Veeteelt maart 2 2014

JA A RG A N G 31

N R.5

MAART 2

2014

I N D I T N U M M ER

F O K K E R IJ

SPEC IA L IN KU ILM ID D ELEN

INTERVI EW

GES introduceert fokwaarde levensproductie

Inkuilmiddel van noodgreep naar managementinstrument

De groene droom van Jan Cees Vogelaar

VX05_cover.indd 2

18-03-14 13:19

ONAFHANKELIJKE VOEDERPROEVEN LEVEREN HET BEWIJS

LG HAVERA-GRAS GOED VOOR 1,4 LITER MEER MELK! Wie grasland vernieuwt met de hoogverteerbare weidemengsels van LG Havera kan veel geld verdienen! Dat blijkt overduidelijk uit voederproeven van Schothorst Feed Research met hoogproductief melkvee. Per kilogram drogestof zorgt LG Haveragras voor de meeste melk in de tank, oplopend tot wel 1,4 liter per koe per dag meer dan een bestaande standaardweide.

NIEUW!

Uw winst zit in de hogere opbrengst met meer voederwaarde, een plus van zo’n 3.000 kVEM per hectare per jaar! LG Havera is namelijk primair geselecteerd op melkdrijvende nutriënten, zoals eiwitten, suikers en verteerbare celwanden. Hierdoor bereikt u een hogere voerefficiëntie die goed is voor een extra rendement van a168,- per koe per jaar!

LG HAVERA MENGSELWIJZER HAVERA 1 HOOGPRODUCTIEF*

Melkdrijvend

HAVERA 2 ROTATIE

Kortdurend

HAVERA 3 DOORZAAI

Doorzaaien

Download het onderzoeksverslag op:

www.meermelkuitgras.nl

HAVERA 4 HOOGPRODUCTIEF met timothee* Melkdrijvend HAVERA 5 EFFICIËNT

Grasklaver

HAVERA 6 MAAILAND

Maaien

HAVERA 7 STRUCTUUR

Structuur

*ook als EKO-mengsel verkrijgbaar

VX04_p02.indd LIMAGRAIN141026 Adv A4 LG Havera.indd 1

28-02-14 26-02-14 11:54 14:11

!

Planet wijst u de weg

Wargo N-Jd BOOKEM Dollar, VG 85

Trifecta OBSERVER Shavon-ET, VG 86

Ladys-Manor SHAMROCK Design-ET, VG 85

DE BESTE ZONEN VAN PLANET VINDT U BIJ ONS: • BOOKEM: productie, exterieur en gezondheid • SPUR: 116 exterieur • SHAMROCK: golden cross: Planet x Shottle • PLAN: 443 LVD • OBSERVER: 80 kg vet + eiwit

WWS_2014_03_Advertentie_Veeteelt.indd 1

18-03-14 10:05

Was het maar zo eenvoudig om ketose op te merken Verborgen ketose blijft immers niet zonder gevolgen Verborgen ketose is schadelijk voor de gezondheid van de koe, de vruchtbaarheid en de melkproductie. Ketose kan bovendien leiden tot andere ziektes in de vroege lactatie (lebmaagverplaatsing, cysteuze eierstokken, baarmoederontsteking), wat tot vroegtijdige afvoer kan leiden.

Uw dierenarts kan u helpen het risico te verminderen Verborgen ketose kan opgespoord worden met de Keto-TestTM melktest.

Vervolgens kunt u in overleg met uw dierenarts en voederspecialist het transitieprogramma verbeteren en hoog-risico koeien identificeren die individuele aandacht nodig hebben.

Vraag uw dierenarts om advies.

De bijsluiter van de Keto-Test bevat alle nodige gebruiksinformatie, met inbegrip van voorzorgsmaatregelen en waarschuwingen.

Zorg ervoor dat u steeds het label en de gebruiksaanwijzingen leest, begrijpt en opvolgt.

Minder melk: Ospina 2010. Association between the proportion of sampled transition cows with increased nonesterified fatty acids and ß-hydroxybutyrate and disease incidence, pregnancy rate and milk production at the herd level. J. Dairy Sci. 93:3595-3601. Verminderde vruchtbaarheid: Walsh 2007. The effect of subclinical ketosis in early lactation on reproductive performance of postpartum dairy cows. J. Dairy Sci. 90:2788-2796. Risico op ruiming: Leblanc 2010.

Monitoring metabolic health of dairy cattle in the transition period. J. Reprod. Dev. 56:S29-S35. Lebmaagverplaatsing, baarmoederontsteking: Duffield 2009.

Impact of hyperketonemia in early lactation dairy cows on health and production. J. Dairy Sci. 92:571-580. Cysteuze eierstokken: Dohoo 1984. Subclinical ketosis prevalence and associations with production and disease. Can. J. Comp. Med. 48:1-5.

Elanco Animal Health Grootslag 1-5, 3991 RA Houten, Nederland I elanco_benelux@lilly.com I +31 (0)30 60 25 952 Plantin en Moretuslei 1A, 2018 Antwerpen, België I elanco_benelux@lilly.com I +32 (0)3 334 30 02

BXDRYKTO00026_NL.indd 1

BXDRYKTO00026

Elanco, Keto-Test en de schuine balk zijn handelsmerken in eigendom van of in licentie gegeven aan Eli Lilly and Company, haar dochterondernemingen of filialen. Keto-Test™ is een handelsmerk van Elanco Animal Health. Geproduceerd door SKK, Japan.© 2014 Elanco Animal Health.

25-02-14 09:43

MAKKELIJK VEEL MELKEN? ONTDEK PROCROSS! Er worden wereldwijd al meer dan 100.000 ProCROSS koeien gemolken. Deze 3-wegkruising van Holstein x Montbéliarde x VikingRed is het beste concept voor de moderne melkveehouderij. De sterke groei wordt veroorzaakt door uitstekende resultaten. ProCROSS dieren zijn efficiënter, gezonder, vruchtbaarder, gemakkelijk te managen en hoogproductief.

INTEELT OPLOSSEN? GA PROCROSSEN! In Nederland kunt u de volgende resultaten verwachten: • • • • • • •

inseminatiegetal 0,5 lager 40.000 celgetal lager koe blijft een lactatie langer op uw bedrijf geen verlies maar zelfs toename van dagproducties kortere tussenkalftijd gezondere uiers, lagere DDD MON betere voerefficiëntie

HF ProCROSS G1 (MONxHF)

VR

3 april a.s.

PROCROSS PROFIELD AG

STEEDS MEER VEEHOUDERS OVER OP PROCROSS

(i.s.m. Lely en gebr. Fu ite)

Na inleidingen door K Daan van der Meulen &L en koeien op het bedrijf kunt u de bekijken.

Er is een middag- en a programma. Opgeven vond ka via info@procross.info n of 0572 39 47 78

Met zijn ProCROSS dieren boert hij nu veel gemakkelijker. Het uitvalspercentage liep terug van 30% naar 10%. Het celgetal ligt jaarrond onder de 50.000. Jaarlijks verkoopt hij de helft van zijn verse vaarzen als gebruikskoe.

K&L is exclusief distributeur van ProCROSS in Nederland. Kijk op www.procross.info voor meer informatie en neem voor vragen contact op met één van onze fokkerijspecialisten.

NVS00099 - adv Procross meer melk - veeteelt magazine (crv publishing) 210x297_fc_def.indd 1

0572 39 47 78 INFO@PROCROSS.INFO WWW.PROCROSS.INFO

NVS00099

Daan van der Meulen uit Blijham (Groningen) behoorde 20 jaar geleden tot de 1% topmelkers van Nederland. Nog altijd streeft hij naar een beste productie. Hij realiseert nu met zijn: 100 MK 9673 kg melk, 4,46% vet en 3,69% eiwit. EJR 2552.

17-03-14 15:27

VA N

D E

R E D A C T I E

Jaap van der Knaap In vijf jaar tijd een 15 cent hogere melkprijs Gespot vanaf grote hoogte: New Moore Esmeralda 38 (v. O Man) van de familie Withaar uit Nijeveen Foto: Harrie van Leeuwen

COLOFON Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschijnt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie

hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tijmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Jelle Feenstra, Sjoerd Hofstee, Wichert Koopman, Herma van den Pol, Reimer Strikwerda hoofd uitgeverij Rochus Kingmans

redactie-adres

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem, telefoon 026 38 98 800 Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

D

e gemiddelde melkprijs van Royal FrieslandCampina (RFC) van 2013 ligt vijftien cent per kilo melk hoger dan vijf jaar geleden. Vijftien cent! De jongste jaarcijfers van de zuivelcoöperatie toonden een melkprijs van gemiddeld 42,9 cent per kilo melk en dat maakte 2013 terecht tot een topjaar.

Toegegeven, de kosten voor voer, brandstof en arbeid stegen ook flink, maar op het gros van de melkveebedrijven is afgelopen jaar toch echt geld verdiend.

Natuurlijk blies de mondiale zuivelmarkt RFC vol in de zeilen, maar eigenlijk kan daarnaast alleen maar geconstateerd worden dat de fusie tussen Friesland en Campina uiteindelijk een geslaagde actie is geweest. Er is een krachtige speler ontstaan die niet alleen internationaal veel respect afdwingt door stevige posities in de belangrijkste groeiregio’s zoals Azië, Oost-Europa en Afrika, maar ook op nationaal niveau.

Mede dankzij de kartrekkersrol van RFC zijn afgelopen najaar de niet gewenste dierrech-

ten afgewenteld en is er een breed draagvlak gecreëerd voor een meer grondgebonden melkproductie.

Dat een grote speler dicteert, is ook zichtbaar; dat RFC vanaf volgend jaar geen melk meer ophaalt van bedrijven die werken met compost als ligbed, is een flinke streep door de rekening van de ontwikkeling van de koevriendelijke vrijloopstal.

Bestuursvoorzitter Cees ’t Hart had daarnaast nog goed nieuws; het zuiveljaar 2014 start sterk, met garantieprijzen van boven de 42 cent over de eerste drie maanden. Komend half jaar zit een forse prijsdaling er volgens ’t Hart nog niet in, ook al drukt een groter mondiaal melkaanbod momenteel al wel op de prijzen. Het is misschien nog wat vroeg gejuicht, maar een nieuw prijsrecordjaar lijkt ophanden.

Niemand die zich nog waagt aan een melkprijsvoorspelling voor volgend jaar, laat staan over vijf jaar, maar die vijftien cent extra van 2013 zit alvast mooi in de knip.

abonnementsprijs/jaar

Nederland en België € 69,60 overige landen € 131,60 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.

Prijzen excl. 6% btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal.

Bel voor opgave van een abonnement: Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

advertentie-afdeling

Jannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

Opmerkelijk Een maatje zorgt voor slimmere kalveren Kalveren die op jonge leeftijd samen worden gehouden met een maatje, een soortgenoot, zijn slimmer dan kalveren die de eerste weken alleen worden gehuisvest, zo melden Canadese onderzoekers. Twee kalveren reageerden adequater op veranderingen. Dat klinkt eigenlijk logisch: twee weten meer dan één. Gelezen op edmontonjournal.com

illustraties/foto’s

De foto’s zijn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zijn de foto’s van Rika Looij (30), FrieslandCampina (41) en Innoresult (60).

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden.

Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij CRV BV c.q. de betreffende auteur. Artikelen uit Veeteelt mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden na schriftelijke toestemming van CRV. Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

V E E T E E LT

VX05_editorial.indd 7

MAART

2

2 0 1 4

7

18-03-14 15:10

V E E T E E LT V E N S T E R

Sperma voor 865 euro per rietje De Britse ki-organisatie Cogent hanteert een bijzondere strategie om sperma te vermarkten van genoomstier Cogent Supershot, de eerste stier wereldwijd met een score van meer dan 1000 dollar Net Merit. Vanaf 28 april zijn wereldwijd in totaal maximaal duizend doses beschik-

baar voor een bedrag van 865 euro per rietje. Pas vanaf 1 augustus 2014 komt het sperma van Supershot voor anderen beschikbaar. ‘De eerste duizend doses krijgen een nummer en zijn op hetzelfde moment beschikbaar. Zo geven we elke fokker evenveel kans op vroege nakome-

lingen van Supershot. De kopers van de eerste rietjes hebben straks een voorsprong van drie maanden op anderen’, geeft Cogent aan.

Supershot (v. Supersire) stamt uit Superstitiondochter Rose Super Shot van Diamond Genetics en De Volmer Holsteins.

Greta wint titel op Duitse Excellentschau Op de Excellentschau in het Duitse Leer is Shottledochter Greta van Jürgen en Dirk Hassbargen uit Barstede uitgeroepen tot Miss Ostfriesland. De Shottledochter won een jaar geleden al het zilver bij de jonge koeien. Nu won Greta behalve het algemeen kampioenschap ook de titel in de middenklasse vóór ZR Insel (v. Goldwyn) van Thomas Rohdemann uit Grossheide.

Rohdemann was in Leer bijzonder succesvol. Hij boekte een dubbelslag bij de

jonge koeien met winnares ZR Laura (v.

Charts) en reservekampioene ZR Amara (v. Mergim).

Bovendien eiste Rohdemann bij de vaarzen de reservetitel op met Duplexdochter ZR Amanda. De titel bij de vaarzen ging naar Siddochter DRH Eugenie van Dietmar Richter uit Hinte.

De familie Kleemann uit Lütetsburg domineerde de seniorenklasse. KHL Panela (v. Fokus) zegevierde daar vóór stalgenote KHL Moevchen (v. Gibson).

Miss Ostfriesland: Shottledochter Greta

TopQ en NOG werken samen in VS De Duitse veeverbeteringsorganisaties die verantwoordelijk zijn voor de fokprogramma’s TopQ en NOG, gaan vanaf 1 april een samenwerking aan voor het gezamenlijk selecteren en aankopen van embyo’s en stieren in Amerika. Samen zijn de twee fok-

programma’s verantwoordelijk voor meer dan 50 procent van de inseminaties in Duitsland en zelfs voor 80 procent van de holsteininseminaties.

Partner in Amerika voor de samenwerking van de beide fokprogramma’s is de firma GenElite LLC, die

gevestigd is in Hatfield en internationaal topgenetica vermarkt.

De samenwerking beoogt een hogere efficiëntie van de fokprogramma’s en een verhoging van de slagvaardigheid bij het aankopen van Amerikaanse topgenetica.

Simmy 136 mrij-koe van het jaar De studievereniging MRIJ Oost heeft Simmy 136 (Donner x Buster) uitgeroepen tot mrij-koe van het jaar. De Donnerdochter is in eigendom van Wim, Diana, Martin en Gerard Abbink uit Winterswijk-Meddo. ‘Naast de voor mrij kenmerkende hoge gehalten heeft Simmy ook een goede vruchtbaarheid en prima beenwerk. Het inkruisen van holsteins met mrij kan een goed resultaat geven; daar is Simmy een mooi voorbeeld van’, zo motiveert MRIJ Oost de beslissing om Simmy in de schijnwerpers te plaatsen.

Simmy, die 75 procent mrij-bloed bezit, is ingeschreven met 83 punten. Ze produceerde in haar tweede lijst in 311 dagen 7145 kg melk met 4,88% vet en 3,98% eiwit. Gemiddeld in drie lijsten scoort ze 3,87% eiwit.

De familie Abbink melkt zeventig koeien met een mix van mrij- en holsteinbloed. ‘Gemiddeld hebben we zo’n 75 procent mrij-bloed in onze veestapel. We zoeken naar een goede balans tussen melkproductie, eiwit, gezondheid en exterieur. We gaan niet voor maximale productie, maar voor maximale duurzaamheid’, geeft Diana Abbink aan.

De huldiging van Simmy vindt plaats tijdens de themadag MRIJ Oost op dinsdag 25 maart in Winterswijk-Meddo.

Meer informatie over de themadag staat in de agenda op www.veeteelt.nl

Gemiddeld in drie lijsten scoort Simmy 136 3,87% eiwit

8

V E E T E E LT

VX05_veeteeltvenster.indd 8

MAART

2

2014

18-03-14 12:13

K O RT

NI E U W S

Koepon Holding In de vorige editie van Veeteelt ontbrak in het hoofdartikel ‘Het kaf scheiden van het koren’ de eigenaar van de veestapel waarover Alex Borst uit Garnwerd vertelde. Borst is medewerker op het bedrijf dat eigendom is van de Koepon Holding. Wijnand Pon is eigenaar van de Koepon Holding, Marcel Rijkers is bedrijfsleider van het melkveebedrijf in Garnwerd.

LSCV veebeoordelen

Seniorentitel in Libramont voor Jasperdochter Bons-Holsteins Koba 191

Vlaamse en Nederlandse zege op Nacht van de Holstein in Libramont Met Bons-Holsteins Koba 191 en Helenia Windbrook scoorde zowel Nederland als Vlaanderen tijdens de Nacht van de Holstein. De dagzege ging in Libramont naar Floreta de l’Herbagère (v. Goldwyn) van de familie Moureaux uit Flavion met een reserverol voor Bons-Holsteins Koba 191 (v. Jasper).

Moureaux had met name in de middenklasse sterke kandidaten. Zijn Floreta de l’Herbagère (v. Goldwyn) pakte daar de titel, terwijl Failue de l’Herbagère (v. Savard) de reservetitel won.

In de oudste categorie was er succes voor

Nico en Lianne Bons uit Ottoland met Bons-Holsteins Koba 191. De Jasperdochter, die nog maar twaalf dagen aan de melk was, schreef de seniorenzege op haar naam. De reservepositie was voor Bahia 505 (v. Marion) van het Luxemburgse fokbedrijf Three Star Holstein uit Limpach.

Bij de vaarzen bezette de familie Matthys uit het Vlaamse Kaprijke de koppositie in de finale met Helenia Windbrook. De Windbrookvaars was in die categorie Garantie de l’Herbagère (v. Jordan) van Moureaux de baas.

Goldday in trek in Duitsland De gehele top drie met meestgebruikte holsteinstieren in 2013 in Duitsland bestaat uit Goldwynzonen. Lijstaanvoerder is Goldday met 40.477 eerste inseminaties. Vorig jaar moest de volle broer van Danillo nog genoegen nemen met de zesde plaats. Goldday verwijst nu de lijstaanvoerder van vorig jaar, Gunnar, naar de tweede plek met 34.924 eerste inseminaties. Op de derde plek volgt de twee maanden geleden gesneuvelde Guarini.

De hoogste zwartbonte genoomstier volgt al op de vierde plek met 29.510 inseminaties. Deze eer valt ten deel aan Superzoon Suran. Bij roodbont is de meestgebruikte genoomstier Ellmau met 5898 eerste inseminaties veel minder vaak ingezet. De Elburnzoon bezet hiermee de vijfde plek.

Good-old Talentzoon Tableau gaat voor

het derde jaar op rij aan de leiding bij de roodbonte holsteinstieren met 16.776 eerste inseminaties. Op de tweede en derde plaats volgen Ruleto (v. Rubens) en Edway (v. Elayo). Beide noteren ook net iets meer dan 10.000 eerste inseminaties.

De meestgebruikte stier over alle rassen is de fleckviehstier Waldbrand (v. Winnipeg) met 40.670 eerste inseminaties.

Hij blijft daarmee nipt de meestgebruikte holsteinstier Goldday voor. Hutera (v.

Hutmann) en Wille (v. Winnipeg) zijn de nummers twee en drie bij de meestgebruikte fleckviehstieren.

Bij brown swiss neemt Payssli (v. Payoff) de leiding met 10.727 eerste inseminaties. Juleng (v. Jublend) en de koploper van vorig jaar Huray (v. Hussli) completeren de top drie.

Op zaterdag 5 april vindt in Everdingen het NK veebeoordelen voor studenten plaats. Op het erf van de familie De Groot strijden studenten van agrarische hogescholen en universiteiten om de titels beste student en beste school. Het evenement, dat georganiseerd wordt door de LSCV, start om 10.00 uur.

Fusie RSA en RMV RinderAllianz is de naam van de nieuwe samenwerking tussen de Duitse veeverbeteringsorganisaties RSA en RMV. De samenwerking werd al in oktober 2013 aangekondigd en half maart hebben de leden ingestemd met het fusievoorstel. RMV is gevestigd in Mecklenburg-Vorpommern en RSA in Saksen-Anhalt.

Bij de nieuwe organisatie RinderAllianz zijn ruim 1300 leden aangesloten. De 200 medewerkers van de organisatie streven ernaar om jaarlijks één miljoen rietjes sperma en 80.000 runderen te vermarkten. Ook wordt de dienstverlening op het gebied van insemineren verder uitgebouwd.

Minder Franse melk Voor het eerst sinds 2008 is de gemiddelde melkproductie van Franse holsteinkoeien gedaald. De 1,7 miljoen melkkoeien kwamen in 2013 uit op een gemiddelde productie van 9276 kg melk met 3,93% vet en 3,34% eiwit in 355 dagen. Dat is een daling van 135 kg melk. Het Franse holsteinstamboek wijt de daling aan de mindere kwaliteit mais. Ook de gemiddelde productie van de montbéliardes en de normandiërs daalde.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX05_veeteeltvenster.indd 9

MAART

2

2 0 1 4

9

18-03-14 12:22

H O O F D A RT I K E L

Dochters van beste stier voor levensproductie produceren ruim 16. 500

GES introduceert fokw aa Op melkproductie fokken kunnen veehouders al tientallen jaren. Sinds eind jaren negentig geldt dat ook voor levensduur. Maar een fokwaarde levensproductie ontbrak tot nu toe.

Daar komt verandering in. In de aprildraai introduceert GES de fokwaarde levensproductie. tekst Inge van Drie

“Dit is een echte stier voor levensproductie”. Maar de ene organisatie doelt dan op een hoge levensduur en de andere op een hoge productie. Met de fokwaarde levensproductie maken we dat nu beter inzichtelijk.’

De introductie van de fokwaarde levensproductie – volgens Veerkamp ook internationaal gezien een primeur – betekent niet dat de fokwaarden voor productie en levensduur nu afgeschaft kunnen worden. ‘We geven veehouders de ruimte om zelf hun fokdoel in te vullen. De een kiest voor een hoge productie met een iets lagere levensduur, de ander voor een hoge levensduur en een iets lagere productie. Die keus is aan de veehouder’, geeft Veerkamp aan.

I

n de jaarlijkse melkproductiestatistieken is er veel aandacht voor: welk bedrijf noteert de hoogste levensproductie bij afvoer? Ook op koeniveau staat levensproductie volop in de belangstelling. Lijstjes met tien- en honderdtonners kunnen rekenen op veel interesse.

Maar hoe zit dat op stierniveau? ‘Tot nu toe ontbrak het aan een overall kengetal voor stieren dat iets zegt over de genetische aanleg van een stier op het gebied van levensproductie. Veehouders moesten dat zelf inschatten op basis van de vererving van melkproductie en levensduur van een stier’, geeft Gerben de Jong aan. Hij is hoofd van de Animal Evaluation Unit (AEU) van CRV die voor de stichting Genetische Evaluatie Stieren (GES) de fokwaardeschatting uitvoert.

Internationale primeur Met ingang van de aprildraai komt daar verandering in.

GES introduceert dan de levensproductie-index voor stieren. ‘We merken dat veehouders veel interesse hebben in levensproductie’, stelt GES-coördinator Roel Veerkamp. ‘Met de fokwaarde levensproductie helpen we om die informatie te verschaffen. Veehouders kunnen daarmee op een gemakkelijke manier stieren identificeren die een hoge productie en een hoge levensduur combineren.’

De Jong gaat er nog iets dieper op in. ‘Wat veehouders willen weten is simpel. Stel dat een veehouder Delta Atlantic of Aurora Jeroen wil gebruiken. Van de dochters van welke van deze twee stieren houd je dan aan het eind van hun leven meer over? Daar gaat het om; als veehouder wil je je koeien zo goed mogelijk benutten. Je wilt dat ze zo lang mogelijk leven en in die periode zo veel mogelijk melk produceren.’

In de praktijk gebruiken ki-organisaties de term levensproductie nu al om hun stieren aan te prijzen, merkt Veerkamp op. ‘In een advertentie staat dan bijvoorbeeld Levert de fokwaarde levensproductie straks meer tientonners op als Afke 153 (v. Lord Lily) en Afke 151 (v. Mountain)?

10

V E E T E E LT

VX05_hoofdverhaal.indd 10

MAART

2

2014

18-03-14 11:05

m 16. 500 kg melk meer in hun leven dan dochters van gemiddelde stier

w aarde levensproductie Hoe steekt de fokwaarde levensproductie precies in elkaar? Allereerst kijkt GES naar de al bestaande fokwaarden voor de productie van melk, vet en eiwit. Daarnaast spelen ook de fokwaarden voor persistentie en laatrijpheid een rol, net als de fokwaarde voor levensduur. Ook houdt GES rekening met de fokwaarde voor tussenkalftijd. ‘Dat doen we omdat ook de lengte van de lactatie van belang is. Hoe hoger de fokwaarde voor tussenkalftijd, hoe korter de lactaties’, legt De Jong uit.

Een van de uitgangspunten bij het berekenen van de fokwaarde is dat de droogstand zestig dagen duurt. Ook leiden de rekenmeesters de fokwaarde voor productie in latere lactaties af uit de fokwaarde voor productie in de

derde lactatie. Vervolgens volgen ze de dochters van een stier 4331 dagen – gezien over de hele populatie zijn dan alle dochters van een stier afgevoerd – plus het aantal dagen fokwaarde levensduur van die stier. ‘Gemiddeld zijn dat zo’n elf lactaties. We maken curves waarin we de productie van een dochtergroep afzetten tegen het aantal levensdagen. Aan de hand van die curves berekenen we de voorspelde gemiddelde levensproductie van een dochtergroep van een stier.’

Economische index De Jong laat een voorbeeld zien van de stieren Addison, Sunny Boy en Louson. De dochtergroep van Sunny Boy

V EVE ET EE TE EL ET L T J AM N U A A R TI 12 / 2 0 21 04 0 9

VX05_hoofdverhaal.indd 11

11

18-03-14 11:05

H O O F D A RT I K E L

vet

eiwit

20.000

10.000

800

15.000

5.000

600

0

400

kg vet/eiwit

1000

–5.000 –10.000 –15.000

10.000 5.000

200

0

0

–200

–5.000

–25.000

–400

–10.000

–30.000 20.000

–600 –15.000 ‘85 ‘87 ‘89 ‘91 ‘93 ‘95 ‘97 ‘99 ‘01 ‘03 ‘05 ‘07 ‘09 ‘11

–20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

geboortejaar

levensproductie dochters (kg melk)

Figuur 1 – De gerealiseerde levensproductie bij afvoer in relatie tot de fokwaarde levensproductie

levensprod. index (€) stier 1 stier 2 stier 3 stier 4 stier 5 stier 6 stier 7 stier 8 stier 9 stier 10 stier 11 stier 12 stier 13 stier 14 stier 15 stier 16 stier 17 stier 18 stier 19 stier 20

6886 6708 6683 6418 6345 6302 6234 6225 6212 6211 6177 6150 6116 6089 6048 6007 6002 5993 5977 5919

melk (kg)

vet (kg)

eiwit (kg)

33.066 32.979 22.563 25.470 25.721 28.300 26.119 20.806 31.036 24.977 26.327 26.864 20.321 21.272 25.472 24.772 26.479 25.493 25.999 21.125

1240 1126 1266 1119 1110 1114 1151 1104 949 1107 1162 1039 1073 1042 1035 991 1130 1040 1067 1024

1030 1044 915 944 935 940 897 884 1011 905 882 934 873 887 907 914 862 894 882 860

Tabel 1 – De top twintig zwartbontstieren voor fokwaarde levensproductie

komt cumulatief uit op 39.244 kg melk en die van Addison op 42.056 kg melk.

Louson komt uit op 26.627 kg melk. Die cijfers rekent GES vervolgens om naar een fokwaarde. ‘De basis ligt op nul. Dat wil zeggen dat een gemiddelde stier nul scoort. We berekenen de fokwaarde levensproductie voor kilo’s melk, vet en eiwit. Vervolgens voegen we die fokwaarden samen met behulp van de Inetformule en berekenen we de levensproductie-index. Dat is een economische index. Die geeft aan wat een veehouder aan een dochtergroep van een stier verdient ten opzicht van een gemiddelde stier.’

Forse verschillen Dat de verschillen tussen stieren groot zijn, blijkt uit tabel 1. De beste stier voor levensproductie noteert een fokwaarde

12

melk

15.000

kg melk

fokwaarde levensproductie (kg melk)

20.000

V E E T E E LT

VX05_hoofdverhaal.indd 12

MAART

2

Figuur 2 – De genetische trend voor levensproductie voor kilo melk, vet en eiwit

van 6886 euro. De helft daarvan komt tot uiting bij zijn dochters. Dat wil zeggen dat een melkveehouder aan de dochters van deze stier in hun hele leven gemiddeld bijna 3450 euro meer verdient dan aan dochters van een voor levensproductie doorsnee scorende stier.

Dat het om aanzienlijke bedragen gaat, verbaast De Jong niet. ‘Als koeien een tot anderhalve lactatie meer maken, scheelt dat natuurlijk behoorlijk.’

Ook in kilo’s melk uitgedrukt zijn de verschillen fors (zie tabel 1). Voor kilogrammen melk levensproductie scoort de hoogste stier ruim 33.000 kg melk. Dat betekent dat zijn vrouwelijke nakomelingen ruim 16.500 kg melk meer produceren in hun hele leven dan dochters van een gemiddeld scorende stier. Dat wil niet zeggen dat alle koeien dit ook in de praktijk realiseren, zo tempert De Jong de verwachtingen. ‘Dat hangt van meer factoren af, bijvoorbeeld van het afvoerbeleid van melkveehouders. Als het vervangingspercentage op een melkveebedrijf op 35 procent ligt en niet wordt verlaagd, wordt het lastiger zo’n hogere levensproductie te realiseren. Maar genetisch gezien hebben dochters van zo’n hoog scorende stier in ieder geval wel de potentie.’

Genetische trend positief Om te kijken hoe de levensproductie-index in de praktijk uitpakt, vergeleek GES de relatie tussen de fokwaarde levensproductie en de daadwerkelijk gerealiseerde levensproductie van een dochtergroep van een stier. Daarvoor nam GES stieren van minstens tien jaar oud met minimaal duizend afgevoerde dochters. In figuur 1 zet GES de daadwerkelijk gerealiseerde levensproductie bij afvoer van dochters af tegen de fokwaarde levensproductie. De lijn die er doorheen getrokken kan worden, loopt schuin omhoog. Gemiddeld genomen betekent dat dat hoe hoger de fokwaarde levensproductie is, hoe hoger

de daadwerkelijke levensproductie bij afvoer is.

De genetische trend voor levensproductie is nu al positief, zo laat figuur 2 zien. Tot halverwege de jaren negentig steeg de genetische aanleg voor levensproductie om vervolgens ongeveer tien jaar op hetzelfde peil te blijven. Vanaf het jaar 2004 ontwikkelt de trend voor levensproductie zich weer positief. Sindsdien is de genetische trend voor levensproductie in tien jaar tijd met zo’n 4000 euro gestegen, ofwel 400 euro per jaar. ‘Die knik in de figuur bij 2004 hebben we te danken aan de introductie van de fokwaarde levensduur in 1999. Zodra je een fokwaarde introduceert, boek je genetisch gezien vooruitgang’, stelt De Jong, die dat toeschrijft aan de selectie door ki-organisaties. ‘Stieren met een negatieve score voor zo’n nieuwe fokwaarde verdwijnen van de kaart en krijgen ook geen kansen meer als stiervader. Dat werkt vanzelf door in de koeienpopulatie.’

De Jong verwacht daarom dat de genetische aanleg voor levensproductie straks nog sneller zal stijgen dan de laatste jaren het geval was.

Niet enige fokdoel Waar vinden veehouders de fokwaarde levensproductie? In ieder geval niet op de perspublicatie van GES, geeft De Jong aan. ‘Het is aan stiereigenaren zelf om de fokwaarde te publiceren. Veehouders kunnen de fokwaarde ook vinden via de functie Stier zoeken op de site van CRV.’ Veerkamp verwacht niet dat de fokwaarde levensproductie het enige fokdoel van melkveehouders wordt. ‘Daar streeft GES in ieder geval niet naar. Ik denk dat het goed is om de eerste selectie op basis van NVI doen. Bij de stieren die dan overblijven, letten veehouders misschien wel op levensproductie. Met de fokwaarde levensproductie kunnen ze de stierkeus finetunen.’ l

2014

18-03-14 11:05

gina 1

Koecomfort Koecomfort Het beste voor uw koeien ??

Het beste voor uw koeien ?? te voor uw koeien ??uw op maat Het beste voor?? uw koeien koeien ?? ??

Koecomfort ste voor uw koeien op maat Het beste voor

ste voor koeien op maat Hetuw beste voor??uw koeien ??

Renovatie bij R-boxen R-boxen (ook (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of of nieuwbouw: nieuwbouw: bij Dual waterbed + Positiebox = Minder werk + Positiebox = Minder werk w: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal Grupstal ??

Zwevende of ?? bij boxen R-boxen (ook ingestorte) ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: nieuwbouw: Zwevende boxen boxen of of Grupstal Grupstal ?? ??

Renovatie of bij R-boxen (ook Zwevende

Dual Waterbed !! lll Waterbed Waterbed !!

Dual Waterbed !! !!

Dual Waterbed !!

Waterbed !!

Dual Waterbed !!

Dual waterbed + Positiebox =ofMinder werk w: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende Grupstal ??

Renovatie of nieuwbouw: bij boxen R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zichveerkracht. snel terug.

Meest duurzaam eindeloos blijvende uurzaam koematras, met eindeloos Door blijvende veerkracht.

Meest duurzaam duurzaam koematras, met met eindeloos eindeloos blijvende veerkracht.

Meest koematras, blijvende veerkracht.

Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Door op strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het het zich zich snel snel terug. terug. sparing strooisel en arbeid verdient hetbesparing zichveerkracht. snel op terug.

Door besparing strooisel uurzaamopkoematras, met eindeloos blijvende Meest duurzaam eindeloos blijvende veerkracht.

Door besparing opkoematras, strooisel enmet arbeid verdient het zich snel terug. uurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht. oud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten. sparing het zich snel snel terug.

Behoud vanop uwstrooisel koeien en op dierenartskosten.

Door besparing enreduceren arbeid verdient het zich zich snel snel terug. terug.! sparing op op strooisel strooisel en en arbeid arbeid verdient verdient het zich terug.

Door besparing strooisel en arbeid verdient het Vraag, op geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen. usie: zonder meerprijs ! en oud uw op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !!

Behoud vanMeerwaarde uw koeien koeien en reduceren reduceren op dierenartskosten. dierenartskosten. oud van vanMeerwaarde uw koeien koeien en en reduceren reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: zonder meerprijs Behoud van uw op Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag,box geheel/ vrijblijvend, vrijblijvend, naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Vraag, geheel naar Recht zonder liggen / Schone Weinig strooisel usie: meerprijs usie: Meerwaarde Meerwaarde zonder meerprijs !!

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs !!

Meerwaarde zonder meerprijs Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Vraag, geheel vrijblijvend, naar naar onze onze referentieadressen. referentieadressen.

Recht liggen // Schone Schone box box // Weinig Weinig strooisel strooisel

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ernational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831International TG AduardB.V. – Tel. E.H. 050-5732777 Woltersweg 33 33 –– 9831 9831 TG TG Aduard Aduard –– Tel. Tel. 050-5732777 050-5732777 Holland // International B.V. –– E.H. Woltersweg

www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.buc-holland.com www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl www.uierverzorging.nl

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ernational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

ernational B.V. – E.H. WolterswegHolland 33 – 9831 TG AduardB.V. – Tel.– E.H. 050-5732777 / International Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

oeien met as komt, in VX05_p13NED.indd

www.uierverzorging.nl

13

V E E T E E LT

MAART

2

2 0 1 4

18-03-14 09:07

PB

14

VX05_p14.indd 14

V E E T E E LT

MAART

2

2014

18-03-14 11:20

E V E N

G E E N

B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zijn in de maatschappij. In deze editie: schutterij Naam: Woonplaats:

Gaston Lemlijn Mheer

Leeftijd: 45 Aantal koeien: 90

Gaston Lemlijn: ‘Ze accepteren dat ik als boer soms halverwege de mars inschuif’

Traditie verbindt gemeenschap tekst Florus Pellikaan

D

raaimolens, rupsbanen en botsauto’s. In veel dorpen wordt de jaarlijkse kermis ingevuld door attracties van een kermisexploitant, maar niet in het Limburgse Mheer. ‘Hier komt geen botsauto, want er is niets te verdienen. Wij organiseren alles zelf’, vertelt Gaston Lemlijn trots. Drie kermissen, het Koningsvogelschieten en enkele schuttersfeesten worden jaarlijks door de zestig leden van Schutterij Sint Sebastianus in Mheer georganiseerd.

Melkveehouder Gaston Lemlijn is al 31 jaar lid. ‘In het verleden was het de taak van de schutterij om de adel en het heilige gedeelte van de kerk te beschermen. Tegenwoordig heeft de schutterij vooral een sociale functie en verbindt het de gemeenschap.’ Lemlijn verhaalt over de verschillende rangen die er binnen de schutterij zijn, zoals wapendrager, klaroenblazer, officier, marketentster en bieleman. Tijdens schuttersfeesten worden wedstrijden tussen schutterijen georganiseerd wie rangen het beste uitvoert. Gaston Lemlijn bekleedt al zolang hij lid is de functie van wapendrager.

Binnen Mheer, met zo’n 1300 inwoners, is de schutterij samen met de harmonie en de jonkheid (vereniging van ongetrouwde mannen) verantwoordelijk voor het instandhouden van de tradities.

‘De verbondenheid in dit dorp en in veel plaatsen in Zuid-Nederland is door deze tradities sterker dan in de rest van Nederland’, stelt Lemlijn en dat heeft hij vorig jaar onder verdrietige omstandigheden ondervonden. Zijn broer overleed op 39-jarige leeftijd als Prins Carnaval en het hele dorp rouwde en leefde intens mee.

Van oorsprong is de schutterij sterk verbonden met de katholieke kerk en dat is nog altijd merkbaar. Zo bestaat kermis De Bronk onder ander uit een mis en een processie. Hoewel er ’s zondags minder mensen in de kerk komen, is dat geen bedreiging voor de schutterij. ‘De vereniging heeft zijn waarde en religie hoort daarbij. Zo’n dag is tenslotte ook een soort reünie. Je spreekt dan bijvoorbeeld weer degene met wie je in de kleuterklas hebt gezeten.’

Tussen mei en september is er om het weekend wel een activiteit en dat is voor Lemlijn wel eens schipperen. ‘Bepaalde activiteiten die onder het melken vallen, moet ik soms laten schieten. En het gebeurt wel eens dat ik bij een mars pas halverwege kan inspringen. Van anderen accepteert men dat niet, maar wel van mij als boer.’ De vereniging heeft tenslotte ook veel voordelen van Lemlijn als lid. ‘Dikwijls wordt er een feest op ons land georganiseerd of word ik ingeschakeld om dranghekken te halen.’ Lemlijn lachend: ‘Als enige melkveehouder ben ik gewoon een apart lid.’

V E E T E E LT

VX05_even geen boer.indd 15

MAART

2

2 0 1 4

15

17-03-14 16:23

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Daan van der Meulen: ‘Met minder arbeid meer koeien goed verzorgen’

Relaxt boeren met kruislingen

Naast holstein, montbéliarde en Zweeds roodbont zijn ook jerseyen brownswissinvloeden te vinden in de bonte veestapel

16

V E E T E E LT

VX05_bedrijfsrep vd Meulen.indd 16

MAART

2

2014

17-03-14 16:29

De koeien met minimale middelen goed gezond houden. Dat is een belangrijk streven van Daan van der Meulen en Christina Oosterhoff uit Blijham. Daarom hebben ze een bonte veestapel, maar wel een die bijna 10.000 kg produceert. Met kruislingen halen ze betere resultaten met minder moeite. tekst Ivonne Stienezen

video-impressie www.veeteelt.nl

I

n 2012 verhuisden Daan van der Meulen (48) en Christina Oosterhoff (47) hun bedrijf vanuit Friesland naar het Groningse Blijham. De verkaveling van hun oude bedrijf was een van de belangrijkste redenen voor deze stap. ‘We hadden grond tot op 25 kilometer van het bedrijf in gebruik. Op die manier wilden we liever de komende twintig jaar niet verder.’

In Blijham kochten ze een voormalig biologisch bedrijf met 60 hectare grond.

Het bedrijf is inmiddels mooi op orde, aanpassingen aan de jongveestal op dit moment vervolmaken de bedrijfsinrichting. Het interieur van het huis staat voor het komende jaar pas op de planning. Dat typeert de veehouders: de koeien gaan altijd voor.

Robot en waterbedden De stal in Blijham verkeerde in prima staat, maar toch heeft Van der Meulen de nodige aanpassingen gedaan vóór de verhuizing. ‘Je hebt maar één keer de kans om de stal naar je eigen zin in te richten en dat is wanneer die leeg is. We wilden sowieso een tweede robot laten plaatsen.’

Vanuit werkgemak is gekozen voor waterbedden en niet voor diepstrooiselboxen. ‘Veel veehouders hebben de indruk dat waterbedden niet geschikt zijn als je melkt met een robot, omdat die combinatie het celgetal zou verhogen.

Op ons oude bedrijf hadden we geen robot en een goede uiergezondheid. De robot bleek het nog beter te kunnen dan

wij, want de uiergezondheid is na de verhuizing nog verder verbeterd, het celgetal is nu minder dan 50.000 cellen per milliliter.’ Ook de productie steeg verder, vanaf dag één na de verhuizing was er een plus in de productie van de ruim negentig koeien.

Efficiënte jerseys Eén blik op die koeien leert dat Van der Meulen geen holsteinfokker is. Dat is hij overigens wel geweest. ‘We hoorden vijftien jaar geleden qua productie tot de beste één procent melkveehouders van Nederland. Maar het was erg veel werk om de koeien gezond en de productie hoog te houden.’ Op reis in de Verenigde Staten zag Van der Meulen dat het ook anders kon. ‘Ik zag grote bedrijven met gezonde dieren, een goed rendement en veehouders die tijd overhielden. Vooral de jerseybedrijven spraken me aan. De jerseyboeren hadden tijd voor je als bezoeker, de holsteinboeren hadden het altijd druk.’

Eenmaal thuis begon Van der Meulen in te kruisen met jersey. ‘Iedereen verklaarde me voor gek, maar jerseys zijn heel efficiënte koeien. Het probleem met jerseykruislingen is de omzet en aanwas, die is te laag. Daarom ben ik verder gaan kruisen. Je eigen ervaring is hierin de beste leerschool en vooral het leukst.’

Het volgende ras dat hij gebruikte was Zweeds roodbont. ‘Dat gaf goede resultaten en ik kreeg de smaak te pakken.

Door op die kruislingen montbéliarde in

Daan van der Meulen en Christina Oosterhoff Door te kruisen hebben Daan van der Meulen en Christina Oosterhoff uit Blijham meer werkplezier en arbeidsgemak.

Aantal koeien: Quotum: Gemiddelde productie: Hoeveelheid land:

Blijham

93 800.000 kg 9834 4,43 3,69 60 ha

te zetten, ging ook de omzet en aanwas fors omhoog.’

Driewegkruising Tegenwoordig hanteert Van der Meulen vooral het systeem van de driewegkruising met holstein, montbéliarde en Zweeds roodbont. ‘Dat is een makkelijk systeem en zorgt voor een hoge productie. Maar ik kijk bovenal naar de koe: welke stier past op die koe? En ik gebruik alleen de beste stieren. Van een rietje van vijf euro kun je niet verwachten dat je een goede koe krijgt.’

Stieren die hij op dit moment veel gebruikt, zijn de Zweeds roodbonten R David en VR Cigar, de montbéliardes Triomphe en Valfin en de holsteins VH Strong, Shot Al, Wyman en Goldfarm. ‘En ik ga zo meteen Blitz bestellen.’ De veehouder gebruikt op de koeien waarmee hij verder wil fokken, vrijwel alleen gesekst sperma. Hij selecteert deze koeien vooral op basis van verwachtingswaarde en bespiering. Alle andere koeien insemineert hij met Belgisch witblauw, zo’n vijftig procent van de veestapel.

Vee houden is topsport Veel veehouders zien kruisen als een soort noodsprong omdat het management eigenlijk niet goed genoeg is. Van der Meulen reageert fel op die stelling: ‘Als je op die manier een koppel koeien krijgt dat met iets minder management wel presteert, wat is dan het probleem?

Niet alle veehouders hebben ambities als

Van links naar rechts: - De bestaande stal werd op details aangepast: met onder meer een extra robot en waterbedden - Daan van der Meulen en Christina Oosterhoff - Al het gras van het bedrijf wordt geconserveerd in ronde balen - De ronde balen worden gevoerd met een voermengwagen

V E E T E E LT

VX05_bedrijfsrep vd Meulen.indd 17

MAART

2

2 0 1 4

17

17-03-14 16:29

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Van der Meulen haalt zelden koeien op voor de robot

Voor het voerhek ligt een sober rantsoen

topsporters. Ik verkondig zeker niet dat iedereen moet kruisen, maar voor mij werkt het.’ Kruisen betekent voor Van der Meulen vooral met minder arbeid meer koeien goed kunnen verzorgen.

‘Men is bang dat je met kruislingen achteruitgaat in productie. Ik laat zien dat dat niet nodig is’, stelt Van der Meulen.

Op de mpr-uitslag is een rollend jaargemiddelde van 9834 kg melk te vinden met 4,43% vet en 3,69% eiwit. De tussenkalftijd is 380 dagen, het inseminiatiegetal 1,7 en het percentage gedwongen afvoer is minder dan tien procent. ‘Het kruisen blijft structureel voor heterosis zorgen. Bij holstein moet je als veehouder veel meer moeite doen om dezelfde resultaten te halen. Boeren met kruislingen is gewoon relaxter.’

van voederwinning bekijkt Van der Meulen per keer welke werkzaamheden hij zelf uitvoert. ‘Maaien besteed ik vaak uit, maar het gras persen in ronde balen doe ik altijd zelf. Met ronde balen heb je nooit warm voer voor het voerhek liggen. Ook kan ik precies het optimale inkuilmoment bepalen, ik hoef niet te wachten op de loonwerker.’

Na 2015 wil Van der Meulen zo veel mogelijk melk produceren van eigen voer.

‘De uitdaging voor de toekomst ligt vooral bij de grond. Voor gras wil ik een drogestofopbrengst van minimaal 12.000 kg per jaar realiseren. Ik wil me er verder in bekwamen om met weinig kunstmest goed gras te telen. Daarvoor kijk ik goed om me heen, ook bijvoorbeeld bij biologische collega’s. Zij laten het bodemleven voor hen werken, dat wil ik ook.’

Het basisrantsoen van eigen geteeld gras en mais, aangevuld met koolzaadstro, houdt Van der Meulen sober. Dat heeft voor hem diverse voordelen. ‘De koeien komen graag naar de robot voor hun krachtvoer. Ik hoef nooit koeien op te halen voor de robot, tenzij er echt iets aan de hand is. Dit rantsoen is ook prima voor de koeien die bijna droog moeten, ik kan ze droogzetten met een melkproductie van zo’n 10 tot 12 kg. Ik wil niet voeren in twee groepen, daarvoor heb ik te weinig dieren.’

De hoeveelheid koolzaadstro die Van der Meulen voert, is variabel. ‘Ik kijk per grasbaal of er voldoende structuur in zit, zo niet, dan gaat er extra stro bij.’ Vanaf 40 dagen in productie worden de koeien dynamisch gevoerd. ‘Met de Lely-melkrobot en krachtvoerautomaat voeren we per koe mooi nauwkeurig. Ik ga niet voor de laatste liter melk, we voeren daarom heel scherp.’ Van der Meulens veestapel realiseert een voerefficiëntie van meer dan anderhalve kilogram melk per kg voer (op basis van droge stof). ‘Dat lukt jaarrond met holstein niet.’ l

Maar relaxt boeren betekent voor Van der Meulen en Oosterhoff zeker niet dat ze achteroverleunen. Diergezondheid is heel belangrijk voor ze en daarom werken ze volgens vaste protocollen en richtlijnen. ‘We gebruiken heel weinig antibiotica, de dierdagdosering ligt onder de twee en het gaat ook lukken om te dalen tot anderhalf. Ik heb al vijf maanden geen koe behandeld tegen mastitis. Maar als een dier wel ziek is, willen we die zo goed mogelijk kunnen behandelen. Dus ook met antibiotica.’

Gras in ronde balen De omvang van het bedrijf is afgestemd op de hoeveelheid werk voor één persoon. ‘Je moet de koeien structureel goed kunnen verzorgen.’ Op het gebied

De kruislingen geven meer dan anderhalve kilo melk per kilo voer (op basis van droge stof)

18

V E E T E E LT

VX05_bedrijfsrep vd Meulen.indd 18

MAART

2

2014

17-03-14 16:29

VX05_p19.indd 19

17-03-14 13:32

GRAS EXTRA

Gras is de belangrijkste ruwvoerbron op vrijwel alle melkveebedrijven. Daarom komt Veeteelt eind april (april 2) met een speciale bijlage: VeeteeltGRAS extra.

Het is een bijlage boordevol vakinformatie over graslandmanagement met speciale aandacht voor weidegang. Van de basis – wat is gras nu eigenlijk? – tot en met de economische succesfactoren van goed graslandmanagement: alles komt aan bod.

Veeteelt werkt hiervoor nauw samen met Wageningen UR en marktpartijen met veel kennis over gras en graslandmanagement.

Er verschijnen, naast de reguliere Veeteelt Nieuwsbrief op donderdag, twee extra nieuwsbrieven rondom de verschijningsdatum van VeeteeltGRAS extra, helemaal gericht op graslandmanagement.

Ook de website van Veeteelt zal de komende tijd de nodige aandacht besteden aan graslandmanagement. aut inullacium la Axime pa derferat la peressequi inullaciumreut aliaaut pa derferat ne et hilibus poreAxime reNem. Se atis excesendio. ut alia peressequi pudaniam, ne et hilibus pore quaes Se Nem. et imus eum dent excesendio. maiore eosatis pudaniam, vel. eos quaes porest eum et imus optam, dent con evelest,eos maiore reperat vel. porest eos consitaque si aruptas nisoptam, Ehendae evelest, eriat reperat si quidestrum sitaque ut aruptas iumquam nis siet, Ehendae

iumquam et, si quidestrum

FOKKERIJ

FOKKERIJ

Xx Xx

ut eriat

AS GR AS GR EXTRA EXTRA

2014 IEF GRAS 15 APRIL VEETEELT NIEUWSBR IEF GRAS 15 APRIL 2014 VEETEELT NIEUWSBR VEETEELTNIEUWS VEETEELTNIEUWS

groot sucOpen dag Fries succes opkomst Open dag groot Open sucFries groot succes dagopkomst Fries grootOpen dag opkomst Open succes opkomst ces dag groot sucOpen grootOpen dag Fries opkomst Open succes Fries groot succes dagopkomst grootOpen dag opkomst ces Fries Open Fries groot sucsucces dagopkomst Open Fries groot Open dagopkomst ces Fries groot succes sucdagopkomst grootOpen dag Fries opkomst Open succes Fries groot succes dagopkomst grootOpen dag opkomst ces Fries dag Fries groot sucLees meeropkomst Open ces Fries groot succes dagopkomst meer ces opkomst Lees

VEETEELT

MARKT

€ 330,00

MARKT BOTER BOTER MELKPOEDER

VEETEELT JAARGANG 30

330,00 € 290,00 €

NR.1

JAARGANG 30

JANUARI 1/2

NR.1

Vandaag in Veeteelt Vandaag in Veeteelt

2013

JANUARI 1/2

2013

35,00 €€290,00

MELKPOEDER SPOTMARKT 35,00 € 31,00 € SPOTMARKTCAMPINA FRIESLAND FRIESLAND CAMPINA KOOPMELK KOOPMELK LEASEMELK

FILM

BROK LEASEMELK A

FILM Xxx Xxx

A BROK EURIBOR EURIBOR

8,00 €€31,00

8,00 € 0,75 € IN DIT NUMMER

0,75 €€26,50

SPECIAL MAIS

KERSTQUIZ

Quizkalf Malina vindt onderdak in Zeewolde VX01-cover.indd

Meer kolfaanzet door mixen van maisrassen

11-01-13 12:58

IN DIT NUMMER

0,22 €€26,50

CRV KOE-EXPO

kampioene Regerend nationaal Gent Betty zegeviert in

2

SPECIAL MAIS

KERSTQUIZ

Quizkalf Malina vindt onderdak in Zeewolde VX01-cover.indd

Meer kolfaanzet door mixen van maisrassen

CRV KOE-EXPO

kampioene Regerend nationaal Gent Betty zegeviert in 11-01-13 12:58

2

€ 0,22

MEEST BESPROKEN Marietje, MEEST BESPROKEN

de CRV kampioene van de CRV kampioene van fel omstreden FACEBOOK Marietje, Koe-Expo Lees meer omstreden felverdeeld optreden sterk Koe-Expo Lees meer optreden sterk verdeeld de CRV kampioene van TWITTER Marietje, de CRV kampioene van fel omstreden TWITTER Marietje, Koe-Expo Lees meer omstreden felverdeeld optreden sterk Koe-Expo

FACEBOOK

Meningen over jury

Meningen over jury

Meningen over jury

Meningen over jury

optreden sterk verdeeld

Lees meer

e het Met de smartphon e het tip bepalen Met de smartphon oogsttijds tkst tkst ADVERTORIAL tkst tkst tkst tkst optimale tkst tkst tkst tkst Tkst tkst tiptkstbepalen tkst tksttkst tksttkst tksttkst tksttkst tksttkst optimale oogsttijds tksttkst tksttkst tksttkst tksttkst tkst tksttkst tksttkst Tksttkst tkst

ADVERTORIAL

AGENDA

AGENDA

tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst Lees meer tkst tkst tkst tkst tkst tkst... tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst meer tkst tkst... Lees tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst tkst

Aanmelden

Aanmelden

Afmelden

Afmelden

Gegevens wijzigen Gegevens wijzigen

Adverteren

Adverteren

Abonneren

Abonneren

Contact

Contact

Disclaimer

Disclaimer

A LLES OV E R GR A S PromoPagVeeteelt.indd 46

14-03-14 10:20

K E U R I N G

Dubbelslag voor John Wester tijdens drukbezochte wintershow Middenmeer

Andermaal Marijtje 356 Lherosdochter Marijtje 356 was in perfecte showconditie naar de wintershow van Noord-Holland afgereisd. De kampioene van 2013 was beter dan ooit en verdedigde haar titel met verve. tekst Jaap van der Knaap

D

rie van de vier vaarzenfinalisten van de wintershow van Noord-Holland kwamen uit de jongste rubriek. Misschien was dat toeval, maar het drietal toonde in Middenmeer aan dat verse, nog dikwijls niet uitgegroeide vaarzen op keuringen beslist mee kunnen dingen naar het eremetaal. Neem Bleske 404, een Blueskydochter van Jan, Bea en Dirk Jan Kater uit Wieringerwaard, die op de dag af op tweejarige leeftijd had gekalfd. Bleske was het jongste dier in Middenmeer en inderdaad nog erg jeugdig, maar ze toonde een geweldig lange vooruier. Ze eindigde vóór de rondom correcte Lien 277 (v. Classic) van de familie Spaander uit Berkhout. De rubriekszege in de jongste rubriek was voor Future Dream Holsteins Darina van Jacob Wijnker en Ina van Ark uit Avenhorn, die daardoor zeker was van een finaleplaats. De scherpe Darina (v. Snowman) bezat een vaste en hoge uier, maar verdiende haar rubriekszege vooral omdat ze qua beengebruik iedereen de baas was.

Ondanks de dominantie van jonge vaarzen in de finale, kwam de uiteindelijke kampioene uit de oudste vaarzenrubriek. Truus 197 (v. Eurostar) van John en Christel Wester uit Opmeer was meer uitgezwaard, breder in het skelet en combineerde een harde bovenbouw met voldoende ribwelving en ribdiepte. Vanwege haar breed gedragen uier veroverde ze de titel. De jeugdige Darina kreeg de reservetitel.

Minder maat en massa John Wester had ook sterke troeven meegenomen voor de titelstrijd in de middenklasse. Zijn Dropshotdochter Carla 344 imponeerde in zijaanzicht dankzij haar diepe middenhand en hoge achteruier. Stalgenote Carla 323 (v. Red Rock) had meer upstanding en was uit zwaarder hout gesneden, maar kende een minder vlotte stap. De stalgenotes

troffen in de finale Bertha 238, een stijlvolle Goldwyndochter van Marcel van der Eijk uit Twisk. Bertha was juist fijner in haar bouw.

De laatste finalist kwam uit de stal van Co Ruijter uit Wijdenes. Zijn Cricketdochter Wienes Coba 712 had nog maar net voor de tweede keer gekalfd en dat kwam in de ring tot uiting door minder maat en massa dan haar concurrentes.

Maar Coba was wel uiterst jeugdig en bewoog zich soepel dankzij een mooie kruispartij en sterke benen. Ze kreeg de reservetitel, omdat ze voor de hoogste trede nog niet de capaciteit van Carla 344 bezat. Daarmee was het tweede kampioenschap voor Wester een feit.

Truus 197 (v. Eurostar), kampioene jong Prod.: 2.03 136 5133 3,24 2,75 lw 104 l.l.

Bodemvrijheid van de uier In de strijd om de seniorentitel acteerden Simone Fortune van Simon en Eldert de Boer uit Middelie en Twister Aaltje van Van der Eijk uit Twisk. Aaltje (v. Talent) was in beweging imponerend met haar diepe, open ribbenpartij, maar op stand was een mindere overgang van voornaar middenhand zichtbaar. Simone (v. Fortune), middenklaskampioene in 2011, showde haar lijf weliswaar minder fier dan Aaltje, maar ze was wel sterk en lang in haar skelet. In beenwerk werd ze voorbijgestreefd door Future Dream Holstein Sijke 3626. De bodemvrijheid van de uier van de Survivortelg van Wijnker verraadde niet dat ze al vier keer gekalfd had. Dankzij haar droge beenwerk, haar sterke bovenbouw en haar bijzonder lange vooruier kreeg ze de reservetitel.

Want Marijtje 356 was naar Middenmeer gekomen om haar dagzege van vorig jaar te verdedigen. De Lherostelg van Willem Bakker uit Nieuwe Niedorp was dit jaar in nog meer in goeden doen, omdat ze zes weken terug had gekalfd en daardoor niet alleen kracht, maar ook melk uitstraalde. Haar brede, door een sterke ophangband gedragen achteruier ver-

Carla 344 (v. Dropshot), kampioene midden Prod.: 3.03 319 10.957 4,46 3,28 lw 112

Marijtje 356 (v. Lheros), kampioene oud Prod.: 5.04 311 13.069 4,47 3,36 lw 123

raadde een prima dagproductie en zonder twijfel kreeg ze de seniorentitel toebedeeld. Het was vervolgens ook geen verrassing dat ze ook het algemeen kampioenschap opeiste. l

V E E T E E LT

VX05 keuring Middenmeer.indd 21

MAART

2

2 0 1 4

21

17-03-14 13:04

I N T E RV I E W

Jan Cees Vogelaar: ‘Van hectare grasland halen we 16 tot 22 ton droge stof’

De groene droom nabij Zeven jaar werkte melkveehouder Jan Cees Vogelaar (51) uit Lelystad aan zijn droom. Nu telt hij af naar het moment dat zijn nieuwe bedrijf HarvestaGG het eerste gras omtovert tot gas, veevoer en organische meststof. De miljoeneninvestering inspireert, al stelt hij ook dat ‘in Nederland een nieuw biobased businessmodel opzetten gelijk staat aan zwemmen in een bad met dikke stroop’. tekst Jelle Feenstra

H

ooguit eens per drie weken melkt hij zijn 130 koeien nog. De tijd van Jan Cees Vogelaar (51) uit Lelystad gaat nu vooral op aan een nieuwe droom: met een innovatief en economisch aantrekkelijk plan de wereld een beetje groener maken.

In zijn kantoor, pal bij vliegveld Lelystad, doet de immer spraakmakende opiniemaker zijn grootse plannen uit de doeken.

Als ze uitkomen, rijden over tien jaar 6000 vrachtwagens op bio-LNG, gaat er 150.000 ton voer van tien productielocaties naar varkens- en pluimveehouders en vindt 270.000 ton compost in pellets zijn weg naar boeren en tuincentra.

De productie vindt plaats op tien HarvestaGG Green Goods Farms in Nederland en wellicht ook één of twee in Vlaanderen.

22

V E E T E E LT

VX05_interview J.C. Vogelaar.indd 22

MAART

2

Hoe ver bent u met de plannen?

‘Als de vergunningen voor de eerste Green Goods Farm in Lelystad rondkomen, bouwen we na de zomer. Begin 2015 kunnen we de eerste grasoogst ontvangen. Tegen die tijd hopen we te starten met de bouw van locaties in Emmeloord en de Haarlemmermeer.’

Is de afzet van de producten al geregeld?

‘We zijn goed op weg. De groene brandstof (bio-LNG) gaat in vrachtwagens van AB-Texel, een dochteronderneming van A-ware Food Group. Die werkt aan een gunstige CO2-footprint. Het grassapconcentraat gaat naar Agrifirm-dochter Bonda, die er eiwitrijk brijvoer van maakt voor varkens en kippen. Nutreco heeft in-

teresse in het sap voor visteelt en Agrifirm wil de compostpellets gaan verkopen.

Voor de andere producten zijn er gesprekken met diverse partijen.’

Waarom kiest u voor gras?

‘Ik ben een fan van gras en het is duurzaam. Proeven wijzen uit dat we zonder kunstmest in vijf snedes 16 tot 22 ton droge stof van een hectare halen. Deze opbrengsten halen we alleen als er groen licht komt voor evenwichtsbemesting, ofwel een gewas krijgt net zoveel meststof toegediend als het onttrekt. Die evenwichtsbemesting is cruciaal.’

‘We zaaien een mengsel van beemdlangbloem, rietzwenk en rode klaver. Met name die laatste doet veel als stikstofbin-

2014

17-03-14 16:23

der. Bovendien is de zaaidichtheid met 55 kilo zaad per hectare hoog. Op basis van de gewogen mineralenafvoer bemesten we maximaal met dierlijke mest. De resultaten zijn spectaculair. We komen gras tegen met wortels van 1,20 meter of meer.

Die kunnen bij droogte tegen een stootje en nemen de mineralen veel beter op dan bijvoorbeeld Engels raaigras.’

Wie gaan het gras telen?

‘Voor de eerste Green Goods Farm hebben we 150 akkerbouwers met 1450 hectare gras nodig. Er zijn toezeggingen voor 500 hectare. We betalen 87,50 euro per ton droge stof. Bij een gemiddelde opbrengst

‘We verdringen niet, omdat we het gras voornamelijk telen op gronden waar anders graan voor veevoer wordt geteeld.

Een deel van dit gras wordt veevoer. Bovendien maken we het bouwplan ruimer en de bodem gezonder, waardoor je op gronden met voedselgewassen juist meer van een hectare haalt. Als we doorgroeien naar tien locaties, gaat het om 15.000 hectare op een totaal van 1,2 miljoen hectare.

Waar praten we over?’

Hoe reageren collega-melkveehouders?

‘Niet erg enthousiast. Een aantal ziet me als concurrent voor ruwvoer. Dat snap ik niet. De grond blijft in het bezit van akkerbouwers. Verbouwen die nu massaal ruwvoer dan? De kritiek komt vaak van collega’s die zelf voor veel geld een hecta-

‘Als FrieslandCampina maisteelt verbiedt, is het mestprobleem in één klap opgelost’ re grond verhuren aan telers van bollen, uien of aardappelen.’

‘De melkveehouderij zou dit plan juist moeten omarmen. Op gras kan en mag veel meer drijfmest dan op bouwland, dus komt er meer afzetruimte voor mest. Als FrieslandCampina haar leden een maisteeltverbod oplegt, dan is het mestprobleem in Nederland in één klap opgelost.’

van 17 ton droge stof levert dat 1488 euro per hectare op, zo’n 450 euro meer dan wintertarwe. Het zaaien en oogsten doen we zelf.’

‘Gras kan de akkerbouwer helpen in zijn bouwplan. Het is goed voor de structuur, de gezondheid en het organischestofgehalte van de bodem en verbetert de opbrengst van het gewas dat erna komt. Ook kan deze eiwitrijke teelt boeren helpen om de verplichte 5 procent vergroening in te vullen, tenminste als we dit met Economische Zaken onder het vergroeningsregiem kunnen krijgen.’

Hoe maatschappelijk verantwoord is het om gras voor brandstof te telen op grond waar ook voedsel verbouwd kan worden?

Hoeveel gaat dit plan kosten?

‘Je praat voor deze eerste productielocatie over een investering van zo’n 54 miljoen euro. Van de partijen die mee investeren, kan ik nog geen namen noemen. Er zitten afnemers van onze producten bij, maar ook zuivelondernemingen. En zelfs een Chinese investeerder die naar wegen zoekt om luchtvervuiling in zijn land tegen te gaan.’

‘Een mogelijke investeerder van wie ik de naam wel kan noemen, is de Boerenbond in België. Die overweegt mee te doen in ruil voor het mogen uitrollen en toepassen van het HarvestaGG-concept in Vlaanderen.’

‘Zelf investeer ik een paar miljoen. In totaal moeten we 30 miljoen euro op tafel krijgen. Dan neemt de bank de overige 24 miljoen euro voor zijn rekening. We maken ook gebruik van de regeling waarbij

Wat is HarvestaGG? HarvestaGG is een initiatief van melkveehouder Jan Cees Vogelaar uit Lelystad. Samen met energiemaatschappij Essent ontwikkelde hij het concept.

Binnen tien jaar wil hij jaarlijks 15.000 hectare gras laten telen. Dat gaat samen met bermgras, uienschillen, snoeimateriaal en plantafval als geperste koek de droogvergister in op tien productielocaties in Nederland en België.

De 350 miljoen kuub gas die dat oplevert, wordt omgezet in groene brandstof. Van het grassapconcentraat wordt veevoer gemaakt. Het ijzerrijke sap gaat naar de visteelt, om de zalm mooier te laten kleuren. Het digestaat uit de vergister composteert tot turfachtig materiaal dat als plantaardige meststof wordt verkocht. De vrijkomende CO2 gaat naar de glastuinbouw en de frisdrankindustrie.

de staat garant staat voor een bepaald financieringsdeel. Half mei hopen we de financiering rond te hebben.’

‘Als de eerste farm draait, wordt de financiering van de volgende een stuk makkelijker. Veel partijen willen meedoen, maar wel onder het motto: “Eerst zien, dan geloven.”’

Bent u wel eens bang dat u een te grote broek hebt aangetrokken?

‘Het project is een echte “uphill battle”.

Als je met een volledig nieuw concept een business van de grond probeert te krijgen, stuit je op niet dekkende of elkaar tegensprekende regelgeving, zo heb ik ervaren.

Het is als zwemmen in een bad met dikke stroop.’

‘Maar ik doe het niet alleen en zou het alleen ook niet kunnen. Ik heb een inspirerend team van mensen om me heen en ook de betrokken mensen van organisaties, ondernemingen en overheden doen en denken volop mee. Zo hebben we steeds oplossingen weten te vinden.’

‘Tot nu is er zo’n anderhalf miljoen euro eigen geld in gestopt en dan moet de eerste paal de grond nog in. Als dit mislukt, is de financiële schade enorm, om van imagoschade maar te zwijgen. Toch geniet ik dagelijks, het is een enorm inspirerende weg.’

Blijft u nog wel melkveehouder?

‘Daar durf ik geen keihard “ja” meer op te antwoorden.’ l

V E E T E E LT

VX05_interview J.C. Vogelaar.indd 23

MAART

2

2 0 1 4

23

17-03-14 16:24

Compleet mineralenmengsel voor melkvee

Ingenieursbureau Heemskerk b.v.

T: 013-505 1658 Heemskerk BelgiĂŤ bvba T: 014 - 479544

FarmPEQ Complete is het meest complete mineralen-, spoorelementen- en vitaminenmengsel dat u aan uw melkkoeien kunt verstrekken.

www.heemskerk-dairy.com info@heemskerk-dairy.com

FarmPEQ Complete bevat organische spoorelementen, levende gisten en mycotoxinebinder.

AlltechÂŽ inside:

FP_Complete_NL_16122013.indd 1

16-12-13 13:42

Ga voor een laag celgetal!

24

VX05_p24.indd 24

V E E T E E LT

MAART

2

2014

17-03-14 13:39

K E U R I N G

Gansey’s Clara 10 wint opnieuw op wintershow Flevoland

Titelprolongatie voor Clara De kampioenes van 2012 en 2013 kwamen oog in oog te staan bij het verkiezen van de algemeen kampioene. De roodbonte Clara had uiteindelijk de sterkste troeven om op de Flevolandse wintershow in Dronten haar kunstje van 2013 te herhalen. tekst Tijmen van Zessen

video-impressie www.veeteelt.nl

D

e kaft van de catalogus van wintershow Flevoland heeft volgend jaar dezelfde ‘covergirl’. Gansey’s Clara 10 stal opnieuw de show en werd in Dronten algemeen kampioene. De koe van Rudi Menkveld en Ilona de Haan uit Zeewolde bewoog zich met haar lange lijf sierlijk door de ring. De Sudena Sundancedochter nam een ruime pas en droeg haar vast aangehechte uier hoog.

Clara was in de middenklasse onder meer te sterk voor de evenredige Holbra Paya (v. Bolton) van André, Willeke en Koen van Vliet uit Zeewolde. De soepel stappende Paya werd om haar beengebruik achter Riebeeck Goldwyn Barbie geplaatst. Het verschil in beengebruik met de melktypische koe van Jos Ruijter uit Ens was echter minimaal, terwijl Paya duidelijk beter was in kruisbouw en breedtematen. Breed was ook VVH Carolien 24 (v. Curtis). De koe van Gerben en Arnold van Veelen uit Biddinghuizen straalde veel kracht en vermogen uit, terwijl haar uier hoog in de dam zat aangehecht. Haar stalgenote VVH Florensia 2 (v. Zabing), een krachtpatser pur sang met sterke benen, stak haar echter de loef af. Zij streek de reservetitel op en flankeerde de zeer complete Sundancedochter van Menkveld.

Florerende Flower Clara mocht dan succesvol haar titel verdedigen, Van Veelen had in de seniorenklasse nog de kampioene van 2012 aan het halster. Shottledochter VVH Flower toonde een geweldige melkopdruk en paradeerde met een soepele tred door de ring. De uier van de vierdekalfskoe was goed bewaard gebleven en daarom rekende ze af met de fraai gelijnde Gansey’s Claroen 4 (v. Classic) van Menkveld. Meer moeite kostte het om de complete Decemberdochter Landaas Joke 034 van het

lijf te schudden. De koe van Jaap van de Vliert uit Biddinghuizen stapte op kogelharde benen en had een goede balans in het frame. Die balans sprak ook aan bij Tonia 396, een Lucrativedochter van Arno Rops uit Ens. De zesdekalfskoe droeg haar vast aangehechte uier nog boven de hak. Ben en Armgard Barkema uit Lelystad mengden zich in de strijd met Ria 64. Ze hadden de Talentdochter gekocht van buurman Coen van Zanten.

Ria imponeerde met een harmonisch skelet, een prima kruis en de beste uier van de seniorenklasse. Genoeg voor eremetaal, voor de reservetitel. Maar het seniorengoud was voor Flower, die net even meer overtuigde in de stap.

Lakeside Kinga (v. Seaver), juniorenkamp.

Prod.: 2.00 136 4930 4,31 3,14 l.l.

Seaverzusjes Op het juniorentoneel kwam Loesje 50 (v.

Shout) in de schijnwerpers met een zeer vast aangehechte uier. Familie Ruijter uit Tollebeek zag haar evenredige pupil dankzij een beter beengebruik afrekenen met de subliem geuierde Vekis Elsidsi (v. Sid). De vaars van Rindert van de Brake uit Almere kon even meer kracht laten zien in de koten. Securedochter Kolhorner Danja Rae won de sympathie van de juryleden Leo Teunis en Engbert-Jan Ruitenberg dankzij haar hoge en brede uier alsook de fijne botkwaliteit in haar beenwerk. De vaars van Piet en Anje Grin uit Biddinghuizen versloeg Loesje en Elsidsi, maar strandde in het duel met het kampioensduo.

Landaas Joke 9722 (v. Seaver) trok van leer met droge benen die ze goed gebruikte.

Haar vast en hoog aangehechte uier droeg ze fraai onder een lang en evenredig frame. Eigenaar Jaap van de Vliert wist dat het spannend werd, want ook Jokes opponent Lakeside Seaver Kinga (v.

Seaver) had een mooi rechte stap op goede klauwen en een prachtige schouder-

Gansey’s Clara 10 (v. Sundance), alg. kamp.

Prod.: 3.10 479 12.475 5,00 4,09

VVH Flower (v. Shottle), seniorenkamp.

Prod.: 3.11 654 21.740 4,88 3,78

partij. De harmonische vaars van Van Vliet toonde een iets scherpere ophangband en een fractie meer vulling in het lijf dan halfzus Joke. De juniorentitel was voor Kinga, de reservestek voor Joke. l

V E E T E E LT

VX05_keuring Dronthe.indd 25

MAART

2

2 0 1 4

25

17-03-14 12:14

S P E CI AL I NK UI L MI D DE L E N

Inzet van toevoegmiddelen bij inkuilen verschuift van

Inkuilmiddel als p

Traditioneel worden inkuilmiddelen ingezet als onder moeilijke omstandigheden een kuil dreigt te mislukken. Leveranciers van moderne inkuilmiddelen claimen op basis van buitenlandse proeven een hoog rendement onder alle omstandigheden.

Hoewel Nederlands onafhankelijk onderzoek ontbreekt, zien steeds meer veehouders de voordelen van bacteriemengsels. tekst Wichert Koopman

26

V E E T E E LT

VX05_special inkuilmiddelen.indd 26

MAART

2

D

e moeilijke meimaand van vorig jaar was voor de verkopers van inkuilmiddelen een toptijd. Ze zagen de omzetten van hun producten met tientallen procenten stijgen. Egbert Schreurs van Agrifirm Feed schat bijvoorbeeld dat bij klanten van de coöperatie aan zo’n 35 procent van de kuilen in de grasmaand van 2013 het bacteriemengsel Ecosyl is toegevoegd. Daarnaast waren suikerrijke middelen als melasse en smulsiroop nauwelijks aan te slepen.

Het scenario tijdens de eerste snede van

2014

17-03-14 13:40

uift van noodmaatregel naar managementinstrument

ls puntje op de i

vorig jaar illustreert dat het gebruik van inkuilmiddelen door veel veehouders nog wordt beschouwd als incidentele noodmaatregel om het mislukken van een kuil te voorkomen. Daarnaast groeit echter de groep ondernemers die bacteriemengsels toepassen als hulpmiddel om de kwaliteit van het ruwvoer structureel te verbeteren. Zo denkt Schreurs dat minstens 15 procent van de veehouders ook onder goede omstandigheden al regelmatig een inkuilmiddel inzet.

Voor steeds meer van hen is het toevoe-

gen van een bacteriemengsel al een standaard onderdeel van de voederwinning.

Ton aan voer op het erf Sommen met grote getallen zijn snel te maken. Edward Ensing van Barenbrug rekent voor dat op basis van gemiddelde marktprijzen voor structuur, eiwit en energie de waarde van een kilo droge stof uit graskuil zo’n 27 eurocent bedraagt. Bij de gemiddelde veehouder ligt er dan al gauw voor meer dan 100.000 euro aan voer op het erf.

‘Het besef van de waarde van eigengeteeld ruwvoer stijgt met de dag’, constateert de ruwvoerspecialist. ‘Het nieuwe mestbeleid en het verdwijnen van de melkquotering stimuleren veehouders om de efficiëntie van de ruwvoerteelt en de benutting van voer op hun bedrijf te verhogen. Meer gras per hectare produceren is de eerste stap om dit te bereiken. Inkuil- en voerverliezen beperken is een goede tweede.’

Ensing verwijst naar een onderzoek van Flynth Accountants waarin wordt bere-

V E E T E E LT

VX05_special inkuilmiddelen.indd 27

MAA RT

2

2 0 1 4

27

17-03-14 13:40

S P E CI AL I NK UI L MI D DE L E N

Een juiste dosering en verdeling van inkuilmiddelen is cruciaal voor een goede werking

kend dat een hectare grasland bij klanten van het boekhoudkantoor gemiddeld ruim elf ton droge stof per hectare produceert, maar dat hiervan niet meer dan negen ton wordt omgezet in melk.

‘Inkuil- en voerverliezen bedragen gemiddeld dus twintig procent, waarbij de verschillen tussen bedrijven ook nog eens enorm zijn’, stelt Ensing vast.

‘Conserveringsverliezen variëren van vier tot tien procent, maar de verliezen door broei en schimmels kunnen oplopen van nihil tot wel veertig procent. Bo-

venop de verliezen in droge stof komen nog eens de verliezen in voederwaarde als gevolg van ongewenste omzettingen van suikers en eiwitten.’

Geen wondermiddel Zonder uitzondering benadrukken adviseurs dat bacteriemengsels geen wondermiddelen zijn. Voor een geslaagde kuil moeten alle aspecten van het inkuilmanagement op orde zijn. Maar daarbovenop kunnen inkuilmiddelen wel helpen om de puntjes op de i te zetten.

De tientallen verschillende moderne inkuilmiddelen die in Nederland worden aangeboden, bevatten bacteriën die globaal zijn te verdelen in twee groepen: de homofermentatieve en de heterofermentatieve bacteriën. De eerste groep bacteriestammen vormt uitsluitend melkzuur. ‘Deze zogenaamde homofermentatieve bacteriën garanderen de meest efficiënte omzetting van suikers in melkzuur. Ze zorgen voor een snelle daling van de pH in de kuil en stoppen daarmee de ongewenste afbraakproces-

Inkuilen Inkuilen is een methode om voer voor langere tijd te kunnen bewaren.

Door gras voor te drogen en luchtdicht op te slaan, komt een conserveringsproces op gang. Hierbij spelen een groot aantal elementen en processen een rol.

Schimmels Op gras zitten grote aantallen schimmels en sporen van schimmels. Om te kunnen groeien hebben ze meestal zuurstof nodig. In een dichte kuil zal schimmelvorming daarom weinig optreden. Dat verandert als de kuil wordt geopend. Zuren zoals propionzuur remmen de groei van schimmels.

Gisten Gisten komen van nature voor in gras. In een luchtdicht afgesloten kuil zullen ze zich niet vermeerderen. Zodra bij het openen van de kuil zuurstof intreedt, kunnen gisten hun kans grijpen, wat leidt tot broei. Azijnzuur stopt dit proces.

Boterzuurbacteriën Boterzuurbacteriën zijn rottingsbacteriën. Ze zetten eiwit om in ammoniak en zijn daarom ongewenst in de kuil.

Als de kuil voldoende snel verzuurt, krijgen boterzuurbacteriën geen kans om zich te vermeerderen.

28

V E E T E E LT

VX05_special inkuilmiddelen.indd 28

MAART

2

2014

17-03-14 13:41

Nieuwegeneratiemiddelen produceren ook enzymen Pioneer Hi-Bred, internationaal een van de grootste producenten van inkuilmiddelen, heeft sinds kort de producten 11 GFT en 11 CFT op de markt. Deze bacteriemengsels voor toepassing in respectievelijk gras- en maiskuilen gaan verder dan het versnellen van het conserveringsproces en het remmen van broei. ‘Deze nieuwegeneratiemiddelen bevatten bacterie-

stammen die enzymen produceren die in staat zijn om houtstof los te weken en daarmee celwanden beter bereikbaar te maken voor de bacteriën in de pens van de koe’, legt Oscar Koppelman, vertegenwoordiger van de Amerikaanse firma, uit.

‘Op deze manier verbeteren deze middelen direct de verteerbaarheid van een verouderd gewas.’

De vertegenwoordiger is ervan overtuigd dat de komende jaren meer nieuwe inkuilmiddelen zijn te verwachten. Het gebruik van melkzuurbacteriën om inkuilverliezen te beperken lijkt slechts het begin van een ontwikkeling waarin de biotechnologie veehouders ondersteunt in het verhogen van de efficiëntie van de omzetting van ruwvoer in melk.

sen van energie en eiwit’, legt Herman van Schooten, onderzoeker voedergewassen bij Wageningen UR Livestock Research, uit. ‘Zo blijven er in de kuil meer voedingsstoffen over die door de koe benut kunnen worden.’

Een kuil die stabiel is onder het plastic, hoeft niet stabiel te blijven als de kuil wordt opengemaakt. Door luchtintreding krijgen schimmels en gisten de kans zich te vermeerderen en zo veroorzaken ze broei. ‘Melkzuur is als broeiremmer niet zo effectief’, geeft Van Schooten aan. ‘Azijnzuur en propion-

zuur doen het beter. Als broei een risico vormt, is het verstandiger om te kiezen voor een mengsel waarin naast melkzuurvormende bacteriën ook stammen zitten die indirect azijnzuur produceren, de zogenaamde heterofermentatieve bacteriën. Mengsels met alleen homofermentatieve bacteriën kunnen het risico op broei zelfs vergroten. Door de snelle vorming van melkzuur wordt de vorming van azijnzuur geremd en neemt de broeigevoeligheid van de kuil toe. Het melkzuur zelf kan bovendien een voedingsbron zijn voor gisten.’

Veel van de middelen die in Nederland worden verkocht, bevatten een variant van de bacterie Lactobacillus buchneri.

Deze bacterie produceert naast melkzuur ook azijnzuur en wat propyleenglycol. Deze propyleenglycol kan door een andere bacterie worden omgezet in propionzuur dat naast azijnzuur een effectieve gisten- en schimmelremmer is.

Onafhankelijk onderzoek nodig Of het gebruik van bacteriemengsels onder Nederlandse omstandigheden altijd rendeert en of alle middelen even effec-

Melkzuurbacteriën

Azijnzuurvormende bacteriën

Melkzuurbacteriën vormen de motor van de conservering. Ze zetten suikers uit het gras om in melkzuur dat zorgt voor een daling van de zuurgraad van de kuil waardoor rottingsprocessen stoppen. Melkzuurbacteriën groeien het best in een omgeving zonder zuurstof en met niet te veel vocht. Afhankelijk van het drogestofpercentage stagneert de groei van melkzuurbacteriën bij een pH tussen de 4 en 5,5. De kuil is dan stabiel. Het gras is geconserveerd en het bacterieleven stopt.

Azijnzuurvormende bacteriën zetten een deel van het melkzuur in de kuil om in azijnzuur. Dit zuur stopt de vermeerdering van gisten en is daarmee een effectieve broeiremmer.

Suikers Suikers in het gras vormen de brandstof voor het conserveringsproces. Ze kunnen worden omgezet in zuren die de afbraak van het gras in de kuil voorkomen.

Eiwitten Eiwitten in het gras worden onder invloed van rottingsbacteriën omgezet in onder andere ammoniak. Dit proces stopt als de kuil verzuurt.

Eiwitten werken de verzuring echter tegen. Een eiwitrijk gewas dat ook nog eens weinig suikers bevat conserveert daarom vaak slecht.

V E E T E E LT

VX05_special inkuilmiddelen.indd 29

MAA RT

2

2 0 1 4

29

17-03-14 13:41

S P E CI AL I NK UI L MI D DE L E N

Bonsilage Plus

8

6

6 NH3-fractie

pH

5 4 3 2

4 2

1 0

0

4

7 14 dagen na inkuilen

46

90

onbehandeld

40 melkproductie (kg/dag)

onbehandeld 7

onbehandeld

met Ecosyl

40

35

35

30

30

25

25

20

20

15

0

met Ecosyl

10

20

30 % droge stof

40

15 10

50

Figuur 1 – Ontwikkeling van de pH in onbehandelde graskuilen en graskuilen behandeld met Bonsilage Plus

Figuur 2 – Verschillen in ammoniakfractie tussen onbehandelde graskuilen en graskuilen behandeld met Ecosyl

Figuur 3 – Verschillen in melkproductie bij verschillende drogestofpercentages tussen kuilen met en zonder Ecosyl

tief zijn, durft Van Schooten niet te zeggen. ‘In het buitenland zijn veel proeven gedaan, maar in ons land is onafhankelijk vergelijkend onderzoek door gebrek aan voldoende financiering helaas nooit van de grond gekomen.’

De onderzoeker geeft wel aan dat het toevoegen van bacteriemengsels aan kuilen met meer dan 55 procent droge stof sowieso weggegooid geld is. Deze kuilen bevatten te weinig vocht voor bacteriën om zich te vermeerderen. Ook als een gewas weinig suikers bevat, heeft het geen zin om alleen melkzuurbacteriën in te

zetten, omdat het deze bacteriën aan brandstof ontbreekt om voldoende melkzuur te vormen. Een combinatie van een suikerrijk product zoals melasse met een bacteriemengsel kan in dergelijke kuilen wel goed werk leveren.

Ten slotte wijst Van Schooten erop dat een goede dosering en verdeling van middelen een eerste vereiste is om een goede werking te garanderen. ‘Veel middelen zijn getest op laboratoriumschaal.

Daar is de dosering en verdeling altijd optimaal. In de praktijk is dat niet altijd het geval. Toevoegen op de hakselaar

geeft de beste verdeling door de mengende werking van de hakselkooi en het waaierhuis. De verdeling op een opraapwagen of een balenpers, waarbij het middel bij de invoer bovenop de wiers wordt gespoten, is vaak veel slechter.’

Rendement één op vijf De inkuilmiddelen die in Nederland worden aangeboden, zijn in het buitenland ontwikkeld en daar vaak uitgebreid getest. De Heus Voeders onderzocht in een praktijkproef zelf de werking van het middel Bonsilage Plus. Dit nieuwe-

Ies Bos steekt elk jaar 1600 euro in bacteriën Een conserveringsindex van 93, een broeigevoeligheid 19 en 68 gram melkzuur en 14 gram azijn- en propionzuur per kilo. Melkveehouder Ies Bos is dik tevreden over de conservering van zijn lasagnekuil van de eerste en tweede snede van 2013.

Bos heeft in maatschap met zijn vrouw in Wieringerwaard een bedrijf met 110 koeien en 90 stuks jongvee en heeft 60 hectare grond, waarvan 48 hectare grasland. Aan inkuilen besteedt hij altijd veel aandacht. Gras gaat gehakseld of kort gesneden met een opraapsnijwagen in een sleufsilo die wordt aangereden met twee shovels tegelijk.

De eerste en tweede snede kuilt de Noord-Hollandse veehouder over elkaar heen, waardoor een bult ontstaat van tien meter breed en zo’n drie meter hoog. ‘Het voordeel van deze methode is dat we acht maanden lang hetzelfde rantsoen kunnen voeren, het nadeel is een lage voersnelheid en daardoor meer kans op broei’, legt hij uit.

De laatste jaren laat Bos zijn loonwerker op de hakselaar of snijwagen standaard een bacteriemengsel toevoegen. De eerste snede, die onder in de sleufsilo gaat,

30

V E E T E E LT

VX05_special inkuilmiddelen.indd 30

MAART

2

wordt ingekuild met enkelvoudige Ecosyl, die uitsluitend melkzuurvormende bacteriën bevat. De tweede snede wordt ingekuild met Ecosyl double action.

Naast melkzuurvormende bacteriën zit er in dit middel ook kaliumsorbaat, een zout dat gisten en schimmels doodt of remt en daardoor broei in een geopende kuil voorkomt.

‘In het verleden gebruikten we wel eens melasse als de weersomstandigheden tegenzaten. Dat verbeterde wel de conservering, maar we hadden na het openen van de kuil niet minder last van broei’, herinnert Bos zich. Toen hij een met bacteriemengsel ingekuilde partij als noodmaatregel na een week alweer moest openmaken, raakte hij definitief overtuigd van de toegevoegde waarde. ‘In korte tijd leek het gras al helemaal geconserveerd. Het rook gewoon naar kuilgras en ging ook niet broeien.’

De veehouder investeert sindsdien jaarlijks zo’n 1600 euro in bacteriën. ‘Zeker, het gebruik van een inkuilmiddel is niet goedkoop, maar ik ben ervan overtuigd dat we het dik terugverdienen. Het voer ruikt gewoon zo lekker fris, dat moet de opname wel ten goede komen.

2014

17-03-14 13:41

20

Inkuilmiddel heeft ook direct effect op de voederwaarde De toevoeging van bacteriemengsels heeft behalve een indirect effect ook een direct effect op de voederwaarde van graskuilen. ‘Het hogere melkzuurgehalte maakt de kuilen gemiddeld zuurder en daar moet bij de samenstelling van het rantsoen wel rekening mee worden gehouden om problemen met pensverzuring te voorkomen’, geeft Wouter

Wijnhout van ForFarmers Hendrix aan.

‘Wat dat betreft zijn mengsels die naast melkzuur ook azijnzuur produceren, in het voordeel. Deze maken de kuil minder zuur.’

De bacterie Lactobacillus buchneri, die onder andere in het middel Lalsil actief is, produceert naast azijnzuur ook propyleenglycol. Bij intreding van zuurstof

in de kuil wordt dit omgezet in propionzuur dat een goede remmer van schimmels is. Maar de propyleenglycol die niet wordt omgezet, is een directe energiebron voor de koe. ‘Uit internationaal onderzoek blijkt dat dit een meetbaar effect heeft op de voederwaarde’, aldus Wijnhout.

generatie-inkuilmiddel bevat zowel homofermentatieve als heterofermentatieve bacteriën. De homofermentatieve bacteriën zorgen effectief voor een snelle daling van de pH, zo is te zien in figuur 1. ‘Behandelde kuilen zijn twee tot drie weken eerder stabiel dan onbehandelde kuilen. Gemiddeld levert dat 15 vem per kilo droge stof hogere voeder-

waarde op’, concludeert René Knook, productmanager rundvee bij De Heus.

Een kuil snel stabiel krijgen is mooi, maar als bij opening broei intreedt, gaat alsnog voederwaarde verloren. ‘Daarom bevat Bonsilage Plus ook heterofermentatieve bacteriën die de vorming van azijnzuur stimuleren’, legt Knook uit.

Het totaal aantal gisten in de behandel-

de kuil bleek in het onderzoek van De Heus inderdaad beduidend minder dan in de onbehandelde kuil. ‘De broeigevoeligheid van de behandelde kuilen is laag’, stelt Knook vast. ‘En ook dat voorkomt aanzienlijke verliezen in voederwaarde. In een broeiende kuil kunnen deze gemakkelijk oplopen tot 100 vem per kilo droge stof. Bovendien nemen de koeien een frisse kuil beter op dan een broeiende kuil, waardoor de voerresten gemiddeld 2,5 procent lager zijn.’

Op basis van het uitgevoerde praktijkonderzoek becijfert Knook het rendement van de inzet van de geteste middelen op ongeveer één op vijf. Dat wil zeggen dat één euro investeren gemiddeld vijf euro oplevert.

Welk inkuilmiddel werkt?

De bacteriemengsels die worden aangeboden, zijn te verdelen in twee groepen.

De eerste groep bevat uitsluitend melkzuurvormende bacteriën, de tweede groep ook bacteriën die azijnzuur en propionzuur maken. Welk middel het meest effectief is, hangt af van de omstandigheden. Onderstaand stroomschema helpt om de juiste keuze te maken.

Positief effect

Weersomstandigheden goed?

JA

NEE

Droge stof > 55%?

Inkuilmiddel met alleen melkzuurvormende bacteriën. Eventueel suikers (melasse) toevoegen als brandstof.

JA

NEE

Inkuilmiddel toevoegen is zinloos, bacteriën kunnen hun werk niet doen.

Risico op broei?

JA

NEE

Inkuilmiddel met melkzuur- en azijnzuurvormende bacteriën.

Inkuilmiddel met alleen melkzuurvormende bacteriën, deze zorgen voor de meest efficiënte omzetting van suikers in zuren en daarmee voor de minste voederwaardeverliezen.

Alleen melkzuurvormende bacteriën inzetten kan averechts werken.

Aan de hand van buitenlands onderzoek komen Agrifirm en ForFarmers Hendrix tot vergelijkbare effecten en rendementsberekeningen voor de middelen Ecosyl en Lalsil. Zo toont figuur 2, gebaseerd op een groot aantal internationale proeven, de gemiddelde verschillen in ammoniakfractie tussen kuilen behandeld met Ecosyl en onbehandelde kuilen. ‘De ammoniakfractie in de behandelde kuilen is aanzienlijk lager. Dit betekent een betere smaak en minder eiwitafbraak. Gemiddeld bevatten de behandelde kuilen 8 procent meer werkelijk ruw eiwit’, geeft Egbert Schreurs van Agrifirm aan.

Uit vijftien internationale melkproductieproeven blijkt dat koeien gemiddeld 1,2 kilo meer melk produceren als Ecosyl wordt gebruikt. Dit is weergegeven in figuur 3. ‘Naast de melkproductie stijgt ook nog het eiwitpercentage’, weet de ruwvoerspecialist. ‘Hoewel dit onderzoek in het buitenland is uitgevoerd, gaan wij ervan uit dat het gebruik van een bewezen inkuilmiddel ook onder Nederlandse omstandigheden een duidelijk positief effect heeft.’ l

V E E T E E LT

VX05_special inkuilmiddelen.indd 31

MAA RT

2

2 0 1 4

31

17-03-14 13:41

GEZONDE CIJFERS HALEN WORDT VANAF NU MAKKELIJKER Better Life Gezondheid & Better Life EfficiĂŤntie: de nieuwe fokkerijgetallen van CRV

470-13 Campagne-meisje.indd 1

31-01-14 10:14

Gezonde cijfers haal je niet zomaar. Daar zijn behalve gezond boerenverstand ook concrete gegevens voor nodig: in één oogopslag weten welke stier goed scoort op gezondheid en efficiëntie. CRV helpt u daar graag bij.

Met Better Life Gezondheid en Better Life Efficiëntie, twee nieuwe en waardevolle fokkerijgetallen waarmee

u uw veestapel gericht verbetert op gezondheid en efficiëntie. Voor uw gemak en om u zo optimaal mogelijk te ondersteunen hebben we aantrekkelijke Better Lifestierenpakketten samengesteld in SAP en Stierwijzer.

Meer weten? Kijk dan op onze website.

WWW.CRV4ALL.NL - WWW.CRV4ALL.BE

470-13 Campagne-meisje.indd 2

31-01-14 10:14

Foto: Alger Meekma

KODAK, UITBLINKER IN EFFICIËNTIE U wilt een veestapel met een hoge levensproductie, zonder extra werk.

U heeft het immers al druk genoeg. Maar hoe weet u welke stier dat biedt?

De fokwaarden vertellen u veel, maar niet concreet welke stier het beste scoort op efficiëntie.

Better Life Efficiëntie van CRV doet dat wel. Better Life Efficiëntie is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier.

En wat blijkt? Kodak scoort een mooie 8% op efficiëntie. Het resultaat?

Kodakdochters die onopvallend zijn in de stal en opvallen in melkopbrengst en gezondheidskenmerken.

KODAK

(Kevin x Stadel) ki-code: 97-7222 aAa: 516342

(rb-basis)

NVI EFFICIËNTIE GEZONDHEID LEVENSDUUR KG MELK

203 8 6 589 711

Meer informatie over Better Life Efficiëntie vindt u op onze website.

CRV KLANTENSERVICE NEDERLAND 088 – 00 24 440 | WWW.CRV4ALL.NL BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.BE

109-14 Adv VT Kodak.indd 1

17-03-14 12:00

Foto: Alex Arkink

Foto: Alex Arkink

ATLANTIC, DE GEZONDSTE STIER VAN DE KLAS U wilt zich geen zorgen maken over de gezondheid van uw veestapel, maar hoe weet u welke stier dat biedt? De fokwaarden vertellen u veel, maar niet welke stier het beste scoort op gezondheid.

Better Life Gezondheid van CRV doet dat wel. Better Life Gezondheid is een uniek fokkerijgetal, afgeleid van de totale fokwaarden van de stier. En wat blijkt? Atlantic scoort 10% op het gebied van gezondheid: een oogstrelend exterieur en een lange levensduur. Een prachtcombinatie die leidt tot een indrukwekkende levensproductie.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa: 234165

(zb-basis)

NVI GEZONDHEID EFFICIﾃ起TIE LEVENSDUUR KG MELK

301 10 4 778 523

Meer informatie over Better Life Gezondheid vindt u op onze website.

BETTER COWS | BETTER LIFE

467-13 Atlantic-Kodak.indd 1

13-01-14 09:39

K E U R I N G

Hermanussen en Van der Aa bezetten op Zuid-Nederlandse wintershow volledige podium bij roodbontvaarzen en zwartbonte middenklasse

‘Clean sweeps’ in Heusden Met vier individuele titels en de beste bedrijfsgroep drukte de familie Hermanussen uit Beers haar stempel op de wintershow in Asten-Heusden. De dagtitels gingen naar Barendonk Emma 192 en de zeven keer gekalfde Grashoek Nordika 5. tekst Inge van Drie

H Vanholland Rochelle (v. Atwood), kampioene vaarzen zwartbont Prod.: 2.01 152 4978 4,31 3,30 lw 127 l.l.

Cynthia (v. Red Marker), kampioene middenklasse zwartbont Prod.: 6.05 110 4762 4,77 3,14 lw 96 l.l.

Barendonk Emma 192 (v. Classic), algemeen kampioene roodbont Prod.: 3.07 376 13.624 3,65 3,32 lw 102

36

V E E T E E LT

MAART

VX05_Asten Heusden en bloempjes.indd 36

2

et komt niet vaak voor dat een groep met louter vaarzen de titel bij de bedrijfsgroepen opeist. Op de Zuid-Nederlandse wintershow in Asten-Heusden gebeurde dat wel. Met haar vaarzentrio boekte de familie Hermanussen uit Beers de overwinning bij roodbont.

Dat die zege geen toeval was, bleek even later in de vaarzenfinale. Henk en Nick Pinkert – vader en zoon opereerden voor het eerst als juryduo – selecteerden drie vaarzen: Barendonk Emma 222 (v. Pleasure), Barendonk Emma 220 (v. Jotan) en Barendonk Emma 217 (v. Curtis). Juist, het drietal dat ook deel uitmaakte van de winnende bedrijfsgroep.

Wie van de drie individueel het sterkst bleek? Emma 220 had de beste papieren.

De Jotandochter won eerder al de reservetitel vaarzen op de HHH-show. Met haar jeugdige uitstraling, haar lange lijf en sterke uier verwees ze de nog verse Emma 222 naar het zilver. Op haar beurt bleef de harmonisch gebouwde Pleasuredochter dankzij een langere vooruier en meer vulling in de middenhand de sterk stappende Emma 217 voor.

De familie Hermanussen was in AstenHeusden niet de enige die een ‘clean sweep’ noteerde, ofwel net als de Nederlandse schaatsers in Sotsji het volledige podium bezette. John van der Aa uit Sint-Michielsgestel evenaarde die prestatie in de middenklasse bij zwartbont.

Van zijn drietal viel Moerhoeve Marina 256 individueel net buiten de prijzen. De royaal ontwikkelde Zabingdochter eindigde als derde achter stalgenote Moerhoeve Marina 264. De Mr Samuelodochter miste de laatste diepte in de middenhand, maar ze beschikte wel over glashard beenwerk en een hoge achteruier. Hoger zelfs dan die van winnares Cynthia (v. Red

Marker), die haar titel dankte aan haar imponerende middenhand en de vast aangehechte vooruier. Om het succes voor Van der Aa compleet te maken: ook hij veroverde met zijn zwartbonte kampioenstrio de titel beste bedrijfsgroep.

Zeven keer gekalfd De rol van Van der Aa bleek nog niet uitgespeeld. Bij de senioren trad hij aan met Moerhoeve Gonda 114. De Niveaudochter was weliswaar wat vlak in het kruis, maar voorzien van een fraai melktype en een brede achteruier. Ze kreeg concurrentie van een oude bekende: de prima geuierde, gerekte Annabell 20 (v. Lemmer) van Ger en Eric Ubachs uit Epen.

In 2013 won Annabell het zilver en Gonda het brons. Nu waren de rollen omgedraaid en eiste Gonda de reservetitel op.

Maar het goud was voor de zevende keer gekalfde Grashoek Nordika 5. Niemand maalde om het kleine deukje op de lendenen; met haar onberispelijke uier en atletische lijf haalde de Colombodochter van de familie Engelen uit Grashoek zonder problemen de seniortitel en het algemeen kampioenschap binnen.

Bij de zwartbontvaarzen deden andere fokkers een duit in het zakje. Vreba Melkvee uit Vredepeel bijvoorbeeld, dat met de elegante en fraai geuierde Plonia 62 kans maakte. Maar het beengebruik van de Januarydochter was minder sterk dan dat van Zandenburg Iota Ebony van de familie Sommers uit Elsendorp. De Iotadochter stapte gemakkelijk en was breed gebouwd. Toch moest ze zich tevreden stellen met de reservetitel. Het vaarzenkampioenschap was een prooi voor Vanholland Rochelle (v. Atwood) van Corné van Holland uit Delwijnen, die met haar showallure en de imponerende uier haar

2014

17-03-14 12:15

K O E I E N B L O E M P J E S

secondantes de loef afstak.

Met zeventig zwartbonten en vijftig roodbonten waren de roodbonten in de minderheid. Maar met de kwaliteit van de roodbonte koeien was niks mis. Neem de seniorenfinale, met Barendonk Emma 192 (v. Classic) van de familie Hermanussen als winnares. De inzenders uit Beers drukten duidelijk hun stempel op de show. Met haar mooie mix tussen kracht en melktype in combinatie met een prima uier en dito beenwerk won Emma de seniortitel én het algemeen kampioenschap.

Nico van der Werf, melkveehouder te Raerd: ‘Sentimenten kunnen plotseling erg veranderen. Bij mooi weer vindt bijna iedereen dat de koeien in de wei horen.

Maar bij storm en regen wordt de opinie direct alweer anders.’ (NO)

Thom de Groot, melkveehouder en oormerkweigeraar te Grouw: ‘Ik leef liever in armoede dan dat ik koeien oormerken in doe.’ (NRC)

Kampioenen Schijndel Emma 192 kreeg een fraaie secondante in Bonhill Warsi 58 van Wil Bongers uit Kessel.

Vooral de hoog en breed aangehechte achteruier van de Metallicadochter maakte indruk, net als haar diepe middenhand. Net buiten de prijzen viel de correcte, sterk geuierde Daatje (v. Classic) van de familie Simons uit Vught.

Ook de middenklasse roodbont was sterk bezet met twee kampioenen van de Midsummer Dairy Show in de gelederen. Barendonk Wilma 273 won destijds de vaarzentitel. De nu twee keer gekalfde Jotandochter van Hermanussen was mooi in verhouding en voorzien van een lange, goed gevormde uier. Ze trof in Asten-Heusden onder meer Dijkstar Connie 70, de algemeen kampioene van de show in Schijndel. De Lucrativedochter van Freek Bongers uit Egchel stapte op sterk beenwerk en imponeerde met haar frame, maar ze had haar lactatiestadium nu niet mee. Dat bood kansen voor Grashoek Maria 4. De Warsteinerdochter van de familie Engelen verkeerde in AstenHeusden juist in topvorm.

Met haar melktypische uitstraling, sterke bovenbouw en brede achteruier passeerde ze zowel Wilma 273 als Connie 70. De titel was daarmee voor Maria 4, het zilver ging naar Barendonk Wilma 273. l

Tineke van den Berg, stadsboerin te Almere: ‘Vroeger had de boerderij een belangrijke functie in de gemeenschap. Daardoor groeiden mensen op met respect voor de natuur. Tegenwoordig weten veel mensen nauwelijks wat boeren doen. Als stadsboerderij willen we niet alleen iets betekenen voor de voedselproductie van de stad, maar ook bijdragen aan de zorg voor de natuur en het milieu.’

(Mg)

Albert-Jan Bos, weidecoach DLV: ‘Nog te vaak zien we dat vaarzen geen ervaring hebben met grazen. Voordat ze het onder de knie hebben, vreten ze dus een paar dagen te weinig gras.

Zorg er daarom voor dat ook je kalveren en pinken weiden.

Dat is ook nog eens goed voor de resistentievorming tegen maag- en darmwormen.’

(NO)

Herman Brusselmans, Vlaams schrijver: ‘Mijn ouders waren veehouders en konden derhalve nooit op reis gaan, omdat dieren ie-

dere dag moeten eten, en al in de negentiende eeuw is er een studie verschenen waarin wordt geponeerd dat als dieren een tijdlang niet eten, ze doodgaan van de honger. Zodoende heb ik als jongeling nooit het buitenland gezien.’ (Vg)

Martien Adriaans, melkveehouder te Someren: ‘Als je wilt meedraaien in de topfokkerij dient een koefamilie nu en dan nakomelingen met extreme genomics te leveren.’

(HI)

Rob Geerts, onderzoeker Plant Research International: ‘Kruidenrijk hooi of graskuil draagt bij aan gezondere koeien. De huidige grassen en maisrassen verteren te snel met een hoger risico op pensverzuring.

Kruidenrijk gras bevat meer structuur en gaat dat tegen.

Ook bevatten kruiden meer mineralen, sporenelementen en andere stoffen met een positief effect op veegezondheid.’ (Bv)

Pauline Nieuwenhuizen, melkveehoudster te Zevenhoven:

Ben van Winden, melkveehouder en gemeenteraadslid te Oudewater:

‘Een rondleiding bij ons voor bezoekers blijkt altijd verrassend leerzaam. Zeker het fokkerijverhaal. Mensen staan versteld hoeveel hierbij komt kijken.’

(NO)

‘Mijn koeien hebben echt niet onder mijn werk als gemeenteraadslid te lijden.’ (Bv)

Bennie Snellink, melkveehouder te Markelo: ‘Een stiermoeder is leuk, maar geen doel. We willen een koppel koeien dat gemakkelijk 10.000 kilo melk geeft.’ (Bo)

Oene Dolstra, melkveehouder te Oosterstreek: ‘De klauwkwaliteit van de koeien ken je pas wanneer je ze zelf bekapt.’ (Hp)

Aalt Dijkhuizen, voormalig bestuursvoorzitter Wageningen UR: ‘Zestigers kunnen uitstekende ondernemers zijn, net zo goed als twintigers. De jonge ondernemers van tegenwoordig omarmen de informatietechnologie, ze zijn ermee opgegroeid.’

(Ba)

Dory van der Gun, kaasmaakster te Oldeberkoop: ‘De smaak van de kaas begint bij de koeien en het gras. Veel gras is belangrijk. De basis voor goede melk is gras en nog eens gras. Een optimaal resultaat krijg je zomers, wanneer de koeien overdag buiten lopen.’ (Fp)

Marc van der Lee, directeur VION Food Group: ‘Voor Nederlanders is het zó vanzelfsprekend dat ze voldoende voedsel beschikbaar hebben, dat ze nauwelijks door hebben welke wereld daar eigenlijk achter zit. Wat voor fantastische prestatie agrarische ondernemers daarvoor dag in dag uit, jaar in jaar uit leveren.’

(Ba)

Albert-Jan Bos: ‘Wie kent het niet dat zijn koeien bij minder mooi weer voor het draadje staan te chagrijnen?’ (NO)

Bronnen: Nieuwe Oogst (NO), NRC Handelsblad (NRC), Margriet (Mg), Varagids (Vg), Boerderij vandaag (Bv), Boerderij Ambitie (Ba), Friesland post (Fp), Holstein International (HI), Boerderij (Bo), HI plus! (Hp) V E E T E E LT

VX05_Asten Heusden en bloempjes.indd 37

MAART

2

2 0 1 4

37

17-03-14 12:15

K O E FA M I L I E

Familie van Aurora Frisia levert familie Verkleij een dubbel fokstiersucces met Aurora Ormsby en Jeroen

Bouwen op de Frisiafamilie De namen van de fokstieren Aurora Ormsby en Aurora Jeroen leggen meteen de link tussen de Shottle- en de Bertilzoon bloot.

Beide zwartbontstieren stammen uit de Aurora Frisia’s van de familie Verkleij uit Haverswoude-Dorp. De Frisia’s zijn er na al die jaren uitgegroeid tot de belangrijkste koefamilie.

Door met Jocko Besne en O Man

tekst Annelies Debergh

D

e eerste dochterfokwaarden voor Aurora Jeroen deden afgelopen indexdraai een belletje rinkelen. Wat zijn naam al deed vermoeden bleek waar: de Bertilzoon voert terug op dezelfde koefamilie als Shottletelg Aurora Ormsby.

Beide stieren vinden in Aurora Frisia 5, een O Mandochter uit de stal van Paul en Joost Verkleij uit het Zuid-Hollandse Hazerswoude-Dorp, een gemeenschappelijke moeder.

Amerikaanse achtergrond De bloedlijnen achter de Frisia’s, nu een van de belangrijkste koefamilies bij Verkleij, voeren terug naar Amerika. In het kader van het toenmalige Etazon-project contracteerden foktechnici van CRV de 90 punten Kenjo Cleitus Virgene (v. Cleitus). Met achtereenvolgens de excellente koeien Kenjo Chairman Velma en Kenjo Bootmaker Velma was de pedigree van Bertilzoon Aurora Jeroen

38

Frisia 11.932 kg melk met 4,18% vet en 3,47% eiwit in 305 dagen. Niet veel later kregen Delta Daly en Delta Dacca, twee volle broers van Frisia, een goede eerste fokwaarde. ‘Op dat moment waren we toch wel blij dat we een volle zus in de stal hadden en dat we haar hadden kunnen houden.’

Cleitusdochter Virgene indrukwekkend.

Uit de spoeling met Mascot werd in Nederland Etazon Frisia geboren.

Hoe de familie bij de melkveehouders uit Zuid-Holland terechtkwam? ‘Mijn vader en oom kochten vroeger af en toe wat embryo’s uit het Delta-programma. Uit een embryo is later Lavadochter Aurora Frisia geboren’, legt Paul Verkleij uit.

Het vaarskalf ontwikkelde zich goed, maar rond het tijdstip van afkalven ging het bijna fout. ‘Ze zou te vroeg kalven en er zat een dood kalf in. Op advies van onze dierenarts is ze toen naar Utrecht gegaan.’ Daar werd het dode kalf met een keizersnede geboren. Frisia herstelde goed en kwam snel weer naar het bedrijf terug. ’Ondanks de keizersnede kwam ze toch behoorlijk goed aan de melk’, vertelt Verkleij. In haar derde lactatie leverde

Met de voortvarende start van de fokstieren Delta Daly en Delta Dacca besloot de familie Verkleij om de 85 punten Aurora Frisia toch maar te spoelen. ‘Er was nog niet meteen ki-interesse voor deze Frisia, maar we besloten om haar voor onszelf te spoelen’, gaat Paul Verkleij verder. De keuze viel op Jocko Besne en later ook op O Man. ‘Bij Jocko sprak de hoge productie aan, terwijl bij O Man juist het allround plaatje belangrijk was.’

De combinatie met Jocko leverde de stier Aurora Pioneer op, die door CRV met name in het buitenland is vermarkt. In vrouwelijke lijn leverde de combinatie met Jocko de fraaie Aurora Frisia 2 op.

‘Het was een enorm sterke vaars met een opvallend goede uier’, herinnert Verkleij zich de Jockodochter. ‘Ze begon niet als een echte productietopper, maar ze deed het wel elk jaar beter.’

In de tweede lactatie telde Frisia 2 een 305 dagenproductie van 11.476 kg melk met 4,20% vet en 3,59% eiwit. In haar vierde lactatie deed ze het nog beter met

Aurora Frisia 5 (v. O Man), 85 punten

V EVE ET EE TE EL ET L T J AM NU A A R TI 12 / 2 0 21 04 0 9

VX04_Frisia koefamilie.indd 38

17-03-14 13:18

Aurora Frisia 3 (v. O Man), 86 punten

13.989 kg melk in 305 dagen. ‘Ze was mooi, gaf veel melk maar blonk ook uit in vruchtbaarheidsproblemen’, vertelt Paul Verkleij en wijst daarmee op een negatief kantje van de koe. ‘Ze spoelde bijzonder slecht en dat was jammer. Via opu-ivp hebben we er wel wat nakomelingen van gekregen.’

Om dochters uit de fraaie koe te fokken passeerden heel wat stieren de revue.

Onder meer van stieren als December, Stylist, O Man, Ramos, Shottle, Goldwyn en Mascol werd een dochter geboren. Uit de paring met O Man zag Aurora Frisia 5 het levenslicht. ‘Ze is nooit op genomics getest, maar twee andere O Mandochters wel. Die bleken allebei erg hoog te scoren’, zegt Paul Verkleij.

Van de O Mandochters uit Aurora Frisia zelf was Aurora Frisia 3 het meest compleet. Ze is voor Verkleij een van de favoriete stamkoeien uit de fokfamilie. ‘Een nadeel was dat ze cvm-positief was. Er

Aurora Frisia 2 (v. Jocko), 89 punten

zijn meerdere stieren van haar geboren die ook drager waren en daardoor nooit naar de ki zijn gegaan. Aurora Freeze, een zoon van de Amerikaanse stier Bowser, is wel ingezet, maar kreeg nog geen fokwaarden.’

Twee Bertildochters van Frisia 3 werden door CRV aangekocht en op het nucleusbedrijf gestald. ‘De dieren lijken erg op de rest van de koefamilie’, stelt Jaap Veldhuisen, foktechnicus bij CRV. ‘Ze vallen met name op door goede producties en sterke frames. Een aandachtspunt zijn misschien de iets oplopende kruisen.’

Ormsby en Jeroen O Mandochter Aurora Frisia 5 leverde voorlopig het meeste ki-succes op. Uit haar contracteerde CRV Aurora Ormsby (v. Shottle) en Aurora Jeroen (v. Bertil).

‘Met name Jeroen wordt veel ingezet’, stelt Veldhuisen vast.

Kenjo Chairman Velma (v. Chairman)

Nog meer vaarsjes fokken

Kenjo Cleitus Virgene (v. Cleitus) Etazon Frisia (v. Mascot)

Aurora Frisia 2 (v. Jocko)

Aurora Frisia (v. Lava)

Delta Dacca (v. Lava)

Aurora Pioneer (v. Jocko)

Aurora Frisia 3 (v. O Man)

Aurora Frisia 5 (v. O Man)

Aurora Ormsby (v. Shottle)

Aurora Jeroen (v. Bertil)

Beide stieren zijn ook ingezet bij de familie Verkleij. ‘Ik heb zowel van Ormsby als van Jeroen vijf dochters aan de melk’, legt Paul Verkleij uit. Met name de dochters van Aurora Jeroen blinken uit in de eigen veestapel. ‘De vaarzen scoorden hier een gemiddelde lactatiewaarde van 117. Zo kon ik nog vóór zijn officiële fokwaarden al voorspellen dat Jeroen fokstier zou worden. De vaarzen deden het hier opvallend goed.’

Aurora Frisia 5 loopt nog steeds op het melkveebedrijf in Hazerswoude Dorp.

‘Ze kreeg een blessure aan de knie en daarom heb ik besloten haar niet opnieuw drachtig te maken, maar ze loopt er nog wel’, klinkt het. De levensproductie van Frisia 5 reikt al over de 75.000 kg melk. In de derde lactatie gaf de O Mandochter 11.357 kg melk met 4,18% vet en 3,52% eiwit in 305 dagen. ‘Ik heb haar recent wel nog een paar keer gespoeld met gesekst sperma. Zo wil ik nog meer vaarzen aan de melk krijgen uit deze koe.’

Delta Daly (v. Lava)

Ondanks het succes van de halfbroers is Paul Verkleij er niet meteen op gericht om met de familie alleen fokstieren te produceren. ‘Ik wil met deze koefamilie liever in vrouwelijke lijn fokken’, zegt hij vastberaden. ‘Ik heb de dochters nu vaak met gesekst sperma gecombineerd om nog meer vaarskalveren te hebben.

Afgelopen week is Frisia 108 geboren.’

Het fokken op vrouwelijk vee betekent niet dat de koefamilie niet op genomics wordt geëvalueerd. ‘Toevallig heb ik afgelopen week dertig haarmonsters opgestuurd voor genoomonderzoek’, vertelt Verkleij. ‘Ik geloof wel in genomics.

Koeien die hoog testen maken het ook wel waar. Maar ik ga niet meteen alleen maar inzetten op genoomstieren.’ l

V E E T E E LT

VX04_Frisia koefamilie.indd 39

MAART

2

2 0 1 4

39

17-03-14 13:19

STIJGENDE WINST MET GEZONDER VEE Wetenschappelijk bewezen (gegarandeerd effect) Stimuleert de groei van micro-organismen in de pens Vermindert pensverzuring Verbetert de vertering Verhoogt de melkproductie Verbetert de voerefficiency met 5-7 % Verlaagt (kracht)voerkosten gezondepens.nl

T +31 (0)514 569 001 mail@speerstra.com

LANDBOUWFOLIE RECYCLING LANDBOUWFOLIE RECYCLING 2014 2009 2011 3

Wij betalen voor grotere hoeveelheden landbouwfolie!!!

Informatie: Tel. 0575 - 568 310 Fax 0575 - 568 315 info@dalyplastics.nl

www.plasticrecycling.nl

Daly VT feb 2012.psd 1

VX05_p40.indd 40

17-03-14 11:05

Z U I V E L

Z U I V E L

Melkprijs 2014 lijkt nog beter dan 2013

RFC-melkprijs op recordkoers Royal FrieslandCampina (RFC) heeft de eerste vijf jaar van haar bestaan achter de rug. Wie de ontwikkeling van de jaarcijfers over die periode bekijkt, kan niet anders concluderen dan dat de fusie tussen FrieslandFoods en Campina een succes is. tekst Jelle Feenstra

D

e melkprijs van RFC van 2013 komt uit op 42,9 cent exclusief btw per kilo melk bij 4,41 procent vet en 3,47 procent eiwit. Wie had dat vijf jaar geleden, het eerste fusiejaar, durven dromen? Toen finishte de melkprijs op 27,49 cent, 15,4 cent lager dan nu.

Tabel 1 laat zien dat het melkprijsniveau van RFC sinds 2009 behoorlijk is gestegen, met een kleine terugval in 2012.

Ook dit jaar ziet het er zonnig uit voor de melkveehouders. Niets wijst erop dat de melkprijs over 2014 lager uitkomt dan over 2013.

China en Rusland als aanjager De garantieprijs, zoals RFC haar voorschotmelkprijs betitelt, bedroeg over de eerste drie maanden van dit jaar respectievelijk 43, 43 en 42,5 cent. Topman Cees ’t Hart voorspelde vorige week bij de presentatie van de jaarcijfers dat de garantieprijs nog zeker drie maanden hoog blijft. Hij ziet China en Rusland als blijvend grote aanjagers van de zuivelvraag en verwacht dat het aanbod van melk dit jaar slechts licht groeit.

Zelfs een stevige prijsval door onvoorziene omstandigheden brengt de garan-

tieprijs van 2014 waarschijnlijk niet onder de 39,45 cent van 2013. Immers, vorig jaar bivakkeerde de garantieprijs in de eerste drie maanden rond de 35 cent. Pas in juni werd voor het eerst de 40 cent gehaald. In de eerste drie maanden van dit jaar is dus al een behoorlijke voorsprong opgebouwd en dat opbouwen gaat volgens RFC nog wel even door.

Voeg daarbij een alleszins waarschijnlijke vergelijkbare prestatietoeslag en 2014 schrijft opnieuw records.

Dat de melkprijs van RFC sinds 2009 fors is gestegen, heeft vooral te maken met de groeiende vraag naar zuivel wereldwijd. Daardoor ligt het melkprijsniveau van alle zuivelfabrieken veel hoger dan in 2009. RFC slaagt er echter beter dan haar concurrenten in die groeiende internationale vraag te vertalen in een hoge melkprijs.

2,5 miljard euro investeringen Een belangrijkre reden is dat het concern dankzij de voorzienende blik van de toenmalige FrieslandFoods-leiding inmiddels prominent aanwezig is op de groeimarkten Azië en Afrika. De fusie tussen FrieslandFoods en Campina lever-

Tabel 1 – Jaarcijfers FrieslandCampina. (*= eenmalige goodwill impairment (afschrijving op merken) beïnvloedt cijfers negatief met 200 miljoen)

2013 omzet (miljoenen euro’s) bedrijfsresultaat ( miljoenen euro’s) winst (miljoenen euro’s) garantieprijs (euro/100 kg melk) prestatietoeslag (euro/100 kg melk) reservering op naam (euro/100 kg melk) melkprijs incl. toeslagen (euro/100 kg melk)

11.418 313* 157* 39,45 1,81 1,23 42,90

2012

2011

2010

2009

10.309 487 278 33,87 1,42 0,95 36,68

9.626 403 216 36,94 1,10 0,73 38,92

8.972 434 285 32,39 1,23 0,73 34,52

8.160 258 182 26,40 0,59 0,35 27,49

De bouw van de droogtoren in Beilen is onderdeel van blijvende investeringen van RFC

de synergievoordelen op en de voormalige kemphanen bevechten elkaar niet meer, maar werken samen in het nieuwe bedrijf. Sinds de fusie investeerde RFC in totaal 2,5 miljard euro in aanpassing van bestaande of bouw van nieuwe fabrieken. Snel schakelen tussen productgroepen wordt daardoor steeds makkelijker.

Het levert FrieslandCampina de laatste jaren een vaste plek op in de top drie van de LTO-internationale melkprijsvergelijking. In 2013 zal dat niet anders zijn, terwijl zowel FrieslandFoods als Campina tot en met het eerste jaar van de fusie altijd in de grijze middenmoot bivakkeerden.

Gat met concurrenten groter Ook het verschil in melkprijs met collega-zuivelfabrieken in Nederland groeit.

Zo betaalt DOC Kaas, de op een-na-grootste fabriek van Nederland, dit jaar zo’n 2,2 cent per kilo melk minder dan RFC, ervan uitgaande dat de nabetaling van DOC 4 procent bedraagt. Voor het tweede opeenvolgende jaar groeit de kloof.

Het betekent ook dat er tussen het melkprijsniveau van RFC en dat van nieuwkomer A-ware, dat zijn boeren vanaf 2015 één cent boven DOC garandeert, bij onveranderde posities nog een behoorlijk gat zit. l

V E E T E E LT

VX05-friesland campina.indd 41

MAART

2

2 0 1 4

41

17-03-14 16:23

H U I S V E S T I N G

Gebruik van dikke fractie en compost als ligbodem in Vlaanderen verboden

Wel of geen dikke fractie als ligbodem voor de koe?

Het gebruik van dikke mestfractie als ligbodem voor de koe past volwaardig in de kringloopgedachte. In Nederland is het gebruik alom tegenwoordig in de melkveehouderij. In Vlaanderen is toepassing van compost of dikke fractie niet toegestaan. tekst Annelies Debergh

legt Jan van Diepen, woordvoerder bij het ministerie van Economische Zaken uit. ‘Als het gaat om gedroogde mest als ligboxmateriaal afkomstig van het eigen bedrijf dat geen verwerking heeft ondergaan door een erkend verwerkingsbedrijf, mag het alleen op het eigen bedrijf worden gebruikt.’

Wel vraag in Vlaanderen

M

est scheiden met als doel om de dikke fractie als strooisel te gebruiken in ligboxen of vrijloopstallen, is in Nederland al enige tijd aan de orde.

Voor grotere melkveebedrijven is de methode niet alleen financieel interessant, de dikke compostbodem of bedekking met de dikke fractie van mest is bij uitstek comfortabel voor de koeien. Het inspireert ook steeds meer Vlaamse melkveehouders om met dit strooiseltype aan de slag te gaan. Alleen, het gebruik van dikke fractie in ligboxen alsook compost blijkt in Vlaanderen opvallend genoeg niet toegestaan.

‘Het gebruik van mest als ligbedmateriaal werd eigenlijk nog nooit toegelaten’, stelt Sofie De Keyser, woordvoerder van OVAM, de Openbare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij. Ze wijst op Europese regelgeving. ‘Dierlijke mest en dus ook

de dikke fractie van mest valt onder de Verordening dierlijke bijproducten en is aangeduid als categorie 2-materiaal. Het gebruik van dergelijk materiaal als ligbedmateriaal wordt in de wetteksten niet vermeld en is dus niet toegelaten.

Ook compost en digestaat van organische reststromen die dierlijke bijproducten bevatten, zoals digestaat van mest en andere dierlijke bijproducten, mogen niet worden gebruikt als ligbedstrooisel.’

Maar waar ligt dan het verschil met de Nederlandse wetgeving, waar het gebruik van compost en dikke fractie wel is geaccepteerd? ‘Als het gaat om gecomposteerde mest als ligboxmateriaal dat afkomstig is van erkende verwerkende bedrijven, dan mag het algemeen worden gebruikt. Het heeft dan een voorgeschreven hittebehandeling ondergaan’,

Dat de Europese wetgeving in Nederland anders wordt geïnterpreteerd dan in Vlaanderen, is bij het Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking (VCM) bekend. ‘Meer en meer komt de vraag vanuit de melkveesector om mest te gaan scheiden’, zegt Emilie Snauwaert van VCM uit ervaring.

Er zijn meerdere redenen. ‘Na scheiding bevat de dunne fractie in hoofdzaak nog stikstof en kalium en een minimum aan fosfor, waardoor meer kan worden uitgereden op het land. De af te voeren fractie, in dit geval dikke fractie, is veel kleiner in volume zodat minder hoeft te worden afgezet naar mestverwerking. De interesse is er zeker ook in de Vlaamse melkveehouderij om die dikke fractie als boxstrooisel te gaan gebruiken.’

Maar de wetgeving blijft koersen op een negatief standpunt. Een recente vraag tot herziening leverde niets op. ‘Op de

Dikke fractie uit mest in Vlaanderen niet toegelaten als bodem

42

V E E T E E LT

MAART

VX05_mest in ligboxen en koepad.indd 42

2

2014

17-03-14 16:19

K O E PA D

Sjoerd Schaap en Jan Uijttewaal zijn toegetreden tot de raad van commissarissen van CRV. Melkveehouder Uijttewaal volgt Meine Siebenga, terwijl melkveehouder Schaap de plek invult van Kees Gorter. Kees Gorter is tijdens de ledenraadsvergadering van CRV beedigd als voorzitter van CRV. Hij is de opvolger van Evert Alderkamp, die vier jaar lang de voorzittershamer hanteerde.

Dikke mestfractie in diepstrooiselbox al sinds 2008 in Nederland toegepast

vergadering van de Commissie Dierlijke Bijproducten van 19 november 2013 werd het standpunt herbevestigd’, stelt Sofie De Keyser van OVAM. ‘Er werd verwezen naar studies die aantonen dat melk van runderen die op meststrooisel liggen, een verhoogd kiemgetal heeft.

Dit geeft aan dat gebruik van mest als ligbedmateriaal niet zonder risico is voor de dier- en volksgezondheid.’

Bij vijf tot tien procent Mest scheiden en het gebruik van dikke fractie als strooisel is in Nederland al langer in beeld. Recent onderzoek van Valacon-Dairy toont aan dat biobedding geen gevaar oplevert voor de uiergezondheid. ‘Al sinds 2008 is het een trend aan het worden’, geeft Freerk Oudman van DLV aan, die als specialist in deze materie er al vanaf het begin bij betrokken is.

In dat jaar zijn de eerste melkveehouders begonnen met dikke fractie in de box. ‘Ik vermoed dat daarbij niet gekeken is naar de wettelijke toepassingsmogelijkheden, maar dat er gewoon gestart is. Er waren immers al meer soorten strooisel in gebruik, zoals paardenmest en compost. Dus waarom dikke fractie niet? Dat zal de redenering geweest zijn.’

Het gebruik van gescheiden mest nam de afgelopen jaren toe. ‘Ik schat in dat tussen de vijf en tien procent van de melkveehouders mest in de boxen gebruikt’, legt Oudman uit. ‘Met name grotere bedrijven maken gebruik van de techniek. Eigen onderzoek leert dat vanaf honderd koeien het gebruik van dikke fractie financieel interessant wordt, daarvoor nog niet.’

Het gebruik van dikke fractie vergt een aantal belangrijke randvoorwaarden. Zo past het scheiden van mest met name voor maisrijke rantsoenen of rantsoenen met veel vezels en vaste delen. ‘Belangrijk is dat de dikke fractie een drogestofgehalte bereikt tussen de 30 en 35 procent. De mest moet daarvoor onder meer goed gemengd zijn.’ Bij voorkeur wordt gebruikgemaakt van mest die niet gebroeid heeft en dus vers in de boxen wordt gestrooid. ‘Bij broeiende mest neemt het aantal bacteriën zoals Klebsiella en Escherichia coli erg snel toe en dat wil je juist voorkomen. Het is belangrijk dat de stal goed geventileerd is, zodat de dikke fractie in de stal kan nadrogen. Bij normaal Nederlands weer kan de mest in de boxen doordrogen tot ongeveer zestig procent droge stof.’ l

Jan Uijttewaal

Sjoerd Schaap

Sjoerd Schaap (54) is melkveehouder in het Friese Tirns, waar hij 120 koeien melkt. Afgelopen jaren heeft hij flink geïnvesteerd in het uitbreiden van de capaciteit en het verbeteren van de efficiëntie van de mestvergister. Schaap is al tien jaar lid van de ledenraad van CRV. Jan Uijtewaal (51) melkt in het Gelderse Horssen 110 zwart- en roodbonte koeien en is op verschillende terreinen bestuurlijk actief. Hij is momenteel nog vicevoorzitter van de raad van commissarissen van Royal FrieslandCampina. In december dit jaar is hij daar statutair aftredend.

FrieslandCampina verbiedt compost als bodembedekker Royal FrieslandCampina (RFC) verbiedt per 1 januari 2015 het gebruik van compost als bodembedekker. De maatregel treft enkele tientallen leden-melkveehouders. ‘Het risico dat de in het compost aanwezige hittebestendige bacteriën de houdbaarheid van zuivelproducten aantasten, vinden we te groot om compost als bodemmateriaal langer toe te staan’, zei voorzitter Piet Boer afgelopen week op een persconferentie in Amersfoort.

Onderzoek dat samen met composteerbedrijven en NIZO Food Research is uitgevoerd, wees uit dat er een verhoogd risico is op bederf van gecondenseerde

zuivelproducten. Dat komt doordat bacteriën zich tijdens het composteringsproces vermeerderen en bij warmte in de stal zich verder vermenigvuldigen. Zo kunnen ze via de uier in de melk komen en de houdbaarheid van de melk aantasten.

RFC gaat met de maatregel een stap verder dan de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), die haar leden het gebruik van compost als bodembedekking in melkveestallen sterk afraadt. RFC is de eerste zuivelcoöperatie die nu besluit compost als bodembedekker per 1 januari 2015 volledig te verbieden.

Vooral melkveehouders met een vrijloop-

stal maken gebruik van compost. De leden van RFC die het betreft, zijn inmiddels op de hoogte gesteld van het aanstaande verbod en moeten op zoek naar een alternatief. Boer maakte duidelijk dat RFC ook het gebruik van gescheiden mest als bodembedekker kritisch blijft volgen en onderzoeken. ‘Eigenlijk zijn we kritisch op alle bodembedekkers die kunnen gaan broeien. We zijn als grote exporteur superkwetsbaar, vooral ook omdat we veel naar warme landen exporteren. Daar kan de houdbaarheid van de melkproducten door deze hittebestendige bacteriën gemakkelijker onder druk komen te staan.’

V E E T E E LT

VX05_mest in ligboxen en koepad.indd 43

MAART

2

2 0 1 4

43

17-03-14 16:20

B E D R I J F S R E P O RTA G E

Modern melkveebedrijf biedt werkgelegenheid voor nabijgelegen dorp

Elke koe in het middelpunt Op melkveebedrijf Rischenhof in Uthlede begon Claus Luerssen in de jaren tachtig met vijftig melkkoeien, maar inmiddels zijn dat er 800. De melkcarrousel vormt het middelpunt van het bedrijf en draait twaalf uur per dag. Gezondheid en welzijn van de koeien staan voorop. ‘Elke koe staat nog steeds in het middelpunt.’ tekst Jorieke van Cappellen

foto-impressie www.veeteelt.nl

H

et modern ontworpen kantoorgebouw, de luxe bestrating en het gemillimeterde gazon met middenin een fontein geven het erf van Rischenhof in Uthlede nauwelijks de aanblik van een melkveebedrijf. Wie verder kijkt, ziet in de twee ruim opgezette ligboxenstallen een indrukwekkende rij koeienkoppen aan het voerhek. Op Rischenhof worden ruim 800 koeien gemolken.

‘Een bedrijf moet een nette uitstraling hebben naar de omgeving’, geeft de Duitse eigenaar Claus Luerssen als ver-

klaring voor de verzorgde aanblik van het bedrijf. ‘Dat schept vertrouwen bij consumenten. Bovendien ben je zelf minder geneigd om spullen of materialen her en der neer te leggen. Rommel trekt nieuwe rommel aan.’

Begonnen met 50 koeien Met de huidige 800 melkkoeien is Rischenhof een van de grootste bedrijven in de Duitse deelstaat Nedersaksen. De driehoek Cuxhaven, Bremen en Hamburg, waarin het plaatsje Uthlede ligt, is

het meest melkrijke gebied van de deelstaat. In het kleine dorp nam Luerssen in de jaren tachtig met zijn vrouw Christiane het bedrijf van zijn ouders over.

Luerssen beschouwt zichzelf als veehouder van ‘gewone komaf’. ‘Ons bedrijf lag bijna in het dorp en we hadden vijftig koeien.’

Stilzitten bleek aan de ondernemer niet besteed. In de loop van de jaren groeide het bedrijf gestaag naar 250 melkkoeien.

Looplijnen en automatisering waren echter niet ideaal. Samen met zijn gezin waagde Luerssen in 2008 de stap naar een compleet nieuw bedrijf iets buiten het dorp, slechts 400 meter van de oude boerderij. ‘Aanvankelijk wilden we voor 500 koeien bouwen, maar de mogelijkheid voor 800 koeien was er milieutechnisch gezien wel’, vertelt Luerssen. ‘We hadden ook de ontwikkelingen in de melkveesector in ons achterhoofd. Wilden we ook in de toekomst vooruit kunnen, dan moesten we echt groot zijn. Die 300 koeien meer maakte dan ook niet meer zoveel uit.’

Van boven naar beneden: – Het bedrijf heeft twee mestvergistingsinstallaties – Zonnepanelen op beide staldaken – Voor kalfkoeien en koeien die extra zorg nodig hebben is er een aparte stal

44

V E E T E E LT

VX05_bedrijfsrep Duitsland.indd 44

MAART

2

2014

17-03-14 14:14

Claus Luerssen Met achthonderd koeien is het melkveebedrijf Rischenhof van de familie Luerssen een van de grootste bedrijven van de Duitse deelstaat Nedersaksen.

Aantal koeien: Melkquotum: Melkproductie: Hoeveelheid land:

Uthlede

Duitsland

800 9.000.000 kg 10.800 3,90 3,45 300 ha

Het bedrijf is qua uitstraling en grootte een enorme blikvanger naast het kleine dorp. ‘Ons uitgangspunt was dat de grootte van het bedrijf niet ten koste mocht gaan van de omgeving, het moet juist een aanwinst zijn’, vertelt Luerssen.

‘Met 300 hectare grond in de nabije omgeving is het bedrijf qua ruwvoervoorziening praktisch zelfvoorzienend.’

De twee mestvergistingsinstallaties achter het bedrijf produceren jaarlijks 4,2 miljoen kWh groene stroom. ‘De stroom wordt direct geleverd op het stroomnet en met een deel van de warmte die vrijkomt bij de mestvergisting, willen we vanaf de tweede helft van 2014 onder meer de huizen van onze buren, de school, de turnhal en de peuterspeelzaal in het dorp gaan verwarmen.’ Naast de energiewinning uit mest zijn beide staldaken sinds drie jaar voorzien van zonnepanelen, die gezamenlijk 350.000 kWh stroom produceren dat direct op het stroomnet geleverd wordt.

De vijftien arbeidsplaatsen (11 vak) op het bedrijf zijn voor een deel ingevuld door mensen uit het dorp. Dat bood voor het dorp extra werkgelegenheid, maar betekende ook dat lang niet elke medewerker ervaring had met het werken met koeien. ‘We gaven de voorkeur aan mensen buiten de sector. Zij leren vaak beter en sneller en je hoeft ze geen dingen af te leren’, aldus Luerssen. Bij een groot bedrijf is een goede scholing van medewerkers van het grootste belang’, vindt de ondernemer. ‘Hoe moet je goed kalveren voeren, wat is schoon melken?

We steken veel tijd in opleiding, scholing en het werken volgens protocollen. Het kost ons zeker veel inspanning, maar we zien dat het ook zijn vruchten afwerpt.’

Voor diergezondheid en voor vruchtbaarheid heeft het bedrijf twee aparte herdmanagers. Iedere dag is er vijftien minuten een kort overleg tussen Claus en Christiane Luerssen en de herdmanagers. Naast hen houdt een medewerker zich fulltime bezig met het beheer en het onderhoud van de mestvergistingsinstallaties, is er een aparte medewerker voor het voeren en heeft het bedrijf een aantal melkers in dienst. Om de werkzaamheden en arbeidsprocessen te bespreken, vindt één keer per maand een twee uur durend overleg plaats met het complete team.

Twaalf uur per dag melken Luerssen streeft in 2015 naar een uiteindelijke melkproductie van jaarlijks tien miljoen kilogram. De melkkoeien zijn naar lactatiestadium verdeeld in vijf productiegroepen, waarbij drie groepen drie keer per dag gemolken worden. Twee groepen met koeien die pas gekalfd hebben of koeien die vanwege ziekte extra zorg nodig hebben, worden twee keer per dag gemolken. De koeien bereiken momenteel een productie van bijna 11.000 kilogram melk. De 50-stands Boumatic-melkcarrousel draait daarvoor ruim twaalf uur per dag. Met drie melkers per ronde duurt het melken 3,5 uur, plus een half uur reinigen. Om de be-

Boven: vlotte koeherkenning door koebedrijfsnummers op de halsband Links: de 50-stands melkcarrousel

V E E T E E LT

VX05_bedrijfsrep Duitsland.indd 45

MAART

2

2 0 1 4

45

17-03-14 14:14

B E D R I J F S R E P O RTA G E

De achthonderd koeien zijn naar lactatiestadium verdeeld in vijf managementgroepen

drijfsprocessen goed te laten verlopen, hanteert het bedrijf een vaste weekplanning. Op maandag worden koeien drooggezet, op dinsdag is er drachtigheidscontrole door de dierenarts, die daarnaast maandelijks een bedrijfsbezoek brengt. ’s Woensdags en donderdags worden groepen koeien verplaatst.

De vaarzen kalven voor het eerst af op 25 maanden en de tussenkalftijd ligt op een constante 395 dagen. Het vervangingspercentage ligt op 25 procent.

De herdmanager vruchtbaarheid neemt het insemineren voor rekening. Bij de stierkeuze zijn veel melk en goede uiers en benen de belangrijkste criteria, waarbij voor 50 procent gebruik wordt gemaakt van genoomstieren.

Melktaxi voor kalveren Hoewel Luerssen zelf nog maar weinig tussen de koeien te vinden is, heeft de ondernemer een duidelijke visie. ‘Ik heb een grondige hekel aan zieke koeien. De uitdaging is om elke dag te zorgen voor een zo goed mogelijk rantsoen en goede verzorging.’ De ruime diepstrooiselboxen bieden de hoogproductieve koeien veel comfort. De boxen worden ingestrooid met stromest uit de kalverboxen, stro en kalk, een goedkope oplossing.

Voor transitiekoeien is er extra aandacht.

De aparte transitiestal ligt het dichtst bij

de melkcarrousel. ‘Vijf tot zes dagen voor afkalven gaan de droge koeien in het strohok, tot twee dagen na het afkalven.’

Tot tien dagen meten we dagelijks de lichaamstemperatuur van de afgekalfde koeien om koorts al snel op te merken.

De koeien blijven tot zes weken in de transitiestal, om vervolgens naar de grote stal te verhuizen.

De pasgeboren kalveren krijgen voor een goede start via drenching direct tot vier liter biest en worden voorzien van een kleefbandje om de poot. ‘Voor een snelle aanmelding schrijven we hierop het unieke koebedrijfsnummer van het kalf en de afstamming.’

Aan het eind van iedere dag worden de geboren kalveren in hun eenlingbox verhuisd naar de oude boerderij, die nu de jongveelocatie is.

Met een mobiele melktaxi worden de kalveren twee keer per dag gevoerd. Na zes maanden wordt de opfok uitbesteed aan een opfokbedrijf, waarna de vaarzen op zeven maanden dracht terugkomen op Rischenhof.

Geen koeienboer maar manager Ondanks de stormachtige groei van het bedrijf in vijftien jaar, ziet Luerssen Rischenhof nog altijd als familiebedrijf.

‘We hebben het echt samen gedaan, want het hele gezin moet achter zo’n

stap staan. Mijn zoon volgt nu in de Verenigde Staten een masteropleiding voor het management op grote melkveebedrijven. We verwachten dat we veel kunnen leren van zijn ervaringen.’

Dat de ondernemer zelf niet meer tussen de koeien loopt, vindt hij geen probleem.

‘Vroeger had ik zelf het gras gemaaid, nu doet een ander dat, zegt Luerssen.

‘Het geeft mij vooral veel voldoening om iets te bereiken. Een groot bedrijf brengt heel andere zaken met zich mee. Je moet met personeel kunnen omgaan en dingen uit handen durven geven. Maar bij de bouw moesten we ook denken aan veiligheid voor medewerkers, strenge bouwvoorschriften en brandveiligheid.

Ook de administratie en mestboekhouding zijn van een heel andere orde. Mijn uitdaging is nu dat het bedrijf goed blijft draaien, ik heb tenslotte wel de eindverantwoordelijkheid.’

Genieten doet de ondernemer nu op een andere manier. ‘Mijn geluksmoment is nu wanneer ik bij zonsondergang de melkcarrousel zie draaien en het gevoel heb dat alles gewoon lekker loopt.’ De liefde voor koeien blijft. ‘We doen er dagelijks alles aan om de koeien optimaal te verzorgen. Of we nu vijftig of achthonderd koeien hebben. Elke koe staat nog steeds in het middelpunt.’ l

Het bedrijf biedt vanaf de openbare weg een moderne aanblik

46

V E E T E E LT

VX05_bedrijfsrep Duitsland.indd 46

MAART

2

2014

17-03-14 14:14

ZELFRIJDENDE, ZELFLADENDE

Bezoek onze

website!

INSTROOIMACHINE Voor alle soorten boxstrooisel 1 of 3 cil. diesel -uitvoering

VOORRAADSTROOIEN 1 a 2 keer per week Optie: ruwvoer aanveegband

DAGELIJKS BOXEN REINIGEN

• FORUM • ACTUELE BERICHTEN • AGENDA ® FOTO EN FILM • ADVANCE Silage-enzymen • BLOGS

en instrooien Optie: Mestschuif

www. veeteelt.nl Voor de meeste melk per hectare gras

Meer info bel Chris: 0521 - 53 59 40

www.visscherholland.com

0343-562036 V E E T E E LT M A A RT 2 2 0 1 4 47 Kijk op onze website: www.agricom.nl VX07_p51.indd 47 25 VX05_p47.indd

16-04-2012 17-03-1411:46:14 14:23

GESPONSORDE SERIE RUWVOERMANAGEMENT

De melkproductie in Nederland zal na 2015 stapje voor stapje toenemen. Daarvoor is meer voer nodig van goede kwaliteit. Het wordt een uitdaging om meer gras van eigen land te halen. In samenwerking met Innoseeds belicht Veeteelt in een serie de mogelijkheden om dit te realiseren.

Deel 1: Farmwalk in het vroege voorjaar Deel 2: Rassenlijst als richtsnoer Deel 3: Verbetering in verteerbaarheid Deel 4: Doelgericht doorzaaien

D

e samenstelling van graskuilen verandert. Uit de analyses van tienduizenden monsters die BLGG AgroXpertus jaarlijks onderzoekt, komt een aantal duidelijke trends naar voren. ‘De ruweiwitgehalten en de hoeveelheid mineralen en sporenelementen zijn de laatste jaren gedaald, zeer waarschijnlijk als gevolg van lagere bemestingsniveaus’, vertelt productmanager veehouderij Gerard Abbink. ‘De hoeveelheid energie in de kuilen – uitgedrukt in vem – blijft daarentegen redelijk op peil en een stijging is te zien in de suikergehalten. Dit heeft als positief effect dat de kuilen gemiddeld beter geconserveerd zijn.’

De dalende eiwitgehalten ziet de kuilkenner als een zorg voor de toekomst.

Abbink verwacht dat veehouders jonger zullen gaan maaien om de trend te keren. Daarnaast zal er waarschijnlijk meer aandacht worden besteed aan verbetering van de kwaliteit van de grasmat bijvoorbeeld door vaker te vernieuwen.

‘Het is aannemelijk dat dit een positief effect zal hebben op de voederwaarde van de kuilen’, geeft Abbink aan. ‘Helaas ontbreekt het ons aan onderzoeksmateriaal om daar duidelijke uitspraken over te kunnen doen.’

Voersaldo per koe telt Veranderingen in de samenstelling van graskuilen kunnen ingrijpende gevolgen hebben voor de efficiëntie van de omzetting van ruwvoer in melk. Het kengetal voerefficiëntie, gedefinieerd als de hoeveelheid melk die een koppel koeien gemiddeld produceert uit een kilo rantsoen, raakt steeds meer ingeburgerd.

Naarmate bedrijven meer afhankelijk worden van de aankoop van voer en de prijzen stijgen, wint dit kengetal aan economisch belang.

In een uitgebreid onderzoek onder klanten van AgruniekRijnvallei werd vorig jaar veel informatie verzameld over verschillen tussen bedrijven met een hoge en een lage voerefficiëntie. ‘Ruwvoerkwaliteit kwam daarbij als een heel

48

V E E T E E LT

VX05_Innoseeds.indd 48

MAART

2

Kwaliteit van grasland is een belangrijke factor in voerefficiëntie

Verbetering in verteerbaarheid Hoe hoger de verteerbaarheid van gras, des te meer melk een koe eruit kan maken. Bij stijgende voerprijzen wint het kengetal voerefficiëntie aan economisch belang. Aandacht voor de kwaliteit van de grasmat loont de komende jaren meer dan ooit. belangrijk kenmerk naar voren’, vertelt Richard ter Beek, verkoopleider rundvee bij de coöperatie. ‘Meer vem per kilo droge stof in het ruwvoer leidt bijvoorbeeld vrijwel altijd tot een hogere voerefficiëntie. De verklaring is dat koeien uit een energierijk rantsoen meer melk kunnen produceren.’

Ter Beek constateert dat de hoeveelheid vem in graskuilen voor een belangrijk deel bepaald wordt door de verteringscoëfficiënt van de organische stof. ‘Naast managementinvloeden, zoals maaistadium en bemesting, speelt de kwaliteit van het grasland daarbij een belangrijke rol.

De invloed van een nieuwe grasmat met kwalitatief goede grassen zie je direct terug in een hogere verteerbaarheid en daarmee in een betere voerefficiëntie.’

Overigens gebruikt Ter Beek in plaats van voerefficiëntie liever het kengetal voersaldo per koe. ‘Dit getal maakt het economisch belang van een goede benutting van het voer beter inzichtelijk omdat naast hoeveelheden ook voer- en melkprijzen worden meegenomen. Behalve het aangekochte voer zetten we daarbij ook het eigen geproduceerd ruwvoer op waarde en dat levert vaak leuke discussies op. Veehouders worden op deze manier echt geprikkeld om na te denken over hun ruwvoermanagement.’

Nieuw gras levert meer melk Op onderzoeksinstituut Schothorst Feed Research zijn verschillende proeven gedaan om de invloed van de graskwaliteit op de melkproductie te onderzoeken.

Nieuw ingezaaid grasland blijkt vaak duidelijk meer melk per koe per dag op te kunnen leveren dan oud grasland.

Volgens onderzoeker Hassan Taweel wordt dit vooral verklaard door een hogere verteringscoëfficiënt van de organische stof van het product van jong grasland ten opzichte van het materiaal van oud grasland, dat vaker kwalitatief minder goede grassen en onkruiden bevat.

In de voeranalyse komt dit onder andere tot uitdrukking in een hogere vem voor de kuil van nieuw ingezaaid grasland.

‘Koeien zullen van een goed verteerbare kuil per kilo droge stof meer melk produceren, maar ze kunnen er ook meer kilo’s droge stof van vreten’, legt Taweel uit. ‘Zo werkt het effect van een goede verteerbaarheid dubbel op.’

De onderzoeker wijst er met nadruk op dat in de praktijk factoren als maaistadium en inkuilproces veel meer invloed kunnen hebben op de verteerbaarheid van een graskuil dan de samenstelling van de grasmat. Dat neemt niet weg dat graslandvernieuwing met de beste rassen een middel is om het ruwvoermanagement te optimaliseren.

Aan de hand van standaardformules is te voorspellen hoeveel melk een koe gemiddeld kan produceren van een graskuil met een bepaalde vem-waarde. In figuur 1 is dit schematisch weergegeven voor een rantsoen met een derde mais en 5,5 kg krachtvoer.

De verteerbaarheid van een graskuil moet altijd worden beoordeeld in relatie tot het totale rantsoen, benadrukken de specialisten. Energie en eiwit moeten op elkaar afgestemd zijn en het voer moet voldoende structuur bevatten. Alleen bij een uitgebalanceerd rantsoen en een goed werkende pens kan graseiwit efficient worden omgezet in melkeiwit. l

2014

17-03-14 14:12

potentiële melkproductie (kg/koe/dag)

DE VISIE VAN

35

30

25

20

800

825

850 875 vem-waarde kuil

900

925

Figuur 1 – Melkproductie in relatie tot vem-waarde graskuil in rantsoen met 1/3 mais en 5,5 kg krachtvoer (bron: Schothorst Feed Research)

L E O VA N D E N B E R G ASSISTENT GRASSENKWEKER

Veredeling brengt voerwinst ‘Hoewel de voederwaarde van grassen nog niet op de rassenlijst staat en het geen eenvoudig kenmerk is om op te veredelen, zijn we er als Innoseeds al jaren volop mee bezig. Moderne technieken, zoals infrarood spectroscopie, maken het mogelijk om snel en eenvoudig grote aantallen gegevens over ons kweekmateriaal te verzamelen. Ter ijking voeren we daarnaast ook nog regelmatig onderzoek uit in het laboratorium. Zo krijgen we een goed inzicht in de voedertechnische eigenschappen van onze nieuwe rassen, zoals plantverteerbaarheid, eiwit- en suikergehalte.’

‘De verschillen in samenstelling zijn aanzienlijk, groter zelfs dan bij mais. Dit betekent dat we met veredeling nog volop vooruitgang kunnen boeken. Dat begint al bij het selecteren van vader- en moederplanten op verteerbaarheid. Zo kunnen we heel gericht kruisingen maken. Onze ambitie is om een hogere drogestofopbrengst en een goede persistentie en roestresistentie te combineren met een hogere voederwaarde.’

Celwandverteerbaarheid is voor de voederwaarde een belangrijk kenmerk. Naast snel afbreekbare suikers zijn celwanden in het gras de belangrijkste bron van energie voor de koeien. Een verhoging van de celwandverteerbaarheid – de verteerbaarheid van het NDF op de kuiluitslag – met één procent betekent bij een gemiddeld rantsoen al een kwart liter meer melk per koe per dag. Dit is enerzijds te verklaren doordat koeien meer energie halen uit dezelfde hoeveelheid voer, anderzijds zullen ze van gras met een hogere celwandverteerbaarheid meer kunnen vreten. We verwachten dat over een aantal jaren voederwaardekenmerken zullen worden opgenomen op de rassenlijst. Het zou veehouders veel extra informatie verschaffen.’

‘Wij brengen nu al mengsels van rassen met een hogere celwandverteerbaarheid op de markt. Met MilkMax en MilkMax Tetra kunnen veehouders profiteren van onze veredeling op voederwaarde.

De mengsels bevatten de best verteerbare rassen van de rassenlijst, waarmee het mogelijk is een extra melkopbrengst tot wel 200 kilo per koe per lactatieperiode te realiseren.’

V E E T E E LT

VX05_Innoseeds.indd 49

MAART

2

2 0 1 4

49

17-03-14 14:13

HET NIEUWE DROOGZETTEN IN DE PRAKTIJK

2 2014 NR

De serie ‘Het Nieuwe Droogzetten in de Praktijk’ biedt praktische handvatten voor selectief droogzetten. Hoe kunt u het beste te werk gaan en wat zijn de ervaringen van collega-veehouders?

EXTRA ZORG VOOR LAAGCELGETAL KOEIEN “Alle melkkoeien verdienen bescherming tegen mastitisinfecties tijdens de droogstand”, stelt Otlis Sampimon, specialist uiergezondheid bij Zoetis. “Met name laagcelgetal koeien zijn extra aandacht waard. Uit recent onderzoek blijkt dat het risico van een nieuwe mastitisinfectie door het gebruik van een teat sealant met maar liefst 67% afneemt. Dat zien we ook terug in de praktijk. Koeien die met OrbeSeal zijn beschermd, scoren lager op het percentage nieuwe infecties na de droogstand. Dat is goed voor de uiergezondheid, het welzijn en de duurzaamheid van de koe én voor het rendement en het werkplezier van de veehouder.”

Infectiegevaar

In de eerste week na het droogzetten en de laatste week voor het afkalven is het risico van nieuwe mastitisinfecties het grootst.

Dat geldt ook voor hoogcelgetal koeien die behandeld zijn tegen subklinische mastitis. Het is dan ook belangrijk deze koeien niet alleen te behandelen maar

Risico mastitisinfectie

BEHANDELEN EN TEPELKANAAL DICHTZETTEN ook te beschermen met OrbeSeal tegen nieuwe infecties. Dat geldt zeker wanneer het tepelkanaal nog niet gesloten of alweer geopend is. Melkveehouders die dubbeltherapie toepassen met OrbeSeal hebben minder last van klinische mastitis aan het begin van de nieuwe lactatie, tot wel 40%.

Risico periode

Risico periode Droogstand

Droogzetten

Afkalven

(Schematische voorstelling)

TIP IN ÉÉN KEER DROOGZETTEN

TIP DROOGSTAND EVALUEREN

TIP BESCHERMEN TOT HET EIND

Zet het melken in een keer stop. Anders neemt het risico van nieuwe infecties toe. Zorg er wel voor dat de melkgift onder de 12 kg melk ligt, door tijdig via het rantsoen bij te sturen op energie en eiwit.

Met pirDAP kunt u eenvoudig het effect van de verschillende droogstandtherapieën evalueren. In de standaardmodule vindt u koppeloverzichten van genezing en nieuwe infecties.

Let bij de teat sealant op de afsluitende kracht. OrbeSeal combineert elasticiteit en stevigheid, waardoor de prop tot het eind van de droogstand in het tepelkanaal blijft zitten.

Nieuwe infectie

OrbeSeal®, Suspensie voor intramammaire toediening bij het rund (melkkoeien) bij droogzetten. •Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik. REG NL 10082 –UDA •Werkzaam bestanddeel: Elke injector bevat 4 g pasta welke 65% bismuth subnitraat bevat in een minerale olie als drager. •Nadere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder: Zoetis B.V.-Postbus 81055-3009 GB Rotterdam-Nederland (e-mail: info.nl@zoetis.com).

Blijvend geïnfecteerd

jul

tot

jun

apr

mei

maa

jan

feb

dec

okt

Gezond

nov

tot

jul Norm

Norm

Zoetis B.V. Postbus 81055 • 3009 GB Rotterdam www.zoetis.nl • info.nl@zoetis.com © 2014 Zoetis B.V.

VX05_p50.indd 50 Advertorial_veeteelt_nieuw.indd 1

14.ORB.21.1

Gezond

jun

0

apr

10

0

mei

20

10 jan

30

20

feb

40

30

maa

50

40

okt

60

50

dec

70

60

sep

80

70

nov

80

aug

90

sep

% Genezen 100

90

aug

% Nieuwe infectie 100

18-03-14 10:22 09:26 14-03-14

S E R IE

K A M P I O E N E N

I N

D E

K I J K E R

Op weg naar de NRM van 2014 blikt Veeteelt terug op de dertiende NRM in 2012. In de komende nummers aandacht voor de (reserve)kampioenen van toen. Wie wonnen er, hoe is het deze koeien sindsdien vergaan en gaan ze hun titel verdedigen?

BARENDONK BRASILERA 12

VA A R Z E N K A M P I O E N E

R O O D B O N T

Jan Hermanussen: ‘Ze is perfect, maar moeilijkste periode komt nu’ ‘Vanuit het kantoor kijk ik nu op de afkalfbox waar Brasilera ligt. Ze heeft net gekalfd’, antwoordt Jan Hermanussen op de vraag hoe het met de bekende Classicdochter gaat. ‘Ze staat er perfect voor, maar de moeilijkste periode gaat nu komen’, tempert Hermanussen de verwachtingen. ‘We zijn erg blij met het vaarskalf van Absolute, haar eerste nafok. Absolute is na Atwood de hoogste exterieurstier in Amerika. Op alle onderdelen kan hij nog iets toevoegen.’

Barendonk Brasilera 12 ging in 2012 niet zonder verwachtingen naar Zwolle. Enkele maanden ervoor werd ze als jonge vaars al algemeen kampioene in AstenHeusden. ‘Maar zo’n NRM-titel blijft altijd een lot uit de loterij.’

Brasilera stamt van oorsprong uit de Sisfamilie van Hermanussen. ‘In de mrijtijd kwamen uit deze familie ook onze toppers’, weet Jan Hermanussen zich

R I A

5 8 5

nog te herinneren. Drie generaties terug zorgde een groep Braziliaanse bezoekers voor een naamsverandering. ‘De overgrootmoeder van de Classic werd toen geboren en de naam Brasilera zou geluk brengen. Het is nog aardig uitgekomen ook’, vertelt Hermanussen lachend.

‘Sindsdien zijn de Brazilianen onze vaste supporters op de NRM.’ De tweede lactatie werd voor Brasilera het jaar van het EK in het Zwitserse Fribourg.

Iets waar Hermanussen nog altijd met trots op terugkijkt. ‘Het was een superervaring met bijzondere resultaten voor Nederland. Ook Brasilera liep met een negende plek vóór de nationaal kampioene van Duitsland heel goed.’ Na het EK is Brasilera vanwege haar lactatiestadium niet meer op een keuring geweest. Met een slag om de arm voor de risico’s van de nieuwe lactatie wordt in Beers daarom al met spanning uitgekeken naar de NRM.

R E S E RV E K A M P I O E N E

VA A R Z E N

R O O D B O N T

Hans Hammink: ‘Vaak geluk met wat andere stieren’ Voor velen waren het tot de NRM van 2012 nog wat onbekende namen: de roodbonte reservekampioene vaarzen Ria 585 en haar eigenaar Hans Hammink uit Almelo. ‘In 2010 hebben we voor het eerst meegedaan aan de NRM. Met de excellente Konvoymoeder van Ria eindigden we toen in de middenmoot’, vertelt Hammink. ‘Maar dat we twee jaar later met Ria 585 reservekampioene werden, was ook voor ons een totale verrassing.’

Het verhaal achter Ria 585, die inmiddels voorzien is van het prefix Erve Boershuis, is niet alledaags. ‘Haar moeder wilde niet drachtig worden, waarop onze klauwbekapper, die ons ook helpt bij de keuringen, voorstelde om haar met Bons-Holsteins Mr Red Talent te insemineren. Hij paste mooi en bevruchtte goed. Bovendien hebben we wel vaker geluk met wat andere stieren’, stelt Hammink. ‘In de mrij-tijd deden de Bra-

bantse stieren het hier ook al beter dan de Overijsselse. En nu doen bijvoorbeeld de Red Talents het beter dan de Kians.’

Na de NRM spoelde Hammink Ria met Durham-red en in september kalfde ze voor de tweede keer, met een Jerudovaarskalf als resultaat. Uit de spoeling zijn al twee vaarskalveren en een stierkalf geboren. Zelf is Ria, inmiddels voorzien van 90 punten, voortvarend bezig met haar tweede lijst, die goed is voor 124 lactatiewaarde. Tijdens de laatste HHH-show miste ze met een vierde rubrieksplaats op een haar na de finale.

Hammink heeft de show in Vriezenveen half maart afgewacht voor hij besliste om Ria opnieuw op te geven voor de NRM. ‘Nu ze middenkampioene is geworden gaan we het proberen, ook al is ze straks iets oudmelkt. Ik heb de krachtvoergift wat opgevoerd en hoop dat de melk er goed onderblijft.’

V E E T E E LT

VX05_Kampioeneindekijker.indd 51

MAART

2

2 0 1 4

51

17-03-14 16:21

M A R K T V O E R

Prijzen mengvoergrondstoffen stabieler dankzij lucratieve akkerbouw

Toppen en dalen vlakken af De marktberichten van agrarische producten en grondstoffen staan wekelijks in de krant. Maar hoe ontwikkelt de markt zich op de middellange termijn? Welke indicatoren moet de melkveehouder in het vizier houden?

Deze editie van rubriek ‘Markt’ gaat over voer.

D

e spanning in de markt voor veevoergrondstoffen zit niet zozeer aan de kant van de vraag. Welk rapport je ook leest: er is een breed gedragen opvatting dat de wereldwijde vraag naar met name granen blijft stijgen met jaarlijks één à twee procent. Simpelweg omdat de wereldbevolking groeit.

Dat betekent niet alleen dat er meer monden zijn te voeden, de stijgende welvaart verandert ook het consumptiegedrag van mensen in de opkomende economieën; steeds meer consumenten kunnen het zich permitteren om vlees en zuivel te consumeren. Meer vraag naar dierlijke eiwitten betekent meer vraag naar veevoergrondstoffen.

Prijzen stabiliseren Het is spannender om te kijken naar de aanbodzijde van de markt voor veevoergrondstoffen. ‘De wereldwijde voorraad aan granen is in ieder geval ruimer dan twee jaar geleden en schurkt nu tegen de twintig procent aan. Het Amerikaanse

Akkerbouwers hebben wereldwijd meer financiële armslag gekregen door de goede resultaten van de afgelopen jaren. Met name Oost-Europese telers investeren in extra graanschuren, waardoor het graan geleidelijker op de markt komt. Minder volatiliteit is normaal gesproken het gevolg. tekst Tijmen van Zessen kader Herma van den Pol

ministerie van landbouw (USDA) zet de prognose voor de wereldwijde productie graan (inclusief mais en rijst) nu op 2450 miljoen ton. Dat is 190 miljoen ton meer dan vorig jaar. Ook de voorraad eiwitrijke grondstoffen loopt op.

‘Bij deze voorraden en oogstprognoses is het prijsbeeld relatief stabiel’, weet Jacques van der Hoek, inkoper grondstoffen voor het mengvoer van De Heus. Van der Hoek zit ruim dertig jaar in het vak en voorspelt voor de middellange termijn een tamelijk rustige markt. ‘Akkerbouwers hebben wereldwijd meer financiële armslag gekregen door goede resultaten van de afgelopen jaren. Ze zijn niet genoodzaakt om hun oogsten direct te verkopen en brengen het graan nu meer ge-

controleerd op de markt. Dat zorgt voor een stabilisatie van de prijzen.’

De visie van Van der Hoek vindt herkenning bij Cor Bruns, sectormanager agrarisch bij ING. Bruns was recent op werkbezoek in Oost-Europa en zag welke ontwikkeling de akkerbouw daar doormaakt. ‘In Oekraïne breidt het areaal waarop boeren graan telen steeds verder uit. Voorheen waren de graanprijzen te laag om de kosten voor transport naar de haven te betalen, de afstanden waren daarvoor te groot. Nu er meer rendement op de teelt is, gebeurt dat wel.’

Hoge voorraad, lage volatiliteit Bruns legt uit dat dit soort ontwikkelingen een dempend effect hebben op de

Ruwvoer steeds minder regionale markt De wereldmarkt heeft altijd een stevige grip gehad op de prijzen van krachtvoer, maar aan de andere kant konden melkveehouders profiteren van de relatief rustige regionale markt voor ruwvoeders. De laatste jaren is dit echter aan het veranderen.

Uit de wekelijkse update van de ruwvoermarkt die DCA sinds dit jaar maakt, blijkt dat door de expansie van de Nederlandse melkveehouderij het ruwvoer uit Denemarken, Frankrijk en Duitsland steeds belangrijker wordt. Het Nederlandse areaal voldoet niet meer om alle vraag in te vullen.

52

Zo moeten weidehooi, diverse soorten graszaadhooi en een gedeelte van het stro nu al van over de grens komen.

Maar ook voor bijvoeders als graanbostel en tarwegistconcentraat moet een beroep gedaan worden op de buurlanden.

Dit zijn producten die vanwege de hoge eiwitwaarden steeds meer worden benut in de melkveehouderij.

Waar de Nederlandse sector eerder nog zelfvoorzienend was, neemt deze zelfvoorzieningsgraad nu langzaam maar zeker af. Dit houdt in dat veehouders niet alleen alert moeten zijn op de bewegingen op de wereldmarkt, maar ook dat

zij de ontwikkelingen in de buurlanden nauwlettend in de gaten moeten houden om onaangename verrassingen in de vorm van hoge prijzen voor structuurrijk voer te voorkomen.

In het verleden was er een overvloed aan ruwvoeders. Die tijd is geweest. Een nieuw Europees Landbouwbeleid (GLB), strengere mestnormen en een groeiende melkveehouderij resulteren in nieuwe markten.

K A P I T AWWW.DCA.NL A L

V EVE ET EE TE EL ET L T J AM NU A A R TI 12 / 2 0 21 04 0 9

VX05_Markt2.indd 52

18-03-14 11:36

D E

prijs A-brok mengvoer (euro/100 kg)

30

V I S I E

VA N

MELKVEEHOUDER G E R B E N I E M H O F F, R A D E W I J K

25 20 15 10 5 0 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

jaar

Figuur 1 – Prijsontwikkeling van A-brok mengvoer (bron: LEI)

prijsstijgingen. Telers investeren ook steeds meer naarmate het rendement toeneemt. Zo zag Bruns in Roemenië een groot aantal nieuwe opslaglocaties voor graan. ‘Telers ontvingen daar de slechtste prijzen van het Oostblok, vooral doordat ze in het achterland onvoldoende opslaglocaties hadden. Dat betekent dat na de oogst het product direct weg moet en vaak drukt dat de prijs. Als de graanvoorraden maar op orde zijn, dan is een politiek issue of droogte in een bepaalde regio niet zo ernstig. Pas als er weinig voorraad is, zoals twee jaar terug, dan is er volatiliteit in de prijzen.’

Van der Hoek verwacht dat de toppen en de dalen in de veevoermarkt de komende jaren zullen afvlakken. ‘De liberalisatie van de markt is zo gek nog niet geweest. Akkerbouwers zijn minder afhankelijk van de overheid en de wereldmarkt en de EU-markt zijn naar elkaar toe gegroeid. De EU-markt is eigenlijk ook een wereldmarkt geworden en werkt als een communicerend vat met andere regio’s in de wereld. Door de afvlakking van die pieken in de prijzen worden de markten minder aantrek-

kelijk voor speculanten, hoewel weersomstandigheden altijd invloed zullen hebben op de prijsvorming.’ Figuur 1 zet de prijsontwikkeling van A-brok mengvoer neer.

Politieke onrust De marktbeschrijving die Van der Hoek neerzet, krijgt deels bijval van Peter Boudeling, verantwoordelijk voor de inkoop van grondstoffen bij Agrifirm. ‘In de ideale wereld, zonder politieke onrust, is een stabiel prijsbeeld mogelijk. Maar neem maar het recente voorbeeld van de politieke onrust in Oekraïne, de termijnmarkten voor mais reageerden onmiddellijk met een prijsstijging.’

Is het uiteindelijk niet de fysieke markt die het laatste woord heeft? Boudeling zegt dat dit in theorie wel klopt, maar de praktijk pakt soms toch anders uit. ‘Het aanbod van soja is hoog dankzij goede oogsten in Noord-Amerika en Zuid-Amerika, toch is de prijs niet gedaald. Waarom? Vanwege politieke onrust in Argentinië, de inflatie is er veertig procent, dus houden de telers het product zo lang mogelijk vast. Dan is het product wel

Niet bang zijn voor een risico ‘Als melkveehouder heb ik weinig invloed op de prijzen voor mengvoer.

De prijs is gewoon een gegeven. De sterke fluctuaties op de termijnmarkten zijn voor mij geen reden om me in te dekken tegen prijsrisico’s.’

‘De paniek die op de termijnmarkt voor graan uitbrak door de situatie in Oekraïne was na twee dagen weer net zo snel verdwenen. Als je als ondernemer bang bent voor een risico, vraag ik me af of je wel het juiste beroep hebt gekozen. Bovendien moet ik het als melkveehouder vooral hebben van het ruwvoer. En die markt heeft een meer regionaal karakter, want ondanks lagere termijnnoteringen voor korrelmais, is snijmais stevig aan de prijs gebleven.’

aanwezig, maar niet beschikbaar voor de wereldmarkt.’

Agrifirm biedt klanten de mogelijkheid om via een zogenaamde feedcliq sojaprijzen vast te leggen. Bij levering van de soja wordt dan een vaste van tevoren afgesproken prijs in rekening gebracht.

Willy van Lieshout, directeur en inkoper grondstoffen bij mengvoerleverancier De Samenwerking, ziet weinig melkveehouders die zich willen indekken tegen prijsschommelingen. ‘In de praktijk is het toch ingewikkeld, je zult zowel je inkoop als je verkoop moeten vastleggen, anders loop je het risico dat je niet profiteert van een stijgende melkprijs, maar wel betaalt voor een stijgende voerprijs.’

Cor Bruns is dat met Van Lieshout eens.

‘Bovendien zijn melkveehouders genegen om zelf het risico te nemen, ze willen graag profiteren van de prijspieken.

Vorig jaar is er bijna geen melkprijs vastgezet toen er een DTO-contract beschikbaar was voor 39 cent per liter, exclusief nabetaling. Terwijl dat achteraf gezien niet eens zo’n slechte melkprijs was.’ l

V E E T E E LT

VX05_Markt2.indd 53

MAART

2

2 0 1 4

53

18-03-14 11:37

H U I S V E S T I N G

Betonindustrie probeert kopiëren in de eigen branche te tackelen

Keurmerk emissiearme vloer De betonindustrie werkt aan een eigen keurmerk voor emissie-

tegengaan en kwaliteit waarborgen. De lijst van momenteel be-

Veeteelt publiceerde in maart 1 in de special over beton de RAV-lijst, de lijst Regeling Ammoniak en Veehouderij van de overheid, maar deze bleek niet volledig. De juiste lijst staat in tabel 1.

schikbare emissiearme stalvloeren bestaat uit 29 stuks.

Eisen voor KOMO-certificaat

arme stalsystemen. Het moet kopieergedrag in de eigen branche

tekst Sjoerd Hofstee

E

r komt een keurmerk voor emissiearme vloeren. Nog dit jaar hoopt Henk Jan Röfekamp, directeur van producent Concrelit en voorzitter van brancheorganisatie Agrab, deze certificering te lanceren. Kopieergedrag plaagt de sector en daarmee het aanbod voor de veehouder, stelt Röfekamp.

Bij wet is geregeld dat een producent van een nieuw type emissiearme vloer deze moet laten doormeten om definitieve

goedkeuring te verkrijgen. Er zijn inmiddels verschillende producenten die de kosten van het testen en meten omzeilen door een bestaand systeem te kopiëren. Dat resulteert in vergelijkbare vloeren van verschillende producenten. Met het nieuwe keurmerk hoopt Agrab, waarin naast Concrelit ook HCI, Den Boer Beton, Appel Beton/HEBO Beton, MBS en Bosch Beton zijn vertegenwoordigd, dit kopiëren een halt toe te roepen.

De geleverde betonproducten moeten ook aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen. Hiervoor geldt het zogenoemde KOMO-certificaat. Maar volgens Röfekamp voldoen lang niet alle stalvloeren van zijn collega’s aan de eisen van dat certificaat. ‘In het nieuwe keurmerk nemen we dat ook mee. Wie zijn producten niet KOMO-gecertificeerd produceert, krijgt ook geen stempel van het nieuwe keurmerk op z’n vloeren. Zo wordt het voor veehouders overzichtelijk welke emissiearme stalvloer wel of niet volgens de hoogste standaard van kwaliteitseisen is geproduceerd.’ l

Tabel 1 – De vloeren die momenteel beschikbaar zijn voor veehouders die emissiearm moeten bouwen (bron: Infomil.nl)

emissie NH3 in kg/dierplaats/jaar beweiden/permanent opstallen

naam stalvloertype

producent

korte omschrijving

Groene Vlag-roostervloer + flappen Groene Vlag-roostervloer geprofileerde sleuvenvloer vrijekeuzestal/groenesleuvenvloer G1 G2 G3 G4 en G5 /Agrifloor/C7/sleuvenvloer B G6 W2/D2/C5 W3 W4/D1/C6 W5 ecovloer EA-vloer Herakles-vloer welzijnsvloer C1-vloer C3-vloer C10-vloer Opti-Cowfloor

Beerepoot Agri i.s.m. Den Boer Beton Beerepoot Agri i.s.m. Den Boer Beton Den Boer Beton Den Boer Beton Swaans beton Swaans beton Swaans beton Swaans bet./Zeus bet./Concrelit/Den Boer Bet. i.s.m. Beerepoot Agri Swaans beton HCI/Berkel Beton/Concrelit HCI HCI/Berkel Beton/Concrelit HCI VDV beton/Veld-V beton VDV beton/Veld-V beton Stalbouw.NL Altez-Noord Concrelit Concrelit Concrelit Animat NL

roostervloer met flappen tussen de roosters roostervloer met rubberen toplaag sleuvenvloer met noppen sleuvenvloer + afdichtflappen vlakke vloer met hellende sleuven vlakke vloer met hellende sleuven roostervloer, hellende groeven, flappen tussen roosters vlakke vloer met sleuven, met en zonder extra urine-afvoergaten vloerplaten met sterk hellende langssleuven vlakke vloer met hellende sleuven vlakke vloer met perforaties vlakke vloer met hellende sleuven en flappen tussen roosters V-vormige vloer, vloerelementen met daarin een gierholte roostervloer met rubbercassettes tussen roosters geperforeerde vloer met langssleuven en flappen bij afstort V-vormige vloer van gietasfalt met gierafvoerbuis vlakke vloer met hellende sleuven, flappen bij afstort geprofileerde vlakke vloer vlakke vloer met rubbermatten vlakke vloer met rubbermatten erop, flappen bij afstort vlakke vloer met rubbermatten erop, met centrale giergoot

4,1/4,7 6,4/7,4 7,7/9,2* 7,5/8,6* 8,0/9,2 7,0/8,0 7,5/8,6 7,7/9,2* 6,2/7,1 8,3/9,5 6,9/7,9 7,1/8,1 6,7/7,7 7,1/8,1 6,2/7,1 7,9/9,1 7,1/8,1 7,5/8,6* 7,5/8,6* 7,0/8,0 6,5/7,5

* Deze typen vloeren zijn definitief goedgekeurd

54

V EVE ET EE TE EL ET L T J AM NU A A R TI 12 / 2 0 21 04 0 9

VX05-rectificatie beton.indd 54

18-03-14 11:31

K E U R I N G

Faculteit Diergeneeskunde maakt na 20 jaar succesvolle rentree in Houten

Eindelijk raak voor Gerta Aan opvallende details ontbrak het niet tijdens de Utrechtse wintershow. Zo won de gekochte Bons-Holsteins Ella 180 in de middenklasse en de intensief benutte stiermoeder Delta Hind bij de vaarzen. Bij de senioren pakte Gerta na vier keer eindelijk goud. tekst Florus Pellikaan

video-impressie www.veeteelt.nl

M

eer publiek, dat verdiende de Utrechtse wintershow in Houten.

Niet in de laatste plaats omdat de keuring in kwaliteit juist progressie had geboekt ten opzichte van eerdere edities.

Zo ging de eerste rubriek vaarzen al direct voortvarend van start. De laatrijpe Tolbert 630 deed met haar ruime pas en ondiepe uier een gooi naar de rubriekswinst. De Survivordochter gaf de rentree van De Tolakker glans. Na meer dan twintig jaar nam het proefbedrijf van de faculteit Diergeneeskunde uit Utrecht weer deel aan de Utrechtse provinciale.

In de rubriek al was Delta Hind echter letterlijk en figuurlijk een maatje te groot.

De stijlvolle Snowmandochter van het Delta-testbedrijf van Eef en Arjen Vernooij uit Schalkwijk is een intensief benutte stiermoeder en de halfzus van de stieren Delta Bombay en Delta Stan, die net een prille dochterfokwaarde hebben.

Ondanks een wat vlak kruis schonken de juryleden Adrion en zijn neef Jeroen van Beek de titel aan de open gebouwde Hind, het zilver was voor Tolbert.

Dichtbij kwam nog de fors ontwikkelde en puik geuierde Sabien 128 (v. Alta Iota) van de gebroeders Van der Wind uit Woudenberg, maar in de finale bleek ze te zwaar voor haar leeftijdscategorie. De malse Gerrie B Jota (v. Jotan) van Freek de Jong uit Montfoort en de ruim ontwikkelde, maar nog iets dunne Nolly 227 (v.

Maxwell) van Peter van Rooijen uit Cothen completeerden het finalevijftal.

Smit favoriet van publiek In de middenklasse plaatsten met Janke 536 (v. Roy) van opnieuw De Jong en Oud Voskuil Geertje 130 (v. Garrison) van Peter van den Bosch en Marco van der Wind uit Woudenberg twee soortgelijke koeien zich voor de finale. De fijntypische en malse melkuitstraling in combi-

natie met voldoende kracht spraken bijzonder aan, maar beide koeien konden in uieraanhechting niet helemaal mee.

Dat gold eigenlijk ook voor Neerduist Granada 173 van Jan van de Hengel uit Bunschoten. Capaciteit in voorhand en kracht in de bovenbouw waren de wapenfeiten van de koe die ook onderdeel uitmaakte van de winnende bedrijfsgroep.

In achteruierhoogte moest echter ook Granada buigen voor het kampioensduo Bons-Holsteins Ella 180 (v. Stormatic) en Smit 208 (v. Jeeves). René van der Wind kocht Ella vorig jaar bij familie Bons in Ottoland. Als verse tweedekalfs was Ella nog een fractie dun, maar de jury nam alvast een voorschot op het perspectief van de hoog geuierde koe door haar met goud te belonen. Voor de kleinere, maar in fraaie verhoudingen stekende Smit van Frans-Jan ter Beek uit Muiden restte de reservetitel én de bezoekers kozen haar tot publiekskampioene.

Bij de senioren gaven de robuust gebouwde roodbonte Bertha 85 (v. Classic) en de melktypische Ida 501 (v. Laurenzo) het optreden van de faculteit nog meer glans, maar verder dan een finaleplek kwamen beide koeien niet. Ook de krachtige De Kastanjeboom Corry 16 (v. December) van melkveebedrijf De Kastanjeboom uit Bunschoten reikte niet tot het eremetaal vanwege een wat korte uier.

Lang in uier was juist wel Delta Alana van Vernooij. De Mascoldochter had een grote staat van dienst als spoelkoe, maar een nog wat ondiepe uitstraling ontnam haar het zicht op de prijzen. Eigenlijk was van meet af aan ook al duidelijk dat de strijd hiervoor zou gaan tussen Sara 19 (v. Ford) van Jaap Korver uit Nieuwer ter Aa en Gerta 1 (v. Janos) van de gebroeders Van der Wind. Beide koeien waren geen onbekenden op de show en ook nu waren ze aan elkaar gewaagd. Sara was

Delta Hind (v. Snowman), kamp. vaarzen Prod.: 2.01 93 3590 4,01 2,83 lw 104 l.l.

Bons-Holst. Ella 180 (v. Stormatic), kamp. midden Prod.: 2.07 500 15.644 4,13 3,56 lw 123

Gerta 1 (v. Janos), kampioene oud Prod.: 3.08 421 15.761 4,72 3,51 lw 121

sterker in het kruis en ondieper in de uier, maar Gerta sprak aan met haar melktype en stap. De jury koos voor Gerta, die na twee keer zilver en een keer brons nu dan toch het goud won. l

V E E T E E LT

VX05_wintershow UFF.indd 55

MAART

2

2 0 1 4

55

17-03-14 15:23

K O E R I E RT J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 823 advertenties@crv4all.com www.veeteelt.nl

ZAAGSEL EN ZAAGSEL LAVA3 MIX Voor al uw showartikelen en meer!

Een greep uit ons assortiment:

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

• Shampoos en sprays • Showhalsters • Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis • Udder Comfort • Carhartt werkkleding • Kalveropfokartikelen • Cadeau-artikelen • Ariat-laarzen • Voorbrengkleding

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

(Bio)brandstofkorrels (pellets) Nu ook leverbaar: wit zaagsel LAVA 3 mix ligboxstrooisel Alleen de goedkoopste durft zijn prijs erbij te vermelden Af pakhuis, excl. btw

Gemengd zaagsel Bijna stofvrij € 2,90 Wit zaagsel € 3,40 Franco huis Ook los gestort mogelijk per 43 m3

MODUULBOUW BV MAYO-MATRAS De eenvoudigste, meest comfortabele en goedkoopste koematras Bel: René: +31(0)651692890 Gerrit: +31(0)651272470 Bekijk de informatiefilm en referentieadressen op: www.koematras.eu

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3 Livestock Show Equipment Erica Rijneveld Tel.: +31 651527489 E-mail: info@showequip.com

Heiduck

uit de fokstal van Rau Actie: 13+2 Xsires crossbreeding b.v.

Tel.: 0566-622765

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met ons eenvoudige bestelsysteem!

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

w w w.xs i re s . c om in f o @xs i re s . c om

Telefoon (072) 503 92 02 Fax (072) 503 98 35 www.delangebv.nl Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V. URSEM

PUTTEN

www.hebobeton.nl

GOLDFARM

0513-416000

aAa 312546

Goldwyn x Sabbiona Cruda ex. 93 (v. Storm)

KALVERENHOTEL Klavorhenen.

Tel.: 06-27122638 www.kalverenhotel.nl

Bos rubber, dé rubberspecialist voor koe- en jongveematrassen.

Al jaren een begrip!

Vijf jaar 100% garantie.

Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

Te koop:

ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

ERFVERHARDING

WWW. FACEBOOK. NL/VEETEELT

ndd 1

Perfect op O-Man bloed!

Topexterieur 2.25 Uiers 2.47 Benen 2.85 Celgetal 109 Eiwit + 0.22% Pinkenstier (Bron Anafi)

VEECOM

www.hebobeton.nl

0513-416000

voor alle leuke nieuwtjes!

56

V E E T E E LT

03 mrt2_koeriertjes2014.indd 56

MAART

2

31-05-2012 13:53:24

Hoofdweg 27, 9627 PA Hellum Tel. 0598-421729/432343 Fax. 0598-432806 E-mail: info@veecom.nl Website: veecom.nl

2014

18-03-14 11:22

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen? : eiwit goedkoop Gebruik microbieel

UDDER TREAT-MINT® Dé uierverzorgings spray

• verbetert de voerbenutting • bespaart op de voerkosten

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting goedkoop microbieel eiwit • verbetert voerbenutting • bespaart opde de voerkosten verbetert de voerbenutting • •bespaart op voerkosten • bespaart op de voerkosten

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV speerstra.com

FOKVEEVEILING ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN Voor info en • Hoge producties actieprijs kijk op: • Hoge gehaltes www.uddertreatmint.nl tel. 0518-432873 • Hoge gezondheidskenmerken • Internationale stiervaders • Internationale koefamilies • Top exterieur

stra.com

ng hebben voor toepassing stra Feed Ingredients BV speerstra.com gram

t hebben voor toepassing ng Feed Ingredients BV stra.com stra mte speerstra.com

stra.com gram

t

mte gram t

mte

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

• Scherp geprijsd • • Dekgarantie • Lepto, Para, IBR, BVD - vrij • Uitstekend advies

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

+31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

www.speerstra.com

mail@speerstra.com, www.speerstra.com

ERKENDE ET-TEAMS

www.dekstieren.nl www.dairystars.com

+€100,–

Aanbod direct van uw collega.

dierenarts ASFALT

tel.: 0344-682727 DE CROB embryotransfer fax: 0344-682288

per koe per jaar

SCHUTTE 0513-416000 dierenartsen Dronten tel.: 0321-317275

Cloppenburg

Te Koop: Dekstieren v. Windbrook, Mr. Burns, Malando m. hoog eiwit J. de Haan, tel.: 0597- 655400

GOED

Klauwproblemen?

SLEUFSILO’S

BETER Pensverzuring?

Kijk op gezondepens.nl

www.hebobeton.nl

0513-416000

www.dairystars.com

Laat zien wat u Healthy Hooves heeft! is hét te koop

BEST

RENDEMENT UIT TOPGENETICA

Woensdag 20 maart Aanvang: 10.00 uur

www.hebobeton.nl 450 afgekalfde vaarzen, 37 dekstieren, 0513-416000

7 stuks jongvee. ibr-vrij bvd-vrij lepto-vrij

FOKVEEVEILING Contact:

Cloppenburg Johan Bergsma, Dinsdag 25 maart tel.: 0654253636 10.00 uur Bernd Emme, 43 stieren tel.: 0049170/3313931 3 koeien 414 vaarzen Catalogus: www.weu.de 5 stuks jongvee/ Tel.: 00494403/93260 vaarskalveren 10 mestkalvern Verden Dinsdag 1 april 11.00 uur

EMBRYO’S FOKVEE KI-STIEREN DEKSTIEREN Kiezen voor kwaliteit!

Tel.: 0511-424243 Fax: 0511-423525 info@alh-genetics.nl www.alh-genetics.nl WWS_2014_01_Koeriertje_Veeteelt 13 www.embryosale.com

30 stieren 250 vaarzen 50 stuks jongvee/ vaarskalveren Beste kwaliteit!

Bekende moderne vaders!

Lepto-, IBR-, BVD-vrij

Embryo’s - Dekstiertjes - Vee Tom Schonenberg 06-519-9380

www.hebobeton.nl FREEK LOK EN BERT

KAVELPAD

Contact: Bernd Emme tel.: 0049170/3313931 Vanaf 01-02-2014 vertegenwoordiging Nederland: Bert Meijering

wws MOGUL

Melkwinning J.A. kan u helpen als onafhankelijk adviseur bij: - Advies en begeleiding aanschaf melkrobot/melkstal - Melkstallenbouwadvies - Onafhankelijk advies bij Catalogus: problemen (geschillen) www.masterrind.com veroorzaakt door info@masterrind.com de melkinstallatie MASTERRIND GmbH, Optimalisatie 26160- Bad Zwischenahn, melkstal/melkrobot Feldlinie 2a (meten tijdens melken) tel.: 00494403/93260 J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042 www.melkwinningja.nl

AFKALFSTAL

• Dorcy x Marsh • 2350 TPI • Complete pinkenstier

®

alternatief voor formaline en/of kopersulfaat!

E info@healthyhooves.nl I www.healthyhooves.nl Embryo’s, dekstiertjes, fokvee M +31 (0)653 375548 en sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

AdHH2.indd 1

03 mrt2_koeriertjes2014.indd 57

30-05-13 12:50

Sperma bestellen:

OMDAT NIET ALLE MENGERS HETZELFDE ZIJN

0513 672 200 woensdag 27 maart

Voor afspraak en informatie:

www.hebobeton.nl in de IJsselhallen te Zwolle

www.wennemars.nl

Entree € 7,50

Tel.: 31 (0)529 470999

Aanvang 09.15 uur 0513-416000

www.wwsires.nl

V E E T E E LT M A A RT V E E T E E LT M A A RT 1

2 2 0 1 4 2 0 1 3

57 65

18-03-14 11:43

O N R O E R E N D

G O E D

Quotum ABC

Agrarische Bemiddeling Advies, Taxaties en Vastgoed

Bert Linders

MET SPOED GEVRAAGD:

GEVRAAGD - KOOPMELK EN AANGEBODEN - LEASEMELK

• KOOP- EN LEASEMELK • TOESLAGRECHTEN • PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 HA

BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853 l: www.quotumabc.nl E: info@quotumabc.nl Buiten kantooruren mobiel bereikbaar

AANGEBODEN: • CULTUURGROND: KLOOSTERWEG HENGELO (GLD.) 1.38.60 HA 3e SCHANSWEG VINKENBUURT 13.50.00 HA • NIJVERDAL: (WOON)BOERDERIJ MET CA. 16 HA PRIMA CULTUURGROND • NES: AKKERBOUW/MELKVEEBEDRIJF, 30 HA UITSTEKENDE LICHTE ZAVELGROND • ANNEN: MELKVEEBEDRIJF 80 TOT 100 HA, PRIMA ONTWIKKELINGSMOGELIJKHEDEN • AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN • TOESLAGRECHTEN: DIVERSE WAARDES UITERSTE DATUM 31 MAART 2014!!

BEL VOOR MEER INFO EN ACTUEEL AANBOD OF GA NAAR WWW.GANTVOORT.NL

LANDBOUWFOLIE RECYCLING 2011 2009 3

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

Wij betalen voor grotere hoeveelheden landbouwfolie!!!

Informatie: Tel. 0575 - 568 310 Fax 0575 - 568 315 info@dalyplastics.nl

TEL.: 0543-476980 FAX.: 0543-476024

www.plasticrecycling.nl

‘DENK VANUIT HET DIER!’

GEWIJZIGDE VERZENDDATA! VEETEELT APRIL 1:

Daly VT feb 2012.psd 1

21-01-13 09:20

Nu me websho t p!

3 APRIL: INTERBULL Advertentieruimte reserveren t/m 25 maart

VEETEELT APRIL 2:

16 APRIL: MELKEN EN SCHAALVERGROTING Advertentieruimte reserveren t/m 8 april Voor afspraak en informatie: Tel.: 31 (0)529 470999 www.wennemars.nl

58

Bel: +31 (0)26 38 98 820/823 of e-mail: advertenties@crv4all.com

V EVE ET EE TE EL ET L T J AM NU A A R TI 12 / 2 0 21 04 0 9

VX05_p58AOG.indd 1

18-03-14 15:24

K E U R I N G

Vier keer prijs voor de Jeltes van Dalenoord, Hammink slaat toe bij rood

Zwitsers tintje in Twente De tiende wintershow in het Twentse Vriezenveen ontaardde in een prijzenslag voor de familie Dalenoord uit Enschede. In de zwartbontcompetitie noteerde het bedrijf vier titels. De roodbontring bood plaats aan een reservekampioene van de NRM. tekst Tijmen van Zessen

I

video-impressie www.veeteelt.nl

n 2012 won ze op de Twentse wintershow de juniorentitel roodbont en enkele maanden later zelfs de reservetitel op de NRM. Erve Boershuis Ria 585 had een reputatie waar te maken in Vriezenveen.

In haar tweede lactatie was de evenredige dochter van Bons-Holsteins Mr Red Talent van Hans Hammink uit Almelo mooi uitgezwaard. In de middenklasse ontmoette ze Bossink Miranda 94 (v. Raby) De vlot stappende koe van Wim en Gerrit van der Kolk uit Wierden moest het afleggen tegen zowel Ria als haar stalgenote Erve Boershuis Rietje 27 (v. Toyboy).

Rietje imponeerde met haar vast aangehechte uier in gebruiksgemak en won de reservetitel achter Ria. Van der Kolk viel net buiten de prijzen, maar had in de seniorenklasse nog een ijzer in het vuur. Bossink Miranda 77 (v. Dominator) was evenredig in haar bouw en versloeg de complete Blitzdochter Riek 121 van de familie Bom uit Vriezenveen.

Miranda 77 won de reservetitel, het goud ging naar een Zwitserse koe, de stijlvolle Plattery Incas Odeline. Met haar on-Nederlandse lengte won deze Incasdochter de sympathie van de jury, die ook zag dat haar achteruier nog een fractie vaster kon zitten. Jan Albert en Freek Jan Eggerink uit Wierden maalden er niet om, want Odeline greep ook het algemeen kampioenschap roodbont.

In de jongste leeftijdsklasse gaf Big Boukje 305 (v. Andy) acte de présence met een vast aangehechte uier en een melktypisch skelet. Vanwege meer kwaliteit in het spronggewricht stak de vaars van Jos en Ingrid Knoef uit Geesteren Kyliandochter Ida 29 de loef af. Deze vaars van familie Hinsenveld uit Almelo etaleerde een harde bovenbouw en hoge achteruier. De uitgezwaarde Sjoukje 315 (v. Savard) legde letterlijk meer gewicht in de schaal. Hennie, Marcel en Annet Ottink

uit Hengelo zagen hun pupil het zilver winnen. De correct afgewerkte uier van Oelhorst Coba 312 (v. Infrarouge) was een klasse apart. De robuuste vaars van Freek en Bert Luttikhede uit Ambt-Delden won de titel vrij eenvoudig.

Erve Boershuis Ria 585 (v. Mr Red Talent), kampioene middenklasse roodbont Prod.: 2.00 608 14.756 4,74 3,59

Kwartet aan prijzen De zwartbontkeuring in Vriezenveen ontaardde – niet voor het eerst – in een prijzenslag voor Jan en Endie Dalenoord uit Enschede. Het juniorenpodium werd zelfs volledig bezet door de equipe uit Enschede. Dalenoord Jelte 730 (v. Dalie Boy 30) streelde het oog met een harmonieus frame, sterk beenwerk en een vast aangehechte uier. Haar stalgenotes Jelte 738 (v.

Hole in One) en Jelte 741 (v. Talent) waren niet tegen haar opgewassen. De enige finalist die een andere stal verdedigde was De Weiteman Dina 155 (v. Goldwyn) van Jan Dekker uit Vriezenveen. De jeugdige Dina miste net het vermogen om potten te breken, maar oogde zeer compleet. Ze moest buigen voor kampioene Jelte 730 en reservekampioene Jelte 741.

In de middenklasse gooide Luttikhedde roet in het eten van Dalenoord. Oelhorst Rose Ali 238 (v. Legend) was fraai van type en glashard in het beenwerk. Ze won een close finish met Jelte 673 (v. DT Floryn), die makkelijk bewoog en aansprak met een fraai front. Dalenoord had geen tijd om erover te mopperen, in de seniorenklasse kon de winst hem niet ontgaan.

Wie had een passend weerwoord tegen de wigvormige en uitermate correct geuierde Jelte 562 (v. Talent)? Knoef deed een geduchte poging met stiermoeder Big Anna Jacoba 115 (v. Jorryn), die op staalharde benen stapte. Ottink kwam met uierkampioene Mientje 138 (v. Shockblast) nog het dichtst in de buurt van Jelte. De jury wees Jelte overtuigend aan als senioren- én algemeen kampioene. l

Plattery Incas Odeline (v. Incas), algemeen kampioene roodbont Prod.: 5.01 297 8989 4,89 3,66

Dalenoord Jelte 562 (v. Talent), algemeen kampioene zwartbont Prod.: 7.07 357 12.242 4,48 3,63

V E E T E E LT

VX05_wintershow Twente.indd 59

MAART

2

2 0 1 4

59

18-03-14 14:08

V O E R

V O O R

B O E R

P R O D U C T N I E U W S

Stikstof dit voorjaar knellend

Optimalisatie pens-pH met bolus VOEDING – Het bedrijf Innoresult brengt onder

de naam Cash Cow Monitoring een concept op de markt om de voerefficiëntie te verbeteren. De kern van het concept is een bolus die de pH in de pens van de koeien meet. Een team van specialisten interpreteert de gegevens en geeft gerichte (voer)adviezen om de pH in de pens te optimaliseren en zo de melkproductie te verhogen. Arthur Vuyk van Innoresult: ‘Door de pH in de pens stabiel van 6,5 naar 6,1 te krijgen, geeft de gemiddelde koe drie liter meer melk uit dezelfde hoeveelheid opgenomen voer.’

Het systeem kost voor één bolus 15,75 euro per dag, een tweede bolus tegelijkertijd kost 12,75 euro, dat is inclusief advies en gebruik van de uitleesapparatuur.

Meer informatie op www.innoresult.nl

VOEDING – Melkveehouders moeten het grasland dit voorjaar mogelijk van een wat grotere stikstofgift voorzien om in het voorjaarsgras ook een voldoende hoog ruw eiwit te hebben. Die conclusie trekt BLGG op basis van grondmonsters en cijfers van vorige seizoenen. ‘De niveaus van beschikbare stikstof in akkerbouwpercelen van de afgelopen jaren komen sterk overeen met ruw eiwit in voorjaarskuilen.

Dit voorjaar is de gemeten beschikbare stikstof vrij laag’, vertelt Gerard Abbink, productmanager veehouderij bij BLGG AgroXpertus.

Hierdoor zouden lage ruweiwitge-

halten in het voorjaarsgras op de loer kunnen liggen. Dat er weinig stikstof wordt gevonden, heeft volgens BLGG te maken met de zachte en natte winter, waardoor veel stikstof die door mineralisatie vrijkomt, vervluchtigt.

Volgens BLGG laten sommige percelen ook al sporen van stikstoftekort zien wat het beeld van de stikstofanalyse dus bevestigt. Om naast voldoende ruw eiwit ook voldoende groei te realiseren adviseert BLGG naast het aanwenden van voldoende stikstof ook het strooien van zwavel op zand- en kleigronden.

De niveaus van beschikbare stikstof in de grond zijn dit jaar laag

Ruimte voor groei nabij Natura 2000-gebied ECONOMIE – Agrarische bedrijven die

dicht bij een Natura 2000-gebied liggen, kunnen zich in de toekomst blijven ontwikkelen. Dat is de afspraak die het agrarisch bedrijfsleven met staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken heeft gemaakt.

De afspraken maken onderdeel uit van

de zogenoemde Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). In dit programma gaan de overheid en het bedrijfsleven verplichtingen aan om economische ontwikkeling en bescherming van natuur met elkaar te verbinden.

Veehouderijbedrijven nabij Natura 2000-gebieden moeten in totaal 10 kilo-

Veehouderij in de nabije omgeving van Natura 2000-gebied krijgt ruimte voor ontwikkeling

60

V E E T E E LT

VX05_voer voor boer.indd 60

MAART

2

ton minder ammoniak uitstoten, maar mogen daarvan 5,6 kiloton benutten als ontwikkelruimte. Netto moet de ammoniakuitstoot dus met 4,4 kiloton afnemen. Daarom moeten bedrijven aanpassingen doen in het rantsoen en in de huisvesting. Door mais en gras met elkaar af te wisselen daalt de ammoniakemissie. Het scheiden van mest en urine op de vloer van stallen draagt ook bij aan een lagere emissie van ammoniak.

Dijksma noemt langer weiden ook als oplossing voor de ammoniakuitstoot. In de reactie van LTO wordt die maatregel niet expliciet genoemd. Wel wijst LTO op de ontbindende voorwaarden in de PAS-overeenkomst. ‘Wij vragen garanties dat veehouderijbedrijven in redelijkheid ruimte krijgen voor ontwikkeling. Komen die garanties er niet, dan is de overeenkomst wat ons betreft van de baan’, stelt LTO-bestuurder Siem Jan Schenk.

2014

18-03-14 16:23

Veel stoppers in de VS, ondanks hoge melkprijs

K O RT

NI E U W S

Minder methaan bij jonger gras

ECONOMIE – Het aantal gestopte melk-

VOEDING – Koeien stoten minder me-

veehouders in de Verenigde Staten bereikte in 2013 het hoogste niveau sinds 2007 (–4,7 procent). Ondanks de goede melkprijzen van 2013 zetten 2321 Amerikanen een punt achter hun bedrijf, meldt de website thebullvine.com. Als gevolg van hoge voerkosten en daardoor slinkende marges, zien veehouders zich gedwongen hun bedrijf te staken. Het nieuwe landbouwbeleid in Amerika biedt landbouwers sinds kort de mogelijkheid om hun marge te verzekeren.

Ondanks de reductie in bedrijven, is het aantal koeien de afgelopen jaren relatief stabiel. Als gevolg van een stijgende productie per koe is het totale volume aan melk in de Verenigde Staten licht toegenomen tot 91 miljard kilo melk.

thaan uit wanneer ze vers gras gevoerd krijgen dat jonger is gemaaid en een hogere stikstofbemesting heeft gehad.

Deze voorlopige conclusies trekken voedingsonderzoekers van Wageningen UR naar aanleiding van Nederlandse veldproeven. Vooral de invloed van oogststadium lijkt groot. Jonger gras betekent een betere verteerbaarheid en betere graskwaliteit en zorgt daarmee voor een hogere melkproductie. Daardoor worden er meer kilogrammen meetmelk geproduceerd bij dezelfde methaanuitstoot.

GEZONDHEID – Het percentage geslo-

Voeradviseur heeft grootste invloed op maisrassenkeuze keuze van het maisras het vaakst gebruik van de persoonlijke gesprekken met de voerleverancier. Ruim veertig procent van de maistelers zegt de mening van de voerleverancier mee te laten wegen in de uiteindelijk rassenkeuze.

Dat blijkt uit onderzoek van Adviesbureau Geelen Consultancy.

Circa 34 procent van de maistelers gaf aan de aanbevelende rassenlijst mee te laten wegen in de uiteindelijke keuze van het te zaaien maisras. Regionale zaadleveranciers en agrarische vakbladen volgen op de derde en vierde plek

van meestgebruikte informatiebronnen voor de rassenkeuse.

De zetmeelopbrengst is voor maistelers het belangrijkste kenmerk waarop ze de maisrassen selecteren. Ruim 35 procent van de maistelers laat dit kenmerk meewegen. Op de tweede en derde plaats volgen vem per kilo droge stof en resistentie tegen ziekten zoals bladvlekkenziekte en stengelrot. Het percentage veehouders dat celwand- en plantverteerbaarheid meeweegt in de rassenkeuze, is in drie jaar tijd verdrievoudigd. Op dit moment weegt tien procent van de veehouders dit kenmerk mee.

Minder IKM-certificaten MELKWINNING – Het totaal aantal gecer-

tificeerde melkveehouders in Vlaanderen is in 2013 gedaald naar 5112, zo staat te lezen in het jaarverslag van IKMVlaanderen. Ten opzichte van 2012 betekent dit een daling van 207 en ten opzichte van 2011 een daling van 408 bedrijven. Ruim 130 melkveebedrijven zijn het voorbije jaar gestopt, 26 melkveehouders werden definitief afgewezen. Daarentegen ontvingen negen be-

drijven voor het eerst een IKM-certificaat.

In 2013 is door IKM ook het nieuwe lastenboek voorbereid, dat op 1 januari 2014 van start ging. De duurzaamheidsmonitor, een intentieverklaring dat gecertificeerde melkveehouders aangaan om hun bedrijfsvoering te verduurzamen, maakt deel uit van die aanpassingen. Melkveehouders kunnen nu kiezen uit een lijst met 35 mogelijke duurzaamheidsinitiatieven.

ten bedrijven daalt in Nederland. Die conclusie trekt de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) in de publicatie Hoofdpunten Monitoring Rundergezondheidszorg vierde kwartaal 2013.

De GD schrijft de daling toe aan de groei van bedrijven door de naderende opheffing van het quotum. Meer bedrijven kopen hierdoor dieren aan.

Voerleveranciers onder de loep VOEDING – Wie een indruk wil van

welke voerleverancier het beste of goedkoopste voer levert, kan dat binnenkort krijgen via de ‘VoerMonitor’.

Adviesbureau Geelen Consultancy neemt het initiatief voor dit meetinstrument, dat veehouders moet helpen ‘een vinger aan de pols’ te houden. Rond 20 maart ontvangen 17.500 rundvee-, varkens- en pluimveehouders een e-mail met een link naar een online vragenlijst. In totaal krijgen de veehouders vijftig korte vragen die makkelijk zijn te beantwoorden en anoniem worden verwerkt.

Het onderzoek levert voerleveranciers concrete verbeterpunten op en boeren krijgen aanwijzingen om eventueel te veranderen van voerleverancier.

Meer actueel nieuws: meld u aan voor de gratis Veeteelt Nieuwsbrief op www.veeteelt.nl V E E T E E LT

VX05_voer voor boer.indd 61

DA OP O BL

Daling percentage gesloten bedrijven

Meer dan tweeduizend Amerikaanse melkveehouders zetten afgelopen jaar een punt achter hun bedrijf

VOEDING – Veehouders maken voor de

ALS

MAART

2

2 0 1 4

61

18-03-14 16:23

A G E N D A

2014

ADVERTEERDERSINDEX

22 maart 22-23 maart 25 maart 28 maart 29 maart 1 april 4 april 5 april 5-6 april 8 april 10 april 10-12 april 15 april 16 april 19 april 23 april 29 april 13-15 juni 27 juni 27-28 juni 2-3 juli 3-5 juli 4 juli 26 juli 25-28 juli 31 juli 2 augustus 4 augustus 9 augustus 23 augustus 10-13 september 16-19 september 17 september 19-20 september 21 september 30 september4 oktober 4 oktober 30 oktober 28-30 oktober 7-16 november 11-14 november 18-20 november 25-28 november 12 december 13 december 16-18 december

Fokveedag te Putten (Gld.) Zwitserse nationale show te Bulle (Zwitserland) Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) Vekis Spring Sale te Nunspeet (Gld.) Fokveeshow te Lochem (Gld.) Fokveeveiling te Hamm (Duitsland) Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.) NK veebeoordelen voor studenten te Everdingen (Ut.) Dairy Grand Prix te Maishofen (Oostenrijk) Fokveeveiling te Leer (Duitsland) Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland) Eurogénétique te Epinal (Frankrijk) Fokveeveiling te Lingen (Duitsland) Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland) Nationale Champions League te Avenhorn (N.H.) Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland) Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland) Franse nationale show te Fougères (Frankrijk) Holland Masters Sale te Zwolle (Ov.) NRM te Zwolle (Ov.) Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië) Deense nationale show te Herning (Denemarken) Luxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxemburg) Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude (Fr.) Landbouwbeurs te Libramont (Wallonië) Fokveedag te Markelo (Ov.) Dierenshow Drenthe te Beilen (Dr.) Landbouwshow te Opmeer (N.H.) Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.) Dairy Fair Mariënwaerdt te Beesd (Gld.) AgroTechniek Holland te Biddinghuizen (Fl.) Space te Rennes (Frankrijk) UK Dairy Day, Telford (Groot-Brittannië) Thuringia Holstein Open te Erfurt (Duitsland) Saksische Holsteindagen te Altmittweida (Duitsland) World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten) Fokveedag te Hoornaar (Z.H.) Konvent te Oldenburg (Duitsland) Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.) Royal Winter Fair te Toronto (Canada) EuroTier te Hannover (Duitsland) Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Gorinchem (Z.H.) Agromek te Herning (Denermarken) Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.) HHH-show te Zwolle (Ov.) Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Venray (L.)

2015

Ned er lan d Agricom............................47 Agriprom ..........................14 AI Total .............................19 Barenbrug.........................13 BUC Holland.....................13 CRV..........32, 33, 34, 35, 63 Daly Plastics......................40 Ebbers ..............................40 Elanco.................................4 Gantvoort, ’t.....................58 Heemskerk .................14, 24 K+S Benelux b.v. ...............40 Koole & Liebregts ...............6 Limagrain ...........................2 Quotum ABC....................58 Ruma VSM .......................58 Speerstra ..........................40

Strooiselbedrijf Sinnige ......24 Trioliet ..............................24 VDK .................................13 WWS..................................3 Zoetis .........................50, 64 Bijsluiters: GEA DSD................... regio Noord

VOORUITBLIK

In d exen en d ro o g zet b el ei d April 1 (4 april) – Vanwege de indexdraai valt Veeteelt een dag later dan gebruikelijk in de brievenbus. Naast een overzicht van de nieuwste fokwaarden brengt Veeteelt ook een verhaal over het nieuwe droogzetbeleid. Wat zijn de ervaringen tot nu toe?

Mel ken en sch aalverg roti ng April 2 (17 april) – Het thema melkwinning en schaalvergroting staat centraal in de special in het tweede aprilnummer. Welke afwegingen zijn belangrijk bij het aanschaffen van een nieuw melksysteem voor een melkveehouder die zijn bedrijf wil uitbreiden?

Agriflanders te Gent (O.Vl.)

15-18 januari

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN ROND DE KOE:

W W W. V E E T E E LT. N L 62

V E E T E E LT

VX05_agenda.indd 62

MAART

2

2014

18-03-14 15:15

Veel veehouders investeren momenteel in Ovalert-vruchtbaarheidsmanagement.

Waar anderen vooral stappen tellen, gaat Ovalert een stap verder. Ovalert biedt u namelijk verrassend meer controle en informatie, en managet de volledige vruchtbaarheidscyclus van uw veestapel. Ovalert is efficiënter, biedt u dankzij de integratie met bijvoorbeeld SAP en VeeManager optimaal inzicht én u kunt alles zelf inregelen. Sperma Inclusief in Ovalert: een maandabonnement per koe en de zekerheid van de beste CRV-stier voor uw koeien.

Kortom, concrete voordelen. En dat levert op!

WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (088) 00 24 440.

NIEUW IN OVALERT: VANAF NU OOK MET HALSBAND-RESPONDER

OVALERT.NL

467-13 Ovalert-NED.indd 1

13-01-14 09:42

OrbeSeal: bewezen bescherming tegen mastitisinfecties tijdens de droogstand

Enkeltherapie met OrbeSeal BESCHERMEN in vergelijking met NIET BESCHERMEN Afname nieuwe mastitisinfecties tijdens de droogstand1

-67%

Mijn eerste keus bij selectief droogzetten

Afname klinische mastitis na afkalven2

-30%

Dubbeltherapie met OrbeSeal Afname nieuwe mastitisinfecties tijdens de droogstand3

-50% 1 2

Krömker et al., 2013 Krömker et al., 2010

Afname klinische mastitis na afkalven4

-40% 3 4

Berry en Hillerton, 2007 Mütze et al., 2012

Minder nieuwe infecties tijdens de droogstand én minder klinische mastitis aan het begin van de volgende lactatie: OrbeSeal bewijst al meer dan tien jaar dat het kan.

• werkt als een natuurlijke keratineprop • eenvoudig in gebruik • geen wachttijd • in enkel- én dubbeltherapie Overleg met uw dierenarts welke droogstandstrategie het best past op uw bedrijf.

OrbeSeal®, Suspensie voor intramammaire toediening bij het rund (melkkoeien) bij droogzetten. •Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik – REG NL 10082 –UDA. •Werkzaam bestanddeel: Elke injector bevat 4 g pasta welke 65% bismuth subnitraat bevat, in een minerale olie als drager. •Doeldier: Rund (melkkoeien). •Indicaties: Preventie van nieuwe intramammaire infecties gedurende de gehele droogstandperiode. Bij koeien die beschouwd worden als zijnde vrij van subklinische mastitis kan OrbeSeal op zichzelf gebruikt worden voor droogzetmanagement. Selectie van de koeien voor behandeling met OrbeSeal dient gebaseerd te zijn op veterinaire klinische beoordeling. Selectiecriteria kunnen gebaseerd zijn op het mastitis- en celgetal-verleden van de individuele koeien of erkende testen voor het aantonen van subklinische mastitis of bacteriologische monstername. Zie bijsluiter. •Dosering en toedieningswijze: Dosering: Breng de inhoud van één injector OrbeSeal in de speen van elk kwartier in, direct na de laatste melkbeurt van de lactatieperiode (bij het droogzetten). Speen of uier na het inbrengen van het product niet masseren.

Toediening: Uitsluitend voor intramammaire toediening. Er dient voor gezorgd te worden dat er geen pathogenen ingebracht worden in de speen. Daar OrbeSeal geen antimicrobiële werking heeft, is het essentieel dat er bij het inbrengen een strikt aseptische techniek toegepast wordt. Lees vóór gebruik de bijsluiter. •Contra-indicaties: Gebruik niet alleen dit product bij koeien met subklinische mastitis op het moment van droogzetten. Niet gebruiken bij koeien met klinische mastitis op het moment van droogzetten. Niet gebruiken bij lacterende koeien. Indien per ongeluk ingebracht bij een lacterende koe, kan er een kleine (tot tweevoudige) tijdelijke verhoging van het celgetal waargenomen worden, maar de seal kan er handmatig uitgestript worden en er zijn geen aanvullende maatregelen noodzakelijk. Pas geen ander intramammair product toe ná de toepassing van Orbeseal. •Wachttermijn(en): (Orgaan)vlees en melk: nul dagen. •Bijwerkingen: Geen bekend. •Speciale waarschuwingen en bijzondere voorzorgen: Zie bijsluiter. •Bewaren: Geen speciale voorzorgen voor de bewaring. Buiten het bereik en zicht van kinderen bewaren. •Nadere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder: Zoetis B.V.-Postbus 81055-3009 GB Rotterdam-Nederland (e-mail: info.nl@zoetis.com).

veeteelt.indd 1

Zoetis B.V. Postbus 81055 • 3009 GB Rotterdam www.zoetis.nl • info.nl@zoetis.com © 2014 Zoetis B.V.

14.ORB.23.12

BEHANDELEN + BESCHERMEN in vergelijking met BEHANDELEN

13-03-14 08:45