15 - 2002 otsaila

e zt ga ba a te m da e as et b e d i ga ait s a m t ik u zel e a be a¨d intz nb “ Lo ria k ud an tze p asa I n oi z e d o b ein

na

es te b at, an b ndu at.” rixt e b mu za t da gau ez ko k ala ni te za it io i d z en t tu ba

na t; ot Ari z gu ai n zt b es ir a te

Bi

ba

t.

AURKAKO NORABIDEA

XARMANT

ANASTASIO ALKORTA

a

l d i z k a r i a r i laguntza eman n a h i badiozu egin zaitez danbolin-zulo kultur elkarteko bazkide.

Horretarako bidali iezazkiguzu zure datuak (izena eta bi deitura, helbidea, nortasun agiriaren zenbakia, kontu zenbakia`[20 digito] eta telefonoa)

Kultur Etxeko danbolin aldizkariaren gutunontzira.

Urteroko kuota: 15 euro (2.500 pezeta).

e

uskal Herriko landetxe batean asteburu bat pasatzeko zozketaren irabazlea

Mari Jose Etxaide Ibarguren izan da.

z o r i o n a k !

atarikoa.

&

Danbolin aldizkariko azken alean herriko hogei ezkongaberen Urrezko Zerrenda ageri da.

Batzuek, ni neu tarteko, barre egin dugu geure izena han zerrendan ikusita; beste batzuei, ordea, guztiz okerra iruditu zaie ateraldia: egileen izenik agertzen ez delako, zerrendan ageri garenoi baimenik eskatu ez zaigulako... Askotan, zaila da aurreikustea aldizkarian argitaratutako ideia batek zer nolako ondorioak izango dituen; izan ere, ideiarik freskoenak eta intentzio onenekoak ere, norbait mindu bailezake.

Aipatu zerrendari dagokionez, nik ez diot behintzat inolako maliziarik edo txarkeriarik nabaritu; argi ageri da ezkongabeak jende interesgarria garela eta, jendeak, zerrenda-gaiak hautatzerakoan, beren alderdi positiboa azaleratu behar zuela: edertasuna, galaia izatea, aberastasuna, itxura polita, jakinduria, xarma... Ezkongabe hitza ere kontu handiz aukeratua izan da; burlaz jokatu nahi izanez gero, neskazahar/mutilzahar gutxiespen-hitzak erabiliko zituzten. Baina ez dago horrelakoaren aztarnarik ere.

Bat baino gehiagok gustu txarreko broma gisa hartu omen du zerrenda. Zerk ematen dio, ordea, halako gustu txarra? Zerrenda izateak, herritarron izenak agertzeak, gaiak...?

Ni seguru nago ezkongabeen zerrendaren ordez, pertsona erakargarrien zerrenda egitea bururatu izan balitzaio Danbolini (gaztelerazko aldizkariren batek izendatuko lukeen bezala, “Las 20 personas más atractivas”) zerrenda hartako inork ez genuela inolako arazorik azalduko; guztiok –neu aurrena naizela– hor ibiliko ginatekeen kalean irribarretsu, lore ederrena bezain distiratsu.

Gaian dago, orduan, koska. Ezkongabea izatea ez dago, nonbait, ondo ikusia. Nik uste dut gure bizitza sentimentala era ortodoxoan konpontzen ez dugunok –alegia, ezkondu eta familia osatuta bizi ez garenok– oraindik ere halako “gaitzespena” jasaten dugula gizartean. Esaterako, Magazine-ko esaldi hau gure herriko hainbaten pentsakerarekin ondo baino hobeto uztartzen delakoan nago: “Hija, tienes 30 años y no te has casado, te vas a quedar para vestir santos, se te va a pasar el arroz” (neska, 30 urte dituzu eta oraindik ezkondu gabe... neskazahar geldituko zara, puntua pasa egingo zaizu).

Gaur egun gizon edo emakume askok erabakitzen dute bakarrik bizitzea eta jarrera hori ez dago hain gaizki ikusia, baina, oraindik ere, jende asko arraro sentitzen da egoera horretan, ezkongabe.

Jende askok pentsatzen du: nire lagun gehienek bikotea badute edo ezkonduta badaude, zer gertatzen da, arraroa ote naiz, bada? Magazine-ko artikulura itzuliz, “¿Qué pasa, es que soy rarita?”.

Beste makina bat gauza esan daitezke gai horri buruz, eta nik uste dut hori zela, hain zuzen, Danbolinek sortarazi nahi zuena: jendarteko solasa, broma giroan. Izan ere, hitz egiten den neurrian galtzen baitute gaiak “tabu” kutsu hori; hitz egiten dugun neurrian askatzen baikara gizakiok geure konplexuen loturetatik.

Nik uste dut mundu koxkor honetan behar beharrezkoa dugula irribarrea eta, batez ere, norbere buruari irribarre egiten jakitea. Zerbait oso gaizki dabil mundu honetan, batere maliziarik gabeko broma baten aurrean geure buruaz barre egiten ez badakigu. Beno, inor mindu badut, gaizki esanak barkatu.

argitaratzailea: Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Gurutze z/g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa) Telefonoa: 943 14 71 23 danbolin: Jone Bergara , Edurne Korta, Olaia Salegi, Manuel Arregi, Jon Artano, Nagore Telleria, Urko Canseco, Margari Eizagirre, Mireia Orbegozo, Joxeba Larrañaga, Onintza Irureta

diseinua eta maketazioa: Eneko Aristi laguntzaileak: Lidia Aveiro, Arturo Rodriguez (argazkiak). inprimategia: Gertu (Oñati). lege gordailua: SS- 1108/2000 ISSN : 1576-9429

EZ DU BERE GAIN HARTZEN ALDIZKARIAN ADIERAZITAKO ESANEN ETA IRITZIEN ERANTZUKIZUNA

enbidoa

d a n b o l i nEK

05 anastasio alkorta 06 laratzetik zestoara 0 9 xarmant10 kike amonarriz1 2 udaleko berriak14 zer entzun, zer irakurri15 agenda1 6 mugi17 aurkako norabidea 18 inkesta, enbidoa

04

FERNANDO ARZALLUS

23

L

i s t o.

M

ikel Ibarguren

Heldu da urte berria eta berarekin batera zeresan ugari eman duen ditxosozko euroa.

Jada europarrak omen gara izan, lehen AfriNik nahiogo aske ibili. Badet kako nik ez dakit nongo izango bagina bezatzuen erruz lotula. Eta hala da, bai. Egia da: sortzez afrikata ez det egon Oso gaizki rrak ei gara guztiok. Handik omen dator eta Txakur banahi. Jabeak lotudago txakurrak tzuk lotu gabe ibigiza eboluzioa. Baina era berean, kulturalki, ko nitun nik. Guaske egotea, txali daitezke, zein europarrak gara omen. Hemen, Pirinio kontra honetan sortu eta eboluzionatu omen zen eta Europa guztira hedatuko zen kultura edo artegintza. Edo nahi bada: errealitatea espresatzeko edota imitatzeko ekintza. Nik ez dut ezer asmatu. Saldutako prezioan erosi dut.

Hortaz, bada, lasaitu gaitezen. Artea ez baita Guggenheim museoan hasten. Galdetu, bestela, Sastarrain ondoan (eta Deba partean) txakur den ikusi rekin gaizki porkurrak lotuak bizi diren egoiliar horiei. Denboraz urrun, behar. Hemen datatzen dian jabeegon behar dute. baina espazioz hain hurbil ditugun auzotabiltzan txakurrak ak dira Bakoitzak bere onak dira. Gurea rrei, alegia. okerrenak eta txakurraz arduibiltzen da lotua, Esan bezala, beraz, orain jada europarrak ratu behar du. hauek dira lotu arrisku gutxiena gara. Eta sinpatia efektu azkar batez Alemabehar direnak.

Jabea katearekin duena ibiltzen da nia, Frantzia, Brusela eta gainontzekoak hur- lotzea hobe asko- lotua, txakur txi- Gu ondo ibiltzen gara ondo eratan! bilago sentitzen ditugu orain. Europa pakiena da lotua kusten bazaigu triarka handiaren egoten dena. zuei bezala. irribarre maltzurra 6 2 urte aditzen dut hemen2 0 urte dik bertatik, hatz 5 urte erakuslea lokira eraman eta “Erromatar hauek erotutak zaudek� esanez. Europa goitik behera eraiki nahi duten euroteknokrata guztien gainetik, hark esana baita Europa behetik gora sortua izan zela orain dela aspaldi. Uste dugunaren kontra, Pirinioetan ez dela amaitzen Europa, baina hasi. Eta nik sinesten diot. Datu ugari baitago hori egiaztatzen dutenak. Horregatik iruditzen zait sarkastikoa orain, euroa dela eta, europarrak garela sinestaraztea. Euroa etorkizuna dela eta antzeko txatxukeriak entzutea. Herri askeen Europa baten ordez, Estatuek eraikitako Europa teknokratiko eta uniformatua baino ez baita abian dagoena. Gainera okerrena ikusteke dugu, izan ere Turkia laster batean izango baitugu bezero. Harrapazan/k hori! Hala eta guztiz ere, zergatik ez aitortu, liberak pezetetara aldatu beharrik ez izatea, edota Zestoan eta Ziburun diru bera erabiltzeak badu alde onik. Bistan da hori. Baina alde praktikotik begiratuta bakarrik. Euskaldunok batuago gauden ala ez esatea gehiago kostatzen zait momentuz.

Baina tira. Europarrak gara nahitaez eta antzematen da bai. Euroa eskuetan dugu jadanik; europol, eurovision eta eurokomunismoa aspalditik ezagutzen genituen; orain euroliga ere badugu, baita europarlamentua eta europarlamentariak ere. Laster eurohiria sortuko dute atlantiar ardatzean eta eurokredituak eskatu beharko ditugu banketxeetan. Ahal duenak, jakina. (jakina!).

Barkatuko didazue nire euroeszeptizismoa, baina Maria Luisaren eurokomeria guztien gainetik mitologia grekoko Europa dontzeila feniziarra (Kadmoren arreba) ikusten dut negarrez txoko batean egungo Zeus jainko teknokratek bahiturik. Laguntza humanitarioa eskatzen.

Herriantxakurugari dabilaske,zeinlotu beharkogenituzke txakurrakedojabeak?

Justa Uranga

Borja Vazquez

Tximas

A

auzolanean

uzolana garai bateko kontua dela pentsatuko du hainbatek. Garai hauetan auzolan kontuak tokiz kanpo daudela pentsatuko duenik ere izango da; alegia, gutako bakoitzak geurearekin nahikoa izango dugula, auzoa konpontzera joan gabe. au uste okerra dela irizten diogu, auNire txakurra zolana oraindik bizirik dago eta hala aske dabil baina Txakurrak, jarrai dezan ahalegina egitea behanire kontrolpean Batzuk metxakurrak lotuak rrezkoa da. Gaur egun ere hainbat baserri eta dago. Txakurra rezi bai, txaku...Ez duzu entzun aske dabil nire al- rra zaindu egin auzotan egiten da oraindik auzolana. Auzolazer gertatu den boan dabilelako behar da. Txana, auzotarrak bildu eta auzoaren alde lana kanpoan karteroaeta txakurra nire kurra ez da kaegitea da: auzoarenak diren azpiegiturak egin rekin? Txakurrak erantzunkizuna lean utsi daitelotuak eduki behar eta mantentzea (ur-hornidura, auzo-etxea, bida eta hau konken zerbait. dira nahitaez. Ez dea...) eta auzoak (ondoko etxeak) laguntza betrolatzen badakit Udalak ere txazaizkit atsegin txahar duenean ematea, besteak beste. txakurra aske kurrekin ibiltzekurrak aske daraibiltzea ondo iru- ko lekuak jarri uzolanaren filosofia guztiz baliagarria bilten jabeak. Udaditzen zait. Beste behar lituzke. iruditzen zaigu gaur egunerako ere. lak zigortu egin gauza bat da txa- Edozein lekutan beharko lituzke jaDenontzat izango den hori ezin al dubeak. Txakur moe- kurra kalean aske txakurrak aske gu denon artean egin? Gutako bakoitzak zerta asko dago, txa- utzi eta inork ez ez egoteko zerbait egingo bagenu denon artean gauza hankurrak asko esan arduratzea bera- bait egin behardiak lortuko genituzke herriaren alde, baina taz zerbait gertanahi du nere usko luke. tzen bada. Jabea baita geure buruaren alde ere. tez...nere iritzia ondoan badu ashori da. istema neoliberalaren eta globalizazioake egotea ondo ren baloreak sartzen ari zaizkigun hone3 7 urte dago. tan ere, auzolana erabat baliagarria zaigu 6 0 urte honi aurre egiteko. Indibidualismoa, lehiakortasuna, harremanak ahultzea, naturaren zapal2 6 urte keta eta arazoen aurrean agertzen dugun etsipenari auzolanarekin erantzun geniezaioke. uzolanean, zahar eta gazte, norberekeriak alde batera utzi eta denontzat izango dena eginez; euskaldunon ohitura izan denarekin era guztietako jendea batzen gara, harremanak sendotu, ingurugiroa zaindu, kultur ondarea berreskuratu eta lanaren poderioz gauzak konpondu daitezkeela erakutsiz. Eta hau dena, lagun artean, hamaiketakoaren ohitura ere bultzatuz. ilosofia honekin eta ingurugiroa aitzakiatzat hartuta pasa den urtean hainbat irtenaldi egin genituen. Irtenaldi hauetan gure herriko inguruak garbitu genituen auzolanean: • Lehenengoan Ursalto errekaren iturburua garbitu genuen. Hemen denetik zegoen: frigorifiko, galdara, labe, botila, ontzi eta era denetako zaborrarekin zenbait traktorekada osatu genituen. • Bigarren eta hirugarren irtenaldietan Urola ibaia garbitu genuen: lehen ekinaldian Bainuetxetik Zubimusuraino, eta bigarrengoan Errotazar alderaino. Hemen ere denetik jaso genuen, besteak beste, plastikoak, ontziak, botilak, Maxi Eroskiko karroa eta ibaiaren erdian zegon motozikleta bat. urtengo urterako ere baditugu hainbat asmo, gure herriko ingurugiroa eta ondare kulturalaren alde lana egiteko: • Ibai eta erreken garbiketa • Mendiko zabortegien garbiketa • Kultur ondarea garbitu, txukundu eta seinalizatu: karobiak, albergak, errotak... • Herri-lurretan zuhaitzak aldatzen lagundu. • Mendi-bideak garbitu eta seinalizatu, eta abar. urrengo irtenaldia otsailaren 23an egingo dugu (goizeko 9etan Gurutzean). Karobi bat garbitzeko asmoa dugu. Han ikusiko garelakoan, auzolana bultzatu!

45

H

Mariangeles Korta

A F

A H

Ion Zulaika

Haritz Irure

A

S

A

uzolaneko taldea

J

Irudimenezko munduan

Anastasiorekin solasean

Lehengo batean, nola ez dakidala, ez dakit ametsetan izan zen edo denboraren makinaren tankerako tramankuluren baten eraginez, baina halako leku berezi batean ikusi nuen neure burua. Noraezean nenbilen non negoen ez nekiela.

Burutik hainbat gauza pasa zitzaizkidan. Planetaz aldatu ote nintzen? Beste bizitza bati ekin ote nion, hilobiaz harandiko bizitzari, alegia?

Parean bide bat ikusi eta hantxe aurrera jotzea erabaki nuen, barruak zalantzazko sentsazio ilunak adierazten bazizkidan ere. Halako batean, niregana zetorren gizon bat sumatu nuen urrutira, bide bazterreko espaloi moduko batetik zetorren, beroki grisa zeraman soinean eta txapela buruan. Negua duk hemen ere! pentsatu nuen. Pausoak makurtu antzean ematen zituen, baina bizi-bizi. Tarteka behatzez betaurrekoak hobeto kokatzeko zeinua egiten zuen, galtzarbean zerbait zekarren. Egunkari bat! esan nuen.

Bera duk, ezin zitekek besterik izan! esan nuen nirekiko. Anastasio Alkorta bere ohiko paseoa ematen ari zen.

K A I X O, G I Z O N, E G U E R D I O N! ZE R B E R R I P AR A J E H A U E T A N? Hementxe, betiko martxan, bai-

na orain ez da eguerdia, hemen ez dira bereizten ez goiza, ez eguerdia eta ez arratsa. Galduta ikusten zaitut.

ARRAZOI

MANUEL ARREGI

D U Z U, O S O G A L D U T A N A B I L. EG I A E S A N E Z D A K I T N O L A I R I T S I N A I Z E N H O N A, B A I N A Z U I K U S T E A N A S K O P O Z T U N A I Z. IZ A N E R E, B A N U E N Z U R E K I N S O L A S A L D I B A T E G I T E K O G O G O A. ZU H O R R E T A R A K O B E T I P R E S T I Z A N O H I Z I N E N, B A I N A G U R E N A G I K E R I A Z B E T I G ER O R A K O U T Z I E T A Z U K A L D E E G I N Z E N I G U N.

Bai, oraintxe bete dira hiru urte mundu mundutarra utzi nuenetik, baina ez pentsa presaka alde egin nuenik; 1904an jaio nintzen eta makina bat jira-bira emandakoa naiz. Geldi egote hori sekula ezin izan dut jasan, beti nuen zerbait esku artean. 1921ean hasi nintzen bainuetxean lanean, errepublika garaian zinegotzi ere egon nintzen… Ikusten duzunez…

B A I N U E T X E A A I P A T U D U Z U. HA N P A S A T U Z EN I T U E N H A I N B A T U R T E… ZE R M O T A T A K O L AN E T A N I B I L T Z E N Z I N E N? IZ A N G O D U Z U Z E R K O N T A T U A… Bai, esan bezala, 1921ean hasi eta

1971n jubilatu nintzen. Beraz, berrogeita hamar urte pasa egin nituen han lanean. Administrazioan egiten nuen lan, bainuetako gorabehera guztiak nire eskuetatik pasatzen ziren: medikuen buruzpideak, urak hartzera zetozenenak… Beste garai batzuk ziren haiek, ez dute gaur egungoekin zer ikusirik. Gerra aurretik lau mila eta bostehun lagun inguru etorritako urteak izan ziren eta gerra ondorenean berriz, urteren batean ia sei mila lagun hartu genituen bainuetxean. Hogei bat lagunek urte osoan egiten genuen lan eta ekainetik irailaren amaiera bitartean berriz, ehundik gora aritzen ginen.

Bainuetxea mundu bat zen, hotel zerbitzu orokorraz gain, zinea, antzerkia, ilusionismoa, eguneroko orkestra… Zer ez zen izaten han?

Gauza bitxiak ere bai, besteak beste, neskameek zenbait egunetan dantzatzen zuten aurreskua, esate baterako.

Mahaiko zaldi karrerak ere izaten ziren, koloretakozaldi txiki batzuekin egokitutako zelai berezi hartan jendeak gozatzen zuen apustuak egiten…

ZU R E BIZIBIDEAZ GAIN HAINBAT L A N E T A N A R I T U I Z A N Z I N E N Z E S T OA N . GU R E D A N B O R R A D A Z U R E S E M E A D E L A E S A N G E N E Z A K E… Bueno, hori

gehitxo esatea izango litzateke. Ni ez nintzen bakarrik ibiltzen, baina bai, ordu asko pasatua naiz danborradak prestatzen.

Gerra aurretik hasi ginen danborradak antolatzen. Donostiara joaten ginen hango danborrada ikustera eta Zestoan ere antolatzea erabaki genuen. Horrela, 1930eko Santakutz egunean atera zen lehen danborrada. Lagun koadrila bat izan ginen antolatzaile, eta ez Gure Txokoa soziedadea hor danbolin aldizkariaren aurreko berripaperetan jarri zenuten bezala. Orduan ez zegoen soziedaderik. Geroago bai, Gure Txokoa elkartea sortu zenean, sozidadearen izenean atera ohi zen danborrada, baina orduan ere han ibiltzen nintzen antolatze lanetan.

MAKINA B A T GAUZA GOGORATUKO DITUZU L E H E N D A B I Z I K O D A N B O R R A D A H A I E T A T I K, E Z T A?

Bai horixe! Danborrari ekitea asko kosta zitzaigun. Dirutan asko ez, baina bestela lan asko egin beharra zegoen. Lehenengo danborrada oso ondo atera zitzaigun, karroza ere dotorea atera genuen. Orduan, gainera, oso danborrada gutxi zegoen: Donostian, Tolosan eta beste herriren batean. Gu lehenengotakoak izan ginen danborradak antolatzen, azpeitiarrak eta baino dezente lehenago. Aurreneko danborrada hartatik gogoan daukadan beste detaile bat, argazkilariarena da. Adamant argazkilari alemanak atera zituen argazkiak, oraindik gordeta daukat musika akademia zegoen eraikinetik gurutzearen ingurura atera zigun argazkia. Beste behin ere atera genuen karroza ikusgarri bat, bainuetxeko ur botila handi bat irudikatu genuen. Hasiera hartan hogei bat dabor jotzaile ateratzen ziren eta materiala Donostiako Anjelitanetik ekartzen genuen alkilerrean. Dena dela, danborradari buruzko xehetasun ugari nire artxiboan egongo dira, nik dena apuntatu egiten bainuen: diru kontuak, danbor jotzaileen izenak…

B A I N U E T X E A, D A N B O R R A D A E T A B E S T E H A I NB A T K O N T U R E N A R T E A N U R O L A K O T R E N A R E N I NG U R U K O A K E R E B I L D U I Z A N D I T U Z U… Bai, go-

goratukozara, nola 1980ko Zinema topaketara aurkeztu genuen Patxi Goenagaren film hura.

Han makina bat kontu aipatu genituen.

N O L A S O R T U Z E N B A, UR O L A K O T R E N A? Garai hartako komunikazio beharrei erantzun nahirik, jakina. Baina ez zen erraza izan, ezta gutxiago ere. Pentsa, 1915ean aurkeztu zuten lehen subasta eta inork ez zuen hartu, izan ere oso aurrekontu txikiarekin atera baitzuten. Handik bost urtera atera zuten berriro eta orduen ere Diputazioak hartu behar izan zuen bere gain

obralanen ardura. Sei urtetan jardun zuten tunelak, zubiak, geltokiak eta beste egiten. Horrela, 1926an inauguratu zuten trena. Oraintxe bete dira 75 urte hori gertatu zela. Gabonak inguruan gure herriko udaletxean egon da erakusketa bikain askoa. Ikusi al duzue? Gaur egun gauza dotoreak egiten dira, diru gehiago dago, nonbait. Gure garaian harrapatu izan bagenitu horrelako erosotasunak, geuk ere zerbait egingo genuen. Gutxiagorekin moldatu beharra gertatu izan zaigu guri.

GOGORATZEN A L ZARA I N A U G U R A Z I O E G U N H A R T A Z?

67

Gogoratuko ez naiz, ba.

1926ko otsailaren 22an izan zen. Trenak, Zumarragatik abiatuta, geltoki guztietan egiten zituen geldialdiak. Alfonso XIII.a erregea, Primo de Rivera jenerala, Zacarias Martinez gotzaia eta beste hainbat pertsonaia zetozen trenean. Garai hartan Zestoako musika banda bajan zegoen eta Getariatik etorri behar izan zuten ordezkatzera. Beraz, Getariako musika bandak eta Zestoako txistulariek egin zieten ongietorria agintariei, Martxa reala eta Alkate soinua joz. Suzirien artean Zumaiarantz jo zuten eta Donostia erdiraino iritsi zen trena.

Hango udalak mokadutxoa eskaini omen zien agintariei eta zahagi ardoa herritarrei.

H O R R E L A X E K O N T U- K O N T A R I J A R R A I T U K O G EN U K E. ZU K E S A N D A K O G U Z T I A D A N B O L I N A LD I Z K A R I A N A T E R A K O D U G U, A X O L A R I K E Z B AZ A I Z U. NI K U S T E H E R R I T A R R E K E S K E R T U K O D UT E L A, H E R R I A R E N H I S T O R I A R E N Z A T I B A T A U R K E Z T U B A I T U Z U Z U Z E N A S K O. BA D A K I G U B E S T E M A K I N A B A T S A L T S A T A N E R E I B I L I Z I N E L A.

Bai, hori hala da. Egunkarietan kronikak idazten ere ibilia naiz. Txirrindulari lasterketa bikainak ere antolatu genituen garai batean. Beste behin Asuntzioneko garajeen azpiko lokaletan boxeo jokaldi bat ere antolatu genuen. Panterak hartu zuen parte, gainera.

H U R R E N G O B A T E R AK O U T Z I B E H A R K O D UT U G U K O N T U H OR I E K… Hori da. Nik

ere paseotxoarekin jarraitu beharko dut. Eskumuinak zestoar guztiei, eta bereziki danbolin aldizkariko irakurleei. Ea, denbora luzean jarraitzen duzuen. Eta ikusten ez bagara, EGUN HAUNDIRA ARTE!

AGERTU BEZALA DESAGERTU ZITZAIDAN NIRE IRUDIMENETIK ANASTASIO GIZON PRESTUA. PRESAKA ANTZEAN JARRAITU ZUEN PAUSO BIZIBIZIAN… GURE ANASTASIO ALKORTA. EZ DA INOIZ GURE ARTETIK DESAGERTUKO. EZINEZKOA DA, HARK UTZITAKO MEZUAK, AZTARNAK, ZANTZUAK ETA BESTELAKOAK GURE HERRITIK EZABATZEA. EZINEZKOA EZ EZIK, INONDIK INORA INORK ONARTUKO EZ LUKEENA, GAINERA.

ote ziren marronismoaren garaietan han jokatzen ziren norgehiagokak eta haien inguruan sortzen zen giroa? Entzun izan ditudan pasadizoetako bat kontatuko dizuet. Ba omen zen Azkoitian etorkizun handiko mutil bat, gerora puntako pilotari izatea lortu zue-

XABIER EUZKITZE

na. Behin partida bat jokatzeko deitu eta baiezkoa eman omen zuen, baina eguna iritsi zenean jokatzeko moduan ez zegoela jakinarazi omen zien antolatzaileei, eskuko minez zegoela eta. Beste Azkoitiar batek eman bide zien benetako arrazoiaren berri: "Hark ez zeukak eskuko minik, baina praka txuririk ere ez. Norbaitek uzten badizkio makalagatik etorriko duk!".

Eta bai etorri ere!

Nik neuk zestoarrak lehenago ezagutu nituen Zestoa baino. Loiolako ikastolan ikasi genuenontzat, neska-mutilek nahasian ikasi ahal izatea baino suerte handiagoa izan zen bailarako herri guztietakoak elkarrekin ibiltzea.

Beti izan nuen harreman ona zestoarrekin. Hamaika jolas egin izan genuen elkarrekin, etxerako ordua iritsi eta denak Txominen autobusean joaten ziren arte. Ez ditut sekula ahazten beste autobus batek, heriotzarenak, eraman zituen izen bereko bi lagun.

Bertsoen bitartez ere lotura estua izan dut Zestoarekin. Ez dira asko Uztapideri pare bat bertso kantatzeko aukera izan duten nire adineko bertsolariak. Olalde, Uztapideren iloba Manuel eta Laxaro zapateroarekin ere gozatu ederrik hartutakoa naiz. Baita otsaileko bertso saioetan ere...

Herri sanoa da Zestoa. Azpeitiko bertsolari ezagun bati behin baino gehiagotan entzun izan diot: "Iraetatik aurrerako jendearekin argi ibili!" Zestoarrak balekotzat jotzen zituen, baita neuk ere. Marka da orain neroni izatea Iraetatik aurrera bizi dena!

aratzetik

Z

estoaz zerbait idazteko eskatu dit bertako seme jator batek.

Aluxka baina jatorra. Zertaz idatz dezakedan pentsatzen hasita, barrura begira jarri naiz, eta barruan aurkitu ditudanak bi sailetan bana daitezke: entzunak eta neuk bizi izanak.

Mila aldiz kontatu izan dizkidate Zestoako pilotaleku zaharreko istorioak.

Zer emango ote nuke zirriztu batetik orduko partidaren bat ikusi eta orduko giroaz gozatzearen truke! Zer ote zen Zestoa Kubatarrek herria auto dotorez eta bainuetxea ipurdi gizenez betetzen zuten garaietan? Nolakoak

entzunak eta bizi izanak 8 9

t n a m r a x

tuen Zestoan mende hasieran: “Kontxita hau [Kontxita Moreno] ez da grinatsua, ezta hiztuna edo ipurtarina ere (...) Liraina da, argala, gorputzeko linea eta formatan harmoniatsua eta aristokratikoa”; eta beste batean dio: “[Kontxita Isasik] gona urdina darama, orain hainbeste erabiltzen diren gona horietakoa, motza, txarolezko zapataz jantzitako hanka laburrak ikusten uzten duena, eta bular alde betea loretxo gorridun blusa txuri mehe batekin estaltzen du ”.

Bi Kontxita horiek ez ziren zestoarrak, bainuetxean zeuden. Jakina, zestoar gehienek ez zuten horrelako itxura izango, artean, baina pixLehengoak baino ederragoak al gara orain? kanaka-pixkanaka ohitura horiek nagusitzen joango ziren. Kosmetikarekin ere, antzeko gauza gertatzen da. Jada ez da emakume irtirin edo “neska-txikien” kontua: gure aitona-amonen garaitik aurrera, ondo ikusia egongo da norbere xarma nabarmentzea. Zestoako hainbat establezimenduk zerbitzu franko eskainiko dituzte horretarako: ile apainketak, tindatzeak, manikurak eta horrelakoak. Eta, noski, barruko arropa eta lentzeria saltzaileak ere ez dira atzean geldituko.

Aldaketa horiek direla medio, hamaika argazki eder ikus daiteke gure herrian, batez ere gerrate eta gose garaiak amaitu eta gero: emakume xarmangarri eta lirain askoak zein baino zein ederragoak (¡quien como yo!).

Ariketa fisikoak ere zeresan handia du aldaketa horretan. Gaur egun, udan gorputz ederra edukitzeko kezkaz gain, urte osoan “geure onenean” mantentzeko kirola egiten dugu rraza” hobe- gero eta gehiago, baina jarrera hori ez da tzen ari dela ez dago batere zalantzarik. Gaur egun oraingoa, batez ere gizonezkoen kasuan: esaterako, 1933an gimnasia egiteko lokala eskaaskoz gehiago zaintzen gara, askoz elikadura egotzen dute zestoar mordoska batek eta, besteak kiagoa dugu, kirol gehiago egiten da eta, noski, beste, zera argudiatzen dute: “herriko umeak kosmetiko eta apaingarrietan gehiago gastatzen ezin dira aritu gorputzarentzako hain mesedegadugu. Ondorioz, “Danone-gorputzak” ugalrria den ariketa horretan; gorputzarentzako, eta tzen doaz. Baina orain ere, duela ehun urte ume indartsuak eta garatuak izateko, edozein probabezalatsu, zakurrak hanka hutsik ibiltzen tan aritzeko moduko umeak lortzeko, hitz batean, ume dira; alegia, orduan ere bazen emakume eta gazte osasuntsu eta indartsuak edukitzeko”. eta gizonezko ederrik Zestoan. Hara Pentsa daitekeenez, “jeneroa” nabarmen hobetuko zen gorzer dioen bestela Pio Barojak: “Hain Maixuari aitzakia ona putzarekiko arreta horiei esker.

Saezmiera ederra haiz niretzat! Aurpegia eguzeman izango zioten, bai, aldaketa haiek, danborradari buruz ari zekiak belztuta omen dun, zionate, la herriko “lore” batzuk goraipatzeko: “Eta karrozan erregina bat –Johire bularrak ez omen direla naxepa Labe– eta dama batzuk; zestoar lorategiko adarrik ederrenak”. barmentzen; agian hala izango dun; baina hire begiek, ordea, Baina, hala ere ez dago konparatzerik: gaur egun, askoz ariketa fisiko udazkeneko egunsenti lasaien gehiago egiten du jendeak orduan baino, elikadura gehiago zaintzen da baretasuna dinate eta hire ez- eta, batez ere, askoz gehiago apaintzen gara; gaur egun ez da egongo mupainek galsoro horietako mi- til gazterik etxean dozena erdi baino produktu gutxiago dituenik: desodorantea, krema hidratatzailea, perfumea, bizarra kentzeko aparra, after txoleten kolorea”.

Lerro horien arabera, emaku- shave-a, ilearentzako produktuak... Emakumezkoek berriz... zer ez dute me eder askoak izango ziren, ezkutatzen euren armairutxoetan! bai, Zestoan orain ehun urte. Hiru atal horiek aztertuta –ariketa fisikoa, elikadura, apainketa– emaiGure Jaungoikoak dohainak tzak denok ikusteko modukoak dira. Oraingo gazteak ordukoak baieman zizkietelako, eta ordurako no osasuntsuagoak eta “ederragoak” dira. Altuagoak gehienetan; gorputzari arreta eskaintzen hasia una cincuentak, una sesentak eta una setentak ahaztuxe daude, jada. zelako jendea. Eta handik denbora Argalagoak ere bai (lehengoen gusturako errakitikoegiak). Eta gutxira, are gehiago nabarmenduko politagoak ere ba omen dira. Ah! eta denbora luzeagoan irauten dute: duela berrogei urte, hirurogei urteko pertsona zen joera hori. Izan ere, gizakiak bere “zaharra” zen; gaur egun hirurogei urteko pertsonak asgorputzarekin duen harremana zeharo koz itxura gazteagoa dute, gehienetan. aldatuko baita ordutik hasi eta azken lauroGarai batean “pekatu mortala” omen zen gorputza gei urteotan. Esaterako, janzkeran aldaketa aintzat hartzea edo gehiegi mirestea. Gaur egun asko ematen dira, emakumeetan batez ere: baigaindituta dago hori. Eta ez zaigu arrazoirik falnuetxeko turisten eraginez-eta, jantziak laburtu ta horretarako; gorputza zaindu eta estimatzeegiten dira, mediei esker nabarmendu egiten dira ak osasuntsuagoak egin gaitu. Baina ahulagohankak, ehun arinagoek azaleratu egiten dituzte ak ere bai, beharbada. Gorputza sekula baino gorputzaren formak... Bistan da aurrerantzean gehiago hobetu eta goratu dugu baina aldi emakumearen itxura gorpuzkeraren arabera neurberean inoiz ez dugu izan gaur hainbeste tuko dela –lehen baino askoz gehiago– eta horrearrisku gorputzaren tiraniapean erortzeko, gatik zaindu beharra dagoela. geure “edertasunaren” esklabu izateko.

Azorin idazleak ederki asko azaltzen digu zer

a

“

nolako gorpuzkerak eta modak ikusi zi-

0111

FERNANDO

ARZALLUS

K i k e Amonarriz

Z

ESTOAN EUSKARA DAKIGUNEN KOPURUA HANDIA DA. BAINA, ZENBAIT HERRITARREN ARTEAN KEZKA ERE SORTZEN DU: EZ AL DA GERTATZEN ZENBAT ETA EGOERA HOBEA ORDUAN ETA ARDURA GUTXIAGO? Ni kanpokoa izanik askotan entzun dut ez Zestoan bakarrik, baizik eta

Urola bailaran euskara dakitenen portzentajea handia dela, baina euskararen inguruko kontzientzia ez dela zabaldu. Horrek bi alderdi ditu. Bata normaltasunarena. Euskara ezagutzen da eta erabiltzen da. Beraz, ez da bestelako premiarik nabaritzen. Bigarren alderdia inertziarena da eta hori puskatu beharra dago.

Hizkuntzaren erabilpenean higadura edo erosio nabarmenak gertatzen direlako, hizkuntza kalitatean ere gertatzen dira galerak eta oraindik ere hainbat zerbitzu eta arlotan gaztelania delako nagusi. Hitzaldian hauxe landu nahiko nuke: Zergatik gertatzen

&

&

�

Zestoa bezalako herriak dira euskararen bihotza

Txori txiki batek esan zigun euskara batzordean euskararen erabileraren inguruko hitzaldi bat antolatzeko asmoa daukatela eta hitzaldi hori Kike Amonarrizek emango duela; beraz, hori aitzakia hartuta, hizlariari elkarrizketa egitea bururatu zitzaigun.

da aipatutakoa eta zer bide egon daitezke aurrera egiteko.

BATEZ ERE HITZALDIAK ESKOLAKO HAURREN GURASOENTZAT PRESTATU DITUZU. ZEIN IZANGO DA MAMI NAGUSIA? Batez ere bi aspektu jorratuko ditut. Zein da ira-

kaskuntzaren egitekoa eta zein familiarena. Batzuetan nahasketak gertatzen dira eta irakaskuntzari dagozkionak baino eginkizun gehiago ematen zaizkio. Familietan, nahiz euskaldunak izan, nahiz bikote mistoak, nahiz erdaldunak izan euskararen aldeko oso praktika sinpleak jar daitezke martxan. Batez ere hizkuntzari balio bat emateko, hizkuntzaren erabilpena bermatzeko eta gazteen hizkuntzaren kalitatea, adierazkortasuna, lantzeko.

BI HITZALDI EMANGO DITUZU, BATA GURASO EUSKALDUNEI ETA BESTEA GURASO ERDALDUNEI. ZERGATIK? Bi arrazoi daude. Bata, oso praktikoa. Hitzaldi elebi-

dunak zoramena izaten dira. Eta bestalde, guraso euskaldunen eta erdaldunen kezkak eta arazoak desberdinak dira eta nahiz eta hitzaldiak laburragoak izan bi egitea egokiagoa dela pentsatu dugu. Hizkuntzaren funtzionamendua beti da antzekoa, baina nolabait esateko talde bateko edo besteko gurasoek jasoko duten aholkua desberdina izango da.

FAMILIAREN ESPARRUA ETA IRAKASKUNTZAREN ATALA SOILIK LANDUKO DITUZU HITZALDIETAN? Ez. Haurrek ordu batzuk eskolan pasatzen dituzte, beste ordu

batzuk gurasoekin, baina ordu asko igarotzen dituzte ez eskolan eta ez gurasoekin. Norekin daude ordu horietan? Zertan? Kasu bakoitzean zein hizkuntza erabiltzen dute? Zein hizkuntza jasotzen dute? Galdera hauek ere mahaigaineratuko ditut.

ASKOTAN OHITURAK DAUDELA ESAN OHI DA. ADIBIDEZ, GURASOEK GAZTELANIAZ EGITE-

KO OHITURA HANDIA IZATEN DUTE. OHITURA HORIEK NOLA PUSKA DAITEZKE?

e

uskaraz bizi nahi dugu baina... gure esku dagoen guztia egiten al dugu?

PERIODIKUA

EUSKARAZ IRAKURTZEA

OHITURA BESTERIK EZ DA. Hasieran nahiko arraroa iruditzen zaigu (gogoratzen al duzue ETB ikusten hasi ginenean?), baina egun batzuk saiatuz gero, erdaraz bezain erraz ulertzen da.

2113

Bizitzaren indar nagusietako bat ohiturak dira, inertziak. Ni saiatuko naiz azaltzen zer ezkutatzen den ohitura horien atzean.

Zeren askotan iruditzen Egin ezazu proba: deitu zaigu guk hala jokatzen dugula hala nahi dugulaEuskara Zerbitzura eta DOAN ko eta askotan erabakiak eskuratuko duzu ez dira norberarenak, baizik eta gizartearenak, inguruarenak. Zergatik per(15 egunez), tsona batzuek egoera jakin (hilabete) edota batean hizkuntza bat ala bestea aukeratzen dute? astekariak (hilabete).

Badira hori azaltzen duten zenbait lege. Hitzaldian Ez galdu aukera, ez zara damutuko eta!!! azalduko dut, adibidez, zergatik kalean euskaraEuskara Aholku Batzordea ren erabilera jaisten den edo zergatik bikote batzuek batzuetan beraien artean gaztelaniaz egiten duten eta haurrekin euskaraz..

HORRELAKO EGOERAK ZERGATIK GERTATZEN DIREN JAKITEA ERRAZA AL DA? Pertsonei dagozkien kontuak psikologiak aztertzen ditu eta taldean gertatzen direnak berriz, soziologiak. Hizkuntzaren kontu honetan lege soziologiko batzuk gertatzen dira. Esate baterako, memento batean aurreikus dezakezu ehuneko 60ak euskaraz egingo duela eta ehuneko 40ak gaztelaniaz. Ez dakizu zeinek egingo duten hizkuntza batean edo bestean, baina bai portzentajea.

ZESTOAKO EUSKARAREN EZAGUTZA ETA ERABILERA DATUAK AZTERTU DITUZU. ZEIN DA ZURE BALORAZIOA? Zestoa bezalako herriak dira euskararen bihotza. Horregatik aurretik joan beharra daukate, bai erabileran, bai hizkuntzaren kalitatean, bai gazteen hizkera jorratzerakoan, bai sormen aldetik eta abar. Zestoa bezalako herriek hizkuntza komunitatean duten eginkizuna eta garrantzia inportantea da. Garrantzia ez da kuantitatiboa, kualitatiboa baizik.

Oso herri euskaldunak dira Zestoa bezalakoak, belaunaldien arteko eten linguistikoa ez da hain nabarmena.

Beste herri askotan aitona-amonak euskaldunak dira, gurasoak ia erabat erdaldunak eta seme-alabek ez dute ezagutzen adinekoen mundu hori.

Euskaldunon Egunkaria Argia Zabalik

ZESTOAKO DATUAK IKUSITA, ERDALDUNEN KOPURUA MANTENDU EGIN DA 1986TIK. BIZTANLEEN EHUNEKO 8-9 DIRA ERDALDUNAK.

Horrek azalpen oso sinplea dauka. Zaharrenak euskaldunak dira, haur guztiak ere bai eta tartean daudenak dira erdaldunak, gurasoak. Jaiotzen diren haurrek ordezkatzen dituzte hiltzen diren zaharrenak, baina gurasoen belaunaldiak hor jarraitzen du eta justu hauek dituzte haurrak eta belaunaldi honek egiten du gehien gaztelaniaz.

O nintza irureta

udaletik

Udalak, Aizarna aldeko lurren eta Ertxiña mendiaren egoera ikusirik, herri sailak aztertu ditu, zer landa daitekeen ikusteko. Azterketa Jon Ugarte mendi ingeniariak egin du. Proiektu hau kaleratzeko asmoz, danbolin aldizkariak Juan Jose Odriozola zinegotzia eta Jon Ugarte azterketaren arduradunarekin hitz egin du.

d .-ZEIN IZAN DA AZTERKETA HONEN ARDATZA? J.U.- Zestoako Udaletik deitu zidatenean herria ez nuen ezagutzen eta lehenengo lana informazioa biltzea izan da. Idatzizko datu askorik ez zegoen eta katastroa oinarri hartuz hasi nintzen. Hiru zatitan banatu dut lana: Aizarna aldea, Ertxiña mendia eta Agitta. Aztertu ditudan baino lur gehiago izan ditzake udalak, baina eskrituretan ez dira azaltzen,. mugarriak ere falta dira... Lehenengo lana udalak zein mendi dituen aztertzea izan da.

Agitta aldean gaztainondo eder bat dago, orain dela 27 bat urte edo Galiziatik ekarria. Inguru honetan, zuhaitz batzuk gaitzak jota daudenez kentzea komeni da, baina beste guztia dagoen moduan utziko dugu.

Aizarnan Bergara eta Aranburu baserrien aurrean pinudia zegoen eta handik kableak pasatzen dira. Lur horietan sasi ugari dago eta haitza ere ikusten da. Dena garbitu ondoren, artea, lizarra eta erramua sartuko dira. Beste sailetan haritza sartuko da, sasiak garbitu ondoren.

Ertxiñaren egoera, berriz, nahiko kezkagarria ikusi dugu. Paisaia aldetik balorea galduta dauka. Zuhaitz asko galduta ditu, haitz asko ikusten da eta sua ere askotan eman diote. Lurra galtzen ari da. Lurrari eusteko behar-beharrezkoa ikusten dugu zuhaitzak landatzea. Gurutzea dagoen tokian nahiko zuhaitz dago eta egoera nahiko ona da. Baina Akua gaineko lurretan gehienbat artea landatuko da eta honekin batera lizarra, hurritza eta hagin batzuk ere bai.

Udala baserritarrekin eta abere jabeekin hitz egiten ari da ganadua ez botatzeko. Zuhaitzak hasten doazen heinean ganadua bota ahal izango da, baina bitartean ez. azz-Berri dantzalekuaren kokapen berria. Urtarrilaren d .-NOIZ HASI ZINETEN LAN HONETAN? J.U.-Abuztuan hasi 31ko udal batzarrean arau subsidiarioen zenbait aldaketa egitea onartu zen, aurrerapen gisa, betiere. Aldaketa horietako baten bidez nintzen informazio guztia biltzen eta urrian zirriborro bat Jazz-Berri dantzalekuari kokapen berria eman nahi zaio. Dantzaleegin ondoren, abenduan aurkeztu nuen proiektua eta kuak sortzen dituen arazoak ikusita, lekuz aldatzea proposatzen da. onartu egin zen. Martxoa baino lehen landaketak egiten Kokapen berria Guardi-zahar baserriaren lur sailetan joango litzateke hasiko gara, garaia orain delako. eta gastu guztiak enpresaren gain joango lirateke. Proposamen hau, ETA AURRERANTZEAN ZER LAN EGONGO DA? J.U.-Udalari esbeste batzuekin batera, jendaurrean ipini da 30 egunez, iradokizunak egin eta elkarteek eta partikularrek planeamenduko beste aukerak kema bat utzi zaio eta urtean-urtean mantentze lan bat aurkeztu ahal ditzaten. egingo da. Azken hamar urte hauetan ez da zainketarik porraldia Bakean 2002. Aurten ere, Frente Polisario taldeegon eta plan honekin datorren bi urteetan landaketak ak Euskadin duen ordezkaritzak, haurrentzat Oporraldia Baegitea nahi da eta ondoren mantentze lanak egin, garbitu, kean 2002 programa martxan jarri du. Honen bidez, Saharako haugabeziak konpondu... rrak gure artera etor daitezke oporrak igarotzera. d .-ZER KOSTU DU PROIEKTUAK? J.J.O.-Aurtengo aurrekonitasmo honen helburua, haurrek dituzten osasun arazoei aurre egitea denez, haur hauentzat gure artean igarotzen dituz- tua 48 mila euro pasa izango da eta datorren urtean ere ten bi hilabeteak garrantzi handia dute. beste hainbeste. Hurrengo bi-hiru urtetan, berriz, erdia itasmo horretan parte hartzeko prest dauden familiek Zestoinguru. %80a Foru Aldundiak subentzionatuko duela auako Gizarte Zerbitzuetako bulegora jo dezakete nahiz izena rreikusten da. ematera nahiz informazio gehiago jasotzera. d .-BUKATZEKO, ZER GAINERATUKO ZENUKETE? J.J.O.-Herritarrei eta baserritarrei ohartarazi nahi genieke mendia herri ondasuna dela, ez dela paseatzeko bakarrik. Paisaia aldetik, ekologia aldetik ere garrantzia du: hegaztientzat, urak bere bidea egin dezan… Bestalde, animaliak mendian ibiltzea ona da, baina bere neurrian. Beharrezkoa da landaketa egitea eta zuhaitzak hasi bitartean ezingo da animaliarik ibili eta hori ulertu beharra dago.

•J

•O

Eg Eg

ZerIrakurri HARRY POTTER T. K. Rowling

E T A S O R G I N- H A R R I A

ELKARLANEAN

Benetan pozgarria mota honetako literatura euskaraz irakurtzeko aukera izatea. T. K. Rowling idazle britaniarraren obraren itzulpen ederrari esker (Iñaki Mendiguren izan da itzultzailea) misterio eta magiazko mundu batean sartzen gara gure lagun Harruy Potterrekin. Gomendagarria adin guztietarako. Harry Potter eta sorgin-harrian umezurtz geratu da Harry, eta bere osaba-izeba gogaikarriekin eta bere lehengusu Dudley kaikuarekin bizi da. Harry bakarrik eta triste sentitzen da, inork ez duelako maite etxe hartan.

Baina egun batean bizitza errotik aldatuko dion gutun bat jasoko du. Hogwarts eskolan onartu dutela jakinarazten diote gutun hartan. Eskola bitxi hartan benetako lagunak egin eta magia egiten ikasiko du Harryk, eta, bere harridurarako, ahalmen miragarriak dituela konturatuko da. Izan ere, Harry Potter egiazko aztia baita!

EUROPAKO MUGETAN B AR R E N A Edorta

Jimenez TXALAPARTA

Literaturaren Expressoa Europa 2000 izena eman zioten urte hartako udan Europa zeharkatu zuen trenari.

Bertan, Europako hizkuntza askotariko ehun idazle inguru bildu ziren, Lisboan hasi eta Berlinen amaitu zen bidaian. Edorta Jimenez izan genuen euskal literaturaren ordezkari tren horretan eta, orain, bizitakoak kontatzeaz gain, trenean ezagutu zituen hainbat idazle eta literaturei buruzko argibideak eta kontuak ekarri dizkigu.

Guztia, gainera, ezkutatu nahi diguten Europa horren benetako historiarekin eta behin eta berriro baztertutako kulturen aldarriarekin osatu du. Honela, geltoki bakoitzean, herri eta kultura ezberdinak zein historian galdutako gertaerak aurkituko ditu irakurleak.

ZerEntzun B

Hona hemen Joxemari Iturraldek idatzi zuena Ruper Ordorikari buruz: “(...) Berehalaxe ohartu nintzen orduan amaitzen zela zerbait euskal musikagintzan eta sasoi berri baten hasiera zela handik aurrera zetorrena (...) Gure adiskide batek sarritan esaten du Ruper Ordorikak ekarri zuela modernidadea euskal musikagintzan, alde batetik goi mailako testuak, kalidade handiko literatura erabiliz, hezurdura trinko gisan, bere musika airoski eta indar ukigarri batez gorpuztu dadin; eta bestetik, melodia berriak, erritmo sendoak, doinu zaharrak zein gaur egungoak landuz eta uztartuz bere ukitu berezia, marka eta ezaugarri artistiko gisan, lortu arte (...)”

I

L

D

LOS CANT Sua Pacífica

O S

U

M

A

D E L

P

Ruper Ordorika

B

A

T

ELKAR

A C Í F I C O

VIRGIN

Ozeano Barera egindako bidaia baino zerbait gehiago da Sua Pacífica.

Pascua irlatik Tahitiraino, Marquesa-etatik Salomon-etaraino, Ozeano Bareko hegoko bizitza etengabeko bilaketa bat da, tradizioa eta modernitatearen arteko orekaren bilaketa, hain zuzen ere. Horren lekuko da Sua Pacífica.

JOXEBA LARRAÑAGA

4115

a ot

SAILA

16

LARUNBATA

genda

Astearte arratsaldetan lagun arteko pilota partiduak kiroldegian. Larunbatetan, goizetan eskolarteko eskubaloi partiduak eta arratsaldetan pilota. • Ostiralero 11:00etan San Juan Egoitzakoek Eskolako Kukurruku irratitik Kendu Txapela Irratsaioa eskainiko dute.

Bertso Jaialdia gaueko 22:30ean. Bertsolariak: Maialen Lujanbio, Andoni Egaña, Unai Iturriaga, Sustrai Kolina, Aitor Sarriegi eta Jon Maia. Antolatzailea Zestoako Bertso Eskola. Gai jartzaile Margari Eizagirre. Sarrera: 6 e.

18

20

ASTEAZKENA

ASTELEHENA

Gaztetxean 19:00etan Bideo emanaldia: “Del PP a Intxaurrondo. Narcos, la ruta de la impunidad”. Ondoren eztabaida.

Gurutze Jubilatu eta Pentsiodunen Elkarteak Ohizko Batzarra izango du Kultur Etxean arratsaldeko 17:30ean. Besteak beste 2001 urteko balantzea eta Zuzendaritza batzordearen aldaketei buruz hitz egingo da. Horretarako kandidatuak behar dira. • San Juan Egoitzan Bingoa hasiko da, asteazkenero arratsaldeko 17:30etan.

22

23

OSTIRALA

20:00etan kontzentrazioa Etxeratek deituta.

LARUNBATA

Zumaia, Aizarnazabal eta Zestoako benjaminek (9-10 urte bitarteko haurrek) atletismoko froga ezberdinak izango dituzte kiroldegian eta goizeko 10:30ean hasita; luzera jauzia, altuera jauzia, pisu jaurtiketa, xabalina jaurtiketa eta 50 m lasterketa.

ma 02 Gaztetxeak antolaturik, 9:00etan mendi irteera ErTXOA

LARUNBATA

txina aldera eta ondoren harrobia ikustera.

08

OSTIRALA

Bertsolari Gazteen I. Erniarraitz Sariketako kanporaketen bigarren saioa izango da Kultur Etxean 22:00etan.

Bertsolariak: Migeltxo Aierza, Imanol Epelde, Aritz Etxeberria, Nahikari Gabilondo, Beñat Lizaso, Jokin Uranga, Felix Zubia eta Julen Zulaika. • Odol ateraldiak izango dira anbulategian arratsaldeko 19:00etatik 21:00etara.

09

LARUNBATA

Asteburuan Mendi Irteera Kodesko mendizerrara Agiro mendi taldeak antolaturik.

11 15

TIK

1 5E R A

Mendi Astea Agiro mendi taldeak antolatuta.

OSTIRALA

San Juan Egoitzakoek merienda izango dute herriko Elkarteren batean.

• A duen orok federatua izan gabe, aipatu mendi taldeko giro Mendi Taldeko oharra: aurrerantzean, nahi

bazkide izateko duen aukeraren berri eman nahi luke. Urteko kuota 12_-koa izango da eta bazkideek, taldeak antolatzen dituen irteera ezberdinetan prezio murritzagoak izateaz gain, beste zenbait abantailetaz baliatzeko aukera izango dute. Beraz, Euskal Herriko mendiak lagun giroan ezagutu eta igo nahi badituzu Gipuzkoako Kutxako 2101 00 3321 0121175863 kontu zenbakian 12e sartu eta zure izenean erreziboa jaso besterik ez duzu egin behar, epe laburrean txartela igorriko genizukeelarik. uskarako ikastaroak 2002. Otsailaren 25ean amaituko da euskara ikastaroetako aek-ren matrikulazioa. Izena emateko edo informazio gehiago eskuratzeko Kultur Etxera (943-147123) edo Udaleko Euskara Zerbitzura deitu behar da.

AEK-k aukera berria zabaltzen du otsailetik aurrera euskalduntze-alfabetatze perfiletan eta EGA ikastaroetan matrikula egiteko. Klaseak Kultur Etxean izango dira eta egunak zein ordutegiak ikastaldeek erabakiko dituzte talde berriak sortzen badira. Lehendik hiru talde ari dira martxan, urrian hasita. Alfabetatzen ari direnak astearte, ostegun eta ostiraletan 2:30etatik 4:30etara aritzen dira. Lehenengo maila egiten ari direnak, berriz, astelehenetik ostegunera 3:00etatik 5:00etara.

Eta, azkenik, lehen eta bigarren mailak biltzen dituen hirugarren bat astelehenetik ostegunera 6:30etatik 8:15era. Ikastaroak dohainik dira. osintxa edo piropo lehiaketa. Urolako aek-k III. losintxa edo piropo lehiaketa antolatu du. Otsailaren 11n hasi eta martxoaren 13ra bitartean Azkoitia, Azpeitia eta Zestoako ikastetxe eta hainbat tabernetan losintxak jasotzeko kaxak jarriko dira. Epaimahaian, Pako Aristi, Jose Luis Otamendi, Xabier Gantzarain, Alaitz Olaizola eta Mª Dolores Zelaia ikasleen ordezkaria izango dira. Sari banaketa martxoaren 16an egingo da Azpeitiko berdura plazan antolatuko den txotxean. Saria: bi lagunentzako asteburua nekazari turismoko etxe batean.

Honako losintxa hauek lortu zuten lehen saria aurreko edizioetan: Zure arrain sarean erori nintzenetik konturatu nintzen zein ederra den itsasotik at arnas gabe bizitzea. (98ko lehen saria) Beldurrez nago zure irribarre eztiak hortzak ustelduko ote dizkidan. (2000ko irabazlea) Hemen inguruan lehor eta hotz fama badugu ere, orain arte antolatu diren bi lehiaketak oso arrakastatsuak izan dira. Ea hirugarrengoan ere goxo-goxo ibiltzen garen. Zestoako aek.

•E

•L

d M

U

G

I

zaiola ere ikusten genuen. Baina gaztetasunak ez dauka etaparik. Eta Zestoan kuriosoa da, baina jende oso gaztea ibiltzen da gaztetxe-

6117

anbolinek eskaintzen duen aukeraz baliatuz gure taldearen berri eman nahi dugu. Eta hasteko MUGI zer den eta noiz sortu zen esanez hasiko gara. az, udan zehazki Segik gaztediari buruzko jardunaldi batzuk antolatu zituen. Jardunaldi horietan zenbait eztabaida izan ziren eta gazteen inguruko hainbat alor jorratu ziren. ardunaldi hauetan ondorio nagusi bat ere atera genuen. Gaztediaren artean pasibotasuna dela nagusi, eta ez dagoela bizitasunik. Egoerari buelta eman nahian talde bat sortzea erabaki zen. asteko, udan inkesta bat egin genuen eta gazteen artean dauden kezka nagusiak jaso genituen. Hiru dira inkesta horren arabera Zestoako gazteak gehien kezkatzen dituen gaiak. Etxebizitzarena, aisialdirako alternatibarik eza, ez gazteen aldetik ezta udalaren aldetik ere, eta drogaren arazoa. Horri guztiari heldu nahian jarri ginen lanean. rtarrilaren 12an Mugiren aurkezpen ofiziala egin genuen, txalaparta, kalejira eta kontzertu batekin taldea ezagutzera emanez. Eta nori zuzendu gintzaizkion? Ba, mugitu nahi duen orok du lekua Mugin.

Zenbaitek pentsatuko du horretarako dagoela gazte asanblada eta gaztetxea, baina ez da inondik inora kontrajarria. Gazte asanbladan iniziatiba duen jendea badago, jakina, baina normalean talde txiki bat ibili ohi da ekimenak aurrera ateratzen. Horrez gain, jendeari gaztetxera hurbiltzea kosta egiten

I

J

H

H

U

S

E G I

G O S E

G R E B A N

.

H

EUSKAL GAZTERIAREN "SAL-

BUESPEN EGOERA" ETA FRANTZIA ETA ESPAINIAREN JOKAERA "ZAPALTZAILEA" SALATZEKO MUGARIK GABEKO GOSE GREBA HASI DUTE SEGI ERAKUNDEKO HAMAZAZPI LAGUNEK

NAFARROAHORIEN ARTEAN IGOR LOPEZ HERRITARRA DAGO. ONDORENGO EGUNETAN EUSKAL GIZARTEKO ERAGILE GUZTIEKIN BILDU NAHI DUTE ETA BAKOITZARI EGOERA HONI AURRE EGITEKO KONPROMISO ZEHATZA ESKATUKO DIOTE. IRUÑEKO DONIBANE AUZOKO ASUNCION ELIZAN EKIN ZIOTEN ITXIALDIARI OTSAILAREN 1EAN. HILAREN 6AN GARZON EPAILEAK SEGI ILEGALIZATU EGIN ZUEN ASKATASUNA ERAKUNDEAREKIN BATERA. ETA HILAREN 7AN POLIZIA NAZIONALAK ASUNCION ELIZATIK ATERA ZITUEN, BERTAN EGOTEKO BAIMENIK EZ ZUTELA ARGUDIATUZ. ONDORIOZ IRUÑEKO GAZTETXEAN JARRAITU BEHAR IZAN DIOTE GOSE GREBARI. ZESTOAKO SEGIK HAINBAT MOBILIZAZIO DEITU DITU IGORRI ETA GAINERAKOEI ELKARTASUNA ADIERAZI ETA BERAIEN ALDARRIKAPENEKIN BAT EGIN ASMOZ. HORRELA, HILAREN 18TIK 22RA BORROKA ASTEA DEITU DUTE HERRI GUZTIETAN. KO HIRIBURUAN.

an. Hori ez da txarra, baina 25 urterekin gaztetxean lekurik ez izatea ere ez da normala. Eta horrek ez luke horrela behar. Ez dakigu zer gertatzen den, baina badirudi belaunaldien arteko aldaketa goizegi edo gertatzen dela. Mugik adin guztietako jendea elkartu nahi du, iniziatiba izan eta herrian mugimendua sortuko duen jendea, gauzak antolatuz, herriko ekintzetan parte hartuz, gune alternatiboak eskainiz... utsune dexente nabari dugu gazte jendearen artean, eta horri heldu nahi diogu. Beti erosotasunean jausten gara, adinaren arabera, autoa erosi, etxea, sistemak markatutako bidea jarraitzen dugu. Horrez gain, jendea nekatuta dago gauza askorekin, ilusioa falta da, bai Zestoan eta bai orokorrean. ori guztiagatik, gaztetxean bertan herriko gazteak bilduko lituzkeen talde bat sortzea pentsatu genuen. Helburuak: jende gaztea mugitzea, beren kezkak azaltzeko lekua izango lukeen gune bat eratzea eta batez ere herriari bizitasuna ematea, gune alternatiboa beharrezkoa baita herrian. Talde berri bat sortzean errazagoa ikusi genuen bateko eta besteko jendea biltzea. Eta horixe da Mugi. Hitzak berak dioen moduan herria gazteen eskutik mugitu nahi duen talde bat. Logo bat ere sortu genuen, mugimenduan dagoen panpin bat, jakina. Marrazkiak berak nahikoa adierazten du.

Alaia, bizia, sinplea eta naturala. omentuz hasieran aipatu inkestan ateratako kezkei heldu diogu. Esate baterako, urtarrilaren 31ean etxebizitxaren inguruko bideo emanaldia eta kafe tertulia egin genituen. Eta inauterietan ere zerbait egiteko asmoa dugu…azken finean herriko gauzetan parte hartu eta guk ere gauzak antolatu. eno, lerro hauetan saiatu gara gure asmoak zertxobait gehiago ezagutarazten.

Baina ez genuke agurtu nahi gonbidapena luzatu gabe. Asteazkenetan gaztetxean biltzen gara, arratsaldeko 7:30etan. Eta jakina, jende guztiari irekita dago.

Beraz, animatu.

M B

a

KG

ARMELO IBARZABAL ETA

Garikoitz Mendizabal, aurkako norabidea ASTEIZ - ZESTOA ETA Zestoa-Gasteiz

RTIKULO HONETAN K A R M E L O I B A R Z A B A L TXISTULARIA gogoratu eta ezagu-

tzera ematea nahi nuke. Izenburuan adierazi nahi izan dudan bezala, hura, gasteiztarra izanik, Zestoako txistulari (baita idazkari ere) izan zen. Ni, berriz, zestoarra izanda, Gasteizko txistulari bandan nabil. Horrela bada, lerro batzuk eskaini nahi dizkiot Karmelo Ibarzabal zenari, merezi ditu eta.

Karmelo Ibarzabal 1890. urtean jaio zen eta 1918.ean Gasteizko Udal Txistulari taldean bigarren txistu plaza eskuratu zuen. Garai hartan Gasteizko txistulariak ez ziren nolanahikoak: 1914an Primitivo Onraita handiak hartu zuen zuzendaritza. Berarekin batera Salvador Arozena eta ondoren bere anaia Rafael izan ziren bigarren txistua; eta atabalari Pedro Uralde, Antonio Emilio-Yus eta ondoren bere anaia Anjel.

1 9 2 4.

L

U RT E A N H O N E L A Z E G O E N

GARIKOITZ MENDIZABAL

TXISTULARIA, ALBOKA JOTZAILEA, DULTZAINA JOTZAILEA…

Zestoan jaio zen 1973ko azaroaren 16an.

Bere musika ikasketak Donostiako kontserbatorioan egin ondoren, txistu ikasketetako urte eta maila guztiak sari berezi eta ohorezko matrikulekin gainditu zituen. ß Gasteizko Udal Folklore Akademiako irakasle eta Gasteizko Udal Txistulari Bandako zuzendari. ß Azkoitiko Bizkargi Musika Eskolako txistu, dultzaina eta alboka irakasle. ß Azpeitiko Izarraitz Ttxistulari Taldeko zuzendaria.

Beste hainbat taldetan ere parte hartzen du: Elgoibarko dultzaina taldean, Aukeran taldean, Izturi folk taldean, Donostiako Txistulari Taldean…

Hainbat diskotako grabaziotan parte hartu du: Gibantzar-eko Musika Bandarekin Pozaldi diskoan, Txokolo txistulariaren errepertorioan, Gasteizko Luis Dorao Unamuno abesbatzaren diskoan, Yoyes filmean (dultzaina eta alboka), Arabako dantzak diskoan…

Azken bi edizioetan Euskal Herriko txistulari txapelduna izan da bakarlari gisa.

GASTEIZKO UDAL TXISTUL ARI BANDA:

Primitivo Onraita Imaz (Zuzendaria) Karmelo Ibarzabal Agirre (Bigarren Txistua) Luis Revuelta Zabaleta (Silbotea) Anjel Emilio-Yus Zazo (Atabala)

aukote honek garai hartako sari eta ohore guztiak eskuratu zituen. 192425 eta 26 urteetan Donostiako Banden Lehiaketan lehen saria eskuratu zuen, 1924an Karmelo Ibarzabalen Rapsodia interpretatuz, gainera. Legutioko (1924) eta Sestaoko (1925) sariak ere irabazi zituen.

Karmelo Ibarzabalek, oso gaztea izan arren, hainbat gauza egin zituen musikaz kanpo ere eta adibidez, Deportivo Alaves fútbol taldea sortu zen batzarrean (1922XII-22) idazkari hautatu zuten.

Karmelo Ibarzabalek baditu bere zenbait konposizio eta moldaketa. Hauen artean, dudarik gabe, ezagunena eta gehien jo dena Rapsodia de aires vascos obra da. Lehenago aipatu bezala, 1924ko Donostiako Txistulari lehiaketa obra honekin irabazi zuen Gasteizko bandak. Ordutik aurrera hainbat alarde eta kontzertutan jo izan da pieza hori.

Lehenago adierazi bezala, Karmelo Zestoan aritu zen txistulari lanetan. Karmelo Ibarzabal Zestoara etorri aurretik Juan Jose Cestona agertzen zaigu Zestoako txistulari postuan.

Juan Jose Zestoan jaio zen 1887. urtean eta bere garaian ospe handiko txistularia izan zen; besteak beste, Isidro Ansorenaren maisu ere izan zen. Juan Josek lehenengo urteak Zestoan egin zituen eta oso gazterik Muskizera joan zen bizitzera.

Dirudienez, Juan Jose Zestoara itzuli zen bizitzera. 1907an Zestoako idazkari laguntzaile postua berreskuratzeko eskaria egin zuen. Orduan eskaria ez zioten onartu, baina hainbat urte Tolosan txistulari postuan egin ondoren, 1925ean berriro Zestoan ageri zaigu.

1926ko otsailaren 15ean hil zen Zestoan Juan Jose, 39 urterekin. Oraindik alaba bat bizi da Muskizen, Kontxita, 80 urte ditu.

Horrela, 1926ko otsailaren 27an Zestoan lehen danbolintero eta idazkari plaza hutsik ageri dira. Bi mila zazpiehun eta berrogeita hamar pezetako soldata eskaini zioten postu horri, eta horrez gain etxea, ura eta argia.

Martxoaren 31ko plenoan eman ziren ezagutzera oposaketarako izena eman zuten txistulari edo danbolinteroak: Karmelo Ibarzabal (Gasteiz), Eleuterio Lekue (Lemoiz), Nikolas Pol (Arrasate), Basilio Lizaso (Azpeitia), Jose Mari Gorrotxategi (Idiazabal), Anjel Aranburu (Usurbil) eta Fernando Urzelai (Olazagutia, Nafarroa). Jo beharreko obra Isidro Ansorenari enkargatu zitzaion eta oposaketak hurrengo astean egin ziren.

1926ko apirilaren 28ko aktan agertzen zaizkigu ernaitzak: 1. Karmelo Ibarzabal, 25 puntu.

2. Eleuterio Lekue, 22 puntu.

3. Basilio Lizaso, 18 puntu.

4. Jose Mari Gorrotxategi, 18 puntu.

5. Nikolas Pol, 13 puntu.

Lehen Txistu eta Idazkari postua Karmelo Ibarzabalentzat izan ziren. Soldata, berriz, 1500 pezeta idazkari izateagatik eta 1250 lehen txistu izateagatik. Erdikaleko 11.ean bizi izan zen, lehen solairuan.

1926ko Gabon eguneko afariak kalte egin zion, nonbait. Pilota partidu bat jokatu ondoren, pneumonia gripal bikoitza harrapatu zuen eta 1927ko urtarrilaren 3an hil zen, 27 urte zituela.

Karmelo Ibarzabal hil ondoren Jose Mari Gorrotxategik hartu zuen Lehen txistu eta Musika Bandaren zuzendaritza postua. Horretarako Donostiako bandako bi irakaslek oniritzia eman behar izan zuten.

Garbi dago Zestoan txistulari onak izan zirela eta horrez gain, afizio eta sentsibilitate handia. Orain guri dagokigu hori mantendu eta hobetzea.

8119

GARIKOITZ MENDIZABAL ETXEBERRIA

1876

K O O T S A I L A R E N 1 5E K O G O I Z E K O B E D E R A T Z I A K A L D E R A, L I B E R A L A K I R I T S I Z I R E N E K O A. GE R T A K A R I H A U S E R A F I N B A R O J A K, PI O R E N A I T A K, I K U S I T A K O A D A E T A “ E L T I E M P O ” E G U N K A R I A N A R G I T A R A T U Z E N . ZESTOAKO KALEETAN

ZESTOARA

SARTU GINEN ETA JENDEA KORRIKA ETORRI ZEN TROPAK IKUSTEKO ASMOZ.

DANBOLINJOLEAK ERE HAN ZIREN GU-

RI ONGI ETORRIA EGITEKO, ZEREMONIA HANDIETAN ERABILI OHI ZITUZTEN KAPELU LUZEAK JANTZITA GAINERA.

DANBOLINAREN SOINU ALAIAK HAINBESTEKO POZA EMAN ZION MIKELETEETAKO KAMILERO BATI, EZEN, EGON

EZINIK ETA BERE MAKILA LUZEA BIZKARRETIK KENDU GABE, EMAN BAITZUEN ZAPATE-

TA ETA JIRABUELTA BAT

AIREAN HANTXE BERTAN; ZORITXARREZ, ORDEA, JO ZUEN

DANBOLIJOLEAREN KAPELUA

ETA AIREAN BIDALI ZUEN.

i

lustrazioa: Iban altuna

ALGARA IZUGARRIAK JENDEAK, ETA TXISTULARIAK BATEZ ERE. GERO, EZ ZUEN TXISTUA JOTZEN ASMATZEN, BORBORKA BARREARI EUTSI EZINIK.