LIEFDEVOL & KRITISCH 05 : MARJOLEIN DE GROEN x VIBEKE MASCINI

De.GROEN f i n e . a r t.c o l l e c t i o n L I E F D E VO L & K R I T I S C H marjolein de groen x vibeke mascini

SHO O T I NG S TA R . 0 8

L I E F DE VOL & K R I T I S C H De publicatie van LIEFDEVOL & KRITISCH bevat de weergave van een gesprek tussen twee kunstenaars waarbij een meegenomen werk tijdens het gesprek het startpunt is. De weergave van het gesprek is een persoonlijk relaas opgetekend door Peter Jordaan. Hij is met Marjolein de Groen de initiatiefnemer van Collectie DE.GROEN. Daarnaast geeft de publicatie aandacht aan de performance die bij iedere avond van LIEFDEVOL & KRITISCH uitgevoerd wordt.

De totale reeks bevat 12 gesprekken en performances in de periode van juni 2021 tot april 2022.

Een overzicht van het programma is elders te vinden in deze uitgave.

Dit is nummer 5 waarin Marjolein de Groen in gesprek is met Vibeke Mascini. Master of ceremony is Peter Jordaan.

De performance wordt uitgevoerd door Gijsje Heemskerk en Boris de Klerk.

Aanwezig publiek (afhankelijk van de corona maatregelen) 40 mensen.

De avond vond plaats op 11 november 2021.

2

THIS GIANT TIME, meegebracht werk door Vibeke Mascini

3

4

M A R JOLEIN DE GROEN IN GESPREK MET V IBEK E M ASCINI Op 11 november 2021 vond het vijfde gesprek plaats in de serie estafette gesprekken LIEFDEVOL & KRITISCH. De bedoeling was dat Melanie Maria in gesprek zou gaan met Vibeke Mascini. Derk Müller had de rol van master of ceremony. Echter zowel Melanie als Derk waren geveld door ziekte. Gelukkig kan er snel geïmproviseerd worden bij de Groen. Marjolein de Groen nam de taak van Melanie over en ik (Peter Jordaan) was voor deze ene avond de master of ceremony. De estafettereeks werd weliswaar doorbroken. Maar niet de cocktailtraditie. Ook deze avond werd er een cocktail geserveerd in twee varianten, met en zonder alcohol. Samengesteld door Melanie Maria en voor deze gelegenheid gemaakt door André Steenbergen.

Vibeke Mascini blijkt ondanks haar bedachtzame rustige manier van praten een echte verhalenverteller.

Vibeke Mascini

In tegenstelling tot eerdere publicaties van de estafettegesprekken is dit keer het gesprek bijna volledig uitgeschreven.

Omwille van de leesbaarheid zijn zinnen aangepast of ingekort. Dat betekent niet dat deze transscriptie een vloeiend verhaal geworden is. Vibeke beantwoordt de vragen lang niet altijd direct maar komt via omwegen wel vaak bij de vraag terug.

Dat mag verwarrend zijn maar het geeft uiteindelijke wel een goed beeld van het gesprek. Het was boeiend, ontspannen en met ingetogen humor. Af en toe blafte de hond van Vibeke lustig mee met de woorden van haar baas.

5

M = Marjolein de Groen V = Vibeke Mascini M “Melanie schrijft over jouw werk in het logboek -dat ze digitaal bekeken heeft- dat het sereen is. Hoe denk jij daarover?”

V “Het is niet het woord dat ik zou kiezen. Het klinkt veel prettiger dan dat ik mijn eigen werk ervaar.”

M “Ik herken dat ook niet direct. Je hebt een werk meegenomen. Meestal beginnen we eerst met het werk te bespreken, maar ik zie hier via de beamer een heel mooi atelier.”

V “Ja het is echt het mooiste atelier dat ik gehad heb. De dingen hebben helemaal nog niet hun vaste plaats, het ziet er inmiddels ook alweer anders uit dan op deze foto. Wat ook heel fijn is aan dit atelier, is dat het op de begane grond is.

Sinds een paar jaar werk ik met energie, met elektriciteit. Ik dacht dat de materialen waarmee ik zou gaan werken mijn werk veel lichter zou maken want energie weegt schijnbaar niets. Maar de batterijen die ik gebruik zijn loodzwaar. Het is dus fijn dat ik die niet meer driehoog hoef te tillen.”

M “Dit is dus een nieuw atelier voor je, een nieuwe plek. Waar is dit?”

V “Het is in Amsterdam, op de Rijksacademie, ik heb daar sinds september van dit jaar een tweejarige residentie.”

M “Een residentie op de Rijksacademie, is dat hetzelfde als op de Rijksacademie ‘zitten’?”

6

V “Ja, maar ze hebben tegenwoordig ook een kortere residentie periode van een paar maanden.

Het feit dat het de Rijksacademie heet is wel verwarrend. Ik geef ook les en toen ik tegen mijn studenten zei dat ik naar de Rijksacademie ging waren ze heel erg teleurgesteld omdat ze dachten: Oh, jij bent dus ook maar een student.”

M “Toen je daar naartoe ging, wist je toen precies wat er mee moest aan spullen naar die nieuwe plek?”

V “Mijn vorige studio was op driehoog, Ik heb heel veel dingen niet meegenomen, soms gewoon langs de straat gezet. Wat moest er in ieder geval mee? Vier batterijcellen waar nog een beetje walvisenergie inzat.“ M “Goed, nu dan toch maar naar dit werk hier, waar we normaal het gesprek mee beginnen. Wat heb je meegenomen, wat laat je ons zien?”

V “Dit is werk van een project dat ik heel leuk vind maar het is ook een project dat mij heel veel gedoe oplevert. Zowel praktisch, onhandig werk, maar ook conceptueel stelt het mij heel veel vragen en daarom wil ik het gesprek daarover weer activeren. Ik zal vertellen wat voor een soort problemen het oplevert. Het is het enige project dat niet van mij is. Ik heb het wel gemaakt maar het meest centrale materiaal, dat is waar deze kaars van is gemaakt. Dat is spermaceti, dat is vet uit de kop van een potvis. Dat materiaal is niet van mij, het is niet mijn eigendom. Het is in mijn beheer. De walvis is een beschermd dier, al het materiaal dat

van een walvis komt is beschermd door de wet, het is niet jouw eigendom. Ik vind die rol van beheerder een heel interessante rol. Ik kan niet zomaar alles doen met dit project. Er zijn limieten over wat er met het materiaal mag gebeuren. Ik had hiervoor een project gemaakt waarbij ik ook met de energie werkte die was opgewekt uit het verbranden van walvisvet. Dat vet kwam van aangespoelde dode walvissen. In dat vernietigingsproces wordt elektriciteit opgewekt dat uiteindelijk op ons net terechtkomt. Wat ik interessant vond in dat project was dat zolang het walvismateriaal was, dus voordat het de oven inging, er allerlei regels zijn waaraan men gehouden wordt. Omdat het een beschermde diersoort is. En dan wordt die energie vrijgegeven als elektriciteit voor iedereen.

Dan wordt die energie geneutraliseerd als het ware.”

M “Is het een tussenmoment?”

V “Ja, het is een soort fractie, het kantelt plotseling. Daarom was ik geïnteresseerd in de vraag: wat als ik niet met de elektriciteit van die walvis ga werken maar een stapje daarvoor met het walvisvet zelf ga werken?

Zo is dit project ontstaan. Hoe kan ik met een materiaal werken dat nooit van mij kan zijn?”

M “Maar je hebt het wel gekregen om het te gebruiken?”

V “Ik heb het in beheer gekregen.”

M “Was dat een hele klus?”

V “Daar zijn een heleboel gesprekken aan

vooraf gegaan. Heel veel van mijn werk bestaat uit kletsen, praten en overleggen.”

M “Het valt mij op dat je het jezelf bijna zo moeilijk mogelijk maakt. Dit werk mag eigenlijk niet, het kan niet en je zorgt toch dat het je lukt.”

V “Ik vind het leuk om te werken met iets dat niet kan en toch lukt. Dat sluit ik in het project dat ik maak. Ik probeer er niet omheen te cirkelen. Het is een uitdaging om tegen die semi-onmogelijkheden aan te lopen. Dat betekent voor mij dat ik op het goede pad zit.”

M “Dan wordt het een interessant proces?”

V “Ja, dan wordt het een soort dialoog, ook met dat materiaal. Maar ook met de maatschappij die daar omheen een soort regelgeving maakt.”

M “Waar zit die trigger dat je besluit daar iets mee te gaan doen?”

V “Ik denk dat die trigger voor mij heel erg uitgesmeerd is over het hele proces.

Het is niet een vonk, ik werk heel erg traag. Ik dacht eerst dat wanneer ik slimmer, handiger en beter zou zijn, ik dat zou kunnen versnellen maar inmiddels omarm ik heel erg dat trage in mijzelf. Dat trage werken staat mij heel erg toe om gaandeweg het proces te begrijpen waar het werk precies over gaat. Dus ik begin nooit met een soort klare schets. Ik begin eigenlijk met een open vraag en dat wordt dan een gesprek met mijzelf, dat kabbelt heel lang en uiteindelijk begrijp ik het. Het project ontwikkelt zich gaandeweg.

7

Die trigger zou ik niet zo’n trigger noemen, het begint meestal met een vraag.”

M “En dan komt er weer een nieuwe vraag.”

V “Daarom ervaar ik die sereniteit ook niet zo.”

M “Je hebt ook een werk gemaakt -met wat je noemt- stof van botten, dat levert uiteindelijk wel een sereen beeld op.”

V “Weet je wat ik denk dat er bedoeld wordt met sereniteit, ik ben altijd op zoek naar een soort kristallisatieproces, nou eigenlijk meer een destillatieproces. Het dikt een beetje in. Uiteindelijk blijft er dan een essentie over. Zoals bij poëzie. Ik vind het heel mooi als er geen enkel woord in een gedicht zit dat niet genoemd hoeft te worden. Laatst moest ik om een woord te zoeken een boek doorlezen –het klinkt een beetje raar- van negenhonderd bladzijden.

Ik vond het zo pervers dat iemand negenhonderd bladzijden moest lezen om dat woord tegen te komen.”

8

M “Hoe zit het, wanneer ik weer terugga, met naar dit werk? Ieder onderdeel is nodig, het is veel meer dan alleen maar een kaars.”

V “Het is een kaars, het is ook een wijzer, een klok. Het korte stuk van de kaars geeft het uur aan. Het uurwerk zit in de voet van dit werk en kan gesynchroniseerd worden met de atoomklok van Frankfurt. Maar ik sluit niet uit dat het ook andere dingen kunnen zijn. De kaars heb ik gemaakt met spermaceti, dat noemen ze ook wel walschot. Toen ze dat voor het eerst vonden, een soort witte flubberige massa, dacht men dat het sperma was. Maar het zit in die kop en ze hebben ontdekt dat het een soort akoestische vloeistof is.

Ik heb dit project Giant Time genoemd.

Ik heb gelezen dat die walvissen alleen maar zo groot hebben kunnen worden omdat ze miljoenen jaren in het water zijn geëvolueerd. Het lichaam heeft in het water een vorm van gewichtloosheid. Ik was niet alleen geïnteresseerd in het formaat van die walvis en alle lichamelijke functies maar

Vibeke Mascine (l) in gesprek met Marjolein de Groen (r)

ook in de walvisvaart die al eeuwenoud is.

Het spermaceti uit de walvis wordt al heel lang gebruikt om kaarsen van te maken en de olie die uit de walvis werd gehaald werd gebruikt voor onder andere de eerste straatverlichting in Londen. Het was de meest gebruikte vorm van kunstmatig licht. De kaars is niet alleen een lichtbron maar ook een soort klok. Op een gegeven moment weet je hoe lang het duurt voordat een kaars is opgebrand. Die dimensies van tijd en tijdelijkheid zitten ook in dit project verborgen. Maar het is wel een eigenaardige kaars want de tijd die in die kaars besloten zit mag nooit aangeboord worden. Dat heeft te maken met het feit dat ik er geen eigenaar van ben. Ik mag het niet gebruiken, ik mag het niet opmaken en ik mag hem niet aansteken.”

M “En als verzamelaar zeg ik dan: Ik mag hem niet kopen.”

V “Dat is een goeie vraag. Je mag hem niet kopen. Ik ben er lange tijd mee bezig geweest. Ik vergeet soms dat ik er nog

steeds mee bezig ben om het uit te zoeken.

Mag of kan ik het beheer overdragen? Een beheerderschap. Dat is dan niet hetzelfde als overdracht van eigendom want er horen allemaal verantwoordelijkheden en beperkingen bij.”

VRAAG UIT HET PUBLIEK “Ik ben benieuwd hoe je het materiaal hebt verkregen. Heb je dit materiaal via een legale weg verkregen?”

V “De vorige beheerder van dit materiaal was Ecomare, een onderzoekscentrum op Texel.

Ik kwam erachter dat zij dit walvisvet hebben. Ecomare weet ook niet precies wat ze ermee moeten. Ze kunnen er ook niet zoveel mee. Ik ben met hen in gesprek gegaan. Ik heb een contract waarin de voorwaarden en beperkingen staan als beheerder. Het is een levenslang contract.

Mijn leven lang. In feite weet niemand wat het protocol is en wat de regels precies zijn.

Ik heb met een advocaat gesproken over dit project met de vraag of ik het beheer kan overdragen. Het lijkt erop dat -omdat ik het verwerkt heb- het van mij geworden is.

Dat wil ik helemaal niet, maar de wet heeft mij misschien eigenaar gemaakt. Ik wil meer het beheerderschap bevragen dan eigenaar zijn. Beheerderschap als een alternatief voor eigendom.”

M “En dat is eigenlijk weer een nieuw project.”

V “Ja precies en dat staat alweer een tijdje in de steigers. Ik weet nog niet goed wat ik ermee aan moet. Dat is weer een nieuw conflict in dit project. Hoe langer het duurt hoe meer ik gehecht raak aan dit materiaal, waardoor ik er niet meer vanaf wil.

9

Tegelijkertijd is dat de reden dat ik er vanaf moet.”

M “Wanneer ik zo naar jouw verhaal luister, zou het dan ook allemaal niet waar kunnen zijn wat je vertelt?”

V “Dat ik iets verzin? Ja natuurlijk. Ik werk met wetenschappers en voor hen is waarheid belangrijk en heilig. Alles kan en moet getoetst worden. Een wetenschapper claimt de waarheid te vertellen en als kunstenaar claim ik dat niet. Dat vind ik een groot verschil. Ik vind dat ook niet zo interessant omdat dat niet de rol is van de kunstenaar.”

M “Het is wel interessant omdat je als kijker je meteen gaat afvragen of het echt zo zou zijn wat je vertelt. Dat is wel een belangrijke vraag denk ik. Maar in jouw proces denk ik niet dat het belangrijk is. Jij kunt er ook een onwaarheid insluiten.”

V “Ja, dat komt ook omdat ik niet zo geloof in de harde scheidslijn tussen waar en onwaar. Ik weet wel wat liegen is maar dat is toch iets anders.”

M “Is het de waarheid een beetje buigen?”

V “Ik denk heel vaak is het waar en niet waar tegelijkertijd? In deze tijd worden veel onwaarheden de wereld ingeslingerd.”

M “Je kunt als kunstenaar steeds een andere positie innemen waardoor je de dingen ook anders ziet of een andere waarheid ziet.”

V “Misschien is het volgende leuk voor wat betreft waarheid of niet. In een officieel 10

contract komt het individu waar het eigenlijk omgaat -de walvis zelf- niet voor. Ik ben begonnen met een contract dat gebaseerd is op een echt contract. Aan dit contract voeg ik allerlei personages toe. Zo is de walvis in dit contract ook een personage.

Als bewijsstukken heb ik bijvoorbeeld foto’s toegevoegd van een ontmoeting met een man die mij in zijn schuur leert hoe ik van de spermaceti een kaars kan maken.”

VRAAG UIT HET PUBLIEK “Kun je zo’n project ook met een ander persoon of individu uitvoeren?”

V “Dat is een ethische vraag. Ik heb er nog geen goede reden voor gevonden maar ik vind het ook interessant om bijvoorbeeld met materiaal van overleden mensen te werken. Bijvoorbeeld botstof.”

VRAAG UIT HET PUBLIEK “Even terug naar de wetenschap. De wetenschap zoekt naar antwoorden. Zoek jij ook naar een antwoord, kom je dan op een punt dat je een antwoord krijgt?”

V “Waarschijnlijk ben ik wel op zoek naar een antwoord of meerdere antwoorden. Wat ik vaak tegenkom bij de wetenschappers met wie ik werk is dat de vragen die ze stellen heel erg bepaald worden door de antwoorden waarnaar ze op zoek zijn.

Dat heeft heel vaak te maken met een toepassing die ze in gedachten hebben.

Dat heeft ook te maken met de subsidies voor de onderzoeken. Ik was een tijdje geleden in gesprek met iemand die de golven in de oceaan analyseert en onderzoekt. De gedragingen van golven.

Hij verzamelde die gegevens alleen maar om toe te kunnen passen op het bouwen van boorplatforms en havens. Maar ik

wilde het met hem hebben over de golven en de informatie daarin die voor hem niet bruikbaar zijn en dus geen toepassing hebben.”

M “Ik probeer te begrijpen wanneer je behoefte krijgt aan het beeld. Ik lees dat je kunstenaar bent en ook schrijver en iets met motten doet. In alles wat je doet spelen woorden een rol, je verzamelt kennis, en je wilt veel weten. Je bevraagt de wetenschap en de logica. Maar er komt een moment dat je de behoefte hebt om tot een beeld te komen. Hoe werkt dat bij jou?”

V ‘Ik denk dat dat het kunstenaarschap is.

Soms heb ik gesprekken met mensen en die zeggen dan: Ja, ik ben eigenlijk ook een kunstenaar want ik heb zoveel leuke ideeën. Dat is geweldig maar volgens mij is het moeilijkste de vertaling van ideeën. Een echt een proces te hebben tussen hoofd en fysieke wereld.”

M “In dat hele denkproces van studie komt er dan langzaam een beeld tevoorschijn?”

V “Ja.” M “Bij dit project en het werk dat je meegenomen hebt was het daarin onvermijdelijk dat het een klok werd met de tijd en de kaars en dat het er dan zo uitziet?”

V “Ja, ik denk het wel. Dat is ook wel een beetje een triest moment. Ik heb nu elektriciteit of energie als materiaal gevonden voor mijn project. Dat is niet echt een materiaal maar meer een soort situatie.

Daarmee probeer ik een heleboel

verschillende belichamingen uit. Elektriciteit wordt voor mij een soort tussenstation voor verschillende toepassingen en acties, lichamen. Een modus. Met dat onderzoek wil ik mijzelf niet beperken door naar een perfecte presentatie op zoek te gaan. Maar meer hoe kan ik het tot licht maken, of tot geluid of warmte.”

M “Ik wil ons gesprek iets persoonlijker maken, ik ga met iets vroegs beginnen.

Toen ik kind was, toen fietste ik regelmatig tegen stilstaande auto’s op, ik zag ze gewoon niet. Op m’n derde werd ik al naar de kleuterschool gestuurd. Volgens mijn moeder had ik een rare fantasie, en zij kon daar niets mee. Niet dat ik dit nou zo graag vertel en misschien wil jij er ook niet over vertellen. Maar wat voor een kind was jij?

Kon je misschien al heel vroeg lezen?”

V “Oh nee, helemaal niet. Op een of andere manier heb ik het lezen uitgesteld. Ik was erg verlegen en heb heel lang op mijn duim gezogen. Ik wist niet zo goed hoe je moest smalltalken. Ja wat deed ik eigenlijk als kind? Een beetje scharrelen. Mijn ouders gingen uit elkaar toen ik nog jong was.

Ik woonde bij mijn vader met mijn twee zusjes. Dan gingen we in het weekend naar mijn moeder. Ik had een tasje met spulletjes daarin. Dat tasje had heel veel vakjes en zakjes. Als kind heb je natuurlijk niet zoveel nodig. Maar al die lege vakjes die riepen naar mij. Ik had dus voor elk vakje iets bedacht om in te stoppen en als ik niets meer wist dan ging ik die vakjes vullen met watjes. Zo’n kind dus.”

M “Wist je al snel dat je kunstenaar zou worden?”

11

V. “Nee, eigenlijk weet ik het soms nog steeds niet zo goed. Toe ik op de Rietveldacademie zat, toen was er een docent die zei tegen mij, tijdens een werkpresentatie aan het einde van mijn bachelor: Misschien ben je wel helemaal geen kunstenaar. Dat vond ik toen heel erg. Ik dacht, wat ben ik hier anders aan het doen? Maar die uitspraak is heel erg bevrijdend geweest. Want misschien ben ik het wel niet. Dan hoef ik dus ook niet te proberen om kunst te maken, maar kan ik gewoon alles doen wat ik wil. Ik ben toen even naar Eindhoven gegaan naar de designacademie. Maar dat was een heel slecht idee.”

M “Waarom was dat zo’n slecht idee?”

V “Het leek mij een interessante opleiding, en dat denk ik soms nog steeds. Maar ik voelde dat die opleiding erop was gericht om van iedere student de nieuwe Dutch Designer te maken. Toen dacht ik, nee dat wil ik niet zijn. Er was niet genoeg ruimte om iets anders dan dat te worden.”

M “Je hebt natuurlijk veel ontwerpers die bijvoorbeeld met infographics werken waar ook heel veel voorstudie en onderzoek voor nodig is om tot een beeld te komen, om op een andere manier naar een waarheid te kijken. Voel je je daarmee verbonden?”

V “Er zijn geweldige ontwerpers en sommige zijn een inspiratiebron. Ik vind bijvoorbeeld FormaFantasma geweldig. Hoe zij onderzoek doen. Het onderzoek zoals zij dat doen voelt heel vrij. Natuurlijk vind ik Ray en Charles Eames geweldig. Maar 12

dat zijn natuurlijk ook mensen die zowel in design werken als in toegepaste kunst.”

M “Waar ben jij zelf nu mee bezig?”

V “Ik ben nu met een heleboel dingen bezig. Ik zal iets zeggen wat ik vandaag heb gedaan. Sommige walvissen communiceren in zo’n lage frequentie, dat zijn toonfrequenties die zo laag zijn dat de golflengte ervan langer is dan hun eigen lichaam. De frequente daarvan is ongeveer tien Herz. Dat vind ik bijzonder om te weten. Ik heb ook iets gedaan over en met cocaïne. Ik heb deze zomer aan een project gewerkt waarbij ik heb gekeken naar wat onwaarschijnlijke bronnen zijn van elektriciteit. Het is een langlopend project. Elektriciteit wordt vaak opgewekt uit een proces van destructie. Elektriciteit is een materiaal wat uiteindelijk weer van alles kan worden. Het kan dingen in gang zetten. Maar elektriciteit heeft ook een geschiedenis. Een aangespoelde walvis bijvoorbeeld wordt vernietigd, verbrand en dat genereert elektriciteit. In beslag genomen illegale goederen zoals cocaïne worden ook vernietigd. Dus ook daar wordt elektriciteit uit gegenereerd. Maar ook op grote schaal. Zoals smeltende gletsjers. In de Zwitserse Alpen wordt sinds de jaren vijftig gewerkt aan het opwekken van energie, van elektriciteit uit het proces van smeltende gletsjers. Dat is nu natuurlijk wel schrijnend in deze tijd. Dit zijn op dit moment de dingen waar ik onderzoek naar doe en waar ik mijn projecten omheen probeer te bouwen. Projecten waarbij het opwekken van elektriciteit uit hele specifieke bronnen centraal staat. Ik ga dan op zoek naar een installatie die een

herinnering, een spoor of bron van die elektriciteit in zich draagt.”

M “Kun je vertellen wat je met die cocaïne hebt gedaan?”

V “Dat was een project in de openbare ruimte in Leiden. Ik ben eerst gaan kijken wat er aan materiaal onttrokken wordt uit de openbare ruimte . Bijvoorbeeld illegale goederen en wat zijn illegale goederen? Daarbij kom je vanzelf drugs en cocaïne tegen Ik heb met de douane samengewerkt, onder ander met het HARC-team. Het HARC-team houdt zich bezig met de opsporing en vervolging van illegale handel in en rondom de Rotterdamse haven. Zij houden zich ook bezig met het vernietigen van de opgespoorde drugs. Een politieteam en een officier van justitie staan bij die verbrandingsoven om toe te zien dat het daadwerkelijk vernietigd wordt. Het gaat de oven in en iedereen klopt z’n handen af.

Op datzelfde moment wordt er elektriciteit opgewekt die weer het elektriciteitsnet opgaat. Het product –in dit geval- cocaïne wordt onttrokken aan de markt en tegelijkertijd circuleert het product van die vernietiging –de elektriciteit- weer rond.

Die vertaling daarvan, het proces van het ontkleden van associaties -cocaïne die geen cocaïne meer is- het is een energetische waarde geworden. Waar ik in geïnteresseerd ben is of er nog iets aanwezig is van die associatie tussen cocaïne en die energie. Misschien is die associatie alleen maar een verhaal of een gevoel. Dat wil ik graag toetsen. Maar even terug naar jouw vraag. Ik heb een batterij gemaakt waarin ik energie heb opgeslagen

die vrijkwam met het vernietigen van de in beslag genomen cocaïne. Die batterij is onderdeel van een installatie waarin die batterij zorgt voor warmte die rondgepompt wordt in een systeem van oude radiatoren.

De lamellen van die radiatoren zijn ideale broedplaatsen voor mottenpoppen. Ik ben sinds het begin van de pandemie amateur mottenkweker geworden. Omdat het project door de pandemie een jaar uitgesteld werd moest ik voor dit project die motten doorkweken tot een nieuwe generatie. Dat is gelukt en inmiddels zijn alle motten uitgevlogen in dat project in Leiden.

Het waren ook poppen van motten die uit die omgeving kwamen. Dus geen exoten.”

M “Hoe kom je nu bij een mot terecht?”

V “Dat is een uitstekend voorbeeld waarom dat trage werken mij zo goed past. Zo’n proces bijvoorbeeld dat cocaïne een bouwsteen wordt, energie wordt. Daarin zie ik een parallel met het proces dat nachtvlinders en motten doormaken.

Wanneer een mot die metamorfose doorgaat van rups naar pop en dan naar vlinder of mot. In die pop verteren ze zichzelf. Ze verteren zichzelf tot een bouwsteen en ze bouwen een nieuw lichaam op. Het is een radicale transformatie en die vlinder die heeft nog een herinnering aan het leven als rups.

Dat wordt wel incomplete metamorfoses genoemd. Ik vind het een heel uitdagende gedachte. Iets kan totaal van belichaming veranderen en toch die herinnering aan dat vorige lichaam nog in zich dragen.”

M “Kun je dat ook projecteren op je eigen leven?”

13

14

Aantekenboek van Chantal van Lieshout

15

V “Niet zo heel persoonlijk maar het daagt mij wel heel erg uit om over het proces van metamorfose na te denken. Ik vraag me echt af wat die elektriciteit als herinnering in zich draagt. Om een grote sprong te maken: wij sterven, ontbinden of worden gecremeerd tot andere bouwstenen voor iets nieuws, het zijn eigenlijk ook metamorfoses en wat blijft daar aan herinnering van over? Dat soort gedachten zetten mij aan het denken.”

M “Het is eigenlijk een troostende gedachte dat iets nog doorgaat in een andere vorm.”

VRAAG UIT HET PUBLIEK “Je hebt mensen die de as van overledenen verwerken in bijvoorbeeld sieraden.

Gebeurt er al iets met de energie die opgewekt wordt bij een crematie?”

V “Ik vraag me dat ook af. Er gebeurt zeker iets mee. Die warmte uit de crematie wordt bijvoorbeeld gebruikt om de aula te verwarmen. Ik moest daar aanvankelijk ook een beetje om lachen maar eigenlijk is dat het bewijs dat die warmte een lading heeft. Daar zit een associatie aan vast. Het is misschien een ongemakkelijke associatie maar het kan ook een waardevolle associatie zijn. Die warmte heeft misschien wel meer betekenis dan de ceremoniële as van de overledene.”

M “Je zou een accu kunnen hebben met de energie van een overleden dierbare met een lampje?”

V “Ja, dat zou kunnen, maar ik ben meer bezig om te zien hoe je energie kunt halen uit het collectief en niet uit een enkel individu.”

16

M “Je bent er dus wel mee bezig, met mensenenergie?”

V “Ja, maar het is natuurlijk ook een ethische kwestie. Er bestaat ook geen installatie van dus dat is iets dat ik dan zelf zal moeten bouwen. Die cocaïne daar wordt al energie uit opgewekt en daar kan ik op intappen, maar dit bestaat nog niet. Het wordt ingewikkeld maar wie weet.”

M “Een van mijn vragen was waar je nu over droomt of waar wil je induiken. Maar je hebt een heleboel lijntjes. Je zegt dat je traag werkt en je werkt parallel aan veel dingen tegelijkertijd, dus die traagheid is relatief denk ik. Wat is het lijntje waar je nog niet aan begonnen bent?”

V “Het schijnt dat er op de maan hele kleine spiegeltjes geplaatst zijn waar laserstralen op gericht zijn vanaf de aarde. De spiegels kaatsen de laserstraal terug Op die manier kunnen ze berekenen hoe de aarde en de maan ten opzichte van elkaar bewegen, tot op de millimeter kunnen ze de afstand berekenen. Die laserstraal maakt eigenlijk een reis naar de maan. Dat vind ik interessant.”

M “Je komt met zulke langlopende projecten waarschijnlijk schaars tot je beeld. Je bent niet iemand die enorm kan produceren.

Hoe stel jij je een solo tentoonstelling van jouw werk voor, en op wat voor een plek? Hoe functioneert je werk dan, is dat museaal?”

V “Ik droom niet persé over een solo maar er zijn wel ruimtes waarin ik graag mijn

werk zou willen laten zien. Eentje daarvan is de hele ruimte van de British Library.

Als een soort klankkast. Ik vond daar in het geluidsarchief het geluid van een Blauwvinvis. Zo komt soms bij toeval de walvis bij mij terecht. Het is een infrageluid dat je niet kunt horen. Het staat op een cd, met een hoofdtelefoon hoor je niets maar misschien wanneer je de hoofdtelefoon een half uur op hebt, dan denk je misschien, mm ik voel me een beetje gek. Wat gebeurt er met een geluid dat je niet hoort maar dat wel aanwezig is? Waar in je lichaam komt dat aan?”

M “Je bent artist in residence op de Rijksacademie. Wat hoop je daar te gaan doen?”

V “Het is de meest genereuze setting die ik me kan voorstellen. De Rijksacademie biedt een studio, een werkbudget, werkplaatsen met specialisten, workshops die je kan volgen. En het is een gemeenschap van internationale kunstenaars met wie je optrekt. Het is een droom.

Maar ik heb niet een concrete wens voor deze periode. Ik maak wel gebruik van de werkplaatsen en de specialisten die er zijn.

Ik wil meer in het materiaal zitten. Hout, metaal.”

M “Het is een luxe. Er is iemand in de zaal die een goede vraag had. Die vroeg namelijk of jij nog een vraag aan het publiek had?”

V “Ja, namelijk mijn probleem met dit werk.

Hoe kunst circuleert. Je kunt kunst verzamelen en aankopen. Maar met dit project ligt dat anders. Ik ben aan het nadenken over de rol van beheerder.

Misschien kan ik zelf een voorstel doen voor een volgende, een nieuwe beheerder van dit werk. Maar aan wie dan? Wie of wat is de beheerder van die walviskaars?

Hebben jullie daar ideeën over?”

ANTWOORD UIT HET PUBLIEK “De Noordzee is eigenlijk de eigenaar, of de vertegenwoordiger van de Noordzee.

Het kan ook van zichzelf worden, een entiteit. Het object krijgt een eigen zeggenschap.”

V “Hoe zou die toepassing eruit zien………….?”

Met deze vraag waar geen antwoord op komt, eindigt het gesprek tussen Vibeke Mascini en Marjolein de Groen. Er wordt nog nagepraat over en weer over het beheerderschap en de regelgeving. Het is mooi om een gesprek af te sluiten met het idee dat het gesprek nog langer had kunnen doorgaan.

Vibeke Mascini heeft mooie verhalen verteld.

Ze heeft haar eigen wereld deels kunnen ontvouwen voor een oprecht geïnteresseerd publiek. Voor wie het wilde horen heeft ze mogelijk inspiratie gegeven met haar ideeën en gedachten.

In die wereld van Vibeke lijkt de waarheid van elastiek. Zij rekt de waarheid op. Ze zegt dat de wetenschap uiteindelijk de waarheid claimt. Maar bij Mascini heeft één en dezelfde waarheid meerdere gezichten en manifestaties. De waarheid is niet tot op de millimeter aanwijsbaar en betrouwbaar. Kijk naar haar klok met de kaars als uurwijzer. Zij sluit de klok aan op de atoomtijd vanuit Frankfurt.

17

Maar haar kaarswijzer wijst in het luchtledige. Er is geen meetpunt er zijn geen cijfers die de uren aangeven. En toch geeft deze kaarswijzer de meest exacte tijd aan.

Op de website van Mascini staat een werk met als titel The Reunion (2018).

The two ‘summits’ that have been expropriated from Mont Blanc -during the first ascend in 1786 and the second in 1787- meet once again, after being kept in different European museum collections for centuries, both far away from the mountain itself.

Eén bergtop ligt in het Teylers Museum in Haarlem, de andere in het Kulturhistorisches Museum in Görlitz. Op één van de foto’s van Mascini zie we een persoon van achter gefotografeerd die in een straat loopt. Zo te zien zou dat Görlitz kunnen zijn. In zijn rechterhand heeft hij een klein aluminium koffertje met ronde hoeken en vier stevige noppen aan de onderzijde.

In die koffer zit het topje van de Mont Blanc. Een van de drie. Want we hebben er eentje uit Haarlem, eentje uit Görlitz en dan hebben we nog de huidige top van de Mont Blanc. Mascini speelt op geraffineerde wijze met deze drie verschillende waarheden.

Waarvan er eentje zeker waar is (de huidige top) Van de andere twee kunnen we veronderstellen dat ze waar zijn of ooit waar waren. Beide musea beweren immers dat het zo is. In Teylers Museum ligt het doosje met het topje genummerd M3353.

Wanneer je naar de foto kijkt van dat stukje steen dan is het bijzonder verleidelijk om te veronderstellen (dat is iets anders dan geloven) dat dit kleine brokje steen 18

daadwerkelijk het topje is. Wikipedia schrijft over het topje van de Mont Blanc: “het zou gaan om het hoogste ijsvrije stukje steen op de berg”. Dit impliceert al dat er een hogere top is die besneeuwd is en daarom onbereikbaar. Het woordje ‘zou’ in de zin op Wikipedia roept ook twijfel op. Pas in 2017 ontdekte Bert Sliggers dat in het Duitse Görlitz ook een topje van de Mont Blanc ligt dat zelfs een jaar eerder (in 1786) ‘meegenomen’ is van de berg.

In die wirwar van waarheden trekt Mascini haar eigen plan. Het is haar verdienste om dit verhaal en deze waarheden om te zetten in een project waarin beeld en tekst samengaan.

Het werkveld van Vibeke Mascini is uitzonderlijk breed en lijkt zich voortdurend te vergroten. Waar zij momenteel bijzondere interesse in heeft is elektriciteit. Zij heeft de gave om zoiets als elektriciteit om te zetten in een entiteit, een entiteit heeft een bestaan en kan zowel materieel als immaterieel van aard zijn. Wanneer je iets dieper kijkt in haar werk dan zie je ook dat de factor tijd en mogelijk ook tijdelijkheid een rol spelen. Teveel om op te noemen. Op deze avond van LIEFDEVOL & KRITISCH heeft Vibeke Mascini een aantal tips van haar sluiers en waarheden opgelicht.

L OGBOEK MELANIE M A RIA

Bijdrage Melanie Maria aan het logboek; pag. 19-21

19

20

21

PER F OR M A NCE GI JS J E H EEMSK ER K & BORIS DE K LERK M ASSA, T I J D EN RU IM T E

22

23

DE H ON DE R DV R AG E N L I J S T Hoe start je je maakproces?

Hoe bereid je een werk voor?

Waar vind je je materiaal?

Wanneer is iets af?

Kan je een slecht werk doen kantelen naar een goed werk?

Hoe ziet een gemiddelde atelier dag er uit?

Welke bijbaantjes heb je (gehad)?

Welk werk heb je nooit kunnen realiseren?

Met wie zou je willen dineren?

Wat was het meest waardevolle advies dat je ooit gekregen hebt?

Wat is een probleem waar je in je praktijk tegenaan loopt?

Als de wereld zou vergaan, welk kunstwerk zou dan gered moeten worden van de Apocalyps?

Naam, geboorte datum, geboorteplaats, woonplaats, werkplaats? Lievelingskleur, lievelingsgetal?

Wat is de gekste hobby die je ooit hebt gehad?

Wat doe je naast je autonome praktijk?

Wat is je favoriete muziek van het moment?

Welke film, serie, boek of podcast zou je echt iedereen aanraden? Wat eet je het liefst wanneer je druk bent met deadlines?

Wat is jouw favoriete materiaal om mee te werken?

Op welke locatie zou je het liefst willen werken (buitenland, hutje op de hei, een grot)?

Op welke prestatie ben je het meest trots?

Wat is je meest gefaalde werk?

Tegen wie kijk je op?

Een maand ongestoord in je atelier werken of een maand op vakantie, wat zou je doen?

Met wie zou je graag nog eens samenwerken?

Welk kunstwerk verafschuw je?

Wat doe je als je vastloopt in je proces?

Wat is het meest persoonlijke werk dat je ooit maakte?

Wat is je diepste wens?

Wat zou je willen veranderen?

Wat doe je anders?

Wat ga je morgen doen?

Dingen goed doen of goede dingen doen?

Wanneer zag je voor het laatst de zee?

Wat is de beste beslissing die je ooit hebt genomen?

Wat was het eerste waar je vandaag aan dacht?

Wat ben je aan het uitstellen?

Als je iedereen op aarde een bericht stuurt, wat staat er in?

Wat moet je laten repareren?

Waar geef je je meeste geld aan uit?

Als je je jonge zelf advies zou geven, welk advies?

Wat zou je nooit weggooien?

Waar zou je 5 jaar geleden meer tijd aan besteed willen hebben?

Wat heb je geprobeerd dat je nooit meer gaat doen?

Wat vind je van je woonplaats?

Wat motiveert je om elke dag aan het werk te gaan?

Wat was de moeilijkste beslissing?

Wie heb je als laatste uitgescholden?

Wat is je ochtendritueel?

Welk slecht advies heb je wel eens opgevolgd?

Waar en wanneer krijg je de beste ideeën?

24

Hoe laat ging je gisteren slapen?

Als je een kunstwerk (uit heden of verleden) mocht kiezen om te hebben, welke zou dat zijn?

Heb je wel eens de hoop verloren?

Wat is de beste vraag die jou ooit gesteld is?

Wat was je geworden als je geen kunstenaar was?

Welk boek zou je iedereen aanraden en waarom?

Als je een kleur mocht kiezen die geen onderdeel van het spectrum meer zou uitmaken, welk was dat?

Wat was je beste atelierbezoek ooit?

Wat was je vervelendste atelierbezoek ooit?

Zijn je ouders wel eens op je atelier geweest?

Wat is de grootste gemiste kans uit je carrière?

Wat is op dit moment je meest favoriete materiaal?

Naar welke muziek luister je tijdens het werken?

Als je een dag kon ruilen met een ander non-fictief mens, wie zou dat zijn? Als je een dag kon ruilen met een fictief mens, wie zou dat zijn?

Als je een dag kon ruilen met een dier of voorwerp, wat zou dat dan zijn? Heb je een gouden regel?

Wat is je favoriete museumwinkel?

Wandelen of fietsen?

Welke docent heeft jou veel geleerd?

Welke dag is je beste atelier dag in de week?

Wat is favoriete werkplaats (EKWC/Beeldenstorm)?

Welk lied zou je elke dag kunnen horen?

Wat was je meest onterechte kritiek ooit?

Is er wel eens een werk beschadigd door een natuurkracht?

Als je zou kunnen tijdreizen, naar welke tijd zou je gaan?

Als je jezelf zou kunnen teleporteren, waarheen zou je gaan?

Wat is je grootste angst?

Wat is je favoriete kledingstuk?

Waarvan zou je een tattoo willen?

Denk je dat alle oorlog ooit de wereld uit zal zijn?

Wie zou je een klap in het gezicht willen geven?

Met wat voor pen schrijf je meestal?

Welke sport vind je leuk om te beoefenen?

Welke sport vind je leuk om te kijken?

Wat doe je als er een gat in je sok zit?

Wat is je favoriete transportmiddel?

Wat is de meest impulsieve aankoop die je ooit hebt gedaan?

Wat vergeet je vaak?

Wat moet je eigenlijk nog doen?

Waar kun jij je boos over maken?

Waar word je verdrietig van?

Waar heb je (vannacht) over gedroomd?

Wat is je favoriete hangplek?

Op welke plek kun jij je het beste concentreren?

Welke subsidies heb je gekregen?

Welke prijs zou je willen winnen?

Als je iets zonder consequenties in de fik mocht steken, wat zou dat zijn? Wie ken je al erg lang?

Wie bel je als je overstuur bent?

Heb je allergieën, welke en hoe uiten deze zich?

Welk mens, dier of ding zou je een dagje willen zijn?

Wat eet/ drink je op atelier?

C O CK TA I L M EL A N I E DE BARMAN, 2019 Halve schijf sinaasappel Één kruidnagel Één kaneelstokje Één takje rozemarijn Alcohol; gin + ginger beer fevertree Non-alcohol; seedlip garden 108 herbal + ginger beer fevertree Deze cocktail is ontstaan in 2019 toen ik mijn partner leerde kennen. Hij runde toen een wijnbar en stond achter de bar.

Ik dronk geen alcohol maar was erg gecharmeerd van de barman en zat dus vijf dagen in de week aan de bar. Elke dag maakte hij alcoholvrije cocktails, waaronder deze.

Uit het aantekenboek van Chantal van Lieshout

25

C OL OF ON Deze publicatie is een verslaglegging van het gesprek tussen Marjolein de Groen en Vibeke Mascini in het kader van de estafettegesprekken LIEFDEVOL & KRITISCH 2021-2022.

Idee en samenstelling : Marjolein de Groen en Peter Jordaan Denktank : Niek Hendrix, Frank Koolen en Chantal van Lieshout Coördinatie : Caro Delsing Tekst : Peter Jordaan Fotografie : Koen Kievits Basis layout en typografie : Sinds 1416 Vormgeving : Oscar Lourens Druk : Drukwerkdeal, Deventer Collectie DE.GROEN bedankt de Gemeente Arnhem en Provincie Gelderland voor hun financiële ondersteuning.

Arnhem, december 2021 Collectie DE.GROEN Weverstraat 40 6811 EM Arnhem www.collectiedegroen.nl

26

27

PROGRA MM A 10-06-2021 : PETER JORDAAN X GIJS FRIELING performance Frank Koolen 24-06-2021 : GIJS FRIELING X RAQUEL VAN HAVER performance Mireille Tap 30-09-2021 : RAQUEL VAN HAVER X EVA SPIERENBURG performance Eugenie Boon 21-10-2021 : EVA SPIERENBURG X MELANIE MARIA performance Peter Fengler 11-11-2021 : MELANIE MARIA X VIBEKE MASCINI performance Gijsje Heemskerk 25-11-2021 : VIBEKE MASCINI X SIMON WALD LASOWSKI performance Broken Toaster Records 16-12-2021 : SIMON WALD LASOWSKI X ROY VILLEVOYE performance Pierre Estourgie 13-01-2022 : ROY VILLEVOYE X IDE ANDRÉ performance Jaap Blonk 27-01-2022 : IDE ANDRÉ X LIEVEN SEGERS performance Jaap Kroneman 24-02-2022 : LIEVEN SEGERS X CHANTAL VAN LIESHOUT performance Quinten Dierick 24-03-2022 : CHANTAL VAN LIESHOUT X HELMUT SMITS performance Kim David Bots 21-04-2022 : HELMUT SMITS X ARASH FAKHIM performance Willem de Haan

1 1 N OV E M B E R 2 0 2 1