Terra Brava 31

ÍNDICE

ACTIVIDADES NO COLE

2

VELAI VAI O PAPAVENTOS

3

CHANDELEUR

4

LE PREMIER MAI

6

1º GRUPO DE PRIMARIA

7

CONTOS ENCADEADOS

18

CADÁVER EXQUISITO

20

TARRAGONA

22

CHISTES

24

ENTREVISTA A YOLI

26

BOLOS DE VENTO

27

PASATEMPOS

28

COMIC

29

CONVIVENCIAS

33

RELIXIÓN PRIMARIA

34

CLUB DE CIENCIAS

36

ACTIVIDADES CONFINAMENTO

44

ORQUÍDEAS CONFINAMENTO

45

OSO

46

FORO DE INVESTIGACIÓN

47

MINORIAFOBIA

48

EN TEMPOS DE PANDEMIA

53

ECOSISTEMAS COURELÁS

62

GANDERÍA COURELÁ

66

PLÁSTICOS

71

RECOMENDACIÓNS DE LECTURA

74

STORY BOARD

76

UN AÑO SIN OLIMPIADAS

77

O DÍA DA MIÑA VODA

81

O QUE AMO E DETESTO

82

CANTIGA DE AMIGO

86

DE VOLTA

87

NACIONALISMO CATALÁN

88

RECORDOS DO CURSO

90

PREHISTORIA COURELÁ

92

CONTAMINAR OU NON CONTAMINAR

94

FAMILIA

96

COMO LLE AFECTA O CORONAVIRUS A…

97

STUDENT’S DIGEST

100

DESPEDIDA

102

2

Velaí vai o papaventos CELIA DÍAZ NÚÑEZ

Canción 4º e 5º Primaria

Infantil

Mural de 1º, 2º e 3º de Primaria

3

4

5

LE PREMIER MAI

Arnau 4ยบ ESO

Pablo 1ยบ ESO

Sabela 1ยบ ESO

Zaira 1ยบ ESO

6

Vo!dvstp!npj!ftqfdjbm!qbsb!p!2〗!hsvqp!ef!Qsjnbsjb! !f!!

Fevdbdj■o!G○tjdb

R

ealmente este curso foi moi especial para todos e todas. Todos os anos quedan na nosa memoria por unha cousa ou por outra, por algún acontecemento importante para nós, por algunha alegría, por cambios

na nosa vida… e efectivamente deso tamén tivemos. Pero non podemos negar, que sempre, sempre, pensaremos no 19/20 coma o curso escolar que parou en seco unha pandemia, a do Covid19… Un momento, porque parar, parar, non paramos… De feito, de eso nada! Continuamos a facer actividades, a aprender, a probar novas cousas, a probarnos a nós mesmos ante situacións novas e descoñecidas e, sobre todo, a saber que podemos con todo, que efectivamente somos pequenos de idade, pero grandes en recursos e fortaleza.

Queremos por iso facervos un resumo de todo o curso, primeiro do que fixemos no centro, e logo do que fixemos dende a casa. É soamente unha pequena mostra, pero agardamos que vos guste.

DBNQJPOBUP!EF!CBENJOUPO!EB!DPNBSDBｉ! Íamos todos un pouco nerviosos e nerviosas, pero a realidade é que o pasamos moi ben. O día foi un pouco frío, pero volvemos ao cole moi contentos porque conseguimos o que andábamos a buscar, disfrutar, aprender e, por que non dicilo, gañar algún que outro partido...

7

VO!TBNB⌒O!EF!NFFFFFEPｉ E qué me dicides do xenial que o pasamos decorando o cole e pintando as caras? Un aviso, non vos asustedes!

8

F!FO!OBEB!DIFHPV!P!OBEBMｉ Fixemos para a porta da clase unha árbore con círculos de diferentes tamaños e texturas.

Tamén penduramos unhas decoracións que fixemos en Plástica. Non é por fachendear, pero quedounos ben chulo!!!

Veredes por ahí que o festival foi unha tolería de bonito. Dende os de Infantil, que estaban para comelos, ata os de Secundaria, aos que xa se lle nota que teñen táboas, pasando por Primaria, que cantou, tocou, bailou, actuou e, sobre todo, aplaudiu a rabiar. Non é por nada, pero menuda canteira de artistas!!!

N∧JT!TB⌒EBT!F!BDUJWJEBEFTｉ!OPO!QBSBNPT"!

No noso CPI todo é un “non parar”. Mirade, mirade, ahí vai unha pequena mostra…

Fomos a Lugo ao Museo Interactivo da Historia de Lugo, unha visita curta pero moi interesante. Quedamos con ganas de máis, teremos que volver axiña, jiji. E logo fomos a coñecer as instalacións de El Progreso, onde coñecemos parte da súa historia e como é o proceso para elaborar un xornal e telo todas as mañás listo para ler. Portámonos tan ben que ata nos deron uns agasallos!

9

Aínda que para contar verdade, toda a verdade e nada máis que a verdade, o mellor desa excursión foi ir xantar a unha famosa cadea de comida rápida.

Maruxa e Isa coidan de que comamos moi ben cada día, pero ben, por un día díxonos Rocío que non pasaba nada…

10

Con outro día de deporte xa o compensamos. Volvemos ir de campionato, esta vez de tenis de mesa. Co mesmo resultado: moita diversión e algúns (bastantes) partidos gañados.

F!DBOEP!RVFEBNPT!OP!DPMFｉ!

Non podemos dicir que o pasemos mal… sempre nos gusta recibir invitados moi especiais na nosa clase. Que animalada!!!

11

QFSP! TFO! E≥CJEB-! IBJ! BMHP! RVF! UFNPT! NPJUBT! HBOBT! EF! WPMWFS!GBDFSｉ!

Na casa houbo unha cousa que non puidemos facer, algo que nos encanta…

Xogar xuntos. En nada volveremos a facelo.

12

QFSP!MPHP!EFOEF!B!DBTB!UBNQPVDP!QBSBNPTｉ!

Ademáis de continuar repasando, facendo nos libros, cas tarefas habituais, estes nenos e nenas puxéronse cun montón de actividades xeniais. Mirade, mirade...

Xurxo (e Mateo) foron cociñeiros e artistas. Xa podían traer a proba desa empanada. Mmmmm…

Zeltia adicouse á música, e a facer esquemas moi feitiños, e tamén a facer un cartaz sobre a reciclaxe.

13

Tamén lle deu tempo a facer un cartel publicitando o Caurel, ao igual que a Lucía e a Claudia.

Fixádevos no aplicadas que estiveron e en como saben que o seu concello e bonito, bonito, bonito…

14

Como os vexan os madrileños ou os estranxeiros non se vai dar andado por aquí!

Claudia tamén nos quixo entreter cuns pasatempos, a ver se vos saen…

15

Clara e Irene tamÊn estiveron con cousas moi, moi especiais. Clara modelando e facendo uns incribles ovos de Pascua, e Irene con inventos alucinantes e continuando o Clube de Ciencias, que tanto lles gustou‌

16

Irene, xa podías invitar, semella que está rico eso!

E isto non foi todo, nin moito menos, pero é unha pequena mostra. E para rematar, queremos deixarvos o que demos en chamar “Contos encadeados por WhatsApp”, que consistía en que cada un añadía un par de frases e continuaba outro. Pareceunos bastante emocionante á maioría, porque estabamos desexando como o conto volvía a nós para saber como continuaba.

Para manter a emoción, moitos van enterarse do final ao mesmo tempo que vós.

E con iso rematamos. Agardamos que vos gusten e vervos moi axiña.

Un saúdo e unha aperta enorme das nenas e nenos do primeiro grupo de Primaria. Muuuuuuac!!!!

17

CONTOS ENCADEADOS GATO E PEIXE Había unha vez, alá por Froxán, un gato moi bonitiño ao que lle deu por facer amizade cun peixe moi peixe.

Pasaban o día xuntos coas súas cousas e as súas conversas, pero claro, todo o día dentro de casa.

Un bo día, Gato decidiu que xa estaba ben de non ver luz do sol, e decidiu sacar a Peixe a dar unha volta ata a horta, que era moi divertida e estaba a poñerse demasiado chea de ratos.

Para alá foron os dous, un a catro patas e o outro no seu lombo na peixeira.

Amodiño, despaciño, sentidiño... Pataplás!!!! Ai, mi madriña, que Gato deu un traspés e Peixe acabou polo chan.

-Gato, axuda!!!

-Ai, meu deus!!! Que meu amigo caeu!

A sorte é que por alí ao lado pasaba un regato, e Peixe salto a salto, con algún empurrón de Gato, chegou a el de contado, viviño e colexando.

E toda esta desgracia, ao final rematou feliz. Peixe nunha pociña preto quedou a vivir. E Gato na auga, non paraba de con el rir.

UN OSO POLAR NO CAUREL Seica había un oso polar que quería vivir no Caurel... Como precisaba neve subiu o Piapaxaro un día que nevou moito para recoller toda a neve que pudiera e levala a súa casa en Castro Portela, pero derretíaselle polo camiño e o Oso enfadábase moito... Entón foi ao bosque e atopou outro oso. E o outro oso díxolle: “Ti non tés que vir aquí, tés que ir ao Polo Norte...” Pero nese momento apareceu a Osa máis maior e sabia de toda a zona poñendo calma: - Imos pensar como solucionar isto, non podemos enfadarnos.

Pensaron e pensaron ata que a Osa máis sabia se lle ocurríu a solución, raparlle o pelo ó oso polar que non aguantaba a calor!!!! Co pelo curto instalouse a vivir ao ladiño do río, que xa sabemos todos que a auga do Lor sempre vén fresquiña...

18

Un día de moita calor, tirouse para refrescarse, e atopou unha lontra. E fixeron boas migas e resultou ser unha lontra albanel. Xuntos construíron unha casiña ben fresca, refrixerada no punto xusto e, coma non, con placas solares para non contaminar.

Oso Polar quedou por alí para sempre, e tan lonxe chegou a fama do Caurel que mesmo din que co paso do tempo empezaron a chegar tamen osos pandas. Ao fin e ao cabo, non eran tan diferentes entre eles! É UN PAXARO? É UN AVIÓN? NON, É...

Caeu do ceo no Caurel algo que non se sabe ben o que é...Que no Bosque se perdeu e un neno o atopou. Ensinoullo á súa nai e preguntoulle o que era... A súa nai dixolle que parecía o amuleto dunha meiga que vivirá no Val das Mouras, co que te podías convertir nun oso pardo....O neno pensou: “Sendo do Caurel podo ter moitos amigos pero tamén inimigos se mo poño, antes de poñermo teño que saber como e a vida dun oso, a ver se me compensa”.

Investigou e descubríu que lle gustaban as mesmas cousas que aos osos, eles tamén querían durmir no inverno e, sobre todo, adoraban as larpeiradas e o mel, eran tan de dente doce coma el.

Total, que decidiu empregar ese amuleto máxico, e pasaba a pedazos sendo animal, a pedazos sendo humán. Pouco a pouco, de tanto paseo polo monte e polos bosques, foise facendo amigo dos outros habitantes non persoas. Tan, tan, tan amigo, que chegaron a facer todos xuntos festas polas montañas.

Pero claro, como ao noso amigo de cando en vez lle tocaba levar a bebida e a comida, acabaron por collerlle o sabor ás patacas fritas, ao caldo de grelos, ás filloas…

E é por iso que aínda non hai moito saiu publicado un artigo no Xornal Animal da Provincia de Lugo, que fala de que os animais do Caurel son dos máis sibaritas e exquisitos do mundo. Eso si, para compensar o bo comer e o bo beber polo que teñen tanta afición, todo o que comen é VARIADO, NATURAL, E FAN DEPORTE A DIARIO.

Polos nenos e nenas de 1º,2º e 3º de Primaria

19

20

21

PABLO COBO VALVERDE, 4º DE ED. PRIMARIA.

Isto é Tarragona, unha cidade de Cataluña famosa polos monumentos e os restos romanos. Hai anfiteatro, teatro e circo, onde se facían carreiras de cabalos. Agora está a “PlaÇa de la Font”, onde a xente vai tomar unha cervexa e algo de comer. Despois está a “Rambla Nova”, onde a xente vai pasear, comprar ou comer. E tamén aí hai monumentos coma “o Balcón do Mediterráneo”, un balcón xigante dende o cal vese todo o mar dende a cidade. Pola outra banda está a “Estatua dos heroes de Tarragona”, onde aparecen os heroes... traendo xente en mal estado en brazos! E tamén os Castellers, xente que forma unha piña para facer unha torre.

22

Eu, en Tarragona, vivo no casco antigo, dentro da muralla romana. As veces, no verán, temos a sorte de ir á praia e saltar ondas enormes. Pero hai algo que o supera: a sorte de poder ir ás veces a “Portaventura”, o mellor parque de atraccións con auga do mundo enteiro, que só está a uns quince minutos de Tarragona.

En xeral, Tarragona é moi diferente ao Caurel; non é tan verde e os animais máis comúns aquí son as pombas e o can do meu avó.

23

UN DÍA ATRAVESADO Un día saíu Pedro da casa, atravesou a estrada e atropelouno un coche.

-Fíxoche graza?

-Non. -A Pedro tampouco.

OLLOS QUE NON VEN -

Papá, papá!!! Hoxe podo saír cos meus amigos?

De alcalde a verdugo, mirade como subo.

Papá, ese refrán non vai.

E ti tampouco.

CHAMADA TELEFÓNICA - Está Agustín?

- Non, estou incomodín.

CEBRAS -Que fan moitas cebras no polo norte?

-Un código de barras.

OS TENIS -Por que lles falas ás zapatillas?

-Porque aquí pon Converse.

A MIÑA MULLER NON ME COME Vai unha parella de vellos ao médico e dille o home ao médico: -E que a miña muller non me come nada.

-E iso? -responde o médico.

-Ai, iso si -di a muller.

24

MAI SÓ HAI UNHA Era o Día da Mai e estaba Carliños na escola. Para celebrar o día, no colexio mándanlles escribir unha historia que remate dicindo “Mai só hai unha”.

Ao acabar de escribir, o alumnado le en voz alta. Comeza unha compañeira de Carliños: -O outro día xogaba o Dépor e a miña mai levoume a velo. Mai só hai unha.

Continúa outro compañeiro: -O outro día caín no parque e a miña mai axudoume. Mai só hai unha.

Comeza a ler Carliños: -O outro día a miña mai pediume que fose buscar dúas laranxas á cociña, mais ao chegar dixen: “Mai, só hai unha!”

CACA NA RÚA Está unha persoa camiñando pola rúa cando ve un can cagando. Entón, decide pórse a cagar tamén.

Chega a autoridade cunha multa: - Tome.

- Non fai falta. Xa uso unha pedra.

SOLETRAR Na clase de lingua...

-

A ver... Di o nome dun vexetal.

Berenxena.

Como se soletra?

Ai, non. Quería dicir “allo”.

Gema e Arnau (LGL 3º e 4º ESO) 25

26

Bolos de vento de cabaza INGREDIENTES Fariña de trigo (150 g) Cabaza (300 g) Levedo químico (1/2 cullerada)

Ovos (2)

Azucre ( 25 g) Zesto dunha laranxa Unha pizca de sal

mesturamos para conseguir unha masa uniforme.

Engadimos as claras montadas a punto de neve e mesturamos con movementos envolventes para que non se nos baixen e perdamos o aire incorporado co batido. Enchemos unha manga pasteleira con boquilla ou unha bolsa coa masa. Quentamos abundante aceite nunha tixola.

ELABORACIÓN

Deixamos caer pequenas porcións da

Pelamos a cabaza. Cocémola ata

absorbente e botámoslles azucre por

que estea moi tenra. Escorrémola e

riba.

masa. Cando estean dourados, escorrémolos sobre papel

triturámola. Reservamos a auga da cocción, xa que nos fará falta un pouco para a preparación da masa.

Separamos as xemas das claras do ovo. Montamos as claras a punto de neve e

reservámolas. Peneiramos a

fariña nunha ensaladeira e agregámoslle fermento, o azucre, o sal, o zesto da laranxa e as 2 xemas de ovo. Mesturamos todo ata conseguir unha masa homoxénea á que engadiremos pouco a pouco, unhas 12 culleradas da auga da cocción da cabaza.

Engadimos o puré de cabaza e

27

28

29

30

31

ffi ffi EB ffi t±l B3 EE 83 EE 83 EE ffi EB 83 83 EB

ffi

rn

83

ffi B3 EE ffi EE

Autoría textos: GEMA & ARNAU Autoría ilustracións: GEMA

32

33

a i ar m n Pri

ó i ix l e R

UNHA CASA MOI ESPECIAL Tres amigos decidiron construír una casa para vivir e ser felices nela, acollendo a todas as persoas que o necesitasen.

Un construíu unha gran porta, para que todo o mundo puidese entrar e atopar refuxio. Era unha porta inmensa que convidaba a cruzala a quen andaba perdido e pasaba por alí: os alt@s, os baix@s, os ric@s, os/as pobres, os /as crentes; os ate@s...

Outro construíu unhas grandes xanelas para iluminar aos seus habitantes. Entraba nesa casa unha luz tan brillante que descubría todas as calidades positivas de quen se atopaba no seu interior: a xenerosidade, a solidariedade, a dispoñibilidade, a amabilidade, a bondade, a tolerancia, o respecto... Dentro dela todo o mundo era quen de descubrir o mellor de si mesmo.

O terceiro construíu un teito moi alto para acoller a xente de lugares diversos con ideas e valores diferentes, para que entrasen as ideas e os soños de tod@s.

No interior desta casa respirábase a compresión, a tolerancia e o respecto.

Un día chegou o lobo, cargado de odio. rancor e malos sentimentos, soprou e soprou pero non puido entrar na casa. Ao final, tivo que marchar, pois nunca atopara unha casa tan resistente aos malos sentimentos. Pero hai quen di, que o viu dar a volta arrepentido deses malos sentimentos, e que dos seus sopridos só saía amor, entrou na casa e desfrutou da felicidade con todos os seus habitantes.

(Versión do conto os tres porquiños)

34

35

CLUB DE CIENCIAS VOZ NAT U

RA

Limpeza do río en setembro Recollida de bugallas para o proxecto da avispilla

Orlando ensinándonos un muíño de produción de electricidade en Ferreirós 36

En Primaria, reunímonos tódolos luns e xoves para realizar diferentes experimentos: CROMATOGRAFÍA EN PAPEL

COLUMNA DE DENSIDADES

Sabiades que as tintas dos rotuladores son unha mestura de varias tintas?

37

PEGADAS DACTILARES

As nosas pegadas son únicas e permiten identificarnos

TINTA INVISIBLE Ainoa, Erea e Tegra explicáronnos (a Clara, Claudia, Lucia e Irene) como escribir con tinta invisible.

Se queredes probar, precisaredes papel, zume de limón e unha vela!

38

CONSERVACIÓN DA MASA Cando mesturamos vinagre con bicarbonato prodúcese unha reacción química que orixina fai que os globos se inchen

saio n e de l bos dixita u T la scu nato á B o arb c i B e agr -Vin raz t -Ma os ob -Gl

O peso do vinagre máis o bicarbonato será igual ó peso tras a reacción.

O

A MATERIA CONSERVÁSE, NON SE DESTRÚE!!!

Despois de facermos o experimento, ensinámoslle a Claudia, Clara, Irene e Lucía como se facía.

39

TENSIÓN SUPERFICIAL A auga forma na súa superficie unha especie de película, como unha pel. Isto ocorre porque as moléculas están máis apelotonadas na súa superficie. A esto lle chamamos, tensión superficial.

No noso experimento, as gotas de colorante mantéñense quietas pola tensión superficial.

Cando botamos deterxente, a tensión rómpese e mestúranse as cores.

SABÍAS QUE A TENSIÓN SUPERFICIAL É A CULPABLE DE QUE NOS DOA CANDO NOS TIRAMOS EN PLANCHA NA PISCINA???

OU DE QUE OS ZAPATEIROS CAMIÑEN SOBRE A AUGA???

40

VELAS BEBEDORAS PRECISAMOS: - velas e chisqueiro - plato fondo - 1 vaso - auga - colorante (opcional)

Botamos auga con colorante nun plato fondo, colocamos unha vela no centro.

Acendemos a vela

PLACAS PETRI DE CONTACTO

A vela apágase e comeza a entrar auga ó interior do vaso.

Puidemos ver os microorganismos que viven sobre as nosas mans, sobre os pomos das portas...

41

Outros experimentos que fixemos, foron: - EXTRACCIÓN DE PIGMENTOS FOTOSINTÉTICOS

- OBSERVACIÓN DE CÉLULAS DA EPIDERME DA CEBOLA

- MEDIDA DE pH CON CALDO DE LOMBARDA

Ademais, Tegra segue a facer o ESTUDO DE AVES en Órreos!

Tegra coloca comedeiros con cacahuetes e despois observa quen de nós vai a comer a eles

42

Algunhas das cousas que máis nos gustaron do Club de Ciencias...

"O que máis me gusta do club de ciencias é que facemos os experimentos e a parte de divertinos moito, tamén aprendemos" "Recórdome dun dos experimentos no que botamos leite nun plato, colorante e despois detexerte (...)"

"O que máis me gustou foi o da vela encendida debaixo dun vaso e que impulsaba toda a auga cara dentro"

"O que máis me gustou foi a tinta invisible do limón!"

FOTO DE GRUPO!!

43

ALGUNHAS DAS ACTIVIDADES DO CONFINAMENTO Celebración do día do libro

Letras Galegas "Sabores da lingua"

Tributo a Carvalho Calero

Club Ciencias

si queredes facer algún dos experimentos...

44

Orquídeas do confinamento

Erea

Tegra

Sabela Pablo

Zaira

Daniel

Uxía

Candela 45

46

47

MINORIA FOBIA

GEMA MONTERO & ARNAU VISUÑA Introdución

Vivimos nunha zona rural, caracterizada pola perda de poboación. A pesar do que se puidera pensar a priori, nesta zona vívese con naturalidade todo o abanico de posibilidades que existe en canto a formas de vivir. Porén, na escola, decatámonos que existían comentarios pouco respectuosos cara as persoas que non encaixan coa maioría.Xa dende o curso pasado (curso 2018/2019) comezamos a debater (e ás veces sorprendernos) sobre algúns “mitos lgtbfóbicos”. De aí xurdiu a idea de profundizar máis sobre esto.Son as persoas maiores máis respectuosas con outras formas de vivir que as persoas máis novas? Pensan que por ter distinta orientación sexual e pensar diferente que eles son distintos,máis débiles e hai que tratalos distinto, nos creemos que non é así,tamén por iso, quixemos saber como pensa a xente sobre este tema.Compartimos por Galicia un test de empatía que mostraremos a continuación,para ver si hai xente que pensa como nós ou de outra maneira.

Obxectivos Coñecer o grado de empatía que temos as persoas cos máis débiles (animais) Deducir a capacidade que temos como sociedade para recibir novas persoas procedentes doutros países.

Determinar se existe manipulación informativa.

Analizar os prexuizos que existen en cuestión de orientación sexual.

Estudar a existencia de comportamentos lgtbfóbicos na sociedade.

Material e metodoloxía

Coa axuda do profesorado, deseñamos unha enquisa na que se preguntaron cuestións relativas ó respecto os animais, persoas máis vulnerables e minorías sociais.

Utilizamos a ferramenta de Google (Google Form) para poder compartir a enquisa e analizar a súa difusión.Por outra banda, coa axuda do profesor de Matemáticas fixemos as analise estatística cunha folla de cálculo Libre Office.

Clasificamos os concellos en rural e urbano cun criterio xeográfico, en función do número de habitantes (máis de 10 000 persoas sería un concello urbano).

Resultados e discusión

Algunhas das preguntas que puxemos na enquisa non estaban ben formuladas, xa que podían levar a dobres interpretacións.A continuación analizamos os resultados da enquisa e a resposta máis correcta para nós.

5. Pensas que es respectuosx coas persoas máis débiles?

As persoas máis débiles non se poden defender con tanta facilidade. Xa de exercer violencia con alguén, o máis honesto é exercela coas persoas que están en igualdade de condicións. De feito, a xustiza considera como un agravante ante un delito, atacar a unha persoa que pertenza a un grupo vulnerable (nenxs, persoas con discapacidade, anciáns, enfermxs) 200

5.

Pe ns

as

150

qu

e

es

re sp ec

tu

100

os x

co

as

pe rs

oa

50 0 48

1 (si)

2

3

4

s

má is

dé

bil

5 (non)

es

?

MINORIA FOBIA 8. Algunha vez mataches a algún mamífero?

Ao principio estabamos gratamente sorprendidas porque non había ninguén que matara por diversión, pero a última hora apareceu 1 persoa que considera que a vida doutros seres vivos está para a súa diversión. ?orefímam núgla a sehcatam zev ahnuglA .8

Diversió n 1.4%

Caza 12.7 % Alimentació n 36.6%

Sen intención 26.8%

Outro 22.5 %

9.Cres que os animais teñen emocións?

Neste caso, as mulleres semellan ser máis empáticas cos animais (seres en principio máis vulnerables) que os homes.

As emocións (medo, alegría, asco...) non son exclusivas do ser humano. Calquera que, por exemplo, convivira con cans, pode recoñecer en eles moitas das emocións humanas. Esto se debe a que o comportamento dos animais (humanos incluidos) está determinado, en parte, polos seus xenes, e estes evolucionaron durante millóns de anos. Froito desa evolución xurdiron todas as especies actuais, pero dado que comparten ese proceso evolutivo, tamén comparten moitos dos xenes que influen no comportamento e nas emocións.Por poñer un exemplo fácil de entender: o medo é unha emoción positiva para a supervivencia (permite evitar perigos que poden danar ou matar ao individuo; aquel que non sinte nunca medo, acabará enfrentándose a situacións que non é capaz de superar). Polo tanto, a selección natural favoreceu desde hai millóns de anos aos individuos que posuen os xenes que favorecen esa emoción do medo, e os animais actuais (seres humanos ou non) levan esos xenes e sinten medo.

10. Cres que se debería prohibir experimentar con primates?

No rural, aínda que non hai moita diferenza respecto o mundo urbano, hai maior empatía. Probablemente, un contacto máis directo coa natureza fai coñecer mellor a esta.

Esta é unha cuestión subxectiva; non é como a anterior, que ten unha resposta obxectiva: os animais teñen emocións, nos guste ou non, pero é así. En cambio, se se debe experimentar con primates é algo subxectivo: cada un ten a súa propia opinión.

Porén, se nos preguntasen se se debe experimentar con seres humanos, habería un gran consenso na resposta: a maioría da xente, se non toda, diría que non. Esto se debe a que recoñemos no resto das persoas aos nosos semellantes e aceptamos que a todos nos deben rexir as mesmas normas: se non quero que experimenten conmigo, teño que aceptar que tampouco experimenten con outros humanos.

49

MINORIA FOBIA Entre o resto dos animais, os primates son os máis semellantes a nós en canto a xenoma (compartimos aproximadamente o 98-99% dos xenes) e en canto a capacidades e emociones. Por elo, ampliando o razoamento anterior de non experimentar cos nosos semellantes, hoxe en día hai un consenso bastante amplo en que non se debe experimentar con primates.

150 10

. C r

es

Todas as persoas deberíamos ter os mesmos dereitos independentemente do lugar de nacemento, xa que se non estaríamos facendo unha discriminación.

Non son mellores persoas unhas persoas por ter nacido nun determinado territorio.

250 200 150

qu

e

se

de

100

be

100

ría

pr o

hib ir

50

ex pe

rim

en

ta r

50

0

16. Cres que unha persoa de fóra de España ten que ter os mesmos dereitos que unha española?

1 (si)

2

3

4

co

n

0 pr im

at

es

1 (si)

2

3

4

5 (non)

17. Cres que se lles estea a dar vivenda gratis e traballo ós

?

inmigrantes?

Para nós, a resposta a esta pregunta mide a manipulación informativa a que está sometida esa persoa, debido a que é un bulo que se lles estea a dar vivenda gratis ós inmigrantes.

Existen axudas sociais pero en ningunha o requisito é ser estranxeiro. Segundo a lei de estranxería (artigo 14), os estranxeiros teñen dereito a ir ao médico únicamente se teñen residencia legal (salvo en situacións de emerxencia).

5 (non)

11. Algunha vez insultaches a alguén?

Parece que o insulto é algo máis leve, pero en realidade non deixa de ser un tipo de violencia. É máis, pode facer, ás veces, máis dano nunha persoa que unha violencia física, dependendo da autoestima de quen recibe o insulto ou da relación que exista entre esas persoas (non é o mesmo que che desprecie a túa mai que un descoñecidx).

17 .

Cr gr es at is qu e e tr ab se l les al lo es ós te a in m a ig da ra r nt vi es ve ? nd a

125 100 75 50 25 0

1 (nunca)

2

3

4

Neste caso, parece que homes están mellor informados que as mulleres.

5

11. Algunha vez insultaches a alguén?

50

MINORIA FOBIA Parece que no rural hai maior manipulación informativa que nas zonas urbanas. Pode ser porque hai pouca inmigración no rural galego e é un tema máis descoñecido.

17 .

Cr gr es at is qu e e tr ab se l les al lo es ós te a in m a ig da ra r nt vi es ve ? n

24. Pensas que unha persoa transexual vai disfrazada?

300

200

100

0

1 (non)

2

3

4

5 (si)

A roupa non indica o xénero que tes nin a túa orientación sexual. É certo que esta sociedade marca un estereotipos para homes e mulleres, pero que non todos queremos seguir, independentemente do xénero. Nunha sociedade libre deberíamos poder vestir como quixeramos e non como a sociedade marque como debemos vestir.

da

E lamentablemente, xa que tomamos esta pregunta como medida de manipulación informativa, as persoas máis novas son as que máis descoñecen que esta afirmación é un bulo.

25/26.

17 .

Cr gr es at is qu e e tr ab se l les al lo es ós te a in m a ig da ra r nt vi es ve ? n

Cres

que

unha

persoa

homosexual/transexual

ten

que

comunicar a súa orientación no traballo?

300

200 da

100

0 21. Cres que 2 persoas pódense bicar na rúa? / 22. E se son

1 (non)

2

3

4

5 (si)

Ninguén debería sentir como unha obriga contar a súa intimidade no traballo.

gays? / 23. E se son lesbianas?

300

27. Cres que é peor ser gay con pluma que sen pluma?

200

250 200 150

100

100

0

50

1 (si)

2

3

4

5 (non)

0

As normas de decoro nunha sociedade é algo cultural, que depende de factores como a relixión, nivel social, idade...pero aínda así pensamos que en pleno século XXI, está normalizado amosar as emocións e expresar publicamente a orientación sexual que cada cal teña.

51

1 (non)

2

3

4

5 (si)

Pensamos que esta pregunta está mal formulada, porque pode levar a pensar que é peor para unha persoa ter “pluma” porque pode derivar en comportamentos homófobos por parte da sociedade, pero non indicaría que a persoa que estea a contestar sexa homófoba.

MINORIA FOBIA 29. Cambiaría a túa relación cun amigx se di que é homosexual?

31 .

Se cambia, é que o mesmo es máis homofóbico do que pensabas.

Cr

es

qu

e

un h

a

300

pe

rs

oa

tr a

ns

100

0

m

in te

co

se u

x

én

er

1 (non)

2

3

4

Conclusións

250 200 150 100 50

1 (non)

2

3

4

o?

5 (si)

30. Cres que debería haber día do orgullo heterosexual?

0

ex

ua l

200

5 (si)

Quizais a xente que pense que si, é que non sabe por que se celebra o día do orgullo gay.

O día do orgullo LGTBi é debido a que é un grupo minoritario na sociedade. É un día reinvidicativo para dar visibilidade a un colectivo que durante moitos anos a sociedade quixo negar. A orixe deste día foi debida a manifestacións en contra dunha redada policial o 28 de xuño de 1969 en Nova York. Non se coñece que existise ningunha redada por ser heterosexual…

31. Cres que unha persoa transexual minte co seu xénero?

Habería que aclarar previamente que é distinto: Sexo asignado bioloxicamente (macho, femia, intersexual) Expresión de xénero ( o que di o noso cerebro que somos): Feminina, masculina, neutra Orientación sexual (o que desexamos): lesbiana, gay, bisexual, asexual, pansexual, heterosexual Unha persoa nunca vai mentir coa expresión de xénero, porque cada un de nós expresa o que quere.

A maioría das persoas (75%) presenta empatía completa cos animais ó recoñerlles como seres sentintes.

A sociedade (un 71 % das persoas enquisadas) considera que todas as persoas debemos ter os mesmos dereitos con independencia do lugar de nacemento.

Existe un 49,5% da sociedade que é manipulada informativamente.

Existe mitos lgtbfóbicos na sociedade.

Bibliografía https://es.m.wikipedia.org/wiki/Espacio_urbano https://www.ine.es https://www.lavanguardia.com/politica/201806 29/45482522726/tsjc-dicta-que-solo-gruposvulnerables-pueden-ser-victimas-de-delitos-deodio.html https://www.newtral.es/datos-que-ayudasreciben-los-inmigrantes-en-espana/20190117/

Agradecementos A todas as persoas que invertiron 3 minutos do seu tempo en facer a enquisa. Ó profesorado que pasou a enquisa ó seu alumnado.

52

En tempos de pandemia Gema, Julia, Alexia (3º ESO) higiene: lavarse las manos con frecuencia, frotándolas con agua y jabón un mínimo de

Introducción

20 segundos (también se pueden lavar las manos con gel hidroalcohólico). Junto con

Este trabajo surge de la colaboración entre

estas medidas, es necesario mantener la

alumnas de 3º da ESO de Cataluña (Sabadell) y

distancia social, es decir, mantener al menos

de Galicia (Folgoso do Courel). Nos conocimos

2 metros de distancia entre personas; la

en noviembre del 2019 en Vigo (Foro

buena educación en cuanto a estornudo y

Intercomunitario de Investigación) y quisimos

tos: lo más correcto es hacer esto en la parte

realizar un trabajo en común.

interna de nuestro codo o con un pañuelo de

En febrero empezaban ya a circular noticias,

papel que deberemos tirar (no se deben

cada vez más preocupantes del virus, y aunque

nunca reutilizar ni en este caso de

quizás a estas alturas, la mayoría de la gente

coronavirus ni en ningún otro, ya que la carga

piensa que sabe mucho del virus, lo mismo aún

vírica en nuestros fluidos es muy alta y nos

nos quedan aspectos que aprender.

podemos recontagiar). Ahora mismo, que ya

Por ejemplo, ¿sabes qué significa SARS-CoV-2 y

h ay ex i s t e n c i a s d e m a s c a r i l l a s , e s

COVID-19? El nombre del virus es SARS-CoV-2 y

recomendable usarlas tal y como se suele

el nombre de la enfermedad es COVID-19.

hacer en países asiáticos para evitar

Se sabe que este virus afecta a las personas de

contagiar a otras personas. A lo mejor todas

diversas maneras:

estas cuestiones ya las conoces aunque

1. Con síntomas leves: cansancia, tos

también haremos un resumen de las

seca, fiebre, congestión nasal, dolor de

re c o m e n d a c i o n e s m á s i m p o r t a n t e s ,

garganta y diarrea.

presentándolas en forma de infografías.

2. Pero también con síntomas más graves

También nos parece interesante un estudio a

como puede ser dificultad en respirar.

nivel sociológico relacionado con el

Estos síntomas pueden aparecer entre 5 y 14

coronavirus,

días más tarde de haber sido infectado, o

porque nos causó sorpresa

ciertas actitudes de nuestra sociedad.

incluso no aparecer (este es el caso de las

(preocupación por el papel higiénico, por el

llamadas “personas asintomáticas”).

aspecto físico ante una pandemia…), la

Las recomendaciones sanitarias son que las

propagación de bulos.

personas infectadas por este virus se aíslen con el fin de no contagiar a otras personas. Si necesitan atención médica es más correcto llamar por teléfono al servicio de salud y los médicos nos darán instrucciones de cómo proceder.

Para evitar el contagio es necesario extremar la

53

En tempos de pandemia Objetivos

También preguntamos cómo nos iba a influir la presencia del coronavirus. El 62% cree que su

Los objetivos que nos planteamos son:

• Explicar

forma de relacionarse va a cambiar.

las medidas más adecuadas para

evitar contagios.

• Transmitir

esta información en forma de Si

infografía.

Non

• Realizar una encuesta para evaluar diferentes aspectos sociales relacionados con la pandemia (percepción social del confinamiento, de la importancia de este virus, del confinamiento)

• Desmentir

algunos bulos que están en

circulación

• Estudiar cómo afecta el coronavirus a nuestra sociedad.

Metodología

Y que a partir de ahora dará menos besos…

1º nos documentamos y luego realizamos una

¿Será un mal momento para enamorarse?

encuesta de opinión a través de Google Form.

Resultados Nos dimos cuenta de que había personas

Si

Non

influídas por el bulo que el mismo Donald Trump propagó. Trump dijo que el virus se había originado en un laboratorio chino de Wuhan. Un 20 % cree esta teoría, cuando los científicos han demostrado que es de origen natural.

Origen natural Soltado en China por otro país Escapó laboratorio chino Escapó de laboratorio otro país Culpa de los chinos

Pero, las personas somos capaces de sacar fuerzas de flaquezas porque un 57% de los encuestados piensa que ha sido positivo el confinamiento porque le ha ayudado a reflexionar.Está claro que hay gente que siempre es capaz de ver el vaso medio lleno.

54

En tempos de pandemia ser provocada por las ondas de radio porque Muy poco

Mucho

estas no aparecieron de forma comercial hasta 1920.

2º Los virus no son excretados por células intoxicadas. Los virus son parásitos obligados (necesitan en otra célula para reproducirse y propagarse). Pero no son un producto de excreción de una célula como puede ser el CO2 (producto de desecho resultado de la

Con esta idea de que no todo fue negativo en esta pandemia, nos hemos dado cuenta, sobre todo en los primeros momentos, que como sociedad debíamos trabajar juntos, protegernos entre todos y evitar los contagios y la propagación. Fue un ejercicio de responsabilidad colectiva en la que todos debíamos aportar.

De rebote, la contaminación provocada por los medios de transporte (aviones, coches…) disminuyó drásticamente. La contaminación atmosférica disminuyó hasta tal punto que se puede observar a simple vista en imágenes de grandes ciudades como Madrid.

En 3º lugar disminuyeron los accidentes de tráfico al haber menos desplazamientos innecesarios.

respiración). Las células no excretan virus. Los virus cuando infectan una célula se reproducen y salen de ella, para infectar a otras células pero no es un producto de excreción de la célula.

3º A veces pensamos que la fuente es fiable porque lo dice un “doctor” o un “científico”. Es importante saber lo que dice la comunidad científica. En ciencia, cuando se produce un descubrimiento, se publica en revistas científicas que pasan el filtro de otros científicos que deciden si se publica o no. En este momento de pandemia, muchos experimentos se dan a conocer en prensa antes de que se publiquen en revistas científicas. Esto tiene un problema: no pasaron el filtro de la comunidad científica, por lo que lo que se está publicando

Desinformaciones /Bulos

Con la existencia de las redes sociales, también se propagan más rápidamente los bulos o falsas informaciones.

Nos vamos a centrar en 5 casos que nos parecieron interesantes.

puede que funcione, que esté bien diseñado el experimento...pero también puede que no: que tenga errores en el diseño, en las pruebas… No todo lo que dicen los científicos está demostrado.

4º La mayoría de los pseudocientíficos usan

1) El COVID está causado por el 5G El doctor Thomas Cower afirma que esta pandemia está provocada por la tecnología 5G que provocó un salto cuántico en la electrificación de la Tierra. Dice que el virus es excretado por una célula intoxicada.

También afirma que la gripe de 1918 (a la que se le llamó “gripe española”) fue provocada por las ondas de radio…

1º Respecto a la epidemia de gripe de 1918 no pudo 55

términos “científicos” para darle seriedad a su mentira. En este caso usa la pálabra “cuántico” a su teoría. Como no lo entendemos, podemos asumir que es cierto. Cuántico hace referencia a la materia de tamaño muy pequeño (átomos o partículas subatómicas).

En tempos de pandemia 2) Usar arcos de desinfección en las tiendas.

En realidad esto son empresas que intentan ganar dinero a costa del miedo que existe en la sociedad.

Los arcos de desinfección de personas para entrar en una tienda están prohibidos por el ministerio de sanidad. No se puede rociar con ozono a las personas. Se han visto esos arcos de desinfección en la prensa, porque se usan para desinfectar los EPIs (Equipos de Protección Individual), pero no se puede echar encima de las personas y de la ropa, sencillamente porque es tóxico.

PELIGRO!!!

4) Empresas de limpieza

IMPOSIBLE

que dan el certificado COVID FREE. Es imposible tener un

PELIGRO!!!

certificado COVID FREE permanente. Puedes desinfectar un espacio pero en el momento en el que pise una persona ese local deja de ser COVID FREE. Yo puedo limpiar una superficie pero si al segundo siguiente alguién estornuda en esa superficie deja de estar limpia.

3) Usar luz ultravioleta para desinfectar.

Es cierto que en los laboratorios usan luz ultravioleta para esterilizar material, pero esta luz es muy potente. Hay varios tipos de luz ultravioleta y el que se utiliza para desinfectar es la luz ultravioleta C. Actualmente no se puede usar la ultravioleta C por personas que no tengan los equipos de protección adecuados porque son demasiado perjudiciales para nosotros. Además la luz ultravioleta C solo es efectiva en superficies lisas, ya que tiene bajo poder de penetración en otro tipo de superficies. Además la Organización Mundial de la Salud afirma que usar este tipo de radiación para desinfectar es peligroso.

Sigue recomendando para la desinfección agua y jabón, lejía o alcohol.

56

5) Uso de pantallas en lugar de mascarillas.

Debido a que mucha gente ha visto imágenes de sanitarios usando pantallas, piensa que puede usar pantallas en lugar de mascarillas.

Curiosamente no se han fijado que los sanitarios usan pantallas Y mascarillas. El uso de mascarillas es para evitar contagiar a los demás y la pantalla sin embargo es para evitar contagiarte por posibles salpicaduras en los ojos en el caso de no poder mantener la distancia de 2 metros. Si estornudas, la pantalla no va a proteger a los demás de tu estornudo. El uso de la mascarilla es necesario

En tempos de pandemia

siempre. Mascarilla para no contagiar y la pantalla si queremos proteger los ojos de contagios.

SIEMPRE CON MASCARILLA

¡NADA POR ARRIBA! ¡NADA POR ABAJO! ¡QUE VUELEN LIBRES LOS ESCUPITAJOS!

Conclusiones • Las medidas más adecuadas para evitar los contagios por virus que se transmiten por el aire es el uso de mascarillas por toda la población y mantener cierta distancia entre personas (mínimo 2 m); la higiene y el protocolo de estornudar y toser.

• Este virus va a cambiar nuestra forma de relacionarnos con otras personas. Así lo piensa un 63% de las personas encuestadas.

• Se transmiten bulos, que es importante contrastar si son verdad antes de propagarlos.

57

58

59

60

61

ECOSISTEMAS DO COUREL

Introdución

Pablo, Sabela, Zaira (1º ESO)

A Serra do Courel é unha cordilleira montañosa situada no sueste da provincia de Lugo, e un dos lugares máis importantes de Galicia en canto a natureza. Estímase que un 40% das especies vexetais galegas atópasen neste territorio (que supón o 6% da superficie de Galicia) (Guitián, 2014). O bosque máis emblemático do Courel é a Devesa da Rogueira. Este bosque é a mellor xoia que posúe Galicia: un bosque autóctono, “onde conviven a práctica totalidade das especies

arbóreas vexetais naturais de Galicia que non ten ámbito costeiro”. Destacan os castiñeiros, acivros, faias, teixos, carballos, rebolas, bidueiros e orquídeas silvestres. Na comarca tamén é posible encontrar especies como aciñeiras e sobreiras, incluso na parte máis o sur, oliveiras, máis vinculadas o clima mediterráneo.

Pero a súa riqueza botánica non se limita soamente ós bosques, xa que, debido ós afloramentos calcáreos destacan especies raras e incluso excepcionais en Galicia como as orquídeas, das que podemos atopar 24 especies.

Quizais o que máis destaque na fauna do Courel é a presenza habitual de osos. Este animal poder ser indicativo da boa saúde dos nosos bosques. Pero máis fáciles de observar son ás 116 especies de aves que voan nos nosos ceos. Para os amantes dos quirópteros (un tipo de mamíferos, máis coñecidos como morcegos), aquí atopanse o 87,5 % das especies de morcegos de toda Galicia. Esta biodiversidade non só atrae a biólogos senon a cazadores doutras comarcas atraídos pola beleza da nosa serra.

Probablemente, moitos falen da riqueza dos ecosistemas que hai no Courel. Pero, sabemos exactamente que é un ecosistema? Por que existe tanta biodiversidade? Neste traballo profundizamos nalgúns conceptos de Ecoloxía, ás veces coñecidos pero sen saber claramente o seu significado.

Por outra banda, tamén queremos saber que fai do Courel un lugar tan especial e por que debe conservarse.

Obxectivos a. Coñecer todos os ecosistemas que hai no Courel b. Caracterizar cada ecosistema. De cada ecosistema coñeceremos as especies máis características; importancia do ecosistema no Courel; problemas de conservación dese ecosistema.

62

ECOSISTEMAS DO COUREL c. Ilustrar algún deses ecosistemas. d. Clasificar os ecosistemas en: naturais ou produto da actividade humana. e. Determinar se O Courel é un sitio que debería estar protexido f. Coñecer os valores naturais do Courel g. Avaliar a importancia dun ecosistema en función das especies exclusivas que viven nel. Indicar tamén que especies poderían vivir en máis dun ecosistema. h. Determinar os ecosistemas presentes na aldea de cada unha das persoas investigadoras (Folgoso, Vilamor, Piñeira).

Material e métodos Un ecosistema é “un sistema biolóxico constituido por unha comunidade de organismos vivos (biocenose) e o medio físico onde se relacionan (biótopo)” . Polo tanto, forman parte do ecosistema tanto os seres vivos como a parte non viva del (as condicións climáticas, o substrato, a orientación, o relevo…). Ese conxunto de seres vivos e a parte non viva forman o ecosistema. Pero tamén forman parte do ecosistema as relacións que se establecen entre os seres vivos. Un ecosistema sería diferente se non houbera depredadores ou presas.

Pero cal é a riqueza do Courel? Para averiguar isto o 1º que faremos será investigar que tipo de ecosistemas existen no Courel e cales son os

seus valores.

11. Aciñeirais 12. Sobreirais 13. Matogueiras Pero que pasaría se desaparecera algún destes ecosistemas?

• Diminuiría a biodiversidade do Courel (o número de especies e número de paisaxes diferentes) • Diminuirían os refuxios para animais.

• C a d a e c o s i s t e m a t e n o s e u p a p e l irremplazable (como se indica no cadro). Por exemplo, a desaparición de matogueiras sería negativo para a obtención de mel.

Son importantes todas as especies? Todas as especies son importantes porque todas teñen o seu papel nos ecosistemas (depredador, c o n s u m i d o r p r i m a r i o , p r o d u t o r , descompoñedor…)

Resultados Cantos ecosistemas existen no Courel?

Poderíamos destacar a presenza dos seguintes ecosistemas no Courel: 1. Aldeas 2. Granxas 3. Hortos 4. Prados 5. Pastizais 6. Soutos 7. Piñeirais 8. Devesas 9. Bosque de ribeira 10. Reboleiras 63

ECOSISTEMAS DO COUREL

Ecosistema

Especies únicas

Problemas de conservación

Importancia do ecosistema no Courel

Aldea

Humanos

Falta de traballo Escasez de servizos

Lugar onde viven os humanos.

Prestan servizos.

Granxas

Animais domésticos

Abandono do rural

Proporcionan alimentos.

Horto

Cultivos, árbores froiteiras

Problemas climatolóxicos; Proporcionan alimentos a abuso de herbicidas; humanos e gando. diminución da calidade do solo; pragas.

Prados

Gramíneas e gando

Falta de gandería.

Proporcionan alimento ó gando.

Pastizais

Orquídeas

Falta de gando crapino/ovino.

Colonización de matogueiras e perda deste ecosistema.

Gran variedade de orquídeas e outras plantas escasas en Galicia.

Atópanse neles as microrreservas de orquídeas que son un reclamo turístico.

Soutos

Castiñeiros

Abandono do rural; pragas.

Proporcionan alimento, vigues, madeira.

Piñeirais

Piñeiros

Arden con facilidade; pragas.

Proporcionan madeira

Devesas

Faias, acivros, Substitución por especies carnabudos, teixos…, alóctonas (piñeiros) lirios, oso…

Gran biodiversidade vexetal e animal. Moitas especies únicas (as anteriores son só un exemplo). Atractivo turístico.

Bosque de ribeira/ ríos

Truitas, especies acuáticas

Contaminación por vertidos; lixo

Proporcionan auga; gran biodiversidade; atractivo turístico (pesca); actúan como cortalumes; son corredores naturais que comunican ecosistemas.

Reboleiras

Rebolas

Substitución por piñeirais.

Proporcionan madeira

Matogueiras

Toxo, uces, xestas

Incendios; repoboación con piñeiros.

Proporcionan cama para o gando; alimento para abellas.

Aciñeiral

Acieñiras, orquídeas

Incendios; repoboación con piñeiros.

Habitat de orquídeas.

Sobreiral

Sobreiras, érbedos.

Incendios; repoboación con piñeiros.

Corcho

Por que O Courel é un lugar que debe ser protexido?

1. No Courel se dan diversas circunstancias que favorecen a súa biodiversidade como son: as diferenzas altitudinais (existen dende altitudes de 600 m ata 1600 m); a existencia de substratos calcáreos; a confluencia de vexetación mediterránea e atlántica. Hai especies que son raras en 64

Galicia pero que son abundantes no Courel como pode ser o caso das orquídeas, aciñeiras, érbedos, bolboretas e morcegos.

2. No Courel existen moitos ecosistemas, que aínda que poden que existan noutros lugares de Galicia, aquí están todos xuntos, dando lugar a nosa riqueza. Conflúen ecosistemas naturais coma as devesas e ecosistemas humanos como os soutos e os

ECOSISTEMAS DO COUREL prados. Todos os ecosistemas requiren protección porque é este conxunto de ecosistemas, parte responsable da alta biodiversidade que existe nas nosas montañas.

3. Nos nosos ecosistemas existen especies en perigo de extinción como é o caso do Oso Pardo que non só é escaso en Galicia senón en toda a Península.

4. As persoas que fan posible que exista este mosaico de ecosistemas deben estar tamén p r o t e x i d a s e a m p a r a d a s p o l a administración, porque son as principais defensoras e responsables de boa parte dos ecosistemas que coexisten no Courel.

5. Especial atención merecen as persoas cuxa forma de vida pode entrar en conflito con certas especies (apicultores e gandeiros).

Se toda a sociedade desexa conservar determinadas especies, debe colaborar na

permanencia da coexistencia entre humanos e especies a protexer.

Prados, bidueiros e aciñeiras en Lousada

65

Aldea de Piñeira entre soutos e prados Conclusións 1. No Courel identificamos 14 ecosistemas como mínimo que son: aldeas, granxas, h o r t o , s o u t o , p r a d o s , p a s t i z a i s , matogueiras, bosques de ribeira, ríos, reboleiras, aciñeirais, sobreirais, devesas e piñerais.

2. C a d a e c o s i s t e m a t e n e s p e c i e s características propias e en conxunto a maior número de ecosistemas maior número de especies distintas.

3. No Courel contamos con ecosistemas produto da actividade humana (aldeas, hortos, granxas, prados, soutos, piñerais) e naturais (ríos, devesas, aciñeirais, reboleiras, matogueiras, pastizais, sobreirais).

4. O Courel é un lugar digno de ser protexido tanto polos seus valores naturais (gran variedade de ecosistemas e de especies, moitas delas escasas ou en perigo de extinción) coma polos seus valores humanos (gran riqueza etnográfica). A combinación de ambolos dous aspectos, natural e humano, fai de O Courel un lugar único en Galicia.

GANDERÍA COURELÁ Daniel, Candela, Luís, Uxía (2º ESO)

INTRODUCIÓN

Rubia Galega en Noceda

O Caurel é un concello situado no sueste da provincia de Lugo. Limita cos concellos de Quiroga, Pedrafita do Cebreiro, Samos, A Pobra do Brollón e tamén con algúns concellos da provincia de León (Oencia e Barxas). No 2019 a Serra do Caurel foi declarada Xeoparque Mundial da Unesco, o que supón un recoñecemento dos seus valores xeolóxicos.

Os

habitantes

do

Caurel

maioritariamente

traballan na canteira, un lugar onde se extrae a lousa. Actualmente está en funcionamento a situada

na

aldea

da

servizo

dentaria, agricultora e gandeira. Por unha banda, fixo

atópanse traballando actualmente 70 persoas

ter o alimento máis dispoñible pero tamén fixo

das cales viven no Courel 40.

comezar a depender dun territorio e defendelo.

Tamén destaca como fonte de ingresos na

Que é o sector primario? O sector primario é o

economía do concello o sector dedicado ao ocio,

conxunto de actividades relacionado coa obtención

fundamentalmente o turismo rural. Este é unha

de recursos con pouca ou ningunha manipulación

actividade turística que se realiza nun espazo

como son a agricultura, a gandería, a apicultura, a

rural e natural. Hai varios tipos de aloxamentos:

silvicultura,

as casas rurais, albergues, cabanas, bungalows,

proporciona alimento sen ter que depender doutros

camping, caravana… Tamén existen restaurantes,

países, o cal suporía un aumento de custos e unha

que poderíamos incluír neste sector. Pensamos

dependencia deses países. Existe certa tendencia na

que no Caurel este é un sector importante, porque

sociedade a non valorar estes traballos esquecendo

atrae turistas que queren ver algo diferente do

que son a base da subsistencia de todas as persoas,

seu medio porque a maioría viven en cidades e

ademais do evidente beneficio da gandería que é

queren

obter un alimento rico en proteínas.

desconectar.

Campa.

Ademais

Neste

pódense

facer

a

caza

ou

a

pesca.

Este

sector

moitas rutas, ir ao río, ver covas, facer escalada,

A

desfrutar da paisaxe…

maquinaria que axude nos traballos, senón tamén na

O turismo científico tamén é unha forma de

creación e selección de individuos ou razas máis

turismo cuxa motivación é un interese pola

adecuadas para cada tipo de uso (por exemplo, vacas

ciencia ou a necesidade de realizar estudos e

de leite ou de carne) e para cada tipo de climatoloxía.

investigacións científicas. Debido á presenza da

No Caurel este tamén é un sector importante, aínda

Estación Científica da Universidade de Santiago

que co envellecemento da poboación pouco a pouco

de

non

só

desenvolvendo

algúns

semella que está a desaparecer. Pero a gandería non só beneficia a economía courelá, senon que permite

temporadas estudando fauna, flora e xeoloxía das

crear ecosistemas diferentes e incluso diminúe a

nosas montañas.

propagación de incendios. Outra característica da

quizais

para

esporadicamente

evolucionou

científicos ou técnicos alóxanse alí e pasan

Pero

Compostela,

gandería

calquera

pobo,

o

máis

importante é ter un forte sector primario. A

TAKE A PEEK AT WHAT'S INSIDE:

gandería é que produce esterco e xurro, que vén sendo bo para as leiras.

gandería probablemente tivo un papel importante na evolución do ser humano. A súa sociedade e modo de organización mudou de ser nómade e

66

GANDERÍA COURELÁ

HIPÓTESE

atópanse en terreos pouco extensos onde a luz, a

Partimos da idea de que O Courel non é un bo

temperatura, etc, é todo artificial.

sitio para traballar a gandería por dúas razóns

No Courel tamén nos encontramos coa gandería

principais:

semiextensiva, que combina o pastoreo coa

O terreo: é moi costo e non hai prados.

estabulación (segundo as estacións).

Non hai relevo xeracional

OBXECTIVOS

Entrevistas cxs gandeirxs

Preparamos unha batería de 30 preguntas para os e

gandeiros e gandeiras do Courel co obxectivo de

Deseñar un modelo de entrevista para realizar

gastos, dificultades e formas de vida, sabermos

Diferenciar

entre

gandería

extensiva

aprendermos do seu oficio, coñecermos os seus

intensiva

se é rendible vivir da gandería e coñecermos a

aos gandeiros e gandeiras do Courel

súa opinión sobre a dificultade de ter gando

Realizar un mapa do concello con presenza de

nunha

gando.

orografía

nosa.Máis

Averiguar que razas de gando bovino son

tan

adiante

complicada

destacamos

as

coma

a

respostas

máis salientables.

usadas no Courel.

Averiguar que razas de gando porcino son

Distribución de gando no Courel

usadas no Courel.

No noso concello atopamos gandería como

Averiguar que razas de gando ovino son

mínimo nas seguintes aldeas:

usadas no Courel.

Averiguar que razas de gando caprino son usadas no Courel.

Avaliar se o terreo é unha dificultade no Courel para ter gando.

Determinar se é posible vivir hoxe en día da gandería no Courel.

Coñecer que razas de gando bovino, porcino, ovino son usadas noutras zonas de montaña.

Resumir que razas poderían ser útiles para O Courel.

Averiguar prezos de venda da carne en función

Gando ovino usado no Courel vs outras zonas de montaña

da raza

METODOLOXÍA O

Actualmente no Courel estase a usar en gando ovino a raza galega (que é unha raza en perigo de

primeiro

que

fixemos

foi

documentarnos.

Traballamos

na

enquisa

e

extinción). Existen dúas variedades, Mariñano e

chamamos

os

de Montaña, dun peso algo máis baixo.Tamén se

a

está a usar a raza Churra, máis típica da

información máis relevante que obtivemos sobre a

Mancha.Outras razas usadas nas montañas son a

gandería.

Ansotana, Aranesa, Carranzana Negra e Xalda,

gandeiros.

A

continuación,

imos

presentar

todas en perigo de extinción. Tamén destaca a

RESULTADOS

raza

Sasi

Arza

de

Euskadi

(en

perigo

de

extinción) que é usada tradicionalmente para

Diferenzas entre gandería intensiva e extensiva

cortar vexetación de difícil acceso.A Carranzana

Na gandería extensiva o gando está situado en

e a Latxa tamén se usan noutras zonas de

espazos abertos onde a alimentación se extrae da

montaña (nos Picos de Europa) mais non están

natureza e o gando está en completa liberdade.

en perigo de extinción.

Pola contra, na gandería intensiva os animais están alimentados con produtos especiais e manipulados para que se desenvolvan moito máis rápido, e 67

GANDERÍA COURELÁ extinción como a Cachena, a Caldelá e a Vianesa.

Gando ovino usado no Courel vs outras zonas de montaña

Tamén se usa a raza Casina (orixinaria do Parque Natural de Redes, na montaña asturiana), en perigo de extinción. Tristemente, en España estanse

a

substituír

razas

autóctonas

de

montaña por outras europeas, diminuíndo así a diversidade xenética. Un exemplo moi claro estaría na produción do leite: a vaca máis popular é a Frisona (orixinaria da rexión de Frisia, entre Holanda e Alemaña), aínda que existe unha raza autóctona dos Picos de Europa, a Pasiega, Gando caprino

usado no Courel vs outras zonas de montaña

Canto ás cabras, no Courel úsase a raza Galega ou razas

especializada en produción de leite.

mestizas. Noutras zonas de montaña tamén se usa a Bermeya ou Roxa e a Pirenaica. Todas as razas de cabra de montaña están en perigo de extinción debido á súa substitución pola raza Alpina.

Gando porcino

usado no Courel vs outras zonas de montaña

Canto ao gando porcino no Courel está estendido o uso da raza Belga Branco de orixe danesa, aínda que hai xente que comezou a criar o Porco Celta. As 3 razas que existen en España adaptadas á montaña e en perigo de extinción son: o Porco Celta, o Gochu asturcelta ou Gochu’l País e o Euskal Txerria. Estas 3 razas tamén son útiles para mellorar os bosques e reducir a biomasa.

A orografía do Courel é un impedimento para dedicarse a gandería?

Esta resposta non está clara para as persoas expertas

(como

a

maioría

das

cuestións

importantes). As opinións están divididas: Para algúns é un problema polas dificultades para meter maquinaria nas nosas pendentes pronunciadas.

Gando bovino usado no Courel vs outras zonas de montaña

No que se refire á gandería bovina existe unha grande variedade de razas autóctonas tanto a nivel galego, español e europeo. Podemos deducir dese número de razas que o gando bovino foi e é unha fonte de recursos importante para as nosas sociedades, de aí a súa especialización segundo os terreos e a climatoloxía.

En Galicia destaca a Rubia Galega como raza segura e estendida. Os gandeiros conciden en que é unha raza dócil para traballar, de boa carne, boas crías e que produce moito leite para as crías. Mais tamén destacan no Courel outras razas galegas que están en perigo de 68

Outros apuntan a posibilidade de diversificar o tipo de gando en función do tipo de terreo que se dispoña, porque, aínda que existen terreos difíciles, non todos son igual de complicados e a posibilidade de ter o gando en extensivo facilita o labor.

Pódese vivir exclusivamente do gando?

73% das persoas expertas preguntadas consideran que si se pode vivir da gandería. E aínda que confesan que é un traballo duro, tamén 100% afirma que é un traballo que lles gusta.

GANDERÍA COURELÁ Neste

caso

o

gandeiro

non

só

está

a

alimentarnos senón que está a realizar tamén un labor de conservación de variedades xenéticas.

Esta conservación é importante ante posibles alteracións

nas

condicións

ambientais

ou

eventuais pragas: canto maior é a diversidade xenética máis probabilidade hai de que algunha variedade resista novas condicións adversas, garantindo a produción futura.

Tamén é curioso que dende a tauromaquia se

Caldelá en Seceda

soliciten axudas por un suposto problema de extinción da raza de Lidia (cando este tipo de

Prezos de venda de carne

Existen carnes con Indicación Xeográfica Protexida (IXP),

gando non está en perigo de extinción) habendo

o cal permite certificar a orixe e en consecuencia ter un

25 razas de gando españolas destinadas á

determinado

alimentación en perigo de extinción (e unha

prezo.

En

Galicia

existe

a

seguinte

certificación:

delas, a Mantequera Leonesa xa extinta).

1. Ecolóxico

Escollemos de referencia o prezo do kg de carne

2. Tenreira galega suprema (calquera raza en que o xato

de filetes. O prezo de venda ao público en orde

sempre tivo lactancia materna)

descendente para é:

3. Tenreira galega suprema de Rubia Galega (o xato sempre tivo lactancia materna mais é raza Rubia Galega) 4. Tenreira galega (calquera raza, mais con diversos tipos de alimentación) 5. Vaca e Boi de Galicia (alimentados polo menos nun 80% con forraxes da zona). Nesta categoría pódense

Os prezos de venda da carne deberían ser máis

acoller as seguintes razas: Rubia Galega, Cachena,

beneficiosos para o gandeiro, que vende por moi

Caldelá, Frieiresa, Limiá, Vianesa, Roxa, Limusina

pouco a súa carne comparado cos prezos que

(Francia),

atopan os consumidores nos supermercados.

Blonda

(Holanda/Alemaña),

de

Aquitania

Parda

(Francia),

Alpina

Frisona

(Francia)

e

as

Tamén se pode facer unha compra directa aos produtores

mestizas.

dende

a

páxina

de

FEAGAS

Sorprende que a denominación Tenreira Galega inclúa

(Federación Española de Asociaciones de Ganado

razas de fóra de España, igual que a de Vaca e Boi

Selecto)

galegos, como a Limusina, Blonda de Aquitania, Frisona

sorprendentemente

ou Parda Alpina. Pensamos que debería haber un

presente ningunha ligazón de venda de carne de

certificado exclusivo de razas autóctonas da montaña ou

vacún galego.

en perigo de extinción.

Sabemos que existen iniciativas de venda de

a

prezos

moi

nesta

bos,

páxina

mais

non

está

carne directamente como: Vianesa en Vilamor

Cooperativa Carqueixa de Ancares Cachenas de San Breixo (Triacastela) Pensamos que estas opcións son moi boas, xa que estamos vivindo nun tempo no cal prolifera a venda

online

confinamento). oportunidade

(moito Esta

para

o

máis

durante

pode

ser

rural:

poder

unha entrar

o boa en

contacto directamente co consumidor, aforrando os intermediarios.

69

GANDERÍA COURELÁ

CONCLUSIÓNS

1. No Courel existe unha gandería semiextensiva e/ou extensiva.

2. Existe unha distribución de gando no concello máis ampla do que pensabamos inicialmente.

3. A raza de gando bovino máis usada no Courel é a Rubia Galega. Tamén existe presenza de Caldelá, Cachena, Vianesa e Casina.

4. A raza de gando porcino máis usada no Courel é a Belga Branco. Tamén se usa o Porco Celta.

5. A raza de gando ovino máis usada no Courel é a Ovella Galega, aínda que tamén está presente a Churra.

6. A raza de gando caprino máis usada no Courel é a Cabra Galega, aínda que tamén hai mesturas.

7. Non

existe

un

consenso

entre

os

gandeiros

e

gandeiras sobre se o terreo é o impedimento para desenvolver con normalidade a gandería no Courel.

8. Existe unha maioría de gandeiros e gandeiras (73%) que cre que a gandería como saída profesional é posible no Courel.

9. É necesario: a. Unha aposta por parte da Xunta polas razas autóctonas

e

Identificación

de

montaña

Xeográfica

coa

súa

propia

Protexida

ou

Denominación de Orixe.

Caldelá en Seceda

b. Unha regularización dos prezos de venda para os produtores. c. Axudas dende o concello, dende a Xunta e dende o Estado para manter o sector primario no Courel. d. Apoio

por

parte

das

administracións

para

desenvolver a venda online directa de produtores e consumidores. e. Axudas rápidas e suficientes para previr e reparar posibles ataques de lobo á gandería.

AGRADECEMENTOS Queremos agradecerlles ós gandeiros e gandeiras que nos atenderon e resolveron as nosas dúbidas: Mario Gancedo Rodríguez Carlos Castro Rodríguez Pablo Álvarez Marcos Mª Enma Vilariño Casanova Dolores López Jurio Pedro Romeo Silva José Fontal Do Val Eliseu Arias Lago Mª Carmen Touzón Álvarez Marta Rodríguez Río José Antonio Vilariño Rivera.

Tamén

a

Sandra

Vilariño

polas

fotografías da raza caldelá.

Cachena en Vilamor

70

A Orlando Álvarez por facilitarnos algúns dos contactos.

SOMOS QUEN DE VIVIR SEN PLÁSTICOS? INTRODUCIÓN

CANDELA, DANIEL, LUÍS, UXÍA (2º ESO)

pido, vasos e pratos de usar e tirar, bolsas de plástico, maquinillas de afeitar, chisqueiros, botellas de plástico… O plástico é tan barato que incluso a roupa usámola coma se fose de usar e tirar…Como dixemos antes, o plástico procede do petróleo.

Sabemos que o petróleo acabará rematándose… pero este é o único motivo para diminuir o seu consumo?

Parece que algo vai mal cando unha marca de cervexa fai un anuncio publicitario relacionado coa contaminación dos plásticos no mar, ou Coca-Cola decide reducir a súa produción de plásticos. Por que son prexudiciais os plásticos?

1º Contaminan o mar. Chegan de media 8 millóns de toneladas de plástico ao océano cada ano, causando a morte da fauna marina, ben por inxesta, ben por enredos ou asfixia.

2º Non é biodegradable. Non se descompón transformándose nun elemento químico natural, se non que como moito rómpese en partículas máis pequenas.

3º Os seres humanos estamos xa a inxerir plástico.

Xa hai estudos que detectaron plásticos en alimentos . Non se sabe con certeza os posibles efectos dos plásticos inxeridos na cadea alimentaria.

Antes de nada pode que te esteas preguntando, que son os plásticos?O plástico é un material que procede do petróleo moi usado na industria.

Caracterízase por ser flexible, resistente, pouco pesado e illante da electricidade e do calor.

Hai 3 tipos de plásticos: Termoplásticos: DERRÍTENSE COA CALOR Termoestables: NON SE DERRETEN COA CALOR Elastómeros: SON ELÁSTICOS Os máis usados para un só uso (os desechables) son os plásticos termoplásticos. Estes plásticos podense reciclar con calor. Identifícanse fácilmente porque indícase que se poden reciclar co símbolos coma estes:

Por que usamos plásticos? O 1º uso do plástico xurdiu da necesidade de substituir o marfil (que se obtén dos cairos dos elefantes) para fabricar bolas de billar. A invención deste material supuxo un beneficio para especies coma os elefantes, tartarugas (tamén substituiu o “carey” que se usaba para peines, gafas, mangos de coitelos…). Pouco a pouco comezaron a aparecer materiais moi interesantes coma a baquelita e o nailon. Despois da segunda guerra mundial, e co auxe do capitalismo, pasouse de construir obxectos duradeiros a crear obxectos máis baratos que non importase tirar. Un economista norteamericano predixo como sería o noso futuro: “A nosa economía enormemente produtiva [...] pide que fagamos do consumo a nosa forma de vida, que convirtamos a compra e uso dos bens nun ritual, que busquemos a nosa satisfacción espiritual, a nosa satisfacción do ego, no consumo.”

Pouco a pouco, sairon novos usos: celofán para envolver os alimentos e facer as compras máis rá-

obxectivos

Os nosos obxectivos son: Averiguar cales son os tipos de plásticos máis utilizados.

Determinar para que usamos os plásticos desbotables.

Analizar os plásticos xerados nas nosas casas e na escola.

Propoñer medidas para diminuir os plásticos na casa e na escola.

MATERIAL E MÉTODOS

Pedismolle as familias que recolleran plásticos dun só uso durante unha semana. Xa no laboratorio analizamos cada unha das bolsas de lixo producidas polas familias.

71

SOMOS QUEN DE VIVIR SEN PLÁSTICOS?

non se sabe a súa composición, pero eso non quere dicir que sexan todos iguais.

De cada un dos plásticos apuntamos os seguintes datos: Peso Tipo de plástico O uso destinado para ese plástico: alimentación, droguería, farmacia, bolsa e outros.

Se se poden substituir.

Propostas para substituir: Vidro, a granel, de tela,de papel…

Usamos as ferramentas de Google: follas de cálculo e documentos.

Os principais usos que se lle deron os plásticos foron:

resultados

Detectamos que nunha gran cantidade de veces (26,2 %) non puidemos determinar que tipo de plástico se estaba a usar, xa que carecían do número indicativo.

Dos plásticos detectados, os envases máis usados son os seguintes: POLIESTIRENO (PS - 6): Hai varios tipos. Os máis coñecidos son PS cristal (caixas de CD), PS extruído (envases de iogur), PS expandido (poréxpan).

POLIPROPILENO (PP - 5): Usase muito nos envases de comida, material de laboratorio.

POLIETILENO TEREFTALATO (PET - 1):Este tipo de plástico encontrase nas botellas de auga e en envases alimentarios. Este é un dos plásticos mais bos para reciclar; normalmente acaban como tecidos sintéticos.

POLIETILENO DE ALTA DENSIDADE (PEAD - HDLP - 2): Este é o plástico máis resistente úsase para botellas máis ríxidas ,como por exemplo os produtos da limpeza.

POLIETILENO DE BAIXA DENSIDADE (PEBD - 4):É o plástico máis elástico úsase para bolsas.

POLICLORURO DE VINILO (PVC - 3): Este plástico é mellor evítalo, xa que é moi tóxico, non solo o producilo , se non que tamén ao consumilo e o desfacelo; este plástico, está por exemplo nas botellas deterxente.

Outros (7) : Este son os plásticos que non se sabe a súa composición e que non se clasifican nos outros 6 plásticos. Non se reciclan porque

CONCLUSIÓNS Os plásticos máis utilizados son os poliestirenos (5) seguido dos polipropilenos (6).

A maioría do plástico desbotable usase para a alimentación. É posible reducir a nosa produción de plásticos seguindo algunhas pautas non moi costosas.

72

SOMOS QUEN DE VIVIR SEN PLÁSTICOS? PROPOSTAS PARA REDUCIR O PLÁSTICO NO COLEXIO 1. Nas excursións dende o comedor, ponnos unha botella de auga para a comida. Substituir esa botella por unha catimplora.

2. Diminuir o consumo de iogures no colexio por postres feitos no comedor como pode ser: macedonia de froita ou iogur caseiro.

3. Eliminar o uso de vaixela de plástico (vasos, pratos de plástico) que se usan en determinadas festas.

4. Non usar bolsas de plástico para levar a comida

PROPOSTAS PARA REDUCIR O PLÁSTICO Na casa 1. Reducir o consumo de produtos ultraprocesados que ademais de vir envoltos en plástico non son nada saudables.

2. Comprar alimentos a granel: charcutería, froita...evitar coller bandexas xa preparadas 3. Evitar usar bolsas de plástico senon procurar usar as nosas bolsas.

PROPOSTAS PARA REDUCIR O PLÁSTICO Na nosa contorna

1. Esixirlle ó concello que pasen a recoller o lixo dos contenedores con máis celeridade. O contenedor de plástico do colexio durante 6 meses estivo cheo, polo que non puidemos reciclar nada nese tempo.

2. .Deixar nos supermercados as nosas bolsas de tela.

3. Reducir o uso de bolsas de plástico, suministrando bolsas de papel, facéndolles reflexionar sobre a problemática..

73

LIBROS PARA O VERÁN DE 0 - 5

Nina e Antón - Ventura, A. Kalandraka, 2018.

Cornelio - Lioni, L. Kalandraka, 2019

Unha nena e o seu gato manteñen un tenro diálogo: as palabras dela entretécense cos pensamentos del, ata o punto de que parecen entenderse.

Cando romperon os ovos, os crocodilos reptaron ata a beira do río. Mais Cornelio ergueuse e foi o único que camiñou sobre as súas patas traseiras...O valor da diferenza e o respecto a quen non actúa segundo as convencións establecidas, ademais do esforzo que precisa a aprendizaxe, reflíctense nesta obra.

DE 9 - 11 Mortiña. Unha historia para esmendrellarse de risa - Cantini, B. Hércules de Ediciones S.A., 2018 Mortiña é unha nena zombi. A Mortiña encantaríalle ter amigos da súa idade cos que xogar e divertirse, pero a súa tía prohibiulle deixarse ver: podería asustar a xente. Un día preséntaselle unha oportunidade única: a festa de Halloween! Pero que pasará cando os demais nenos descubran que non leva máscara?

O can de Milu - Máray, M. Kalandraka, 2019 A Milu gustábanlle os cans. Desexaba ter un, fose como fose: grande ou pequeno, salvaxe ou dócil, silencioso ou ladrador...Un día, mentres regresaba á súa casa, Milu atopouse cunha bóla grande e peluda. O amor polos animais, a amizade incondicional ante as adversidades e, sobre todo, a liberdade son as cualidades sobresaíntes nesta obra.

Ás de mosca para Anxo - Fina Casalderrey.

Xerais, 2002 Chegará algún día no que poida existir unha convivencia feliz entre os seres humanos máis alá das diferencias de ideas ou capacidades?

Estrela, unha nova alumna do derradeiro curso de primaria -que recibe clases de apoio-, demostrará a todo o mundo que o máis importante é ter un gran corazón.

Vamos a la cama - Matin, P. Flamboyant, 2018 Un fermoso libro mudo de cartón para aprender rutinas e situacións cotiás.

DE 6 - 8 La vida encaja - Lázare, E. Anaya, 2008

Caderno de lúas - Canosa, M. Bululú, 2018.

Unha mañá o pai de Sachinka levanta o dedo maimiño para pedirlle un café a súa muller. A súa filla pregúntalle por que fixo ese xesto, e el non sabe contestar. Sachinka insiste, pois quere respostas sinxelas para as súas preguntas. Sachinka expresa o seu interese de comprender o mundo, o seu afán por aprender e buscar solucións ante a adversidade.

Esta é a historia dunha nena que xunto co seu avó leva a cabo unha intensiva investigación sobre a lúa.

Los misterios de Raquel - Sánchez Ortiz, R. Bruño, 2019 Unha orixinal proposta interactiva na que os propios lectores deberán axudar a Raquel, a protagonista, a resolver os divertidos misterios que van aparecendo.

74

DE 12 - 14

+ 14

Conta nove estrelas - Maceiras, A. Xerais, 2019

O mundo en que vivín - Losa, I. Hercules de Ediciones S.A. 2019.

Uns pequenos e peludos animais ameazan a Galaxia Oma. Desde o Observatorio Interestelar, os Vixilantes ordenan o exterminio de toda a especie, xa que os bobós, malia o seu adorable aspecto, son seres salvaxes e perigosos. Tan só Quepi, unha estraña nena que vive co seu irmán e o seu avó no planeta Dot, ousa desobedecer o mandato protexendo un bobó tan especial coma ela. Esta arriscada decisión vaina levar a emprender unha incrible aventura durante a cal desafiará os límites do universo coñecido.

Rose é unha nena xudía, nacida en Alemaña e que pasa a infancia cos seus avós. Pero cando Hitler chega ó poder vese perseguida pola Gestapo e obrigada a escapar do país. A autora, Ilse Losa conta nesta novela autobiográfica a súa infancia e fuxida da Alemaña nazi. Rematou en Portugal onde se nacionalizou e foi recoñecida coma unha das máis grandes escritoras de literatura infantil e xuvenil, e esta novela súa pasou a ser de lectura recomendada na ensinanza portuguesa.

Os camiños do vento - Estévez, X. Xerais, 2019

Trescatorcedezaseis - Leira, R. Xerais, 2020.

Lucas e Sara comezan o novo curso xuntos no instituto. O cambio á ESO non será doado, e menos cando un novo misterio peta nas súas portas. Unha pequena ladroa de peixe aparece no peirao onde adoitan ir pasear. Na súa pescuda por descubrir quen é esa rapaza, aprenderán a ver o mundo con outros ollos e coñecerán dous novos amigos e a odisea que viviron ata chegar á vila: unha viaxe a través dos camiños do vento.

«Xogamos?» Ese é o contido dun correo electrónico que un día recibe o profesor Benavides. O matemático acepta o lance e dende ese intre terá que desentrañar o misterio que se agocha tras os asasinatos que se están a producir no campus universitario. Coa axuda de Silvia, unha enigmática alumna da facultade de Matemáticas, Benavides deberá resolver os desafíos que un intelixente asasino lle vai propor. Mensaxes cifradas, pistas inquietantes e códigos irresolubles danse cita nesta aventura chea de intriga. Comeza o xogo!

Niñas que imaginaron lo imposible (y lo consiguieron) - Amago, T. Algar, 2019.

Aviadoras, navegantes, arqueólogas, motoristas, zoólogas, naturalistas, periodistas... Este álbum ilustrado recolle as historias de case unha vintena de mulleres de todo o mundo que se fixeron famosas por atreverse a soñar o imposible... e conseguilo!

Antonio Machado. Los días azules.

- Hill, C. Diábolo, 2019. (Cómic)

-

En xaneiro do 1939 milleiros de españois saíron do país pola fronteira francesa. Un deles foi Antonio Machado. Uns dos poetas máis universais enfrontouse a unha marcha anguriosa, enfermo, xunto á súa familia e a súa nai anciá. Neste cómic atopamos espazo para a historia, a reflexión e a loita, na que o poeta perseverou ata o final dos seus días.

75

76

OTRO AÑO SIN OLIMPIADAS

Como todos sabemos las olimpiadas es el evento deportivo más importante que se realiza a nivel mundial. En ellas se reúnen las figuras (exceptuando el futbol), en teoría amateurs, más relevantes de casi todos los deportes (aquellos que se practiquen como mínimo en 75 países y 4 continentes) de casi, también, todas las disciplinas deportivas (un máximo de 28) Este evento deportivo que se celebra cada cuatro años tuvo su origen gracias a la genial idea del Barón Pierre de Coubertin, pedagogo e historiador nacido en Paris en 1863 y fallecido en 1937 en Ginebra, discípulo de Thomas Arnold, pastor anglicano el cual le trasmitió su idea de buscar la perfección espiritual a través del deporte y la higiene. Divulgador el Barón de estos métodos por toda Francia el deporte empieza a ser tomado en serio y comienza a soñar con la idea de reunir en una sola competición a todos los deportistas del mundo, bajo el lema de lo importante no es ganar sino participar Con esta idea de unión a través del deporte viaja por todo el mundo buscando quien apoye su propuesta. Su ilusión de emular en la época actual unos juegos deportivo-religiosos de la Grecia clásica denominados Juegos Olímpicos, estaba a punto de cumplirse.

Y así el 26 de Junio de 1896 se inauguraron los primeros juegos olímpicos de la era moderna con sede en Atenas . Y a partir de ahí cada cuatro años en diferentes sedes se disputarían dichos juegos hasta la actualidad el año 2020.

Esa era realmente la idea inicial y casi siempre fue así ,salvo en contadas ocasiones en la que los juegos no se celebraron en su cita cuarto anual.

Si echáramos cuentas desde 1896 y contando de cuatro en cuatro nos daríamos cuenta que hubo años que por diversos motivos no se celebraron los Juegos Mismamente este año tocaba cebrar su XXXII edición en Tokio pero por motivos sobradamente conocidos y debido a la pandemia mundial provocada por el virus covid19 y por miedo a un contagio masivo durante la disputa de los juegos se han aplazado para el año 2021 Pero este año no fue una excepción. Hubo otros años en que los juegos no se disputaron.

Hagamos un repaso de las ediciones celebradas hasta hoy y veremos que no siempre se celebraron cada cuatro años por diferentes motivos que ahora os revelaremos Sedes de los Juegos Olímpicos: 1896 I edición Atenas 1900 II edición París 1904 III edición San Luis 1908 IV edición Londres 1912 V edición Estocolmo 1920 VII edición Amberes 1924 VIII edición París 1928 IX edición Ámsterdam 1932 X edición Los Ángeles 1936 XI edición Berlín 1948 XIV edición Londres 1952 XV edición Helsinki 1956 XVI edición Melbourne 1960 XVII edición Roma 1964 XVIII edición Tokio 1968 XIX edición Ciudad de México 1972 XX edición Múnich 1976 XXI edición Montreal 1980 XXII edición Moscú 1984 XXIII edición Los Ángeles 1988 XXIV edición Seúl 1992 XXV edición Barcelona 1996 XXVI edición Atlanta 2000 XXVII edición Sídney

77

2004 XXVIII edición Atenas 2008 XXIX edición Pekín 2012 XXX edición Londres edición Río de Janeiro…..2021 XXXII edición Tokio……..2024 XXXIII edición París

2016 XXXI

A partir de 1924 pasan a llamarse Juegos Olímpicos de verano. Por qué a partir de ese año, y también cada cuatro años, coincidiendo hasta 1992 siempre con los de verano, empiezan a disputarse los juegos olímpicos de invierno. A partir de 1994 los juegos olímpicos de invierno se intercalan con los de verano con una diferencia de dos años entre cada evento. Desde 1988 se celebran paralelamente a estos juegos de verano los juegos paraolímpicos para atletas discapacitados Volviendo al tema que nos ocupa podéis comprobar que en la lista faltan los años 1916, 1940, 1944 y 2020, las ediciones VI, XII, XIII y XXXII respectivamente, veamos por qué.

En 1916 los Juegos debían celebrarse en Berlín, pero debido a que Alemania era un objetivo de los Aliados durante la Primera Guerra Mundial (1914-1918) estos se suspendieron En 1940 y debido también a otra guerra, la Segunda Guerra Mundial (1939-45) las olimpiadas que iban a disputarse en Tokio y posteriormente trasladadas a Helsinki, se suspendieron cuando la Unión Soviética ataco Finlandia durante la mencionada guerra Por culpa también de la segunda guerra mundial las olimpiadas que iban a celebrarse en Londres en 1944 se suspendieron debido al duro castigo que las tropas alemanas infringieron en la capital inglesa. Igualmente se disputarían en Londres pero en 1948 Finalmente y ya mencionado en párrafos anteriores, las olimpiadas que se iban a celebrar este mismo año 2020 se aplazan debido a la pandemia producida por el covid19, pasándose a celebrar en la misma sede, Tokio en el 2021 Todas las veces en que no se celebraron las olimpiadas en el recuento de ediciones figuran como disputadas curiosamente. Y solo en el caso de Londres se mantuvo la sede para la siguiente edición.

Este año y por primera vez las olimpiadas se aplazan para el año siguiente al que le correspondía celebrarse manteniendo la sede: Tokio 2021. Sin embargo esto no provoca que se altere el orden de los cuatro años ya que las siguientes olimpiadas se celebraran en Paris en 2024.

Estamos por lo tanto viviendo un hecho histórico, que muy pocas veces se ha dado en la historia de la humanidad, la suspensión del acontecimiento deportivo más importante del mundo debido a una catástrofe de nivel mundial Esperemos que esta interrupción nos ayude a meditar y que la celebración de las olimpiadas en 2021 mantenga vivo el lema de unidad y fraternidad ente las naciones a través del deporte que el Barón de Coubertain imagino en 1896 Otras anécdotas olímpicas importantes, que aunque no provocaron su suspensión, si fueron relevantes son:

78

La primera vez que una mujer participo en unas Olimpiadas fue en Paris en 1900. A partir de ahí y lenta y paulatinamente, los diferentes países participantes fueron incorporando equipos femeninos entre sus atletas En 1904 en San Luis participa por primera vez un atleta de color Dos atletas murieron durante la disputa de unos juegos olímpicos uno en Estocolmo en 1912 en una maratón y otro en Roma en 1960 tras caer de la bicicleta La película Carros de Fuego (Hugh Hudson, 1981) ambientada en las Olimpiadas de 1924 en Paris, recibe cuatro Oscar, incluido el de mejor película en 1981 En 1936 en Berlín los juegos fueron presididos por el mismísimo Adolf Hitler, defensor de la supremacía de la raza aria y tuvo que coronar, muy a su pesar, a Jesse Owens, atleta de color, como mejor deportista de esta XI EDICION En Melbourne en 1956 varios países se negaron a disputar las olimpiadas en protesta por la invasión rusa de Hungría y la negativa de la organización de expulsar a la Unión Soviética de la competición Desde Tokio en 1964 hasta Seúl en 1988 se prohibió participar a Suráfrica en las olimpiadas por su política de Apartheid Los primeros controles antidopaje debido a la proliferación de atletas que utilizaban drogas para mejorar su rendimiento se producen en 1968 en México En Múnich en 1972 el grupo terrorista palestino Septiembre Negro perpetro un atentado contra la delegación israelí en la villa olímpica. Murieron 11 atletas israelís. (Múnich, 2005, Steven Spielberg) En 1980 los Estados Unidos junto con otros 64 países no acudieron a la cita olímpica en Moscú en protesta por la invasión soviética de Afganistán En respuesta a este boicot los países pertenecientes al Pacto de Varsovia no acudieron a las olimpiadas de 1984 celebradas en los Ángeles En 1992 se celebraron por primera y única vez hasta el momento las olimpiadas en España.

En Barcelona. La XXV edición En Atlanta en 1996 se produjo la explosión de un artefacto durante un multitudinario concierto en el Parque Olímpico. Murieron 2 personas. (Richard Jewell, 2019, Clint Eastwood) En Londres 2012 se expulsó a dos atletas de la competición por comentarios racistas en twitter El país que tiene más medallas olímpicas de oro hasta el momento es Estados Unidos con 1022 y también el que más medallas tiene en total (oro, plata y bronce) con 2521 España tiene hasta la actualidad 45 de oro, 64 de plata y 41 de bronce, lo que hace un total de 150. De entre ellas solo 15 fueron conseguidas por deportistas gallegos:

79

José Pedro Cea (nacido en Pontevedra y nacionalizado uruguayo) medalla de oro con la selección uruguaya de futbol en Paris 1924 y en Ámsterdam en 1928. Lorenzo Fernández (nacido en Redondela y nacionalizado uruguayo) medalla de oro con la selección uruguaya de futbol en Ámsterdam 1928. David Cal (Cangas) un oro y cuatro platas en piragüismo, es el deportista español más laureado en unos Juegos Olímpicos. Carlos Pérez Rial Ovena (Pontevedra) medalla de oro en piragüismo en Pekin en 2008. Tamara Echegoyen (Ourense) y Sofía Toro(A Coruña) medalla de oro en vela en los juegos de Londres en 2012. Enrique Miguez Gómez(Tuy) medalla de bronce en piragüismo en Los Ángeles en 1984.Begoña Fernández(Vigo) medalla de bronce con la selección española de balonmano en Londres 2012 y ATENCION, Luis Gregorio Ramos Misione nacido en LUGO en 1953, medalla de plata en Montreal en 1976 y bronce en 1980 en Moscú en piragüismo Tú que estás leyendo esto, podrías ser el siguiente, pero no te olvides, lo importante es participar.

Carlos L. Jacob Departamento. EF 2019-2020 CPI Poeta Uxio Novoneyra-O Caurel

80

O DÍA DA MIÑA VODA O día sete de maio, a miña nai e eu dirixímonos ao Pía Paxaro a celebrar o convite da miña voda. Dende nena realiceille moitas ofrendas a Afrodita (deusa da beleza e do amor), para que chegara este día.

De camiño pedímoslle a Poseidón (deus das augas, do mar, dos ríos e lagos), que calmase as augas dos ríos, porque estaba moi desbordado e non podíamos seguir camiñando. Tamén invocamos a Hermes (protector dos viaxeiros), para que nos protexera no traxecto, e así chegar a tempo.

Cando chegamos ao cumio, empezamos a comer e a beber. Dionisio (deus das festas e o viño), estaría máis que feliz no noso convite. Ademais, tiveron éxito as ofrendas a Apolo (deus da beleza e a música), porque a música estaba ben e o convite foi moi belo.

Pola tarde, despois de fartar de viño e tarta, propuxémonos botar unha pequena sesta. Non durou moito xa que eu espertei escoitando berros.

Levanteime e vin que un oso estaba comendo a mel que quedara na mesa.

Pedímoslle axuda a Atenea (deusa da sabedoría), para que nos dese consello sobre que facer. Podíamos dicirlle a Artemisa (deusa da caza e das fragas) que nos axudara a cazalo, pero nos non eramos capaces de facer tal cousa e ocorréuseme chamar a Hestia (deusa protectora da familia), para que a miña familia estivera ben e, o oso marchou sen facernos dano ningún.

A miña familia estaba ben, pero o meu marido empezou a dicir que o lugar que eu escollera non era o axeitado. Discutimos e recei para que Hera (deusa do matrimonio) me axudara, e nunca máis tal cousa pasara, que o meu marido e eu foramos felices para toda a vida.

Teño claro que non volverei ao Pía Paxaro.

Gema García Montero (3ºESO) 81

O QUE AMO E DETESTO Gústame xogar co meu irmán Gústame estar cos meus amigos Gústame xogar na neve Gústame escoitar música Gústame ver series, ver películas Gústame ter un iphone, ter Instagram, unha conta de Netflix Gústame pasear, andar coa bici Gústanme as películas de medo Gústame viaxar, ir ás excursións Gústanme as festas Non me gusta xogar ao Brawl Stars, nin ao Clash Royale Non me gusta como canta Davidatwerk Non me gustan os debuxos animados Non me gusta facer exames, facer deberes, ir ao colexio Non me gusta que me molesten Non me gusta que me berren Anónimo (2º ESO)

Gústame debuxar Gústame patinar Gústame pasear, viaxar Gústanme os scrunchies, os Doritos, ver películas de medo Gústame ter unha conta de Netflix, ter un iphone XS Gústame sacar fotos Tumblr Gústame xogar ao Brawl Stars Gústame a Instax mini 8 Gústame a marca Fila Gústanme as excursións, a festa rachada Gústame o inverno Gústame a torta da miña avoa Non me gusta facer os deberes, os quebracabezas Non me gusta ler libros Non me gusta o Fornite, ir ao fondo mariño Non me gusta o brócoli Anónimo (2º ESO) 82

Gústame escoitar música Gústame conducir Gústame conducir con remolque Gústame conducir con remolque na neve Gústame andar no tractor Gústame cazar, amestrar cadelos Gústame comer unto, comer carne Gústame saír de festa, ligar Gústame escalar nos castiñeiros Gústame facer burradas Gústame facer o louco Non me gusta vir ao colexio Non me gusta estudar Non me gusta estar relaxado Non me gusta estar enfermo Non me gusta ir a Quiroga Non me gusta que me reñan Anónimo (2º ESO)

Non me gusta estudar Non me gusta vir ao cole Non me gusta vir ao cole Non me gusta estudar Gústame a caza Gústanme as mañás moi frías Gústame beber un vaso grande de augardente con xamón de xabarín Gústame almorzar unto vello con viño picado do que está no bullo Gústanme os coiros do toucín vello Gústame comer pexegos, conchos, abelás, peras Gústame apalpar peras Gústame apalpar pexegos Anónimo (2º ESO)

83

Detesto non poder falar coa xente Detesto o cheiro a peixe Detesto estar soa na clase Detesto aburrirme na casa Detesto a mala cobertura Detesto que o wifi deixe de funcionar Detesto que as castañas estean podres Detesto que faga tanto frío Detesto que a xente mate animais por diversión Detesto ver os animais morrer

Encántanme os animais Encántame a natureza Encántame pasear polo monte Encántame a tranquilidade Encántame ver o amencer Encántame ver o solpor Encántame a comida galega Encántame o aroma das filloas Encántame degustar sobremesas novas Encántame que non haxa contaminación

Encántame vivir no Courel

Gema (3º ESO)

84

Encántame a neve encántame o frío pero cando hai moito non deixa ir ao río

Encántame debuxar encántame a música pero por moito que me encante hai un tipo que non me gusta

Detesto o reggaeton detéstoo unha vez máis e por se non chegase vólvoo a detestar

Detesto a física detesto as matemáticas e aínda que nunca a tiven detestaría a informática

Hai moitas cousas que detesto unhas poucas que me encantan e aínda que me gustaría seguir non me quedan esperanzas

Arnau (4º ESO)

85

Cantiga de amigo (do século XXI) Ao lonxe vin pasar o meu amado e el estaba ben agarrado Maldito desgraciado!

Ao lonxe vin pasar o meu amigo e el estaba comendo un figo Maldito desgraciado!

E el estaba ben agarrado aínda que era o meu namorado Maldito desgraciado!

E el estaba comendo un figo aínda que sempre estivo comigo Maldito desgraciado!

Gema Montero (3º ESO)

86

De volta!

Non sei que día é, nin sequera que hora é, pero parece cedo. Xa que o teléfono non para de soar, miro a ver que lle pasa e resulta que se trata do espertador. Xa hai que volver ao colexio unha vez máis! Levántome, cos ollos medio pechados, vístome, e vou ata a cociña e ala…xa está o zume enriba da mesa, sinal de que é certo: hai que ir ao colexio!

No autobús non nos podemos sentar xuntos: xa somos poucos e por encima crebados. Unha vez no colexio parecemos anoxados. Non nos podemos acercar os uns aos outros. As mesas están separadas. Din que uns dous metros uns dos outros. Tanto tempo sen ver os amigos e case non podemos compartir os momentos de toda esta tempada en clausura.

O primeiro día pouca clase imos dar. Creo que máis ben imos falar unha e outra vez do acontecido e, sobre todo, do virus que anda por aí fóra.

De repente, soa a sirena. Agora si, como se de un golpe se tratase, o corazón empeza a latexar con forza. É hora de ir para casa. Menos mal, porque creo que o primeiro día vai ser duro. Chego a casa e, como se nunca me vise, Blas non me deixa de perseguir, marcando as súas pisadas alí por onde eu paso. Pobre, xa non se acordaba de que eu tiña que faltar tantas horas da casa.

Parecía que non ía chegar pero chegou: a volta á realidade.

PABLO, 1º da ESO

Sabía que o primeiro día de colexio despois da corentena ía custar pero, aínda así, os nenos tiñan un sorriso na cara. A verdade é que xa botaba de menos coller o lapis no colexio porque sempre traballabamos dende a casa, a través de clases online.

Agora todos van no seu coche, xa que teñen medo a coller o coronavirus se fosen en autobús. Din que non se respecta a distancia. O máis normal é que se respecte, pero eu non son a que o decide.

Tamén botaba de menos xogar ao balón cos meus amigos porque o pasaba moi ben. Agora non nos deixan porque non podemos estar todos xuntos: teñen medo de que alguén teña o coronavirus e que nos contaxie. En teoría, só poden estar dez persoas; se non, é máis probable contaxiar aos demais. Nós somos cerca de 30 e iso é o triplo de persoas!

Sei de moita xente que pensa que se mira as estrelas, vai ir todo moito mellor, que xa non vai volver o virus. Eu tamén o fago, porque se cadra é verdade...

SABELA, 1º da ESO Espertei en Quiroga ás 7:15h. Vestinme, collín a mochila e fun co meu pai para Folgoso. Cando cheguei, deixei a mochila nun recuncho e púxenme a almorzar café con leite. Cando acabei, baixou Lucia e estiven un momento con ela, xogando coa cadela. Logo, Lucía foi coller o transporte mentres eu quedaba coa miña avoa.

Cando chegou a hora, collín a mochila para ir esperar o autobús. De camiño, apareceu un gato e a cadela foi detrás del para ver se o collía. Estivemos esperando o transporte e, mentres tanto, miña avoa contou unha historia. Chegou o transporte e subín nel. Démonos os bos días e fomos falando para non nos aburrir, xa que son quince minutos. Chegamos ao colexio. Aínda quedaban cinco minutos, así que tivemos que esperar. Cando entramos no colexio, saudámonos todos e fomos ás clases. A segunda tiñamos educación física con Jacob.

De súpeto, vimos moito fume e, despois dun anaco, pasaron helicópteros para apagaren un incendio.

Estaba ardendo unha casa. No segundo recreo, sen querer, déronlle un golpe a Erea na cabeza cun balón.

Desmaiouse e cando espertou dixo que vira as estrelas.

ZAIRA, 1º da ESO

87

DECEMBRO 2019

O NACIONALISMO CATALÁN Arnau Visuña Costa

O nacionalismo é unha ideoloxía ou movemento sociopolítico que xorde dun sentimento de identificación cunha comunidade e crea unha vinculación entre os cidadáns dunha nación. Moitas veces, o seu obxectivo é a reivindicación dos dereitos dunha nación, mediante a autodeterminación política.

O termo "nacionalismo" xorde e toma a forma que ten hoxe en día a finais do século XVIII e principios do século XIX, unha época de revolucións europeas, moitas veces impulsadas por este sentimento. Así, hai varios exemplos de nacionalismos nesta etapa: as unificacións de Alemaña e Italia, a independencia de Grecia do Imperio Otomán, a independencia de Estados Unidos etc.

Pese a tomar a maioría da súa importancia e gran parte da súa forma nesta época, o nacionalismo sempre, dunha forma ou doutra, existiu, aínda que non existise este termo. Así, por exemplo, durante a Prehistoria, a xente dun castro galego non se identificaba cun romano, durante a Idade Media unha persoa francesa non se identificaba cunha árabe ou durante o século XVI, un "indíxena" de América non se idenficaba cos conquistadores hispánicos.

88

Un nacionalismo que ultimamente está

Actualmente unha parte do pobo catalán

tomando moita importancia é o catalán.

quere obter a indenpendecia de Cataluña.

Pódese dicir que os primeiros rasgos de

Poderíase dicir que a sociedade está dividida

nacionalismo catalán móstranse no século X,

en canto a opinión: unha parte dela ten unha

cando os Condados Cataláns logran a

visión pro-independencia mentras que outra

independencia do Imperio Carolinxio, que

está en contra desta.

nesta época xa estaba a debilitarse. Os

O 1 de outubro de 2017 celebrouse en

condados foron independentes ata o século

Cataluña un referendum para tomar unha

XII, cando por unha unión dinástica se uniron

decisión a cerca da independencia pero o

á Coroa de Aragón. A finais do século XIX

estado español non o considerou lexítimo e

xorde o que xa se recoñece como

polo tanto os seus resultados non se tiveron

nacionalismo catalán. Un sector do

en conta. Dende entón ocurriron varias

republicanismo federal encabezado por

manifestacións co obxectivo de acadar o

Valentí Almirall deu un "xiro catalanista" e

referendum, pero ata o momento non tiveron

rompeu co Partido Federal, que dirixía Pi y

éxito.

Margall. En 1879 fundou o "Diari Català", que

Persoalmente espero que se chegue a un

aínda que en 1881 pechou, foi o primeiro

acordo entre o estado español e o catalán

diario escrito integramente en catalán.

para decidir sobre o futuro de Cataluña.

Celebrouse en Cataluña un referendum para tomar unha decisión a cerca da independencia pero o estado español non o considerou lexítimo e polo tanto os seus resultados non se tiveron en conta.

89

RECORDOS DO CURSO 2019/2020 Este curso non foi coma os demais. Será, seguramente, o máis raro que imos vivir; pero, a pesar deste accidentado terceiro trimestre, quedaron moi bos recordos de xornadas conmemorativas e festivas! Outras "lembranzas" non puideron ser: a visita a Romeor, a viaxe a Portugal etc. Seguro que o curso que vén haberá un cento de oportunidades para celebrar, recuperar ou substituír estas vivencias adiadas, que non perdidas.

“A noite entre libros” foi a miña actividade favorita. Certo é que cando souben desta idea pensei: “Durmir no cole cos estudantes?!? Mi madriña! Vaia loucura!”. E algo de loucura si que foi, pero das boas!!

Os pequenos e as pequenas da primaria pasaron unha tarde moi entretida estreando todas as novidades da biblioteca. A secundaria converteu o cole nun estudio de Hollywood e, coa axuda do profesorado, rodou unha curtametraxe de medo…ou de risa? Aínda non o teño claro!

Ese filme será recoñecido en todos os foros cinematográficos mundiais nun futuro! Nun futuro non próximo, certamente, pero é que a vida dos xenios nunca foi fácil!

Pola noite houbo quen durmiu, quen non parou de rir, quen roncou...e tivemos que insistir e insistir para que as luces deses vagalumes tecnolóxicos desaparecesen!

E que saboroso almorzo para pechar a experiencia!!

Fomos ben lambuzas e non deixamos moito sitio para as castañas e os chourizos do Magosto! Aínda tivemos gana de seguir festexando. Non todo vai ser estudar!

Brindos

Visita de Celia Díaz 25N Tamara 90

Pita Vilasánchez, coordinadora da biblioteca.

O Entroido é unha das festas máis agardadas no calendario galego e no CPI Poeta Uxío Novoneyra, tamén. De feito, foi a miña actividade favorita.

Por que? Porque a celebración comezou axiña! Durante toda a semana o colexio respirou un ambiente festivo xa os días previos, pois faciámoslle caso ao Meco e viñemos en bata, pixama, zapatillas, coa roupa do revés, con cousas na cabeza…O día grande foi o 21 de febreiro, cando todo o colexio apareceu disfrazado de castrexos e romanos, cuns traxes ben bonitos feitos entre todxs!

Tamén me gustou moito porque tivemos convidados todo o día! Pola mañá estivo a Asociación A Castronela de Friol.

Déronnos explicacións históricas, fixeron un taller de coiro, regaláronnos colgantes, amosáronnos como se facía o queixo, fixemos tiro con arco… É dicir, unha morea de actividades en que mesturamos historia, cultura popular e diversión!

Logo, fartámonos de comer un delicioso xantar de Entroido e fixemos a dixestión co humor de Celso! Que personaxe e que bo día!

Silvia 91

Loureiro Fraga, coordinadora de Normalización.

A PREHISTORIA NA ZONA DO COUREL

Cova Eirós

A COVA

Pablo e Zaira (1º ESO)

ESTÁ EN TRIACASTELA

Cova Eirós é unha cova prehistórica que ten 35000 anos de antigüidade e está situada no lugar de Cancelo (pertence o concello de Triacastela).

TEN UNHA

No seu interior encontráronse restos de animais (oso das cavernas), humanos (homo sapiens e homo neanderthalensis)

CONSERVACIÓN

e artísticos (as pinturas rupestres máis antigas de Galicia).

EXCEPCIONAL EN

A conservación de materiais orgánicos débese á condición de

GALICIA

pH básico dos terreos calcarios nos que se localiza cova Eirós, o que non adoita acontecer na maior parte de Galicia,

É UN BIC

onde predominan chans ácidos que apenas permiten a conservación de restos orgánicos.

Recoñeceuse Cova Eirós como un Ben de Interese Cultural (BIC)

TEN RESTOS ANIMAIS, HUMANOS E PINTURAS 92

Más ou menos, Elba era así:

FOTO DE MARTÍN BERAURTÉ

Elba Sabela (1º ESO) Elba foi unha muller que tiña entre 20 e 40 anos e hai 9.300 anos iba paseando co seu rabaño de uros nas serras do Caurel. Non sabemos como, pero ela e os seus animais caeron nun buraco, ata que 9000 anos despois un grupo de espeólogos a atoparon no Chan do Lindeiro.

Analizando os restos sabemos que Elba tiña serios problemas de saúde: artrose, malnutrición e posibles danos neurolóxicos por un traumatismo cranial.

Dende que os restos fósiles foron atopados nunha cova do Caurel, un equipo traballou en recrear o seu aspecto físico e a súa vida.

Segundo a reconstrución realizada polos expertos a partir das probas xenéticas realizadas polos ósos encontrados, a pastora Elba non chegaba aos 1,60 metros de altura, tiña o pelo escuro e os ollos castaños.

ELBA SIGNIFICA “A QUE VÉN DAS MONTAÑAS” EN CELTA. 93

CONTAMINAR OU

NON

CONTAMINAR? Candela (redacción)

HOXE A XORNALISTA SILVIA ENTREVISTOU A UXÍA, UNHA EMPRESARIA EN CONTRA DE COIDAR O MEDIO AMBIENTE; A LUÍS UN ECOLOXISTA; E A DANI, UN GANDEIRO DA ZONA.

SILVIA: Para a súa explotación gandeira precisa usar auga de xeito excesivo? E contamina a auga con productos fertilizantes?

DANI: Non porque só uso a auga do río para darlle de beber aos animais e se me fai falta máis vou por unha cisterna ao río. Non porque para abonar só uso os excrementos das vacas.

SILVIA: É certo que vai ampliar a súa explotación gandeira cunha nave maior? Isto vai destruír o patrimonio natural do Caurel...

DANI: Sí,porque vou traer máis vacas e o que me interesa é gañar máis cartos.

SILVIA: Uxía sabe que a súa contínua deforestación está poñendo en perigo moitas especies autóctonas do Caurel, non vai facer nada para cambialo?

UXÍA: Pois mira, eu saber seino, pero para min é moi necesario, porque eu quero ampliar a miña empresa. Non vou facer nada para cambialo porque me parece moi necesario para manter o meu nivel de vida.

94

SILVIA: Ademais,emprega máquinas que contaminan... Sabe o dano que ocasiona? Non vai cambiar o modo de produción?

UXÍA: Sei o dano que ocasiono pero non vou cambiar nada porque así gaño máis cartos e dame igual o medio ambiente, iso a min non me afecta, aféctalle aos outros.

SILVIA :En canto a súa empresa na cidade, está producindo moitos residuos. Que vai facer con eles?

UXÍA: En primeiro lugar temos unha fábrica ao lado do mar dónde alí tiramos o que nos sobra. En segundo luga, imos poñer máis empresas en cada comunidade autónoma e xa comprei fincas para poñer alí os residuos.

SILVIA: Que medidas nos propón para protexer o medio ambiente?

LUÍS: Propoño tres solucións: primeiro, protexer espazos para que non cambien o que hai,que non fagan obras; segundo,a prevención, como no mar que non contaminen desde os portos;e terceiro, a corrección e mellora dos espazos deteriorados, como a depuración das augas ou reciclando.

SILVIA:Que son os espazos Protexidos?

LUÍS:En España hai máis de 600 Espazos Protexidos. Son os que se protexen da acción humana para salvar paisaxes, animais.Por exemplo, aquí quedan poucos castiñeiro, temos que protexer espazos como a Devesa da Rogueira.

Candela, Daniel, Luís e Uxía (2º ESO)

95

FAMILIA O can come cando quere Gústalle cazar ratos e afogalos no bebedoiro Destroza mobles Defende a súa familia Ábrenos a porta.

A tartaruga móvese polo acuario Queda quieta Observa Está tranquila Enche a casa de feces.

O león corre veloz Vive sempre atento Mata polos seus Ten unha pelaxe brillante dentes feroces garras longas A aguia anda polo aire lixeiramente Ten voz aguda longo bico Alimenta as súas crías Eu son un golfiño feliz Non me gusta cazar ratos Nin sei estar quieto Tampouco vivo sempre atento E nin sequera ando polo aire Mais gústame comer cando quero observar E, sobre todo, encántame nadar veloz a miña voz aguda e coidar dos meus.

Gema Montero (3º ESO) 96

COMO LLE AFECTA O CORONAVIRUS A...

POR GEMA MONTERO GARCÍA (3º ESO)

O SECTOR PRIMARIO -Bos días. Eu chámome Carla e gustaríame facerche unha entrevista para a televisión galega acerca do coronavirus. Estarías disposta a participar?

-E podes levar un becerro ou unha vaca ao

-Encantada. Eu son Marta. A verdade é que levo un

matadoiro?E a un cebadoiro?

pouco de présa pero si, estaría encantada de

-Que eu saiba si que está permitido ese

participar nesta entrevista.

transporte.

-Tentarei ser o máis breve posible.

-Os mercados de gando teñen actividade?

-De acordo. Comecemos.

-Non. En Galicia optouse por suspendelos.

-A primeira pregunta que me gustaría saber é se o

-Pódense recoller crotais para o gando?

coronavirus está afectando o teu traballo?

-Si, pero hai que pedir cita telefónica nos servizos

-Eu traballo na gandaría e a verdade é que si está

veterinarios das Oficinas Agrarias Comarcais.

afectando bastante.

-Hai algo máis que queiras engadir?

-Estase levando a cabo algún tipo de control

-Gustaríame resaltar que a xente, dada a

animal?

situación actual, estase dando de conta da

-Pois o saneamento gandeiro estivo suspendido

importancia que ten este sector. Pero aínda así a

desde o inicio do estado de alarma ata a mediados

crise estanos afectando moito aos traballadores

de abril.

do rural.

-Pois grazas por responder a estas preguntas e ata a próxima.

-De nada, adeus.

97

COMO LLE AFECTA O CORONAVIRUS A...

POR GEMA MONTERO GARCÍA (3º ESO)

O SECTOR SECUNDARIO -Bos días. Eu chámome Lara e gustaríame facerche unha entrevista para a televisión galega acerca do coronavirus. Estarías disposta a participar?

-Segues cobrando o mesmo?

-Encantada. Eu son Sofía. A verdade é que levo un

-Agora non cobro porque non estou traballando

pouco de présa pero si, estaría encantada de

pero cando me reincorpore ao meu labor terei

participar nesta entrevista.

menor salario mensual.

-Tentarei ser o máis breve posible

-Pensas que cando o tema do coronavirus

.-De acordo. Comecemos.

remate volverá a ser normal o teu lugar de traballo?

-Como está afectando o coronavirus o teu traballo?

-Vai ser moi difícil volver á normalidade, aínda

-Está afectando bastante en parte por un ERTE, que

que pouco a pouco, se seguimos as medidas

é a suspensión dos contratos de carácter temporal,

propostas polo goberno, seremos capaces de

e non sei cando me renovarán o contrato. Agora

que as cousas sexan como antes. Pero eu penso

non estou cobrando dende fai cuarenta días.

que iso custará moitos anos.

-Cando pensas que te poderás reincorporar de

-Pois grazas por responder a estas preguntas e

novo? E como será?

ata a próxima.

-Supoño que dentro de bastante porque, cando

-De nada, adeus.

acabe a cuarentena, teremos unha crise moi forte.

Seguramente a xente non vaia tanto ás tendas.

Penso que despedirán moito persoal. Mudarán moito os horarios e tentarase non ter tanta xente nun mesmo espazo de traballo.

98

COMO LLE AFECTA O CORONAVIRUS A...

POR GEMA MONTERO GARCÍA (3º ESO)

O SECTOR TERCIARIO -Bos días. Eu chámome Lucía e gustaríame

-Pensas que este curso vas volver a clase?

facerche unha entrevista.

-Eu creo que si, seguramente as dúas últimas

-Encantada. Eu son Gema.

semanas ou así.

-Tentarei ser o máis breve posible.

-Os profesores poñen máis deberes agora que

-De acordo. Comecemos.

antes?

-Depende da materia e do profesor pero si que

-A primeira pregunta que me gustaría saber é se o

hai profesores que poñen máis deberes agora

coronavirus está afectando os teus estudos?

que antes.

-Sí, xa que agora non imos á escola e facemos clases online.

-Botas de menos a xente do colexio?

-Si, aínda que se está mellor na casa.

-E que fas con tanto tempo libre?

-O máis entretido que se pode facer é sacar o can, durmir e estar co teléfono.

-E que pensarías se a educación fose telemática

-Cantas veces sacas o can cada día?

-O positivo sería que non teríamos que madrugar

- Dependendo,pero normalmente entre unha ou

tanto, nin pagar o transporte escolar e o

dúas veces pero paseos longos.

comedor. E a parte negativa sería que as clases

a partir de agora?

resultarían máis difíciles de entender sen un -Que opinas das clases online?

profesor diante explicando. Indo a clase

-Que para moito non serven xa que é algo

apréndese moito máis porque na casa tes o

complicado non estar no colexio dando clase. Á

teléfono e estás moito máis pendente das

parte hai días que só teño unha clase e outros que

notificacións do móbil que do profesor. E o peor

teño tres clases seguidas.

é que non ves os compañeiros e non podes socializar en persoa nin nada.

99

Student's Digest 19-20

The Boy in The Striped Pyjamas Review by Arnau, 4th year of ESO

The Boy in The Striped Pyjamas talks about the story of a German child during World War II. The book presents the forbidden friendship between this child, Bruno, whose father is a high ranking officer of the Nazi regime, and a Jewish boy imprisoned in Auschwitz.

Bruno is a 9-year-old boy who lives in Berlin with his family. He lives in a big house and he loves exploring it. He has lots of friends in Berlin and he loves going out and playing with them. One day, Bruno and his family have to move because of his father's job. They have to move to “Out-With” and Bruno doesn't really like it there. There aren’t any other houses or kids around so Bruno is bored. A few hours after arriving Bruno sees a city full of people on the other side of a huge fence. The city looks rather dull to him. Everyone is wearing striped pyjamas and he doesn't understand why. One day, while his mother is sleeping and his father is working, Bruno decides to go exploring outside even though it is strictly forbidden. He is walking along the big fence when he sees a boy and he is happy to have more children to talk to.

The main characters are: Bruno, a young kind-hearted boy who loves exploring; Gretel, Bruno's sister who according to him is a Hopeless Case; Bruno's mother, a kind woman who wants the best for her family; Bruno's father, a commandant in the German army; Maria, a maid who was “saved” from poverty

by Bruno's father and Shmuel, the Polish kid Bruno meets at “Out-With”.

I really enjoyed reading the book, I think it's a really interesting book and it's not too hard to read so it's accessible for a lot of people. I would recommend this book to anyone over the age of 12 or who can understand the topic the book deals with. I believe everyone can have fun and learn from it without having any trouble understanding it.

Hi!

Zaira, 1st year of ESO

Pablo, 1st year of ESO

Sabela, 1st year of ESO

Pablo, Sabela & Zaira 100

Exquisite corpse

Google Trasnlate

Candela, Dani, Luís & Uxía, 2nd year of ESO

Dear Alexia, Have you ever been to Barcelona? I haven’t seen much yet. I went to La Sagrada Familia on Friday. I loved it! It’s very beautiful! I have already visited Park Güell. On Saturday I went to the beach , but I didn’t like it. Galician beaches are way better! The weather has been nice since Wednesday.

Last night I was having dinner when I got your message, that’s why I forgot to answer! Sorry!

I´m waiting for my mum right now. We’re going to Sabadell. Our train leaves at 11:00 o´clock. I´m meeting my friends for lunch. I’m very nervous! We’ve planned lots of things!

Please write to me.

Love, Gema

Gema, 3rd year of ESO 101

DESPEDIDA Esto é unha cursilada. Sería mentira dicir que non quero marchar (e tamén que non me obrigaron a escribir este artigo). Bueno, continuamos... levo 13 anos neste centro e parece mentira que vaia a marchar. Durante estes anos tiven moitos profesores moi bos e tamén moi bos compañeiros. Grazas ós profesores tamén realizamos moitas actividades extraescolares e fixemos viaxes que non serían posibles noutros centros.

Estes foron unha oportuninade fantástica para nós, para ver outros lugares e medrar como persoas e dende logo botareino de menos. Unha das miñas saídas favoritas foi a que fixemos no ano 2018 a Andorra. Nesta viaxe fixemos un curso de esquí cos compañeiros e os profesores. Recordarei sempre esta etapa como unha das mellores da miña vida e nunca a esquecerei (supoño).

Agora é o momento de que me despida.

Deséxovos a mellor sorte posible e espero que o centro no que pasei 13 anos da miña vida siga funcionando por moitos anos máis e que outros alumnos teñan a mesma experiencia que eu tiven. Adeus.

Arnau Querido Arnau: Como cambiaches dende que te vin por primeira vez! O que pensei que era timidez, resultou ser reflexión. O que parecía preguiza, foi meticulosidade por facer as cousas ben… Fuches medrando e acompañándome nos recreos na miña biblioteca.

Saiches de excursión, de congresos…e sempre mostraches unha alta responsabilidade. En que gran home te convertiches! Xeneroso e forte, cumprindo obxectivos aínda que non che gustaran ás veces.

Moitxs somos xs que aprendimos de ti.

Porque es o mellor legado da persoa fantástica que foi o teu pai.

Quero que recordes que este foi, é e será o teu colexio. Aquí estaremos sempre para ti. Para vós.

Grazas por este tempo, O Colexio do Courel