EN FLITSTECHNIEK
GRATIS
LICHTPLAN
VOOR JE
THUISSTUDIO
Tips voor buiten en in de studio
Met meerdere flitsers werken
De beste resultaten met je flitser
5
11
Hoofdstuk 1: Over Flitsen en flitstechniek
We vertellen je wat je allemaal gaat leren in dit cursusboek en je leest hoe de foto van de cover gemaakt is.
Hoofdstuk 2: Apparatuur
We vertellen je over de verschillende flitsers die er bestaan en leggen uit op welke specificaties je moet letten als je er een wilt aanschaffen. Ook gaan we in op het fotograferen met een reflectiescherm en op continuverlichting.
37
Hoofdstuk 3: Flitstechniek
Wil je weten hoe een flitser nou eigenlijk werkt? Dat leggen we je uit. En we leren je hoe je optimaal gebruikmaakt van het eerste en tweede gordijn bij het werken met een langere sluitertijd.
51
Hoofdstuk 4: Fotograferen met een reportageflitser
We starten kort met de inbouwflitser die veel camera’s hebben. Daarna gaan we over op de reportageflitser. We vertellen je over de verschillende standen en je leert hoe je met de opzetflitser aan de slag gaat. Met behulp van voorbeelden kun je straks zó aan de slag.
79
Hoofdstuk 5: Flitsen in de studio
Fotograferen in een studio moeilijk? Nee hoor, dat valt wel mee. We leggen je uit hoe je omgaat met studiolicht en met verschillende lichtvormers. Ook leer je aan de hand van heel veel voorbeelden welke opstellingen je kunt maken en welk effect die hebben.
121
Hoofdstuk 6: Fliten in de praktijk
Johan Huizing legt ons uit hoe hij te werk gaat bij het maken van zijn kenmerkende flitsportretten. Ook vertellen we je meer over flitsen bij macrofotografie, en je leert hoe je ook bij landschapsfotografie een flitser mooi als aanvulling kunt gebruiken.
145
Hoofdstuk 7: Nabewerking
In dit hoofdstuk gaan we aan de slag met het subtiel bewerken van portretten. We starten in Lightroom en gaan daarna verder in Photoshop met het retoucheren van de huid, het witter maken van tanden en het verbeteren van ogen. Zo kun je je gemaakte portret nog nét wat extra’s geven.
we
online uitgebracht in de Zoom Academy. Samen zijn ze de optimale combinatie om alles over het gebruik van flitsers te leren.
Dit boek over Flitsen en flitstechniek is gemaakt in combinatie met de online cursus Flitsen en flitstechniek op de Zoom Academy. De online cursus bevat naast een hoop informatie uit dit boek nog diverse handige leermiddelen. Als je de online cursus volgt, krijg je op diverse momenten videomateriaal waarin je extra uitleg krijgt. Je ziet
dan bijvoorbeeld precies hoe je je flitsers kunt neerzetten en krijgt daarbij uitleg van een fotograaf. Je vindt in de online cursus ook diverse oefenvragen en oefeningen, zodat je gelijk met de geleerde kennis aan de slag kunt. Ga naar www.zoomacademy.nl om de online cursus te volgen. Je kunt dit boek natuurlijk volledig
gebruiken zonder de online cursus aan te schaffen. Met dit boek heb je het perfecte naslagwerk in huis om te leren hoe je aan de slag gaat met een opzetflitser of studioflitser om jouw fotografie naar een hoger level te tillen.
We zagen laatst een foto op Zoom.nl die vele lovende reacties kreeg. Het geheim van de fotograaf? De flitser. Het portret was perfect uitgelicht met behulp van een reportageflitser.
↘
We horen maar al te vaak dat een flitser gebruiken geen mooie resultaten oplevert: een flitser zou de sfeer wegflitsen of een foto helemaal plat slaan. Maar dat hoeft helemaal niet! Niet als je hem op de juiste manier gebruikt.
De kracht van de flitser is voor velen onbekend en daardoor onbemind, maar het is een ijzersterk wapen om je foto’s te verbeteren!
Door je flitser goed te gebruiken, gaat er een wereld aan fotografische mogelijkheden voor je open. We helpen je in dit cursusboek om de flitsapparatuur goed te begrijpen met een stukje techniek en achtergrond. Verder gaan we vooral in de praktijk aan de slag. We starten kort met de inbouwflitser, maar gaan al snel over op het gebruik van reportageflitsers
en studioflitsers. Hiermee kun je prachtige resultaten bereiken. We beschrijven ook diverse lichtopstellingen, zodat je aan de hand van voorbeelden kunt zien hoe je flitsers mooi gebruikt. Met behulp van deze cursus over flitsen gaat jouw techniek met sprongen vooruit én maak jij al snel beelden die vaak alleen weggelegd lijken voor professionals.
De foto die de cover van dit boek siert, is gemaakt door Yorick Mulyanah. Het is een fraai glamourbeeld dat op een verrassend simpele wijze tot stand is gekomen. We vroegen Yorick hoe hij dit beeld gemaakt heeft.
Ben je al lang bezig met fotografie?
‘Ik ben nog niet zo lang op deze manier bezig met fotografie, nog maar sinds de zomer van vorig jaar. Vooraf heb ik wel wat gefotografeerd en ook opdrachten gedaan, maar zeker nog niet zo actief als nu. Nu ben ik daar veel meer mee bezig. Dat is een bewuste stap geweest. Fotografie vond ik steeds leuker om te doen en ik heb gelukkig de nodige vrienden en kennissen die het leuk vinden om voor de camera te staan. Ik dacht, laat ik het gewoon proberen. Zo is mijn recente werk ontstaan.’
Je bent bescheiden met apparatuur. Waar werk je precies mee?
‘Ik heb na de vorige zomervakantie een camera en een studioflitser gekocht. Die flitser is een eenvoudig model, helemaal niet duur. Maar licht is licht, dus het werkt prima. Alle foto’s die ik tot nu toe gemaakt
heb, maak ik met die ene flitser. Een relatief gemakkelijke setup. Ik heb de nodige video’s op YouTube bekeken om te zien hoe anderen zoiets aanpakken, maar het werkt toch altijd het beste om zelf aan de slag te gaan en te experimenteren. Daar leer je uiteindelijk het meest van. Ik merk dat mijn foto’s het mooist worden als ik een flitser vóór de modellen neerzet en combineer met een paraplu. Op dat gebied heb je natuurlijk ook veel keuzes, van witte tot doorschijnende, maar ik heb gekozen voor een zilveren paraplu, omdat ik op zoek ben naar een bepaald soort beelden.’
‘Ik houd ervan als de huid mooi glad en contrastrijk wordt, met fraaie highlights op de juiste plekken. Subtiel, glamourachtig. Dat doe ik dus met een flitser, maar om de schaduw toch een beetje weg te werken, maak ik gebruik van een reflectiescherm. Dat plaats ik onder het gezicht om te zorgen voor een weerspiegeling die een soort twinkeling in de ogen veroorzaakt.’
‘Nee, de foto’s maak ik in mijn eigen woonkamer. Dat werkt prima. Ik heb geen duizenden euro’s tot mijn beschikking om een studio in te richten, daarom heb ik het op deze manier gedaan. Ik vind het leuk om met beperkte middelen fraaie beelden te maken. Vaak hoor je dat je een dure camera, minimaal vier flitsers en een studio moet hebben als je goede beelden wilt maken. Maar dat hoeft dus helemaal niet.’
Hoe heb je deze foto gemaakt?
‘Deze foto is een van de eerste foto’s die ik in deze stijl gemaakt heb. Ik heb hem denk ik in ongeveer een kwartiertje gemaakt, wel nadat ik vooraf had nagedacht over hoe ik de foto wilde hebben. Ik heb mijn gebruikelijke opzet van de flitser en het reflectiescherm gebruikt. Normaal gezien heeft het model een hele bos met krullen en daarom dacht ik dat het leuk zou zijn als ze voor deze foto opeens stijl haar zou hebben. Met een föhn hebben we het haar daarna wat in het rond geblazen, wat een fraai effect gaf. Het was niet nodig om heel veel foto’s te maken, want al vrij snel zagen de beelden er zo uit als ik in gedachten had en was deze foto – dit coverbeeld – gemaakt.’
Hoe zie je de toekomst qua fotografie?
‘Ik heb de smaak te pakken. Vanaf februari wil ik professioneel verder met fotografie. Ik ben niet de enige die fotografeert, maar ik hoop dat ik via mijn contacten en door consequent van mijn eigen stijl te gebruiken de nodige opdrachten binnen kan halen. Ik krijg hulp op het gebied van visagie, maar verder werk ik liever in mijn eentje, daarom ook mijn kleine setup. Ik red me prima met deze apparatuur en opzet en niemand ziet dat ik werk met deze bescheiden middelen. De cover is in het kader van deze stap een mooie kans en ik ben blij dat mijn foto zo goed in de smaak valt. Ik hoop daarnaast nog veel foto’s te delen op Zoom.nl en in contact te komen met andere fotografen.’
In deze cursus leer je hoe je jouw fotografie naar een hoger niveau tilt door aan de slag te gaan met een flitser. Je leert hoe een flitser in samenwerking met je camera werkt, welke flitsstanden er zijn en hoe je die kunt gebruiken. Ook leer je over verschillende opstellingen van meerdere flitsers. Zo maak je straks professionele foto’s!
↘Voor wie nog nooit een flitser heeft gebruikt, leggen we de basis uit. Je leert onder andere wat een richtgetal is en over het eerste of tweede sluitergordijn. We vertellen welke mogelijkheden je hebt en waar je de juiste materialen vindt, zoals triggers, reflectieschermen en statieven. Zo leg jij een goede basis.
Maar ook als je al vaker met een flitser hebt gefotografeerd, kun je instappen in deze cursus. We gaan namelijk ook dieper in op de instellingen van je flitser en je leert hoe je hem goed gebruikt. Je kunt dan fotograferen met reportageflitsers, studioflitsers en weet hoe je reflectieschermen inzet. Gelukkig is flitsen voor iedereen is weggelegd en vraagt het geen grote investeringen.
Uiteindelijk bouwen we je kennis verder uit en leggen we je uit hoe je werkt met meerdere reportageflitsers of een optimaal resultaat haalt
met speciale studioflitsers. Je leert ook welke lichteffecten bepaalde opstellingen hebben. Met deze cursus kun je als portretfotograaf heel goed uit de voeten, maar ook landschaps en macrofotografie laten we niet links liggen.
Voorbeelden
Je kunt heel veel leren door goed naar voorbeelden te kijken. Daarom vind je bij elke geschikte foto in dit boek de instellingen die gebruikt zijn bij het maken van de foto. Dat is als volgt genoteerd:
MATHÉNIQUE VERBRUGGE, INSTAGRAM: @MATHENIQUEPHOTOGRAPHY
FUJIFILM X-T20 · ISO 100 · F 11 · 1/180 SEC · 35 MM
Je ziet hier op volgorde: de gebruikte camera, de isowaarde, het diafragma, de sluitertijd en de brandpuntsafstand (niet omgerekend). Veel foto’s die je in deze cursus tegenkomt, zijn gemaakt door lezers van Zoom.nl en geüpload naar hun eigen profiel op onze website. Je vindt bij de foto’s de link naar de profielpagina van de Zoomer. Je kunt ook zelf een gratis account op Zoom.nl aanmaken voor feedback. En je maakt dan direct kans op publicatie in het magazine … én in dit soort specials.
Als je wilt gaan flitsen, kom je al snel uit bij externe reportageflitsers die je op de flitsschoen van je camera plaatst. Deze geven je veel flitskracht en ontzettend veel mogelijkheden. Welke flitsers zijn er precies en waar kun je op letten bij aanschaf?
↘Werken met natuurlijk licht is vaak prachtig, maar flitsen geeft je daarnaast veel extra creatieve en praktische mogelijkheden. Het is logisch dat zo’n beetje elke fotograaf zich vroeg of laat gaat verdiepen in flitsen en flitsers. De ingebouwde flitser in je camera is niet echt sterk en veelzijdig, dus kom je snel uit bij de krachtigere en meer veelzijdige reportageflitser. Zulke flitsers zijn te koop in allerlei soorten en maten. We maken je wegwijs in het land van de reporta geflitser en laten alle mogelijkheden en handige accessoires zien.
Allereerst is er de ‘normale’ reportageflitser, ook wel compactflitser genoemd. Dat is een flitser die je boven op de camera (op de
flitsschoen) zet, al dan niet met een kantel- of draaibare flitskop om het licht te vormen of indirect te flitsen. Ook zijn er modellen die meezoomen met je objectief om het licht aan te passen op de gebruikte brandpuntsafstand. Dit is het soort flitser waaraan de meeste fotografen als eerste denken als het gaat om de reportageflitser.
Toch zijn er ook andere mogelijkheden. Zo is er de ringflitser, waarbij het licht zich verspreidt via een ringvormige flitskop die om het objectief heen zit. Het licht valt op deze manier heel egaal en elegant op je onderwerp. Mede daarom wordt de ringflitser vaak gebruikt door portretfotografen: zij zijn dol
op het fraaie zachte en verspreide licht uit de ringflitser. Als extra kers op de taart is er de mooie ringvormige ‘catch light’ in de ogen van je model als je zo’n flitser gebruikt. Ringflitsers worden ook vaak gebruikt voor het belichten van macrofoto’s omdat ze door de positie van de flitser een fijn egaal en – belangrijk bij macrowerk –schaduwvrij licht afgeven.
Er zijn ontzettend veel verschillende flitsers op de markt. De camerafabrikanten maken ze zelf ook. Zo kun je bijvoorbeeld een Canon-, Nikon- of Sony-flitser aanschaffen. Dat heeft natuurlijk als voordeel dat deze flitsers volledig afgestemd zijn op gebruik met de camera’s van hetzelfde merk. Deze flitsers zijn – mede daarom – vaak vrij kostbaar. Wel is het zo dat ook bij deze topmerken er vaak voor ieder budget een flitser te vinden is. Bij een model met een wat lagere prijs moet je dan wel genoegen nemen met minder mogelijkheden of minder flitskracht.
De meeste reportageflitsers hebben een rechthoekige flitskop en het licht dat daaruit komt verspreidt zich dus ook min of meer op dezelfde manier. Enkele fabrikanten –zoals Profoto (A1) en later Godox (V1) – zagen een gat in de markt en bedachten de externe flitser met ronde flitskop die het licht op een meer natuurlijke manier verspreidt. Door het uiterlijk, het licht en de mogelijkheden van zo’n ronde flitskop schurken deze modellen qua basisidee aan tegen professionele – en natuurlijk veel krachtigere – studioflitsers.
Daarnaast zijn er veel andere fabrikanten die universele flitsers maken die je kunt gebruiken op je camera. Deze (vaak Chinese) flitsers zijn vaak een stuk betaalbaarder en tegelijkertijd rijker uitgerust dan flitsers van de grote merken in dezelfde prijscategorie. Qua materiaalkeuze, duurzaamheid en consistentie zijn natuurlijk verschillen te ontdekken, maar ook een eenvoudige flitser kan je als fotograaf al veel plezier en gemak geven. Ben je er serieuzer of wellicht professioneel mee bezig, dan is het natuurlijk aan te raden om de keuze voor een flitser extra goed te overwegen en de prijs niet
als belangrijkste argument mee te nemen, maar mogelijkheden en kwaliteit voorrang te geven.
Als je een reportageflitser gaat aanschaffen, is het goed om te kijken naar de aansturing van het flitslicht. Een van de belangrijkste overwegingen is namelijk of je alleen handmatig wilt aansturen, of dat je wilt dat de flitser de benodigde flitskracht ook automatisch voor je kan regelen. De meeste flitsers kunnen dat, waarmee je dus voor een portie gemak kiest. De manier waarop de flitser bepaalt hoeveel licht er nodig is in een specifieke situatie verschilt, maar is meestal gebaseerd op TTLtechniek. TTL staat voor ‘Through The Lens’. Hierbij maakt het apparaat gebruik van een ultrakorte flits voorafgaand aan het maken van de foto. Die flits zie je zelf niet, maar de flitser kan via die flits en het licht dat weer terugkomt berekenen welke flitskracht nodig is in elk specifiek geval. Zo wordt je foto elke keer netjes belicht, hoe je instellingen ook zijn en hoe de flitskop ook gedraaid of gekanteld staat. Zie TTL-flitsen als flitsen op de automatische stand – net zoals je camera (meestal) kan fotograferen op een automatische stand. De verschillende fabrikanten maken gebruik van deze techniek, maar noemen hem soms anders. Zo heb je onder meer E-TTL (II) van Canon, I-TTL en D-TTL van Nikon.
Vaak is het ook mogelijk om de flitser handmatig aan te sturen en de flitskracht dus zelf te regelen. Dat is handig als je een specifieke of afwijkende belichting wilt creëren die niet overeenkomt met wat de camera zelf zou ‘bedenken’.
Je kunt je voorstellen dat het flitslicht zich anders zou moeten gedragen als je verder inzoomt met je objectief. Je wilt dan dat het licht verder reikt. Veel flitsers kunnen daarom ook ‘zoomen’. De interne reflector kan in- en uitzoomen en op die manier het licht meer of minder bundelen.
Een langere brandpuntsafstand betekent in dat geval dat de lichtbundel meer gecomprimeerd is, en het onderwerp effectiever kan ‘raken’. Een groothoekbeeld daarentegen is gebaat bij een meer weidse belichting en in dat geval is een bundeling van het licht minder geschikt.
Dit zoomen kan – afhankelijk van het type flitser – handmatig of automatisch gebeuren. Bij de handmatige optie dien je zelf de juiste waarde (brandpuntsafstand) in te stellen op de flitser en bij de automatische stand ‘weet’ de flitser welke brandpuntsafstand je gebruikt en past zelf de bundeling van het licht daarop aan. Als je veel zoomt is het dus praktisch om een flitser te nemen die deze handeling automatisch uitvoert.
Als je jezelf gaat verdiepen in reportageflitsers, kom je al snel uit bij het begrip richtgetal. Dat kan 32 zijn, maar ook 60. Dat getal zegt iets over de sterkte van het licht en hoe ver dat licht reikt. Een hoger getal betekent doorgaans ook meer kracht.
Maar let op: want hoewel dit getal je een indruk geeft van de flitskracht van je reportageflitser is het niet altijd mogelijk om het
richtgetal van flitsers een-op-een met elkaar te vergelijken. De formule die door fabrikanten gebruikt wordt is wel altijd hetzelfde (richtgetal ÷ diafragmawaarde = flitsbereik in meters), maar de uitgangspunten kunnen verschillen. Veel fabrikanten gebruiken voor deze meting ISO 100, maar andere baseren hun richtgetal op metingen bij ISO 200. Let hierop, want het richtgetal lijkt bij een meting op ISO 200 een stuk hoger (factor 1,4).
Een flitser met richtgetal 32 bij ISO 100, komt bij diafragma F 8 en ISO 100 ongeveer 4 meter ver. Op ISO 200 met diafragma F 8 komt deze flitser dus ongeveer 5,6 meter ver (4 maal 1,4 = 5,6).
Maar een flitser met richtgetal 32 gemeten bij ISO 200, komt bij diafragma F 8 en ISO op 200 ongeveer 4 meter ver. Bij ISO 100 zou die dus maar op 2,85 meter komen.
Dat scheelt natuurlijk behoorlijk!
Daarom is het goed om bij een vergelijking van richtgetallen te weten hoe de fabrikanten deze waardes berekend hebben. Pas als je appels met appels vergelijkt, kun je immers een goede conclusie trekken.
Let bij het uitkiezen van een reportageflitser ook op de oplaadtijd (ook wel recycletijd). Dat is de tijd die de flitser nodig heeft om weer volledig op krachten te komen na het afvuren van een flits. Over het algemeen geldt: hoe korter, hoe beter. Zeker als je snel achter elkaar wilt flitsen is het belang van een korte oplaadtijd dus groot.