Onderweg naar een Creatieve Provincie Flevoland

TAMARAH DE JAGER

ONDERWEG NAAR EEN

C R E A T I E V E

| | | | | | |

P R O V I N C I E

AFSTUDEERONDERZOEK MASTER STRATEGIC EVENTS MANAGEMENT BREDA UNIVERSITY OF APPLIED SCIENCES

p.2

Onderweg naar een creatieve provincie

Samenvatting

SAMENVATTING _______ In dit onderzoek staat de vraag centraal welke veranderingen er nodig zijn binnen de huidige culturele infrastructuur¹ van Flevoland, om impact te creëren op de ontwikkeling van Flevoland als creatieve provincie².

Door Flevoland te ontwikkelen tot een creatieve provincie, ontstaan er kansen op gebied van economische groei, profilering, innovatie, toename van culturele levendigheid en sociale cohesie.

Dit levert waarde op aan zowel de provincie Flevoland, als de aanwezige organisaties, professionals en haar inwoners. Om dit te bewerkstelligen, vragen de huidige uitdagingen in de culturele infrastructuur van Flevoland om een gezamenlijk plan van aanpak. Samenwerking tussen overheden, bedrijven en organisaties wint hierbij aan belang, omdat de complexiteit van deze uitdagingen en de vraag vaak de mogelijkheden van de individuele organisatie overstijgt (Kenis & Cambré, 2019). Daarbij zal erkenning van de waarde van kunst en cultuur in verschillende beleidsdomeinen zorgen voor perspectiefverandering, wat ruimte biedt voor nieuwe mogelijkheden op gebied van innovatie, creativiteit en financiële zekerheden. De intrinsieke en instrumentele kunst- en cultuurwaarde zullen daardoor ook buiten de culturele sector breder toegepast worden, wat de ontwikkeling van een creatieve provincie versterkt en ondersteunt.

De rol van domein overstijgend samenwerken is in de ontwikkeling naar een creatieve provincie een element die een cruciale rol zal gaan vervullen, want alleen door samen de handen ineen te slaan kan de ontwikkeling op deze schaal plaatsvinden. Wanneer de samenstelling van de groep, de uitvoering en setting in acht worden genomen en d.m.v. heldere communicatie vanaf het begin duidelijk wordt gedeeld, is de kans op een succesvolle samenwerking zo maximaal mogelijk. Een onderkoepelende organisatie, ondersteunt door provincie Flevoland en bekend in het cultureel netwerk van de provincie, kan hierin als neutrale partij de samenwerkingen ondersteunen als facilitator. De provinciale organisatie Kunstlink is hiervoor een geschikte partij om deze rol vooralsnog te gaan vervullen.

Flevoland ontwikkelen tot een creatieve provincie is een ambitieus plan. Het zal meerdere jaren nodig hebben om deze ontwikkeling te laten plaatsvinden. De timing voor deze verandering is echter gunstig, diverse ontwikkelingen zoals de provinciale verkiezingen in maart 2023 laten zien dat er meer interesse voor kunst en cultuur aanwezig is. Dit zorgt voor meer ruimte om veranderingen te bewerkstelligen die de culturele infrastructuur van Flevoland – en daarmee de positionering van kunst en cultuur in de samenleving – ten goede komen. In dit onderzoek zijn de eerste stappen gezet, door uitdagingen en kansen te definiëren, perspectiefverandering te faciliteren en door een eerste routekaart voor domein overstijgende samenwerkingen te ontwikkelen. In het najaar van 2023 zal deze routekaart aan het cultureel werkveld van Flevoland worden aangeboden als eerstvolgende stap richting een creatieve provincie. ¹ Definitie culturele infrastructuur: in dit onderzoek is het begrip culturele infrastructuur synoniem aan het totale culturele ecosysteem, waar interne en externe voorzieningen en invloeden, beleidsvoering en betrokken partijen van binnen en buiten de culturele sector onderdeel van zijn. ² Voorlopige eerste definitie creatieve provincie: Een creatieve provincie heeft een bloeiend cultureel klimaat, met een stimulerend cultuurbeleid. Er is hierin een zeer diverse culturele infrastructuur aanwezig, met onderlinge dwarsverbanden, die voor iedereen in de provincie toegankelijk is.

Onderweg naar een creatieve provincie

Index

INDEX _______ Samenvatting

p.2

Organisatie

p.4-5

Missie Strategische kernprincipes Onderzoek

Onderzoek Onderzoeksvraag Deelvragen Verwachte uitkomsten

Methodologie Onderbouwing proces Overzicht actieonderzoek

Huidige culturele infrastructuur

p.5 p.5 p.5

p.6-8 p.7 p.7 p.8

p.9-11 p.10 p.10-11

p.12-17

Korte geschiedenisles Provinciaal cultuurbeleid Flevoland Uitdagingen Vruchtbare poldergrond Conclusie & reflectie

p.13 p.14 p.14-16 p.16-17 p.17

Gewenste culturele infrastructuur

p.18-25

Theoretisch onderzoek Cultuurregio's Cultureel ecosysteem Creatieve steden Creatieve provincie Interventies Creatieve sessie Culturele kaart Flevoland Creatieve sessie Event voorbereiding Flevolab Event Designdag Talentontwikkeling Conclusie & reflectie

Samenwerken Facilitator Actie onderzoek - The Cube Conclusie & reflectie

p.19-20 p.19 p.20 p.20 p.21 p.21-25 p.22 p.23 p.24 p.25

p.26-30 p.27 p.27-28 p.28

Eindconclusie

p.29

Slotwoord

p.30

Literatuurlijst

p.31-33

Bijlage: Routekaart domein overstijgende samenwerking

p.34-36

ORGANISATIE ___

Dit onderzoek is in opdracht van Kunstlink uitgevoerd.

Kunstlink is het provinciale kenniscentrum voor actieve cultuurparticipatie in Flevoland, en werkt in opdracht van de provincie.

p.5

Onderweg naar een creatieve provincie

Organisatie

Iedereen die in Flevoland kunst maakt of organiseert kan bij Kunstlink terecht voor advies, kennis, netwerken en (bovenlokale) innovatie. Kunstlink houdt zich bezig met het domein van de amateurkunst, maar ook met buitenschoolse cultuureducatie, talentontwikkeling en het sociaal domein.

MISSIE Kunstlink Flevoland stimuleert de actieve cultuurparticipatie in Flevoland door het verbinden en versterken van alle partijen in Flevoland die kunst maken of organiseren.

STRATEGISCHE KERNPRINCIPES De bedrijfsstrategie van Kunstlink is gebaseerd op drie kernprincipes; aanjagen (LAB/ innovatie), verbinden (platform voor kennisdeling en netwerken) en versterken (platform en advies). Deze principes vormen de basisstrategie voor de verschillende projecten die vanuit Kunstlink lopen.

Aanjagen: Spotten ontwikkelingsmogelijkheden en samenwerkingskansen.

Aanjagen & versterken: De sector helpen in het werken met nieuwe doelgroepen, in het bijzonder in het sociaal domein. Ruimte bieden aan vernieuwing, experiment (sociaal domein) en de ontwikkeling van creatief talent. Adviseren van de Flevolandse gemeenten over krachtig cultuurbeleid.

Versterken: Vergroten het podium voor kunstmakers. Coachen van kunstbeoefenaars, verenigingen, culturele instellingen en festivals bij de aanvraag van gelden.

Verbinden: Verbinden van beoefenaars, organisaties en beleidsmakers en helpen met het realiseren van mooie projecten en bovenlokale samenwerkingen die zorgen voor meer mogelijkheden voor Flevolandse kunstmakers.

ONDERZOEK Kunstlink is een onafhankelijke, neutrale speler in het culturele netwerk van Flevoland. Daarmee is zij de aangewezen organisatie om het onderzoek en de ontwikkeling van een creatieve provincie aan te jagen en te faciliteren. Kunstlink zal de komende maanden het onderzoek blijven voortzetten en de eerste routekaart in het najaar van 2023 aan het culturele veld presenteren.

ONDERZOEK _______

Dit onderzoek sluit aan op de onrust en de wens voor verandering die op dit moment aanwezig is in de culturele sector van Flevoland.

p.7

Onderweg naar een creatieve provincie

Onderzoek

Tijdens het vooronderzoek, tussen september en december 2022, bleek al dat diverse uitdagingen, zoals financiële onzekerheden en beperkt cultureel draagvlak, een dermate grote rol spelen in de huidige culturele infrastructuur van Flevoland dat de wens voor verandering breed gedragen wordt. Focus en visie ontbreekt echter nog, waardoor ontwikkelingen naar een gewenste culturele infrastructuur stagneren.

Dankzij de provinciale verkiezingen in maart 2023 en het herstellen van de coronacrisis begint er steeds meer ruimte en draagvlak te komen voor verandering, wat een voedingsbodem biedt voor dit onderzoek.

ONDERZOEKSVRAAG Om een verandering te starten die op langere termijn impact creëert en vasthoudt, is het van belang de basis goed te hebben. Daarop kan vervolgens worden doorgebouwd d.m.v. verschillende initiatieven, waarbij een variatie aan stakeholders kan samenwerken.

Dit onderzoek betreft een eerste fase. Het staat in het teken van definiëren en analyseren van de huidige situatie, om daarbij te onderzoeken welke mogelijkheden en kansen er ontstaan wanneer Flevoland zich ontwikkelt tot een creatieve provincie. Daarnaast is onderzocht of er draagvlak en eigenaarschap onder de betrokkenen aanwezig is, om vervolgens gezamenlijk de eerste stappen naar een creatieve provincie te zetten.

De uitdaging is samengevat in de volgende hoofdonderzoeksvraag:

Welke veranderingen zijn er nodig binnen de huidige culturele infrastructuur van Flevoland, om impact te creëren op de (door)ontwikkeling als creatieve provincie?

DEELVRAGEN Op welke terreinen is er verandering nodig om te ondersteunen bij het (door)ontwikkelen van een creatieve provincie?

Op welke manieren kan domein overstijgende samenwerking bijdragen aan de ontwikkeling van een zo optimaal mogelijke creatieve provincie?

Welke partners zijn nodig binnen een domein overstijgende samenwerking om maximaal impact te genereren op de (door)ontwikkeling van Flevoland als creatieve provincie?

p.8

Onderweg naar een creatieve provincie

Onderzoek

VERWACHTE UITKOMSTEN De beoogde uitkomsten geven focus en richting aan het onderzoek, helpen bij het bepalen van meetindicatoren en ondersteunen in het evalueren van het proces. Hierbij is er gekozen om de beoogde uitkomsten op te delen in drie fases; juni/juli 2023 (afronding afstudeeronderzoek), 2028 en 2032. Hiermee kan op korter en langer termijn worden bekeken welke doelstellingen gewenst zijn te behalen, en realisatie gefaseerd worden doorgevoerd. Dit laatste is noodzakelijk, gezien verandering tijd nodig heeft om door alle betrokken partijen naast hun eigen doelstellingen te worden uitgevoerd.

Juni 2023: Er is in kaart gebracht welke uitdagingen en kansen er liggen in de huidige culturele infrastructuur van Flevoland.

Er is draagvlak en interesse gecreëerd voor het ontwikkelen van Flevoland naar een creatieve provincie, waarbij waarde creatie op persoonlijk en gedeeld belang aanwezig is.

Een nieuwe werkgroep met diverse partners is opgezet, en dient als voorbeeld voor een domein overstijgende samenwerking t.b.v. de ontwikkeling van de creatieve provincie.

Een eerste routekaart voor domein overstijgende samenwerking t.b.v. het ontwikkelen van een creatieve provincie is opgeleverd. Aan de hand van verschillende fases wordt benoemd hoe een domein overstijgende samenwerking kan worden gefaciliteerd, met als langer termijn doel het versterken van de culturele infrastructuur van Flevoland.

2028: Dankzij nieuwe samenwerkingen is er binnen de provincie ruimte ontstaan waar creativiteit en innovatie wordt gestimuleerd. Dit betekent o.a. dat talenten de kans krijgen te experimenteren, lokale kunstenaars en creatieve ondernemers worden gesteund, werkgelegenheid in de creatieve sector wordt bevorderd, maatschappelijke uitdagingen worden benaderd met een creatieve kijk en er mogelijkheden worden gecreëerd voor domein overstijgende initiatieven. Ook transparantie en het delen van ideeën en middelen worden bevorderd. Er heerst hierdoor een gevoel van saamhorigheid, trots en nieuwe perspectieven binnen de creatieve sector van Flevoland.

De doorstroom van talent binnen de talentketen is in kaart gebracht en wordt door verschillende partners binnen en buiten de culturele sector gewaarborgd. Dit resulteert in een toename van het aantrekken, behouden en maximaliseren van het potentieel van (top)talent in de provincie, wat weer bijdraagt bij aan de culturele, sociale en economische waardes van Flevoland als creatieve provincie.

2032: De positionering van de waarde van kunst/cultuur/creativiteit in relatie tot een bredere samenleving is verstevigd door domein overstijgende samenwerkingen en wordt regelmatig door nieuwe initiatieven versterkt. Hierdoor is de creatieve sector uit haar isolement gehaald en levert een bijdrage aan de ontwikkeling van Flevoland als creatieve provincie.

Dankzij de bredere en uitgebreider inzet van kunst en cultuur binnen Flevoland, is de profilering van de provincie verhoogt.

De behaalde impact is dankzij betere samenwerkingen en daaruit voorvloeiende initiatieven relevant voor het culturele provinciebeleid, en heeft (mogelijk) gevolgen voor het beschikbare cultuurbudget binnen de provincie.

METHODOLOGIE

_______

Het onderzoek is uitgevoerd d.m.v. action research. Deze vorm staat bekend om haar veranderlijke karakter, waarbij tussentijds reflecteren en bijsturen op het proces noodzakelijk bleek te zijn.

p.10

Onderweg naar een creatieve provincie

Methodologie

Door grounded theorie als uitgangspunt te nemen was het mogelijk om deze aanpassingen tijdens het proces toe te passen, en daarmee de vraagstelling en onderzoek vormen mee te laten bewegen met het onderzoek.

ONDERBOUWING PROCES Om antwoorden op de gestelde onderzoeksvragen te verkrijgen, stond data verzameling centraal in het eerste procesdeel. Deze data werden zowel verkregen door interventies met interne en externe stakeholders, als uit theoretische bronnen als artikelen, boeken en rapporten. Door open codering ontstond er inzicht in terugkerende onderwerpen, om daarna de data op thema's te vergelijken d.m.v. folio analyses. Dankzij deze analyse werd het mogelijk patronen, overeenkomsten en tegenstellingen te definiëren.

Als laatste is de theoretische data getest in de praktijk. Dankzij een verscheidenheid aan interventies en een dag-vullend evenement was het mogelijk om op macro-, meso- en microniveau theoretische onderbouwingen in de praktijk te toetsen. Deze informatie, in combinatie met de opgehaalde informatie uit semigestructureerde interviews, gaven de mogelijkheid om een totaalbeeld over de diverse onderwerpen en aanpak te vormen.

OVERZICHT ACTIEONDERZOEK In het volgende overzicht staan de verschillende stappen die het totale proces illustreren:

p.11

Onderweg naar een creatieve provincie

Methodologie

Hoofdstuk 1

HUIDIGE CULTURELE INFRASTRUCTUUR _______

Om te begrijpen welke rol kunst en cultuur in Flevoland vervult en kan vervullen in het vinden en vormen van haar identiteit en haar positionering als creatieve provincie, is het van belang de waarde ervan te definiëren en inzicht te krijgen in hoe kunst en cultuur op dit moment al wordt ingezet in de provincie. Hiervoor zal worden ingezoomd op het huidige Flevolands cultuurbeleid en de daarbij horende uitdagingen.

p.13

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 1

Cultuur verrast en verrukt ons, verwart en verklaart, verwarmt en verbindt. Deze vorm van intrinsieke waarde kan ondersteunen bij identiteitsvorming, verbinding, emoties en eigenheid.

Tevens biedt kunst en cultuur de mogelijkheden instrumentele waarde te creëren. Denk bijvoorbeeld aan sociale integratie (een wereldkoor in een AZC), economische ontwikkelingen (innovatie bevorderen d.m.v. design thinking) en regionale vernieuwingen (profilering verbeteren door meer culturele activiteiten in de regio). Het wordt ingezet om een reflectie op de dagelijkse werkelijkheid te geven, een kritische blik te zijn of iets uit te lichten (interview Myriam Cloosterman).

Het boek The corporate tribe (Braun & Kramer, 2019) omschrijft cultuur als de betekenis die mensen toekennen aan relaties, tussen elkaar, de ruimte, tijd en objecten. Het cultuurbeleid van Flevoland haakt daarop in, en vermeldt dat cultuur ons maakt tot mens en zorgt voor een volwaardige samenleving. De waarde van cultuur staat, volgens het cultuurbeleid, in de provincie centraal, al blijkt in de praktijk dat cultuur vooralsnog de minste focus krijgt bij de verdeling van beleidsbegrotingen (Wijn et al., 2022) en beleidsmedewerkers cultuur regelmatig als laatste bij besluitvormingen worden betrokken (interview Myriam Cloosterman). Dit heeft gevolgen voor het inzetten van de intrinsieke en instrumentele culturele waarde in de huidige culturele infrastructuur van Flevoland.

KORTE GESCHIEDENISLES Kunst en cultuur spelen al eeuwenlang een rol in onze samenleving. Een standbeeld als visualisatie voor Bijbelse verhalen in de Middeleeuwen, een portret van Rembrand als symbool van rijkdom. Onze huidige culturele infrastructuur in Nederland kreeg begin 20e eeuw vorm, toen de overheid zich meer ging bezighouden met het bevorderen van kunst en cultuur in de samenleving (LKCA, 2023). Het toenmalige Nederlandse beleid was gebaseerd op het cultuurbeleid uit Groot-Brittannië van na de Tweede Wereldoorlog. Hiermee probeerde de overheid meer gelijkheid onder de bevolkingsgroepen te creëren, met als focus talentontwikkeling in het artistieke veld. Drie richtingen van kunst vormden de basis van het toenmalige beleid: Gesubsidieerde kunst, waarbij de overheid bepaalde welke vormen van kunst en cultuur van voldoende waarde waren om subsidiegeld te ontvangen. Commerciële kunsten, toen in de jaren ‘80 het idee ontstond dat cultuur ook geld kon opbrengen. En de amateurkunsten, die vaak worden gedefinieerd als hobby of tijdverdrijf.

Deze drie richtingen vormen vandaag de dag nog steeds de basis van onze culturele infrastructuur in Nederland (LKCA, 2023). Hierbij houdt het rijk zich bezig met de landelijke culturele basisinfrastructuur, provincies zijn verantwoordelijk voor bovengemeentelijke coördinatie op regionaal niveau, en gemeenten houden zich voornamelijk bezig met het faciliteren van o.a. culturele accommodaties.

p.14

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 1

PROVINCIAAL CULTUURBELEID FLEVOLAND Flevoland is sinds 1 januari 1986 de jongste provincie van Nederland, waar in de beginjaren kunst en cultuur een belangrijke rol vervulde bij het vormen van een nieuwe samenleving in de dorpen en steden. Een voorbeeld hiervan is terug te vinden bij verschillende muziekverenigingen in de Noordoostpolder, die vaak werden opgericht om verbinding tussen de nieuwe bewoners te creëren. De eerste generatie Flevolanders vormde hiermee een nieuwe samenleving en de basis van de Flevolandse cultuur/ identiteit, waar vandaag de dag nog steeds op wordt doorgebouwd.

De provincie zet zich samen met de zes Flevolandse gemeentes in voor het versterken van de Flevolandse cultuur. Tijdens periodieke overleggen wordt afgestemd hoe Flevoland inspeelt op de ontwikkelingen en het cultuurbeleid op rijksniveau, waarbij de gemeenten zich voornamelijk inzetten voor lokaal cultuurbeleid. De provincie kan echter ook de onderlinge samenwerkingen verder versterken, stimuleren en coördineren. (Wijn et al., 2022) Verder faciliteert de provincie verschillende subsidiestromen voor het culturele veld om de provinciale doelstellingen te realiseren. Hiermee vervullen ze de rol van presenterende overheid (Goossens & Neele, 2022), wat betekent dat de provincie zich voornamelijk focust op de effecten en impact van het gevoerde cultuurbeleid.

Steun-instellingen FleCk en Kunstlink worden door de provincie gefinancierd om cultuureducatie en -participatie in Flevoland verder te ontwikkelen. Ook houden deze instellingen zich in opdracht van de provincie o.a. bezig met het verzamelen en delen van kennis m.bt. de rol van kunst en cultuur in andere domeinen en het ontwikkelen van co-creatie programma's voor het onderwijs (Goossens & Neele, 2022).

Het effect van het huidige cultuurbeleid op de culturele infrastructuur in Flevoland is terug te zien in het rapport Regionale cultuurmonitor 2022 (Van den Berg et al., 2022). Hierin wordt een beeld getoond van een jonge provincie met een modern maar rijk erfgoed, veel inwoners beoefenen een vorm van beeldende kunst en de bibliotheken worden drukbezocht. Daar staat echter tegenover dat podiumkunsten achterblijven in cijfers, er geen beeldende musea of kunstvakopleidingen aanwezig zijn (Van den Berg et al., 2022).

UITDAGINGEN De provincie Flevoland hoopt met hun huidig beleid iedereen uit te nodigen ‘om de culturele toekomst van deze mooie provincie samen te maken en te beleven’ (Goossens & Neele, 2022).

Echter zijn er in de uitvoering van het cultuurbeleid uitdagingen waardoor de waarde toevoeging van kunst en cultuur nu niet optimaal benut wordt, en daarmee de groei van de Flevolandse culturele infrastructuur tegenwerkt. Deze uitdagingen zijn zowel op macro, meso als op microniveau aanwezig, die regelmatig tot irritaties leiden.

p.15

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 1

Een voorbeeld hiervan was zichtbaar tijdens een Almeers bijeenkomst met de nieuwe wethouder Cultuur in januari 2023. Hier werd duidelijk dat de frustraties over kortlopende subsidies onder de aanwezigen breed gedragen werd, de voortdurende financiële onzekerheden maken het voor kunstmakers en kunstaanbieders lastig om het hoofd boven water te houden. De wens om meer en beter samen te werken tussen organisaties en andere partners werd hierbij uitgesproken, met het verzoek richting de gemeente om deze ruimte voor experiment en onderzoek te ondersteunen. De krappe portemonnee zorgt echter in deze tijden voor angst voor eigen voortbestaan, wat maakt dat het concurrentiegevoel op dit moment meer de boventoon voert dan de concollega houding.

Deze en andere uitdagingen worden regelmatig bij diverse bijeenkomsten benoemd, zoals bij het Symposium Talentontwikkeling 2022 en Designdag op 11 mei 2023 (beide georganiseerd door Kunstlink). Tijdens deze momenten werd ook opgemerkt dat de huidige infrastructuur steeds minder lijkt aan te sluiten bij de 2e generatie Flevolanders, die geboren en getogen zijn in de provincie. Zij zoeken een vernieuwing en ruimte in de oude systemen van bijvoorbeeld culturele instellingen, maar lopen vast op het gedachtegoed van de jaren ‘80 (Interview Myriam Cloosterman). Een concreet voorbeeld hiervan is te vinden in cultuureducatie; waar eerst jaarlijkse cursussen de norm was, is er nu meer een verschuiving naar creatieve broedplaatsen waar creatieven op hun eigen voorwaarden lessen willen afnemen. (interview Myriam Cloosterman).

Er liggen diverse uitdagingen als er wordt gekeken naar de huidige situatie m.b.t de culturele infrastructuur van Flevoland. In het volgende overzicht zijn de resultaten van verschillende interventies en overige bronnen als artikelen en rapporten ondergebracht in uitdagingen, gevolgen en kansen:

p.16

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 1

VRUCHTBARE POLDERBODEM Er blijken dus nog veel uitdagingen te liggen. Toch kan men ook al spreken over een beginnende verandering. Tijdens de coronacrisis werd des te meer duidelijker wat kunst en cultuur voor ieder van ons betekent, en vooral hoe erg het gemist werd. Van theaterbezoeken en grote festivals, tot met je schoolband elke maandagavond repeteren, alles viel van de een op de andere dag weg. Niet alleen op persoonlijk vlak werd het belang en noodzaak van kunst en cultuur beter gevoeld, ook werd het duidelijker hoe ons huidige culturele infrastructuur in elkaar steekt en wat er gebeurt als één of meerdere elementen haperen.

p.17

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 1

Het rijk, provincies en gemeenten namen tijdens de Covid-19 crisis de verantwoordelijkheid om het systeem in stand te houden, door meerdere impulsgelden beschikbaar te stellen voor de culturele sector. Deze proactieve houding lijkt te zijn gebleven in 2023, zo bleek voorafgaand aan de provinciale verkiezingen 2023. In maart organiseerde 18 culturele Flevolandse organisaties het evenement De Grote Provinciale Lijsttrekkers Cultuurideeën Show. Het culturele veld nodigde gezamenlijk de Flevolandse politieke partijen uit om in gesprek te gaan over cultuur, en te onderzoeken wat zij allemaal te bieden heeft. Dit evenement gaf het volgende inzicht: 200 bezoekers en 11 politieke partijen waren aanwezig. In 2019 is een soortgelijk evenement georganiseerd, wat toen een lagere opkomst had (80 bezoekers en 7 partijen). Hiermee kan voorzichtig geconcludeerd worden dat de politiek de meerwaarde begint te zien van kunst en cultuur; er is meer politiek draagvlak voor een bredere rol van kunst en cultuur in onze samenleving.

Het belang om kunst en cultuur op de politieke agenda te krijgen bleek voor de 18 betrokken culturele instellingen groter dan de individuele belangen. Alleen door samen te werken, lukte het om het evenement zo te organiseren dat de politiek er warm voor liep. Dit is een mooi voorbeeld dat met de juiste motivatie integrale samenwerking kan slagen en kan leiden tot meer effect.

CONCLUSIE & REFLECTIE Het zijn onzekere tijden waarin veel moet worden geschakeld, en ingekleurd is door verschillende crisissen. Dit staat ook wel bekend als VUCA (volatility, uncertainty, complexity and ambiguity), een acroniem dat veelal wordt gebruikt in het bedrijfsleven. Het staat voor een wereld die duidt op onvoorspelbaarheid en vraagt van overheden, bedrijven en organisaties nieuwe competenties en vaardigheden (Kenis & Cambré, 2019).

De uitdagingen die in Flevoland liggen vragen om verandering en om een gezamenlijk plan van aanpak. Het verbeteren van de samenwerking tussen kunstmakers, kunstaanbieders en beleidsmakers kan hierin een eerste stap zijn, wat dankzij het mobiliseren en uniek combineren van individuen, organisaties en samenlevingen uiteindelijk tot hogere waarde creatie kan leiden.

Naast samenwerking vraagt de erkenning van de waarde van kunst en cultuur in verschillende beleidsdomeinen om aandacht, wat begint bij een perspectiefverandering binnen zowel het culturele als in het politieke domein.

De timing voor deze verandering is gunstig; het rijk is net begonnen met een periode van nadenken over de toekomst van de culturele infrastructuur, de sector zelf zit volop in een proces van herstel en transitie ten gevolge van de coronacrisis en de uitslag van de provinciale verkiezingen zorgt voor een verschuiving van personen en belangen op beleidsniveau. Dit betekent een kans om veranderingen te bewerkstelligen die de culturele infrastructuur – en daarmee de positionering van kunst en cultuur in de samenleving – ten goede komen.

Hoofdstuk 2

GEWENSTE CULTURELE INFRASTRUCTUUR _______

“Het is de Flevolander die moet gaan genieten. We hopen ook dat Flevolanders die dus naar buiten Flevoland gaan weer terugkomen. Op die manier met en voor en door Flevolanders allemaal wordt gedaan.”

(Uitspraak Designdag Talentontwikkeling 11-05-2023)

p.19

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 2

Flevoland is een jonge provincie, volop in het proces van het vinden van haar eigen identiteit. Dit biedt de mogelijkheid het culturele landschap op haar eigen manier vorm te geven, waarbij bestaande elementen uit de huidige infrastructuur nog niet zo vast geworteld zijn dat ze geen ruimte kunnen bieden aan innovatie en vernieuwing.

In ‘Flevoland: ruimte voor cultuur - Nota Cultuurbeleid 2021-2024’ (Provincie Flevoland, 2020) wordt cultuur in Flevoland ook wel genoemd als de ‘Ruimte voor de toekomst’.

Wat precies deze ‘ruimte’ is, en hoe deze op een innovatieve manier kan worden ingezet om de huidige uitdagingen aan te pakken, wordt in dit hoofdstuk verder onderzocht.

THEORETISCH ONDERZOEK De waarde van kunst en cultuur kan breed, domein overstijgend ingezet worden voor de ontwikkeling van een provincie, regio of stad. Dit is geen unieke gedachtegang. Zo laten cultuurregio’s, culturele ecosystemen en creatieve steden al zien dat de culturele sector zich in andere domeinen kan profileren en daarmee ondersteunt in de ontwikkeling van een cultureel klimaat:

Cultuurregio's Wanneer meerdere steden of provincies hun krachten op gebied van cultuur bundelen, en hiermee een gemeenschappelijke culturele identiteit aannemen, wordt er gesproken over een cultuurregio. Flevoland heeft haar eigen cultuurregio Flevoland, maar is daarnaast met de steden Almere en Lelystad onderdeel van de Metropool Regio Amsterdam, en de Noordoostpolder is tevens onderdeel van Cultuurregio Zwolle (Provincie Flevoland, 2020).

In een cultuurregio werken culturele instellingen, overheden en initiatieven nauw samen om culturele activiteiten binnen de regio te bevorderen en het culturele aanbod te versterken. Dit kan bijvoorbeeld door andere vormen als economische activiteiten en toerisme te combineren met culturele uitingen.

Echter blijft het een complex vraagstuk om verschillende culturen (zoals stedelijk en landelijk) binnen een regio samen te brengen onder één identiteit, een uitdaging die ook in Flevoland aanwezig is.

Wanneer deze samenwerking tussen culturele instellingen, creatieve bedrijven en andere organisaties in Flevoland wordt gestimuleerd, ontstaan er nieuwe kansen voor culturele ontwikkeling, innovatie en economische groei. Daarbij kunnen juist de verschillende perspectieven bijdrage aan deze ontwikkelingen, mits er een gemeenschappelijke visie of doel wordt gedeeld.

p.20

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 2

Cultureel ecosysteem Een ander domein overstijgend concept dat voor de vernieuwing van het culturele infrastructuur relevant kan zijn, heeft haar basis uit de natuur. Het artikel ‘Hoe het cultureel ecosysteem kan floreren voor iedereen voor iedereen' (LKCA, 2023) introduceert de term cultureel ecosysteem en onderbouwt dat termen uit de ecologie kunnen worden ingezet om te benoemen hoe culturele initiatieven kunnen ontspruiten en groeien in een gunstig klimaat. Het woord evolutie benoemd daarnaast dat ontwikkeling niet lineair hoeft te zijn, maar dat culturele ontwikkeling ook kan stagneren, of zelfs kan afsterven, maar ook weer kan opbloeien. Een florerend, inclusief en divers cultureel ecosysteem dat passend is voor iedereen.

Net als in de natuur hangt het culturele ecosysteem vast aan (inter)connecties.

Het is een web van netwerken binnen het culturele veld, die in verbinding staat met andere domeinen als onderwijs, zorg, sport en welzijn. Het biedt mogelijkheden hulpbronnen met elkaar te verbinden, waarbij de eindgebruiker centraal staat. Een voorbeeld hiervan is de talent ontwikkelingsketen; elke organisatie of partner vervult een rol in de maximale ontwikkeling van een creatief talent op verschillende niveaus en momenten. Alleen door de krachten te bundelen kan het talent optimaal tot bloei komen.

Dit ecosysteem vraagt om een integrale samenwerking, die alleen door een gedeelde inzet resultaat kan boeken. Elke partij heeft echter ook haar eigen belangen, waardoor belangeloze inzet niet altijd realiseerbaar is. Om als concollega's te kunnen samenwerken, is het daarom belangrijk dat deelname niet alleen waarde toevoeging voor, in dit geval het talent creëert, maar ook voor elke betrokken partij.

Creatieve steden Een laatste voorbeeld van een kunst en cultuur domein overstijgend concept is terug te vinden bij creatieve steden. In het boek ‘The Creative City’ (Landry, 2000) wordt deze term voor het eerst benoemd. Wanneer een stad zich als creatieve stad presenteert, heeft zij als visie om een kweekvijver te zijn voor economieën die gebaseerd zijn op creativiteit, cultuur, onderzoek en artistieke productie (Carta, 2007). Het stimuleren van creatieve en innovatieve toepassingen wordt hierbij hoog aangeschreven, wat mede wordt gecreëerd door het aantrekken van de ‘creative class’ (professionals die creatieve en intellectuele vaardigheden inzetten voor economische groei en innovatie) (Carta, 2007).

De focus kan bij een creatieve stad zowel liggen op het creëren van inclusief en divers cultureel aanbod, als op het creatief oplossen van maatschappelijke en omgeving problematiek. Dit biedt mogelijkheden om de waarde van kunst en cultuur domein overstijgend in te zetten, zolang het een toevoeging biedt aan een gemeenschappelijk of stedelijk doel.

p.21

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 2

CREATIEVE PROVINCIE De drie conceptvormen waarin de waarde van kunst en cultuur domein overstijgend wordt ingezet t.b.v. een regio, ecosysteem of stad, biedt ieder elementen die kunnen helpen de uitdagingen in de Flevolandse culturele infrastructuur aan te pakken.

Om een gedeelde visie en draagvlak te creëren waar diverse partners zich aan kunnen verbinden en samenwerken, t.b.v. de ontwikkeling naar de gewenste culturele infrastructuur, is de term Creatieve Provincie geïntroduceerd. Tijdens het vooronderzoek in december 2022 kwam deze benaming bij een gesprek over creative cities ter sprake, en heeft sindsdien, dankzij dit onderzoek, een prominente plek binnen de doelstellingen van Kunstlink gekregen. Hiervoor is er m.b.v. bovenstaande concepten een eerste denkrichting/conceptueel idee van een creatieve provincie geformuleerd. De precieze definitie van een creatieve provincie zal later in het proces samen met stakeholders worden bepaald.

Een creatieve provincie heeft een bloeiend cultureel klimaat, met een stimulerend cultuurbeleid. Er is hierin een zeer diverse culturele infrastructuur aanwezig, met onderlinge dwarsverbanden, die voor iedereen in de provincie toegankelijk is.

INTERVENTIES Om te onderzoeken welke visie en beeldvorming het werkveld heeft bij de term Creatieve provincie, en welke elementen daarin bijdrage aan de ontwikkeling naar een gewenste culturele infrastructuur, zijn er verschillende interventies uitgevoerd. De uitkomsten hiervan zijn hieronder samengevat (bijlages zijn op te vragen).

p.22

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 2

Creatieve sessie Culturele kaart Flevoland 29 maart 2023 De culturele kaart geeft inzicht in de huidige keten voor talentontwikkeling in Flevoland. Hiermee wilt Kunstlink samen met het culturele veld en beleidsmakers onderzoeken en visualiseren hoe de keten voor talentontwikkeling – met culturele (vervolg)opleidingen, leer- en werkplekken – in Flevoland verder gebouwd kan worden en naar welke gezamenlijke ambitie wordt gestreefd.

Tijdens deze creatieve werksessie werd er vanuit de expertise van zowel Kunstlink als Fleck medewerkers naar de culturele kaart gekeken. Vervolgens werden de kansen voor het verbeteren van deze kaart verkend. De sessie bood ruimte om out-of-the-box na te denken welke rol talentontwikkeling verder zou kunnen vervullen binnen het Flevolands cultuurklimaat, en welke partners daarin nodig zijn.

Bevindingen: Tijdens de sessie werd breder dan talentontwikkeling gedacht, de aanwezigen keken met een open blik naar de culturele infrastructuur van Flevoland. Verbinding, samenwerking en profilering waren woorden die hierbij regelmatig werden genoemd, om daarmee de provincie verder te ontwikkelen op cultureel vlak. Ook kwamen veel van de uitdagingen die ook al benoemd werden bij andere bijeenkomsten en evenementen naar voren, zoals het vertrek van talent door gebrek aan kunstvakopleidingen en het concurrentiegevoel. Dit bevestigd nogmaals de uitdagingen binnen de huidige culturele infrastructuur van Flevoland.

De behoefte om de waarde van kunst en cultuur breder in én voor de samenleving in te zetten bleek in de laatste sessieronde een veelbesproken onderwerp. De wens werd daarbij uitgesproken dat kunst en cultuur laagdrempelig moet zijn, en daarmee de omgeving mee kan nemen in haar creatieve en innovatieve uitingen. Een voorbeeld daarin waren Hubs in elke gemeente, waar ontmoeting en kennisoverdracht tussen jong en oud kan plaatsvinden. Dit straalt vervolgens weer door naar de directe omgeving, door breder/passender cultureel aanbod die bijv. maatschappelijke betrokkenheid kan stimuleren.

p.23

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 2

Creatieve sessie Event voorbereiding Flevolab 13 april 2023 Op 9 november 2023 organiseert het collectief Flevolab samen met Kunstlink een kennis- en netwerkevenement, waarbij ontmoeting en inspirerende sessies op gebied van kunst en cultuur in Flevoland centraal staan. Tijdens deze sessie zijn door verschillende stakeholders (kunstaanbieders, subsidieversterkers en kunstonderwijs) de belangen en interesses van diverse externe partners (kunstaanbieders -en gebruikers, andere domeinen als onderwijs en zorg) m.b.t. de huidige culturele infrastructuur in Flevoland in kaart gebracht. Daarbij is onderzocht welke rol het evenement kan vervullen bij het motiveren, helpen en/of bieden bij kansen en uitdagingen die aanwezig zijn bij de aanwezige partijen. Dit kan op termijn ook mogelijke (in)directe kansen creëren tot verbetering van het huidige culturele klimaat.

Bevindingen: Tijdens de sessie werd er voornamelijk gediscussieerd over de behoeftes en wensen van de verschillende doelgroepen, en hoe deze bij elkaar te brengen tijdens het evenement en daarna.

Hierbij werd domein overstijgend samenwerken meerdere malen benoemd. Er lijkt hiermee een verandering in denkrichting aanwezig te zijn, wat een positief signaal is voor de ontwikkeling van Flevoland als creatieve provincie.

Doordat alle aanwezigen tijdens deze sessie binnen het culturele domein actief zijn, werd het invullen van het perspectief van de doelgroep buiten de culturele sector voornamelijk op basis van aannames ingevuld. Het betrekken van partners uit andere domeinen kan in vervolgsessies helpen meer inzicht te krijgen in hun behoeftes en kansen.

p.24

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 2

Evenement Designdag Talentontwikkeling 11 mei 2023 Het evenement, georganiseerd bij Boer Kok in Lelystad door Kunstlink, stond in het teken van verbinding vinden tussen elkaars initiatieven en het ontwikkelen van nieuwe initiatieven, t.b.v. het uitbreiden en ontwikkelen van de talentketen in Flevoland. Daarbij werd onderzocht hoe d.m.v. samenwerking binnen en buiten de culturele sector dit kan worden bewerkstelligd. Ook werd er uitgezoomd naar een toekomstvisie, waarin Flevoland zich zou kunnen ontwikkelen tot een creatieve provincie. Dankzij diverse creatieve sessies zijn zowel op macro als op microniveau ideeën vanuit het werkveld opgehaald, waarvan Kunstlink i.s.m. geïnteresseerden er een aantal zal gaan realiseren en faciliteren in de aankomende jaren.

Het evenement was tevens onderdeel van dit onderzoek, waarbij met het werkveld is onderzocht wat een creatieve provincie is, en welke rol samenwerking daarin kan vervullen. Door een eerder gehouden stakeholder mapping sessie waren in totaal 31 personen uit diverse organisaties en instellingen aanwezig. Hiervan was 19% van de aanwezigen van buiten de culturele sector.

Bevindingen: Positief opvallend was diversiteit van de groep stakeholders die aanwezig was, wat niet gebruikelijk is voor soortgelijke evenementen en bijeenkomsten. Deze variatie zorgde voor een nieuwe energie en dynamiek tussen de aanwezigen. Ook heerste er een gevoel van gedeeld eigenaarschap en enthousiasme om met verschillende ideeën aan de slag te gaan. Het besef dat verandering vooral ook vanuit de culturele sector zelf zal moeten worden gedragen, kwam duidelijk bij de aanwezigen naar voren.

Het draagvlak voor deze ontwikkeling is daarmee zeker aanwezig, waarbij een onderkoepelende organisatie als Kunstlink een faciliterende rol kan vervullen in de vervolgstappen.

p.25

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 2

CONCLUSIE & REFLECTIE De ontwikkeling van een creatieve provincie is een traject van jaren, doordat het een veranderingsslag vraagt bij vele diverse partijen. Het zal daarom een complex en levendig proces zijn. Samenwerking met diverse stakeholders uit verschillende domeinen maakt deze verandering in de culturele infrastructuur van Flevoland des te uitdagender. De uitkomsten van de interventies en verschillende (in)formele gesprekken laten zien dat het draagvlak en de welwillendheid om eigenaarschap te pakken in deze ontwikkeling binnen en buiten de culturele sector enthousiast wordt ontvangen. Hoe de creatieve provincie er precies uit zal zien en welke onderdelen daarin een rol spelen vraagt om meer onderzoek, en zal in de loop van het proces steeds verder vorm krijgen.

De ontwikkelingen zullen op verschillende niveaus, in verschillende periodes, in diverse organisaties worden uitgevoerd. Er zal niet een enkele organisatie of partij zijn die de creatieve provincie zal realiseren, dit wordt voor én door de Flevolanders gezamenlijk gerealiseerd. Om deze samenwerkingen te ondersteunen is door meerdere partijen de wens geuit voor een onderkoepelende organisatie; een neutrale partij die met steun van provincie en bekend in het netwerk deze stappen kan faciliteren.

Hoofdstuk 3

SAMENWERKEN

_______

Om verandering te realiseren binnen de huidige culturele infrastructuur van Flevoland, en daarmee de eerste stappen richting een creatieve provincie te zetten, blijkt samenwerking een belangrijke factor. Welke vorm en uitvoering zorgen voor een succesvolle samenwerking is afhankelijk van verschillende aspecten.

p.27

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 3

Er zijn ontelbare bronnen in de literatuur te vinden die omschrijven hoe samenwerking het meest effectief en succesvol kan worden toegepast. Samenwerking draait echter voornamelijk om intermenselijke dynamieken, en zal daarom altijd per project of samenstelling verschillen.

Handvatten kunnen wel helpen de kans van slagen te verhogen, en risico's tot een minimum te beperken. Alleen door samen te werken, ieder vanuit haar eigen expertise en een gezamenlijk doel, kan een resultaat als de ontwikkeling van een creatieve provincie uiteindelijk worden gerealiseerd.

FACILITATOR Om een samenwerking in co-creatie met diverse partners succesvol te laten verlopen, is het wenselijk om een persoon, partij of organisatie de rol van facilitator te laten vervullen. De facilitator staat in eerste plaats in dienst van de samenwerking, en krijgt de beslissingsbevoegdheid binnen de groep om middelen toe te wijzen en om gezamenlijke activiteiten te coördineren (Kenis & Cambré, 2019). Daarnaast ondersteunt hij de verbinding en vertrouwen tussen de betrokken stakeholders, en vervuld hiermee een ondersteunde, observerende en adviserende rol (Designdag sessie Talentontwikkeling). Het is hierbij van belang dat de facilitator niet in het primaire proces zit, maar wel de taal en kennis heeft om de samenwerking optimaal van dienst te kunnen zijn. Deze partij kan eraan bijdragen dat er zo in mogelijk een gevoel van machtsverschil, belangenverstrengeling en concurrentie ontstaat.

Kunstlink is in Flevoland bij uitstek de partij om deze rol te vervullen.

ACTIE ONDERZOEK – THE CUBE Om domein overstijgende samenwerkingen succesvol te laten verlopen spelen verschillende elementen een rol. Deze elementen zijn gedefinieerd op basis van verschillende theoretische data, interviews en opgehaald tijdens het evenement Designdag Talentontwikkeling. Vervolgens is deze data gecategoriseerd in 3 thema's; samenstelling groep, setting en uitvoering.

Om meer inzicht te krijgen hoe deze domein overstijgende samenwerking in de praktijk werkt, en welke rol de samenwerkingselementen hierin vervullen, is er de afgelopen 4 maanden het project Makerslab-The Cube gevolgd en onderzocht. Tijdens dit onderzoek zijn verschillende samenwerkingselementen getest en geëvalueerd. Vervolgens zijn de geteste elementen verwerkt in een eerste routekaart voor domein overstijgende samenwerking t.b.v. de ontwikkeling van een creatieve provincie (bijlage Routekaart domeinoverstijgende samenwerking).

Dankzij de domein overstijgende samenwerking kan het project The Cube daarnaast als voorbeeld dienen voor andere initiatieven in de provincie.

p.28

Onderweg naar een creatieve provincie

Hoofdstuk 3

The Cube wordt een jongerenbroedplek in het culturele centrum Kubus in Lelystad, voor serieuze jonge creatieve makers. Er zullen verschillende programma's en vrije werkplekken worden aangeboden, waar jongeren kunnen werken aan hun ontwikkeling als (mogelijk) toekomstige kunstprofessional. De bepaling en inrichting van programma's wordt bottom-up aangepakt, de jongeren bepalen zelf waar zij behoefte aan hebben. Dit project wordt in co-creatie met Welzijn Lelystad, Kubus, Kunstlink gemeente Lelystad en jongerencentrum Spot! gerealiseerd, waarbij Kunstlink de rol van facilitator vervuld.

(Bijlage Routekaart domein overstijgende samenwerkingen)

CONCLUSIE & REFLECTIE Door diverse elementen als een gezamenlijk plan van aanpak bewust in te zetten, vergroot dit de kans voor een succesvolle samenwerking. De facilitator heeft daarin een cruciale rol; deze neutrale verbindende rol zorgt ervoor dat ondanks de diversiteit tussen stakeholders grotendeels dezelfde visie wordt gedeeld. Samenwerkingen kunnen daarnaast blijvend worden aangevuld met nieuwe geïnteresseerden partijen, waarbij het van belang is dat zij bereid zijn zich aan te sluiten bij de 'spelregels’ van de desbetreffende samenwerking.

p.29

Onderweg naar een creatieve provincie

Eindconclusie

EINDCONCLUSIE _______ Tijdens dit onderzoek is er veel data besproken en behandeld om antwoorden op de volgende onderzoeksvraag te krijgen; Welke veranderingen zijn er nodig binnen de huidige culturele infrastructuur van Flevoland, om impact te creëren op de (door)ontwikkeling als creatieve provincie?

Om verandering op deze schaal te bewerkstelligen, vragen de huidige uitdagingen in de culturele infrastructuur van Flevoland om een gezamenlijk plan van aanpak. Samenwerking tussen overheden, bedrijven en organisaties wint hierbij aan belang, omdat de complexiteit van deze uitdagingen en de vraag vaak de mogelijkheden van de individuele organisatie overstijgt (Kenis & Cambré, 2019). Daarbij zal erkenning van de waarde van kunst en cultuur in verschillende beleidsdomeinen zorgen voor perspectiefverandering, wat ruimte biedt voor nieuwe mogelijkheden op gebied van innovatie, creativiteit en financiële zekerheden. De intrinsieke en instrumentele kunst- en cultuurwaarde zullen daardoor ook buiten de culturele sector breder toegepast worden, wat de ontwikkeling van een creatieve provincie versterkt en ondersteunt.

De rol van domein overstijgend samenwerken is in de ontwikkeling naar een creatieve provincie een element die een cruciale rol zal gaan vervullen, want alleen door samen de handen ineen te slaan kan de ontwikkeling op deze schaal plaatsvinden. Wanneer de samenstelling van de groep, de uitvoering en setting in acht worden genomen en d.m.v. heldere communicatie vanaf het begin duidelijk wordt gedeeld, is de kans op een succesvolle samenwerking zo maximaal mogelijk. Een onderkoepelende organisatie, ondersteunt door provincie Flevoland en bekend in het cultureel netwerk van de provincie, kan hierin als neutrale partij de samenwerkingen ondersteunen als facilitator. De provinciale organisatie Kunstlink is hiervoor een geschikte partij om deze rol vooralsnog te gaan vervullen.

p.30

Onderweg naar een creatieve provincie

Slotwoord

SLOTWOORD _______ Flevoland ontwikkelen tot een creatieve provincie is een ambitieus plan. Toch lijkt het realiseren hiervan, en daarmee de huidige uitdagingen aan te pakken, niet onbereikbaar; integendeel. De wil, draagvlak en motivatie wordt al gedeeld door partijen binnen en buiten de culturele sector, wat blijkt uit dat zij de toegevoegde waarde van deze ontwikkeling zien en voelen. Deze verandering is een eerste stap van een lange, maar interessante weg voor Flevoland. Een provincie die regelmatig wordt onderschat, maar waar letterlijk en figuurlijk ruimte is voor innovatie en vernieuwing, dankzij de ronddwalende pioniersgeest bij de eerste generatie ‘echte’ Flevolanders. Deze provincie, ontstaan door van water land te maken, is een maakbare omgeving met ontelbare mogelijkheden.

Dit onderzoek eindigt daarom niet bij dit verslag; dit is pas het begin. De organisatie Kunstlink voelt zich, als onderkoepelende organisatie en als verbinder van provincie en werkveld, geroepen dit onderzoek verder voort te zetten, en de ontwikkelingen naar een creatieve provincie te ondersteunen en faciliteren. De routekaart voor domein overstijgende samenwerkingen actief aanbieden aan het werkveld zal hier in het najaar van 2023 een volgende stap in zijn.

Tijdens het evenement Designdag werd de vraag gesteld; “Als we mogen dromen, hoe ziet de creatieve provincie Flevoland er dan uit over 20 jaar?” Transparantie, vertrouwen, verbinding en buiten de lijntjes werken waren kernwoorden die werden genoemd. Concreet werd verwezen naar rijke culturele broedplaatsen, die effect hebben op de directe leefomgeving. En door kunstvakopleidingen naar Flevoland te halen wordt er samen een sociale kettingreactie gecreëerd. Dankzij deze veranderingen zal de waarde van kunst en cultuur beter worden gezien, beleefd en toegepast, en vindt de culturele sector uiteindelijk haar welverdiende plek in de Flevolandse samenleving.

p.31

Onderweg naar een creatieve provincie

Bibliografie

BIBLIOGRAFIE _______ Bartelink, A. (2021). SAMENWERKEN: áls je het doet, doe het dan goed. LKCA. https://www.lkca.nl/wp-content/uploads/2021/06/210604-leerecosystemen-samenwerken.pdf Benders, L. (2023). Grounded theory eenvoudig toepassen in je scriptie. Scribbr. https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/grounded-theory/ Boogaard, G. (2018). Een nieuwe visie op cultuurbeleid: Of waarom een overheid wil investeren in kunst en cultuur. Blueyard. https://www.blueyard.nl/wp-content/uploads/2020/09/VisieBlueyard-op-Cultuurbeleid.pdf Boogaard, G. (2022). Concept Culturele Gemeente. Blueyard. https://www.blueyard.nl/conceptculturele-gemeente/ Braun, D., & Kramer, J. (2019). The Corporate Tribe: Organizational Lessons from Anthropology.

Brouwer, H., & Woodhill, J. (2016). The MSP Guide: How to Design and Facilitate Multi-stakeholder Partnerships. Open Access.

Byrne, T. (2012). The creative city and cultural policy: opportunity or challenge? https://culturalpolicyjournal.files.wordpress.com/2012/10/issue6_byrne_creative_city1.pdf Carta, M. (2007). Creative City: Dynamics, Innovations, Actions. List.

Comunian, R. (2011). Rethinking the Creative City. Urban Studies, 48(6), 1157–1179. https://doi.org/10.1177/0042098010370626 Cultuur Oost signaleert trends en ontwikkelingen, adviseert overheden, culturele organisaties en onderwijs en verbindt partners in netwerken. (z.d.). Cultuur Oost. https://www.cultuuroost.nl/werken-aan-cultureel-vermogen/ Flexibel inspelen op maatschappelijke uitdagingen. (z.d.). Cultuur Oost. https://cultuuroost.nl/kennisen-actueel/flexibel-inspelen-op-maatschappelijke-uitdagingen Florida, R. (2014). The Rise of the Creative Class--Revisited: Revised and Expanded. Basic Books (AZ).

Goossens, L., & Neele, A. (2022). Er is strikt genomen geen rol: rovinciaal cultuureducatie- en cultuurparticipatiebeleid: een analyse naar de provinciale rolopvatting in het cultureel beste.

LKCA. https://www.lkca.nl/wp-content/uploads/2023/04/Er-is-strikt-genomen-geen-rol_2.pdf Harings, J. (2023, 25 januari). Opinie: Een prachtig, krachtig cultureel Brabant. Het kán! Mestmag. https://www.mestmag.nl/artikelen/opinie-een-prachtig-krachtig-cultureel-brabant-het-kan24180 Jansen, S., & Pieters, M. (2019). Cocreatie revolutie: 7 principes voor duurzaam succes.

p.32

Onderweg naar een creatieve provincie

Bibliografie

BIBLIOGRAFIE _______ Kenis, P. N., & Cambré, B. (2019). Organisatienetwerken: de organisatievorm van de toekomst.

Landry, C. (z.d.). The Creative City: Compelling & contentious. Geraadpleegd op 1 januari 2012, van https://www.researchgate.net/publication/321255557_The_creative_city_Compelling_and_ contentious LEVENDIG BRABANT 2030: Integraal beleidskader cultuur, erfgoed, sport en vrijetijd. (2035). Provincie Noord-Brabant.https://www.levendigbrabant2030.nl/documenten/handlerdownloadfiles.ashx? idnv=2343471 LKCA. (2021a, mei 24). Analyse cultuurbeleid 2021-2024 per provincie - LKCA. https://www.lkca.nl/publicatie/analyse-cultuurbeleid-2021-2024-per-provincie/ LKCA. (2021b, december 6). Onder de loep: de waarde van kunst voor kinderen en jongeren - LKCA. https://www.lkca.nl/artikel/de-waarde-van-kunst-voor-kinderen-en-jongeren/#:~ :text=De%20waarde%20van%20kunst%20versterken&text=Konings%20benadrukt%20 dat%20waarnemen%20en,deze%20vaardigheden%20gericht%20te%20ontwikkelen.

LKCA. (2022, 27 juni). Monitor gemeentelijk beleid cultuureducatie en cultuurparticipatie - LKCA. https://www.lkca.nl/publicatie/monitor-gemeentelijk-beleid-cultuureducatie-encultuurparticipatie/ LKCA. (2023a, januari 23). Hoe het cultureel ecosysteem kan floreren voor iedereen voor iedereen LKCA. https://www.lkca.nl/artikel/cultureel-ecosysteem-introductie/#:~:text=Met%20het %20concept%20'cultureel%20ecosysteem,voelt%20en%20de%20weg%20vindt.

LKCA. (2023b, april 6). Minister verplicht het opnemen van basisvaardigheden in de kerndoelen Kunst en Cultuur - LKCA. https://www.lkca.nl/artikel/basisvaardigheden-verplicht-in-kerndoelenkunst-en-cultuur/ Mulas, V. (2021). Kyoto A Creative City. https://openknowledge.worldbank.org/entities/publication/40f83610-0e44-56d2-bab7 -71daeaa63811 Provincie Flevoland. (2020). Flevoland: ruimte voor cultuur: Nota Cultuurbeleid 2021-2024. https://www.flevoland.nl/getmedia/0f879ba5-8085-469b-b31b-5a0e7a958733/Cultuurnota2021-2024-dv.pdf Schouwenburg, H., & Van den Brink, S. (z.d.). FLEXIBEL INSPELEN OP MAATSCHAPPELIJKE UITDAGINGEN: Over de rol van de provincie Gelderland in regionaal en opgavegericht cultuurbeleid. Cultuur Oost. https://volcano-storage.ams3.digitaloceanspaces.com/cultuur-oost/productie/downloads/ EssayMiddenbestuurCultuurOost.pdf Schruijer, S. (2011). De betekenis van interorganisationeel leiderschap. https://ao-organisatieontwikkeling.nl /site/wp-content/uploads/2014/12/mo_schruijer_interorganisationeel_leiderschap_2011.pdf

p.33

Onderweg naar een creatieve provincie

Bibliografie

BIBLIOGRAFIE _______ Schruijer, S., & Vansina, L. S. (2007). Samenwerkingsrelaties over organisatiegrenzen. https://aoorganisatieontwikkeling.nl/site/wp-content/uploads/2014/12/mo_schruijer_vansina_ samenwerkingsrelaties_over_organisatiegrenzen_2007.pdf SKVR, The Creative Network. (2001, 8 juni). SKVR, The Creative Network. https://skvr.nl/ Stad in transitie, cultuur in verandering. (2019). Gemeente Rotterdam. https://www.rrkc.nl/wpcontent/uploads/2019/05/Uitgangspuntensnota-Stad-in-transitie-cultuur-in-verandering2021-2024.pdf The Future of the Creative Economy: A report by Deloitte. (2021). Deloitte. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/uk/Documents/technology-mediatelecommunications/deloitte-uk-future-creative-economy-report-final.pdf Van den Berg, N. (Red.). (2019). Het belang van kunst en cultuur voor Amersfoort. Atlas voor gemeenten. https://atlasresearch.nl/wp-content/uploads/Het-belang-van-kunst-en-cultuurvoor-Amersfoort.pdf Van den Berg, N., Blaker, N., Knol, J. J., Schrijen, B., Veldkamp, J., & Zwart, S. (2022). REGIONALE CULTUURMONITOR EDITIE 202. Boekmanstichting. https://www.boekman.nl/wpcontent/uploads/2022/09/Regionale-Cultuurmonitor-Editie-2022.pdf Van den Broek, A. (2021). Wat hebben mensen met cultuur?: Culturele betrokkenheid in de jaren tien.

Sociaal en Cultureel Planbureau. https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2021/02/26/wathebben-mensen-met-cultuur Van der Horst, A., & De Kleuver, J. (2018). Kansen voor Cultuur: Stedelijke cultuurregio Zwolle, Deventer en Apeldoorn. https://zoek.officielebekendmakingen.nl/blg-867852.pdf Wijn, C., Vinkenburg, B., Wierenga, W., Van Heerwaarden, A., & Terwisscha, M. (2022). Op weg naar herpositionering. Berenschot. https://www.ipo.nl/media/covlyuxt/berenschotrapport-op-wegnaar-herpositionering-nov-2022.pdf Wilson, N., & Gross, J. (z.d.). Caring for Cultural Freedom. A New Direction. https://www.anewdirection.org.uk/research/cultural-ecology Wolfs, D. (2015). Magic makers: de kracht van samen veranderen.

Bijlage

Routekaart domein overstijgende samenwerking

p.35

Onderweg naar een creatieve provincie

Routekaart

p.36

Onderweg naar een creatieve provincie

Routekaart