Divers Antwerpen - 32

Luxemburg

België Macedonië Malawi Madagaskar

Van Afghanistan tot Zwitserland

Divers

Antwerpen

Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn

donderdag 28 mei 2009 www.gva.be

Luxemburg

Macedonië

Madagaskar

Malawi

“De stad Antwerpen

“In Macedonië was

“Alle vijf jaar

“In Malawi ben

blz. 2-3

blz. 4-5-6

blz. 7

blz. 8

Nico Baesch

Goce Dimevski

Allain Rafidison

heeft destijds ik een rijzende krijgen onze veel Luxemburgers ster aan het doden nieuwe gelokt” voetbalfirmament” kleren aan”

Maxwell Chilije

je nooit eenzaam”

Teksten: Evita Bonné,Paul Verbraeken, Johan Van Geyte, Marjorie Blomme, Karin Vanheusden, Carine Tollenaere, Marliese Peeters, Liesbeth Baeten Coördinatie: Kris Vanmarsenille Eindredactie: Carine Tollenaere Foto’s: Jan Van der Perre, Wim Hendrix, Patrick De Roo, Dirk Kerstens, PhotoNews, Luxemburgs Verkeersburo, GPD, EPA, AP, GVA

.DIVERS ANTWERPEN

donderdag 8 mei 009

Toen en nu

Cijfers BELGIE

DUITSLAND

Rijkste land van Europa MM Luxemburg is stokoud: in 963

Luxemburg

LUXEMBURG Aarlen

Het Gibraltar van het Noorden

Luxemburg

FRANKRIJK

werd het een graafschap, in 1354 een hertogdom en in 1815 bij het Congres van Wenen een groothertogdom onder Willem I van Oranje.

MM In 1839 verloor het door het Verdrag van Londen meer dan de helft van zijn grondgebied aan België: de Belgische provincie Luxemburg.

MM In 1890, na het overlijden van koning Willem III, kwam een ein-

de aan het Nederlandse bewind in Luxemburg.

MM Nu vormt Luxemburg een parlementaire monarchie met groothertog Hendrik, zoon van koning Alberts zus JosephineCharlotte van België. Het heeft zo’n half miljoen inwoners, 40% komt uit het buitenland.

MM Luxemburg stond samen met België en Nederland aan de basis van de Europese gemeenschappelijke markt.

MM Met een koopkracht van 41.230 euro/persoon is Luxemburg het rijkste land van Europa.

MM Hoofdstad: Luxemburg MM Regeringsvorm:

parlementaire monarchie (groothertogdom) MM Talen: Frans, Luxemburgs, Duits MM Inwoners: 486.006 (2008) MM Religie: rooms-katholiek MM Oppervlakte: 2.586 km² MM Munt: euro MM Nationale feestdag: 23 juni MM Landcode telefoon: 352 MM Landcode internet: .lu MM Plaats op lijst rijkste landen: 18/177

“Antwerpen had een erg grote aantrekkingskracht op Luxemburgers” Het was de haven die Luxemburger Nico Baesch (84) naar Antwerpen heeft gelokt en het was de metropolitische sfeer die hem hier behield. “Hier leefde iets, een sfeer van 'trek je plan'. Dat beviel me.”

Nico Baesch is zijn hele leven actief geweest in de Antwerpse h ave n s e c to r.

“Antwerpen was destijds de meest kosmopolitische stad van Europa. Je liep hier zelfstandigen uit heel de wereld tegen het lijf. We vonden het hier allemaal goed thuiskomen.”

“ Het Groothertogdom Luxemburg en het Groothertogdom Brabant, waar Antwerpen nog deel van heeft uitgemaakt, hebben een lange geschiedenis en zijn ooit heel competitief geweest. In de twaalfde eeuw waren Ekeren en Hoboken nog van Luxemburg”, steekt Luxemburgs Berchemnaar Nico Baesch van wal.

“Luxemburg, enkel een oord voor rijken? Ik ben een simpele jongen uit Bas-Belain, nabij het drielandenpunt. Mijn vader was een man van de spoorwegen, geen bankdirecteur”, M

MM

Nico Baesch: “Door het ontstaan van de Europese instellingen verkozen Luxemburgers Brussel boven Antwerpen. Het aantal Luxemburgers in Antwerpen nam geleidelijk aan af en nieuw bloed kwam er niet.”

50

%

POLAND

ROMANIA

CONGO DRC

**

MOROCCO

BEL DE HELE WERELD TURKEY

OP BOVENSTAANDE BESTEMMINGEN ELKE DAG VANAF 16:00H TOT 04:00H

VAST & MOBIEL

www.ortelmobile.be

ROND TEGEN EXTREEM LAGE TARIEVEN! *Eenmalig starttarief voor onderling gratis bellen is € 0,15 * Maximale gesprekstijd voor onderling gratis bellen is 10 minuten * Onderling gratis bellen geldt alleen binnen België * Voor een overzicht van alle tarieven en voor meer informatie over onze actie gaat u naar: www.ortelmobile.be ** Actie geldig vanaf 8 mei 2009

“Luxemburg een oord voor rijken?

Ik ben een simpele jongen uit het drielandenpunt.

Mijn vader was geen bankdirecteur maar een man van de spoorwegen” Nico Baesch

GRATIS!!

ONDERLING BELLEN VAN ORTEL NAAR ORTEL*

connecting the world

vertelt hij lachend.

“Antwerpen heeft een lange tijd een grote aantrekkingskracht uitgeoefend op Luxemburgers. Tijdens het interbellum kwamen hier heel wat jongens studeren in de handelsschool, maar ook richtingen zoals navigatie of om de administratie te kunnen gaan doen in Congo waren populair. Het was hier vergeven van de fils a papa uit Luxemburg. Ik, de jongen van bescheiden afkomst, charmeerde me een weg in die kringen.”

“Die jongemannen bleven niet zelden hangen in naam van de liefde.

Of och ja, je begrijpt dat de tijden toen anders waren: als je iemand zwanger maakte... ” “Of dat in mijn geval ook zo was?

Nee, ik heb mijn vrouw Anne-Marie op latere leeftijd ontmoet tijdens

DIVERS ANTWERPEN.

donderdag 28 mei 2009

Erfgoed

Kazematten MM Kazematten zijn een

militair verdedigingsbolwerk.

MM In het jaar 963 bouwde Graaf Siegfried op de Bockrots een kasteel, de basis voor de latere stad.

MM In het verloop van de eeuwen werden ringmuren aan de westkant aangelegd.

MM De beste vestingsbouwers van de bezetters onder wie de Bourgondiërs, Spanjaarden, Fransen, en Oostenrijkers,

een zakenreis op de trein in Oostenrijk. Zij is afkomstig uit Salzburg. Ze kwam mijn volgestouwde rijtuig binnen. Ik stond haar mijn plaats af en we geraakten aan de praat. Voor ik het wist, had ik het volgende weekend een afspraak met haar in Salzburg. Voordat ze naar Antwerpen is verhuisd, ging ik om de twee weken naar daar, en zij nam soms de nachttrein naar Keulen. God, dat waren romantische tijden.” (lacht glunderend) “Zelf heb ik niet in Antwerpen gestudeerd. Tijdens de oorlog - Luxemburg maakte deel uit van Groot-Duitsland - heb ik op de Marine Kriegschüle gezeten. Mijn schip werd in 1944 gebombardeerd. Ik zat in de motorkamer en was de laatste die ze er levend hebben kunnen uitvissen.”

“Toen de oorlog voorbij was, ben ik handelsstudies gaan doen in Brussel om vervolgens in de Antwerpse havensector Luxemburgse bedrijven te helpen oprichten. Ik had een Joodse vriendin, een meisje uit gerenommeerde kringen. We spraken vaak af op Linkeroever, op het strand of aan het zwembad. Maar ik wilde

86

Luxemburgers wonen in Antwerpen.

maakten van de stad een van de stevigste vestingen ter wereld en Luxemburg kreeg de bijnaam het “Gibraltar van het Noorden” .

MM Het complex van kazematten bood onderdak aan het geschut, aan soldaten en paarden, maar ook aan bakkerijen, slagerijen en zelfs ateliers.

MM Het ondergrondse netwerk was 23 kilometer lang, had drie vestigingsgordels, 24 forten en 16 andere belangrijke versterkingen.

MM Toen Luxemburg in 1867

tot neutraal gebied werd verklaard, moest de vesting afgebroken worden. Toch is nog 17 kilometer bewaard kunnen blijven.

MM Nu heeft de Unesco de hele binnenstad op de Bockrots, inclusief de kazematten, op de lijst van wereldcultuur geplaatst.

MM Twee kazematten zijn voor het publiek toegankelijk: die van de Bock (gedeeltelijk in 1745 uitgegraven) en die van het Pétrusse-dal (vanaf 1644).

Luxemburgs niet zo vreemd Lëtzebuergesch schwätzen ass flott.

Het is tof om Luxemburgs te praten.

Mir wëlle bleiwe wat mir sinn.

Wij willen blijven wat we zijn. eerst carrière maken en dan pas een gezin.”

“De Antwerpse maritieme sector kende destijds heel wat Luxemburgse firma’s. Daardoor ging die jonge generatie zich in het Antwerpse havenleven engageren. Ook ik ben zo naar hier gekomen, intussen meer dan zestig jaar geleden. Ik ben begonnen bij een firma van Transaf, die nu niet meer bestaat. Davum en Cobelfret zijn enkele andere voorbeelden. Nu zijn die spelers hier bijna allemaal verdwenen.”

“Aan het einde van de 19de eeuw waren er al zo veel Luxemburgers in Antwerpen dat in 1885 het idee ontstond om een vereniging op te richten: Cercle des Luxembourgeois d’Anvers. Er werd toen nog geen verschil gemaakt tussen de provincie en het Groothertogdom omdat de scheiding nog niet zo oud was. Naar aanloop van en tijdens de oorlogsjaren is dat veranderd. In Luxemburg als in Antwerpen werd er onderscheid gemaakt tussen de

'goede' en de 'slechte' Luxemburgers.

Ook de Cercle des Luxembourgeois werd 'aangetast' door die mentaliteit. Er werd een vereiste in het leven geroepen om er deel van uit te mogen maken, namelijk het spreken van het Luxemburgs of Lëtzebuergesch.”

“In de jaren 1970, na de introductie van de Europese gemeenschappelijke markt en de Europese instelling in Brussel, verkozen Luxemburgers Brussel boven Antwerpen. Het onderwijs in Antwerpen was intussen vernederlandst. Daar ging dus ook geen aantrekkingskracht meer van uit. De groep Luxemburgers in Antwerpen nam geleidelijk aan af en nieuw bloed kwam er niet. Vandaag leven er nog zo’n zes echte Luxemburgse families in Antwerpen. Daarom besloten we op 31 december 2007 om de Cercle te liquideren.”

“Heimwee? Nee, daarvoor ga ik nog te vaak terug. Mijn zus en haar kinderen wonen er nog en ik ga dikwijls op bezoek bij een oude jeugdvriendin van me.”

Luxemburgs is de officiële taal van het groothertogdom en staat dicht bij wat bijvoorbeeld in de Voerstreek wordt gesproken. De meeste Luxemburgers spreken of verstaan het Luxemburgs hoewel het groothertogdom vooral het Frans en het Duits als administratieve talen hanteert.

Minder bekend is dat dit Lëtzebuergesch ook een van de autochtone talen van België is! In de zuidoostelijke hoek van de Belgische provincie Luxemburg is het Luxemburgs de autochtone taal van naar schatting 15.000 tot 20.000 Belgen.

In de jaren na 1830 was jarenlang onduidelijk waar de grens zou liggen. Vooral onder druk van Frankrijk werd het oorspronkelijke groothertogdom opgesplitst in een onafhankelijk staatje - dat nog jaren rechtstreeks onder de Nederlandse kroon zou vallen en een Belgische provincie. Pas in 1839 werd de grens definitief getrokken en werden de Belgische Luxemburgssprekenden een kleine minderheid in ons land.

Tot de Eerste Wereldoorlog stoorde Brussel er zich niet aan dat men in en rond Arel - de autochtone naam voor Aarlen, Arlon dit Duitse dialect sprak. In het lager onderwijs was het Duits de voertaal terwijl bij de kiesverrichtingen Duits werd gebruikt.

Na 1914-1918 werd het Duits expliciet verboden terwijl op dat ogenblik de Oostkantons werden aangehecht. Taalspecialisten maken sindsdien een onderscheid in Alt-Belgien en Neu-Belgien.

Gaandeweg werd het Luxemburgs verdrongen door het Frans.

Eind jaren 1970 ontstond een tegenbeweging. De vzw Arelerland a Sprooch (Aarlenland en taal) ijvert sindsdien voor een culturele erkenning en het behoud van het Luxemburgs. Hoe braaf ook, de acties van Arelerland a Sprooch werden door de Franse Gemeenschap steeds erg bekritiseerd. Stafkaarten liegen er nochtans niet om: alle toponiemen zijn duidelijk Luxemburgs. Wie ooit zijn legerdienst deed in Arlon kon dit vaststellen: Frällen (Freylange), Attem (Athus),Greimel(Grumelange)en de Engelenbach: een beekje waar tienduizenden Vlaamse dienstplichtigen door ploeterden.

Bankgeheim begint te scheuren Jarenlang was Luxemburg een toevluchtsoord voor fiscale vluchtelingen. Wie zijn vermogen wou verbergen voor de eigen fiscus vond een veilige paraplu in het Luxemburgse bankgeheim.

Maar dat is niet absoluut meer. De eerste scheuren zijn er.

België heeft geen wettelijk geregeld bankgeheim. Hier heerst hoogstens een discretieplicht. De fiscus heeft allerhande mogelijkheden om toch bancaire informatie op te vragen.

In Luxemburg ligt dat anders.

Daar is wel een absoluut bankgeheim van kracht. Wie het schendt, stelt zich bloot aan strafrechtelijke veroordelingen.

Maar het Luxemburgse bankgeheim wankelt. Recentelijk sloot Luxemburg een akkoord met de Verenigde Staten. Bij een vermoeden van fiscale fraude door Amerikanen, verbinden onze zuiderburen zich ertoe toch informatie over te maken.

Dit is het eerste akkoord dat Luxemburg moet helpen om van de “grijze lijst” van de OESO met geviseerde belastingparadijzen af te raken. Tegen eind dit jaar wil minister van Financiën Luc Frieden daarom een twintigtal van die akkoorden afsluiten. Onder meer met België en Frankrijk zouden dergelijke overeenkomsten “in de pijplijn” zitten. En voor wie schrik mocht krijgen: de akkoorden gelden niet met terugwerkende kracht.

Eén en ander kwam in een stroomversnelling na de top van de grootste 20 mondiale economieën, eerder dit jaar in Londen.

Daar werden de ondoorzichtige praktijken in belastingparadijzen mee verantwoordelijk geacht voor het instorten van de financiële markten.

Maar ook de Europese spaarrichtlijn zorgt voor grote barsten in het bankgeheim.

Banken in Europese lidstaten zijn sinds 2005 verplicht om de fiscus van de betrokkene in te lichten wanneer ze intresten uitbetalen aan inwoners van andere lidstaten.

Voor Luxemburg geldt voorlopig een uitzondering. Zij mogen in deze gevallen gewoon nog roerende voorheffing afhouden en die anoniem doorstorten aan het land van de ontvanger.

Maar dit overgangsregime mag hoogstens negen jaar duren. Daarna moet Luxemburg ook de informatie doorgeven aan de fiscus van het land van de spaarder.

M

.DIVERS ANTWERPEN

donderdag 28 mei 2009

Toen en nu

4&37*&

#6-("3*+&

,VNBOPWP

4LPQKF

5FUPWP (PTUJWBS

7B

SE B

,JDFWP "-#"/*&

3BEPWJT

S

/FHPUJOP

SJN

1SJMFQ

4USVNJDB %PKSBONFFS

0ISJE 0ISJENFFS

Meer van Ohrid een van de oudste en diepste van Europa

4UJQ

7FMFT

OJ % $S

Macedonië

%FMDFWP

1SFTQBNFFS

LN

#JUPMB

(FWHFMJKB (3*&,&/-"/%

."$&%0/*&

¥ (3"1)*$ /&84

Vechten voor eigen rechten MM De Republiek Macedonië is

een Balkanland. Door een meningsverschil en internationale onenigheden geven de VN, de Europese Unie en de NAVO het de naam Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië (VJRM). Buurland Griekenland weigert de naam Republiek Macedonië te gebruiken omdat het ook een historische regio in het noorden van Griekenland is.

“Hier is het veilig” Orghan Isenovski (28) woont in Hoboken maar is afkomstig uit Skopje. Negen jaar geleden vluchtte hij naar België.

“Ik ben naar hier gekomen omdat ik in Macedonië geen toekomst had”, zegt Organ.

“Ook al is Macedonië de beste plek van de hele Balkan voor Roma’s, toch heb je nog steeds minder kansen als je uit een Roma-familie komt.”

“Ik heb gestudeerd, maar werk vinden was onmogelijk. Om toch werk te hebben en iets op te bouwen, ben ik naar het leger gegaan, maar dat heb ik maar één jaar volgehouden. Er is veel discriminatie in het Macedonische leger, vooral tegen de Roma.”

“In 1995 begonnen de problemen in Macedonië. Dat was het begin van de economische crisis en dat hebben we in alle lagen van de samenleving gevoeld.”

Na vijf jaar armoede en zwarte sneeuw, besloot Orghan te vertrekken. Hij ging naar Italië. Vandaar zette zijn tocht verder naar België.

“Het was moeilijk en zwaar. Ik was onzeker, wist niet wat me te wachten stond en was ook nog heel jong. In het begin was ik hier illegaal. Dat was een stresserende periode. Ik wist niet of ik kon blijven. Dat spookte dag en nacht door mijn hoofd.”

“Alles was hier ook anders dan in Macedonië: het weer, de natuur, de mensen en de taal. Soms was het moeilijk om me aan te passen. Maar ik mocht niet klagen: ik was eindelijk in een land waar ik wél kansen kreeg en waar ik een toekomst kon uitbouwen. Dat maakte veel goed.”

Volgens Orghan hebben Roma’s in Macedonië het over het algemeen toch iets beter dan in andere landen M

Orghan Isenovski: “Behalve wat nostalgische herinneringen aan jeugdvrienden en mijn familie heb ik niets meer met Macedonië.”

MM Land van Alexander de Grote.

oorlog wordt het ingelijfd bij Servië. Vanaf 1929 maakt het deel uit van het Koninkrijk Joegoslavië. Op 8 september 1991, na een referendum, wordt het onafhankelijk. De Republiek Macedonië wordt uitgeroepen op 8 september 1991.

MM Kampt met de problemen van de overgang van een communistische dictatuur naar een democratische vrijemarkteconomie. Grote sociale of politieke conflicten blijven uit, maar etnische tegen-

van de Balkan. “We hebben onze eigen president en hebben een volksvertegenwoordiger in het parlement en we hebben beperkte rechten. Het grootste probleem is het onderwijs.

Er studeren niet genoeg Roma’s.

Daardoor maken ze ook minder kans op een job en kunnen ze zich moeilijker emanciperen.”

“Mensen hebben een verkeerd beeld over zigeuners. Ze denken dat het prostituees, bedelaars en dieven zijn. Natuurlijk zitten die er ook tussen, maar de meerderheid doet daar niet aan mee.”

“De cultuur van de Macedonische Roma is ook anders dan die van de Kosovaarse bijvoorbeeld: daar zijn ze veel traditioneler en houden ze veel meer vast aan hun tradities.

Daar worden de vrouwen nog thuis gehouden en als minderwaardig behandeld. Terwijl dat bij ons in Macedonië niet meer het geval is.

Natuurlijk zullen mannen en vrouwen nog anders in het leven staan en opgevoed worden, maar zeker niet meer zo traditioneel als in Kosovo.”

Orghan is trots op zijn cultuur.

“Sommigen schamen zich ervoor dat ze Roma zijn, maar ik niet. Ik toon het en ik wil bewijzen dat niet alle Roma dom of arm zijn. Ik heb me verdiept in de geschiedenis en de cultuur van mijn land en mijn afkomst. Willen mensen er iets over weten, dan kan ik het hun vertellen en zo kan ik het

beeld dat ze van zigeuners hebben, veranderen.”

Op dit moment ziet Orghan geen toekomst meer voor hem in Macedonië.

“Ik ben daar al tien jaar weg. Er is zo veel veranderd. En ondertussen ben ik hier aangepast, heb ik een Belgische vriendin en voel ik me hier goed.”

“Ik mis mijn broer en mijn moeder wel. Zij wonen daar nog. Maar buiten nostalgische herinneringen aan mijn jeugdvrienden en mijn familie, heb ik niet veel meer dat me naar Macedonië lokt. Ik heb mijn leven hier uitgebouwd. Hier is het veilig en kan ik aan mijn toekomst werken.

Ik heb stabiliteit in mijn leven en ik kan alles doen wat ik wil. In Macedonië kon ik daar alleen maar van dromen.”

In de oudheid vestigt hij er een staat. Groeit uit tot gigantisch rijk. In de 2de eeuw voor Christus in handen van Romeinen.

MM Tijdens de middeleeuwen dringen Slavische stammen het zuiden van de Balkan binnen.

Heidense stammen worden tot het orthodoxe christendom bekeerd. Aan het einde van de middeleeuwen is de bevolking bijna volledig orthodox-christelijk. Later valt het gebied in Turkse handen. Dat duurt tot begin 20ste eeuw. Tijdens de eerste Balkan-

MM

“Ik heb stabiliteit in mijn leven en kan alles doen wat ik wil.

In Macedonië kon ik daar alleen maar van dromen” orghan isenovski

688

Macedoniërs wonen in Antwerpen.

DIVERS ANTWERPEN.

donderdag 28 mei 2009

Cijfers stellingen vormen ernstige bedreiging. De Albanezen, die de grote minderheid vormen, vinden dat Macedonië zowel Albanees als Slavisch moet zijn.

Ondanks de negatieve invloed van de oorlogen in de buurlanden is Macedonië op weg naar economische hervormingen.

Ultieme doel is de aansluiting bij de Europese Unie.

MM De nieuwe republiek ondervindt weinig tot geen gevolgen van de oorlogen in Joegoslavië begin jaren 1990. Dat verandert in 1998 met de ex-

treem-nationalistische orthodoxe regering onder premier Gregoriefski en de uitbraak van de oorlog in Kosovo, waar veel etnische Albanezen wonen. Een groot deel van hen vlucht naar Macedonië, waar al een grote etnisch-Albanese minderheid is.

MM De Albanezen in Macedonië, georganiseerd in de UCK-M, streven naar onafhankelijkheid. Dit leidt in 2001 tot een korte maar hevige strijd tussen etnische Albanezen en het Macedonische regeringsleger. Het geweld eindigt met het Akkoord van Ohrid.

Onafhankelijk sinds 1991 MM Officiële benaming: Repu-

bliek Macedonië. Door de VN, de NAVO en de EU wordt de naam ‘Voormalige Joegoslavische Republiek van Macedonië’ gebruikt.

MM Hoofdstad: Skopje MM Regeringsvorm: parlementaire democratie MM Staatsvorm: republiek MM President: Branko Crvenkovski (sinds mei 2004) MM Eerste minister: Nikola

Gruevski (sinds augustus 2006) MM Oppervlakte: 25.333 km² MM Aantal inwoners: 2.066.718 MM Gemiddelde leeftijd bevolking: 35,1 jaar MM Levensverwachting: 74,68 jaar MM HIV-besmettingen: minder dan 200 MM HIV-doden: minder dan 100 MM Werkloosheidscijfer: 34,5 % MM Etnische bevolkingsgroepen: Macedoniërs 64,2%, Albanezen 25,2%, Turken 3,9%, Roma-zigeuners 2,7%, Serviërs 1,8%, andere 2,2%

MM Religies: Macedonische

orthodoxen 64,7%, moslims 33,3%, andere christenen 0,37%, andere en nietgespecificeerd 1,63% MM Alfabetisering: 96,1% MM Onafhankelijk: sinds 8 september 1991 van Joegoslavië MM Nationale feestdag: 2 augustus (Heilige Elias) MM Munteenheid: denar MM Internetcode: .mk MM Landencode: 389 MM Plaats op lijst rijkste landen: 69/177

(

Tien voor taal

Goedemorgen.

Dobro utro.

Goedenavond.

Dobra vecer.

Hallo.

Zdravo.

“Ik droom van een succesvolle voetbalcarrière” Goce Dimevski (23) en zijn familie ruilden negen jaar geleden de Macedonische hoofdstad Skopje voor Antwerpen.

“We zijn gevlucht om politieke redenen. Meer willen we daar niet over kwijt”, zegt Goce. “Het verleden hebben we achter ons gelaten. Onze toekomst ligt hier.”

We ontmoeten Goce in het pas ingerichte ouderlijke appartement in Wilrijk, waar hij anderhalve maand geleden introk met zijn ouders en zijn jongere broer. Daarvoor woonden ze zeven jaar op het Zuid.

“Dat was een prachtige periode.

Maar mijn ouders wilden een eigen appartement kopen. En op het Zuid is dat bijna onbetaalbaar geworden.

Hier in Wilrijk zit ik nog steeds niet ver van het centrum, maar het is anders.”

Toen het gezin in 2000 naar Antwerpen kwam, heeft het vrijwel meteen een taalbad genomen. “Taal is het allerbelangrijkste voor een nieuwkomer. Al onze vrienden die hier al langer woonden, hadden ons dat op het hart gedrukt. ‘Als je de taal niet kent, ben je verloren’, hoorden we van iedereen. Dus hebben mijn ouders, mijn broer en ik meteen een cursus Nederlands gevolgd. Ik was veertien toen we hier aankwamen en was in Macedonië nog maar net van de basisschool af. We hebben daar namelijk acht leerjaren in plaats van zes. Bij mijn aankomst heb ik eerst een jaar in een onthaalklas gezeten, waar ik het Nederlands onder

Wat doe je?

Sto pravis?

Hoe gaat het?

Kako si?

Met mij gaat het goed.

Dobro sum.

Hoeveel kost het?

Kolku cini?

Welkom!

Poveli/Povelete.

Ik heet...

Jas sum…

Leuk je te ontmoeten.

Drago mi e.

M

Ik wil graag een biertje alstublieft.

Bi sakal pivo ve molam.

Proost!

Ajde na zdravje!

Tot ziens!

Prijatno!

Goce Dimevski: “In Macedonië was ik een rijzende ster aan het voetbalfirmament. Ik speelde er bij de eerste klasser Vardar Skopje.”

MM

“Ik speelde ook hier voetbal, maar toen onze verblijfspapieren weer werden ingetrokken, verloor ik mijn contract bij Schoten” goce demevski

de knie probeerde te krijgen. Een jaar later, toen ik zestien was, wilde ik het in het ASO proberen, maar mijn Nederlands bleek nog niet goed genoeg. Toen heb ik besloten de richting Kantoor te volgen. Ik wilde per se een diploma. Ik zei tegen mezelf: ook al ben ik veertig als ik afstudeer, ik moet en zal een diploma middelbaar hebben.” (lacht) Na zijn middelbare studies begon Goce aan de Hogeschool Antwerpen Artesis met de studies Office Management. Dat doet hij erg graag, maar zijn échte passie is voetbal.

“In Macedonië was ik een rijzende ster aan het voetbalfirmament. Ik

speelde er bij de eerste klasser Vardar Skopje. Toen we pas in België woonden, heb ik even bij KV Mechelen gespeeld. En ook bij Schoten. Maar toen werden onze verblijfspapieren weer ingetrokken en verloor ik mijn contract bij Schoten. Nu ben ik op zoek naar een nieuwe ploeg. Hopelijk vind ik mijn weg naar een succesvolle voetbalcarrière in België.”

Goce noemt zichzelf een echte Antwerpenaar: “De eerste twee jaar hebben we de toerist uitgehangen: rondwandelen, de stad verkennen, cultuur opsnuiven. Nu zou ik nergens anders meer willen wonen.

Deze stad draag ik in mijn hart.”

Sorry.

Izvinete.

Hoe laat is het?

Kolku e saat?

Ja/Nee. Da/Ne. Waar is het toilet?

Kade e toalet?

Kusjes en knuffels.

Baknezi I pregratki.

.DIVERS ANTWERPEN

donderdag 28 mei 2009

Society

Recept

Bekende Macedoniërs

Komkommersla met yoghurt

Todor Toše Proeski

Grigor Stavrev Parlichev

MM Beroemde en zeer populaire Macedonische

MM Bulgaarse schrijver en vertaler.

MM Hij werd geboren op 18 januari 1830 in Ohrid,

(1981 - 2007)

zanger. In 1998 scoorde hij een hit met Pušti Me. MM In 2004 werd hij goodwillambassadeur voor Unicef en bracht hij This world uit, de Unicefhymne. Zijn album Po tebe stond maanden in de hoogste regionen van de hitparade in Macedonië, Slovenië, Servië, Montenegro, Kroatië en Bosnië en Herzegovina.

MM Op 16 oktober 2007 kwam Proeski op 26-jarige leeftijd om het leven. In Kroatië reed hij met zijn Volkswagen Touareg in op een vrachtwagen.

(1830-1893)

wat toen nog deel uitmaakte van het Ottomaanse rijk en stierf er op 25 januari 1893.

MM Parlichev was een van de eerste auteurs die in de plaatselijke Macedonische taal schreef, namelijk in zijn Ohrid-dialect. Daardoor wordt hij door de Macedonische bevolking als een etnische Macedoniër beschouwd.

Ingrediënten MM 1 middelgrote

komkommer MM 1 teentje look MM 1 eetlepel zout MM 1 eetlepel azijn MM 2,5 dl yoghurt MM 1 eetlepel olie MM 1 eetlepel fijngesneden dille

Bereiding MM Pers knoflook in een knof-

lookpers, voeg zout en azijn toe en meng tot een gladde pasta. Roer die vervolgens door de yoghurt. Voeg de olie toe en de helft van de dille.

MM Pel de komkommer en snijd hem in zeer dunne schijfjes. Leg in een slakom en besprenkel met wat zout. Giet er de yoghurtsaus over en de rest van de dille.

MM Zet een tijdje in de koelkast voordat u het gerecht opdient.

“Ik wil carrière maken”

Sait Seheresjian (34) is een Roma uit Macedonië. In Antwerpen wonen enkele duizenden Roma. Sait is stichter en voorzitter van de Unie van de Romagemeenschap, een jonge organisatie die de Roma uit hun isolement wil halen.

“Ik ben heel sociaal én diplomatisch. Ik kan goed om met Belgen, maar ook met Turken en Marokkanen.

In september wil ik opnieuw beginnen studeren, want ik wil carrière maken.”

Sait Seheresjian is ambitieus.

Zijn tweeling van 8 jaar wil hij de beste toekomst geven. Misschien keert hij later terug naar Macedonië, zijn echte thuis.

Zijn sociaal karakter heeft Sait van zijn moeder geërfd. “Ik doe al vrijwilligerswerk van toen ik een jaar of 14 was. Ik ging oude mensen in onze buurt in Skopje opzoeken, deed hun boodschappen. Ten tijde van de oorlog in Kosovo was ik actief binnen de OBSC, the Organization for Security and Cooperation in Europe. Een internationale organisatie waarvoor ik vertaalde. Ik spreek Roma, Macedonisch, maar ook Servo-Kroatisch.”

In 1999 migreerde Sait naar België. Hij volgde zijn vrouw, die al 20 jaar in België woonde. Het koppel kreeg de tweeling Edison en Tair, maar woont nu gescheiden.

De jongens lopen school in Don Bosco in Hoboken.

“Ik wil dat mijn kinderen goed studeren, dat ze op eigen benen kunnen staan en later een goed leven kunnen uitbouwen.”

Sait spreek vlot Nederlands. “Ja, M

MM

“Ik probeer Roma duidelijk te maken dat taal de enige manier is om te integreren” sait seheresjian klusjesman

de taal is het begin van alles. De eerste drie jaar in België mocht ik nog niet werken omdat mijn papieren niet in orde waren. Ik heb me dan vooral beziggehouden met Nederlands studeren.”

“Ik heb geen moment stilgezeten.

Eerst heb ik bij de stad Antwerpen als straatveger gewerkt. Nu ben ik klusjesman bij vzw De Kleine Vos, een Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning. Een hele leuke job, maar ik wil me nog bijscholen. Ik zou graag administratief bediende worden. Ik wil carrière maken.”

Sait is Roma en heeft goede contacten binnen de Roma-gemeenschap. Niet alleen in Antwerpen, ook in La Louvière, Bergen, Luik, tot in Duitsland, Nederland, Italië. Twee jaar geleden richtte hij de Unie van de Roma-gemeenschap op. Hij wil de Roma uit hun isolement halen en de Roma-cultuur beter leren kennen.

“Afgelopen maand heb ik een Europees Roma Voetbal Toernooi georganiseerd met Roma van over heel Europa. Hoewel Roma afkomstig uit verschillende landen dezelfde taal spreken, kan hun mentaliteit heel verschillend zijn. De meeste Roma in Antwerpen komen uit Kosovo, een minderheid uit Macedonië.”

“Onze mentaliteit verschilt grondig. Macedonische Roma zijn meer open, de Kosovaarse traditioneler en meer gesloten. Velen verantwoorden die geslotenheid als een reactie op de discriminatie van de Roma. Het is een feit dat velen hun neus ophalen voor zigeuners. Toch weet ik dat je zelf de eerste stap moet zetten.”

“Met onze Unie zou ik de Roma uit hun isolement willen halen. En de beste manier om dat te doen is via educatie en onderwijs. Veel Roma spreken geen Nederlands. Daardoor vinden ze geen werk en storten ze zich dan maar op de bloemenverkoop. Ik probeer mensen duidelijk te maken dat taal de enige manier is om te integreren. Voor illegalen is

Unie van de Romagemeenschap Sait Seheresjian: “Suto Orizari heeft als enige in de wereld een Roma-burgemeester.

Probleem is dat de Macedonische overheid Suto Orizari links laat liggen. Het is een beetje niemandsland.”

dat heel moeilijk, maar voor mensen die een OCMW-uitkering krijgen, ligt dat anders. Zij worden verplicht om Nederlands te leren en een oriëntatiecursus te volgen.”

“In september wil ik een infodag rond onderwijs organiseren voor Roma-ouders. Ik wil hen motiveren om hun kinderen naar school te sturen en informeren over de scholen, de studiebijlagen, ... In samenwerking met het stedelijk onderwijs en

het Centrum voor Leerlingen Begeleiding en met steun van het federaal Impulsfonds wil ik een project rond huistaakbegeleiding opstarten.”

In Macedonië is de situatie niet schitterend. “Vooral niet voor de Roma”, zegt Sait. “In Suto Orizari, een van de tien gemeenten van hoofdstad Skopje, wonen 22.000 Roma. Het is de enige gemeente ter wereld met een Roma-burgemeester. Probleem is dat de overheid Suto

Patriottenstraat 62 Berchem Tel. 0487-77.57.57

Orizari volledig links laat liggen, het is een beetje niemandsland. De discriminatie van Roma, het stigmatiseren van een hele bevolkingsgroep alsof het allemaal maffia en rovers zijn, is vreselijk. Met de Unie wil ik de rijkdom van de Roma-cultuur bekendmaken: de muziek, de openhartigheid, het eten, .... “ Sait Seheresjian krijgt van ons een Ortel Mobile-belpakket toegestuurd.

i

DIVERS ANTWERPEN.

donderdag 28 mei 2009

Cijfers

Toen en nu

Miljonair president

Antsiranana

MM De eerste inwoners komen

Vierde grootste eiland ter wereld

Kanaal van Mozambique

Madagaskar

vanuit het oosten van Afrika en de Indonesische archipel.

MM 1894: koninkrijk Madagaskar wordt een Franse kolonie.

MM 1918-1940: onderzoek naar haalbaarheid Madagaskar-plan om alle Joden uit West-Europa naar het eiland te verschepen.

MM 1960: onafhankelijkheid.

MM 1970: militairen nemen de macht. Didier Ratsiraka leidt de revolutie die een socialistisch paradijs wil creëren. Niet gelukt

Mahajanga

MADAGASKAR Toamasina

Antananarivo Ma n ia

Morondava Fianarantsoa ok y Mang

Manakara

Toliara Onilahy

Mananjary

INDISCHE OCEAAN

Tolanaro 100km © GRAPHIC NEWS

omdat economie in het slop zit.

MM 1982: geld Internationaal Monetair Fonds dat financieel-economische hervormingen oplegt.

MM 1991: herstel democratie.

MM 1997: Didier Ratsiraka keert terug als democratisch gekozen president. Populariteit daalt omdat economie slecht blijft.

MM Miljonair Ravalomanana wint de verkiezingen. Burgeroorlog tussen zijn aanhangers en die van Ratsiraka, die Ravalomanana beschuldigt van verkiezingsfraude.

MM 2002: einde burgeroorlog.

Ravalomanana leidt het land.

“Ik ben een echte bierkenner geworden” Allain Rafidison (60) kwam in België terecht als jobstudent. De liefde hield hem hier, maar de band met thuisland Madagaskar blijft groot, ook voor dochter Nirina (19).

20.653.556 MM Gemiddelde leeftijd: 18 jaar MM Talen: Engels, Frans, Malagassisch MM Godsdiensten: volksgeloof 52%, christelijk 41%, moslim 7% MM Munt: Malagasy ariary MM Export: koffie, vanille, cacao, tapioca, bonen, bananen, pindanoten, vis, zeep, suiker, petroleum MM Plaats op lijst rijkste landen: 143/177

(

Tien voor taal

Welkom.

Tongasoa.

(Spreek o uit als oe) Hoe gaat het?

Manao ahoana?

Spreek je Malagasisch?

Mahay teny gasy ve?

Smakelijk eten!

Mazoto homana!

Goede reis.

Soava diha.

Pardon.

Azafady Tompoko.

(Tompoko wordt toegevoegd als beleefdheidsvorm)

“Ik studeerde in Parijs, want Madagaskar is jarenlang een kolonie geweest van Frankrijk. In 1975 werkte ik als jobstudent in Antwerpen.

Ik ben er mijn vrouw tegengekomen en besloot te blijven.”

Het leven in België was in het begin even wennen. “In Parijs moest ik me niet echt aanpassen. Ik had daar familie, vrienden en ik sprak de taal. In Antwerpen had ik enkel mijn vriendin en het Nederlands was een totaal andere taal.”

Er waren ook grote verschillen met zijn thuisland. “Eigenlijk verschilt alles in Madagaskar van België: het eten, de muziek, de cultuur,… Een belangrijk fenomeen in Madagaskar is de herbegraving.

Elke familie heeft een familiegraf.

Dat is een soort huisje dat voor elke familie verschilt. Om de vijf jaar volgt er een herbegraving. De lijken in het familiegraf krijgen dan nieuwe kleren. Dat gaat gepaard met een groot feest. Op die manier zorgen we ervoor dat de jongeren het verleden van de voorouders niet vergeten. De oudste persoon van de familie vertelt alle verhalen over de overledenen, zodat de familiegeschiedenis niet verloren gaat.

MM Staatsvorm: republiek MM Hoofdstad: Antananarivo MM Oppervlakte: 587.040 km² MM Aantal inwoners:

Recept

Vlees met maniokbladeren

M

Allain en Nirina Rafidison leunen op de valiha, een typisch instrument uit Madagaskar.

Dit gaat zeer ver terug, tot vijf of zes generaties.”

“De mensen zijn er ook opener dan hier. Ze zijn blij met niets. Kinderen verzinnen hun spelletjes. Er wordt ook meer buiten dan binnen geleefd. Eigenlijk gaan ze alleen binnen om te eten.”

Ook in Madagaskar zijn er grote etnische verschillen. Allain is van Centraal-Madagaskar. De bevolking stamt er af van de Indonesiërs, de bevolking aan de kust stamt af van Afrikanen.

“Wat ik vertel over Madagaskar is dus niet noodzakelijk hetzelfde voor mensen die aan de kust leven. Toch zijn we in Madagaskar allemaal verbonden met elkaar, ondanks de grote etnische verschillen.”

Allain probeer t minstens één

13

Malagassiërs wonen in Antwerpen.

MM

“Om de vijf jaar zijn er herbegravingen en krijgen de lijken nieuwe kleren aan opdat jongeren hun voorouders niet vergeten” ALLAin rAfidison

keer per jaar naar Madagaskar te gaan. “Ik zou zo terug willen. Ook voor dochter Nirina is de band met Madagaskar zeer sterk: “Toen ik in 2004 voor de eerste keer naar Madagaskar trok, was ik 14 jaar. Toch had ik daarvoor ook altijd een verlangen om mijn land een keer te zien. Toen ik het de eerste keer bezocht, voelde ik meteen: dit is mijn

land. Hier hoor ik thuis. Ik had er onmiddellijk familie en vrienden.

Toch was het soms ook moeilijk, want er is veel armoede en sommige mensen lijden erg. Sindsdien ben ik nog vier keer teruggeweest.

Zo zie je hoe groot de liefde voor mijn land is. Ooit wil ik definitief naar daar, maar dan zou het wel onder bepaalde voorwaarden zijn. Zo zou ik een goede job moeten vinden en zou ik geregeld terug naar België komen. Uiteindelijk heb ik hier familie en vrienden en die wil ik ook niet uit het oog verliezen.”

Ondanks alle grote verschillen is Allain intussen geïntegreerd in de Belgische cultuur. “Nirina en ik hebben onze wortels in beide landen. En ik kan een droge, mooie vriesdag zeer appreciëren en ook een Duvel kan ik wel smaken”, lacht hij. “ Ik zou zelfs durven zeggen dat ik na al die jaren een Belgisch bierkenner geworden ben.”

Henakisoa sy ravitoto of henakisoa sy ravi-mangahazo is een zeer bekend gerecht in Madagaskar.

Ingrediënten (voor 4 personen) MM 1/2 kg varkensvlees (laat spek

met zwoerd, vet en beenderen in stukjes van 4 bij 4 cm kappen) MM 4 blikken ravitoto (te vinden onder de saka-saka) en die fijn maken met de mixer MM 4 à 5 grote eetlepels olijfolie MM peper en zout

Bereiding

MM Het vlees aanbraden in de

olijfolie in de snelkookpan. Peper en zout toevoegen en af en toe roeren tot het vlees mooi bruin is. Anderhalve liter water toevoegen, de snelkookpan afsluiten en 15 minuten laten koken. Proeven of er voldoende zout in is en de gepureerde ravitoto toevoegen.

Indien het vochtgehalte te laag is, een halve liter water toevoegen en goed roeren alvorens de snelkookpan opnieuw te sluiten.

Daarna nog 30 tot 40 minuten koken op een hevig vuur. Het gerecht moet vrij droog zijn, maar opletten dat het niet verbrandt.

MM Opdienen met rijst en een beetje ro (bouillon gemaakt van water, ui en spinaziebladeren of grove waterkers).

.DIVERS ANTWERPEN

donderdag 2 mei 2009

Toen en nu

Malawi Land met vele unieke vissen

Nkhatabaai

Likoma I. (MALAWI)

Chisumulu I. (MALAWI)

Nkhotakota

Nyasameer

MALAWI

Apenbaai

Chipoka

Lilongwe Chilwameer

MOZAMBIQUE

Zomba Blantyre

i

ger en start daarom in 2005 een eigen partij: de Democratische Progressieve Partij (DPP).

Mutharika heeft toegezien op een belangrijke economische groei. Door de politieke impasse tijdens de legislatuur is hij met zijn minderheidspartij nauwelijks in staat om significante wetten door te voeren. Bevolkingsgroei, toenemende druk op de landbouwgrond, corruptie en de spreiding van hiv en aids vormen de grootste problemen.

MM Hoofdstad: Lilongwe MM Inwoners: 14,2 miljoen MM Levensverwachting: 44,1 jaar

TANZANIA

Mzuzu

ez mb Za

Protectoraat Nyasaland wordt onafhankelijk in 1964. Nyasa is de oude benaming voor het Malawimeer, dat een groot deel van de grenzen bepaalt.

MM Na 3 decennia eenpartijstelsel onder president Hastings Kamuzu Banda zijn er in 1994 de eerste verkiezingen met meerdere partijen.

MM Huidig president Bingu wa Mutharika, verkozen in mei 2004, moet vechten om zijn autoriteit veilig te stellen voor zijn voorgan-

ZAMBIA

© GRAPHIC NEWS

MM Het in 1891 gevestigde Britse

Cijfers

Chilumba

Shire

Politieke impasse nekt groei economie

Bua

CORRECT PROPORTIONS

100km

Karonga

“In Malawi ben je nooit eenzaam”

(mannen), 43,6 jaar (vrouwen) MM Talen: Chichewa (57,2%, officiële taal), Chinyanja, Chiyao, Chitumbuka, Chisena, Chilomwe, Chitonga MM Religie: christendom 79,9%, islam 12,8% MM Munt: Malawian kwacha MM Bevolking: Chewa, Nyanja, Tumbuka, Yao, Lomwe, Sena, Tonga, Ngoni, Ngonde, Aziaten MM Plaats lijst rijke landen: 164/177

(

Tien voor taal

Maxwell Chilije (29) volgt een masteropleiding moleculaire biologie aan het Tropisch Instituut in Antwerpen. “In Malawi hebben we een probleem met hiv: veertien procent van de mensen is besmet.”

in het Chichewa.

“Als ik klaar ben wil ik terug naar mijn land om onderzoek te doen en te werken aan het publieke bewustzijn”, zegt Maxwell Chilije.

Goeiendag!

Tsiku labwino!

Minder dan

5

“Het virus heeft zich tot in de late jaren 1990 in stilte verspreid. Pas dan zijn we erover beginnen praten”, vertelt Maxwell. “Tegenwoordig zijn zelfs jonge mensen zich van het probleem bewust.”

Het gaat dus de goede kant op, maar er is nog heel wat werk.

“Wellicht door de armoede zijn meisjes geneigd om meerdere relaties tegelijk te hebben. Naast een verhouding met een jongen van hun leeftijd, hebben ze er ook een met een oudere man. Dat geeft hun een gevoel van stabiliteit, maar het werkt de verspreiding van het virus in de hand. Dit geldt natuurlijk niet voor iedereen, maar het is in elk geval duidelijk dat het structureel aanpakken van de armoede hier de langetermijnoplossing is.”

M

Malawiërs wonen in Antwerpen.

MAXWELL CHILIJE STUDENT

Een andere oorzaak is de druk van de omgeving en de valse informatie. “Op dat terrein kunnen we op korte termijn grote stappen zetten: de kritische houding in het algemeen moet groeien.”

“Ik was eens in een testcentrum waar een groep jongeren op bezoek was. Ik merkte dat zij wel ‘wilden weten’. Ze beseften ook dat besmetting tegenwoordig niet meer het einde van je leven betekent.”

Naast een gedreven en resultaatgerichte werker is Maxwell ook een goedlachse jongeman. “Ik ben het ondertussen goed gewoon in Antwerpen. Maar toen ik anderhalf jaar geleden arriveerde, was het 28 oktober en bitterkoud. Gelukkig had mijn vader me zijn jas meegegeven. Dat heeft me gered.”

In Antwerpen ontmoet Maxwell mensen van overal. “Toch is het nog

Goeienavond!

Madzulo abwino!

Alsjeblieft.

Chonde.

Dankjewel.

Zikomo kwambiri.

Hoe maakt u het?

Mulibwanji?

Ik hou van jou!

Ndimakukonda!

Mooi weer vandaag, niet?

Lero nyengo ilibwino, ukuona bwa?

MM

“Wellicht door de armoede zijn meisjes geneigd om meerdere relaties tegelijk te hebben: een met een jongen van hun leeftijd en een met een oudere man. Dat laatste geeft hun een gevoel van stabiliteit”

10 voor Taal.

Pa chilankhulo.

Maxwell Chilije: “Malawiërs moeten kritischer worden .”

steeds rustig op straat. Dat geeft een heel vrij gevoel.”

In het weekend maakt de man heel wat kleine reisjes. Naar de kerncentrale bijvoorbeeld, de Zoo, Het huis van morgen in Vilvoorde, en naar Gent, Luik, Luxemburg, Amsterdam en Berlijn.

“In tegenstelling tot sommige andere plaatsen is het heel rustig in Antwerpen. Dat heb ik graag.

Ook de restaurants met de gerechten van over de hele wereld vind ik geweldig. Ik proef graag veschillende soorten voedsel.”

“Zelf kook ik niet zo graag. Ik zie

Tabak vormt

53% van de export

Ook export van thee, suiker, katoen, koffie, pindanoten, producten uit bosbouw, textiel

het een beetje als tijdverlies omdat ik veel moet studeren. Maar omdat het stukken goedkoper is, doe ik het meestal wel.”

“Na mijn bezoek aan Malawi in augustus vorig jaar heb ik 30 kilo maïsmeel meegebracht. Al mijn spullen waren al hier. Dus kon ik al mijn kilo’s hiervoor gebruiken.” (lacht) Het maïsmeel wordt gebruikt om nsima te maken. “Het is een soort pap die zo dik is dat je ze met je handen kan eten”, legt Maxwell uit. “Je

maakt er kleine balletjes van die je dan gebruikt om de saus of de vis mee op te scheppen.”

Die vis komt vooral uit het meer van Malawi. Omdat het een ingesloten water is, komen heel wat vissen nergens anders ter wereld voor. Dat is maar een van de dingen die van Malawi een speciale plek maken.

De prachtige natuur in de nationale parken en de vriendelijke bevolking komen daar bovenop.

“Als je op de bus stapt en er is een conversatie aan de gang, dan is het de normaalste zaak van de wereld dat je gewoon meepraat. Maak je dus geen zorgen als je ooit in je eentje naar Malawi gaat. Je zal er geen moment eenzaam zijn.”

Rijdt tram 24 tot aan de statie?

Kodi tram 24 imapita ku steshoni?

Ik hou niet van bloemkool met witte saus.

Sindimakonda Cauliflower ndi sauce oyera.

Volgende week:

Maleisië Mali Malta Mauritanië