Thành phần như xenlulozơ, bán xenlulozơ, gỗ, nhựa là những hợp chất hữu cơ dễ cháy và có thể “cháy hết”.

Nhưng trong gỗ còn có các khoáng vật. Những khoáng vật này không cháy được. Nên sau khi đốt sẽ còn lại và tạo thành tro.

Than đá cũng vậy, trong thành phần than đá ngoài cacbon và các hợp chất hữu cơ phức tạp còn có các khoáng là các muối silicat. Nên so với gỗ khi đốt cháy than còn cho nhiều tro hơn.

Cồn khô và cồn lỏng đều là cồn (rượu etylic nồng độ cao) vì người ta cho vào cồn lỏng một chất hút dịch thể, loại chất này làm cồn lỏng chuyển khô. Để thu được nhiều rượu (rượu etylic) người ta thêm nước vào nhưng làm vậy rượu lại nhạt đi người uống không thích. Nên họ pha thêm một ít rượu metylic làm nồng độ rượu tăng lên. Rượu metylic gây ngộ độc, tác động vào hệ thần kinh và nhãn cầu, làm rối loạn chức năng đồng hóa của cơ thể gây nhiễm độc.

Cồn là dung dịch rượu etylic có khả năng thẩm thấu cao, có thể xuyên qua màng tế bào đi sâu vào bên trong gây đông tụ protein làm cho tế bào chết. Thực tế cồn 75o có khả năng sát trùng là cao nhất. Nếu cồn lớn hơn 75o thì nồng độ cồn quá cao làm cho protein trên bề mặt vi khuẩn đông cứng nhanh hình thành lớp vỏ

Đây là câu hỏi nhằm kích thích tư duy Học sinh. Bài “Nhiên liệu” (Tiết 50 – Hóa 9)

Đây là các câu hỏi nhằm kích thích tính tò mò của Học sinh. Giáo viên có thể nêu vấn đề trên sau khi dạy xong bài “Rượu Etylic” (Tiết 54 – Hóa 9)

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

18

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

cứng ngăn không cho cồn thấm vào bên trong nên vi khuẩn không chết. Nếu nồng độ nhỏ hơn 75o thì hiệu quả sát trùng kém.

Có thể đặt câu hỏi trên để Trong nọc của ong, kiến, nhện (và một số con khác) có axit Vì sao bôi vôi vào mở rộng tính chất hóa học hữu cơ tên là axit fomic (HCOOH). Vôi là chất bazơ nên trung chỗ ong, kiến đốt sẽ đỡ của axit hữu cơ có tính chất hòa axit làm ta đỡ đau. đau ? tương tự trong bài “Axit 2HCOOH + Ca(OH)2 → (HCOO)2Ca + 2H2 axetic” (Tiết 55 – Hóa 9) Giới thiệu thêm sau khi tìm Dầu chuối là este của axit axetic và rượu amylic. hiểu về phản ứng este hóa Dầu chuối là chất gì?

Dầu chuối có công thức là CH3COOC5H11 Bài “Axit axetic” (Tiết 55 – Hóa 9) Vì sao ăn đường Vì glucozơ tạo một dung dịch đường trên lưỡi, sự phân bố các glucozơ lại cảm thấy phân tử đường trong quá trình hòa tan là quá trình thu nhiệt, do đầu lưỡi mát lạnh ? đó ta cảm thấy đầu lưỡi mát lạnh.

Giáo viên đưa vấn đề này Thời xa xưa người ta phải soi qua mặt nước, đến thời đồ đồng vào phần tính chất của thau thì chuyển sang gương làm bằng đồng nhưng nhanh ố, rồi glucozơ ở bài “Glucozơ” Gương soi có lịch sử dần chuyển sang thuỷ ngân tráng sau tấm kính phẳng, nhưng (Tiết 61 – Hóa 9) như thế nào? thuỷ ngân độc. Dần dần đã thay thế bằng bạc tráng sau tấm kính nhờ phản ứng tráng gương bám chặt vào kính, rồi quét lên mặt sau một lớp sơn dầu bảo vệ. Phích nước cũng chế tạo kiểu này.

Có phải đó là biểu thị hàm lượng rượu tinh khiết của bia? Thực Đây là vấn đề mà mọi Các con số ghi trên ra không phải như vậy. Số ghi trên chai bia không biểu thị lượng người nhầm giữa độ rượu và chai bia như 12o, 14o có rượu tinh khiết ( độ rượu) mà biểu thị độ đường trong bia. độ đường về những con số ý nghĩa như thế nào? Nguyên liệu chủ yếu để nấu bia là đại mạch. Qua quá trình lên ghi trên những chai rượu, Có giống với độ rượu men, tinh bột đại mạch chuyển hóa thành đường mạch nha bia. Giáo viên đặt câu hỏi hay không ?

(Mantozơ – một đồng phân của đường saccarozơ). Bấy giờ đại trên sau khi dạy xong bài mạch biến thành dịch men, sau đó lên men biến thành bia.

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

19

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Ông bà ta xưa nay luôn nhắc nhỡ con cháu câu: “Nhai kỹ no lâu”. Tại sao khi ăn cơm nhai kỹ sẽ thấy vị ngọt và no lâu ?

Khi ăn thịt, cá thường chấm hoặc nấu cùng nước mắm giấm hoặc chanh thì thấy ngon và dễ tiêu hóa hơn ?

Vì sao khi nấu canh cua có gạch cua nổi lên? Khi nấu trứng lòng trắng trứng kết tủa lại?

Khi đại mạch lên men sẽ cho lượng lớn đường mantozơ, chỉ có “Saccarozơ” (Tiết 62 – Hóa một phần mantozơ chuyển thành rượu, phần mantozơ còn lại vẫn 9) tồn tại trong bia. Vì vậy hàm lượng rượu trong bia khá thấp. Độ dinh dưỡng của bia cao hay thấp có liên quan đến lượng đường.

Trong quá trình ủ bia, nếu trong 100ml dịch lên men có 12g đường người ta biểu diễn độ đường lên men là bia 12o. Do đó bia có độ 14o có giá trị dinh dưỡng cao hơn bia 12o. Áp dụng phản ứng thủy Cơm chứa một lượng lớn tinh bột, khi ăn cơm trong tuyến nước phân tinh bột Bài “Tinh bột bọt của người có các enzim. Khi nhai kỹ cơm trong nước bọt sẽ và xenlulozơ” (Tiết 63 – xảy ra sự thủy phân một phần tinh bột thành mantozơ và glucozơ Hóa 9) nhằm cung cấp thêm nên có vị ngọt. kiến thức chuyển hóa tinh bột khi ăn.

Trong môi trường axit protein trong thịt, cá dễ thủy phân hơn nên khi chấm và nước mắm giấm hoặc chanh có môi trường axit Giáo viên có thể dùng câu thì quá trình nhai protein nhanh thủy phân thành các animo axit hỏi trên để đặt vấn đề nên ta thấy ngon hơn và dễ tiêu hơn. vào bài “Protein” (Tiết 64 – Hóa 9) và Học sinh cũng có Vì trong những trường hợp đó có xảy ra sự kết tủa protein bằng thể làm thử thí nghiệm. nhiệt, gọi là sự đông tụ. Một số protein tan trong nước tạo thành dung dịch keo, khi đun nóng sẽ bị kết tủa.

Sáng kiến kinh nghiệm “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

20

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

* Cách thức thực hiện: - Lồng ghép vào phần mở bài – dùng để dẫn nhập: Ví dụ: Trước khi vào giảng dạy bài: “Protein”, giáo viên có thể nêu vấn đề vào bài với câu hỏi sau: Giải thích vì sao khi nấu canh cua thì có gạch cua nổi lên? Khi nấu trứng thì lòng trắng trứng kết tủa lại?... => Vì trong những trường hợp đó có xảy ra sự kết tủa protein bằng nhiệt, gọi là sự đông tụ. Một số protein tan trong nước tạo thành dung dịch keo, khi đun nóng sẽ bị kết tủa.

- Lồng ghép trong quá trình giảng dạy: Ví dụ: Khi dạy xong phần tính chất vật lí, hóa học của rượu etylic ở bài “Rượu Etylic” giáo viên có thể giới thiệu thêm cho Học sinh nghe: => Cồn là dung dịch rượu etylic có khả năng thẩm thấu cao, có thể xuyên qua màng tế bào đi sâu vào bên trong gây đông tụ protein làm cho tế bào chết. Thực tế là cồn 75o có khả năng sát trùng là cao nhất. Nếu cồn lớn hơn 75o thì nồng độ cồn quá cao làm cho protein trên bề mặt vi khuẩn đông cứng nhanh hình thành lớp vỏ cứng ngăn không cho cồn thấm vào bên trong nên vi khuẩn không chết. Nếu nồng độ nhỏ hơn 75o thì hiệu quả sát trùng kém.

- Lồng ghép khi kết thúc bài học – củng cố: Ví dụ: Khi giảng dạy xong bài Cacbon giáo viên có thể cho học sinh giải thích câu hỏi sau: Vì sao khi nấu cơm, nếu cơm bị khê người ta thường cho vào nồi cơm một mẩu than củi ? => Do than củi xốp có tính hấp phụ nên hấp phụ mùi khét của cơm làm cho cơm giảm mùi khê.

Sáng kiến kinh nghiệm 21 “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

2.3.3. Giáo án minh họa Tuần: 2 Ngày soạn : 30/8/2018 Tiết : 3 Ngày giảng : 03/9/2018 Bài 2: MỘT SỐ OXIT QUAN TRỌNG A. CANXI OXIT (CaO) I. MỤC TIÊU 1.Kiến thức - Học sinh biết được: + Những tính chất của CaO và viết đúng PTHH cho mỗi phản ứng + Những ứng dụng của CaO trong đời sống và trong sản xuất, cũng biết được những tác hại của chúng với môi trường và sức khỏe con người. + Phương pháp điều chế CaO trong PTN và trong công nghiệp và những phản ứng hóa học làm cơ sở cho phương pháp điều chế.

2. Kỹ năng: - Rèn luyện kỹ năng quan sát và rút ra tính chất hóa học của oxit bazơ.

- Dự đoán, kiểm tra và kết luận được về tính chất hóa học của CaO. - Viết được các PTHH minh họa tính chất hóa học.

- Tính thành phần phần trăm về khối lượng của oxit trong hợp chất.

3. Thái độ: - Rèn luyện lòng yêu thích say mê môn học.

II.CHUẨN BỊ - Tranh ảnh, sơ đồ nung vôi công nghiệp và thủ công.

III. TRỌNG TÂM - Tính chất hóa học, sản xuất canxi oxit trong công nghiệp.

IV. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ 1. Hãy nêu tính chất hóa học của oxit bazơ ? Viết PTHH? 2. Hãy nêu tính chất hóa học của oxit axit ? Viết PTHH? 3. Bài mới ? Hãy cho biết CTHH của caxi oxit ? Canxi oxit thuộc loại hợp chất nào?

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Hoạt động 1: Canxi oxit có những tính chất nào?

I. CANXI OXIT CÓ NHỮNG TÍNH CHẤT NÀO? ? Hãy nêu tính chất vật lý của Canxi oxit? * Tính chất vật lý Sáng kiến kinh nghiệm 22 “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh - Là chất rắn màu trắng, nóng chảy ở 25850C - Mang đầy đủ tính chất hóa học của một oxit bazơ. ? Nhắc lại những tính chất hóa học của oxit bazơ? * Tính chất hóa học.

GV mô tả thí nghiệm: 1. Tác dụng với nước: - Cho CaO tác dụng với nước CaO + H2O → Ca(OH)2 - HS quan sát và nêu nhận xét?

Ca(OH)2 ít tan, phần tan tạo - Hãy viết các PTHH? thành dd bazơ GV: CaO có tính hút ẩm? vậy dùng CaO làm gì? UD: làm khô các khí ẩm...

GV: Bằng kiến thức thực tế em hãy giải thích: Tại sao khi cho vôi sống vào nước, ta thấy khói bốc lên mù mịt, nước vôi như bị sôi lên và nhiệt độ hố vôi rất cao?

Hs : Khi cho vôi sống vào nước phản ứng tạo thành vôi tôi: CaO + H2O → Ca(OH)2 Phản ứng này tỏa rất nhiều nhiệt làm nước sôi lên, bốc hơi đem theo cả những hạt Ca(OH)2 rất nhỏ như khói mù trắng. Do nhiệt tỏa ra nhiều nên nhiệt độ của hố vôi rất cao. Do đó người và động vật cần tránh xa hố vôi để tránh rơi xuống hố vôi tôi sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng(liên hệ thực tế) 2. Tác dụng với axit: GV: Mô tả thí nghiệm CaO tác dụng với HCl CaO + 2HCl → CaCl2 + H2O Quan sát hiện tượng, rút ra kết luận và viết PTHH? CaO + H2SO4 → CaSO4 + ? Nhờ tính chất này CaO được làm gì trong cuộc H2O sống?(liên hệ thực tế) UD: khử chua đất...

3. Tác dụng với oxit axit GV: Để CaO lâu ngày trong không khí CaO hấp thu CO2 tạo thành CaCO3 CaO + CO2→ CaCO3 - Hãy viết PTHH Nếu để lâu trong không khí GV giới thiệu thêm CaO sẽ giảm chất lượng.

Kết luận: Canxi oxit là oxit Kết luận: Caxi oxit là oxit bazơ bazơ Hoạt động 2: Canxi oxit có những ứng dụng gì?

Sáng kiến kinh nghiệm 23 “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh II. CANXI OXIT CÓ NHỮNG ỨNG DỤNG GÌ?

Gv : Để cải tạo đất chua người ta thường bón bột - Dùng trong công nghiệp vôi. luyện kim, công nghiệp hóa HS : Thành phần của bột vôi gồm CaO và Ca(OH)2 học và một ít CaCO3. Đất chua pH<7 (tính axit), phản - Dùng khử chua đất trồng, ứng giữa axit với CaO, Ca(OH)2 và một ít CaCO3 xử lý nước thải sinh hoạt, làm giảm tính axit của đất chua. nước thái công nghiệp, sát trùng…

GV: Ngoài ứng dụng để khủ chua cho đất em hãy liên hệ thực tế nêu các ứng dụng của canxioxit.

Hoạt động 3: Sản xuất canxi oxit như thế nào?

III. SẢN XUẤT CANXI OXIT NHƯ THẾ NÀO? ? Nêu nguyên liệu của sản xuất vôi 1. Nguyên liệu: CaCO3 HS: Quan sát H1.4 ; H1.5 ? Nêu qui trình sản xuất CaO bằng lò CN ? Nêu những ưu nhược điểm của lò nung vôi thủ công và lò nung vôi công nghiệp.

GV: Thông báo các phản ứng xảy ra trong quá 2. Các phản ứng xảy ra trình nung vôi trong quá trình nung vôi: t - Than cháy sinh ra CO2 → CO2 C + O2 ⎯⎯ t - Nhiệt phân hủy CaCO3 → CaO + CO2 CaCO3 ⎯⎯ ? Hãy viết các PTHH ? Ở địa phương em sản xuất vôi bằng phương pháp nào?

4. Củng cố - luyện tập: 1. Hoàn thành các phương trình hóa học sau: CaO + ….. − − → CaSO4 + H2O …….. + CO2 − − → CaCO3 0

0

Sáng kiến kinh nghiệm 24 “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

CaO + H2O − − → …….

2. Hướng dẫn làm bài tập 5. Dặn dò Học bài cũ và đọc bài mới • Rút kinh nghiệm; .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... ******************************

Sáng kiến kinh nghiệm 25 “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

2.4. Kết quả thực hiện 2.4.1. Kết quả nghiên cứu Bản thân tôi thấy nhờ vận dụng phương pháp dạy “ Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS” kết hợp với nhiều phương pháp khác, tôi đã đạt được một số kết quả nhất định. Hầu hết Học sinh trở nên thích học bộ môn hoá hơn, trong đó có những Học sinh đã biết tự quan sát và tái tạo lại hiện tượng thức tế ở nhà, rồi đến nhờ Giáo viên giải thích. Việc này làm cho cả Giáo viên và trò đề tích lũy thêm được nhiều kiến thức thự tế hơn.

Trong giờ học, tôi đã kết hợp hài hoà trong cách dạy của mình có thể làm cho giờ học mang không khí rất thoải mái và khả năng tiếp thu bài cũng rất tốt. Như đã khẳng định: Thời gian dành cho vấn đề này là không nhiều chỉ nên lồng ghép nên cần người dạy cần phải thật linh hoạt và khéo léo tránh tạo nên lượng kiến thức nặng hay đi lệch trọng tâm bài dạy. Bởi bất cứ một vấn đề gì nếu quá lạm dụng thì đều không tốt.

2.4.2. Kết quả đối chứng Thực tế giảng dạy cho thấy các lớp không hoặc ít áp dụng so với lớp áp dụng giải thích thường xuyên có sự khác nhau rõ rệt. Đầu năm học 2017-2018 khi mới tiếp cận với các kiến thức hợp chất vô cơ các em tỏ lúng túng, chưa hăng say vì thấy quá trừu tượng. Khi học hết chương I (các hợp chất vô cơ) qua khảo sát kết quả tại các lớp áp dụng đạt được như sau: Lớp

Sĩ số

9A

Kết quả Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu – Kém

29

5

8

9

7

9B

26

8

6

6

6

9C

27

6

8

7

6

Nhìn vào kết quả khảo sát, thấy được chất lượng học tập của học sinh, tôi rất lo lắng tới chất lượng bộ môn. Vì vậy tôi đã cố gắng nghiên cứu, tìm tòi các kiến thức và phương pháp truyền thụ để các em lĩnh hội được kiến thức dễ dàng hơn, dần dần các em đã có sự tiến bộ rõ rệt.

Học sinh ngày càng có hứng thú say mê hơn trong học tập. Hầu hết các em đều có ý thức tìm hiểu thêm kiến thức, nhằm giải thích các hiện tượng thực tế bắt gặp trong cuộc sống hằng ngày. Đặc biệt hơn các em có thể khắc sâu hơn kiến thức lý thuyết mới. Cụ thể kết quả kiểm tra trong đợt khảo sát đánh giá chất lượng Học sinh mới đây đạt được kết quả như sau:

Sáng kiến kinh nghiệm 26 “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

Lớp

Sĩ số

9A

Kết quả Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu – Kém

29

7

11

8

3

9B

26

9

10

5

2

9C

27

8

10

6

3

Sau khi có kết quả kiểm tra chất lượng bộ môn thấy sự tiến bộ vượt bậc của các em bản thân cảm thấy rất phấn khởi vì những công sức mình bỏ ra đã được các em đền đáp. Thiết nghĩ phương pháp mình áp dụng đã giúp rất nhiều trong việc giảng dạy của bản thân và tiếp thu của Học sinh, tôi sẽ cố gắng hơn nữa sử dụng tốt hơn và kết hợp thêm nhiều phương pháp hơn nữa để giúp Học sinh đạt kết quả cao hơn trong học tập.

Sáng kiến kinh nghiệm 27 “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học hướng tới người học đã và đang là vấn đề bức xúc trong ngành giáo dục. Để dạy hoá học trong nhà trường THCS có hiện quả tôi đề nghị một số vấn đề sau: * Đối với bản thân và Giáo viên bộ môn: - Phải kiên trì, đầu tư nhiều tâm, sức để tìm hiểu các vấn đề hoá học, vận dụng sáng tạo phương pháp dạy hóa học, để có bài giảng thu hút được Học sinh.

- Áp dụng và điều chỉnh dần các thiếu sót.

- Tiếp thu ý kiến chỉ đạo, tranh thủ sự đóng góp ý kiến xây dựng của đồng nghiệp để xây dụng đề tài ngày càng mang tính thực tiễn cao * Đối với lãnh đạo nhà trường, phòng giáo dục: - Cần trang bị cho Giáo viên thêm những tài liệu tham khảo cần thiết để bổ sung, hỗ trợ cho Giáo viên trong quá trình giảng dạy. Với những sáng kiến kinh nghiệm hay, theo tôi nên phổ biến để cho các Giáo viên được học tập và vận dụng. Có như thế tay nghề và vốn kiến thức của Giáo viên sẽ dần được nâng lên.

- Tổ chức nhiều chuyên đè, có giờ dạy minh họa, các buổi sinh hoạt chuyên môn nhóm trong nhà trường, trong huyện.

- Tố chức các buổi ngoại khóa cho Học sinh có cơ hội trao đổi kinh nghiệm học tập.

Với thực trạng học hoá học và yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, đây là một trong những quan điểm của tôi đóng góp ý kiến vào việc nâng cao chất lượng học hoá học nói riêng và giáo dục Học sinh nói chung trong thời kỳ mới. Mặc dù đã cố gắng hoàn thiện nhất song không thể tránh được các thiếu sót, rất mong được sự đóng góp ý kiến của các cấp lãnh đạo, của các bạn đồng nghiệp để đề tài của tôi ngày càng được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn./.

Sáng kiến kinh nghiệm 28 “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”

GV: Trần Thị Thanh Bích Trường THCS Đinh Bộ Lĩnh

TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bộ Giáo dực và Đào tạo (2014), Sách giáo khoa môn Hóa học 8,9, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, Hà Nội [2] Sở Giáo dực và Đào tạo Đăk Lăk, Tài liệu phân phối chương trình môn Hóa học 8,9, Công ty cổ phần sách thiết bị trường học, Đăk Lăk [3] Bộ Giáo dực và Đào tạo (2011), Sách giáo viên môn Hóa học 8,9, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, Hà Nội [4] Nguyễn Xuân Trường (2006), 385 câu hỏi và đáp về hóa học với đời sống, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội [5] Bộ Giáo dực và Đào tạo (2010), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Hóa học trung học cơ sở, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, Hà Nội.

Sáng kiến kinh nghiệm 29 “Lồng ghép giải thích hiện tượng thực tế trong giảng dạy hóa 9 THCS”