LIEFDEVOL & KRITISCH 01 : PETER JORDAAN x GIJS FRIELING

De.GROEN f i n e . a r t.c o l l e c t i o n L I E F D E VO L E N K R I T I S C H Peter jordaan x GIJS FRIELING

SHO O T I NG S TA R . 0 2

L I E F DE VOL E N K R I T I S C H De publicatie van LIEFDEVOL EN KRITISCH bevat de weergave van een gesprek tussen twee kunstenaars waarbij een meegenomen werk tijdens het gesprek het startpunt is. De weergave van het gesprek is een persoonlijk relaas opgetekend door Peter Jordaan. Hij is met Marjolein de Groen de initiatiefnemer van Collectie DE.GROEN. Daarnaast geeft de publicatie aandacht aan de performance die bij iedere avond van LIEFDEVOL EN KRITISCH uitgevoerd wordt.

De totale reeks bevat 12 gesprekken en performances in de periode van juni 2021 tot april 2022.

Een overzicht van het programma is elders te vinden in deze uitgave.

Dit is nummer 1 waarin Gijs Frieling in gesprek is met Peter Jordaan. Master of ceremony is Frank Koolen.

De performance wordt uitgevoerd door Frank Koolen. Aanwezig publiek (afhankelijk van de corona maatregelen) 25 mensen. De avond vond plaats op 10 juni 2021.

2

Muurschildering Gijs Frieling, 140 x 214 cm

3

4

P E T E R J O R DA A N I N G E S P R E K M E T GI JS F R I EL I NG Het is een prachtige zomeravond, warm, het terras van DE.GROEN ligt er slaperig bij. Om zeven uur komen de eerste gasten binnen. Deze eerste avond is kleinschalig.

Vanwege de coronamaatregelen hebben we maar weinig mensen kunnen uitnodigen.

Uiteindelijk zitten er een kleine twintig mensen in het café. Bij binnenkomst zijn zij welkom geheten met een cocktail die bedacht is door Peter Jordaan. ‘Bouton Blue’ bestaat uit zeven soorten water met daarbij ijs van kraanwater van DE.GROEN. Deze dronk wordt afgeblust met een tweede dronk van de cocktail ‘Williams Revenge’, een eau de vie met 42% alcohol.

Wanneer iedereen zijn plek heeft gevonden, opent Frank Koolen, master of ceremony, de avond. Frank geeft een korte inleiding over het ontstaan van LIEFDEVOL EN KRITISCH en stelt vervolgens Gijs Frieling en Peter Jordaan voor. Zij gaan vanavond in gesprek met elkaar.

Gijs Frieling (l) en Peter Jordaan (r)

Ik, Peter, heb Gijs Frieling die ochtend pas voor het eerst ontmoet. Gijs had twee dagen eerder gevraagd of hij als “meegenomen werk” een schildering op de muur van het café mocht maken.

“Natuurlijk”, was ons antwoord. En zo gebeurde het dat Gijs die ochtend rond twaalven het café binnenkwam met een tas met wat schilderspullen. Hij nam de ruimte in zich op. Samen bepaalden wij de plek waar zijn schildering zou komen. Hij had niet veel nodig, een trapje en een stuk karton om zijn kleuren op te mengen. Al denkend en kijkend liep hij rond, hij zette zich aan een tafeltje met potlood en papier.

Schetste bedachtzaam. Ik liet hem met rust en ging andere dingen doen. Toen ik een half uurtje later terugkwam in het café, was ik stomverbaasd. Nu al stond er een schildering op de muur waarvan ik dacht dat hij misschien al af was. Maar de manier waarop Gijs door de ruimte liep en

5

6

zijn blik steeds op de schildering liet vallen, verraadde dat hij nog niet klaar was. Hij had er zichtbaar plezier in. Ik ging verder met andere dingen en liet Gijs rustig zijn werk doen. Toen ik een tijdje later weer het café binnen liep, zat Gijs aan een tafeltje een stevige boterham te eten. The job was done, het werk was af. Centraal in de schildering was in doorschijnend wit op de beige achtergrond een tekst geschreven: ‘To bring you my love’ stond er. ‘To bring you my love’ was omringd door symmetrische vormen en kleuren. Vazen, bloemen, aren, stengels. Mooie irisdrukachtige kleurovergangen in aardkleuren.

Al zou de aarde beven, dit beeld zou onverstoorbaar en bewegingloos blijven staan, zo voelde het. De ijlheid van zijn schildering maar gek genoeg ook de voorstelling, deed me denken aan het werk van Aad de Haas, de kruiswegstaties in het kerkje van Wahlwiller, Zuid-Limburg. Of was het soms de tekst die een religieus besef deed vermoeden? Het leek een dubbele boodschap. ‘To bring you my love’, een boodschap van de Heer. ‘To bring you my love’, ook de titel en tekst van een song van de Engelse zangeres PJ Harvey. Die avond vertelde Gijs hartstochtelijk over het concert van PJ Harvey dat hij in het verleden had bijgewoond en beschreef hoeveel indruk dit lied op hem maakte.

De ontmoeting die middag met Gijs en zijn schildering zijn voor mij de eerste persoonlijke kennismaking met de kunstenaar Gijs Frieling. Met deze bagage kan ik ‘s avonds onbevangen het gesprek ingaan.

gulheid geeft hij zijn ideeën en gedachten weg aan de luisteraar. In de loop van de avond zijn er een aantal momenten die de moeite waard zijn om aan te stippen.

Die avond blijkt Gijs Frieling een makkelijke prater en verteller. Met een aanstekelijke

Symmetrie is erg belangrijk in het werk van Gijs. Hij zegt dat symmetrie tegenover de

Zo vertelt Gijs dat hij een religieus mens is.

Hij is die ochtend nog even naar de kerk geweest. Een directe vraag over religie wil ik niet stellen want praten over geloof brengt de mensen meestal in stelling en dat wil ik zeker niet in dit gesprek. Maar met de boodschap in zijn schildering in het hoofd, ‘To bring you my love’, vraag ik hem of hij wel eens een geheim in zijn werk verstopt, in zijn muurschilderingen bijvoorbeeld. “Dat is een goeie vraag, een heel goeie vraag.”

Hij kijkt er zeer bedachtzaam bij. “Of ik er bloed of zweet in stop?”, vraagt Gijs. Ik zeg dat ik bedoel of hij ergens in zijn werk bijna onzichtbaar een boodschap achterlaat. Er klinkt een langgerekt “nee” uit zijn mond maar hij kijkt er bedenkelijk bij alsof hij niet weet welk antwoord hij moet geven. Het lijkt alsof ik hem aan het denken heb gezet.

Hij laat zich ontvallen dat het verstoppen van een geheim een heel goed idee is.

Gijs vertelt dat hij tijdens zijn academietijd een grote interesse kreeg voor het werk en de filosofie van Joseph Beuys. Het schilderen liet hij voor wat het was en heeft hij pas later weer opgepakt. Hij heeft zich een aantal jaren verdiept in het werk en leven van Beuys. Ik vermoed dat het werk en de ideeën van Beuys -die op zijn eigen manier een antroposoof was- nog steeds een leidraad zijn voor Gijs. Maar ik weet het niet zeker.

compositie staat. En dat symmetrie invloed heeft op onze lichamelijke gesteldheid. De horizontale symmetrie is ook terug te zien in de muurschildering bij DE.GROEN. Frank vertelt dat hij ooit tegen Gijs heeft gezegd dat symmetrie het houvast van de domme is en dat symmetrie de vijand is.

Gijs weet zich dat nog te herinneren.

“Wat hoop je dat het doet, die symmetrie?”, vraagt Frank.

“Ja, ik geloof dat het heerlijk is en gezond.”

Dit antwoord spreekt Gijs uit op lichte toon maar zonder ironie. Het is wel degelijk een serieus antwoord. “Symmetrie is een weldaad en geeft rust.”

Vanuit de gedachte over symmetrie vraag ik Gijs naar een werk in opdracht dat hij gemaakt heeft op de TU in Eindhoven. In het Atlasgebouw maakte hij samen met zijn assistenten 16 muurschilderingen (titel ‘16 covers + 1’). In dit werk speelt de symmetrie feitelijk geen rol. Het zijn 16 muurschilderingen waarbij verschillende omslagen van wetenschappelijke boeken gekopieerd zijn op de muur. Ik zeg bewust ‘gekopieerd’, want hoewel het uitvergrotingen zijn, is van kopiëren in de zin van uitvergroten door middel van een projectie op de muur die je kunt overtrekken, geen sprake. Frieling, zo vertelt hij, hecht eraan dat je met het maken van de kopie de weg volgt van het kopiëren volgens een werkwijze van meten en uitmeten.

Uitgaande van een klein model dat naast de muur hangt, zijn de assistenten voortdurend bezig met het opmeten van dit kleine model en het vervolgens groter uitzetten op de juiste schaal op de muur. Het lijkt erop dat Frieling wil dat je je bewust bent van wat je doet. Een ovaal projecteren op de muur en

overtrekken is lekker makkelijk. Maar het ovaal berekenen en ontdekken hóe je dat moet berekenen, daar gaat het om. Het is een schone en puristische manier van werken.

Later in het gesprek komt Gijs er nog terug, op het kopiëren. “Wanneer iets je ontzettend fascineert, dan moet je het helemaal gaan namaken. Dan ontdek je pas welke dingen je in dat werk echt interesseren.”

Tijdens het gesprek wisselen we van gedachten over de positie en de functie van de kunst en kunstenaar. Ook over werken in opdracht, maken wat andere mensen vragen en daarvoor betaald krijgen.

“Instrumentalisering van de kunst”, noemt Gijs dit. Het maken van kunst beschouwen als dienstbaar aan iets anders. Kunst ondergeschikt aan een hoger doel. Voor Gijs is dat geen vreemde insteek want veel werken voert hij uit in opdracht.

Daarnaast is hij verbonden aan het Atelier Rijksbouwmeester, waar hij ongetwijfeld veel van doen heeft met opdrachtkunst.

Aan het einde van het gesprek gooit Gijs met zijn uitspraken nog even wat olie op het vuur. Hij vindt dat we een uiterst rijk land zijn en dat we ons in feite alles kunnen permitteren.

Hij spreekt over de geborneerdheid in ons eigen kunstwereldje. Natuurlijk kun je kunstenaars subsidie geven om aan het werk te blijven. “Hier, doe er iets leuks mee”, zegt hij. Hij maakt een aanreikend gebaar met zijn armen. Er klinkt geroezemoes in het café. Gijs gaat verder: “Dat we verontwaardigd zijn dat subsidies worden afgebouwd. Ik vind dat helemaal niet raar, dat afbouwen. Het is toch geen 7

recht, die subsidie?” Hij laat deze vraag vallen in de ruimte. Er komt geen reactie. Ik kijk naar links en ik zie Frank Koolen zitten, rechts van mij zit Gijs. Opeens zie ik hier drie mannen zitten die het goed voor elkaar hebben. Ieder op zijn eigen manier.

“Instrumentalisering van de kunst, werken in opdracht, luisteren naar wat andere mensen willen, zo zou het moeten gaan”, voegt Gijs er nog aan toe.

Dit vraagt om een reactie. Het afbouwen van subsidies raakt vooral de jonge en beginnende kunstenaars. Voor hen begint het pas. Ik zeg dat die jonge kunstenaars aan het zoeken zijn en dat dat mijn interesse heeft. “En als het goed is, dan is het goed. Niet alleen voor mij, maar ook voor mensen bij wie dat niet direct in het interesseveld ligt. Het moet wel gemaakt worden.” Natuurlijk heeft Gijs die interesse ook, “maar wij zijn insiders” zegt hij.

Daarmee heeft hij een punt.

Zo eindigt het gesprek, het is een afsluiting met stevige uitspraken.

Dit is het moment waarop Frank een vraag pikt uit de honderd vragenlijst.

“Als je een kunstwerk (uit heden of verleden) mocht kiezen om te hebben, welk werk zou dat zijn?”

Gijs hoeft er niet lang over na te denken.

Hij keert terug naar Joseph Beuys.

‘Bienenkönigin’ is een werk van Beuys. Gijs vertelt dat Beuys er drie gemaakt heeft.

Van was en beukenhout. “Het is ook een werk dat ik zelf nauwkeurig gekopieerd heb”, zegt Gijs. Als hij moest kiezen, zou hij wel graag een origineel van Joseph Beuys willen hebben.

Wanneer ik terugkijk op ons gesprek, dan denk ik dat van Gijs eigenlijk alles mag en 8

kan en dat iedereen moet doen en laten wat hij wil. Echter, wanneer je hem op de man af vraagt hoe in zijn beleving de wereld van de kunst en het eigen kunstenaarschap in elkaar steken, dan krijg je antwoorden met grote stelligheid en zonder twijfel. Gijs is een kunstenaar en denker die zich niet snel laat afleiden en zich niet van zijn stuk laat brengen. Wel daagt hij je uit in het gesprek, bewust of onbewust. Maar ook ik ben standvastig en provocatief. De wetten van Gijs zijn niet de mijne en ook is zijn wereld van de kunsten de mijne niet. Dat is prima. Want stel je eens voor dat we het roerend met elkaar eens waren?

L O G B O E K P E T E R J O R DA A N

Bijdrage Peter Jordaan aan het logboek; pag. 9-13

9

10

11

12

13

PE R F OR M A NC E F R A N K KO OL E N ON T ROER I NG

14

15

DE H ON DE R DV R AG E N L I J S T Hoe start je je maakproces?

Hoe bereid je een werk voor?

Waar vind je je materiaal?

Wanneer is iets af?

Kan je een slecht werk doen kantelen naar een goed werk?

Hoe ziet een gemiddelde atelier dag er uit?

Welke bijbaantjes heb je (gehad)?

Welk werk heb je nooit kunnen realiseren?

Met wie zou je willen dineren?

Wat was het meest waardevolle advies dat je ooit gekregen hebt?

Wat is een probleem waar je in je praktijk tegenaan loopt?

Als de wereld zou vergaan, welk kunstwerk zou dan gered moeten worden van de Apocalyps?

Naam, geboorte datum, geboorteplaats, woonplaats, werkplaats? Lievelingskleur, lievelingsgetal?

Wat is de gekste hobby die je ooit hebt gehad?

Wat doe je naast je autonome praktijk?

Wat is je favoriete muziek van het moment?

Welke film, serie, boek of podcast zou je echt iedereen aanraden? Wat eet je het liefst wanneer je druk bent met deadlines?

Wat is jouw favoriete materiaal om mee te werken?

Op welke locatie zou je het liefst willen werken (buitenland, hutje op de hei, een grot)?

Op welke prestatie ben je het meest trots?

Wat is je meest gefaalde werk?

Tegen wie kijk je op?

Een maand ongestoord in je atelier werken of een maand op vakantie, wat zou je doen?

Met wie zou je graag nog eens samenwerken?

Welk kunstwerk verafschuw je?

Wat doe je als je vastloopt in je proces?

Wat is het meest persoonlijke werk dat je ooit maakte?

Wat is je diepste wens?

Wat zou je willen veranderen?

Wat doe je anders?

Wat ga je morgen doen?

Dingen goed doen of goede dingen doen?

Wanneer zag je voor het laatst de zee?

Wat is de beste beslissing die je ooit hebt genomen?

Wat was het eerste waar je vandaag aan dacht?

Wat ben je aan het uitstellen?

Als je iedereen op aarde een bericht stuurt, wat staat er in?

Wat moet je laten repareren?

Waar geef je je meeste geld aan uit?

Als je je jonge zelf advies zou geven, welk advies?

Wat zou je nooit weggooien?

Waar zou je 5 jaar geleden meer tijd aan besteed willen hebben?

Wat heb je geprobeerd dat je nooit meer gaat doen?

Wat vind je van je woonplaats?

Wat motiveert je om elke dag aan het werk te gaan?

Wat was de moeilijkste beslissing?

Wie heb je als laatste uitgescholden?

Wat is je ochtendritueel?

Welk slecht advies heb je wel eens opgevolgd?

Waar en wanneer krijg je de beste ideeën?

16

Hoe laat ging je gisteren slapen?

Als je een kunstwerk (uit heden of verleden) mocht kiezen om te hebben, welke zou dat zijn?

Heb je wel eens de hoop verloren?

Wat is de beste vraag die jou ooit gesteld is?

Wat was je geworden als je geen kunstenaar was?

Welk boek zou je iedereen aanraden en waarom?

Als je een kleur mocht kiezen die geen onderdeel van het spectrum meer zou uitmaken, welk was dat?

Wat was je beste atelierbezoek ooit?

Wat was je vervelendste atelierbezoek ooit?

Zijn je ouders wel eens op je atelier geweest?

Wat is de grootste gemiste kans uit je carrière?

Wat is op dit moment je meest favoriete materiaal?

Naar welke muziek luister je tijdens het werken?

Als je een dag kon ruilen met een ander non-fictief mens, wie zou dat zijn? Als je een dag kon ruilen met een fictief mens, wie zou dat zijn?

Als je een dag kon ruilen met een dier of voorwerp, wat zou dat dan zijn? Heb je een gouden regel?

Wat is je favoriete museumwinkel?

Wandelen of fietsen?

Welke docent heeft jou veel geleerd?

Welke dag is je beste atelier dag in de week?

Wat is favoriete werkplaats (EKWC/Beeldenstorm)?

Welk lied zou je elke dag kunnen horen?

Wat was je meest onterechte kritiek ooit?

Is er wel eens een werk beschadigd door een natuurkracht?

Als je zou kunnen tijdreizen, naar welke tijd zou je gaan?

Als je jezelf zou kunnen teleporteren, waarheen zou je gaan?

Wat is je grootste angst?

Wat is je favoriete kledingstuk?

Waarvan zou je een tattoo willen?

Denk je dat alle oorlog ooit de wereld uit zal zijn?

Wie zou je een klap in het gezicht willen geven?

Met wat voor pen schrijf je meestal?

Welke sport vind je leuk om te beoefenen?

Welke sport vind je leuk om te kijken?

Wat doe je als er een gat in je sok zit?

Wat is je favoriete transportmiddel?

Wat is de meest impulsieve aankoop die je ooit hebt gedaan?

Wat vergeet je vaak?

Wat moet je eigenlijk nog doen?

Waar kun jij je boos over maken?

Waar word je verdrietig van?

Waar heb je (vannacht) over gedroomd?

Wat is je favoriete hangplek?

Op welke plek kun jij je het beste concentreren?

Welke subsidies heb je gekregen?

Welke prijs zou je willen winnen?

Als je iets zonder consequenties in de fik mocht steken, wat zou dat zijn? Wie ken je al erg lang?

Wie bel je als je overstuur bent?

Heb je allergieën, welke en hoe uiten deze zich?

Welk mens, dier of ding zou je een dagje willen zijn?

Wat eet/ drink je op atelier?

C O CK TA I L PET ER ‘Bouton Blue’ bestaat uit zeven soorten water met daarbij ijs van kraanwater van DE.GROEN. Deze dronk wordt afgeblust met een tweede dronk van de cocktail ‘Williams Revenge’, een eau de vie met 42% alcohol.

17

C OL OF ON Deze publicatie is een verslaglegging van het gesprek tussen Peter Jordaan en Gijs Frieling in het kader van de estafettegesprekken LIEFDEVOL EN KRITISCH 2021-2022.

Idee en samenstelling : Marjolein de Groen en Peter Jordaan Denktank : Niek Hendrix, Frank Koolen en Chantal van Lieshout Coördinatie : Caro Delsing Tekst : Peter Jordaan Basis layout en typografie : Sinds 1416 Vormgeving : Oscar Lourens Druk : Drukwerkdeal, Deventer Collectie DE.GROEN bedankt de Gemeente Arnhem en Provincie Gelderland voor hun financiële ondersteuning.

Arnhem, september 2021 Collectie DE.GROEN Weverstraat 40 6811 EM Arnhem www.collectiedegroen.nl

18

19

PROGRA MM A 10-06-2021 : PETER JORDAAN X GIJS FRIELING performance Frank Koolen 24-06-2021 : GIJS FRIELING X RAQUEL VAN HAVER performance Mireille Tap 30-09-2021 : RAQUEL VAN HAVER X EVA SPIERENBURG performance Eugenie Boon 21-10-2021 : EVA SPIERENBURG X MELANIE MARIA performance Peter Fengler 11-11-2021 : MELANIE MARIA X VIBEKE MASCINI performance Gijsje Heemskerk 25-11-2021 : VIBEKE MASCINI X SIMON WALD LASOWSKI performance Broken Toaster Records 16-12-2021 : SIMON WALD LASOWSKI X ROY VILLEVOYE performance Pierre Estourgie 13-01-2022 : ROY VILLEVOYE X IDE ANDRÉ performance Jaap Blonk 27-01-2022 : IDE ANDRÉ X LIEVEN SEGERS performance Jaap Kroneman 24-02-2022 : LIEVEN SEGERS X CHANTAL VAN LIESHOUT performance Quinten Dierick 24-03-2022 : CHANTAL VAN LIESHOUT X HELMUT SMITS performance Kim David Bots 21-04-2022 : HELMUT SMITS X ARASH FAKHIM performance Willem de Haan

10 JUNI 202 1