ONS DORP ORVELTE

ORVELTE

Traditie en vrolijkheid in hartje Drenthe

Het Drentse Orvelte staat bekend als een prachtig dorp waar de tijd heeft stilgestaan, of zelfs van hogerhand is stilgezet. De toeristenattractie ging failliet, maar leefde weer op en herbergt nu een curieuze mix van bijzondere ondernemers. En de monumentale herenboerderijen blijven mooi als altijd.

rvelte is geen museumdorp, het is een levend dorp!” zegt professor Pannenkoek met nadruk. Hij meent het, dat is duidelijk. Henk Buis, zoals hij in zijn vrije tijd heet, is een van de 93 inwoners in de oude kern van het dorp in Midden-Drenthe dat de ‘O bezoeker honderd jaar terug in de tijd katapulteert. De prachtige rietgedekte Saksische boerderijen, de meeste uit de vroege 19de eeuw, worden van elkaar gescheiden door klinkerstraatjes en sappige weitjes, en op de brink graast een verdwaald Drents heideschaap. Alleen, er is geen boer te bekennen. Die wonen en werken buiten het dorp, voorbij de twee parkeerplaatsen waar de bussen stoppen en de dagjesmensen een parkeerkaart trekken. Als je de hele ‘boermarke’, de boeren in de omgeving, meetelt, heeft Orvelte wel 295 inwoners. Heel veel echte Orveltenaren zijn er niet meer in de lommerrijke dorpskern. Een stuk of drie, dan heb je het wel gehad. Henk en zijn vrouw Francien zijn acht jaar geleden gekomen uit Havelte en huren de Drenthehof, een schitterende boerderij waarvan de eerste steen in 1758 werd gelegd. Het gedeelte aan de Dorpsstraat functioneert als “de eerste pannenkoekwinkel van Nederland”. Waarschijnlijk is het zelfs de enige ter wereld. Henk mag dan 73 zijn, de voormalig leraar Nederlands en horecaondernemer barst nog van de ondernemingslust. Henk en Francien hebben een missie: pure producten van het land, met een zo klein mogelijke ecologische footprint, en de biologische pannenkoekmixen van Professor Pannenkoek promoten. Een sappige anekdote verkoopt hij er graag bij en bezoekers mogen een ter plaatse gebakken pannenkoekje proeven. Professionele pannen van koolstofstaal kun je ook aanschaffen. “Chefs zweren erbij. Heel duurzaam, want ze gaan een leven lang mee.” In een hoek van hun winkel prijkt een tekening uit de legende van Sint Pannenkoek. Bedacht door Jan Kruis, bekend van Jan, Jans en de kinderen uit ‘de’ Libelle. Velen vieren op 29 november Sint-Pannenkoek, liefst met een pannenkoek omgekeerd op hun hoofd, net als in de strip. ASTERIX EN OBELIX Orvelte is een bezienswaardigheid, dat zal iedereen onmiddellijk duidelijk zijn die vanaf Westerbork of Wezup ‘over het veld’ – vandaar de naam Orvelte – hierheen komt. Heide en veen, leeg en ruig. En dan een beschermd dorpsgezicht – met twintig rijksmonumenten. Jaarlijks komen ruim 250.000 bezoekers uit

heel Nederland zich laven aan deze Drentse pastorale. In de jaren zestig van de vorige eeuw zag burgemeester Louis Teunis Lieve – what’s in a name? – van Westerbork hoe het echte boerenleven in Drenthe aan het verdwijnen was. Hij besloot een dorp te zoeken waar het nog echt zoals vroeger was en kwam op het nabijgelegen Orvelte uit. Dat moest behouden blijven, een beetje als de nederzetting van Asterix en Obelix, moedig standhoudend tegen modernisering en schaalvergroting. Er werd flink geïnvesteerd om de boerderijen in het dorp op te knappen, er kwam horeca en een museumboerderij, een paardentram en ambachtslieden die het leven van vroeger aanschouwelijk

Links: de prachtige dorpspomp; Professor Pannenkoek bakt graag een pannenkoekje van eigen deeg. Boven: in Het Bakkershoes kun je heerlijk brood kopen en koffiedrinken.

Orvelte moest behouden blijven, als de nederzetting van Asterix en Obelix, moedig standhoudend tegen modernisering en schaalvergroting

maakten. Maar de Stichting Orvelte ging failliet, vertelt Loek Wassen, die met zijn vrouw Hilly al heel lang in het dorp woont. Hilly werkt in het informatiecentrum Orvelte Poort, waar Loek een ‘bijenexpositie’ heeft. Hij laat me de smidse en klompenmakerij zien, waar nog steeds demonstraties worden gehouden. Dat heeft hij zelf ook jaren gedaan, maar nu hij 75 is doet hij het rustig aan. Na het faillissement kocht Het Drents Landschap de twintig monumentale boerderijen op en verhuurt ze nu aan particulieren en ondernemers die er vaak ook wonen. De overige twintig boerderijen zijn particulier bezit. De stichting heeft zelf ook een voorlichtingscentrum in het dorp. Daarnaast zijn er winkels met een alternatief karakter als De Flintenhof, waar ze stenen, >

sieraden en klankschalen verkopen, en De Freule, een vrolijke brocante- en modezaak. Je kunt op meerdere plaatsen overnachten. Zoals in B&B Slaoperij, gerund door een van de weinige echte Orvelters, Ingrid Dolfing. ‘Mooi daj d’r bent’ staat er bij de deur van de verbouwde koeienstal. Ingrids man Lambert is landbouwer. Ingrid (55) vertelt dat de boerderijen vroeger ‘met de kont naar de straat’ werden gebouwd, maar toen het wonen belangrijker werd, verhuisde de ingang naar de voorkant. Ze weet veel van de geschiedenis van het dorp, zoals dat er door toedoen van burgemeester Lieve ook boerderijen zijn afgebroken die niet in het plaatje pasten. En dat er uit andere dorpen boerenhoeven hierheen zijn getransporteerd die een verfraaiing betekenden. Zoals de Bruntingerhof, een vakwerkboerderij uit 1600 die uit het nabije Bruntinge overkwam. “Een van de mooiste boerderijen van de hele wereld”, vindt Ingrid. Bovendien werd er in de jaren 1970 een complete IJzertijdboerderij buiten het dorp gebouwd. Destijds kwamen er ook kunstenaars naar Orvelte, want Lieve wilde die er ook graag bij hebben, maar de meeste zijn weer vertrokken, net als de huifkarren die in de hippietijd door de hei trokken.

KLEINSTE DIERENTUIN ’s Nachts hebben de eekhoorntjes het rijk alleen in Orvelte, maar overdag zijn er aardig wat horecagelegenheden open. Zoals Lunchcafé De Schenkerij, waar je heerlijk op het terras kunt zitten met een Drentse tosti of een krentenstoet (geen processie van zuinige inwoners, maar een snee krentenbrood). Het Bakkershoes, een gezellig nostalgisch koffiehuis met terras waar ze verse kniepertjes (een wafelachtig koekje) bakken, is van dezelfde eigenaar, die ook in het dorp woont. Dan heb je nog het knusse dorpscafé Warmolts, met een al even nostalgische snoepwinkel ernaast. Een bezoekje aan museumboerderij Het Ottenshoes mag niemand laten schieten. Via informatiecentrum Orvelte Poort mag ik meelopen met rondleidster Femmie, een boerendochter in traditioneel boerenkostuum. Terwijl ze rondleidt door de boerderij van de rijkste boer, Ottens, vertelt ze het ene interessante verhaal na het andere. Dat meisjes in het zwart moesten trouwen als ze geen maagd meer waren, dat baby’s in een la onder de bedstee werden geschoven – het ondergeschoven kindje – en dat iemand die meerdere strijkijzers had, ‘veel ijzers op het vuur’ had. Alle boerengewoonten worden behandeld en het bezoek wordt afgesloten met een film waarin de geschiedenis van Orvelte

Een paardenkoets zie je nog in Orvelte; bij De Freule vind je bijzondere brocante en kleding.

Meisjes moesten in het zwart trouwen als ze geen maagd meer waren, baby’s werden in een la onder de bedstee geschoven – het ondergeschoven kind

verwoven wordt met een tragische liefdesgeschiedenis. Een andere must-see is Zoo Bizar, “de kleinste dierentuin van Nederland”. Misschien ook wel van de wereld. Er zitten alleen maar kleine dieren in de boerderij die ooit aan de schoonouders van Ingrid Dolfing behoorde. De stinkdieren, gordeldieren, ratten, cavia’s, slangen, een vleermuis en aanverwanten hebben het er best naar de zin. De enige uit de kluiten gewassen bewoner, hangbuikzwijn Theodoor, mag vrijuit rondlopen. Nadat vorig jaar de bedenker van deze vertederende attractie, Iris Al, op 49-jarige leeftijd overleed, zet haar man Valentijn Van de Kuil-Al haar levenswerk voort. “Het leuke is dat je hier tussen de dieren kunt lopen en ze ook kunt aaien”, vertelt hij. “Vooral kinderen vinden dat natuurlijk fantastisch.” Zijn schoonvader heeft in een andere boerderij ook een attractie met eveneens kleine bezienswaardigheden: een ‘mini-vrachtwagenmuseum’.

JAN KRUIS MUSEUM In het Jan Kruis Museum ontvangt dochter Leontine me. Met haar oudere zus Andrea stond ze model voor Catootje en >

Boven: een van de mooie rietgedekte Saksische boerderijen. Links: Valentijn met hangbuikzwijn Theodoor en een fret uit mini-dierentuin Zoo Bizar.

Volgens dochter Leontine was het bij de familie Kruis net zo gezellig als in de strip. “Bij het avondeten kwamen dezelfde onderwerpen voorbij, van emancipatie tot vegetarisme”

Esther Botter van De Freule; voor het mini-vrachtwagenmuseum; het terras van Dorpscafé Warmolts.

Een Saksische of hallenhuisboerderij met de schuurdeuren aan de voorkant; hondje Bob.

Karlijn in de strip Jan, Jans en de kinderen, die al sinds 1971 in de Libelle staat. De tekenaar woonde met zijn gezin de laatste decennia van zijn leven vlakbij, in Mantinge. Henk Buis heeft ervoor gezorgd dat in dit (relatief) moderne gebouw, waar eerst een Apple-museumpje zat, sinds vijf jaar het eerbewijs aan de tekenaar zit, die ook een zeer verdienstelijk schilder en reclametekenaar blijkt te zijn geweest. Volgens Leontine was het bij de familie Kruis net zo gezellig als in de strip. “We zaten bij het avondeten altijd gezellig te kletsen. Dan kwamen alle onderwerpen uit de strip voorbij, van emancipatie tot vegetarisme. Opvallend is dat het gezin altijd even oud bleef, maar wel altijd met zijn tijd meeging.” Leontine en haar moeder hebben de strips nog ingekleurd, en Andrea is zelf striptekenaar geworden. Erg leuk is dat hun vader zelf op een film in het museum te zien is, terwijl hij aan het tekenen is. Café-restaurant De Drentse Heerlijkheid zit aan de Schapendrift in een langgerekte voormalige koeienstal met fraai bintenplafond, waar busladingen toeristen tegelijk sfeervol worden ontvangen. De jonge uitbater Levi Vandenberg had eerst plannen om samen met Henk Buis een pannenkoekenrestaurant op te zetten, maar uiteindelijk koos hij ervoor een algemeen Drentse, regionale keuken te voeren met gerechten als Drentse Weideburger en Mosterdsoep met Drentse droge worst. Hij doet ook in geschenkpakketten met ‘eerlijke, lokale producten’, zoals Henks pannenkoeken- mixen, en heeft in zijn woonplaats Assen een chic restaurant, Black Tie. “Ik doe gewoon leuke dingen”, vat hij zijn levensfilosofie samen. Hij kent Orvelte nog uit zijn vroegste jeugd. “Vroeger ging je met je opa en oma hierheen om herinneringen op te halen. En omdat het hier zo mooi is, natuurlijk.” Opmerkelijk genoeg was corona, hoe betreurenswaardig ook, voor Levi ook een zegen. “Iedereen bestelde kerstpakketten en iedereen kwam hier wandelen en op het terras zitten.” Hij is bijzonder happy hier, zegt de Drenthe-liefhebber. “Het voelt als iedere dag vakantie. Het is gewoon vakantiewerk wat ik hier doe.” Als ik weer naar de bus loop, denk ik: al die vrolijk stemmende ontmoetingen bevestigen dat Henk Buis gelijk heeft: Orvelte is een levend dorp. •