ĐỊNH LƯỢNG ĐỒNG THỜI PARACETAMOL VÀ IBUPROFEN TRONG THUỐC IBUCAPVIC, DIBULAXAN VÀ TRAVICOL BẰNG HPLC

PHƯƠNG PHÁP SẮC KÝ LỎNG HIỆU NĂNG CAO

vectorstock.com/27117080

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

ĐỊNH LƯỢNG ĐỒNG THỜI PARACETAMOL VÀ IBUPROFEN TRONG THUỐC IBUCAPVIC, DIBULAXAN VÀ TRAVICOL BẰNG PHƯƠNG PHÁP SẮC KÝ LỎNG HIỆU NĂNG CAO VÀ QUANG PHỔ HẤP THỤ PHÂN TỬ WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGÔ THỊ KIỀU TRANG

ĐỊNH LƢỢNG ĐỒNG THỜI PARACETAMOL VÀ IBUPROFEN TRONG THUỐC IBUCAPVIC, DIBULAXAN VÀ TRAVICOL BẰNG PHƢƠNG PHÁP SẮC KÝ LỎNG HIỆU NĂNG CAO VÀ QUANG PHỔ HẤP THỤ PHÂN TỬ

LUẬN VĂN THẠC SĨ HÓA HỌC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGÔ THỊ KIỀU TRANG

ĐỊNH LƢỢNG ĐỒNG THỜI PARACETAMOL VÀ IBUPROFEN TRONG THUỐC IBUCAPVIC, DIBULAXAN VÀ TRAVICOL BẰNG PHƢƠNG PHÁP SẮC KÝ LỎNG HIỆU NĂNG CAO VÀ QUANG PHỔ HẤP THỤ PHÂN TỬ Ngành: Hóa Phân tích Mã số: 8.44.01.18

LUẬN VĂN THẠC SĨ HÓA HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Mai Xuân Trƣờng

THÁI NGUYÊN - 2020

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn là hoàn toàn trung thực chưa từng được công bố trong một công trình khoa học nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020 Tác giả luận văn

Ngô Thị Kiều Trang

i

LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo - PGS.TS Mai Xuân Trường đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài luận văn. Nhân dịp này tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo thuộc Bộ môn Hóa học cơ sở, Khoa Hóa học - Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài luận văn của mình.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của bạn bè đồng nghiệp và người thân đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài luận văn của mình.

Học viên

Ngô Thị Kiều Trang

ii

MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CỦA LUẬN VĂN .................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG CỦA LUẬN VĂN................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH CỦA LUẬN VĂN .................................................... x MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU .............................................................. 2 1.1. Tổng quan về paracetamol và ibuprofen ...................................................... 2 1.1.1. Paracetamol................................................................................................ 2 1.1.2. Ibuprofen.................................................................................................... 6 1.2. Một số kết quả xác định thành phần theo phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao ............................................................................................................... 8 1.3. Tổng quan về phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử ............................ 12 1.3.1. Định luật Bouguer – Lambert – Beer ...................................................... 12 1.3.2. Tính chất quang học của chất hấp thụ ánh sáng ...................................... 13 1.3.3. Các bước tiến hành phép đo UV-Vis....................................................... 14 1.3.4. Một số kết quả xác định thành phần theo phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử .................................................................................................. 16 1.4. Giới thiệu về thuốc Ibucapvic, Dibulaxan và Travicol .............................. 19 Chƣơng 2: THỰC NGHIỆM .......................................................................... 20 2.1. Nội dung và phương pháp nghiên cứu theo phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao ..................................................................................................... 20 2.1.1. Nội dung nghiên cứu ............................................................................... 20 2.1.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 20

iii

2.2. Nội dung và phương pháp nghiên cứu theo phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử .................................................................................................. 24 2.3. Các đại lượng đặc trưng để xử lý kết quả phân tích. .................................. 24 2.3.1. Đánh giá độ tin cậy của phương pháp ..................................................... 24 2.3.2. Giới hạn phát hiện (LOD) ....................................................................... 26 2.3.3. Đánh giá kết quả phép phân tích theo thống kê ...................................... 26 2.4. Dụng cụ và hóa chất. .................................................................................. 26 2.4.1. Dụng cụ .................................................................................................... 26 2.4.2. Hóa chất ................................................................................................... 27 2.5. Chuẩn bị các dung dịch chuẩn cho phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao .. 27 2.6. Chuẩn bị các dung dịch chuẩn cho phương pháp UV-Vis ......................... 29 Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .......................................................... 30 3.1. Phương pháp HPLC .................................................................................... 30 3.1.1. Khảo sát lựa chọn bước sóng................................................................... 30 3.1.2. Khảo sát lựa chọn tốc độ dòng chảy ........................................................ 32 3.1.3. Khảo sát lựa chọn tỉ lệ pha động ............................................................. 32 3.1.4. Khảo sát sự ảnh hưởng của pH ................................................................ 33 3.1.5. Khảo sát khoảng tuyến tính của nồng độ paracetamol và ibuprofen ...... 34 3.1.6. Khảo sát khoảng tuyến tính của nồng độ parracentamol và ibuprofen bằng phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic, Dibulaxan và Travicol ..................................................................................... 36 3.1.7. Kiểm tra tính thích hợp của hệ thống ...................................................... 45 3.1.8. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic .................... 47 3.1.9. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Dibulaxan ................... 48 3.1.10. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Travicol..................... 49 3.1.11. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic, Dibulaxan và Travicol theo phương pháp thêm chuẩn ..................................... 51 3.2. Phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử ................................................... 57

iv

3.2.1. Khảo sát phổ hấp thụ phân tử của paracetamol và ibuprofen. ................ 57 3.2.2. Kiểm tra tính cộng tính độ hấp thụ quang của dung dịch h n hợp paracetamol và ibuprofen. ................................................................................. 58 3.2.3. Khảo sát khoảng tuyến tính tuân theo định luật Bouguer - Lambert Beer của paracetamol và ibuprofen và xác định LOD và LOQ ........................ 59 3.2.4. Xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic .... 64 3.2.5. Xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong thuốc Dibulaxan ... 67 3.2.6. Xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong thuốc Travicol ...... 70 KẾT LUẬN....................................................................................................... 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 75 PHỤ LỤC

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CỦA LUẬN VĂN Chữ viết tắt

Tiếng Anh

Tiếng Việt

ACN

Acetonitrile

Axetonitril

HPLC

High Performance Liquid Chromatography

Sắc ký lỏng hiệu năng cao

PDA

Photometric Diode Array

Dãy diod quang

ReV

Recovery

Độ thu hồi

RSD

Relative standard deviation

Độ lệch chuẩn tương đối

UV - Vis

Ultra Violet - Visble

Phổ tử ngoại - khả kiến

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG CỦA LUẬN VĂN

Bảng 2.1. Các điều kiện tiến hành sắc ký ................................................ 23 Bảng 3.1. Bước sóng hấp thụ cực đại của paracetamol và ibuprofen. ...... 31 Bảng 3.2. Khoảng nồng độ tuyến tính của paracetamol và ibuprofen............... 34 Bảng 3.3. Xây dựng đường chuẩn paracetamol theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic................................................... 36 Bảng 3.4. Xây dựng đường chuẩn Ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic ............................................................ 36 Bảng 3.5. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của paracetamol bằng phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic........................................... 37 Bảng 3.6. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic........................................... 38 Bảng 3.7. Xây dựng đường chuẩn paracetamol theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan .................................................. 39 Bảng 3.8. Xây dựng đường chuẩn Ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan ........................................................... 39 Bảng 3.9. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của paracetamol bằng phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan .......................................... 40 Bảng 3.10. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan .......................................... 41 Bảng 3.11. Xây dựng đường chuẩn paracetamol theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol..................................................... 42 Bảng 3.12. Xây dựng đường chuẩn Ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol .............................................................. 42 Bảng 3.13. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của paracetamol bằng phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol ..................................... 43

vii

Bảng 3.14. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol............................................. 44 Bảng 3.15. Kết quả khảo sát thời gian lưu ............................................... 45 Bảng 3.16. Kết quả khảo sát diện tích pic ............................................... 45 Bảng 3.17. Kết quả khảo sát độ lặp lại của phương pháp ........................ 46 Bảng 3.18. Kết quả phân tích thuốc Ibucapvic ........................................ 47 Bảng 3.19. Kết quả phân tích thuốc Dibulaxan ........................................ 48 Bảng 3.20. Kết quả phân tích thuốc Travicol .......................................... 50 Bảng 3.21. Bảng thêm chuẩn paracetamol trong thuốc Ibucapvic.................... 51 Bảng 3.22. Bảng thêm chuẩn Ibuprofen trong thuốc Ibucapvic ....................... 52 Bảng 3.23. Kết quả phân tích thuốc Ibucapvic theo phương pháp thêm chuẩn .. 52 Bảng 3.24. Bảng thêm chuẩn paracetamol trong thuốc Dibulaxan ................. 53 Bảng 3.25. Bảng thêm chuẩn Ibuprofen trong thuốc Dibulaxan ..................... 53 Bảng 3.26. Kết quả phân tích thuốc Dibulaxan theo phương pháp thêm chuẩn .. 54 Bảng 3.27. Bảng thêm chuẩn paracetamol trong thuốc Travicol .................... 55 Bảng 3.28. Bảng thêm chuẩn Ibuprofen trong thuốc Travicol ........................ 55 Bảng 3.29. Kết quả phân tích thuốc Travicol theo phương pháp thêm chuẩn .... 56 Hình 3.17. Phổ hấp thụ quang của các dung dịch chuẩn Paracentamol (1) và ibuprofen (2). ............................................................................. 57 Bảng 3.30. Độ hấp thụ quang của paracetamol và ibuprofen và h n hợp ở một số bước sóng ................................................................. 59 Bảng 3.31. Độ hấp thụ quang của dung dịch paracetamol ở các giá trị nồng độ ..... 60 Bảng 3.32. Kết quả xác định LOD và LOQ của paracetamol ................... 61 Bảng 3.33. Sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của ibuprofen theo nồng độ .. 61 Bảng 3.34. Kết quả tính LOD và LOQ của ibuprofen .............................. 62 Bảng 3.35. Pha chế các dung dịch h n hợp paracetamol và ibuprofen ..... 63 Bảng 3.36. Kết quả tính nồng độ, sai số của paracetamol và ibuprofen trong h n hợp .......................................................................... 63

viii

Bảng 3.37. Kết quả tính hàm lượng và sai số paracetamol và ibuprofen trước khi thêm chuẩn .............................................................. 65 Bảng 3.38. Thành phần các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen thêm vào dung dịch mẫu Ibucapvic ......................................... 65 Bảng 3.39. Kết quả xác định độ thu hồi paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc Ibucapvic ...................................................... 66 Bảng 3.40. Kết quả tính hàm lượng và sai số paracetamol và ibuprofen trước khi thêm chuẩn .............................................................. 67 Bảng 3.41. Thành phần các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen thêm vào dung dịch mẫu Dibulaxan ........................................ 68 Bảng 3.42. Kết quả xác định độ thu hồi paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc Dibulaxan. .................................................... 69 Bảng 3.43. Kết quả tính hàm lượng và sai số paracetamol và ibuprofen trước khi thêm chuẩn .............................................................. 70 Bảng 3.44. Thành phần các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen thêm vào dung dịch mẫu Travicol ........................................... 71 Bảng 3.45. Kết quả xác định độ thu hồi paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc Travicol ................................................................. 72

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH CỦA LUẬN VĂN

Hình 1.1. Một số chế phẩm chứa paracetamol tại Việt Nam ............................ 5 Hình 1.2. Một số chế phẩm chứa ibuprofen ở Việt Nam .................................. 8 Hình 1.3. Máy quang phổ khả kiến (UV – Vis) .............................................. 12 Hình 1.6. Thuốc Ibucapvic .............................................................................. 19 Hình 1.7. Thuốc Dibulaxan ............................................................................. 19 Hình 1.8. Thuốc Travicol ................................................................................ 19 Hình 3.1. Sắc đồ quét phổ hấp phụ Ibuprofen ................................................. 30 Hình 3.2. Sắc đồ quét phổ hấp phụ paracetamol ............................................. 31 Hình 3.3. Sắc ký đồ của h n hợp paracetamol và ibuprofen ở tốc độ dòng 0,6 mL/phút.................................................................................... 32 Hình 3.4. Sắc ký đồ của h n hợp paracetamol và ibuprofen với tỉ lệ pha động 10:90 ..................................................................................... 33 Hình 3.5. Sắc ký đồ của h n hợp paracetamol và ibuprofen tại pH=6 ........... 33 Hình 3.6. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của paracetamol ................................................................ 35 Hình 3.7. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của ibuprofen .................................................................... 35 Hình 3.8. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của paracetamol theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic .............................................................................. 37 Hình 3.9. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của Ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic ........................................................................................ 38 Hình 3.10. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của paracetamol theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan ............................................................................. 40 x

Hình 3.11. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của Ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan ............................................................................. 41 Hình 3.12. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của paracetamol theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol ................................................................................ 43 Hình 3.13. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của Ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol ................................................................................ 44 Hình 3.14. Biểu đồ thể hiện sự chênh lệch về hàm lượng giữa lí thuyết và thực tế của các chất trong thuốc Ibucapvic.................................... 47 Hình 3.15. Biểu đồ thể hiện sự chênh lệch về hàm lượng giữa lí thuyết và thực tế của các chất trong thuốc Dibulaxan ................................... 49 Hình 3.16. Biểu đồ thể hiện sự chênh lệch về hàm lượng giữa lí thuyết và thực tế của các chất trong thuốc Travicol ...................................... 50 Hình 3.18. Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang A vào nồng độ paracetamol................................................ 60 Hình 3.19. Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang A vào nồng độ ibuprofen .................................................... 62

xi

MỞ ĐẦU Ngày nay, với tốc độ phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật, công nghệ bào chế thuốc cũng có những bước tiến nhanh chóng cả về chất lượng lẫn số lượng.

Tại Việt Nam các loại thuốc giảm đau, kháng viêm, hạ sốt cũng được sản xuất rất đa dạng về mẫu mã, thành phần thuốc, liều lượng để phù hợp với nhu cầu người dùng. Dược phẩm là một mặt hàng đặc biệt, liên quan trực tiếp đến sức khỏe con người, vậy nên khâu kiểm nghiệm thuốc trở nên vô cùng quan trọng. Trên cơ sở đó các nhà phân tích đã dùng nhiều phương pháp để định tính cũng như định lượng dược phẩm như phương pháp phân tích trắc quang, điện di mao quản, sắc ký lỏng, sắc ký khí...Trong đó để định lượng paracetamol và ibuprofen là 2 thành phần chính có trong các loại thuốc giảm đau, hạ sốt không cần kê đơn được dùng rộng rãi tại nước ta hiện nay như thuốc Ibucapvic, Dibulaxan, Travicol.... người ta thường dùng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC). Phương pháp này cho phép định lượng đồng thời 2 thành phần paracetamol và ibuprofen có trong một chế phẩm thuốc tương đối chính xác. Chính vì vậy tôi đã chọn đề tài “Xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic, Dibulaxan và Travicol bằng phƣơng pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao và quang phổ hấp thụ phân tử.”

1

Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Tổng quan về paracetamol và ibuprofen 1.1.1. Paracetamol 1.1.1.1. Giới thiệu chung Từ năm 1977, paracetamol đã được đưa vào danh sách các thuốc thiết yếu của WHO. - Tên quốc tế: Pracetamol.

- Tên khác: Acetaminofen.

- Biệt dược: Panadol, Ibucapvic, Dibulaxan, Travicol….

- Công thức phân tử: C8H9O2N. - Khối lượng mol phân tử: 151,17 g/mol.

- Công thức cấu tạo:

- Tên IUPAC: N-(4-hydroxyphenyl) acetamit hoặc p-hydroxy acetanilit hoặc 4-hydroxy acetanilit.

- Tên gọi paracetamol được lấy từ tên hóa học của hợp chất para- acetyl aminophenol [1], [4].

1.1.1.2. Tính chất chung a. Tính chất vật lý - Paracetamol là chất kết tinh màu trắng, không mùi, vị đắng nhẹ.

- Khối lượng riêng: 1,263 g/cm .

3

- Nhiệt độ nóng chảy: 169 C. 0

2

- Nhiệt độ sôi : 4200C. - Độ tan trong nước: 0,1÷0,5 g/100mL nước ở 22 C. Ngoài ra còn có 0

khả năng tan trong etanol, dung dịch kiềm, dung dịch axit...

- Dung dịch bão hòa trong nước có pH khoảng 5,3÷5,6; pKa=9,51. b. Tính chất hóa học Paracetamol gồm có một vòng nhân benzen, được thế bởi 1 nhóm hydroxyl và nguyên tử nitơ của một nhóm amin theo kiểu para.

Tính chất hóa học của paracetamol do nhóm -OH, nhóm chức acetamit và tính chất của nhân thơm quyết định.

Nhóm - OH làm cho chế phẩm có tính axit nên khi tác dụng với dung dịch muối sắt (III) cho dung dịch có màu tím.

Dung dịch bị thủy phân khi đung nóng trong dung dịch HCl. Quá trình xảy ra chủ yếu là: HO

NHCOCH3

HCl t

O

HO

NH2

K 2C r2O 7

O

NH

[O ]

c. Dược lý Paracetamol có tác dụng giảm đau và hạ sốt mạnh, tuy nhiên lại không có tác dụng chống viêm và thải trừ axit uric, không gây kích ứng tiêu hóa, không ức chế ngưng tập tiểu cầu và đông máu. Vì vậy, thường chỉ được sử dụng để hạ sốt và giảm đau thông thường.

Paracetamol là chất chuyển hóa có hoạt tính của phenacetin, thuộc nhóm thuốc giảm đau hạ sốt. Paracetamol làm giảm đau bằng cách làm tǎng ngưỡng đau. Thuốc làm hạ sốt thông qua tác động trên trung khu điều nhiệt của não.

Paracetamol có rất ít tác dụng phụ với liều điều trị nên được cung cấp không cần kê đơn ở hầu hết các nước. Thường được kết hợp cùng với các thành phần khác trong các đơn thuốc trị cảm lạnh. Paracetamol được dùng kết

3

hợp với các thuốc giảm đau có gốc thuốc phiện để làm giảm các cơn đau do ung thư hoặc hậu phẫu.

Paracetamol được hấp thụ bằng đường uống, hậu môn hoặc tiêm tĩnh mạch. Thuốc có tác dụng trong 2 đến 4 giờ sau khi sử dụng tùy liều lượng.

Nói chung paracetamol được dung nạp tốt với ít tác dụng phụ. Tuy nhiên, nếu dùng quá liều thuốc vẫn có một số tác dụng phụ như sau : - Một số nghiên cứu cho biết dùng paracetamol liều cao (trên 2000 mg/ngày) có thể làm tăng nguy cơ biến chứng dạ dày.

- Đôi khi có thể xảy ra phát ban, thường là ban đỏ hoặc mề đay, nặng hơn có thể kèm theo sốt do thuốc và thương tổn niêm mạc.

- Ở một số trường hợp hiếm gặp, paracetamol gây giảm bạch cầu trung tính, giảm tiểu cầu và giảm toàn thể huyết cầu.

- Sử dụng paracetamol cho trẻ nhỏ trong thời gian dài có thể tăng nguy cơ bị hen xuyễn, viêm mũi, viêm kết mạc và eczema (theo các kết quả của giai đoạn 3 của chương trình nghiên cứu quốc tế về hen và các bệnh dị ứng ở trẻ em).

- Khi dùng liều cao (>4 g/ngày) sau thời gian tiềm tàng 24 giờ, xuất hiện hoại tử tế bào gan có thể tiến triển đến chết sau 5-6 ngày.

1.1.1.3. Tổng hợp và các chế phẩm a. Tổng hợp Từ nguyên liệu ban đầu là phenol người ta có thể tổng hợp paracetamol theo sơ đồ dưới đây :

4

- Phenol được nitrat hóa bởi axit sunfuric và natri nitrat (phenol là chất có hoạt tính cao, sự nitrat hóa của nó chỉ đòi hỏi điều kiện thông thường trong khi h n hợp hơi axit sunfuric và axit nitric cần có nitrat benzen ).

- Chất đồng phân para được tách từ chất đồng phân orthor bằng thủy phân.

- Chất 4-nitrophenol được biến đổi thành 4-aminophenol sử dụng chất khử như natri borohydride trong dung môi bazơ.

- 4-aminophenol phản ứng với acetic anhydride để cho paracetamol. b. Chế phẩm

Viên sủi Efferalgan codein

Viên nén Paracetamol

Hình 1.1. Một số chế phẩm chứa paracetamol tại Việt Nam - Chế phẩm viên nén: Paracetamol, Panadol, Donodol… 500 mg.

- Chế phẩm viên sủi: Efferalgan, Donodol, Panadol 500 mg.

- Chế phẩm gói bột Efferalgan 80 mg.

- Chế phẩm dạng bột tiêm: Pro-Dafalgan 2g proparacetamol tương đương 1g paracetamol.

- Chế phẩm dạng dung dịch uống.

- Các chế phẩm kết hợp với các thuốc khác: - Pamin viên nén gồm paracetamol 400 mg và chlorpheniramin 2 mg.

Decolgen, Typhi... dạng viên nén gồm paracetamol 400 mg, phenyl propanolamin 5 mg, chlorpheniramin 2 mg có tác dụng hạ sốt, giảm đau, giảm xuất tiết đường hô hấp để chữa cảm cúm.

5

+ Efferalgan-codein, paracetamol-codein, codoliprane, claradol-codein, algeisedal, dafagan-codein dạng viên sủi gồm paracetamol 400 -500 mg và codein sunphat 20 - 30 mg có tác dụng giảm đau nhanh và mạnh, giảm ho.

1.1.2. Ibuprofen 1.1.2.1. Giới thiệu chung Ibuprofen là một thuốc cơ bản có trong danh mục thuốc thiết yếu của Tổ chức y tế thế giới dành cho y tế cơ sở.

-Tên quốc tế: Ibuprofen.

- Tên khác: 2-(4-isobutylphenyl)propionic acid - Biệt dược: Panadol, Ibucapvic, Dibulaxan, Travicol….

- Công thức phân tử: C13H18O2 - Khối lượng mol phân tử: 206,28 g/mol.

- Công thức cấu tạo:

- Tên IUPAC : (RS)-2-(4-(2-methylpropyl)phenyl)propanoic acid 1.1.2.2. Tính chất chung a. Tính chất vật lý - Ibuprofen tồn tại ở dạng bột kết tinh không màu, có mùi đặc biệt - Khối lượng riêng: 1,263 g/cm .

3

- Nhiệt độ nóng chảy: 76°C. - Ibuprofen rất ít hòa tan trong nước, ít hơn 1 mg ibuprofen hòa tan trong 1 mL nước (<1 mg/mL), ibuprofen tan trong etanol, cloroform, ete, axeton, dung dịch kiềm loãng của hydroxit và cacbonat. b. Tính chất hóa học Về mặt hóa học Ibuprofen là một axit hữu cơ yếu. Ibuprofen ổn định trong môi trường không có oxi, ngay cả ở nhiệt độ 105 - 1100 C nó cũng bền vững ít nhất 4 ngày.

6

c. Dược lý Liều ibuprofen thấp (200 mg đến 400 mg) được cung cấp không cần đơn tại hầu hết các nước. Ibuprofen có thời gian hoạt động vào khoảng 4 - 8 giờ tùy theo liều sử dụng.

Không giống như aspirin, dễ bị phá hủy trong nước, ibuprofen ổn định hơn, do đó ibuprofen có thể dùng ở dạng gel hấp thụ qua da, và được sử dụng trong điều trị chấn thương thể thao, với ít rủi ro về vấn đề tiêu hóa.

Hiện nay người ta tiếp tục nghiên cứu các tác dụng khác của ibuprofen trong điều trị mụn trứng cá, trong dự phòng bệnh alzheimer, parkinson.

Liều uống khoảng 200 - 400 mg m i 4 - 6 giờ đối với trẻ em, khi sử dụng hàng ngày ở người lớn là 800 - 1200 mg. Khi có chỉ định của bác sĩ, liều tối đa hàng ngày có thể tới 2400 mg. Ở liều dùng thấp ibuprofen là thuốc chống viêm không steroid ít gây hại dạ dày nhất nên các chế phẩm không kê đơn của nó có thể lên đến 1200 mg.

Vì là thuốc không kê đơn nên rất an toàn khi sử dụng ibuprofen với liều lượng chuẩn, tuy nhiên với liều dùng cao và người bệnh mẫn cảm với thành phần của thuốc cũng có thể xảy ra một vài tác dụng phụ sau: Dị ứng với thuốc ibuprofen: Sưng mặt, khó thở, sưng môi, sưng lưỡi hoặc họng, phát ban.

Khó thở, đau ngực, nói lắp, giảm thị lực, suy nhược.

Tăng cân nhanh chóng, hoặc cơ thể bị sưng phù, tích nước.

Không thể đi tiểu hoặc tiểu ít.

Chán ăn, buồn nôn, da màu vàng, đau họng, sốt, phát ban da đỏ, đau bụng trên, bầm tím, tê, đau, ngứa ra, yếu cơ nghiêm trọng, đau đầu nặng, ớn lạnh, co giật.

1.1.2.3. Tổng hợp và chế phẩm a. Tổng hợp Ibuprofen bắt nguồn từ axit propionic do Tập đoàn Boots nghiên cứu trong những năm 1960. Nó được Stewart Adams cùng các đồng sự John

7

Nicholson, Andrew RM Dunlop, Jeffery Bruce Wilson & Colin Burrows phát hiện và được cấp bằng sáng chế năm 1961. Thuốc được đưa vào điều trị cho viêm đa khớp dạng thấp tại Anh năm 1969, và tại Hoa Kỳ năm 1974. b. Chế phẩm

Hình 1.2. Một số chế phẩm chứa ibuprofen ở Việt Nam Chế phẩm viên nén: Ibuprofen 200 mg, ibuprofen 500 mg, hapacol 500 mg...

Chế phẩm viên sủi:Savipamol extra 500, Naphadagan codein, Panadol Chế phẩm gói bột : Prebufen, Hagifen...

Chế phẩm dạng bột tiêm: Ketoralac, Ibuprofenmex...

Chế phẩm dạng dung dịch uống : Atibuprofen syrus...

Các chế phẩm kết hợp với các thuốc khác:.

1.2. Một số kết quả xác định thành phần theo phƣơng pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao Hiện nay, phương pháp HPLC là một phương pháp được sử dụng rộng rãi để xác định các chất trong các loại dược phẩm. M i đối tượng khác nhau thì các điều kiện tiến hành sắc ký cũng khác nhau.

Nghiên cứu “Định lượng đồng thời Paracetamol và Cafein trong chế phẩm bằng phương pháp đo quang” năm 2008 của tác giả Đặng Thanh Thủy đã xây dựng phép định lượng đồng thời h n hợp hai thành phần Paracetamol và Cafeine bằng các phương pháp quang phổ tử ngoại như đạo hàm và đạo 8

hàm tỷ đối. Đồng thời áp dụng các phương pháp này để định lượng Paracetamol và Cafeine trong một số biệt dược thông dụng trên thị trường hiện nay.

Cũng trong năm 2008, tác giả Đặng Quỳnh Chi đã nghiên cứu đề tài: “Định lượng đồng thời Paracetamol và Codein Photphat bằng phương pháp điện di mao quản”. Với nghiên cứu này, tác giả đã xây dựng phương pháp có thể định lượng đồng thời Paracetamol và Codein photphat. Trong điều kiện điện di, thời gian di chuyển của Codein Phosphat là 2,5 phút và của Paracetamol là 2,9 phút, khoảng nồng độ tuyến tính của Codein Phosphat là 0,06 - 0,40 mg/mL và của paracetamol là 0,19 - 0,120 mg/mL. Phương pháp này nhằm khảo sát về sự phù hợp độ lặp lại và độ chính xác của phép đo.

Những chế phẩm có hàm lượng hai thành phần chênh lệch nhau quá 20 lần thì phân tích mẫu thử phải tiến hành ở độ pha loãng khác nhau. Phương pháp đã được áp dụng để định lượng hàm lượng các hoạt chất trong viên nén Para Codein của công ty dược phẩm 3/2.

Năm 2009, tác giả Deodhar MN và cộng sự đã áp dụng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao dùng cột pha đảo (RP - HPLC) để phân tích định lượng Paracetamol và Aceclofenac với điều kiện cột pha đảo C18 ( 250x4,6 mm, 10 µm), pha động là h n hợp methanol : nước có tỷ lệ 70 : 30 về thể tích (v/v), tốc độ dòng là 1 mL/phút với đầu dò đặt ở bước sóng 275 nm. Thời gian lưu của Aceclofenac là 1,8 và Paracetamol là 2,7 phút. Khoảng tuyến tính là 2 - 50 ppm cho Aceclofenac và 5 - 50 ppm cho Paracetamol. Độ thu hồi của Aceclofenac là 100,6 % và Paracetamol là 100,7 %. Phương pháp này được đánh giá có độ chính xác, độ chọn lọc cao và nhanh chóng định lượng được đồng thời Aceclofenac và Paracetamol.

Một phương pháp thường gặp trong nghiên cứu định lượng Ibuprofen là phương pháp phổ huỳnh quang. Năm 2001, tác giả Patricia C. Damiani

9

cùng cộng sự đã áp dụng phương pháp này để phân tích Ibuprofen trong các mẫu dược phẩm, kem và si rô. Bước sóng kích thích ở 263 nm và phát xạ tại 288 nm. Khoảng nồng độ tuyến tính 2 - 73 mg/l. Phương pháp này có độ chọn lọc rất cao nên sự có mặt của các chất khác cũng như tá dược không ảnh hưởng đến kết quả phân tích, ngoại trừ Chlorzoxazone trong viên nén do Chlorzoxazone hấp thụ mạnh mẽ trong phạm vi quang phổ này.

Ngoài ra còn rất nhiều phương pháp khác và được biết đến nhiều nhất là phương pháp HPLC [11]. Năm 2003, S.A. Kulichenko và S.O. Fessenko đã nghiên cứu độ hòa tan và tính acid - base của Ibuprofen trong hệ có chất hoạt động bề mặt, sau đó đề xuất một phương pháp mới có thể chuẩn độ Ibuprofen ở dạng tinh khiết. Giá trị pKa nhỏ nhất (4,43) và độ hòa tan lớn nhất (8,1 mg/mL) của Ibuprofen đạt được khi sử dụng chất hoạt động bề mặt là dung dịch tridecylpyridinium bromide 0,1 M. Phép chuẩn độ được thực hiện với dung dịch chuẩn là KOH 0,05 M, chỉ thị là xanh xylenol. Qua đó, nghiên cứu và đề xuất điều kiện xác định Ibuprofen và Novocaine hydrocloride.

Năm 2007, Nguyễn Hữu Mỹ và cộng sự nghiên cứu ứng dụng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) để định lượng Ibuprofen trong huyết tương chó. Với các điều kiện sắc ký như sau: cột pha đảo C18 (RP-18) kích thước cột 150 x 4,6 mm, kích thước hạt là 5 µm; đầu dò đặt ở bước sóng 223 nm, pha động là h n hợp acetonitril và dung dịch đệm phosphat 0,02 M có pH = 6,5 (tỷ lệ 30 : 70 v/v) với tốc độ dòng 1,2 mL/phút. Khoảng nồng độ tuyến tính của Ibuprofen từ 1 - 20 μg/mL, giới hạn định lượng là 1 μg/mL. Phương pháp này có độ lặp lại cao, độ lệch chuẩn tương đối (RSD) < 3%, độ chính xác, hệ số thu hồi (R%) > 96%, hiệu suất chiết cao > 80%, quá trình chuẩn bị mẫu đơn giản, phù hợp cho nghiên cứu dược động học.

Sau đó, năm 2008, tác giả Phạm Thanh Huyền cũng dùng phương pháp HPLC để định lượng Ibuprofen trong huyết tương. Nhưng đối tượng là các bệnh nhân nhi nhằm phục vụ công tác theo dõi và điều trị bệnh. Điều kiện 10

tách sắc ký là sử dụng cột RP 18 (150 x 4,6 mm; 5 mm), đầu dò (detector) đặt ở bước sóng 223 nm, pha động là h n hợp ACN và dung dịch đệm phosphat 0,01M có pH = 6,5 (tỷ lệ 60 : 40 v/v) với tốc độ dòng 1,0 mL/phút. Khoảng nồng độ tuyến tính của Ibuprofen từ 5 - 50 μg/mL, giới hạn định lượng là 5 μg/mL. Phương pháp có độ lặp lại khá cao (RSD < 5%), độ chính xác (R% > 95%), hiệu suất chiết cao (83%) .

Năm 2010, tác giả Phạm Thu Quế đã xây dựng phép định lượng đồng thời h n hợp hai thành phần Paracetamol và Ibuprofen bằng các phương pháp quang phổ đạo hàm, lấy phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) làm phương pháp đối chiếu. Ứng dụng các phương pháp này để định lượng Paracetamol và Ibuprofen trong một số lô của các chế phẩm: Alaxan, Dibulaxan và Febro.

Sau đó, tác giả M.R. Khoshayand và cộng sự đã ứng dụng phương pháp quang phổ định lượng ba thành phần Paracetamol, Ibuprofen và Caffein trong các loại thuốc, tiến hành quét phổ hấp thụ trong khoảng 200 nm đến 400 nm trong dung môi là h n hợp methanol : HCl 0,1 M (3 : 1).

Năm 2005, bằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC), tác giả Thái Duy Thìn và cộng sự đã nghiên cứu định lượng Paracetamol, Ibuprofen và nhiều dược chất khác trong các mẫu chế phẩm dược nội và ngoại. Với điều kiện: cột pha đảo C18 (5μm, 150mm x 4,6mm), pha động là h n hợp ACN và dung dịch axit phosphoric 0,1% (60: 40 v/v), tốc độ dòng là 1,0 mL/phút với bước sóng đầu dò (detector) đặt ở miền tử ngoại là 224 nm.

Thời gian lưu của Ibuprofen và Paracetamol là 2,04 và 8,22 phút. Với điều kiện này, tiến hành khảo sát khoảng nồng độ tuyến tính, độ lặp lại, độ đúng, giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ).

Tác giả Prasanna Reddy Battu và MS Reddy trong năm 2009 đã định lượng thành công Paracetamol và Ibuprofen bằng phương pháp HPLC dùng cột pha đảo C18 (5 µm, 150 mm x 4,6 mm), pha động là h n hợp dung môi ACN và dung dịch đệm phosphat (pH = 7,04) tỷ lệ 60: 40 v/v, tốc độ dòng là

11

0,8 mL/phút với đầu đò UV ở 260 nm. Thời gian lưu của Ibuprofen, Paracetamol là 2,48 và 4,45 phút. Nghiên cứu trên đã khảo sát khoảng nồng độ tuyến tính, LOD, LOQ… và định lượng Paracetamol, Ibuprofen trong các loại dược phẩm bán trên thị trường.

1.3. Tổng quan về phƣơng pháp quang phổ hấp thụ phân tử Phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử hay phương pháp trắc quang là phương pháp phân tích định lượng dựa vào hiệu ứng hấp thụ xảy ra khi phân tử tương tác với bức xạ điện từ. Vùng bức xạ được sử dụng trong phương pháp này là vùng tử ngoại gần hay khả kiến ứng với bước sóng khoảng từ 200÷900nm. Hiện tượng hấp thụ bức xạ điện từ tuân theo định luật Bouguer – Lambert – Beer. Ứng dụng phương pháp phổ đo quang, người ta có thể xác định nhiều hợp chất trong phạm vi nồng độ khá rộng nhờ các cải tiến quan trọng trong thủ tục phân tích. Đây là phương pháp phân tích được phát triển mạnh vì nó đơn giản, đáng tin cậy và được sử dụng nhiều trong kiểm tra sản xuất hoá học, luyện kim và trong nghiên cứu hoá sinh, môi trường và nhiều lĩnh vực khác.

Hình 1.3. Máy quang phổ khả kiến (UV – Vis) 1.3.1. Định luật Bouguer – Lambert – Beer Giả sử tồn tại một môi trường đồng nhất có chiều dày là b chứa chất màu có khả năng hấp thụ ánh sáng. Cho tia sáng đơn sắc có bước sóng λ và cường độ Io đi qua môi trường đó (tia sáng này không bị phản xạ, khúc xạ và tán xạ).

12

Sau khi bị môi trường hấp thụ, dòng sáng yếu đi và chỉ còn cường độ I. Quan hệ giữa Io và I được xác định theo định luật Bouguer – Lambert – Beer: I

 10

  .b .C

(1.9)

I0

Gọi ε là hệ số hấp thụ nồng độ, hệ số này chỉ phụ thuộc vào bản chất của chất màu và bước sóng ánh sáng hấp thụ, nếu nồng độ C được tính bằng mol/lít thì ε là hệ số hấp thụ phân tử gam và thường không lớn hơn 2.105; nếu C tính bằng nồng độ % thì ε là hệ số hấp thụ %…, b là chiều dày của dung dịch hấp thụ ánh sáng, đo bằng cm, C là nồng độ chất màu, có thể là nồng độ M, %, mg/mL… Đặt

A   lg

I

và gọi là độ hấp thụ quang, thì A = εbC.

I0

Như vậy, định luật Bouguer – Lambert – Beer phát biểu như sau: độ hấp thụ quang của dung dịch hấp thụ màu tỉ lệ thuận với chiều dày của dung dịch hấp thụ màu và nồng độ chất màu có trong dung dịch đó. Định luật Bouguer – Lambert – Beer còn được gọi là định luật cơ bản của độ hấp thụ quang A [9,14].

1.3.2. Tính chất quang học của chất hấp thụ ánh sáng Tính chất quan trọng nhất đó là tính cộng tính. Tính cộng tính này được thể hiện theo 3 nội dung sau: - Tính cộng tính theo chiều dày của dung dịch hấp thụ màu Nếu có thể chia dung dịch hấp thụ màu thành n phần nhỏ thì tổng độ hấp thụ quang của các tiểu phần là độ hấp thụ quang của toàn bộ dung dịch màu. Ứng dụng tính chất này, có thể tăng độ hấp thụ quang của dung dịch màu loãng bằng việc sử dụng cuvet có kích thước hơn lớn hoặc giảm độ hấp thụ quang của dung dịch màu có nồng độ lớn bằng việc sử dụng cuvet có kích thước nhỏ hơn, để việc đo độ hấp thụ quang đạt độ chính xác cao. Trong thực tế, chỉ sản xuất các cuvet có độ dày từ 0,1 đến 10cm, thường là cuvet 1cm.

Không dùng các loại cuvet nhỏ hơn 0,1cm, vì lúc này rất khó rót dung dịch

13

vào cuvet; không dùng các loại cuvet lớn hơn 10cm, vì lúc này sự khúc xạ ánh sáng quá lớn gây sai số phân tích.

- Tính cộng tính theo nồng độ chất hấp thụ màu Nếu có thể chia nồng độ chất hấp thụ màu thành n phần nhỏ thì tổng độ hấp thụ quang của các tiểu phần là độ hấp thụ quang của toàn bộ dung dịch màu. Ứng dụng tính chất này, có thể tăng độ hấp thụ quang của dung dịch màu loãng bằng việc cách cho thêm chất màu hoặc giảm độ hấp thụ quang của dung dịch màu có nồng độ lớn bằng cách pha loãng dung dịch màu hay lấy lượng chất màu ít hơn để phân tích.

- Tính cộng tính theo thành phần các chất hấp thụ màu Nếu trong dung dịch có n chất hấp thụ màu và m i chất màu đều tuân thủ định luật Bouguer – Lambert – Beer thì tổng độ hấp thụ quang của các chất màu là độ hấp thụ quang của toàn bộ dung dịch. Ứng dụng tính chất này có thể có thể giải bài toán phân tích nhiều chất màu trong dung dịch phân tích.

Dùng máy đo để xác định độ hấp thụ quang. Ngoài việc đo A, còn có thể đo độ truyền quang T%:

T% 

I

.1 0 0

. Tuy nhiên, phép đo này ít được sử dụng

I0

trong phân tích định lượng, vì hàm số T% = f(C) không tuyến tính như hàm số A = f(C). Thường chỉ dùng đo T% khi căn chỉnh máy đo. Lưu ý: T% = 100 thì A = 0.

1.3.3. Các bƣớc tiến hành phép đo UV-Vis Bản chất của phổ hấp thụ phân tử UV-Vis: Khi chiếu một chùm sáng có bước sóng phù hợp đi qua một dung dịch chất màu, các phân tử sẽ hấp thụ một phần năng lượng chùm sáng, một phần ánh sáng truyền qua dung dịch. Xác định cường độ chùm ánh sáng truyền qua đó ta có thể xác định được nồng độ của dung dịch. Sự hấp thụ ánh sáng của dung dịch tuân theo định luật Bouguer – Lambert – Beer: A   lg T  lg  I o / I t    b C

14

với

T  It / Io.

(1.10)

Bước 1. Chọn bước sóng Nghiên cứu sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của dung dịch A (hoặc hệ số hấp thụ ε) theo bước sóng λ, tức là đo A (hoặc ε) của dung dịch nghiên cứu với các tia bức xạ điện từ có λ khác nhau, sau đó lập đồ thị hệ toạ độ A – λ (hoặc ε –  ). Đồ thị này có dạng đường cong Gauss. Cực đại Amax (εmax) ứng với giá trị λmax gọi là cực đại hấp thụ. Khi tiến hành phân tích theo quang phổ đo quang chọn đo độ hấp thụ quang A của dung dịch nghiên cứu tại λmax. Bởi vì với việc đo A ở λmax cho kết quả phân tích có độ nhạy và độ chính xác tốt nhất.

Bước 2. Chuẩn bị mẫu phân tích Mẫu phân tích có thể ở dạng rắn, lỏng nhưng thông thường người ta hay chuẩn bị mẫu phân tích là những chất lỏng hoặc ở dạng dung dịch. Nếu chất nghiên cứu là những chất rắn không tan, người ta có thể tìm cách hoà tan chúng bằng các dung môi và các biện pháp thích hợp. Sau đó nếu chất nghiên cứu là hợp chất không có hiệu ứng phổ hấp thụ, thì phải chế hoá dung dịch bằng các biện pháp như phản ứng oxy hoá khử, phản ứng tạo phức chất... sau đó đem nghiên cứu. Nếu chất nghiên cứu là những chất khí thì sẽ được nghiên cứu trong các cuvet đặc biệt.

Bước 3. Ghi phổ Sau khi đã chế hoá mẫu, mẫu được chuyển vào cuvet ghi phổ hấp thụ, chọn λmax và đo độ hấp thụ quang ở λmax.

Bước 4. Xử lý số liệu Các số liệu thu được có thể ở dạng các đường ghi phổ hệ toạ độ A – λ hoặc ε – λ, bảng số liệu về thành phần chất nghiên cứu, đồ thị cần thiết tuỳ thủ tục thực nghiệm đã chọn.

- Trang thiết bị phương pháp UV-Vis Theo những nguyên lý cơ bản đã xét trong thực tế ta phải đo độ hấp thụ quang bằng cách đo cường độ bức xạ truyền đi từ nguồn sáng qua mẫu trắng tới detectơ và cường độ bức xạ từ nguồn qua chất nghiên cứu đến detectơ.

15

Như vậy ta có thể hình dung một cách khái quát thiết bị đo độ hấp thụ quang như sau: - Nguồn phát tia bức xạ

- Bộ lọc sáng

- Cuvet

- Detector [9, 14, 18, 33].

1.3.4. Một số kết quả xác định thành phần theo phƣơng pháp quang phổ hấp thụ phân tử Năm 2005, Thái Duy Thìn và cộng sự đã định lượng đồng thời paracetamol và ibuprofen trong viên nén Dibulaxan bằng phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử (UV-Vis) trong dung dịch đệm photphat có pH= 7, khoảng bước sóng quét phổ từ 200 – 300 nm. Ibuprofen hấp thụ cực đại ở bước sóng 222nm với độ hấp thụ quang cực đại paracetamol tại λmax=243 nm. Độ thu hồi của ibuprofen từ 97,2% đến 99,2% và paracetamol từ 100,1% đến 101,2 % Năm 2011, tác giả Lê Ngọc Anh đã xác định thành công paracetamol, loratadin và dextromethophan HBr trong thuốc viên nén hapacol-CF bằng phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử. Điều kiện tối ưu để xác định đồng thời paracetamol, loratadin và detromethophan HBr trong h n hợp: Khoảng bước sóng thích hợp để quét phổ từ 210-285 nm, bước sóng ứng với độ hấp thụ quang cực đại của dung dịch paracetamol λmax=244 nm, loratadin λmax=273 nm và dextromethophan HBr λmax=278nm; trong môi trường axit HCl 0,1M độ hấp thụ quang của paracetamol, loratadin và dextromethophan HBr ổn định và đạt cực đại; khoảng thời gian tối ưu để tiến hành thí nghiệm là 30 đến 60 phút sau khi pha và tại nhiệt độ 250C. Kết quả: xác định được LOD, LOQ và khoảng tuyến tính của paracetamol: 1,3÷25 μg/mL, loratadin: 1,3÷80 μg/mL, dextromethophan HBr: 0,6÷100 μg/mL. Độ thu hồi của paracetamol từ 101,08% đến 102,08%, loratadin từ 92,9% đến 99,45%, dextromethophan HBr từ 99,78% đến 102,24%

16

Năm 2012, Siladitya Behera và các cộng sự xác định thành công paracetamol trong thuốc viên nén sử dụng phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử UV-Vis. Điều kiện tối ưu để xác định paracetamol: Khoảng bước sóng thích hợp để quét phổ từ 200-400 nm, bước sóng ứng với độ hấp thụ quang cực đại của dung dịch paracetamol λmax = 243 nm. Khoảng thời gian tối ưu để tiến hành thí nghiệm đo quang là trong khoảng 8 giờ ở nhiệt độ phòng.

Kết quả thu được: khoảng tuyến tính độ hấp thụ quang của paracetamol là 0,0 đến 150,0 μg/mL, độ thu hồi của paracetamol từ 98,54% đến 99,13% Năm 2013, tác giả Mai Xuân Trường đã xác định thành công dextromethophan HBr, clopheninamin maleat và guaifenesin trong thuốc viên methophan bằng phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử. Điều kiện tối ưu để xác định đồng thời dextromethophan HBr, clopheninamin maleat và guaifenesin trong h n hợp là khoảng bước sóng từ 210 - 285 nm, bước sóng ứng với độ hấp thụ quang cực đại của dung dịch dextromethophan HBr λmax = 278nm, clopheninamin maleat λmax = 264nm và guaifenesin λmax = 273nm; trong môi trường axit HCl 0,1M độ hấp thụ quang của dextromethophan HBr, clopheninamin maleat và guaifenesin có sự ổn định và đạt cực đại; khoảng thời gian tối ưu để tiến hành thí nghiệm đo quang là 30 đến 60 phút sau khi pha và đo tại nhiệt độ phòng. Kết quả thu được: xác định được LOD, LOQ và khoảng tuyến tính của dextromethophan HBr: 0,5÷100μg/mL,

clopheninamin

maleat:

0,2÷50μg/mL,

guaifenesin:

0,1÷50μg/mL. độ thu hồi của dextromethophan HBr từ 96,60% đến 101,08%, clopheninamin maleat từ 98,70% đến 102,03%, guaifenesin từ 99,01% đến 103,00% Năm 2014, tác giả Vũ Duy Long xác định thành công đồng thời paracetamol, clopheninamin maleat và phenylephin hydroclorit trong thuốc TIFFY. Điều kiện tối ưu để xác định đồng thời paracetamol, clopheninamin maleat và phenylephin hydroclorit trong h n hợp là khoảng bước sóng từ

17

210-290 nm, bước sóng ứng với độ hấp thụ quang cực đại của dung dịch paracetamol λmax = 244 nm, clopheninamin maleat λmax = 264 nm và phenylephin hydroclorit λmax = 273 nm trong môi trường axit HCl 0,1M. Khoảng thời gian tối ưu để tiến hành thí nghiệm đo quang là từ 20 đến 90 phút sau khi pha và có thể tiến hành thí nghiệm ở nhiệt độ phòng. Kết quả thu được: khoảng tuyến tính độ hấp thụ quang của paracetamol là 0,2 đến 30,0 μg/mL, clopheninamin maleat là từ 0,2 đến 40,0 μg/mL và phenylephin hydroclorit là từ 1,0 đến 40,0 μg/mL, độ thu hồi của paracetamol từ 99,8% đến 100,2%, của phenylephin hydroclorit là từ 99,1% đến 99,6% và của clopheninamin maleat là từ 98,1% đến 100,7 Năm 2015, tác giả Nguyễn Thị Thuỳ Thương đã xác định thành công đồng thời paracetamol, clopheninamin maleat trong thuốc Coldamin và Pacemin. Điều kiện tối ưu để xác định đồng thời paracetamol, clopheninamin maleat trong h n hợp:

Khoảng bước sóng thích hợp để quét phổ từ

210-290 nm, bước sóng ứng với độ hấp thụ quang cực đại của dung dịch paracetamol λmax = 243 nm, clopheninamin maleat λmax = 273 nm trong môi trường axit HCl 0,1M. Khoảng thời gian tối ưu để tiến hành thí nghiệm đo quang là từ 30 đến 40 phút sau khi pha và có thể tiến hành thí nghiệm ở nhiệt độ phòng. Kết quả thu được: khoảng tuyến tính độ hấp thụ quang của paracetamol là 0,2 đến 30,0 μg/mL, cafein 0,2 đến 30,0 μg/mL, độ thu hồi của paracetamol từ 96,3% đến 99,1%, của clopheninamin maleat là từ 95,5% đến 98,3% Năm 2015, tác giả Trần Quốc Chính đã xác định thành công đồng thời paracetamol, codein phot phat trong thuốc Actadol codein. Điều kiện tối ưu để xác định đồng thời paracetamol, codein phot phat trong h n hợp: Khoảng bước sóng thích hợp để quét phổ từ 210-290 nm, bước sóng ứng với độ hấp thụ quang cực đại của dung dịch paracetamol λmax = 243 nm, codein λmax = 210 nm trong môi trường axit HCl 0,1M. Khoảng thời gian tối ưu để tiến hành thí nghiệm đo quang là từ 30 đến 40 phút sau khi pha và có thể tiến hành thí nghiệm ở nhiệt độ phòng. Kết quả thu được: khoảng tuyến tính độ hấp thụ quang của paracetamol là 0,2 đến 30,0 μg/mL, cafein 0,2 đến

18

30,0 μg/mL, độ thu hồi của paracetamol từ 99,3% đến 101,1%, của codein là từ 98,5% đến 100,3% Năm 2016, tác giả Liễu Thanh Nhàn xác định thành công đồng thời paracetamol, loratadin, dextromethophan HBr trong thuốc Rhumenol Flu 500 bằng phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử với điều kiện tối ưu là: khoảng bước sóng thích hợp để quét phổ từ 200-300 nm, paracetamol λmax = 243 nm, loratadin λmax = 273 nm và dextromethophan λmax = 279,5 nm trong môi trường axit HCl 0,1M. Khoảng thời gian tối ưu để tiến hành thí nghiệm đo quang là từ 30 đến 90 phút sau khi pha và có thể tiến hành thí nghiệm ở nhiệt độ phòng. Khảo sát, xác định khoảng tuyến tính độ hấp thụ quang của paracetamol là 0,1 đến 25,0 μg/mL, loratadin là từ 0,1 đến 50,0 μg/mL và dextromethophan là từ 0,1 đến 50,0 μg/mL. Đã xác định đồng thời paracetamol, loratadin và dextromethophan trong h n hợp 2 và 3 cấu tử cho thấy: có thể xác định được paracetamol trong h n hợp tương đối chính xác, phải sử dụng phương pháp thêm chuẩn để xác định hàm lượng loratadin và dextromethophan trong mẫu thuốc Rhumenol Flu 500. Sử dụng phương pháp thêm chuẩn xác định paracetamol, loratadin và dextromethophan trong mẫu thuốc Rhumenol Flu 500 với độ thu hồi của paracetamol từ 99,6% đến 100,5%, của loratadin là từ 99,98% đến 100,01% và của dextromethophan là từ 99,66% đến 101,13% 1.4. Giới thiệu về thuốc Ibucapvic, Dibulaxan và Travicol Hiện nay thuốc Ibucapvic, Dibulaxan và Travicol là 3 loại dược phẩm chứa đồng thời ibuprofen và paracetamol đang được lưu hành rộng dãi trên thị trường, được bán không cần kê đơn để giảm đau và hạ sốt.

Hình 1.6.

Hình 1.7.

Hình 1.8.

Thuốc Ibucapvic

Thuốc Dibulaxan

Thuốc Travicol

19

Chƣơng 2 THỰC NGHIỆM 2.1. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu theo phƣơng pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao 2.1.1. Nội dung nghiên cứu Các nội dung nghiên cứu gồm các nội dung sau: 1. Chọn detector 2. Chọn pha tĩnh 3. Lựa chọn dung môi.

4. Chọn pha động 5. Khảo sát bước sóng hấp thụ quang của paracetamol và ibuprofen.

6. Khảo sát tỉ lệ thành phần pha động 7. Khảo sát lựa chọn tốc độ dòng chảy 8. Chuẩn bị các dung dịch phân tích.

9. Khảo sát độ tuyến tính của chất phân tích.

2.1.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 2.1.2.1. Lựa chọn điều kiện tối ưu cho quá trình sắc ký a. Chọn detector Paracetamol và Ibuprofen đều hấp thụ ánh sáng mạnh trong vùng tử ngoại (UV). Mặt khác detector PDA cho phép quan trắc các chất tại bước sóng trong vùng từ 200 nm đến 500 nm trong cùng một phép đo. Đây là điểm ưu việt của detector PDA. Căn cứ vào những điều trên, tôi chọn detector phù hợp cho phép phân tích là detector PDA. b. Chọn pha tĩnh Pha tĩnh thông dụng nhất là silicagan có gắn gốc ankyl mạch dài, không phân cực, thông dụng nhất là -C18H37. Khoảng 61% các máy HPLC sử dụng loại cột chứa pha tĩnh này. Trong điều kiện phòng thí nghiệm, tôi lựa chọn cột C18 với đường kính hạt pha tĩnh là 5 μm, chiều dài cột tách 250 mm, và 20

đường kính cột 6,1 mm để tìm các điểu kiện khác tối ưu hóa việc tách để xác định paracetamol và ibuprofen. c. Lựa chọn dung môi Căn cứ vào tính chất của paracetamol và ibuprofen cùng các tài liệu tham khảo. Tôi chọn dung dịch đệm phosphat (pH=6) làm dung môi cho quá trình nghiên cứu. d. Lựa chọn pha động Trong quá trình sắc ký, pha động được chọn như thế nào là tùy thuộc vào tính chất của mẫu phân tích hoặc nồng độ. Pha động có thể là dung môi đơn hay h n hợp nhiều dung môi được trộn theo tỉ lệ thích hợp. Khi chọn pha động cần chú ý đến một số yêu cầu sau: - Trơ và không tác dụng hóa học với pha tĩnh.

- Bền và ổn định trong quá trình chạy sắc ký.

- Hòa tan tốt h n hợp các chất phân tích.

- Phù hợp với loại detector đã chọn.

Pha động là một yếu tố rất linh động, ta có thể dễ dàng thay đổi để thu được kết quả tách tốt nhất bằng cách thay đổi tỉ lệ thành phần các loại dung môi hữu cơ. Pha động có thể là hệ dung môi không phân cực hoặc hệ dung môi phân cực. người ta thường dùng nhất là hệ CH3OH - H2O hoặc hệ axetonitril - dung dịch đệm phosphat. Hệ sắc ký này có thể dùng để tách nhiều h n hợp từ phân cực đến không phân cực, vì vậy phạm vi sử dụng phong phú hơn. Trong các nghiên cứu gần đây, phương pháp sắc ký lỏng pha ngược HPLC sử dụng thành phần pha động gồm kênh A là đệm phosphat và kênh B là axetonitril được sử dụng rất hiệu quả trong việc phân tích đồng thời paracetamol và ibuprofen trong nhiều mẫu dược phẩm.

Do đó, tôi lựa chọn dung môi pha động gồm kênh A là đệm phosphat và kênh B là axetonitril để xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc.

21

e. Khảo sát bước sóng hấp thụ quang của paracetamol và ibuprofen trên thiết bị HPLC Trong nghiên cứu này, tôi chuẩn bị các dung dịch chuẩn paracetamol có nồng độ 325 ppm, dung dịch chuẩn ibuprofen có nồng độ 200ppm. Sử dụng chế độ chạy sắc ký với thành phần pha động không đổi. Do các chất trên hấp thụ ánh sáng mạnh trong vùng tử ngoại (UV). Tôi chọn detector PDA khảo sát tại bước sóng trong vùng từ 200 nm đến 410 nm. Các điều kiện khác cố định không đổi gồm kênh A là dung dịch đệm phosphat, kênh B là axetonitril với tỉ lệ 90:10 về thể tích, tốc độ dòng là 0,6 mL/phút để tiến hành quét phổ hấp thụ của dung dịch chứa các chất paracetamol và ibuprofen riêng rẽ từ bước sóng 200 nm đến 410 nm để tìm bước sóng tối ưu cho việc phân tích. f. Khảo sát lựa chọn tỉ lệ pha động.

Trong nghiên cứu này, tôi chuẩn bị một dung dịch mẫu giả chứa h n hợp paracetamol nồng độ 325ppm và ibuprofen nồng độ 200ppm. Sử dụng chế độ chạy sắc ký với thành phần pha động không đổi. Dựa trên tài liệu tham khảo, khi tăng tỷ lệ ACN thì thời gian lưu giữ các chất trên cột tăng, dẫn đến các chất có thể bị tách ra muộn gây doãn chân pic, ngược lại khi giảm tỷ lệ ACN thì thời gian lưu giữ các chất phân tích trên cột sắc ký giảm, các chất được tách ra sớm, chiều cao tăng tuy nhiên không tách được hoàn toàn các.

Dựa trên những điều tham khảo ở trên, tôi khảo sát hệ dung đôi pha động với tỷ lệ ACN trên dung dịch đệm phosphat theo các tỉ lệ 60:40; 30:70; 20:80 và 10:90 về thể tích. Các điều kiện khác cố định không đổi bao gồm tốc độ dòng là 0,6 mL/phút, detector PDA với bước sóng chọn lọc đối với từng chất paracetamol 218nm và ibuprofen 247nm. Tiến hành khảo sát để tìm ra tỉ lệ tối ưu giữa ACN và dung dịch đệm phosphat. g. Khảo sát lựa chọn tốc độ dòng chảy Trong nghiên cứu này, tôi chuẩn bị một dung dịch mẫu giả chứa h n hợp paracetamol có nồng độ 325ppm và ibuprofen có nồng độ 200(ppm). Sử dụng chế độ chạy sắc ký với thành phần pha động không đổi. Tôi tiến hành 22

khảo sát pha động ở các tốc độ là 0,6 mL/phút; 0,7mL/phút; 0,8mL/phút; 0,9mL/phút và 1mL/phút. Các điều kiện khác cố định không đổi bao gồm kênh A là dung dịch đệm phosphat, kênh B là axetonitril với tỉ lệ 90:20 về thể tích, detector PDA với bước sóng từ 200nm đến 420nm.Tiến hành khảo sát để tìm ra tốc độ dòng chảy tối ưu cho phép phân tích.

Bảng 2.1. Các điều kiện tiến hành sắc ký Điều kiện sắc ký Máy HPLC Detector Cột tách Dung môi Pha động Bước sóng hấp thụ quang

Cụ thể Hệ thống máy sắc ký lỏng hiệu năng cao HPLC - Acquity Arc PDA Cột C18 với đường kính hạt pha tĩnh là 5 μm, chiều dài cột tách 250 mm, và đường kính cột 6,1 mm Dung dịch đệm phosphat (pH=6) Kênh A: dung dịch đệm phosphat (pH=6) Kênh B: dung dịch axetonitril.

Khảo sát tại bước sóng trong vùng từ 200 nm đến 410 nm.

Khảo sát hệ dung môi pha động với tỷ lệ ACN trên dung

Tỉ lệ pha động

dịch đệm photphat theo các tỉ lệ 60:40; 30:70; 20:80 và 10:90.

Tốc độ dòng

Khảo sát pha động ở các tốc độ là 0,6mL/phút; 0,7mL/phút; 0,8 mL/phút; 0,9 mL/phút và 1,0 mL/phút.

h. Chọn thể tích vòng mẫu Độ chính xác, độ đúng, lượng mẫu cần thiết nạp vào cột sắc ký không những phụ thuộc vào thiết kế của van bơm mẫu mà còn phụ thuộc vào kỹ thuật nạp mẫu. Dựa vào khả năng thay đổi các vòng mẫu khác nhau mà có thể thay đổi được thể tích bơm mẫu vào cột. Tuy nhiên yếu tố này cũng làm chân peak sắc ký doãng ra. Nếu vòng mẫu quá dài, lượng mẫu quá lớn thì hiện 23

tượng doãng peak xảy ra càng lớn gây ra sự chen lấn peak trong quá trình tách. Lượng mẫu được xác định bằng thể tích vòng chứa mẫu mà ta lựa chọn.

Với thể tích mẫu nhỏ hơn thể tích mẫu tới hạn V0 thì khi bơm mẫu vào cột tách chiều cao hay diện tích của peak sẽ tăng tuyến tính. Đến giới hạn Vmẫu = V0 mà vẫn tiếp tục tăng thể tích mẫu thì chiều cao peak sắc ký sẽ không tăng nữa và lúc đó peak sắc ký sẽ tù, doãng chân và không sắc nét. Vì vậy việc lựa chọn thể tích cũng rất quan trọng. Nếu độ nhạy đủ để phân tích, thường dùng vòng mẫu có thể tích càng nhỏ càng tốt để tạo nên peak có độ sắc nét cao và tránh doãng peak. Trong phân tích HPLC người ta thường sử dụng các vòng mẫu 10, 20, 30, 40, 50, 100 μl trong đó vòng mẫu 20 μl thường hay được sử dụng nhất. Trong đề tài này, để định lượng Paracetamol và Ibuprofen tôi chọn thể tích vòng mẫu là 20 μl phù hợp với thiết bị nạp mẫu (injector) 20 μl được trang bị trong phòng thí nghiệm.

2.2. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu theo phƣơng pháp quang phổ hấp thụ phân tử - Tiến hành quét phổ từ 200 nm đến 900 nm để kiểm tra lại bước sóng hấp thụ quang cực đại của các dung dịch paracetamol và ibuprofen.

- Khảo sát khoảng tuyến tính của paracetamol và ibuprofen từ đó xác định giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ).

- Định lượng đồng thời paracetamol và ibuprofen trong các mẫu tự pha để xác định các sai số khi tỷ lệ hàm lượng paracetamol và ibuprofen khác nhau.

- Định lượng đồng thời paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc.

- Đánh giá độ tin cậy của phương pháp thông qua xác định độ thu hồi.

2.3. Các đại lƣợng đặc trƣng để xử lý kết quả phân tích.

2.3.1. Đánh giá độ tin cậy của phƣơng pháp - Độ lặp lại của phương pháp được đánh giá thông qua độ lệch chuẩn (S) hoặc độ lệch chuẩn tương đối (RSD).

24

n

n

 C S =

i

-μ 

 C

2

i= 1

-C



2

(2.1)

i= 1

= k

%RSD=

i

k

S . 100

(2.2)

(%)

C

Trong đó: Ci là các giá trị nồng độ (µg/mL) của dung dịch paracetamol và ibuprofen tính được lần thứ i;  là giá trị nồng độ thực của mẫu;

C

là giá trị

nồng độ trung bình tính được sau n lần xác định; k là số bậc tự do (k=n-1).

- Đánh giá độ đúng của phương pháp đối với các h n hợp PARACETAMOL, CPM và B1 tự pha chế thông qua sai số tương đối RE. Sai số tương đối của các phép phân tích đối với mẫu chuẩn tự pha chế thông qua việc tính tỷ số giữa độ sai lệch của nồng độ tính toán được với nồng độ thực đã biết của mẫu theo công thức: C RE% =

T in h to a n

C

- C

0

.1 0 0 %

(2.3)

0

Trong đó: RE% là sai số tương đối của phép xác định nồng độ các cấu tử.

CTinh toan (µg/mL) là nồng độ tính toán được.

C0 (µg/mL) là nồng độ đã biết của dung dịch PARACETAMOL, CPM và B1 trong h n hợp.

- Đánh giá độ đúng của phương pháp đối với các mẫu thuốc nghiên cứu thông qua độ thu hồi bằng phương pháp thêm chuẩn. Độ thu hồi (Rev) được tính theo công thức sau:

Re v =

CT- CK C

.1 0 0 %

(2.4)

CT là nồng độ (µg/mL) của dung dịch PARACETAMOL, CPM và B1 xác định được trong mẫu sau khi thêm chuẩn.

CK là nồng độ (µg/mL) của dung dịch PARACETAMOL, CPM và B1 xác định được trong mẫu khi chưa thêm chuẩn.

C là nồng độ (µg/mL) của PARACETAMOL, CPM và B1 chuẩn thêm vào mẫu (đã biết).

25

2.3.2. Giới hạn phát hiện (LOD) LOD được coi là nồng độ thấp nhất của chất nghiên cứu mà hệ thống phân tích cho tín hiệu phát hiện phân biệt với tín hiệu nền. Trong phân tích trắc quang LOD tính theo phương trình hồi quy có công thức như sau: LO D =

3 .S D

(2.5)

B

SD: độ lệch chuẩn của tín hiệu trên đường chuẩn.

B: độ dốc của đường chuẩn chính là độ nhạy của phương pháp trắc quang.

LOQ được coi là nồng độ thấp nhất của chất nghiên cứu mà hệ thống phân tích định lượng được với tín hiệu phân tích khác, có ý nghĩa định lượng với tín hiệu nền và đạt độ tin cậy tối thiểu  95%, thông thường người ta sử dụng công thức: LO Q =

1 0 .S D

(2.6)

B

2.3.3. Đánh giá kết quả phép phân tích theo thống kê Khoảng tin cậy của phép xác định nồng độ được tính theo công thức: X ± ε = X ±

t P ,k .S n

 X ± t P ,k .S X

(2.7)

Với tP, k là hệ số phân bố chuẩn Student ứng với xác suất P và bậc tự do k được tra trong bảng (t0,95; 3 = 3,18; t0,95; 4 = 2,78; t0,95; 5 = 2,57).

X

là giá trị trung bình của tập số liệu các kết quả nghiên cứu; S là độ

lệch chuẩn, được tính theo công thức (2.1); n là số phép đo.

SX

là độ lệch chuẩn của đại lượng trung bình

2.4. Dụng cụ và hóa chất.

2.4.1. Dụng cụ - Máy sắc ký lỏng hiệu năng cao Hitachi L-2000 với detector UV-Vis L-2420 của Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên.

- Máy quang phổ UV – 1700 Shimadzu của Khoa Hóa học Trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên, có khả năng quét phổ trong khoảng bước sóng 190nm – 900 nm, có kết nối máy tính.

26

- Bộ cuvet thạch anh.

- Cân điện tử có độ chính xác 0,0001g.

- Máy rung siêu âm và máy đo pH. - Chương trình lọc Kalman tính toán đồng thời nồng độ các cấu tử [23].

- Cốc thủy tinh, phễu thủy tinh, ống nghiệm...

- Bình định mức dung dịch: 10 mL; 25 mL; 50 mL; 100 mL; 1000mL. - Pipet các loại: 1 mL; 2 mL; 5 mL; 10 mL; 20 mL; 25 mL. - Màng lọc 0,45µm và một số dụng cụ khác.

2.4.2. Hóa chất  HCl, H2SO4, HNO3, H3PO4, Na2HPO4 dạng tinh thể,CH3CN, axetonitril... dùng để pha chế các dung dịch đều thuộc loại tinh khiết của Merck.  Paracetamol chuẩn của merck độ tinh khiết > 97,5%  Ibuprofen chuẩn của merck độ tinh khiết > 98,8%  Dung dịch axetonitril của merck, dung dịch H3PO4 đặc.  Thuốc Dibulaxan do công ty cổ phần dược Danapah sản xuất, có thành phần paracetamol 325mg và ibuprofen 200mg. Số lô 050719, ngày sản xuất 10/08/2019, hạn sử dụng 10/08/2022  Thuốc Ibucapvic do công ty cổ phần dược phẩm trung ương Mediplatex sản xuất có thành phần paracetamol 325mg và ibuprofen 200mg.

Số lô 204420, ngày sản xuất 18/01/2020, hạn sử dụng 17/01/2023  Thuốc Travicol do công ty cổ phần dược TV Pharma (Việt Nam) sản xuất, có thành phần paracetamol 500mg và ibuprofen 200mg. Số lô 041717, ngày sản xuất 15/01/2017, hạn sử dụng 14/01/2020.

2.5. Chuẩn bị các dung dịch chuẩn cho phƣơng pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao  Dung môi pha mẫu - Cân chính xác 3,5598g Na2HPO4 vào bình 1 lít, sau đó định mức thành 1000 mL bằng nước cất 2 lần. Dùng máy pH điều chỉnh pH = 6 bằng axit H3PO4 đặc nồng độ 85 % ta được dung dịch đệm phosphat có pH = 6.

27

 Dung dịch chuẩn gốc: - Dung dịch paracetamol chuẩn: Cân chính xác 0,100 g paracetamol cho vào bình định mức 100 mL sau đó cho thêm vào dung môi pha mẫu, rung siêu âm và định mức đến 100 mL. Ta được dung dịch vitamin B1 có nồng độ 1000 (ppm). Từ dung dịch này ta pha loãng ra các nồng độ 200 (ppm); 400 (ppm); 600 (ppm); 800 (ppm); - Dung dịch B6 chuẩn: Cân chính xác 0,100 g ibuprofen cho vào bình định mức 100 mL sau đó cho thêm vào dung môi pha mẫu, rung siêu âm và định mức đến 100 mL. Ta được dung dịch ibuprofen có nồng độ 1000(ppm).

Từ dung dịch này ta pha loãng ra các nồng độ 200 (ppm); 400(ppm); 600 (ppm); 800(ppm).  Dung dịch mẫu giả: pha từ các dung dịch chuẩn mẫu ở trên để được 2 mẫu giả: + Mẫu 1: dung dịch h n hợp paracetamol 325ppm và ibuprofen 200ppm. + Mẫu 2 : dung dịch h n hợp paracetamol 500ppm và ibuprofen 200ppm  Xử lí mẫu thuốc -Nghiền nhỏ mẫu thuốc sau đó đem hòa vào 1000mL dd đệm,lắc đều, rung siêu âm, sau đó ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45 μm trước khi bơm vào hệ thống HPLC.  Dung môi pha động: - Kênh A: Cân chính xác 3,5598g Na2HPO4 cho vào bình 1 lít, sau đó định mức thành 1000 mL bằng nước cất 2 lần. Dùng máy pH điều chỉnh pH = 6 bằng axit H3PO4 đặc nồng độ 85 % ta được dung dịch đệm phosphat có pH = 6.

Dung dịch đệm phosphat trong bình 1000 mL được lọc qua màng lọc 0,45 μm trước khi đưa vào hệ thống HPLC. - Kênh B: đưa vào kênh B của hệ thống máy HPLC dung dịch axetonnitril của merck.

28

2.6. Chuẩn bị các dung dịch chuẩn cho phƣơng pháp UV-Vis Cân chính xác lần lượt là 50 mg paracetamol , ibuprofen cho vào hai bình định mức 100 mL khác nhau. Đem hòa tan và định mức bằng dung dịch HCl 0,1M, sau đó đem rung siêu âm trong 10 phút. Thu được các dung dịch paracetamol và ibuprofen có nồng độ là 500 µg/mL. Pha loãng các dung dịch trên thành các dung dịch có nồng độ là 50 µg/mL. Tiếp tục pha loãng các dung dịch trên thành các dung dịch có nồng độ 10 µg/mL, 20 µg/mL, 25 µg/mL, 30 µg/mL, 40 µg/mL bằng dung dịch HCl 0,1M để tiến hành khảo sát.

Lấy các dung dịch paracetamol và ibuprofen có nồng độ là 50 µg/mL để pha loãng thành các dung dịch có nồng độ là 10 µg/mL. Tiếp tục pha loãng các dung dịch trên thành các dung dịch có nồng độ 1µg/mL, 1,5 µg/mL, 2 µg/mL, 4 µg/mL, 6 µg/mL, 8 µg/mL. Lấy các dung dịch paracetamol và ibuprofen có nồng độ là 10 µg/mL để pha loãng thành các dung dịch có nồng độ là 1 µg/mL. Tiếp tục pha loãng các dung dịch trên thành các dung dịch có nồng độ 0,2 µg/mL, 0,4 µg/mL, 0,6 µg/mL, 0,8 µgmL.

29

Chƣơng 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1. Phƣơng pháp HPLC 3.1.1. Khảo sát lựa chọn bƣớc sóng Tiến hành quét phổ hấp thụ của dung dịch chứa các chất riêng rẽ paracetamol và ibuprofen từ bước sóng 200 nm đến 410 nm. Các điều kiện khác cố định không đổi gồm kênh A là dung dịch đệm phosphat, kênh B là axetonitril với tỉ lệ 90:10 về thể tích, tốc độ dòng là 0,6 mL/phút. Sắc đồ quét phổ thu được như sau: 7.088 Extracted 0.95

218.7

0.90 0.85 0.80 0.75 0.70 0.65 0.60 0.55

AU

0.50 0.45 0.40 0.35 0.30 0.25 0.20 0.15 0.10

263.7

0.05 0.00

220.00

240.00

260.00

280.00

300.00

320.00

340.00

360.00

nm

Hình 3.1. Sắc đồ quét phổ hấp phụ Ibuprofen 30

380.00

1.30

5.418 Peak 1

1.20

1.10

1.00

247.1

0.90

0.80

AU

0.70

0.60

0.50

0.40

0.30

0.20

0.10

0.00 220.00

240.00

260.00

280.00

300.00

320.00

340.00

360.00

380.00

nm

Hình 3.2. Sắc đồ quét phổ hấp phụ paracetamol Nhận xét: Trong cùng điều kiện, Khi tiến hành quét phổ hấp thụ của dung dịch chứa các chất paracetamol và ibuprofen riêng rẽ thì các bước sóng cực đại phát hiện của 2 chất này thu được tương ứng ở bảng 3.1.

Bảng 3.1. Bƣớc sóng hấp thụ cực đại của paracetamol và ibuprofen.

Chất

Bƣớc sóng phát hiện (nm)

Paracetamol

247,1

Ibuprofen

218,7

Từ kết quả trên, tôi lựa chọn Detector PDA với bước sóng chọn lọc đối với từng chất paracetamol 247,1nm và ibuprofen 218,7nm

31

3.1.2. Khảo sát lựa chọn tốc độ dòng chảy Tôi tiến hành khảo sát pha động ở tốc độ là 0,6 mL/phút; 0,7 mL /phút; 0,8 mL /phút; 0,9 mL /phút; 1,0 mL /phút. Các điều kiện khác cố định không đổi bao gồm kênh A là dung dịch đệm phosphat, kênh B là axetonitril với tỉ lệ 90:10 về thể tích, detector PDA với bước sóng chọn lọc đối với từng chất paracetamol 247nm và ibuprofen 218nm. Kết quả khảo sát được trình bày chi tiết ở phụ lục 1. Sắc ký đồ của h n hợp ở tốc độ dòng 0,6 mL/ phút được trình bày ở hình 3.3

Hình 3.3. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen ở tốc độ dòng 0,6 mL/phút Nhận xét :Dưa vào kết quả khảo sát tốc độ dòng của pha động ta thấy rằng, tốc độ dòng ảnh hưởng lớn đến thời gian lưu, hệ số tách. Tốc độ dòng từ 0,6-1,0 mL /phút cho thấy thời gian lưu giảm dần, peak rõ đẹp, tách nhau hoàn toàn, hệ số tách giảm dần. Tốc độ dòng lớn sẽ làm hao tốn dung môi và tăng áp suất cột tách, nhưng tốc độ quá nhỏ sẽ kéo dài thời gian phân tích và làm doãng peak gây ra hiện tượng kéo đuôi. Do đó, tôi chọn tốc độ dòng là 0,6 mL/phút để tiến hành định lượng paracetamol và ibuprofen.

3.1.3. Khảo sát lựa chọn tỉ lệ pha động Tôi sử dụng chế độ chạy sắc ký với thành phần pha động không đổi.

Khảo sát hệ dung môi pha động với tỷ lệ đệm phosphat (pH=6): ACN theo các tỉ lệ 40:60, tỉ lệ 30:70, tỉ lệ 20:80 và tỉ lệ 10:90. Các điều kiện khác cố định không đổi bao gồm tốc độ dòng là 0,6 mL/phút, bước sóng chọn lọc đối với từng chất paracetamol 247,1 nm và ibuprofen 218,7nm. Kết quả khảo sát 32

được trình bày chi tiết ở phụ lục 2. Sắc ký đồ của h n hợp với thành phần pha động kênh A là dung dịch đệm phosphat, kênh B là axetonitril với tỉ lệ 90:10 về thể tích được trình bày ở hình 3.4.

Hình 3.4. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen với tỉ lệ pha động 10:90 Nhận xét: tỉ lệ pha động 10:90 là tối ưu nhất để tách 2 chất.

3.1.4. Khảo sát sự ảnh hƣởng của pH Để khảo sát sự ảnh hưởng của pH, tôi sử dụng chế độ chạy sắc ký với thành phần pha động không đổi. Khảo sát hệ dung môi pha động với tỷ lệ đệm phosphat (pH=6): ACN theo tỉ lệ 10:90. Các điều kiện khác cố định không đổi bao gồm tốc độ dòng là 0,6 mL/phút, bước sóng chọn lọc đối với từng chất paracetamol 247,1nm và ibuprofen 218,7nm. Dùng axit phosphoric thay đổi pH của dung dịch đệm. Kết quả khảo sát được trình bày chi tiết ở phụ lục 3. Sắc ký đồ của h n hợp ở pH = 6 được trình bày ở hình 3.5.

0.40

AU

0.30

0.20

0.10

0.00 0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

11.00

12.00

13.00

14.00

15.00

Minutes

Hình 3.5. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen tại pH=6 33

Nhận xét : Dựa vào kết quả phân tích được, ta chọn dung dịch đệm có pH=6 vì nằm trong giới hạn cho phép của cột, peak sắc ký rõ nét, cân đối, ít tốn thời gian phân tích và dung môi pha động.  Kết luận chung: Từ kết quả trên, tôi lựa chọn điều kiện tối ưu cho phép xác định paracetamol và ibuprofen bằng phương pháp HPLC là:  Cột tách: cột C18.  Detector PDA bước sóng chọn lọc đối với từng chất paracetamol 247,1nm và ibuprofen 218,7nm trong cùng một phép đo.  Tốc độ dòng chảy: 0,6 mL/phút.  Pha động: kênh A: dung dịch đệm phosphat (pH=6) + kênh B: dung dịch axetonitril tỉ lệ 10:90 về thể tích.  Dung môi pha mẫu: dung dịch đệm phosphat (pH=6) và dung dịch axetonitril tỉ lệ 10:90 về thể tích.

3.1.5. Khảo sát khoảng tuyến tính của nồng độ paracetamol và ibuprofen Độ tuyến tính được khảo sát trên dung dịch các chất chuẩn với các nồng độ paracetamol và ibuprofen được khảo sát khoảng tuyến tính từ 100 đến 500 ppm. Tiến hành chạy sắc ký lần lượt từng dung dịch theo điều kiện sắc ký đã chọn ở trên. Xác định được sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic bằng phương trình hồi quy tuyến tính và hệ số tương quan R2.

Kết quả khảo sát độ tuyến tính của 2 chất được trình bày ở bảng 3.2 Bảng 3.2. Khoảng nồng độ tuyến tính của paracetamol và ibuprofen Paracetamol Nồng độ Diện tích pic (ppm) (mAuxphút) 100 1945623 200 3986457 250 4742599 300 5775987 350 7006986 400 8011247 450 8754976 500 9966668 y = 19987x-96916 R2 = 0,998

Ibuprofen Nồng độ Diện tích pic (ppm) (mAuxphút) 50 2190087 100 4382129 150 6493218 200 8764258 250 10869987 300 13678975 350 15678542 400 17853789 y = 45188x + 178501 R2 = 0,9991

34

Nhận xét: Trong khoảng nồng độ đã khảo sát có sự tương quan tuyến tính giữa diện tích pic và nồng độ với hệ số tương quan xấp xỉ bằng 1.

Từ kết quả ở bảng 3.2, tôi biểu diễn sự phụ thuộc của diện tích pic theo nồng độ dưới dạng đồ thị 3.6; 3.7.

Nồng độ (ppm)

Hình 3.6. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của paracetamol

Nồng độ (ppm)

Hình 3.7. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của ibuprofen 35

3.1.6. Khảo sát khoảng tuyến tính của nồng độ parracentamol và ibuprofen bằng phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic, Dibulaxan và Travicol  Khảo sát khoảng tuyến tính của nồng độ parracentamol và ibprofen bằng phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic Cân chính xác thuốc Ibucapvic (0,0195 gam) ứng với 8,125mg paracetamol, 5mg ibuprofen cho vào ống nhựa ly tâm (50 mL) được đánh số thứ tự. Hút chính xác lần lượt 5 mL paracetamol và ibuprofen chuẩn với các nồng độ gốc như bảng 3, 4, 5 thêm vào các ống tương ứng, sau đó thêm dung môi pha mẫu để tổng thể tích 25mL. Lắc đều, rung siêu âm, ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45μm.

Bảng 3.3. Xây dựng đƣờng chuẩn paracetamol theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic Mẫu Khối lượng thuốc (g) Thể tích Ibuprofen thêm vào (mL) Nồng độ Ibuprofen thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ Ibuprofen sau khi pha (ppm)

1 0,0195

7 8 9 10 11 0,0195 0,1956 0,0195 0,0195 0,0195

-

5,0

5,0

7,5

10,0

12,5

-

500

1000

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

17,5

15,0

12,5

200

300

400

500

600

700

Bảng 3.4. Xây dựng đƣờng chuẩn Ibuprofen theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic Mẫu Khối lượng thuốc (g) Thể tích Ibuprofen thêm vào (mL) Nồng độ Ibuprofen thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ Ibuprofen sau khi pha (ppm)

1 0,0195

7 8 9 10 11 0,0195 0,1956 0,0195 0,0195 0,0195

-

5,0

5,0

7,5

10,0

12,5

-

500

1000

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

12,5

15,0

7,5

200

300

400

500

600

700

36

Tiến hành chạy sắc ký lần lượt từng dung dịch theo điều kiện sắc ký đã chọn ở trên thu được kết quả như bảng 3.5 Bảng 3.5. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của paracetamol bằng phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic STT 1 2 3 4 5 6

Ca (ppm) 325 325 325 325 325 325

C (ppm) CT (ppm) 0 325 100 425 200 525 300 625 400 725 500 825 y = 19913x - 106008 R2 = 0,9987

Diện tích pic 6397129 8387595 10416545 12064646 14394255 16402354

Nhận xét: Trong khoảng nồng độ đã khảo sát có sự tương quan tuyến tính (phương trình hồi quy tuyến tính là: y = 19913x - 106008) giữa diện tích pic và nồng độ với hệ số tương quan xấp xỉ bằng 1 (R2 = 0,9987) Từ kết quả ở bảng 3.5 tôi biểu diễn sự phụ thuộc của diện tích pic theo nồng độ dưới dạng đồ thị hình 3.8 Diện tích pic mAuxphut

Nồng độ (ppm)

Hình 3.8. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của paracetamol theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic 37

Bảng 3.6. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của ibuprofen theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic STT

Ca (ppm)

C (ppm)

CT (ppm)

Diện tích pic

1

200

0

200

9041646

2

200

100

300

13783795

3

200

200

400

18266464

4

200

300

500

22318689

5

200

400

600

28035346

6

200

500

700

31726567

y = 45780x-72440 R2 = 0,998 Nhận xét: Trong khoảng nồng độ đã khảo sát có sự tương quan tuyến tính giữa diện tích pic và nồng độ (phương trình hồi quy tuyến tính là: y = 45780x-72440) với hệ số tương quan xấp xỉ bằng 1 (R2 = 0,998).

Từ kết quả ở bảng 3.6, tôi biểu diễn sự phụ thuộc của diện tích pic theo nồng độ dưới dạng đồ thị như hình 3.9 Diện tích pic (mAuxphut)

Nồng độ (ppm) Hình 3.9. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của Ibuprofen theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Ibucapvic

38

 . Khảo sát khoảng tuyến tính của nồng độ parracentamol và ibprofen bằng phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan Cân chính xác thuốc Dibulaxan (0,021 gam) ứng với 8,125mg paracetamol, 5mg ibuprofen cho vào ống nhựa ly tâm (50 mL) được đánh số thứ tự. Hút chính xác lần lượt 5 mL paracetamol và ibuprofen chuẩn với các nồng độ gốc như bảng 3,4,5 thêm vào các ống tương ứng, sau đó thêm dung môi pha mẫu để tổng thể tích 25mL. Lắc đều, rung siêu âm, ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45μm.

Bảng 3.7. Xây dựng đƣờng chuẩn paracetamol theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan Mẫu Khối lượng thuốc (g) Thể tích paracetamol thêm vào (mL) Nồng độ paracetamol thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ paracetamol sau khi pha (ppm)

1 0,021

2 0,021

3 0,021

4 0,021

5 0,021

6 0,021

-

5,0

5,0

7,5

10,0

12,5

-

500

1000

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

17,5

15,0

12,5

325

425

525

625

725

825

Bảng 3.8. Xây dựng đƣờng chuẩn Ibuprofen theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan Mẫu Khối lượng thuốc (g) Thể tích Ibuprofen thêm vào (mL) Nồng độ Ibuprofen thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ Ibuprofen sau khi pha (ppm)

1 0,021

7 0,021

8 0,021

9 0,021

10 0,021

11 0,021

-

5,0

5,0

7,5

10,0

12,5

-

500

1000

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

17,5

15,0

12,5

200

300

400

500

600

700

39

Tiến hành chạy sắc ký lần lượt từng dung dịch theo điều kiện sắc ký đã chọn ở trên thu được kết quả như bảng 3.9 Bảng 3.9. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của paracetamol bằng phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan STT 1 2 3 4 5 6

Ca (ppm) 325 325 325 325 325 325

C (ppm) CT (ppm) 0 325 100 425 200 525 300 625 400 725 500 825 y=21286x-376938 R² = 0,9979

Diện tích pic 6421615 8564641 10964194 13149467 15127982 16946649

Nhận xét: Trong khoảng nồng độ đã khảo sát có sự tương quan tuyến tính giữa diện tích pic và nồng độ (phương trình hồi quy tuyến tính là: y=21286x-376938) với hệ số tương quan xấp xỉ bằng 1 (R2 = 0,9979).

Từ kết quả ở bảng 3.9, tôi biểu diễn sự phụ thuộc của diện tích pic theo nồng độ dưới dạng đồ thị hình 3.10.

Nồng độ ppm

Hình 3.10. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của paracetamol theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan

40

Bảng 3.10. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của ibuprofen theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan STT

Ca (ppm)

C (ppm)

CT (ppm)

Diện tích pic

1

200

0

200

9146366

2

200

100

300

13856476

3

200

200

400

18364979

4

200

300

500

23464151

5

200

400

600

28168619

6

200

500

700

31846732

y=46154x + 38789 R² = 0,9984 Nhận xét: Trong khoảng nồng độ đã khảo sát có sự tương quan tuyến tính giữa diện tích pic và nồng độ (phương trình hồi quy tuyến tính là: y=46154x + 38789) với hệ số tương quan xấp xỉ bằng 1 (R2 = 0,9984).

Từ kết quả ở bảng 3.10 tôi biểu diễn sự phụ thuộc của diện tích pic theo nồng độ dưới dạng đồ thị như hình 3.11.

Nồng độ ppm

Hình 3.11. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của Ibuprofen theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Dibulaxan

41

 . Khảo sát khoảng tuyến tính của nồng độ parracentamol và ibprofen bằng phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol Cân chính xác thuốc Travicol (0,0182 gam) ứng với 12,5mg paracetamol, 5mg ibuprofen cho vào ống nhựa ly tâm (50 mL) được đánh số thứ tự. Hút chính xác lần lượt 5 mL paracetamol và ibuprofen chuẩn với các nồng độ gốc như bảng 3,4,5 thêm vào các ống tương ứng, sau đó thêm dung môi pha mẫu để tổng thể tích 25mL. Lắc đều, rung siêu âm, ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45μm.

Bảng 3.11. Xây dựng đƣờng chuẩn paracetamol theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol 1 2 3 4 5 6 0,0182 0,0182 0,0182 0,0182 0,0182 0,0182

Mẫu Khối lượng thuốc (g) Thể tích paracetamol thêm vào (mL) Nồng độ paracetamol thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ paracetamol sau khi pha (ppm)

-

5,0

5,0

7,5

10,0

12,5

-

500

1000

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

17,5

15,0

12,5

500

600

700

800

900

1000

Bảng 3.12. Xây dựng đƣờng chuẩn Ibuprofen theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol Mẫu Khối lượng thuốc (g) Thể tích Ibuprofen thêm vào (mL) Nồng độ Ibuprofen thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ Ibuprofen sau khi pha (ppm)

1 0,0182

7 8 9 10 11 0,0182 0,0182 0,0182 0,0182 0,0182

-

5,0

5,0

7,5

10,0

12,5

-

500

1000

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

17,5

15,0

12,5

200

300

400

500

600

700

42

Tiến hành chạy sắc ký lần lượt từng dung dịch theo điều kiện sắc ký đã chọn ở trên thu được kết quả như bảng 3.13 Bảng 3.13. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của paracetamol bằng phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol STT 1 2 3 4 5 6

Ca (ppm) 500 500 500 500 500 500

C (ppm) CT (ppm) 0 500 100 600 200 700 300 800 400 900 500 1000 y=19258x+685441 R² = 0,9985

Diện tích pic 10516499 12149764 14002164 15992349 18056487 20054779

Nhận xét: Trong khoảng nồng độ đã khảo sát có sự tương quan tuyến tính giữa diện tích pic và nồng độ (phương trình hồi quy tuyến tính là: y=19258x+685441) với hệ số tương quan xấp xỉ bằng 1 (R2 = 0,9985) Từ kết quả ở bảng 3.13, tôi biểu diễn sự phụ thuộc của diện tích pic theo nồng độ dưới dạng đồ thị hình 3.12

Nồng độ ppm

Hình 3.12. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của paracetamol theo phương pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol

43

Bảng 3.14. Kết quả khảo sát độ tuyến tính của ibuprofen theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol STT

Ca (ppm)

C (ppm)

CT (ppm)

Diện tích pic

1

200

0

200

9012311

2

200

100

300

13054112

3

200

200

400

17821947

4

200

300

500

22867941

5

200

400

600

26964989

6

200

500

700

30796617

y =44486x +67728 R² = 0,9981 Nhận xét: Trong khoảng nồng độ đã khảo sát có sự tương quan tuyến tính giữa diện tích pic và nồng độ (phương trình hồi quy tuyến tính là: y =44486x +67728) với hệ số tương quan xấp xỉ bằng 1 (R2 = 0,9981).

Từ kết quả ở bảng 3.14, tôi biểu diễn sự phụ thuộc của diện tích pic theo nồng độ dưới dạng đồ thị như hình 3.13.

Nồng độ ppm

Hình 3.13. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của Ibuprofen theo phƣơng pháp thêm chuẩn trên nền thuốc Travicol

44

3.1.7. Kiểm tra tính thích hợp của hệ thống Để khảo sát tính thích hợp của hệ thống máy HPLC khi phân tích định lượng paracetamol và ibuprofen. Tôi khảo sát các đại lượng đặc trưng như: thời gian lưu, diện tích pic qua việc lặp lại 4 lần dung dịch chuẩn để sắc ký.

Bảng 3.15. Kết quả khảo sát thời gian lƣu Lần bơm Thời gian lưu paracetamol (phút)

1

2

3

4

2,215

2,210

2,219

2,195

Số liệu thống kê Thời gian lưu Ibuprofen (phút)

X

= 2,210

S = 10,5

3,911

Số liệu thống kê

X

3,899

= 3,952

% RSD= 0,412% 3,996

S = 53,941

4,000

% RSD= 1,365%

Bảng 3.16. Kết quả khảo sát diện tích pic Lần bơm Diện tích pic paracetamol (mAuxphút)

1

2

3

4

3987626

3981789

3985178

3918063

200

200

200

200

Nồng độ paracetamol (ppm) Số liệu thống kê Diện tích pic Ibuprofen (mAuxphút) Nồng độ Ibuprofen (ppm)

X

= 3968164

S =33486,3

4790638

4789165

4798745

4789107

200

200

200

200

X

Số liệu thống kê

%RSD =0,843

= 4791913,75

S = 4068,94 %RSD = 0,096%

Từ kết quả các bảng 3.15 và 3.16 cho thấy: các thông số hệ thống nằm trong giới hạn cho phép. Chỉ số % RSD của diện tích pic và thời gian lưu được tìm thấy đều gần bằng 1%. Vì vậy hệ thống sắc ký đảm bảo tính thích hợp khi phân tích paracetamol và ibuprofen.

45

Để khảo sát độ lặp lại của phương pháp sắc ký. Chúng tối tiến hành đo các dung dịch mẫu giả của paracetamol và ibuprofen trong điều kiện sắc ký đã chọn, so sánh diện tích pic từ phương trình đường chuẩn và dung dịch mẫu giả trong cùng điều kiện. Kết quả thu được thể hiện ở bảng 3.17.

Nhận xét: Từ bảng 3.17 cho thấy độ lệch chuẩn tương đối %RSD của cả 2 chất phân tích đều gần bằng 1% (%RSDparacetamol =0.799%; % RSDibuprofen = 1.477%.

Như vậy, phương pháp sắc ký định lượng đồng thời cả 2 chất có độ lặp lại cao.

Bảng 3.17. Kết quả khảo sát độ lặp lại của phƣơng pháp Paracetamol Mẫu

1

2

3

4

300

300

300

300

6099054

6139028

6218976

6159015

310

312

316

313

Nồng độ lý thuyết (ppm) Diện tích pic (mAuxphút) Nồng độ xác định được (ppm)

=312.75

Số liệu thống kê

S =2.5

Sx = 1.25

%RSD =0.799% Ibuprofen Nồng độ lý thuyết (ppm)

200

200

200

200

9667981

9622793

9893921

9577605

210

209

215

208

Diện tích pic (mAuxphút) Nồng độ xác định được (ppm) Số liệu thống kê

=210.5

S =3.109 Sx =1.554563 %RSD=1.477%

46

3.1.8. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic Cân chính xác thuốc Ibucapvic 0,0195 gam gam cho vào ống nhựa ly tâm 50 mL, sau đó thêm dung môi pha mẫu để tổng thể tích 25mL. Lắc đều, rung siêu âm, ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45μm.

Bảng 3.18. Kết quả phân tích thuốc Ibucapvic Số thứ tự Lượng cân (g) Hàm lượng lý thuyết (ppm) Diện tích pic (mAuxphút) Hàm lượng xác định được (ppm) Số liệu thống kê Hàm lượng lý thuyết (ppm) Diện tích pic (mAuxphút) Hàm lượng xác định được (ppm) Số liệu thống kê

1 2 0,0195 0,0195 Paracetamol

X

3 0,0195

4 0,0195

325

325

325

325

6385630

6405543

6425456

6405543

326

327

328

327

=327

S =0.816 Ibuprofen

%RSD =0.249%

200

200

200

200

9106450

9129340

9175120

9106450

200,5

201

202

201,5

X

= 201.5

S =0.707

%RSD =0.351%

Hình 3.14. Biểu đồ thể hiện sự chênh lệch về hàm lƣợng giữa lí thuyết và thực tế của các chất trong thuốc Ibucapvic 47

Nhận xét: Kết quả phân tích cho thấy hàm lượng do nhà sản xuất công bố và hàm lượng paracetamol và ibuprofen xác định được khác nhau không đáng kể. Kết quả trên cho thấy độ lệch chuẩn tương đối %RSD của paracetamol và ibuprofen lần lượt là 0,249% và 0,251% . Điều đó chứng tỏ phương pháp nghiên cứu có đủ tin cậy để phân tích thuốc Ibucapvic trong thực tế.

3.1.9. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Dibulaxan Cân chính xác thuốc Dibulaxan (0,021 gam) ứng với 8,125mg paracetamol, 5mg ibuprofen cho vào ống nhựa ly tâm (50 mL) được đánh số thứ tự. Lắc đều, rung siêu âm, ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45μm.

Bảng 3.19. Kết quả phân tích thuốc Dibulaxan Số thứ tự

1

2

3

4

Lượng cân (g)

0,021 gam

0,021 gam

0,021 gam

0,021 gam

Paracetamol Hàm lượng lý thuyết (ppm)

325

325

325

325

Diện tích pic (mAuxphút)

6551655

6562298

6583584

6594227

Hàm lượng xác định được (ppm)

325,5

326

327

327,5

Số liệu thống kê

X

=326.5

S =0.707 %RSD =0.216%

Ibuprofen Hàm lượng lý thuyết (ppm)

200

200

200

200

Diện tích pic (mAuxphút)

9315743

9361897

9384974

9408051

Hàm lượng xác định được (ppm)

201

202

202,5

203

Số liệu thống kê

X

=202

S=1

48

%RSD =0.495%

Hình 3.15. Biểu đồ thể hiện sự chênh lệch về hàm lƣợng giữa lí thuyết và thực tế của các chất trong thuốc Dibulaxan Nhận xét: Kết quả phân tích cho thấy hàm lượng do nhà sản xuất công bố và hàm lượng paracetamol và ibuprofen xác định được khác nhau không đáng kể.. Kết quả trên cho thấy độ lệch chuẩn tương đối %RSD của paracetamol và ibuprofen lần lượt là 0,216% và 0,495% . Điều đó chứng tỏ phương pháp nghiên cứu có đủ tin cậy để phân tích thuốc Dibulaxan trong thực tế.

3.1.10. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Travicol Cân chính xác thuốc Travicol (0,0182 gam) ứng với 12,5mg paracetamol, 5mg ibuprofen cho vào ống nhựa ly tâm (50 mL) được đánh số thứ tự. Lắc đều, rung siêu âm, ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45μm.

49

Bảng 3.20. Kết quả phân tích thuốc Travicol Số thứ tự Lượng cân (g) Hàm lượng lý thuyết (ppm) Diện tích pic (mAuxphút) Hàm lượng xác định được (ppm) Số liệu thống kê Hàm lượng lý thuyết (ppm) Diện tích pic (mAuxphút) Hàm lượng xác định được (ppm) Số liệu thống kê

1 2 3 4 0,0182 gam 0,0182gam 0,0182gam 0,0182 gam Paracetamol 500

500

500

500

10333699

10391473

10352957

10372215

501

504

502

503

=502.5 S =1.290 Ibuprofen

X

%RSD =0.256%

200

200

200

200

9009414

9142872

9098386

9053900

201

204

203

202

= 202.5

S =1.291

X

%RSD =0.637%

Hình 3.16. Biểu đồ thể hiện sự chênh lệch về hàm lƣợng giữa lí thuyết và thực tế của các chất trong thuốc Travicol 50

Nhận xét: Kết quả phân tích cho thấy hàm lượng do nhà sản xuất công bố và hàm lượng paracetamol và ibuprofen xác định được khác nhau không đáng kể. Kết quả trên cho thấy độ lệch chuẩn tương đối %RSD của paracetamol và ibuprofen lần lượt là 0,256% và 0,637%. Điều đó chứng tỏ phương pháp nghiên cứu có đủ tin cậy để phân tích thuốc Travicol trong thực tế.

Các kết quả phân tích cho thấy hàm lượng do nhà sản xuất công bố và hàm lượng paracetamol và ibuprofen xác định được khác nhau không đáng kể. Kết quả trên cho thấy độ lệch chuẩn tương đối %RSD của cả 2 chất phân tích hầu hết đều nhỏ hơn 1. Điều đó chứng tỏ phương pháp nghiên cứu có đủ tin cậy để phân tích mẫu thực tế.

3.1.11. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic, Dibulaxan và Travicol theo phƣơng pháp thêm chuẩn 3.1.11.1 Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic bằng phương pháp thêm chuẩn Cân chính xác thuốc Ibucapvic (0,0195 gam) ứng với 8,125mg paracetamol, 5mg ibuprofen cho vào ống nhựa ly tâm (50 mL) được đánh số thứ tự. Hút chính xác lần lượt 5 mL paracetamol và ibuprofen chuẩn với các nồng độ gốc như bảng 22, 23 thêm vào các ống tương ứng, sau đó thêm dung môi pha mẫu để tổng thể tích 25mL. Lắc đều, rung siêu âm, ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45μm.

Bảng 3.21. Bảng thêm chuẩn paracetamol trong thuốc Ibucapvic Mẫu Khối lượng thuốc (g) Thể tích paracetamol thêm vào (mL) Nồng độ paracetamol thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ paracetamol sau khi pha (ppm)

1 2 3 4 5 0,0195 0,0195 0,0195 0,0195 0,0195 -

5,0

5,0

7,7

10,0

-

500

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

20,0

20,0

325

425

525

625

725

51

Bảng 3.22. Bảng thêm chuẩn Ibuprofen trong thuốc Ibucapvic 1

Mẫu Khối lượng thuốc (g)

6

7

8

9

0,0195 0,0195 0,0195 0,0195 0,0195

Thể tích Ibuprofen thêm vào (mL)

-

5,0

5,0

7,5

10,0

Nồng độ Ibuprofen thêm vào (ppm)

-

500

1000

1000

1000

Thể tích dung môi pha mẫu (mL)

25,0

20,0

20,0

20,0

15,0

Nồng độ Ibuprofen sau khi pha (ppm)

200

300

400

500

600

Tiến hành chạy sắc ký lần lượt từng dung dịch theo điều kiện sắc ký đã chọn ở trên thu được kết quả như bảng 25.

Bảng 3.23. Kết quả phân tích thuốc Ibucapvic theo phƣơng pháp thêm chuẩn

STT

Nồng độ của chất

Nồng độ của

trƣớc khi thêm chuẩn

chất thêm vào

theo lí thuyết (ppm)

mẫu (ppm)

Paraceta mol

Ibuprofen

Nồng độ của chất xác định đƣợc sau khi

ReV

thêm chuẩn theo thực

(%)

nghiệm (ppm)

Paracet Ibuprof Paracetam Ibuprofe amol

en

ol

n

1

325

200

-

-

329

205

-

2

325

200

100

-

426

-

97, 00

3

325

200

200

-

522

-

96,50

4

325

200

300

-

624

-

98,30

5

325

200

400

-

720

-

97,75

6

325

200

-

100

-

301

96,00

7

325

200

-

200

-

402

98,50

8

325

200

-

300

-

501

98,60

9

325

200

-

400

-

600

98,75

52

Nhận xét: Kết quả phân tích ở bàng 3.23 cho thấy hàm lượng do nhà sản xuất công bố và hàm lượng parracentamol và ibuprofen xác định được khác nhau không đáng kể. Kết quả trên cho thấy thu hồi của paracetamol là từ 96,5% đến 98,3% và của ibuprofen là từ 96,00% đến 98,75%. Điều đó chứng tỏ phương pháp nghiên cứu có đủ tin cậy để phân tích thuốc Ibucapvic trong thực tế.

3.1.11.2. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Dibulaxan bằng phương pháp thêm chuẩn Cân chính xác thuốc Dibulaxan (0,0210 gam) ứng với 8,125 mg paracetamol, 5 mg ibuprofen cho vào ống nhựa ly tâm (50 mL) được đánh số thứ tự. Hút chính xác lần lượt 5 mL paracetamol và ibuprofen chuẩn với các nồng độ gốc như bảng 26, 27 thêm vào các ống tương ứng, sau đó thêm dung môi pha mẫu để tổng thể tích 25mL. Lắc đều, rung siêu âm, ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45μm.

Bảng 3.24. Bảng thêm chuẩn paracetamol trong thuốc Dibulaxan 1 2 3 4 5 Mẫu Khối lượng thuốc (g) 0,0210 0,0210 0,0210 0,0210 0,0210 Thể tích paracetamol thêm vào (mL) 5,0 5,0 7,5 10,0 Nồng độ paracetamol thêm vào 500 1000 1000 1000 (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) 25,0 20,0 20,0 17,5 15,0 Nồng độ paracetamol sau khi pha 325 425 525 625 725 (ppm) Bảng 3.25. Bảng thêm chuẩn Ibuprofen trong thuốc Dibulaxan Mẫu Khối lượng thuốc (g) Thể tích Ibuprofen thêm vào (mL) Nồng độ Ibuprofen thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ Ibuprofen sau khi pha (ppm)

1 0,0210 -

6 7 8 9 0,0210 0,0210 0,0210 0,0210 5,0 5,0 7,5 10,0

-

500

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

17,5

15,0

200

300

400

500

600

53

Tiến hành chạy sắc ký lần lượt từng dung dịch theo điều kiện sắc ký đã chọn ở trên thu được kết quả như bảng 3.25 Bảng 3.26. Kết quả phân tích thuốc Dibulaxan theo phƣơng pháp thêm chuẩn Nồng độ của chất trƣớc khi thêm chuẩn STT theo lí thuyết (ppm)

Nồng độ của chất thêm vào mẫu (ppm)

Paracetamol

Ibuprofen

Paracetamol

1

325

200

2

325

3

Ibuprofen

Nồng độ của chất xác định đƣợc sau khi thêm chuẩn theo thực nghiệm (ppm)

ReV (%)

Paracetamol

Ibuprofen

-

328

203

200

100

426

98,00

325

200

200

521

96,50

4

325

200

300

624

98,60

5

325

200

400

723

98,75

6

325

200

100

-

300

97,00

7

325

200

200

-

401

99,00

8

325

200

300

-

496

97,60

9

325

200

400

-

592

97,25

Nhận xét: Kết quả phân tích ở bàng 3.26 cho thấy hàm lượng do nhà sản xuất công bố và hàm lượng parracentamol và ibuprofen xác định được khác nhau không đáng kể. Kết quả trên cho thấy thu hồi của paracetamol là từ 96,50% đến 98,75% và của ibuprofen là từ 97,00% đến 99,00%. Điều đó chứng tỏ phương pháp nghiên cứu có đủ tin cậy để phân tích thuốc Dibulaxan trong thực tế.

3.1.11.3. Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Travicol bằng phương pháp thêm chuẩn Cân chính xác thuốc Travicol (0,0182 gam) ứng với 12,5mg paracetamol, 5mg ibuprofen cho vào ống nhựa ly tâm (50 mL) được đánh số

54

thứ tự. Hút chính xác lần lượt 5 mL paracetamol và ibuprofen chuẩn với các nồng độ gốc như bảng 29,30 thêm vào các ống tương ứng, sau đó thêm dung môi pha mẫu để tổng thể tích 25mL. Lắc đều, rung siêu âm, ly tâm gạn lấy dung dịch đem lọc qua giấy lọc và màng lọc có kích thước 0,45μm.

Bảng 3.27. Bảng thêm chuẩn paracetamol trong thuốc Travicol Mẫu

1

Khối lượng thuốc (g)

0,0182

Thể tích paracetamol thêm vào (mL) Nồng độ paracetamol thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ paracetamol sau khi pha (ppm)

2

3

4

5

0,0182 0,0182 0,0182 0,0182

-

5,0

5,0

7,5

10,0

-

500

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

17,5

15,0

500

600

700

800

900

Bảng 3.28. Bảng thêm chuẩn Ibuprofen trong thuốc Travicol Mẫu

1

Khối lượng thuốc (g)

0,0182

Thể tích Ibuprofen thêm vào (mL)

-

5,0

5,0

7,5

10,0

-

500

1000

1000

1000

25,0

20,0

20,0

17,5

15,0

200

300

400

500

600

Nồng độ Ibuprofen thêm vào (ppm) Thể tích dung môi pha mẫu (mL) Nồng độ Ibuprofen sau khi pha (ppm)

6

7

8

9

0,0182 0,0182 0,0182 0,0182

Tiến hành chạy sắc ký lần lượt từng dung dịch theo điều kiện sắc ký đã chọn ở trên thu được kết quả như bảng 3.29 55

Bảng 3.29. Kết quả phân tích thuốc Travicol theo phương pháp thêm chuẩn Nồng độ của chất trƣớc Nồng độ của chất STT

khi thêm chuẩn theo lí

thêm vào mẫu

thuyết (ppm)

(ppm)

Paracetamol

Ibuprofen

1

500

200

2

500

3

Nồng độ của chất xác định đƣợc sau khi thêm chuẩn theo thực nghiệm (ppm)

Paracetamol Ibuprofen

ReV (%)

Paracetamol

Ibuprofen

-

518

204

200

100

613

95,00

500

200

200

710

96,00

4

500

200

300

814

98,60

5

500

200

400

910

98,00

6

500

200

100

-

302

98,00

7

500

200

200

-

401

98,50

8

500

200

300

-

496

97,30

9

500

200

400

-

598

98,50

-

Nhận xét: Kết quả phân tích ở bàng 3,29 cho thấy hàm lượng do nhà sản xuất công bố và hàm lượng parracentamol và ibuprofen xác định được khác nhau không đáng kể. Kết quả trên cho thấy thu hồi của paracetamol là từ 96,00% đến 98,60% và của ibuprofen là từ 97,30% đến 98,50%. Điều đó chứng tỏ phương pháp nghiên cứu có đủ tin cậy để phân tích thuốc Travicol trong thực tế.

56

3.2. Phƣơng pháp quang phổ hấp thụ phân tử 3.2.1. Khảo sát phổ hấp thụ phân tử của paracetamol và ibuprofen. xác định được paracetamol và ibuprofen bằng phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử thì paracetamol và ibuprofen phải hấp thụ quang trong khoảng bước sóng khảo sát. Do đó tôi tiến hành khảo sát phổ hấp thụ phân tử trong khoảng bước sóng từ 200 nm đến 900 nm của các dung dịch paracetamol và ibuprofen có nồng độ lần lượt là 8 µg/mL và 10 µg/mL.

Hình 3.17. Phổ hấp thụ quang của các dung dịch chuẩn Paracentamol (1) và ibuprofen (2).

Kết quả phổ hấp thụ quang phân tử của paracetamol và ibuprofen ở bước sóng từ 210 - 285 nm được thể hiện ở hình 3.17 Nhận xét: Từ kết quả thu được cho thấy paracetamol có độ hấp thụ quang cực đại tại λ = 244 nm, ibuprofen có độ hấp thụ quang cực đại tại λ = 220 nm. Phổ hấp thụ quang của paracetamol và ibuprofen xen phủ nhau gần như hoàn toàn, do đó gây khó khăn cho việc xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong h n hợp. Trên cơ sở khảo sát trong khoảng bước sóng 285 - 900 nm nhận thấy paracetamol và ibuprofen gần như không hấp thụ ánh sáng. Mặt khác ở 200 – 210 nm thì độ hấp thụ quang của 2 chất lại rất lớn và không ổn định. Vì vậy tôi lựa chọn khoảng bước sóng từ 210 - 285 nm để tiến hành các nghiên cứu tiếp theo.

57

Dựa trên các tài liệu tham khảo tôi có khảo sát và kiểm tra lại từ đó đưa ra điều kiện tối ưu cho phép đo quang là: môi trường HCl 0,1M; thời gian đo quang sau khi pha là 30 phút và ở nhiệt độ phòng (25  350C), khoảng bước sóng đo quang là 210  285 nm.

3.2.2. Kiểm tra tính cộng tính độ hấp thụ quang của dung dịch hỗn hợp paracetamol và ibuprofen.

Phương pháp trắc quang xác định đồng thời các cấu tử trong một h n hợp mà phổ hấp thụ quang phân tử của chúng xen phủ nhau thì độ hấp thụ quang của các cấu tử trong h n hợp phải có tính cộng tính. Để áp dụng phương pháp trắc quang dùng phổ toàn phần thì độ hấp thụ quang của các chất trong h n hợp phải tuân theo định luật cộng tính, do đó cần kiểm tra tính cộng tính độ hấp thụ quang của dung dịch h n hợp paracetamol và ibuprofen trong khoảng bước sóng tối ưu đã lựa chọn là từ 210 - 285nm.

Tiến hành pha dung dịch paracetamol chuẩn có nồng độ 8µg/mL, dung dịch ibuprofen nồng độ 10 µg/mL và h n hợp của chúng trong HCl 0,1M sau đó đo độ hấp thụ quang của các dung dịch ở bước sóng từ 210 - 285nm. Cứ 0,5nm ghi 1 giá trị. Cộng phổ riêng phần của 2 dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen rồi so sánh với phổ h n hợp của 2 dung dịch. Đánh giá sự cộng tính độ hấp thụ quang thông qua tính sai số tương đối và sai số tuyệt đối. Kết quả kiểm tra sự cộng tính độ hấp thụ quang được trình bày ở bảng 3.30.

58

Bảng 3.30. Độ hấp thụ quang của paracetamol và ibuprofen và hỗn hợp ở một số bƣớc sóng λ (nm)

Aparacetamol

AIbuprofen

ALT

ATN

210 215 220 225 230 235 240 245 250 255 260 265 270 275 280 285

0,378 0,241 0,248 0,332 0,343 0,401 0,443 0,456 0,419 0,334 0,242 0,169 0,150 0,072 0,064 0,066

0,430 0,418 0,429 0,342 0,217 0,111 0,052 0,037 0,035 0,036 0,037 0,037 0,030 0,024 0,022 0,019

0,808 0,659 0,677 0,674 0,560 0,512 0,495 0,493 0,454 0,370 0,279 0,206 0,180 0,096 0,086 0,085

0,818 0,663 0,683 0,681 0,556 0,510 0,482 0,479 0,443 0,379 0,285 0,202 0,185 0,097 0,088 0,086

Sai số tuyệt đối -0,010 -0,004 -0,006 -0,007 0,004 0,002 0,013 0,014 0,011 -0,009 -0,006 0,004 -0,005 -0,001 -0,002 -0,001

Sai số tƣơng đối (%) -1,238 -0,607 -0,886 -1,039 0,714 0,391 2,626 2,840 2,423 -2,432 -2,151 1,942 -2,778 -1,042 -2,326 -1,176

Nhận xét: Số liệu bảng 3.30 cho thấy, trong khoảng bước sóng 210 - 285 nm sai số cộng tính độ hấp thụ quang của h n hợp paracetamol và ibuprofen mắc phải không lớn. Sai số tuyệt đối có giá trị từ - 0,01 đến 0,014 còn sai số tương đối có giá trị từ - 2,778 đến 2,840 (< 3%). Như vậy, có thể xem như phổ của dung dịch paracetamol và ibuprofen có tính chất cộng tính trên toàn phổ, từ đó cho phép xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen bằng phương pháp trắc quang.

3.2.3. Khảo sát khoảng tuyến tính tuân theo định luật Bouguer – Lambert – Beer của paracetamol và ibuprofen và xác định LOD và LOQ 3.2.3.1. Khảo sát khoảng tuyến tính của paracetamol Pha 1 dãy dung dịch paracetamol có nồng độ tăng dần từ 0,2  50µg/mL trong HCl 0,1M. Tiến hành đo độ hấp thụ quang của các dung dịch ở bước

59

sóng tối ưu của paracetamol là 244nm. Kết quả thu được ở bảng 3.31 là giá trị trung bình của 3 lần đo.

Bảng 3.31. Độ hấp thụ quang của dung dịch paracetamol ở các giá trị nồng độ Cparacetamol (g/mL) A( 

 244 nm )

Cparacetamol (g/ml) A (

 244 nm )

0,2

0,5

1,0

2,0

5,0

8,0

0,005

0,018

0,057

0,121

0,306

0,465

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

0,624

1,214

1,841

2,486

3,092

Từ kết quả đo quang ở bảng 3.31. Tiến hành xây dựng đường biểu diễn sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang A vào nồng độ paracetamol. Kết quả được thể hiện ở hình 3.18.

Hình 3.18. Đƣờng hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang A vào nồng độ paracetamol Nhận xét: Từ kết quả ở bảng 3.31 và hình 3.18 cho thấy, khi nồng độ paracetamol < 30µg/mL thì độ hấp thụ quang phụ thuộc tuyến tính với nồng độ. Quá trình khảo sát cho thấy, khi nồng độ paracetamol từ 30  50µg/mL thì

60

độ hấp thụ quang vẫn phụ thuộc tuyến tính vào nồng độ. Tuy nhiên độ hấp thụ quang là rất lớn (A>2) khi đó sai số đo quang là lớn. Vì vậy, chỉ khảo sát độ hấp thụ quang của paracetamol khi nó tuân theo định luật Bouguer – Lambert – Beer trong khoảng nồng độ 0,2  30 µg/mL. Từ kết quả thực nghiệm ở bảng 3.31 và hình 3.18 ta thấy, trong khoảng nồng độ paracetamol 0,2  30µg/mL độ hấp thụ quang phụ thuộc tuyến tính vào nồng độ với R=0,9997. Kết quả tính LOD và LOQ của paracetamol được trình bày ở bảng 3.32.

Bảng 3.32. Kết quả xác định LOD và LOQ của paracetamol B

Sy

LOD

LOQ

-0,0071

0,011

0,537(g/mL)

1,789(g/mL)

Nhận xét: Khoảng tuyến tính của paracetamol trong môi trường HCl 0,1M là 1,8  30µg/mL 3.2.3.2. Khảo sát khoảng tuyến tính của ibuprofen Pha 1 dãy dung dịch ibuprofen có nồng độ tăng từ 1,0  50µg/mL tiến hành đo độ hấp thụ quang của các dung dịch trong khoảng bước sóng tối ưu 

= 220nm. Kết quả thu được ở bảng 3.33.

Bảng 3.33. Sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của ibuprofen theo nồng độ Cibuprofen (g/mL) A( 

 220 nm )

Cibuprofen (g/mL) A( 

 220 nm )

1,0

2

5,0

10,0

15,0

0,041

0,079

0,21

0,429

0,644

20,0

25,0

30,0

40,0

0,861

1,063

1,269

1,694

Từ kết quả đo quang ở bảng 3.33. Tiến hành xây dựng sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang A vào nồng độ ibuprofen. Kết quả được thể hiện ở hình 3.19.

61

Hình 3.19. Đƣờng hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang A vào nồng độ ibuprofen .Nhận xét: Qua hình 3.19 và bảng 3.33 ta thấy khi nồng độ ibuprofen nằm trong khoảng 1  40g/mL thì độ hấp thụ quang phụ thuộc tuyến tính với nồng độ. Do vậy ta nên khảo sát ibuprofen trong khoảng nồng độ 1  40 g/mL. Từ kết quả ở bảng 3.33 và hình 3.19 nhận thấy, trong khoảng nồng độ của ibuprofen từ 1  40 g/mL độ hấp thụ quang vẫn phụ thuộc tuyến tính vào nồng độ với R= 0,9999. Kết quả tính LOD và LOQ của ibuprofen được trình bày ở bảng 3.34.

Bảng 3.34. Kết quả tính LOD và LOQ của ibuprofen B

Sy

LOD

LOQ

0,0009

0,0065

0,46 (g/mL)

1,53(g/mL)

Kết luận: Khoảng tuyến tính của ibuprofen trong dung môi HCl 0,1M là 2  40 g/mL. 3.2.3.3.

paracetamol

Tiến hành pha các dung dịch h n hợp paracetamol và ibuprofen trong HCl 0,1M theo tỷ lệ Cibuprofen/CParacetamol từ 1/1 đến 1/200, các thể tích Vparacetamol và Vibuprofen được lấy như bảng 3.35 và định mức bằng dung dịch HCl 0,1M trong bình định mức 25 mL.

62

Trong bảng 3.35 thì: Vibuprofen(1), Vibuprofen(2), Vibuprofen(3) là thể tích dung dịch ibuprofen tương ứng với các nồng độ: 25 µg/mL; 5 µg/mL; 0,5 µg/mL. Vparacetamol là thể tích dung dịch paracetamol có nồng độ 25 µg/mL. Bảng 3.35. Pha chế các dung dịch hỗn hợp paracetamol và ibuprofen Mẫu

1 2 3 4 5 6 7 8

Cibuprofen/ Cibuprofen Cparacetamol

1/1 1/10 1/20 1/40 1/60 1/80 1/100 1/200

10,00 1,00 0,50 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05

Cparacetamol

Vibuprofen Vibuprofen Vibuprofen

10,00 10,00 10,00 10,00 12,00 12,00 10,00 10,00

(1)

(2)

(3)

10,0 -

5,0 2,5 -

12,5 10,0 7,5 5,0 2,5

Vparacetamol

10,0 10,0 10,0 10,0 12,0 12,0 10,0 10,0

Thực hiện phép đo độ hấp thụ quang của các h n hợp trong khoảng bước sóng 210  285 nm; cứ 0,5 nm lấy 1 giá trị. Từ số liệu đo quang tiến hành tính hàm lượng paracetamol và ibuprofen theo chương trình lọc Kalman [23]. Kết quả xác định hàm lượng paracetamol và ibuprofen được trình bày ở bảng 3.36.

Bảng 3.36. Kết quả tính nồng độ, sai số của paracetamol và ibuprofen trong hỗn hợp Mẫu

1 2 3 4 5 6 7 8

Cibuprofen/ RE% RE% C0ibuprofen C0paracetamol Cibuprofen Cparacetamol Cparacetamol CIbuprofen Cparacetamol

1/1 1/10 1/20 1/40 1/60 1/80 1/100 1/200

10,00 1,00 0,50 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05

10,00 10,00 10,00 10,00 12,00 12,00 10,00 10,00

9,95 0,98 0,52 0,262 0,219 0,167 0,115 0,059

63

10,02 9,96 10,05 9,94 11,91 12,1 9,92 9,91

-0,5 -2,0 4,0 4,8 9,5 11,3 15,0 18,0

0,2 -0,4 0,5 -0,6 -0,7 0,8 -0,8 -0,9

Trong bảng 3.36 thì: C0ibuprofen và C0paracetamol (μg/mL) là hàm lượng paracetamol và ibuprofen tự pha trong các h n hợp.

Cibuprofen và Cparacetamol (μg/mL) là hàm lượng paracetamol và ibuprofen xác định được theo phương pháp lọc Kalman [23].

RE% Cibuprofen và RE% Cparacetamol là sai số phép xác định hàm lượng paracetamol và ibuprofen.

Nhận xét: Kết quả thu được ở bảng 3.36 cho thấy khi hàm lượng paracetamol lớn hơn ibuprofen trên 60 lần (mẫu 5) thì phương pháp lọc Kalman mắc sai số lớn (lớn hơn 10%) đối với cấu tử ibuprofen có nồng độ nhỏ trong khi cấu tử paracetamol có nồng độ lớn mắc sai số nhỏ (cao nhất là 0,9%). Trong khoảng tỉ lệ nồng độ

1



40

C CPM C PRC



1

thì các kết quả xác định có

1

sai số nhỏ (dưới 5% với cấu tử có nồng độ nhỏ là ibuprofen và dưới 1% với cấu tử có nồng độ lớn là paracetamol ) 3.2.4. Xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic Xử lý mẫu thuốc: Cân 10 viên thuốc, tính khối lượng trung bình của 1 viên, đem nghiền nhỏ thành bột mịn, rồi lấy chính xác lượng bột tương đương chứa 32,5 mg paracetamol , 20,0 mg ibuprofen cho vào bình định mức 100 mL, thêm dung dịch HCl 0,1 M, lắc kỹ cho tan hoàn toàn, định mức đến vạch, ta được 100 mL, đem lọc, bỏ khoảng 20 mL dung dịch đầu, lấy 10 mL dung dịch lọc pha loãng thành 50 mL ta được dung dịch chứa hàm lượng tương đương paracetamol là 65 g/mL, ibuprofen là 40 g/mL. Tiếp tục pha loãng đến khi dung dịch thuốc có hàm lượng paracetamol là 13 g/mL, ibuprofen là 8 g/mL.

64

Bảng 3.37. Kết quả tính hàm lƣợng và sai số paracetamol và ibuprofen trƣớc khi thêm chuẩn Mẫu 1 2 3 4 5

C0paracetamol C0ibuprofen Cparacetamol Cibuprofen 1,300 2,600 5,200 6,500 13,000

0,800 1,600 3,200 4,000 8,000

1,293 2,587 5,181 6,476 12,978

0,813 1,621 3,236 4,039 8,061

RE% Cparacetamol -0,538 -0,500 -0,365 -0,369 -0,169

RE% Cibuprofen 1,625 1,312 1,125 0,975 0,762

Nhận xét: Kết quả thu được ở bảng 3.37. cho thấy khi nồng độ nhỏ thì sai số lớn. Trong mẫu thuốc có tỷ lệ nồng độ các chất paracetamol:ibuprofen là 325:200 nên ta dễ dàng xác định được nồng độ chính xác của paracetamol và ibuprofen vì có hàm lượng lớn.

Pha các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen có Cparacetamol = 25 μg/mL, Cibuprofen = 25 μg/mL. Sau đó, lấy 12,5 mL dung dịch thuốc Ibucapvic cho vào 9 bình định mức 25 mL, đánh số thứ tự rồi tiến hành thêm lần lượt thể tích các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen như bảng 3.38, sau đó định mức bằng dung dịch HCl 0,1M. Bảng 3.38. Thành phần các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen thêm vào dung dịch mẫu Ibucapvic Mẫu

Vthuốc (mL)

1 2 3 4 5 6 7 8 9

12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5

Vparacetamol (mL) 0 0,5 1,0 1,5 2,0

Vibuprofen (mL) 0

0,5 1,0 1,5 2,0 65

Trong đó: Vthuốc là thể tích mẫu thuốc Ibucapvic có chứa hàm lượng tương đương paracetamol là 13 g/mL, ibuprofen là 8 g/mL. Vparacetamol là thể tích paracetamol có nồng độ tương ứng là Cparacetamol = 25 μg/mL thêm vào dung dịch mẫu.

Vibuprofen là thể tích ibuprofen có nồng độ tương ứng là Cibuprofen = 25 μg/mL thêm vào dung dịch mẫu. Đem quét phổ ở bước sóng từ 210-285nm và dùng kết quả đo độ hấp thụ quang để tính toán xác định hàm lượng paracetamol và ibuprofen qua đó tính độ thu hồi của chúng.

Bảng 3.39. Kết quả xác định độ thu hồi paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc Ibucapvic Mẫu

1

2

3

4

5

6

7

8

9

C0paracetamol

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

C0ibuprofen

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

[Paracetamol]

0

0,5

1,0

1,5

2,0

0

0

0

0

[Ibuprofen]

0

0

0

0

0

0,5

1,0

1,5

2,0

Cparacetamol

6,57

7,09

7,55

8,07

8,53

Cibuprofen

3,97

4,57

5,09

5,41

5,96

-

-

-

-

98,49

99,75

Rev% Cparacetamol Rev% Cibuprofen

100,30 -

99,70 100,91 99,39 -

-

-

102,52 103,02

Trong đó: c0paracetamol, C0ibuprofen (μg/mL) là hàm lượng paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic trước khi thêm chuẩn.

[Paracetamol], [Ibuprofen] là lượng chất chuẩn paracetamol và ibuprofen thêm vào mẫu pha chế.

66

Cparacetamol, Cibuprofen (μg/mL) là hàm lượng paracetamol và ibuprofen xác định được sau khi thêm chuẩn.

Rev(%) Cparacetamol, Rev(%) Cibuprofen là độ thu hồi của paracetamol và ibuprofen.

Nhận xét: Qua bảng số liệu trên cho thấy độ thu hồi của paracetamol là từ 99,39% đến 100,91%, độ thu hồi của ibuprofen là từ 98,49% đến 103,02%.

Chứng tỏ dùng phương pháp thêm chuẩn để tính hàm lượng paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc Ibucapvic có độ đúng tốt.

3.2.5. Xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong thuốc Dibulaxan Xử lý mẫu thuốc: Cân 10 viên thuốc, tính khối lượng trung bình của 1 viên, đem nghiền nhỏ thành bột mịn, rồi lấy chính xác lượng bột tương đương chứa 32,5 mg paracetamol , 20,0 mg ibuprofen cho vào bình định mức 100 mL, thêm dung dịch HCl 0,1 M, lắc kỹ cho tan hoàn toàn, định mức đến vạch, ta được 100 mL, đem lọc, bỏ khoảng 20 mL dung dịch đầu, lấy 10 mL dung dịch lọc pha loãng thành 50 mL ta được dung dịch chứa hàm lượng tương đương paracetamol là 65 g/mL, ibuprofen là 40 g/mL. Tiếp tục pha loãng đến khi dung dịch thuốc có hàm lượng paracetamol là 13 g/mL, ibuprofen là 8 g/mL. Bảng 3.40. Kết quả tính hàm lƣợng và sai số paracetamol và ibuprofen trƣớc khi thêm chuẩn Mẫu C0paracetamol

C0ibuprofen

Cparacetamol

Cibuprofen

RE%

RE%

Cparacetamol

Cibuprofen

1

1,300

0,800

1,300

0,800

1,308

0,818

2

2,600

1,600

2,600

1,600

2,611

1,625

3

5,200

3,200

5,200

3,200

5,219

3,240

4

6,500

4,000

6,500

4,000

6,515

4,035

5

13,000

8,000

13,000

8,000

13,021

8,046

67

Nhận xét: Kết quả thu được ở bảng 3.40 cho thấy khi nồng độ nhỏ thì sai số lớn. Trong mẫu thuốc có tỷ lệ nồng độ các chất paracetamol:ibuprofen là 325:200 nên ta dễ dàng xác định được nồng độ chính xác của paracetamol và ibuprofen vì có hàm lượng lớn.

Pha các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen có C paracetamol = 25 μg/mL, Cibuprofen = 25 μg/mL. Sau đó, lấy 12,5 mL dung dịch thuốc Dibulaxan cho vào 9 bình định mức 25 mL, đánh số thứ tự rồi tiến hành thêm lần lượt thể tích các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen như bảng 3.41, sau đó định mức bằng dung dịch HCl 0,1M. Bảng 3.41. Thành phần các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen thêm vào dung dịch mẫu Dibulaxan Vparacetamol

Vibuprofen

(mL)

(mL)

12,5

0

0

2

12,5

0,5

3

12,5

1,0

4

12,5

1,5

5

12,5

2,0

6

12,5

0,5

7

12,5

1,0

8

12,5

1,5

9

12,5

2,0

Mẫu

Vthuốc (mL)

1

Trong đó: Vthuốc là thể tích mẫu thuốc Dibulaxan có chứa hàm lượng tương đương paracetamol là 13 g/mL, ibuprofen là 8 g/mL. Vparacetamol là thể tích paracetamol có nồng độ tương ứng là Cparacetamol = 25 μg/mL thêm vào dung dịch mẫu.

68

Vibuprofen là thể tích ibuprofen có nồng độ tương ứng là Cibuprofen = 25 μg/mL thêm vào dung dịch mẫu. Đem quét phổ ở bước sóng từ 210-285nm và dùng kết quả đo độ hấp thụ quang để tính toán xác định hàm lượng paracetamol và ibuprofen qua đó tính độ thu hồi của chúng.

Bảng 3.42. Kết quả xác định độ thu hồi paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc Dibulaxan.

Mẫu

1

2

3

4

5

6

7

8

9

C0paracetamol

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

6,5

C0ibuprofen

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

[Paracetamol]

0

0,5

1,0

1,5

2,0

0

0

0

0

[Ibuprofen]

0

0

0

0

0

0,5

1,0

1,5

2,0

Cparacetamol

6,63

7,28

7,52

8,24

8,47

Cibuprofen

4,16

4,55

5,12

5,79

6,22

97,36

99,04

Rev% Cparacetamol

102,26

98,34

101,66 97,59

Rev% Cibuprofen

103,13 101,44

Trong đó: C0paracetamol, C0ibuprofen (μg/mL) là hàm lượng paracetamol và ibuprofen trong thuốc Dibulaxan trước khi thêm chuẩn.

[Paracetamol], [Ibuprofen] là lượng chất chuẩn paracetamol và ibuprofen thêm vào mẫu pha chế.

Cparacetamol, Cibuprofen (μg/mL) là hàm lượng paracetamol và ibuprofen xác định được sau khi thêm chuẩn.

Rev(%) Cparacetamol, Rev(%) Cibuprofen là độ thu hồi của paracetamol và ibuprofen Nhận xét: Qua bảng số liệu trên cho thấy độ thu hồi của paracetamol là từ 97,59% đến 102,26%, độ thu hồi của ibuprofen là từ 97,36% đến 103,13%.

69

Chứng tỏ dùng phương pháp thêm chuẩn để tính hàm lượng các chất paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc Dibulaxan có độ đúng tốt.

3.2.6. Xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong thuốc Travicol Xử lý mẫu thuốc: Cân 10 viên thuốc, tính khối lượng trung bình của 1 viên, đem nghiền nhỏ thành bột mịn, rồi lấy chính xác lượng bột tương đương chứa 50 mg Paracetamol, 20,0 mg ibuprofen cho vào bình định mức 100 mL, thêm dung dịch HCl 0,1 M, lắc kỹ cho tan hoàn toàn, định mức đến vạch, ta được 100 mL, đem lọc, bỏ khoảng 20 mL dung dịch đầu, lấy 10 mL dung dịch lọc pha loãng thành 100 mL ta được dung dịch chứa hàm lượng tương đương paracetamol là 50 g/mL, ibuprofen là 20 g/mL. Tiếp tục pha loãng đến khi dung dịch thuốc có hàm lượng paracetamol là 25 g/mL, ibuprofen là 10 g/mL. Bảng 3.43. Kết quả tính hàm lƣợng và sai số paracetamol và ibuprofen trƣớc khi thêm chuẩn Mẫu C0paracetamol

C0ibuprofen

Cparacetamol

Cibuprofen

RE%

RE%

Cparacetamol

Cibuprofen

1

2,000

0,800

2,031

0,783

1,550

-2,125

2

4,000

1,600

4,054

1,574

1,350

-1,625

3

6,000

2,400

6,061

2,371

1,017

-1,208

4

8,000

3,200

8,060

3,169

0,750

-0,969

5

10,000

4,000

10,055

3,975

0,550

-0,625

Nhận xét: Kết quả thu được ở bảng 3.43 cho thấy khi nồng độ nhỏ thì sai số lớn. Trong mẫu thuốc có tỷ lệ nồng độ các chất paracetamol:ibuprofen là 500:200 nên ta dễ dàng xác định được nồng độ chính xác của paracetamol và ibuprofen vì có hàm lượng lớn.

Pha các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen có C paracetamol = 25 μg/mL, C ibuprofen = 25 μg/mL. Sau đó, lấy 12,5 mL dung dịch thuố

70

Travicol cho vào 9 bình định mức 25 mL, đánh số thứ tự rồi tiến hành thêm lần lượt thể tích các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen như bảng 3.44, sau đó định mức bằng dung dịch HCl 0,1M. Bảng 3.44. Thành phần các dung dịch chuẩn paracetamol và ibuprofen thêm vào dung dịch mẫu Travicol Vparacetamol

Vibuprofen

(mL)

(mL)

10

0

0

2

10

0,5

3

10

1,0

4

10

1,5

5

10

2,0

6

10

0,5

7

10

1,0

8

10

1,5

9

10

2,0

Mẫu

Vthuốc (mL)

1

Trong đó: Vthuốc là thể tích mẫu thuốc Travicol có chứa hàm lượng tương đương paracetamol là 25 g/mL, ibuprofen là 10 g/mL. Vparacetamol là thể tích paracetamol có nồng độ tương ứng là Cparacetamol = 25 μg/mL thêm vào dung dịch mẫu.

Vibuprofen là thể tích ibuprofen có nồng độ tương ứng là Cibuprofen = 25 μg/mL thêm vào dung dịch mẫu. Đem quét phổ ở bước sóng từ 210-285nm và dùng kết quả đo độ hấp thụ quang để tính toán xác định hàm lượng paracetamol và ibuprofen qua đó tính độ thu hồi của chúng.

71

Bảng 3.45. Kết quả xác định độ thu hồi paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc Travicol Mẫu

1

2

3

4

5

6

7

8

9

C0paracetamol

10

10

10

10

10

10

10

10

10

C0ibuprofen

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

4,0

[Paracetamol]

0

0,5

1,0

1,5

2,0

0

0

0

0

[Ibuprofen]

0

0

0

0

0

0,5

1,0

1,5

2,0

Cparacetamol

10,14

10,41

11,29

11,48

12,45

Cibuprofen

4,08

4,63

4,98

5,54

6,19

101,23

97,55

99,02 102,70

Rev% Cparacetamol

97,73

101,48

98,42

103,06

Rev% Cibuprofen

Trong đó: C0paracetamol, C0ibuprofen (μg/mL) là hàm lượng paracetamol và ibuprofen trong thuốc Travicol trước khi thêm chuẩn.

[Paracetamol], [Ibuprofen] là lượng chất chuẩn paracetamol và ibuprofen thêm vào mẫu pha chế.

Cparacetamol, Cibuprofen (μg/mL) là hàm lượng paracetamol và ibuprofen xác định được sau khi thêm chuẩn.

Rev(%) Cparacetamol, Rev(%) Cibuprofen là độ thu hồi của paracetamol và ibuprofen Nhận xét: Qua bảng số liệu trên cho thấy độ thu hồi của paracetamol là từ 97,73% đến 103,06%, độ thu hồi của ibuprofen là từ 97,55% đến 102,70% . Chứng tỏ dùng phương pháp thêm chuẩn để tính hàm lượng các chất paracetamol, ibuprofen trong mẫu thuốc Travicol có độ đúng tốt.

72

KẾT LUẬN  Đã khảo sát và chọn được các thông số tối ưu cho quá trình phân tích sắc ký như: - Cột tách: cột C18.

- Detector PDA bước sóng chọn lọc đối với từng chất paracetamol là 247.1nm và ibuprofen là 218,7nm - Tốc độ dòng chảy: 0,6 mL/phút.

- Nhiệt độ phân tích: 400C. - Pha động: kênh A: dung dịch đệm photphat (pH=3) + kênh B: dung dịch axetonitril tỉ lệ 90:10 về thể tích.

- Dung môi pha mẫu: h n hợp dung dịch đệm đệm photphat (pH=3) và dung dịch axetonitril tỉ lệ 90:10 về thể tích.  Đã xây dựng được đường chuẩn đối với paracetamol và ibuprofen với khoảng tuyến tính của paracetamol từ 100 đến 500 (ppm)và của ibuprofen là từ 500 đến 1000(ppm). Với phương trình đường chuẩn của paracetamol là y = 19987x-96916; ibuprofen là y = 45188x + 178501.

 Đã xây dựng được đường thêm chuẩn trên nền các mẫu thực  Đã xác định được đồng thời paracetamol và ibuprofen trong các mẫu thuốc Ibucapvic, Dibuprofenlaxan và Travicol với độ lệch chuẩn tương đối %RSD của phép xác định paracetamol từ 0,216% đến 0,256%; độ lệch chuẩn tương đối %RSD của phép xác định ibuprofen từ 0,251% đến 0,637%; Độ thu hồi của phép xác định paracetamol trong các mẫu thuốc Ibucapvic, Dibuprofenlaxan và Travicol từ 96,00% đến 98,75%; độ thu hồi của của phép xác định ibuprofen trong các mẫu thuốc Ibucapvic, Dibuprofenlaxan và Travicol từ 96,00% đến 99,00%.

Từ các kết quả thu được cho thấy, phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao sử dụng các điều kiện tiến hành phân tích như trên đã đạt được yêu cầu về độ đúng và có đủ tin cậy để phân tích mẫu thực tế.

73

 Khoảng bước sóng thích hợp để quét phổ từ 210-300 nm, paracetamol λmax = 244 nm, ibuprofen λmax = 220 nm trong môi trường axit HCl 0,1M. - Khảo sát, xác định khoảng tuyến tính độ hấp thụ quang của paracetamol là 0,2 đến 30,0 μg/mL, ibuprofen là từ 1,0 đến 40,0 μg/mL.  Đã xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen trong h n hợp cho thấy có thể xác định được paracetamol và ibuprofen trong h n hợp tương đối chính xác.  Sử dụng phương pháp thêm chuẩn xác định paracetamol và ibuprofen trong mẫu thuốc Ibucapvic, Dibulaxan, Travicol với độ thu hồi lần lượt của paracetamol từ 99,39% đến 100,91%; 97,59% đến 102,26%; 97,73% đến 103,06%; của ibuprofen là từ 98,49% đến 103,02%; 97,36% đến 103,13%; 97,55% đến 102,70%.

Kết quả xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc Ibucapvic, Dibulaxan, Travicol theo phương pháp HPLC và phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử sử dụng chương trình lọc Kalman là tương đương.

74

TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu tiếng Việt 1. Dương Thị Tú Anh (2014) "Các phương pháp phân tích công cụ", Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. 2. Nguyễn Bá Hoài Anh (2000) "Đại cương về sắc ký lỏng", Trường Đại học Khoa học Tự nhiên.

3. Đặng Quỳnh Chi (2008), “Định lượng đồng thời Paracetamol và Codein Phosphat bằng phương pháp điện di mao quản”, NXB ĐH Dược Hà Nội.

4. Trần Quốc Chính (2015) "Định lượng đồng thời axetaminophen, codein photphat trong thuốc actadol codein bằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) và phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử (UV-Vis)".

Luận văn thạc sĩ khoa học vật chất, Trường Đại học Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên.

5. Phạm Thanh Huyền (2008), “Nghiên cứu xây dựng phương pháp định lượng ibuprofen trong huyết tương bằng sắc ký lỏng hiệu năng cao”, Khóa luận tốt nghiệp, Học viện Quân Y, NXB Đại học Dược Hà Nội.

6. Nguyễn Hữu Mỹ và cộng sự (2007), “Nghiên cứu ứng dụng phương pháp HPLC định lượng ibuprofen trong huyết tương chó”, Báo cáo y học, Học viện Quân Y, NXB Đại học Dược Hà Nội 7. Phạm Thu Quế (2010), “Định lượng đồng thời Paracetamol và Ibuprofen trong viên nén bằng phương pháp quang phổ đạo hàm”, NXB ĐH Dược Hà Nội.

8. Thái Duy Thìn và cộng sự (2003), “Nghiên cứu ứng dụng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) và đo quang phổ UV – vis để định tính và định lượng các hoạt chất trong thuốc có từ 2 đến 5 thành phần”, Viện kiểm nghiệm thuốc Bộ Y tế, Trường Đại học Dược Hà Nội 9. Đặng Thanh Thủy (2008), “Định lượng đồng thời Paracetamol và Ibuprofen trong chế phẩm dược bằng phương pháp đo quang”, NXB ĐH Dược Hà Nội.

75

Tài liệu tiếng Anh 10. Aberto Zafra-Gomez, Antonio Garballo, Juan c. Morales, Luis E. Garcia Ayuso (2006) “Simultaneous Determination of Eight Water - soluble vitamins in Supplemented food by Liquid Chromatography”.

11. Dilwar hossain noor chandan (2008) "Vitamin and Hormones".

12. M. Bergaentzle, A. Arella, J.B. Bourguignon, C. Hasselmann (1995) "Determination of vitamin B6 in foods by HPLC - a collaborative study’'.

13. Pilar Vinas, CarmenLospez - Erroz, NuriaBalsalobre. Manuel Hamandez Córdoba (2003) “Reversed - phase liquid chromatography on amide srationary phase for the determination of the B group vitamins in baby foods”.

14. R.B. Toma and M.M. Tabekhina (1979) “Journal of Food Science and Technology” 15. Sandie Lindsay (1992) "High performance liquid chromatography".

Newham community college.

76

PHỤ LỤC 1

Hình 1. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen ở tốc độ 0,7 mL/phút

Hình 2. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen ở tốc độ 0,8 mL/phút

Hình 3. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen ở tốc độ 0,9 mL/phút

Hình 4 Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen ở tốc độ 1,0 mL/phút

PL1

PHỤ LỤC 2

Hình 1. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen tỉ lệ pha động 40:60

Hình 2. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen tỉ lệ pha động 30:70

Hình 3. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen tỉ lệ pha động 20:80

PL2

PHỤ LỤC 3

0.50

AU

0.40

0.30

0.20

0.10

0.00 0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

4.00

4.50

5.00

5.50

6.00 Minutes

6.50

7.00

7.50

8.00

8.50

9.00

9.50

10.00

10.50

11.00

11.50

Hình 1. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen tại pH 3

1.20

1.00

AU

0.80

0.60

0.40

0.20

0.00 0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00 Minutes

7.00

8.00

9.00

10.00

11.00

12.00

Hình 2. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen tại pH 4

0.35 0.30 0.25

AU

0.20 0.15 0.10 0.05 0.00 0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00 Minutes

7.00

8.00

9.00

10.00

11.00

Hình 3. Sắc ký đồ của hỗn hợp paracetamol và ibuprofen tại pH 5.

PL3

12.00

12.00

PHỤ LỤC 4

Hình 1. Kết quả đo mẫu thuốc Ibucapvic

Hình 2. Kết quả đo mẫu thuốc Dibulaxan

Hình 3. Kết quả đo mẫu thuốc Travicol

PL4