12 - 2001 azaroa

Lo nola egiten duzu ondoen lagunarekin edo bakarrik?

HIRU BASERRI TURISTAZ BETEAK

ZURE ETA GURE MENDIAN ZAUDETE

BIOGRAFIA EZABATUAK

Zertaz idatzi (hitz egin)?

Urko, idatzi ezak atarikoa! oihukatu zidatenean poztu egin nintzen, baina ondoren etorri ziren komeriak. Atal honetan gai bat aukeratu eta ondoren jorratu egin behar dugu. Buruari bueltaka hasi nintzen eta astebete geroago oraindik ez nekien zertaz hitz egin. AEK eguna eta herria zein zikin gelditu zen idatzi behar nuen, baina orduan entzun nuen telebistan laster mundua amaitu egingo omen dela. Ondo zegok! Ni burua hausten eta igual inork ez dik hau irakurriko. Orduan, irailaren hamaikari buruz eta Osaba Bin Landeni, batzuk horrela deitzen diote, buruz idatziko dut.

Nondik hasi ere ez dakit. Gai ugari ditut aukeratzeko, besteak beste, atentatuak, bonbardaketak, telebistako erdi-egiak eta erdi-gezurrak, terrorista intrantsigente erlijiosoak, presidente analfabetoak... Ez, hobe ez! Bestela norbaiti depresioa sartuko zaio eta erruduna ni izango naiz. Azkenaldian depresioekin dabilen bestea... badakit, Erreala!. Hauek bai ez dutela lotsarik. Depresioak ez, bihotzekoak ematekoak dira hauek. Bestela, hamabost egunetik behin Anoetara joaten den edonori galdetu. Gai hau askorentzat aurrekoa baino garratzagoa da eta aipatzearekin batera hasten dira iskanbilak.

Udazkenean sartuak garen honetan eta bai hostoak eta bai ileak erortzen hasten diren garai honetan, eguraldiaz hitz egin dezakegu. Badirudi eguzkiak datorren urtera arte oporrak hartu dituela eta euriak etorriko direla.

Baina bazen garaia ezta!.

Eguraldiaz hitz egitea zertaz hitz egin ez jakitea dela dirudi, igogailuan bezala. Horregatik albo batera utziko ditut eguzkiak, euriak eta erortzen diren ileak; barkatu, hostoak esan nahi nuen.

Argi dagoena da gaur aipatzen dudan edozein gaik depresioa eragingo diola norbaiti. Bata ez denean bestea izango da. Argi dudan gauza bakarra da gertatzen dena gertatzen dela munduak biraka jarraituko duela. Gurekin ez bada beste gizaki batzu-

04 05 06 08 10 12 14 15 16 18 19

inkesta, pintada enbidoa biografia ezabatuak zure eta gure mendian zaudete hiru baserri turistaz beteak lasaoko festak sinboloak aek eguna jardunian agenda, udaleko berri zerbitzuak

ekin. Seguruenik presidente ezjakin batek zuloz beteko du munduaren zati handi bat, zergatik izango den inork jakingo ez badu ere. Baina hori beste kontu bat da. Argi dagoen gauza bakarra, ez duela merezi ezergatik urduri jartzeak edo depresio sakon batean murgiltzeak.

Gure bizitzarekin jarraitu behar dugu eta gure esku dagoen neurrian zoriontsu izan eta bizi, batez ere bizi, presidenteez edo fanatismoez ahaztuta. Latinez esaten den bezala Carpe Diem, momentua bizi. Ez utzi beste egun baterako momentu goxoak, ez baitira sekula iritsiko.

danbolin:

argitaratzailea:

URKO CANSECO

Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Gurutze z/g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa) Telefonoa: 943

14 71 23.

Edurne Korta, Jone Bergara, Joxeba Larra単aga, Manuel Arregi, Mireia Orbegozo, Onintza Irureta, Nagore Telleria, Margari Eizagirre,

inprimategia:

Olaia Salegi, Jon Artano, Urko Canseco.

laguntzaileak:

diseinua eta maketazioa: Eneko Aristi.

lege gordailua:

ISSN: 1576-9429

Lidia Aveiro, Arturo Rodriguez (argazkiak).

Gertu (O単ati).

SS-1108/2000.

.

d a n b o l i nek ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizuna

MUXUA. 1886. URTEA. AUGUSTE RODIN.

p

intada

Lo nola egiten duzu ondoen lagunare

Sarajevon ez naiz izan, baina kontatu didatena-

rekin erraz irudikatzen dut Zestoako kaleak ikuste hutsarekin. Erdi kalean behera jaitsi, eta hor dago begien aurrean Alonderoneko etxea.

Historia liburuetan beNekatutakoan harko luke, baina heondoena. Lo egiteNi bakarrik ko bakarrik hobe, men historia egunero ohituta nago. ezta? Lo pijama egiten ari garela adieBeste esperiengabe ederki egiten razteko, gauzak bere da, baina neguan tziarik ez dauhorretan utzi behar izapijamarekin hobe- kat. Pijamarekin ten ditugu nonbait. Kato. Normalean lo edo... utzi, utzi, le Okerraz beste hainoso sakona daukat utzi...

Ez dago areta ez nau ezerk beste edo gehiago esan gazkirik alde egin molestatzen. Holiteke. Lizarraitz baserri digu eta. geita hamar sedotoreak ikusmira zagundu baino lebaltzen duelarik ere, ez hen lo gelditzen da piura ederra ikusten 52 urte naiz. bi aldetara begiratuta.

Hauxe da gainbeheraren irudia, zerbait bal24 urte din bada. Gure herriak bizi proiektu ugari, eta heltzeko aukerak asko dituela diote, baina batzuetan zaila da sinestea hain errazak diruditen kontuek konponbiderik ez dutela ikustea. Kanpotarrak zenbait tokitan lepoa luzatuta ikusten ditudanean lotsatu egiten naiz.

Arimetan eta bihotzetan gehiago sinestu izan dut eraikinetan baino, baina, batzuetan behinik behin, azalekoari ere begiratu egin behar zaiolakoan nago. Badakit, entzun izan dut proiektuak badirela hau eta beste egiteko, eta liskar ugari ere izan omen dira udaletxean, alderdien artean eta politikarien artean. Nola deituko diegu horiei? Arimako kontuak edo bihotz kontuak? Berdin-berdin zait, herritar xume bat naiz eta penatu egiten nau bazterrak horrela ikusteak. Burokraziak eta paperak eta dirua baino azalekoagoa al da hori? Nahi baldin baduzue horrela deitu. Badirudi ordea, hemen museoak egin beharrean museotarako moduko harribitxiak kaleetan uzten ditugula. Eta egia esan, ezertarako gauza ez garela pentsatzeko bidea ematen dute. Eta nik, aukera-aukeran, herriko etxe erdi eroriak historiako liburuetan ikusi nahi ditut. Eta historia zerbait baldin bada, aurrera egitea dela ulertu izan dut beti. Horregatik pentsatu dut, oraindik ez naizela Sarajevora joango.

Bernabe

Imanol Salegi

PAREAN

PASATA

ARGAZKI BELTZAK: “Sarajevo, una ciudad herida”. Warchitecture 1995.

Lo bakarrik ondoena. Lo behintzat bai. Eta neguan pijamarekin egiten det eta udaran, berriz, pijamarik gabe, batere gabe nahiago izaten det. Ezer gabe???. Momentu txarrean harrapatu nauzue, presaka naiz eta ezin naiz lo egon!!

Bittor Arakistain 52 urte

Lo, ondoena bakarrik egingo da. Beno, gizonakin hobeto, nik gizona dakat eta gizonarekin hobeto.

Eta lo kamisoiakin eta onarekin.

Batzuk ospitalerako eta erosten dituzte kamisoi berriak eta elegantiak; etxean ibili behar da kamisoi berria eta ona.

Nik neguan negukoekin eta udan udakoekin. Hotzik ez det pasatzen. Eta zurrunkak, gizonak!

Aguantau egin behar. Eta nola bera baino lehenagotik joaten naizen ohera ez naiz enteratzen.

Esnatzen baldin banaiz ñek,ñek,ñek egin ahoarekin edo ukalondokoa eman eta pixkat isildu egiten da.

Mertxe Mitxelena 57 urte

ekin edo bakarrik?

Lagunarekin inoiz ez da lorik Lo, bakarrik egiten. Ez, lagunak ondoena. Lagunak etxera eramaten tokia kendu bakabadituzu ez duzu rrik egiten du, lelorik egiten. Eta lo ku gehiago bakazerekin egiten durrik! Nik ezer gadan? Etxean topabe egiten dut, tzen dudanarekin.

Eta pertsiana igota frexko-frexko. Negustatzen zait lo guan, ez, neguan egitea. Eta zurrun- pijama jantzi egin gek ez naute mo- behar bestela... lestatzen, umeare- hoztu!! Zurrunkin egiten dut eta gak? Ez dakit. Holo. Gainerako zara- ri amari galdetu tak, ba igoal goiko- beharko diozue, ni ak dantzan hasten ez naiz enteratzen badira edo txaku- behintzat. Nik ez rra zaunkaka, or- det aditzen. Gutxi duan bai, esnatzen egingo det, pixkat, tamainan. Zurrunnaiz, baina segituan hartzen dut gek ni esnatu? Ke ba! Nik lo seko berriz ere lo. egiten det, eta ez nau ezerk molestatzen. Lo tope 18 urte egiten det (Ez al dezue ikusten nolako lo aurpegia daukan orain ere? lagunek aldamenetik).

Lili Dinis

Asier Azpeitia

21 urte

I

NIKE ETA HAUR ESKLABOAK

kusgarria NIKE kirol multinazionalaren telebistako azken iragarkia. Osagaiak erakargarriak dira benetan (made in USA): saskibaloi eta futbol munduko jokalariak (itxura onekoak, gazteak, aberatsak...), musika, mugimendua, kolorea...

Dena, gu liluratzeko prest!!!

NIKE enpresaren publizistek ondo ezagutzen duten koktel liluragarriari esker (Gaztea + musika + kirol munduko idolo berriak = salmenta) NIKEk gehitu egin omen ditu bere salmentak. Baina... Ze preziotan? Zer dago iragarki erakargarri guzti horren atzean? Ba al dakigu zer produktu erosten ditugun?

Artikulu edo idatzi honen helburua ez da gazteengan publizitateak duen eragina aztertzea, bai ordea, NIKE multinazionalaren irabazien atzean aurkitzen den errealitatea zuei agertu eta salatzea.

NIKE beti harro sentitu izan da bere enpresaren Kode etikoaz. Inoiz bezeroren batek nork eta nola ekoizten diren NIKE produktuak galdetzen baldin badu, bertako arduradunak NIKE enpresaren Kode etikoaren berri emango dio, eta behin baino gehiagotan adieraziko dio enpresak ez duela inoiz onartuko haurrek euren fabriketan lan egitea.

Baina BBC telebista kate britaniar ospetsuak eginiko haur esklaboei buruzko erreportaian, orain dela gutxi Euskal telebistako “Mundo. Hoy“ programan emititua, ederki frogatzen da NIKE multinazionalaren Kode etikoa ez dela hain etikoa, eta euren produktu askoren atzean milaka eta milaka haurren oinarrizko eskubideak egunero direla zapalduak.

BBCren erreportaiaren arabera, NIKE multinazionalaren produktuen portzentaia handi bat hirugarren munduko herrialdeetan ekoizten da. Kanbodian, adibidez, NIKE enpresak subkontratatzen dituen enpresetan haurrak lanean ikustea ez da arraroa. Haur hauek goizeko seietatik gaueko hamarrak arte jarduten dute lanean eta bere asteko soldata zortzi dolarrekoa izaten da. Haur esklabo hauek ez dute eskolara joateko edo jolas egiteko aukerarik, eta askotan tratu txarrak jasotzen dituzte.

Baina zer dago guzti honen atzean? Zergatik dira haurrak modu honetan esplotatuak? NIKE bezalako multinazionalek lehen munduko merkatuetan lehiatu ahal izateko eskulan merkea erabiltzera “behartuta“ daude euren produktuen prezioa konpetitiboa izan dadin, eta horretarako hirugarren munduko pobreziaz baliatzen dira. Adibidez, haur asko enpresetako nagusiek gurasoei promesa faltsuak (heziketa, osasuna, dirua...) eginda iristen dira fabriketara, edota gurasoen zorrak ordaintzeko erabiltzen dira.

Politika enpresarial anker honen ondorioak begi-bistan daude. Nazioarteko Caritasen arabera 250 milioi haur baino gehiago dago lanean mundu guztian. Pakistanen bakarrik, 5 milioi baino gehiago dira horrelako lan baldintza gogorretan bizi direnak.

Hau da, milioika haur dira kalean zapata garbitzaile, morroi, prostituzioan edota bahituta haur esklabo izatera behartuak direnak.

Beraz, egoera tamalgarri honetan beharrezkoa da 1989ko azaroaren 20an Nazio Batuek onartutako Haurren Eskubideei buruzko hitzarmena bete eta zabaltzea.

32. ARTIKULUA “Haurrak esplotazio

ekonomikoaren kontra babestuta egoteko eskubidea izango dute eta baita honako lan hauek egitearen kontra ere: arriskutsua izan daitekeen edo bere heziketa oztopatuko duen edozein lan edo osasunerako edo garapen fisiko, mental, espiritual, moral edo sozialerako kaltegarria izan daitekeen edozein lan”.

Orain guri dagokigu NIKE enpresaren jokaera epaitu eta gure ondorioak ateratzea, ze ... “Nork daki! Agian biok –zu zeu eta ni– giza sufrimenduaz eta injustiziaz ekoiztutako produktuak kontsumitzen ari gara”.

enbidoa I. Ibon Ibarguren

a

A R G A Z K I A: TO L O S A 1 9 6 7 urtengo apirilean Zestoan izan ginen Mikel Markez eta biok gaztetxean gure emanaldia eskaintzen. Oso ondo hartu gintuzten bertako gazteek, bai afari garaian, baita ondoren gure kantu eta poesia sorta aletzen hasi ginenean ere.

Gaztetxea utzi eta herriko tabernetara jaitsi ginen gero; han genbiltzan, 40ren bat gazte, hizketan, edaten, kanutoak erretzen, gau hartako protagonistak denok, bizitza pil-pilean gure begietatik jauzika. Oraina gogotsu bizi dutenen xarma geneukan betiko ohiturak errepikatzen zituzten bizpahiru

laguneko multzo txikien ondoan.

Bat-batean 55 urte inguruko zahar batek, edukazio guztiarekin, esan zigun: "Hara, kantaria eta idazlea!". Bazekien gu joatekoak ginela, eta nire gauzak irakurtzen zituela esanez eta abar gure artera sartu zen. Bertsolaria zen, mutil zaharra. Lilibe esaten zioten herrian, Zestoako Lili jauregiaren barrenean dagoen baserrian sortua delako. Han bizi da bere anaiarekin.

Bakarrik zebilen, baina ez zen zentzurik gabeko txorakeriak esaten dituzten pelma horietakoa. Bertso batzuek kantatu zizki-

ezabatuak

,

,

gun, guk berotasunean erantzun genituenak, baina, horrelakoetan maiz gertatzen den legez, gazteek adarra jotzen zioten, isekarekin muga garbirik ez duten bromen bidez. Markezek hurrengo tabernara gonbidatu zuen, baina gero, gazteen aginduz, ihes egin genion. Gau hartan lo egiteko bere etxea ere eskaini zigun serio-serio. Bertsotan nahiko dotore egiten zuen, ahotsa, errimak dena ondo, baina tira, sasibertsolari bat ezagutu genuelakoan bukatu zen gau hura. Xarrastrajo bat, pentsatu nuen, hainbeste badira eta Euskal Herrian.

Handik gutxira, ordea, gau hartako nire iritzia hankaz gora jarriko zuen dokumentu bat iritsi zen nire eskuetara, askotan, harrokeriaz beterik, errealitate konplexu bat eta bizitza sakon bat dagoen lekuan geure handiustea besterik ez dugula ikusten agertu zidan egia latza.

Uztapideri buruzko biografia bat prestatzen ari naiz. Uztapideren prosa liburuak ahozko literaturaren altxor bat dira. Azal akoltxatuz bildutako orriotan aro zehatz batean nola edo hala Euskal Herrian historia egin zuen pertsona askoren berri ematen du Uztapidek.

Bigarren tomoan, 100. orrian, 1967ko txapelketa nagusiari buruz ari da Uztapide.

Kanporaketa bat Tolosan ospatu zen; han bildu ziren bederatzi bertsolari finalera bi pasatzekotan. Ondoko orrian guztien argazkia dator, eta garai bateko argazkiei darien zahar itxura dastatzen ari nintzela, bihotzak kanpabuelta bat eman zidan eta begiak zabal-zabal gelditu zitzaizkidan: Han zegoen Lilibe, erdi-erdian, hogei urterekin, niri begira. Han daude, besteak beste, Txomin Garmendia, Jose Luis Gorrotxategi, Patxi Etxeberria, Kosme Lizaso, puntako bertsolariak guztiak, eta Pedro Aizpurua, Lilibe. Argazkia, gainera, aurrez 'Zeruko Argia'-n atera zen.

Lilibe ez zen finalean sartu, baina kanporaketa hartara azaldu zenerako Lilibe bazen norbait. Guregana hurbildu zenean, hori da

bihotzak kanpabuelta bat eman zidan eta begiak zabal-zabal gelditu zitzaizkidan: Han zegoen Lilibe , erdierdian, hogei urterekin, niri begira

esan nahi ziguna: ni ere izan naiz gaztea, neure garaian modernoa nintzen, entrenatzen nuen bertsotan, agertu nahi nuen nire ahalmena, nire grazia, aportatu nahi nuen nire umorea, maitemindu nahi nuen entzulea. Eta gau hartan, taberna hartan, Lilibe-k une hartan modernoak ziren gazte haienganako, zerbait ezberdina egin nahi zuten artista haienganako zubi bat eraiki nahi zuen... eta guk ez genion utzi.

Gau hartan ez zen desplanterik egon, dena edukazioz joan zen, eta ez dut uste Lilibe guk serio ez hartu izanaz konturatu zenik, baina horrek min handiagoa ematen dit. Gure desprezioa ez baitzuen bere jardunak probokatu, ez. Gure erdeinua geure baitan dago, aspalditik, eta geu gara arduradun bakarrak. Gazteak garen bitartean zahar guztiak pelma batzuek direla iruditzen zaigu, eta ez dutela gure arreta merezi; egungo bizitzan nolabaiteko arrakasta edo eragina dugun bitartean horrelakorik lortu ez dutenen gainean gaudela iruditzen zaigu, gehiago balio dugula, eta azkenik, orainak beti baztertzen du iragana, momentuko sentipenen mende dauden izakiak garen unetik iragana indarrik gabeko kontakizun lehor bat besterik ez dela uste baitugu. Orainak, egunean bizi beharrak, biografiarik gabe uzten ditu zaharrak, haien istorietako denbora aspaldi galdu zelako eternitatearen hauts artean.

Gu ginen gau hartan modernoak, artistak, arrakastadunak, gazteak, eta Lilibe xarrastrajo bat zela pentsatu genuen, sasibertsolaria izateaz aparte maiteko zukeen emakume bat bera ere bereganatzeko gauza izan ez zena.

Guk bagenituen geure neskak, geure maitaleak, ligeak.

Edukazio guztiarekim bizitzaren funtsezko araua hautsi genuen: errespetoa. Eta gazteen euforia faltsuaren erdian askotan sumatzen den krudelkeria latz hura errepikatu genuen: gazteak zaharra erdeinatzen du, arrakastadunak gizajo anonimoa baztertzen du, eta orainaren lilurak beti irabazten dio iraganaren indarrari, ohorerik sendoenean oinarritutako jendearen biografiak iseka baten minaren azpian ezabatuz, desintegratuz.

biografia

PAKO ARISTI IDAZLE URRESTILLARRAK 1999KO IRAILAREN 18AN ARGITARATU ZUEN KONTAKIZUN HAU EUSKALDUNON EGUNKARIAN. HARREZKERO BI URTE PASA BADIRA ERE, HERRITAR ASKOK EZAGUTUKO EZ DUTELAKOAN, BERE HORRETAN, DANBOLIN ALDIZKARIKO ORRIETARA EKARTZEA INTERESGARRIA IRUDITU ZAIGU.

PAKO ARISTI

e t a g u r e z u e n m e n d i a n

zaudete

men Beñat eta Iñaki ezagutzen genituen gehien, Beñat “ia” herrikoa genuen, aizarnarra zelako diot “ia” hori, ondorioz, “zestuar txorokin” zestoarra bailitzan “zestueraz” mintzatzen zekien, nahiz Azpeitian “azpeitieraz” jardun behar. Iñaki, berriz, auzokoa izanagatik, Zestoako mendizaleen artean ezaguna genuen.

Biak ala biak mendizale, biak ala biak abertzale, mendia sentitzen dakienak herria ere sentitzen baitu eta herriak ere sentitzen du bere mutil

leial eta maitekorren galera. Aizarnazabal, Aizarna eta Izarraitz pilotalekuan bizitakoa lekuko. Harrokeriaz edo, negar egitea kostatzen zaigunoi ere nekeza egin zitzaigun malkoei eustea, eztarriko korapilo estua askatu ezinik.

Dena urrunegi, dena azkarregi, izandako galeraz jabetzeko, asko hitz egin da, asko hitz egin dugu gertailabete pasa bada ere, Himalaiako mendietatik jasotuaz, minez eta borondate onez tako albistearen zirrarak bizirik dirau oraindik. gehienak eta euren jarrera zikoitza Ahaztura omen saminarentzat antidotorik onena, baina estali ezinik hedabide batzuk. Gorbost euskal gazteren heriotza ezin ahaztu, ordea. Are puen auzian izandako gorabeherak ahaztezinago, bost gazte horien artean Beñat medio, Beñaten senideen erabakiak Arrue eta Iñaki Aiertza daudela jakitean. benetan hunkitua utzi ninduela aiIrailaren hondarrean Pumorira abiatu zirenetatortu behar dut. Heriotza guztiak tik gehienak oso hurbilekoak genituen Zestoan; bi mingarriak izanagatik, semea edo herritar ezagunak, bi Azpeitiko aizarnarrak eta bat anaia urrunean desagertu dela jakin aizarnazabaldarra. Urte osoan zehar ikusi genieta bere aurrean negar ezin egina, tuen jo eta su, ilusioz gainezka, Pirinioetan gorpubihotza ondoraino apurtzeko modutzari astindu latzak emanez, herriko plazetan eta koa izanagatik, semearen eta menUrola aldeko mendiko erromerietan kamisetak saldiaren borondatearen aurrean amoduz, espedizioaren zama ekonomiko astuna zerre emateko duintasuna ez baitago txobait arintzearren. Apurka-apurka hari guztiak guztion esku. lotu eta iritsi zen, horrelakoetan hain desiragarria Bidenabar, Benantxiok esan bezaizan ohi den eguna, nahiz eta adiskideak eta hela, munduko tokirik politenean daurria aste batzuetarako utzi eta urruneko mendi de, hainbeste amestu duten mendia magal laiotzak hartu behar bizileku. zaindari dutela. Gure gorputzak deBerrien zain geundela jaso genuen zorigaiztoko sagertzen direnean ere, eurenak gorberria. Ordura arte, guztia primeran joan zitzaien, ezinodin jarraituko dute eta Himalaiako beto konpondu ziren mendiarekiko lehian, aklimatazioa, egunsenti eder eta hotzei esker ez dieuren arteko giroa, Pumori garaitzeko sasoi betean. Izan ra inoiz desagertuko, euren izaera ere, mendiari errespetua zioten mendizaleak izaki, arremaitagarria ez da sekula lizunduko taz eta arriskuari zor zaion begirunez eman zituzten eta Euskal Herriko mendietan ez zaie urrats guztiak. Eta mendia garaitzeko azken urratsa besoroigarririk faltako, gure bihotzetan terik falta ez zitzaienean, mendiaren bat-bateko erabaki euren oroitzapenik faltako ez zaigun bat izango balitz bezala, bost gazteak betirako berekin bezalaxe. Zuei esker zuen mendia orain hartu nahi izan ditu Pumorik. gurea ere baduk. Ez adiorik lagunak.

Zinez, aste gogorra izan zen hura Euskal Herri osoan baina batez ere, Izarraitz eta Beriainen magaletan. HeMIKEL ARREGI

h

danbolinzulo

E

Herriko toponimiarekin aurrera eta atzera

uskara batzordearen ekimenez herriko toponimia (auzo izenak, kale izendegia…) aztertzeari ekin zitzaion duela hilabete dezente. Zestoako leku izen guztiak behin-betiko zehaztea luzerako lana bada ere, zenbait izen ahalik lasterren erabakitzea komeni da, duten garrantziagatik.

Euskaltzaindiako onomastika batzordeak gure herriko leku izen batzuk nola idatzi beharko liratekeen adieraziz, hainbat proposamen igorri dio Udalari.

Proposamen horien arabera, honela idatzi beharko lirateke gure udalerriko izen esanguratsu hauek: Idiakaitz, Arroabea, Arroagoia, Arroaerreka.

Hale ere, azken hitza udalari dagokio eta izen horiei buruzko erabakiak laster hartuko dituela espero da. Dena dela, hainbat zalantza eragingo dugai honek.

Nahiz eta aspalditik Irikaitz delakoa Idiakaitz izan zitekeela sumatu, aztarnategia aurkitu baino lehenago ere hainbat idatzietan azaldu izan baita hori, inork ez

Zestoako erretaulak berritzea

A

B E N A N T X I O

L A R R A R T E R E N

Hara non gauden anai-arrebok Festa giroan bildurik, Gure erretaulak narras zeuden ta Hauts eta pipiz hondaturik.

Gure asabek jaso zutena Fede beroz ta izerdiz, “horra berriro garbi ta eder urre gorriz apaindurik”.(bis

ek eguna.

Izugarrizko jendetza. Tabernetan tokirik ez. Denak beteta. Jende guztia edaten eta jaten...

Hurrengo eguneko “klaboa” kendu nahirik freskagarri bat hartzea erabaki nuen. Herriko Plazara inguratu eta, hara non!, taberna guztiak itxita zeuden.

Zerbait gertatu ote zen?

Hau jakin nahirik, udaletxe azpian zegoen gizon koadrila batengana joan eta galdetu nien. Erantzuna

...

B E R T S O A K

Hau izan dugu Zestoar orok Otoitz-leku, elkar-toki, Meza Santua jaiero ospatuz fede ahuldua indarturik; Jaunaren Hitza hausnartu eta Eukaristiaz aserik, “onaren alde borrokatzeko Ebanjelioz jantzirik”. (bis)

Gizaldietan hemen ahozpeztu Dira hainbat belaunaldi, Pena ta pozak Jaunari agertuz Itxaropenez beterik.

Esker beroak zuei guztioi, Bihotz-bihotzez denori, “ta egunen baten gora dezagun goiko jai handi eder hori!”.(bis) Zestoa, 2001-10-27

... marmarra eta

haserrea izan ziren.

Ezer ulertu gabe, zerbait edan zitekeen toki bakarrera abiatu nintzen: Laranjadiko iturrira.

Ondoren jakin izan dut taberna batzuetan anonimo bat azaldu dela.

Zergatik ote?

2

daki Paleolito garaiko aztarnategia nork bataiatu duen Irikaitz bezala.

Itxura denez, Irikaitz izenak munduari buelta eman dio, eta Idiakaitz izen egokiagoa nola geldituko den ikuskizun dago.

Beste gauza askotan bezala, garbi dago, aspàldian gure udalak toponimia kontu hauek ez ditueta batere serio hartu.

Arroako izenei dagokienez berriz, ez dirudi auzotar asko Euskaltzaindiaren proposamenarekin bat datozenik. Beraz, udalak izango da galtza bete lan erabakiak behar bezala hartzen.

Bainuetxeko tren geltoki zaharra okupatua

001eko azaroaren 17an Bainuetxe ondoan dagoen tren geltoki zaharra okupatu egin dute. Beste etxe asko bezala, hau ere erakunde batena da eta badira urte batzuk hutsik dagoela. “Erakundeak, inmobiliariak... eta jendeak orokorrean, jabetza pribatuarekin espekulatzen duen bitartean, beste batzuk alokairuko etxe bat bera ere ez omen dute topatzen”, diote okupatzaileek. Hilabetetan zehar denetarik egin omen dute etxe bat bilatzeko: kartelak jarri, ezagutzen duten jendeari galdetu, Zestoako Udaleko gizarte laguntzailea eta alkatearekin hitz egin... Baina ez dute ezer lortu, eta honen aurrean ez omen dute burua jaitsi eta bankuarekin 30 urterako lotzeko asmorik. Pertsona guztien eskubidea etxebizitza duin bat izatea dela diote. “Zergatik egon besteek gure arazoak konpontzeko zain? Ez al daukagu guk geuk gaitasunik?”

Honez gain, okupazioa aukera duin bat delakoan daude. “Zein molestatzen dugu honekin? Edozein pertsonak nahi lukeena nahi dugu, hau da, lasai bizi eta gure ametsak eta kezkak aurrera eraman.”

Besterik gabe, dena ondo ateratzeko esperantzarekin (ilusioa eta lan egiteko gogoa ez omen zaie falta), etxetik pasatzeko gonbita luzatzen diete informazioa nahi duten guztiei.

Z

Hiru baserri turis-

taz beteak

estoan nekazari turismorako hiru baserri daude prestatuta, bata Aizarnan eta beste biak Arroan. Ez dira urte asko abian jarri zirela. Arroako Zelaikoa izan zen lehena Zestoan eta 1992an prestatu zuen baserria nekazari turismorako. Beste biak Arroa Goiko Tolare Berri eta Aizarnako Agiña 1995ean jarri ziren martxan. Urte hauetan turistentzat egokitutako baserri hauetatik nolako jendea pasa den azaldu digute.

Asun Aizpurua, Mertxe Egiguren eta Kontxi Azpiazu lanean harrapatu genituen Santu Guztien zubian.

Z E L A I K O A. AR R O A E R R E K A Asun Aizpurua da Zelaikoa nekazari turismoko arduraduna. Bera aritzen da baserrira egunak pasatzera etortzen diren bezeroak atenditzen. 1992an egokitu zuten baserria nekazari turismorako.

Orduz geroztik Asuni bere bi semeek laguntzen diote lan honetan. Lan gehiena udan egiten dute eta Aste Santuan, zubietan eta asteburuetan ere etortzen da jendea. Guk Asunekin azaroaren 3an hitz egin genuen Santu Guztien zubi horretan eta, noski, jendea zeukan etxean. Nafar koadrilak lau gela bikoitzak beteta zituen, gurasoak haurrekin etorriak ziren. Asunek esan digunez gurasoak haurrekin etortzen direnean ez dira batera eta bestera asko mugitzen. Nahiago izaten dute lasai-lasai ibili eta etxe inguruan paseatu. Asunekin hitz egin genuenean nafar koadrila etxe atarira parrila atera eta txuletak erretzen ari zen arratsaldeko zazbilbotar batzuek. pietan. Hurrengo zubirako ere erreserbak hartuta zituzten Bizkaitarrak eta nafarrak sarri etortzen badira ere, gehien hurbiltzen direnak katalanak dira, udan bai behinik behin. Madriletik ere etorri izan da jendea, baina azkeneko uda honetan kale egin dute. Urrunagotik berriz, ingelesak heltzen dira urrunagotik heltzen diArroako Zelaikoa baserrira. Ingurutik etortzen direnak eta renak bereizten ditu Asunek. Kanpotik datozenak Euskal Herria ikustera, ezagudute. Hontzera etortzen omen dira, eguna kanpoan pasatzen dartzagatik galdetzen dute eta kostako herrietara jotzen dute. Inguruko probintzietatik datozenek berriz patxadaz hartzen dute egonaldia eta ez dute beti eguna kanpoan pasatzen. Pasa den uda zer moduzkoa izan duten galdetu diogu eta ez omen da oso ona izan. Eguraldia ez da izan oso ona eta turistek nahiz eta hemen eguraldi ona beti ez duela egiten jakin, aurrez pentsatu baino egun gutxiago pasatzen dituzte. T O L A R E B E R R I. AR R O A G O I A. Kontxi Azpiazukin egin dugu berriketa Tolare Berri baserrian turistak berak atenditzen baititu. 1995ean prestatu omen zuen baserria nekazari turismorako eta ordutik katalanak, madrildarrak, ingelesak, Estatu Batuetakoak eta txinatarrak etorri zaizkio etxera. Madrilekoak asko ezkutatu omen dira azken urtean eta katalanek berriz etortzen jarraitzen omen dute. Turista ugariena Kataluniakoa izan omen du. Zestoako hiru landa etxeetan gauza bera esan digute eta azkenean Kontxiri zergatia galdetu diogu. Bi arrazoi eman dizkigu. Batetik, katalanari asko gustatzen zaio batera eta bestera ibiltzea, bazterrak ezagutzea eta bestetik, euskaldunak eta katalanak oso ondo moldatzen omen gara, harremana errazagoa omen da. Dena dela Euskal Herria ezagutzeko gogo hori euskaldunei ere sartu omen zaigu, bai, ez dut gaizki idatzi euskaldunei Euskal Herria ezagutzeko gogoa. Bilbotarrak eta donostiarrak etorri zaizkio Kontxiri esanez, Zestoa edo Azpeitia ia-ia mapan kokatzeko gauza ez liratekela izango. Euskal Herria ezagutzeko garaia badela pentsatu dute gertu-gertuko turista hauek. Turista gehientsuenak hiriguneetatik etortzen dira eta bazter hauetako gauza berdinak estimatzen dituzte: lasaitasuna, paisajea (gurea luxua omen da, itsasoa eta mendia,

¶

¶

¶

¶

¶

¶

biak ditugulako) eta gertutasuna (kotxea hartu eta beren hirian lanera joateko kotxe ilaran daudela pasatzen duten denboran ia Euskal Herri osoa batetik bestera igarotzeko astia izagenuen eta ten omen dute). Kontxirekin Santu Guztien zubiko azken egunean hitz egin jai egun haietan elkarrekin etorri ziren Algortakoak, Madrilekoak eta Bartzelonakoak zeuden. Tolare Berrira ere bikote gazteak eta bikoteak haurrekin etortzen dira.

Jubilatuak batera eta bestera bidaiatzen hasi diren garai honetan adineko bezerorik izan al duen inoiz galdetu diogu eta bikote frantses baten arrastoa atera digu. 90 urte zituen senarrak eta emazteak 86. Frantzian bizi ziren, baina Arroa Behekoak ziren jatorriz. Nekazari turismoaren kontu hau hasi zela-eta Tolare Berrira etortzea erabaki zuten urte batean. Iraila bukaera edo urria hasieran etortzen ziren eta hotzak hasten zirenean alde egiten zuten. Hiru urte jarraian etorri ziren.

Adinekoez gain familia oso-osoak ere hasi dira Tolare Berrira hurbiltzen, noiz eta Gabonetan. Gabonak, etxean, familia giroan igarotzeko aproposak direla esaten da, baina oraingo sukalde txikiko etxeetan familia asko ez dira sartzen! Tolare Berrira etxean kabitu ezinda dabilen familiaren bat edo beste iritsi da, (bilbotarrak edo donostiarrak). Baserriko gela guztiak hartzen dituzte eta sukaldea ere erabiltzen dute. Horrela, Gabon gaueko afaria beraiek prestatzen dute eta Eguberritan bapo bazkaldu eta alde egiten dute. A G I Ñ A. AI Z A R N A Aizarnako Agiña baserria seguruena erretegia duelako ezagunagoa egingo zaio zestoarrari. Mertxe Egigurenek esan digunez erretegia 1987an ireki zuten eta etxea nekazari turismorako prestatuta 1995ean ireki zuten.

Mertxe aritzen da turistak atenditzen gehienean, baina lan asko dagoenean semeak eta ahizpak laguntzen diote. Agiña baserritik italiarrak, japoniarrak, alemaniarrak, valentziarrak eta Gaztela aldekoak etorri izan dira. Baina turista gehien Kataluniatik etortzen da. Zelaikoako Asunen modura Mertxek ere bi taldetan banatzen ditu turistak. Batzuk bazterrak ikustera etortzen dira: Arantzazura, Aiako Pagoetako natur parkera, Getaria, Zumaia eta Zarautza, hondartzara joaten dira. Ezagutzeko gogo hori normalean katalaBikoteak haurrekin etortzen direnean (eta askotan haurrik gabeko bikoteak nek omen dute. etortzen direnean ere bai) beste kontu bat omen da. Hauek lasai-lasai ibiltzen dira, etxe inguruan, eta gauetan ez dira ateratzen. Santa Engrazira joateko aholkua eman eta horraino iristeko gauza ere ez omen dira.

Mertxerekin ere Asunekin bezala azaroaren 3an hitz egin genuen eta egun hartan alde egin zion asteazken iluntzean etorri zen zaragozar koadrilak. Eguraldiak uda aldean nola eragiten duen galdetu diogu eta freskura bila datozenak etorri zaizgogora. Behin bikote bat izan omen zuten etxean eta behin eta bekio zuhaitzak albo banatan zituen bideak non zeuden galdetzen rriz omen zuten. Ikasi zituzten Agiña baserri inguruko bideak eta handik auZarautza Granadatik bueltan joaten omen ziren. Emaztea aldapa beherrera ra galanta ikusita beldurrak airean eta senarra gustura, zuhaizpean, itzalean.

¶

¶

¶

¶

ONINTZA

IRURETA

Lasaon

San Martin jaiak

a

zaroaren 4an, San Martin jaiak zirela eta, Lasaon jolas toki berriaren inaugurazioa egin zen. Jai batzordeak Gizakia Helburukoekin urtero zerbait egiten dugu eta aurten antzerkia eta hamaiketakoa egitea pentsatu genuen.

Antzeslanaren gaia: Lasaoko markesak herritarrei jolas toki berria egin die, inaugurazio eguna da, eta baita herriko baserritarrak urteko errenta ordaintzeko eguna ere.

I

naugurazio aurretik baserritar guztiak bananbana deituta errenta ordaindu diote markesari.

Batzuk errenta oso ona eta beste batzuk oso pobrea. Baserritarrak hartu otarrak eta markesari eman dizkiote. Ondoren, jolas tokian, alkateak diskurtsoa bota du, markesari eskerrak emanez eta errenta txikia ekarri duten baserritarrei errieta eginez. Apaizak “bedeinkazioa” eman du eta markesaren palaziora joan dira afaltzera. Jolas tokian baserritarrak gelditu dira eta orduan hasten da benetako jaia. Trikitilariak, bertsoak eta hamaiketako paregabea.

A

ntzerkia amaitzean hamaiketakoa prestatu zuten Gizakia Helburu-

koek. Oraindik parkea amaitzear dago, baina inaugurazio polita izan zelakoan gaude eta Lasaoko ikusleek eskertu zuten ideia eta hamaiketakoa.

Jolas tokiari argi berriak jarri dizkiote, baita Lasaoko beste zenbait lekuri ere.

Parkea inguratuko duen hesia falta da bakarrik. Lasaori jantzi handia emango dio amaitzean. rratsaldean berriz, txokolatada eta Kulki taldearen jolasak izan genituen. Berrogei bat haur bildu ziren eta primeran pasa zuten.

Festaren balorazioa egiten hasita, auzoetara gero eta Atzo, beti bezajende gutxiago hurbiltzen la, nire bi laguntxoak eskutik helduta neramatzan. Arozena ingudela esango genuke, nahiz ruan genbiltzan eta askotan suertatu izan zaidan bezalatsu, emakueta egia esan, lasaotarrenme kanpotar bat gerturatu zitzaidan, zapata denda bat non aurki zetzat prestatzen ditugun zakeen galdezka. Nik, neure gaztelania traketsean nola edo hala batez ere jaiak. Nola ez, erantzun nion, izan ere, gaztelaniaz hitz egiten badakit, baina espregutxi gara eta gustura harsatzen oso trakets azaldu nintzen, urduri bainengoen.

Arratsaldea bazihoan eta liburutegira joateko garaia iritsi zitzaigun, nik aldizkari bat hartu nahi nuen eta nire laguntxoek ipuinak irakurtzeko eskatzen zidaten, nik itxoiteko, Amaiarekin hitz egiteko errenka luzea zegoen eta. Nor izango lehena eta zapata dendara bidali nuen emakume berbera. Belarria adi-adi jarri nuen (batzuetan neska zaharrak izaten baikara) eta erdaraz ari bazen ere, kataluniarra zela ohartu nintzen. Nire harridurarako, Amaiari euskaraz ikasteko liburuen zerrenda bat edo eskatu zion, eta baita informazioa ere, ikasteko etxera eramatea nahi zuela eta. Emakumeak bazituen 65 bat urte, gutxi gorabehera, eta euskararen bila zebilen bere herrian ikasteko. Ez dakit zergatik, baina harenganako begirunea sentitu nuen. Askotan kanpotarrek gure hizkuntza zergatik apreziatzen dute bertakook baino gehiago?, galdetu nion neure buruari.

Amaiarekin egon ondoren Bakarka liburuak gomendatu nizkien, libururen batzuk ezagutzen nituen galdetu eta gero. Emakumea, betuko genuke jendearen berriz, bere esker ona adierazi eta adierazi. Udaletxeko igogailuan ere rotasuna. Egitarau zabala, elkarrekin jaitsi ginen, hura berriketako gogoz, baina ni gustura. Zer nahiz baserritarrentzat, zela eta hainbeste interes gure hizkuntzarekiko galdetu ondoren, nahiz adin guztietako heerantzun luzea etorri zen. Nonbait, etxean betidanik aitaren idatzi rritarrentzat: bertso afaria, batzuk izan omen zituen, eta euskaraz katalanez baino lehenago hatxinga eta pilota partidak, si omen zen irakurtzen. Jakin bazekien euskara, gero batua etorri trikitilariak eta frontoian zen; orduan gaur eguneko idatziak eta irakurri nahi omen zituen musika (Bigira eta Harlax), euskara batuaren nondik norakoak ezagutzeko. Dena dela, hizkungauen, antzerkia (Arrabaletza asko egiten omen ditu eta euskara beti bihotzean. “Bada ikasteko ra zuzen-zuzenean...). garaia ezta?” esan zidan azkenik. Ni harrituta, jende guztiak hark gia esan, hobekien pabezala egingo balu, Euskal Herrian beste kanpai batzuk joko luketesatzen dugunak, bai la adierazi nion. Eta azken enbidoa bota zidan: hemen lan asko omen festak antolatzen eta baita dugu hizkuntzarekin, ze Katalunian denek eta toki guztietan egiten festetan ere bertoko gazteomen dute, hemen denda eta tabernetan, hainak gara, gure herriko fesbeste ez bada ere, gaztelania entzuten zuela tak dira eta a tope pasatzen adierazi zidan. Egun gutxi zeramatzala ere ardugu. Lan pila bat, juerga gitu zidan. Nire lepokoaren inguruan azken gehiago, desastre batzuk galderak egin ondoren, estankoa non zegoen ere bai... Eta leher eginda galdetu zidan. Eta amaieran, “Agur, maja!”. iritsi da astelehena... eta Nik ez nekien nor zen emakume hura, ez lanera. dakit ezta izenik ere. Neure buruari hainbat erezi zuen, datorren hausnarketa eragin zizkion emakume hark, eta urtean berriz. Ea betiko arratsalde aspertuari gatz pixka bat jarri zion, gogoan izango beste zestoarrak, arruadut, katalanengandik asko dugu ikasteko. rrak, aizarnarrak e.a... goUrtean behingo euskaltzale izateari utzi (Kilometroak, Nafarroa Oigoratzen diren San Martinez, AEK eguna, Korrika...) eta betiko katalanak izan beharko genuke; alenak direla Lasaon. gia, euskara gutxiago maitatu eta gehiago gozatu. Euskara ahotik!

enbidoa II. Euskararen bila.

A

E

M

Maider Ibarguren Errasti

LASAOKO GAZTEAK

Herri txikietako bizilagunen murriztea aztertzen

d

e

uskaraz bizi nahi dugu baina... gure esku dagoen guztia egiten al dugu?

diago batek baditu bere alderdi onak: lan tokiak gertu, garraiobideak, osasun zerbitzuak, ikastetxeak, eta gainera bizileku egokiak zerbitzu denak etxean dituztelarik.

Aurrera begira ordea badirudi herri txikietako enbora gutxian Euskal bizimodua askoz gehiago Herriko herri txiki, euskaraz erdaraz baloratzen dela, eta gaur auzune eta baserriak biziantzinako etxeak berreslagun gutxi edo inor gabe Dokumentuetan nola daude kuratuta eta eraikuntza gelditzen ikusi ditugu. Aizure izen-abizenak? berriak eginda ikusten dizarna eta bertako basetugula. Honaino iristeko, rriak ere egoera honen baIrakurri duzun azken erakunde publikoak egin liburua... duten lana azpimarratzekoa izan dela esan dezaZein hizkuntzatan kegu. Aipatzekoak dira erabiltzen duzu kutxazain adibidez kale eta baserrieautomatikoa? tarako bideak berritzea, ur zerbitzuak, eta horreEta zure telefonoko kin batera industriak ekaerantzungailua...? rri dizkigun aurrerakuntzak, garraioak, komuniPeriodikua irakurtzen kazioa eta gainerako duzu? zerbitzuak edozein etxetan ditugu hiri handien Etxeko erosketen zerrenda parean. nola idazten duzu?

Bide honi jarraituz, rruan azter genitzake. nahiz eta nahikoa ez izan, Irratian edo telebistan Egoera honen zergatia badirudi herri hauek beralbisteak jartzen nahiko jakina da: induspizten hasiak direla dedituzunean... triaren kontzentrazioa hiri non onerako. Gaur egun handien inguruan. jende asko aste buruan, Denok dakigu egoera oporretan eta aisialdian honen etorrerak bizimodu joaten da herri txikietara.

Erantzunak: Zenbatu “euskaraz� zutabean jarritako erakargarriago bat ekarri Baina honek ez dauka beti markak eta... digula, eta bizimodu hau zertan honela izan behalehenik hiri handietara irirrik, gero eta gehiago dira tsi dela, herri txikiak eta eguneroko bizimodua baserriak baztertuta utzibertan egiten dutenak hiri rik. handietako masifikazioeEgoera hau gainditzeko tatik ihesi, lasaitasunaren baserritarrak bere ahalegibila eta naturarekin gehianak egin izan ditu koopego gozatuaz. ratibak sortuz edo bere luHau posible izateko, rrak lantzeko inbertsio sakabanatuta dauden baihandiak eginez (abereak, lara, herri txiki eta basemakinaria berria, eta rriekin ardura handia abar). Hala ere gure baseeduki behar da. Udaletxe rriek etorkizunari begira eta erakundeek, beraiek egoera honi aurre egiteko dituzten zerbitzu guztiak badirudi zerbait gehiago bultzatu eta erabili behar Euskara Aholku Batzordea egin beharra dagoela. dituzte bailara edo auzo Herri txikietara begirahoriek bizimolde normalituz bere biztanleria gaur zatu bat izan dezaten, beegun oso murriztua ikusten da, gehiengo batek bere bizi- re nortasun, ohitura eta izaerak errespetatuz JON EGIGUREN modua hiri handiago batean antolatu duelako. Hiri han-

TESTA

duko dugu. Jarraitu horrela eta lagundu ingurukoei.

6-7 Zu bezalako seirekin Castilla bera ere euskalduneman hurrengo pausoa

4-5 Benetako euskaldun praktikantea zara baina... tako euskal sena, eta zu pasota samar zabiltza.

2-3 Zeri begira zaude? Ekintzekin erakusten da benekantatzea ez da euskararen alde egoteko nahikoa.

0-1 Muguruzak bezala “euskalduna naiz eta harro nago�

Sinboloak

b

Gaur egun, garai batean armarri landua egon zen harrizko pieza soilik altzolatarrek bi etxe izan zi- ikus daiteke etxeko sarreraren gainetuzten Zestoan; oinetxea, ja- an. Apaingarriak eta noblezi ikur guztorrizko etxea alegia, Arroagoian, be- tiak suntsitu zituzten zizel kolpez. tidanik Palazio deitu izan dena, hain rmarriak gizarte mailaketaren zuzen. Baltzolatarrak etxea baino leadierazgarri baziren (eta horretan henagokoak dira. Gaur egun ezaguharro agertzen ziren, gainera) erlijio tzen duguna Ignacio de Balzola jaunak kutsuko eraikinak, berriz, elizaren berreraiki zuen 1773an oinetxe zahaeraginaren adierazgarri ziren. Iraulrraren gainean. tzaren laiko izpiritua eliza eta santuen Garai hartako irudietan grinatu zen, batez ere. Guk ohituraren aradakigunez, Zestoan San Joan ermitak bera, aurrealjasan zituen tropa frantsesen triskandean harriz tzarik handienak. araiak aldatuz doaz, sinboloak egindako armaere bai; zer esanik ez, gerra morri eder bat dernoen txikiziorako joera gero eta zuen, oinetxeahandiagoa. Baina gauza bat behintzat, ren armak ageez da aldatzen: kultura baten sinbolorian zituela, ak suntsituz, bere nortasuna ere sunhan bizi ziretsitu egiten da, nen noble izaehori ez da aldararen adierazgarri. Baina gaur egun tzen. Afganisarmarria ez dago Arroan, Zestoatik tango Budaren Endoiara bidean dagoen Baltzola irudi erraldoiak etxean baizik. rentxunek dioenez, Frantziako dinamitatzeak, konbentzio gerren garaian kendu beste era batezuten armarria Arroako etxetik. Fran- ko lehenaldi tses armada, penintsula okupatzeko baten ukazioa ahaleginetan, Euskal Herritik igaro dakar, horen zen, Irundik barrena. Iraultzaren goi- ordez erlijioan buruei jarraituz, armarriak irain gogo- oinarritutako rra ziren herritarren arteko berdintabeste gizarte suna aldarrikatzen zutenentzat. ordena bat egituratzeko, hain zuzen. altzolakoa bezala beste hainbat eta New York-eko dorre bikien suntsikehainbat armarri hondatu edo sun- tak gizarte baten harrotasunaren tsitu zituzten. Herrian bertan, Lizen-

A

G

E

B

tziadoneko armarriak Baltzolakoak baino zorte okerragoa izan zuen.

eraistea ekarri du, bere ikur eta arma nagusiak teknologian oinarritzen dituen gizarte bati egindako erasoa izan

botere teknologikoaren eta ekonomikoaren adierazgarri zen. Bere sinbolo handienetakoa.

937an Gernika bonbardatu zuten.

Euskaldunen hiria, sortu berria zen gobernu baten egoitza suntsitu egin zuten, lurralde osoa hartzeko izan zezakeen balio estrategikoagatik.

Hainbat bizitza galdu izanari, hiri-

1

sinbolo baten galera elkartu zitzaion, Gernikaren baitan hezurmamitzen baitzen, zenbaitek ukatzen zuen herri baten nortasuna. Horrela, Gernikako bonbardaketatik eta horrek eragin zuen saminetik sortu zen XX. mendeko artearen obrarik unibertsalenetakoa: Picassoren Gernika. Euskaldunontzat esanahi berezia badu ere, gerrak gizakiarengan eragiten duen sufrimenduaren aurkako sinbolo unibertsal bihurtu da. Koadroak berak eta bertan agertzen diren sinboloek adierazten dituzten izugarrikeriak, agian gaur egun ez dira hain adierazgarri telebista kateek ematen dituzten irudiekin alderatzen baditugu. Hala ere, ez dira ahaztekoak. Hortxe dirau sufrimenduaren aurkako bere mezuak. Mundu osoko hainbat gatazka ezagunak bazaizkigu ere, txundituta gelditzen gara bonbardaketa berrien aurrean; gerraren izugarrikeriak jasatera kondenatuak aurkitzen diren pobreen aurkako bonbardaketa horien

aurrean, alegia. Samina eta sufrikarioa, gainezka.

VICENTE DĂ VILA

(Erredakzioan itzulia)

da. Orain erabat aldatuta ikusten den etxe-orratzen silueta Estatu Batuen

aek egunak

a

orain denari baietz, baina ikusiko dugu lana datorrenean”, “Honek bere koadrila osoa sartu du... zenbat agertuko ote ukera paregabea dira?”, “Ene! Jainkoak lagun eman dit Zestoako gaitzala!”.

Bi ardura hartu nituen herria ezagutzeko. Izan ere, lanean ia bi urte daramatzat, nik: harrera ekitaldia eta eta orain arte oso okasio gu- tonbola. Harrera ekitaldiratxi izan dut herritarrak eza- ko hitza emana zuten alde gutzeko: Euskara Batzorde- batetik Itxaropenak eta Bertso-eskolak, eta beste aldetik an parte hartzen dutenak, Jonek, aurkezpen lana egitemerkatari batzuk, besterik ko. Talde biak aurrera eta ez. atzera ibili ziren batzordez batzorde --“Bai ari gara, baina bertsoak falta dira...”, “Bai, baina entseatzea falta zaigu”--, nire barneko harrak esnatuz: Azkenean zer edo zer egingo dute Beste askok bezala, parte hauek? Jonekin ere, gauzak hartu nuen AEKeguna anto- ez genituen lotuagoak: Baietz latzeko sortutako batzorde- prest zegoela, baina gerta zitekeen lanean azken momentuan an eta hasieratik hainbeste norabait joan beharra. Beraz, lagun ikusteak harritu ninazken egunera arte... Eguna duen. Geroago, gauzak auhurbildu ahala kartel batzuk rrera ateratzeko zegoen erraztasunak ere zur eta lur agertu ziren herrian, lan guztiak banatuta, bakoitzak utzi ninduen: “hau egingo dugu”, “hau prestatuko du- bazekien non, noiz eta zer gu”, “hainbeste lagun behar egin... eta nik... otoiz egiten dira honetarako”... Harriga- aspaldi ahaztuta!!!

Urriaren 28an 7:30ean rriena, zalantzarik gabe, lehenengo egunetik jai ondo- agertu nintzen herrian, kaleak banderatxoz beteta zeurengo garbiketa egiteko den –gezuprest agertu zen taldea. rra dirudi Eta, nola ez, --urteetako plastiko zaeskarmentuak gidatuta?– susmo txarrak hasi zitzaizki- titxo horiek zenbat janzdan buruan bueltaka: “Bai,

ten duten!--. Guztiz argitu gabe oraindik, lotan gelditzen ziren bakarrak Udaletxeko alarmarekin esnatu nituen, nahi gabe, jakina (barkatu, mesedez!). Baina ez ziren asko izango lotan zeudenak, ordurako kafetegi berria bete-beteta zegoen eta... Goizeko 8:00etarako herriko txoko guztietan lanean ikusten zen jendea.

11:00etan Jonek agertu behar zuen, 12:00etan tonbolan arituko zirenek. Bitartean, tonbolarako txokoa prestatu. Megafonia lotuta zegoen, baina, argindarra... ai, ama! Ez dugu argindarrik. Margari ez zen asko larritu: “Lasai, harakinari eskatuko diogu”. Ez zegoen kezkatu beharrik, handik hamar minutura bertan zegoen argindarra prest. Hori bukatutakoan, neska gazte bat (barkamenak berriro, ez ditut izenak ikasi) hurbildu zitzaidan tonbolako materiala eramateko prest. Bion artean egiteko gehiegi. Bi hitz besterik ez zituen egin, eta hantxe agertu zen seikote indartsu bat kaxa guztiak eramateko.

Azken momentuko aldaketak harrera ekitaldian: ikasle bik ere hitz egingo zuten. Ondo. Horiek ere 11:00etan agertuko ziren.

--Baina, ordu horretan Jonekin dut hitzordua...

--Jonekin? Auskalo agertuko den, ze... atzoko parrandaren ondoren...—nire harrak, bitartean,nitaz barrezka.

Herria, poliki-poliki jendez betetzen hasi zen.

11ak heldu bitartean, luncherako platerak eta edariak prestatu beharra. Leire

zegoen tabernan eta berak lagundu zidan horretan, geroxeago Nerea eta beste lagun bat ere hurbildu ziren laguntzera. Beno, zerbait prest behintzat!

Laurden gutxitan AEKren arduraduna agertu zen, bere partehartzea noiz izango zen jakiteko. 11:00etan, puntu-puntuan, agertu ziren ikasleak, Margarik lagunduta, eta lauron artean borobildu genuen beraiek esan nahi zutena. Eta hamabostean Jon agertu zen, txukuntxukun lanerako prest: aurkezpenaren ordena eta edukiak komentatu, eta bera lantzen hasi zen. Eta erdietan tonbolakoak, azken instrukzioak eta beren tokira alde egin zuten.

12:00etan balkoira atera nintzen, hatzak gurutzatuta.

Aurkezpena, dantzak, bertsoak, omenalditxoa... Formaltasun gutxi, beste azken momentuko aldaketa batzuk, plastikorik gabeko ekitaldia, polita, oso polita atera zen. Ondoren luncha, eta gela jasotzen ere bospasei lagunen laguntza izan nuen.

Tonbola? 14:00etarako bukatuta, den-dena salduta.

Kontxo!

Eta herria jendez gainezka.

Eta astelehenean, garbi-

keta egitera etorri direnak.

Barneko harrek dezente pentsatzeko izan dute egun hauetan. Barkatu, mesedez, AEKeguneko batzordekide guztiok, nire aurreiritziak eta mesfidantzak. Eta zorionak, batez ere gazteoi, erakutsi duzuen talde-lanerako gaitasuna, prestutasuna eta alaitasunagatik.

NORA (EUSKARA ZERBITZUA)

J

ardunian.

Bixente Agirre Atxurra

“”

askorentzat gizon ezezaguna izango den arren goizetan gimnasia egitera joaten diren jubilatuek ongi ezagutzen dute. Beraiek gorputzeko atalak mugitzen dituzten bitartean honek klarinetea jo izan baitie behin baino gehiagotan eta aitzakia horrekin dantza saiotxoren bat ere egin omen dute behin edo behin.

Bixente Getxon jaio zen 1914an, baina bere aita zestoarra zen. Gurasoek beti euskararik ez ikasteko esaten zioten bera eta bere anai-arrebei. Euskarak ez zuela ezertarako ere balio eta ikasteko gaztelania eta ikasketak egiteko, izaten zen gurasoen behin eta berrizko otoia. Beraiek, gurasoek, ez zekiten gaztelaniaz ongi hitz egiten eta euskaraz egiten zuten, betiere, haurrek ikas ez zezaten ezkutuan noski. “Kontuan hartu behar da orain dela laurogei urteko kontuak direla eta garai hartan debekatuta zegoela euskaraz hitz egitea ere” esaten digu Bixentek. ”Hor datoz aldeanoak” burla egiten omen zieten urrundik.

Klarinete jole bikaina da Bixente, bere 87 urterekin ikusi egin behar da nola jotzen duen.

Aspaldidanik jotzen du, gainera. Gerra ostean honek eman zion Euskal Herritik diru pixka bat egitera joateko aukera. Klarinete oposaketa bat atera eta abertzale izateagatik hemen zituen zailtasunak zirela eta, kanpora joatea zela iruditu zitzaion zuzenena. Argentinan zuen bere osabaren aitzakiarekin haraxe joan eta berehala negoziotxoa martxan jarri zuen. “Bixente Agirre ebanista” zioen errotulu eta guzti. Honek emandako diruarekin emazte eta alaba Argentinara eramateko nahia bete zuen eta han bizi du oraindik alaba. Bera non bizi den galdetu diogunean zera erantzun digu: “Urte erdia han, Argentinako hiriburuan, Buenos Airesen eta beste urte erdia Zestoan”, hotzarengandik eskapadaka bezala, gizona beti udan bizi dela esan genezake.

Argentinan, Eusko Txokoa izeneko euskal etxeko lehendakaria da, aspaldidanik gainera eta horixe tarteko hasi zen euskara ikasten.

Behin baino gehiagotan egiten omen zioten ondorengo galdera: “Euskalduna al zara?” eta “Bai!” Bixenteren erantzuna, ez zen denbora asko pasako bigarren galdera hau entzun behar izatera: “Eta euskaraz hitz egiten al duzu?”.

Azken galdera honek barruan sortzen zion lotsa eta amorruaren arteko

beraz gazteak!

aprobetxatu

nahaspilak berehala batean euskara ikasten hastera bultzatu zuten. Laurak bat euskaltegian ikasi omen zuen, Arza bezala ezaguna zen maisuarekin. Hala esan omen zion hasi bezain laster: “Ikasi zuk ongi euskara, ni minbiziak jo nau eta laster hilko naiz, zuk bete behar duzu nire hutsunea.” Baita ikasi ere. Asteburutan elkartzen omen ziren eta beste ikasleek ez bezala honek, astean zehar lan asko egiten omen zuen. Ohean etzan eta ozenki jarduten zuen. ”Norberak bere ahotsa euskaraz hitz egiten entzun egin behar omen du ikasi nahi badu, barrurako egindako lanak ez du ezertarako balio, kanpora atera behar da”, dio.

Amaitzeko euskara ikasten ari den bati aholku bat emateko eskatuta ere antzerako zerbait aipatu zigun: “Klasetik kanpo hitz egiteko aholkatuko nioke, kantuan eta ozenki, horrela egin behar da hemendik sartzeko (bere burua behatz batekin seinalatuz); gaztaroa aprobetxatu behar da hizkuntza bat ikasteko, nik zahartzaroan sartu samartuta ikasi behar izan nuen eta gauzak buruan sartzeko behin eta berriz ikasi behar dira, bestela ihes egiten dute burutik, gaztetan berriz behin ikastearekin nahikoa da betirako itsatsita gelditzeko.

“Aprobetxatu beraz gazteak!” izan ziren Argentinara berriro joan aurretik esandako azken hitzak. Eguzkia pixka bat berotzen hasten denean, hemen izango dugu berriro ere. Kiroldegian norbait dotoretasun osoz klarinetea jotzen ikusten baduzue beraz, badakizue nor den: Bixente Agirre, beti udan bizi den gizona.

JONE BERGARA

ZerIrakurri

KOADERNO GORRIA

Arantxa Urretabizkaia.

Erein, 1998.

Liburu bat gomendatzea ez da batere erraza.

“Zeini gomendatu behar diot?” galdetu nuen eskaera jaso nuenean. “Danbolin irakurtzen dutenei”. Kontxo! Ez da lan makala, gero!

Bada, gizonezkoek barkatuko didate, baina oraingo honetan Zestoako emakumeei egingo diet liburu-gomendioa: nerabetik hasita aurrera: ama direnei, alaba direnei, ... emakume guztiei.

Izan ere, emakume batek idatzitako liburua da, eta hiru emakume dira protagonistak. Liburuan, emakume hauen bizitza eta ikuspegiak islatzen dira: hiru emakume indartsuren ikuspegiak. Lk (L da protagonistaren izena) seme-alaben bila bidali du abokatua Venezuelara. Behin aurkituta, beraiekin harremanetan jarri eta amak idatzitako “koaderno gorria” eman beharko die mezulariak.

Ez dizuet gehiago kontatuko. Esan behar dizuet bukatu arte ezin izan nintzela aulkitik jaiki, baita handik denbora gutxira berriro

-

Ahots kordak

Gaur egun pertsonek ahotskordetan noduluak, edemak, polipoak... edukitzea gero eta arruntagoa da. Aipatutako nodulu horiek ahots-korda batean edo bitan irten daitezke. Ahots-kordaren mukietan irtetzen duten kozkorrak dira, pixkanaka gaiztotzen doazenak eta hainbat tamaina eta motatakoak izan daitezke.

Honako hauek dira sintomak: batetik subjetiboak (mina, hazkurea eta hitz egitean asko nekatzea) eta bestetik objetiboak (ahots krakatua edukitzea, zuloguneak ahotsean, deiadar egiteko zailtasunak...). Aurre egiteko erabiltzen diren tratamentuak bi dira: logopedia eta ebakuntza (biak osagarriak izan dira).

Nire kasuari dagokionez zera esan behar dut, urteak joan eta urteak etorri parranda baten ondoren ahotsik gabe gelditzea arrunta egin zitzaidala. Egia esan ahotsa gero eta krakatuago nuen eta hobetzen ez zitzaidanez, otorrinolaringoloarengana joan ostean bi edema (bat handia eta bestea txikiagoa) nituela esan zidan. Hau horrela izanik, orain dela bi urtetik logopedarengana joaten naiz, hitz egiten ikastera.

Hitz egiteko arnasa diafragmaren lana aprobetxatuz hartu behar da, eztarriarekin hitz egitean ahots-kordak kaltetu egiten baitira.

Klasean izpilu baten aurrean banaka edo

irakurri nuela ere, eta lagun askori utzi niela irakurtzeko.

Euskaraz irakurtzeko ohitura handirik ez dutenentzat ere aproposa da liburua. Euskara samurra, erraz irakurtzekoa, hirugarren orrialdean euskaraz guztiz ahaztaraziko zaituzten horietako bat.

Eta zer dela eta gizonezkoei ez? Ez dakit.

“Gizonezkoei ez zaie hainbeste gustatuko” bururatu zitzaidan liburua ixtean. Ez da erraza azaltzea, intuizioa besterik ez da. Gizonezkoak eta emakumezkoak ezberdinak bagara, liburu honek emakumeok dugun zer horri hitz egiten dio. Bai, horixe dela uste dut.

Beraz, emakumeok, irakur ezazue ez zaretelako damutuko. Eta, gizonezkook, nahi izanez gero, hor duzue erronka,

Nora Palmitano taldeka abesten edo irakurtzen egoten gara, hasieran lotsa pixka bat ematen du, baina sendatzea nahi bada aurrera egin behar.* Bukatzeko, zera esatea nahi dut: ahotsa ondo jartzea oso prozesu makala eta pazientzi osoarekin hartzeko gauza dela, egun batetik bestera ondo jartzea oso zaila baita. Udan operatu nauten arren, orain nire esku dago ikasi dudan guztia praktikan jartzea, bestela berriro kozkorrak irten baitaitezke. Logopedaren eragina luzera nabarmendu arrren, honek guztiak merezi duela esan nahi nuke.

*Hona edozein pertsonari ondo etorriko zaizkion zenbait aholku: Pañuelo bat lepoan ibiltzea oso ona da, bai udan (aire egokitua dela eta) eta baita negu partean ere. Izotzaz hartu ohi diren edariak izotzik gabe edatea hobe da. Arnasa sudurretik hartu eta ahotik bota behar da, barrura airea beroagoa heltzen baita.

Mª JOSE ETXEBERRIA REGIL

a genda a zaroa a bendua

az 23

AROA

OSTIRALA

•

Torturaren aurkako kontzentrazio isila plazan (20:00). Preso bat gara bat mus txapelketa Jose Nievesen oroimenez. Arlen eta Agustinen. Izen ematea 22:00etan; hasiera 22:30etan. Egoitzakoen Kukurruku saio (11:00).

25

•

24

IGANDEA

LARUNBATA

Inaxio Ibarguren Lokatzari omenaldia: kalejira (18:30); meza Bandako hildakoen alde (19:30); kontzertua; afaria (Arocenan). Euskal Herrian bizitzeko eskubidearen alde Manifestazio Nazionala Baionan. Izen ematea ohiko tabernetan.

•

Azpeitiko Antzerki Topaketen barruan euskal ezkontza bat ospatuko da hau da! Kultur Elkarteak antolaturik. Bertan parte hartzeko baserritar jantzita joan beharko da eta 11:30ean Izarra Hotelaren aurrean hasiko da.

27 30

IGANDEA

Milagrosa eguna ospatuko dute San Juan egoitzan OSTIRALA

•

Presoen eskubideen alde Senideakek deituta kontzentrazioa 20:00etan plazan. Odol ateraldiak anbulategian 19:00-21:00. Arratsaldeko 19:00etan Zestoako Kultur

•

u daleko b erriak

Etxean eta Jubilatu eta Pentsiodunen Etxeak antolaturik, euroa eta beronen erabilpenari buruzko informazio jardunaldia izango da. Herritar guztientzat irekia.

ab 14

ENDUA

OSTIRALA

Aek eguna antolatzen ibili ziren guztiek afaria izango dute. Izen ematea herriko tabernetan egingo da abenduaren 11 baino lehen. Afalostean festak jarraituko du.

16

IGANDEA

Gurutze Jubilatu eta Pentsiodunen Etxeak Anaiarteko Eguna ospatuko du. Aurtengo omenduak: Josefa Artetxe Arrieta eta Frantzisko Urbieta Zubikarai. Meza parrokian (12:00); bazkaria Arocena Hotelean. Bazkari txartelak astearteetan eta ostiraletan jaso daitezke, 11:00etatik 13:00etara bitartean, Jubilatuen bulegoan abenduaren 7a aurretik.

26

ASTEAZKENA

San Esteban eguna. Pilota partidu bikaina izango da gaueko 22:30ean. Lehenengo partida: Xala/Galartza V.a (buruz buru, frontoi osoan); eta ondoren Titin-Imaz/Goñi II.a eta Goñi III.a.

•P abenduak 10-13-17-20; Kultur Etxean 21:00etan. anta Ines Pilota Txapelketa abendua hasieran hasiko •S da. Izen ematea: Kiroldegian eta Arlenen. ilagrosaren nobena Eliza nagusian izango da, San •M Juan elizatxoan obretan daudelako. urten ere, ohitura den bezala, Arroabeko haurrei •A erregetako opariak erosteko dirua biltzeko Loteria reso eta iheslarien aldeko Olentzerorako entsaioak:

salgai dago tabernetan: Estankoan, Agoten eta Katzaolan.

S A R T U I R T E N A G A L A R A Z T E N. Udalak herritarren hainbat kexu jaso ditu. Udaltzaingoaren lan orduz kanpo eta asteburueratan, jende askok autoa ez du ondo aparkatuta uzten. Honek, zenbait ondorio dakar: beren garajeen “sarrera” ordainduta izan arren, beste batzuek autoa desegoki uzteagatik garajeetarako I K A S T A R O A K. Udaleko Kultura Sailak bi sartu-irtena galarazten diete. Espaloi eta oinezkoen guneetan autoa uzteak ere oiikastaro antolatuko ditu: Sukaldaritza eta altzanezkoentzat eragozpen asko dakar.¶ rien berriztatzea. Lehenengoaren irakaslea Javier Peña eta Ander Oruesagasti izango dira.

Denok dakigu herrian gero eta auto gehiago daudela, baina herrian oraindik denonGabonetarako ideiak jasoko dituzte eta Gabon ondoren ere jarraipena izango du. Altzatzat leku ugari badago. Udaletik elkarrenrien berriztatze ikastaroa abenduan hasiko tzako errespestua eskatzen da. da. 15 laguneko taldea izango da gehienez eta E U S K A L I Z E N D E G I A. 50 orduko Z U H A I T Z B A T H I L D A. Euskaltzaindia, 2001 iraupena Tamalgarria benetan! UdaleHorrela dio hitzaurreak: Helburua hau izango du. ko arduradunek esan diguteda, batez ere: izen egoki bila dabiltzan Animatu! nez, aurtengo urtean gastu gurasoak laguntzea, edota izen emana alIkastaro ugari izan da herrian izan datu edo idazkera zuzendu nahi dutenak gehiago andiren txikizioak direla eta. argitzea. ¶ Beraz, izen berriak eta zaharrak, dagokien tolatzeko Orain egun gutxi, Bainuetxerako bide azalpenarekin aurkituko ditugu liburu honetan. ¶ Udal jendearen zaharrean balinarekin zeinbat farola bulegoetan eta Euskara Zerbitzuan kontsulta daiteke. iritzia jaso puskatu dituzte. Aste honetan berriz, nahi litzateLaranjadiko zuhaitz bati labana batekin gaineko azal guztia kendu diote. Zuhaitzek bizitzeko arnasa ke. azaletik hartzen dutenez, zuhaitza hil zorian utzi dute eta egun gutxira zuhaitza ximeltzen ikusiko dugu. ¶ Horrelako astakeriak gogor salatu behar ditugu eta ekintza hauen arduradunei beste denborapasa era bat bila dezatela eskatu.

zerbitzuak

E R A K U ND E E D O T O K I P UB L I K O A K

udaletxea udaltzaingoa gizarte zerbitzuak kultur etxea liburutegia hilerrietako zerbitzua asteburuetan musika eskola jubilatu eta pentsiodunen elkartea san juan egoitza sastarrain baserri eskola gizakia helburu parrokia postetxea suhiltzaileak zerga bulegoa inem urkome lapatx zabortegia kiroldegia ertzaintza OSASUNA

anbulategia farmazia gurutze gorria anbulantzia dya anbulantzia larrialdiak

KOMUNIKABIDEAK

DV berriemailea Arrate Irratia berriemailea Loiola Irratia IKASTETXEAK

Zestoako herri eskola ikasberri ikastola iraurgi urola ikastola GARRAIOAK

eusko tren la Guipuzcoana pesa piper u. elkartea TAXIAK

patxi Arregi "lopene" joxe mª Olaizola (uztapide) FARMAZIAK

azaroaren 19tik 25era ajuria (zumaia) Harategiko, 2 azaroaren 26tik abenduaren 2ra zurutuza (zestoa) portale kalea, 1 abenduaren 3tik 9ra mutiozabal (zumaia) alai, z/g.

OKINDEGIEN TXANDAK

azaroak 25 abenduak 2 abenduak 6 abenduak 8

943 147 010 656 784 867 943 147 132 943 147 123 943 147 062 656 784 869 943 147 911 943 147 091 943 147 019 943 148 115 943 148 069 943 147 001 943 147 621 943 151 313 943 811 368 943 140 402 943 816 500 943 815 505 943 147 942 943 851 000 943 147 231 943 147 006 943 813 297 943 222 222 943 813 849 943 464 622 112 943 147 133 943 812 632 943 814 458

943 147 977 943 151 246 943 810 210 943 150 228

902 543 210 943 811 159 902 101 210 943 852 587 607 186 006 670 431 906

636 829 242 943 147 006

943 860 022

apategi ertxin romana apategi

autobusak JOATEKO

zestoa-donostia astegunak:

larunbatak: igandeak eta jaiegunak: oharrak: zestoa-azpeitia astegunak:

asteburua eta jaiegunak:

zestoa-zarautz astegunak: asteburua eta jaiegunak: zestoa-zumaia astegunak:

asteburua eta jaiegunak: oharra:

zestoa-zumarraga astegunak: asteburua eta jaiegunak:

zestoa-bilbo-leioa astegunak: ITZULTZEKO

donostia-zestoa enpresa: astegunak: larunbatak: igandeak eta jaiegunak: oharrak: azpeitia-zestoa astegunak:

asteburua eta jaiegunak: zarautz-zestoa astegunak: asteburu eta jaiegunak: zumaia-zestoa astegunak:

asteburu eta jaiegunak: oharra:

zumarraga-zestoa astegunak: asteburu eta jaiegunak:

leioa-bilbo-zestoa astegunak:

la guipuzcoana 7:02(1)/8:00(1)/8:20(3)/9:12(1)/10:12/13:22(1)/14:12(1)/ 15:22/16:22/18:57(2)/19:57(2)

8:00/10:12/13:52/15:22/16:22/19:27 15:22/19:27

(1) “este”tik pasatzen da. (2) sarrera amaratik. (3)eskola egunetan.

eusko tren

6:15/6:45/7:15/8:15/9:15/10:15/11:15/12:15/13:15/ 14:15/15:15/16:15/17:15/18:15/19:15/20:15/22:15 6:50/7:30/8:30/10:30/11:10/12:30/13:10/14:30/ 16:30/17:10/18:30/19:30/21:30

la guipuzcoana

6:50/8:35/ 10:50/13:35/15:20/18:20 15:50/18:20/20:20

euskotren

6:40/7:20/8:25/9:20(1)/10:20/11:20/12:20/13:20/ 14:20/15:20/16:20/17:20/18:20/19:20/20:20/21:20 7:35/9:35(1)/10:35/11:55/12:35/13:55/14:35/16:35/ 17:55/18:35/20:35/21:35/22:15

(1)

Aizarnazabaletik pasatzen da.

euskotren

6:45/8:15/ 1:15/12:15/14:15/16:15/18:15/19:15 7:30/8:30/10:30/12:30/ 14:30/16:30/18:30/19:30

piper unibertsitarien elkargoa

6:25/7:10/13:10

la guipuzcoana

7:50/8:50/11:05/12:05/13:05(1)/14:05(1)/15:05/17:30/ 18:30(1)/19:30(1)/20:00(3)/20:30 8:50/12:15/14:30/16:00/18:00/20:00 18:00/20:00

(1) eskola egunetan “este”tik pasatzen da. (3) eskola egunetan.

eusko tren

6:30/7:10/8:15/9:10/10:10/11:10/12:10/13:10/14:10/ 15:10/16:10/17:10/18:10/ 19:10/20:10/21:10 7:25/9:25/10:25/11:45/12:25/13:45/14:25/16:25/ 17:45/18:25/20:25/ 21:25/22:05

la guipuzcoana

7:15/9:00/ 11:15/14:00/16:00/18:45 16:30/19:00/21:00

euskotren

6:00/6:30/7:00/8:00/9:00/10:00/11:00/12:00/13:00(1)/ 14:00/15:00/16:00/17:00/18:00/19:00/20:00/22:00 6:35/7:15/8:15/10:15/10:55/12:15/12:55(1)/14:15/ 16:15/16:55/18:15/16:55/18:15/19:15/21:15

(1)

aizarnazabaletik pasatzen da.

euskotren

7:35/9:30/11:30/13:30/14:30/15:30/17:30/19:30/20:30 8:45/9:45/11:45/13:45/ 15:45/17:45/19:45/20:45

piper unibertsitarien elkargoa

12:55/14:00/ 18:00/19:00/20:00