Divers Antwerpen - 08

VA N A F G H A N I S TA N T O T Z W I T S E R L A N D Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn

blz.

2

Canada Joe Hofer “Ik mis de bergen, de sneeuw en de ruimte”

blz.

4

Centraal-Afrikaanse Republiek Sebastien Grepony “Mijn vader heeft vier vrouwen”

Teksten: Maaike Floor, Roel Sels Coördinatie: Kris Vanmarsenille Foto’s, illustraties: Reuters, AP, GVA, Photonews, Joris Herregods, Thomas Legrève, Wim Hendrix, Bert Hulselmans

blz.

6

Chili Dina Cares “Belgen weten niet wat vrijheid betekent” Eindredactie: Carine Tollenaere

donderdag 0 november 008

Joe Hofer uit Canada mist

21

“Ik ben een outdoormens”

Canada Tweede grootste land

O De Vikingen waren de eerste Europeanen die lang voor Columbus de nieuwe wereld ontdekten. Ze vestigden zich in Groenland, en later ook in Noord-Canada.

O Fransen stichtte de eerste nederzettingen in het huidige Canada. In 1763, na de Franse en Indiaanse oorlog, kwam het gebied in handen van de Britten.

O In 1867 werden de twee delen van Canada, Ontario en Québec, verenigd in de Dominion of Canada, de voorloper van het huidige Canada. John A. Macdonald was de eerste minister-president. Pas 35 jaar later was Canada helemaal onafhankelijk.

O Zowel in de Eerste als in de Tweede Wereldoorlog stuurde Canada veel troepen naar Europa om de Britten te steunen. Ook Antwerpen werd bevrijd met hulp van de Canadezen.

O De naam Canada komt van Kanata, het indiaanse woord voor nederzetting. Canada is het op één na grootste land ter wereld, na Rusland. Negentig procent van de Canadezen woont binnen 150 km van de grens met de Verenigde Staten.

Joe Hofer woont liever in Antwerpen dan in Parijs, maar de drukte van Europese steden blijft toch moeilijk te verteren voor een échte Canadees.

“Ik ben een outdoormens. Als ik tijd heb, rijd ik met de motor naar de Ardennen. Maar een middag gaan skiën, zit er hier natuurlijk niet in.”

Soms klaagt hij tegen zijn collega’s van Johnson & Johnson dat er niet veel nieuws is over Canada in de Belgische media. “En dan antwoorden zij dat er ook niets gebeurt daar”, lacht Joe Hofer (52). “En misschien hebben ze wel gelijk. Hoewel er laatst verkiezingen zijn geweest, en ook daar heb ik niets van gehoord.”

Het staat in schril contrast met de massa nieuws over Amerika. Joe: “Ook in Canada beheersen de States het nieuws. Omdat het vlakbij is, en omdat het nu eenmaal een belangrijk en ook een extreem land is.

O Officieel: Canada O Hoofdstad: Ottowa O Oppervlakte: 9,9 miljoen km² O Aantal inwoners: 33, 21 miljoen O Levensverwachting: 78,6 jaar (mannen) en 83,8 jaar (vrouwen) O Talen: Engels en Frans zijn de officiële talen O Godsdiensten: rooms-katholiek (42,6%), protestants (23,3%), andere christelijke (4,4%), moslim ((1,9), overig (11,8%), geen (16%) O Munteenheid: Canadese dollar (CAD) O Telefoon landencode: +1 O Internet landencode: .ca O Bevolkingssamenstelling: Britse origine (28%), Franse origine (23%), andere Europese (15%), gemengde achtergrond (26%), overig (8%) O Export: elektriciteit, olie, gas en uranium O Plaats op de lijst van rijkste landen: 4/177 IJszee

olc

irk el

Beaufort Zee

Inuvik

ALASKA

IJSLAND

Po

Queen Elizabeth Islands

GROENLAND

(VS)

B a f fi

Victoria I.

Whitehorse NORTHWEST TERRITORIES

BRITISH COLUMBIA

la

Iqaluit (Frobisher Baai) Labrador Zee

ATCH EWAN

C A N A D A ALBERTA

Edmonton Calgary

NEWFOUNDLAND EN LABRADOR

Hudson Baai

Churchill

St John’s

MANITOBA

SASK

Vancouver

QUEBEC Golf van St Lawrence

Winnipegmeer

Regina

ONTARIO

Winnipeg

UNITED STATES © GRAPHIC NEWS

Is

NUNAVUT

Yellowknife

Victoria

n

nd

STILLE OCEAAN

YUKON

Thunder Bay

Bovenmeer Huron meer

Michigan meer

PRINCE EDWARD ISLAND

Quebec Montreal

Ottawa

Ontario meer

Toronto Erie meer

”Bob Cools heeft ons getrouwd” Ann Babb vindt het jammer dat de Canadezen in Antwerpen elkaar helemaal niet kennen. En dat terwijl Ann zelf maar half Canadese is. ”Mijn band met het land is sterk. Het zou gewoon fijn zijn om met andere Canadezen eens een pintje te drinken.”

(DENEMARKEN)

Baffin Baai

Banks I.

Halifax NOVA SCOTIA NEW BRUNSWICK

AT L A N T I S C H E OCEAAN

Grenzeloze vriendschap In dit rubriekje vragen we onze gesprekspartner naar kennissen of vrienden buiten hun eigen gemeenschap.

“Ik heb een bijzondere band met Stephanie, een Britse die in Antwerpen woont”, vertelt Ann Babb.

“Ik was goed bevriend met haar moeder, die een halfjaar geleden is gestorven. Zij was toen net bevallen van haar dochter Catalina, van wie ik meter ben. Voor de naam Catalina hebben ze inspiratie opgedaan in Canada, waar ze op reis zijn geweest met tips die ik had meegegeven.”

In Antwerpen wonen 153 Canadezen.

kleinere wereld. Maar het is geen issue voor de Canadezen. Niemand wil het land in tweeën delen. In België is het ook vooral politiek een hot item. Want liggen gewone mensen daar echt wakker van? Belgen willen toch ook gewoon hun leven leven.”

Joe kent geen andere Canadezen in Antwerpen. “We zijn niet zo nationalistisch, denk ik. Het is hier relatief gemakkelijk om contact te leggen. Heel anders dan in Parijs, waar we eerst woonden. Daar moet je echt de expat-gemeenschap opzoeken om contact te maken met an-

Ann Babb wil graag met andere Canadezen

400km

Ellesmer e I.

Noordelijke

Canada lijkt wat dat betreft meer op Europa. En dat koesteren de Canadezen ook. Het systeem voor sociale zekerheid lijkt op het Europese systeem. Mensen zijn ook beter geïnformeerd dan in Amerika. Canadezen zijn meer middle of the road.”

Een belangrijke gelijkenis met België is de tweetaligheid. Canada heeft een Franstalig en een Engelstalig deel. “Politiek is het wel een thema, maar de Canadezen liggen daar echt niet van wakker. Het Franstalige Quebec is iets armer, net zoals Wallonië. De mensen leven er misschien ook in een wat

Acht jaar woonde Ann Babb (70) in New Foundland, een eiland aan de oostkust van Canada. Haar man Charles had daar zijn parochie. ”Daarvoor werkte hij als havenaalmoezenier in Antwerpen”, vertelt Ann, die zelf Britse roots heeft. ”We hebben elkaar ook hier leren kennen in de Anglicaanse kerk.”

Charles was daar onderpastoor. Ann had een commerciële functie voor Fisher Price en kwam in de Gretrystraat naar de kerk. ”Charles verving iemand anders. Ik vond hem een leuke man. Vijf jaar nadat we elkaar hadden leren kennen, zijn we getrouwd. In de Anglicaanse kerk mag een pastoor trouwen.”

Omdat ze op Linkeroever woonden, hadden Ann en haar man toenmalig burgemeester Bob Cools leren kennen, die bij hen in de buurt woonde. ”Bob Cools heeft ons getrouwd op het stadhuis. Dat was echt een prachtige belevenis. Een week later zijn we in de kerk getrouwd.”

In 1993 kreeg Charles het aanbod om pastoor te worden in een kleine parochie in New Foundland. ”Mijn man zei altijd: Canada is Gods country, Gods land.

Mijn antwoord was dan: God is overal.

Maar ik begreep wel wat hij bedoelde.

donderdag 20 november 2008

bergen, sneeuw en ruimte

Enjoy!

Canada graag terug naar Europa.

We gingen eerst in Parijs wonen, maar dat vond ik wel een heel drukke stad. Na vijf jaar zijn we een huis gaan zoeken in Nederland, maar dat viel niet mee. Omdat we in Antwerpen voor hetzelfde bedrag twee keer zo groot konden wonen, zijn we met de twee kinderen hier naartoe verhuisd. Antwerpen is een open en internationale stad.”

Bevrijding

Joe Hofer: “Ik heb de gedenkplaat voor de Canadezen die Antwerpen hebben bevrijd, aan mijn familie getoond. Mijn moeder is er trots op.” deren. Parijzenaars zijn heel gesloten, Antwerpenaars niet. Iedereen sprak ook meteen Engels tegen me.

Dat was een geweldige ervaring.”

Eigenlijk is de keuze voor Antwerpen helemaal niet zo bewust gemaakt. “Mijn ex-vrouw is Nederlandse en zij wilde na een tijdje in

Ook de historische band met Canada vindt Joe toch wel speciaal.

Het waren namelijk onder andere Canadezen die Antwerpen aan het eind van de Tweede Wereldoorlog kwamen bevrijden.

“Achter het Steen heb je een gedenkplaat voor de Canadezen. Ik heb die ook aan mijn moeder en mijn zus laten zien toen ze op bezoek kwamen. Ook zij waren er trots op.”

Intussen voelt Joe zich wel thuis in Antwerpen. Maar hij weet zeker dat hij ooit wel weer naar Canada verhuist.

“Ik mis de natuur enorm. En de sneeuw in de winter. Als je in Canada bent opgegroeid, is het toch moeilijk wennen aan het stedelijke landschap en de files.”

een pintje drinken ”Soms vragen mensen me waarom ik in Antwerpen woon. Ik kan me gewoon niet voorstellen dat ik ergens anders zou wonen.”

Ann Babb

rituele huis. Ik ben echt blij dat ik naar Antwerpen ben teruggekomen. Soms vragen mensen waarom ik hier woon, maar ik kan me gewoon niet voorstellen dat ik ergens anders zou wonen.”

Via de Anglicaanse kerk komt Ann Babb op plaatsen waar toeristen niet komen. ”Zo zijn we op excursie naar de Oudaan geweest. En er Dat land is zo mooi. Het parochie- bonden te blijven met de buiten- was een dienst op het Schoonselkerkje was van hout. Het piepte en wereld als je door het weer niet hof ter ere van de wapenstilstand kraakte als het slecht weer was. Een buiten kunt. En in de auto hadden van de Eerste Wereldoorlog. Ook speciale sfeer.” we ook altijd dekens en eten liggen. een mooie plek.”

De lucht in Canada is heel zuiver. Je weet nooit.”

Maar ook al doorkruist Ann Babb ”Als je uit het vliegtuig stapt in Het weidse landschap, de vriende- heel de stad, andere Canadezen St.-Johns, is het eerste wat je doet lijke mensen, de schoonfamilie, komt ze eigenlijk nooit tegen. ”Veel die gezonde lucht diep inademen. Ann woonde graag in Canada. mensen blijven maar een paar jaar.

Daar staat het land ook om bekend. ”Mijn hart ligt in Canada. Maar toen Uiteindelijk is het toch moeilijk Terwijl Antwerpen berucht is om mijn man stierf in 2001, vond ik het werk vinden als je geen Nederde vervuiling van de zware indu- te zwaar om daar alleen te blijven, lands spreekt. En de mensen die strie.” vooral door die lange winters. In wel blijven, integreren zo goed dat Ann zag ook nooit zoveel sneeuw mijn eentje al die bergen sneeuw ze opgaan tussen de andere Antals in Canada. ”De winters zijn verplaatsen was niet simpel. Dus werpenaars.” er lang en heel koud. Het kan er besloot ik alleen terug te gaan naar min dertig graden worden. Iedere Antwerpen, waar we zo’n gelukkige www.boniface.be dag moet je dan sneeuw scheppen tijd hadden gehad.” voor de deur. We hadden altijd een Ondertussen is ze diaken in de Canadezen die net als Ann Babb eens willen samenkomen met landgenoten, kunvoorraadje eten in huis en reserve- Anglicaanse kerk. De kerk waar nen mailen naar: ann.babb@telenet.be batterijen om via de radio toch ver- ze getrouwd zijn. ”Dit is mijn spi-

@ i

Eet Smakelijk!

Walnootcake met maple siroop Ingrediënten 225 gram boter 125 ml honing 250ml maple siroop 4 eieren 375 g meel 1 theelepel zout 2 theelepels bakpoeder

250 ml melk 125 gram gestampte walnoten Bereiding Verwarm de boter en voeg de honing en maple siroop toe. Klop de eierdooiers en meng met het botermengsel. Roer goed door. Voeg het meel, zout en bakpoeder toe. Daarna steeds een beetje melk en meng goed. Voeg de walnoten toe en het stijfgeklopte eiwit.

Bak in een vorm bij 180 graden ongeveer 30 tot 40 minuten.

Kippenvleugeltjes in maple siroop Ingrediënten 1 kg kippenvleugeltjes 2 eetlepels azijn 125 ml maple siroop 1 eetlepel mosterd 1 eetlepel worcestersaus 1 ui 80 ml chilisaus Bereiding Meng alle ingrediënten en marineer de kippenvleugeltjes. Laat dit 4 uur in de koelkast staan (af en toe omscheppen). Gril of barbecue de kippenvleugeltjes.

Hoogvliegers Canada heeft veel beroemde zangers en zangeressen, zoals: O Celine Dion (Think twice, It’s all coming back to you now, My heart will go on) O Shania Twain (That don’t impress me much, Man! I feel like a woman!)

O Bryan Adams (Summer of ‘69, Everything I do, I do it for you) O Alanis Morissette (Ironic) O Ook Pamela Anderson (Baywatch) en Keanu Reeves (The devil’s advocate, The Matrix) zijn Canadezen.

Tien voor taal Double double.

Koffie met twee klontjes suiker en twee scheutjes melk.

Timmy’s.

Koffie, of de plaats om er een te drinken.

Komt van de populaire koffie- en donutketen Tim Horton’s.

Cougar.

Een oudere vrouw die een jongere man probeert te versieren.

Whadda’yat?

Hoe gaat het? (alleen in New Foundland) Joe yak’d in my car.

Joe heeft overgegeven in mijn auto.

donderdag 20 november 2008

22 CentraalAfrikaanse Republiek C E N T R A AL-AFRIKAANSE R EPUBLIEK Birao

TSJAAD

KAMEROEN

Ndele SUDAN

Bossangoa Bouar

Bozoum

Berberati

Bangui

Kaga Bandoro Sibut

Bria Obo

Bambari Mobaye

Bangassou

Nola Mbaiki CONGO BRAZZ.

CONGO

150km © GRAPHIC NEWS

Jarenlange machtsstrijd O Vanuit Congo-Brazzaville gingen de Fransen aan het eind van de negentiende eeuw op expeditie om ook Centraal-Afrika (toen Ubangi-Shari) te koloniseren. Franse bedrijven kwamen Europese goederen importeren en exporteerden Afrikaanse producten naar Europa. De bevolking werd vaak met geweld gedwongen om voor de Fransen te werken.

O Op 13 augustus 1960 werd de CentraalAfrikaanse Republiek officieel onafhankelijk.

Daarna brak een machtsstrijd uit tussen twee presidentskandidaten. David Dacko greep de macht en regeerde het land als een dictator, gevolgd door Bokassa en dan weer Dacko na een Franse staatsgreep.

O In 1981 werd André Kolingba president.

Hij regeerde jaren met een militaire junta.

Uiteindelijk werden er in 1993 verkiezingen georganiseerd. Ange-Félix Patassé werd president, met dictatoriale trekken. De politieke onrust bleef.

O In 1998 won Kolingba de verkiezingen, in 1999 werd Patassé herkozen. In 2002 pleegde Bozizé een coup. Drie jaar later werd hij tot president gekozen.

O O O O O O O O O O O O O

Officieel: Republique Centraficaine Hoofdstad: Bangui Oppervlakte: 622.984 km² Aantal inwoners: 4,4 miljoen Levensverwachting: 44,1 (mannen) en 44,2 (vrouwen) Talen: Frans, Sangho Godsdiensten: inheemse godsdiensten (35%), protestant (25%), katholiek (25%), moslim (15%) Munteenheid: CFA-frank (XAF) Telefoon landencode: +235 Internet landencode: .cf Bevolkingssamenstelling: Baya (33%), Banda (27%), Mandjia (13%), Sara (10%), Mboum (7%), M’Baka (4%), Yakoma (4%), overig (2%) Export: hout en diamant Plaats op de lijst van rijkste landen: 171/177

Sebastien Grepony werkt als arbeider in Antwerpse haven

”Gevlucht voor politiek geweld” De Centraal-Afrikaanse Republiek (naast Congo) is een van de armste landen ter wereld. Met ook nog eens veel politieke problemen. Zeven jaar geleden vluchtte Sebastien Grepony (41) naar Antwerpen nadat zijn broer was vermoord. ”Een politieke afrekening. Ik was lid van dezelfde partij als hij.”

Uit zijn slaapkamer haalt hij een mapje met papieren en foto’s. Een partijlidkaart, artikelen over zijn land en foto’s van zijn broer. Gruwelijke foto’s zijn het, waarschuwt Sebastien. ”Kun je ertegen?” Dan pas draait hij ze om. Het gezwollen lichaam van zijn broer ligt in een vreemde houding op De partijkaart van straat. Drie rode kogelga- Sébastien. ten in zijn borst. ”Dat was het moment waarop ik besefte dat ik weg moest. Mijn broer en ik waren allebei lid van de partij RDC. Hij was dood en ik was bang dat ik de volgende zou zijn.

Ik was eerder al ontslagen omdat ik politiek actief was bij RDC. En ons huis was in brand gestoken.”

In de Centraal-Afrikaanse Republiek heb je twee grote stammen, de Yakoma en de Baya. ”Vergelijk het met de Hutu’s en de Tutsi’s in Ruanda”, zegt Sebastien. ”Eigenlijk is er in mijn land ook een genocide bezig. De huidige president is een Baya. Mijn familie is Yakuma. Wij steunden de vorige president André Kolingba, die ook Yakuma is.”

“Voor de onafhankelijkheid van 1958 waren er geen problemen in mijn land. Daarna werden de tegenstellingen steeds groter. Sinds 1990 verergerde de situatie. En in 2000 was er een aanslag op het leven van Ange-Felix Patassé. Militairen die Kolingba steunden, gooiden bommen in Patassés huis. Ze wilden een coup plegen. Als reactie daarop werden er meer mensen vermoord, onder wie mijn broer. Hij was gedeputeerde in het parlement voor het RDC.”

Vier vrouwen Sebastien moest 4.000 euro betalen om de luchthaven in te mogen en een vlucht naar Europa te nemen. Hij kwam in Brussel terecht, en daarna in Antwerpen. ”Hier vind ik rust. Er is nauwelijks agressie en de mensen zijn heel sympathiek als je wat Nederlands praat.”

Een kindsoldaat in de door oorlog verscheurde Centraal-Afrikaanse Republiek.

Sébastien Grepony heeft 33 (half)broers en -zussen.

Sebastien heeft enorm veel broers en zussen. ”Het zijn er 33”, vertelt hij lachend. ”Mijn vader had vier vrouwen. Dat is niet ongewoon in mijn land.”

De vier dames hadden hun eigen slaapkamer in een groot huis. Daarbuiten had iedere moeder nog een apart huisje om met de kinderen te wonen. ”Mijn vader was drie dagen bij iedere vrouw. Een beetje concurrentie tussen de vrouwen was er wel. Maar ik heb goede herinneringen aan mijn kindertijd. Ondanks al die broers en zussen had mijn vader tijd om mij ’s avonds verhalen te vertellen.”

“Olifantenslurf is lekker” De Centraal-Afrikaanse Republiek heeft veel bossen, met alle dieren die daar wonen. ”Antilopes, krokodillen, apen, olifanten. Wij aten die ook op. Olifantenslurf is heel lekker, net zoals de poten en de maag. Er zitten veel vitaminen in. Maar je moet het wel eerst een dag in het water zetten voor je gaat koken. Anders is het taai.”

Sebastien heeft een vrouw en twee kinderen die nog in ’Centrafrique’ wonen. ”Ik hoop dat ze naar Antwerpen kunnen komen, want ik mis ze. Ik bel ze twee keer per maand, anders is het te duur.” Verder voelt Sebastien zich wel goed in Antwerpen. Hij werkt als vorkheftruckchauffeur in de haven. ”Ik houd van de haven, maar ook de rest van de stad is tof. Er is hier veel te doen, en er zijn veel mooie pleinen en gebouwen. Na Bangui is Antwerpen mijn tweede stad.”

Het huis van Sébastien in Bangui werd in brand gestoken.

donderdag 20 november 2008

Grenzeloze vriendschap In dit rubriekje vragen we onze gesprekspartner naar kennissen of vrienden buiten hun eigen gemeenschap.

“Ik heb een goede vriend die uit Congo komt”, vertelt Sébastien Grepony. “Zijn naam is Desiré en ik ken hem via de kerk. Hij bezoekt me elke week. Dan eten we samen en praten we veel.

Aan hem durf ik ook mijn problemen te vertellen.”

Er wonen 1.017 Congolezen in Antwerpen.

Op 11 december verschijnt de bijlage over Congo in Gazet van Antwerpen.

In Antwerpen wonen 5 Centraal-Afrikanen.

Kobe anzere na yanga ti ala!

Eet Smakelijk!

Kip met arachidesaus

Moussa toont een kunstwerk uit zijn land dat van vlindervleugels werd gemaakt. Hij wil liever niet herkenbaar op de foto.

Moussa houdt van muziek, film en salsadansen

“Ik ben fan van Frans Bauer” gewerkt in onder meer Gabon, Togo en Ghana.

Centraal-Afrika bleef zijn uitvalsbasis. “Tot in 2003 de rebellen de stad binnenvielen. Mijn vader was adviseur van Patassé. Toen Bozizé een coup pleegde, is hij naar Togo gevlucht. Voor mij was het ook niet meer veilig.”

Moussa’s vrouw en dochtertje wonen in Gabon. “Mijn vrouw komt daar vandaan. Ik heb eerst een tijdje daar gewoond. Maar nadat ik een revolver tegen mijn hoofd had gekregen, moest ik ook daar weg.”

Toch spreekt Moussa met veel warmte over zijn land.

Bij het woord salsa denken de meeste mensen in “Vóór de problemen was het een fijn land, met symeerste instantie aan Latijns-Amerika. Maar toen pathieke, solidaire mensen. Een mooi land ook. Dat Moussa nog in de Centraal-Afrikaanse Republiek is het natuurlijk nog steeds. Ik heb goede herinnewoonde, danste hij ook al salsa. “De basis van de ringen aan de picknicks met vrienden of het carnasalsa is overal hetzelfde, al heb je wel andere figuren. val met traditionele dansen.”

Maar die zijn gemakkelijk aan te leren.”

Toch is Moussa ook in Antwerpen een levensgenieMoussa werkt als computerprogrammeur. “Ik instal- ter die zich ook in de plaatselijke culturele tradities leer bijvoorbeeld de weegmachines in supermarkten heeft verdiept. “Ken je Frans Bauer?” vraagt hij. “Dat die de prijs van groenten en fruit berekenen. Mijn vind ik een goede zanger. Ik heb hem leren kennen Nederlands is nog niet perfect, maar dankzij mijn via een vriend. Vorig jaar zijn we naar een concert werk leer ik wel steeds meer bij. Ik heb ook veel boe- geweest in het Sportpaleis.” ken in huis en als ik tijd heb, maak ik graag een praat- Hij zoekt tussen zijn dvd’s en zet er één op van het je met mijn buurman die uit Nederland komt.” concert in Ahoy, Rotterdam. Sommige teksten kan Vroeger reisde Moussa heel Afrika af met zijn com- Moussa zelfs al meezingen. Frans Bauer moest het puterkennis. “Ik heb gestudeerd in Ivoorkust, en weten.

Als de politieke situatie in zijn land stabiel en veilig was geweest, was Moussa (42) zeker gebleven. Maar nu hij in Antwerpen zit, probeert hij er hier het beste van te maken. “Ik ga graag naar Sint-Anneke, ik houd van salsadansen én basketballen, en van film en muziek.”

Nodig - een hele kip - arachideolie - 2 uien, knoflook, peper, - 2 tomaten - 4 tot 5 soeplepels arachidepasta (pindakaas kan ook), zout, gember, bouillonblokje, tomatenconcentraat, - kruiden zoals peterselie, basilicum, koriander, rozemarijn, venkelzaad.

Bak de stukken kip in een wok tot ze lekker bruin zijn en haal ze daarna uit de pan. Doe de uien (ringen of stukjes) bij de wok, en ook de knoflook.

Doe daarna de tomaten erbij en laat vijf minuten bakken. Leg de arachidepasta erop, en leng aan met twee glazen water. Roer de saus door elkaar.

Doe de kip er nu weer bij en voeg ook de bouillon, de kruiden, de geconcentreerde tomatenpuree en de peper toe. Dek af en laat op een klein vuurtje nog wat pruttelen tot de saus de gewenste dikte heeft. Als de saus te dik is, kan je altijd wat water toevoegen.

Serveer met rijst of bakbananen. De kip kan ook worden vervangen door rundvlees of gedroogde vis.

Tien voor taal Goeiemorgen!

Bara, Bara ala. (goeiemorgen allemaal) Hoe gaat het met u? En met de kinderen?

Tongana nyè?

Eh amolengue?

Kunt u een goed restaurantje in de buurt aanbevelen?

Ala inga mbeni ndo ti tengo kobe na mbegue gue?

Deze bijlagereeks krijgt de steun van de Vlaamse overheid.

Duiven zijn vliegende ratten.

A ndeke aki adekou ti ndouzou.

Ik houd niet van mensen die voordringen.

Mbi ye azo so aki sara yi kozo ti mba ti ala pè.

Als het regent, dan droom ik van vakantie.

Ti tene ngou nzapa apika, mbi sara yi apè.

Mooie vrouwen/mannen maken me verlegen.

A pendere wali/na a koli aki sara mbi kamene.

Als ik tijd had, zou ik alle talen van de wereld leren spreken.

Ti tene mbi wara legue mbi ki manda ya nga ti akodoro kwué.

www.inburgering.be

Agentschap voor Binnenlands Bestuur Boudewijnlaan 30 bus 70, 1000 Brussel Onthaalbureau Inburgering Antwerpen Carnotstraat 110, 2060 Antwerpen inburgering@stad.antwerpen.be Onthaalbureau Inburgering Provincie Antwerpen Brusselsepoortstraat 8, 2800 Mechelen onthaalbureau@prismavzw.be

donderdag 20 november 2008

23 Chili Atacamawo estijn

Arica

Iquique Antofagasta

E

S

Isla San Ambrosio

BOLIVIË

PERU

Copiapo

D

Isla San Felix

N

Islas Juan Fernandez

Valparaiso Rancagua Talca

A

La Serena

CHILI

Concepcion

STILLE OCEAAN

Santiago Chillan Temuco ARGENTINIË

Puerto Montt

ATLANTISCHE OCEAAN

Punta Arenas 300km © GRAPHIC NEWS

Straat van Magellaan

Kaap Hoorn

Chili doet het goed O Chili is, zeker naar Zuid-Amerikaanse normen, een welvarend land.

Minder dan 7% van de bevolking is werkloos. Geen enkel Zuid-Amerikaans land doet beter. 13% van de bevolking leeft weliswaar onder de armoedegrens. Er is dus nog werk aan de winkel, maar twintig jaar geleden bedroeg dat percentage nog 45%. De economie draait goed en de jongste jaren zijn de lonen sneller gestegen dan de inflatie. De levenskwaliteit is daardoor toegenomen.

Chili dankt zijn relatieve welvaart vooral aan de productie en de export van koper. Maar de jongste tien jaar speelt de staat ook andere troeven uit. Zo wordt er tegenwoordig evenveel Chileense als Noorse zalm verkocht. Daarnaast is Chili ook een wereldspeler geworden op het vlak van wijn.

Het midden ligt in ‘t zuiden

Er is leven na de dictatuur Dina Cares en Cecelia Coll uit Chili lijken in vele opzichten op elkaar.

Ze zijn generatiegenoten en dragen dezelfde loodzware erfenis uit het verleden met zich mee. Toen in 1973 de tanks van generaal Pinochet Santiago binnenrolden, veranderde hun leven voorgoed. Ze zagen zich genoodzaakt om ergens aan de andere kant van de wereld een veilig plekje voor zichzelf te zoeken en kwamen in ons land terecht.

Hier leerden ze elkaar kennen en leerden ze omgaan met hun verleden. Elk op hun manier.

Dina Cares ontvluchtte het Chili van

“Jullie beseffen niet Dina Cares (58) werkte in het begin van de jaren zeventig als secretaresse op het stadhuis van Santiago. Ze was jong en avontuurlijk. Het leven lachte haar toe. Ze nam verlof zonder wedde en trok de wijde wereld in. Ze reisde door Europa en leerde in België haar man kennen.

“Maar ik wilde niet in België blijven. Ik hield van Chili en had er een goede baan. Mijn man, die even avontuurlijk aangelegd was als ik, volgde me graag naar Chili. In Santiago hebben we even bij mijn ouders gewoond.

Maar ik merkte al snel dat Chili niet meer het land was dat ik altijd had gekend.”

“Er hing een crisissfeer, de economische problemen waren niet te overzien, de spanning was te snijden. Je voelde dat er

Chili is een van de vreemdste landen die je op de wereldkaart aantreft. Het is bijzonder lang en smal. De gemiddelde breedte is amper 200 km, maar van noord naar zuid is het land wel 4.200 km lang. Probeer het je even voor te stellen: een kustlijn van België tot in Senegal. Het geografische middelpunt van het land staat helemaal in het zuiden, in Vuurland.

Dat komt omdat Chili een stuk van Antarctica opeist, net als Argentinië trouwens.

Chilenen worden oud Officieel: Republiek Chili Hoofdstad: Santiago Oppervlakte: 756.950 km² Aantal inwoners: 16.763.470 Levensverwachting: 74 jaar (mannen), 80 jaar (vrouwen) Talen: Spaans (daarnaast ook indianentalen zoals Quechua, Guarani en Aymara) Godsdiensten: rooms-katholiek (70%), protestant (15%) Munteenheid: peso Telefoon landencode: +54 Internet landencode: .cl Bevolkingssamenstelling: blanken (95,4%), indianen (4,5%) Export: koper, hout, zalm, wijn Plaats op lijst van rijkste landen: 54/177

Nog nauwelijks 5% van de Chileense bevolking bestaat uit indianen.

De pacifist in Cecelia Coll zal nooit rusten

“Ik kon niet aanvaarden dat ik mijn vrienden niet kon helpen” Cecelia Coll (63) moest, net als Dina Cares, haar leven in België op poten proberen te zetten nadat ze Chili was ontvlucht. Maar in tegenstelling tot haar vriendin praat ze graag over het verleden.

“Ik wil er zelfs ooit een boek over schrijven. De mensen moeten de waarheid weten.”

Cecelia groeide op in de betere klasse, in ‘uptown’Santiago. Maar ze werkte als sociaal assistente.

Op die manier kwam ze dagelijks in contact met de armere bevolkingsklasse.

“Niemand zag het onrecht beter dan ik. In Chili heerste een grote tegenstelling tussen arm en rijk. Pinochet liet de rijken met rust. Hij stond aan hun kant.

Hij had het gemunt op de armen, de ‘communisten”, de arbeiders, de artiesten,... Iedereen die niet welstellend was, was een mogelijke tegenstander van de dic-

tatuur en bijna per definitie verdacht.”

“Elke dag zag ik de twee gezichten van Chili. In de buurt waar ik woonde, merkte je niks van het geweld. Maar als ik naar mijn werk ging, zag ik de doden op straat liggen. Ik leefde in een nachtmerrie, maar besefte nauwelijks wat er écht gebeurde. Dat kon ook niet.

We werden voortdurend verkeerd ingelicht. Berichten op radio en tv waren niet te vertrouwen, kritische journalisten werden de mond gesnoerd. Het klinkt misschien raar, maar pas toen ik in België was, kon ik duidelijk zien en begrijpen wat er precies aan de hand was in Chili.”

“Ik kan moeilijk omschrijven hoe ik me voelde toen ik pas hier was.

Kwaad, machteloos en schuldig tegelijk. Je moet weten dat ik altijd heel sociaal bewogen ben geweest.

Nu nog trouwens. Ik kon niet aanvaarden dat ik mijn vrienden die achtergebleven waren, niet kon

helpen. Ik vond het ook onrechtvaardig dat ik veilig was terwijl hun leven nog op het spel stond. Maar ik heb gedaan wat ik kon. Ik heb me met hart en ziel in het vrijwilligerswerk gegooid.”

“Nu nog wil ik de strijd niet opgeven. Mensen moeten weten wat er gebeurd is. Weet je dat er nu nog Chilenen zijn die de waarheid niet onder ogen willen zien? Ik wil nog een boek schrijven over de twee gezichten van Chili. De pacifist in mij zal nooit rusten.”

“Juist omdat ik zo geëngageerd ben, voel ik me wel goed hier. Ik heb altijd wel iets omhanden: me inzetten voor de Latijns-Amerikaanse Federatie in Antwerpen bijvoorbeeld. Ik help lezingen en tentoonstellingen organiseren. Ik wil nog zoveel. Ik weet alleen niet waar te beginnen. Ik doe altijd alles tegelijk. Ze noemen mij een chaoot, maar ik weet niet of dat klopt. Ik leef gewoon intens”, aldus Cecelia Coll.

donderdag 20 november 2008

In Antwerpen wonen 180 Chilenen.

Buen provecho!

Eet Smakelijk!

Licht pikant Ook op gastronomisch vlak heeft Chili veel te bieden. De zeer betaalbare wijnen kunnen tot de beste ter wereld worden gerekend. In heel het land staat rund, kip, lam en varken op het menu. En met een kustlijn van 5.000 kilometer is er ook nooit een tekort aan vis en zeevruchten.

Dichter geeft kookles

Pinochet

Studentenprotest tegen Pinochet in het begin van de jaren tachtig.

wat vrijheid betekent” onheil zat aan te komen.”

Het onheil had een naam: Augusto Pinochet. Dina spreekt zijn naam niet uit. “Ik denk liever niet aan die periode terug.

Ik praat er ook niet graag over.

Het roept te veel nare herinneringen op. Als ik mijn ogen sluit, kan ik de geweerschoten nog horen en zie ik de lijken nog liggen. Maar wat ik me nog het best herinner, is de valse hoop.

In het begin dachten we dat het maar even zou duren. Dat de dictator weer zou verdwijnen zodra hij orde op zaken had gesteld.”

Dina’s man vluchtte weg uit

Chili. “Voor hem, als buitenlander, was het nog gevaarlijker dan voor mij. Hij vloog terug naar België. Wat later vloog ik hem achterna. Ik heb geluk gehad. Ik was de laatste die Chili uit is geraakt. Alles werd hermetisch afgesloten. Niemand kon nog weg.”

Stukje bij beetje vond Dina zichzelf terug in België. Ze ging als secretaresse aan de slag en begon, bijna als een bezetene, te studeren. Dat doet ze nog steeds.

“Wellicht heeft dat met mijn verleden te maken. Ik heb het gevoel dat ik moet profiteren van

Chef-kok Angelica Mella

“De zon zit hier niet in het eten” 29 is ze en ze straalt. Angelica Mella, pas voor de tweede keer moeder geworden, is tien jaar in België. Ze heeft het hier uitstekend naar haar zin. Als chef-kok van Hangar 41 prepareert ze dagelijks Belgische én Zuid-Amerikaanse gerechten. “Maar hoe goed ik ook mijn best doe, in Chili smaakt alles beter. De zon zit hier niet in het eten”, zegt ze.

Aanpassingsproblemen had Angelica niet of nauwelijks.

“Ik werd goed opgevangen, zowel door Chileense vrienden als door de nieuwe Belgische vrienden die ik al snel maakte. En na één jaar was ik al getrouwd. Mijn inburgeringsproces verliep dus wel héél vlot.”

“Wat mij het eerst opviel in dit land was de koude,” lacht ze. “Maar daar wen je wel aan.

Natuurlijk mis ik de vrienden wel een beetje die ik in Chili achterliet. Maar ik heb er hier andere vrienden voor in de plaats gekregen. Ik merk nu dat ik steeds ‘Belgischer’ word.

De contacten met kennissen in Chili verwateren en hier krijg ik almaar nieuwe vrienden bij. Maar ik zal Chili

wel altijd in mijn hart dragen.”

Logische vraag voor een chef-kok die zowel Belgische als Zuid-Amerikaanse gerechten bereidt: welke keuken is de beste?

“Zonder enige twijfel de Chileense”, antwoordt Angelica.

“In Chili eet men verser, sappiger, pittiger. Zelfs met identiek dezelfde ingrediënten kan ik in België de smaak van de Chileense gerechten niet benaderen. In Chili zit de zon in het eten, hier niet.”

Of ze wereldstad Santiago niet mist? “Nee, integendeel. Santiago is hectisch en lawaaierig. Geef mij de rust van mijn huisje maar, op een boogscheut van het centrum van Antwerpen.”

alle mogelijkheden die een vrij land mij biedt. Soms denk ik dat jullie, Belgen, niet goed beseffen wat vrijheid betekent. Ik kan me daarover opwinden. Ik begrijp niet dat je gewoon opstaat, gaat werken en gaat slapen als je een onbeperkt aantal dingen kan doen. In Chili werd op je geschoten als je na zeven uur nog op straat kwam. Hier doe ik wat in Chili nooit mogelijk zou zijn geweest: gaan en staan waar ik wil, en studeren wat en waar ik wil. Ik heb in totaal al 17 jaar lessen en cursussen gevolgd: van tekenen en beeldhouwen tot kunstgeschiedenis en fotografie.”

Dina is helemaal geïntegreerd, “maar ik zal me hier nooit 100% thuis voelen”, zegt ze. “Ik ben te Chileens om Belgisch te zijn, en omgekeerd. Ik verlang regelmatig naar Chili. Om de paar jaar ga ik er ook naartoe. Maar na een maand krijg ik het er benauwd en wil ik weer naar België. Het is mijn lot om tussen twee werelden te leven, maar daar heb ik vrede mee genomen.”

De wereldberoemde Chileense dichter Pablo Neruda schreef in 1954 een reeks eenvoudige odes: een ode aan mais, een ode aan tomaten, een ode aan de wijn, ...

Zo wilde hij poëzie tot bij de lagere bevolkingsklasse brengen. Maar in zijn gedichten staken, volgens sommigen, vaak verborgen boodschappen. Zo zou de lange en smalle zeepaling in onderstaand gedicht symbool staan voor Chili en zou hij van het getiranniseerde Chili weer een plek willen maken die “een zegen is voor de mens” en “waar je de hemel leert kennen”. Maar even goed kan je het gedicht gewoon als een recept gebruiken.

(Oda al caldillo de Congrio)

Ode aan de zeepalingsoep In de stormachtige Chileense zee leeft de rooskleurige zeepaling reuzenpaling van sneeuwvlees.

En in Chileense stoofpotten langs de kust wordt vissoep gemaakt, dik en sappig, een zegen voor de mens.

Je brengt de zeepaling, gevild, naar de keuken (zijn gevlekte huid glijdt af als een handschoen, en stelt de zeevrucht bloot aan de wereld) naakt glinstert de tedere paling klaar om onze honger te stillen.

Je neemt nu de knoflook, liefkoos het kostbare ivoor, ruik zijn felle geur, meng dan het fijngehakte knoflook met ui en tomaat tot de ui een gouden kleur heeft.

Stoom ondertussen onze koninklijke garnalen en als ze mals zijn en de smaak wordt gevormd door de dranken uit de oceaan en het heldere water uit het licht van de ui, voeg dan de paling toe zodat hij ondergedompeld wordt in glorie, zich vermengt met de oliën van de pot en krimpt en gaart.

Al wat nu nog rest is het toevoegen van een scheutje room aan het brouwsel, een zware roos, breng de schat dan zachtjes naar de vlam tot in de vissoep.

De essentie van Chili wordt verwarmd en op de tafel komen, pas getrouwd, de smaken van land en zee die je in dit gerecht de hemel leren kennen.

Het grillige landschap van Vuurland, waar het middelpunt van Chili ligt.

donderdag 20 november 200

Muzikant Marcelo Moncada Chili Grenzeloze vriendschap In dit rubriekje vragen we onze gesprekspartner naar kennissen of vrienden buiten hun eigen gemeenschap.

Marcelo Moncada heeft vrienden die afkomstig zijn uit alle werelddelen. “Russen, Mexicanen, Bolivianen,... het zijn er te veel om op te noemen. Artiesten en kunstenaars zwermen nu eenmaal veel uit en leren snel mensen kennen.

In Antwerpen alleen al heb ik een hele hoop ‘internationale’ vrienden en kennissen. Die diversiteit is typisch voor Antwerpen. Daarom hou ik zo van deze stad.”

Ismail Kadare.

Toeristische attracties

O Chili is een toeristische bestemming.

Jaarlijks komen er meer dan twee miljoen toeristen op bezoek. Het merendeel van hen komt van Argentinië, Brazilië en de V.S. Ook voor Europeanen is Chili aantrekkelijk, al heeft Chili geen Machu Picchu of Rio de Janeiro om toeristen te lokken. De grootste trekpleister is misschien wel de prijs. Chili is goedkoper dan Argentinië, Brazilië of Peru.

O Zowel de avonturier als de natuurliefhebber komt in Chili aan zijn trekken. Het land heeft zowel een spectaculaire kustlijn, indrukwekkende wouden en actieve vulkanen als een hooggebergte, eeuwige sneeuw en verlaten woestijnen.

Tien voor taal In Chili wordt Spaans gesproken, maar Chilenen gaan erg creatief om met (omgangs)taal. Ze maken of gebruiken woorden, die elders niet gebruikt worden of een andere betekenis hebben. We zetten voor u tien ’Chilenismen’ op een rijtje.

Geld. (informeel: te vergelijken met ’sollen’ bij ons) Plata.

Weet je? Begrijp je? (als stopwoord aan het einde van een zin) Cachai?

Verkeersopstopping.

Taco.

Vriend/vriendin.

Pololo/polola. (in feite is pololo een insect).

1.000 peso.

1 luca.

Marcelo Moncada: “Ik koos België omdat het zo centraal ligt.”

“Antwerpen is juist groot genoeg” Van de fanfare van Pitrufquen naar het conservatorium in Antwerpen: het is een grote stap voor de mensheid, maar een kleine voor jazzmuzikant Marcelo Moncada.

“België verschilt niet zo veel van Chili”, zegt hij.

Pitrufquen is een dorp in het zuiden van Chili.

Marcelo Moncada liep er als kind al mee in de fanfare. “Elk dorp in Chili heeft een fanfare om plechtigheden op te luisteren. Geen feest zonder defilé in Chili. Die fanfares worden gesubsidieerd door de overheid. Dat is een goeie zaak, want daarmee krijg je als kind de mogelijkheid om in je eigen dorp een instrument te leren spelen.”

“Elk dorp heeft instrumenten ter beschikking.

De meeste kinderen die zich aanbieden, krijgen een trombone of een trompet in handen. Met mij had de muziekleraar blijkbaar andere plannen: ik kreeg een saxofoon. Vraag me niet waarom.”

“Toen ik 17 was, nam ik deel aan een uitwisselingsprogramma voor scholieren en reisde ik naar Europa. Omdat het zo centraal ligt, koos ik België als bestemming. Ik heb daar nooit spijt van gehad.

Op mijn 22 heb ik me in België gevestigd en ben ik er muziek gaan studeren.”

“Ik voelde me hier meteen goed. België verschilt niet zoveel van Chili, vind ik. Chili is heel erg beïnvloed door Europa. Antwerpen is een fantastische stad. De omvang is perfect: net groot genoeg om alle verplaatsingen met de fiets te kunnen doen.”

Marcelo Moncada stelt op dinsdag 25 november om 20.30u zijn cd Colores voor. Gratis toegang.

Een vader die alleen dochters en geen zonen heeft.

Chancletero.

Het gaat het?

Como estas?

Het gaat zijn gangetje.

Aqui estamos.

Gaaf! Cool!

Bacàn!

Een pak slaag.

Golpiza.

Fuck! Shit! Balen!

Que lata!

Volgende week: China

Chili is een belangrijk wijnland.

Foto HBVL