Codex Historiae - Thema Vuur - Winter 2020

Vuur Fire In dit nummer: The CODEX quiz The Leningrad Library Alight Quelling the Flames of Industry Notre-Dame onder vuur Hoe Assad ISIS gebruikte Op de VU Crematie en het christendom De grote brand van Smyrna Filmrecensie: ‘Trial of the Chicago 7’ Actie op de Noordzee An Oasis Ravaged by Fire

Jaargang 41 | Nummer 4 | 2021

CODEX

Historiae

2

Redactioneel Het nieuwe nummer van CODEX Historiae draait helemaal om het element vuur! Vuur is altijd belangrijk geweest voor het leven op aarde en voor mensen in het bijzonder. De kunst om vuur te beheersen is een van onze oudste technologieën.

Vuur geeft ons warmte en licht in de duisternis. Het geeft gezelligheid in de vorm van een kampvuurtje of een open haard en natuurlijk helpt vuur ons eten te koken. En vergeet niet het vuurwerk tijdens oud en nieuw! Maar vuur is net zoals de andere elementen ook gevaarlijk; vuur droogt uit en vernietigt. Bosbranden steken ieder jaar weer de kop op en mensen verliezen hun huis, familie of vrienden aan hongerige vlammen. Bovendien gebruiken mensen vuur om wapens mee te maken en oorlog te voeren.

Dit thema heeft uiteraard artikelen over brand, brand en nog eens brand. Maar voor CODEX betekent dit thema niet alleen vuur en vlammen, ook andere dingen die we met vuur associëren, komen aan bod. Denk bijvoorbeeld aan de passie van een conservator voor de kaartencollectie van de VU! Denk aan de liefde van Greenpeace voor de aarde, het strijden van Luddites voor een wereld met betere werkomstandigheden. Denk aan krachtige metaforen, zoals ‘Assad or we burn the country!’ en vurige rituelen, zoals het cremeren van dierbare mensen die hun levensvuur hebben verloren. Maar voordat je je stort in deze interessante artikelen, kun je even opwarmen met onze thematische quiz!

Afgelopen jaar hebben CODEX en haar lezers kunnen genieten van een hoofdredacteur met goede ideeën en een onuitputtelijk enthousiasme. Ik hoop met dezelfde energie Codex te kunnen voortzetten, maar daar is jullie hulp bij nodig! Codex is er om studenten ervaring te bieden met het publiceren van artikelen en om hun skills te helpen verscherpen. Heb jij iets geschreven voor een vak of ben je geïnteresseerd om iets nieuws te schrijven voor het volgende nummer? Twijfel niet, doe het!

De deadline voor het aanleveren van artikelen voor ons volgend nummer, ‘Crime & Justice’, is 21 februari

This issue of CODEX Historiae is all about the element fire! Fire has always been important for life on earth and humans in particular. Mastery of fire is one of humanity’s earliest technologies. Fire provides warmth and a light in the darkness. It gives us comfort in the form of a campfire or a fireplace and, of course, fire is elementary in cooking food. Also, don’t forget fireworks at New Year’s Eve! However, like the other elements, fire is dangerous: fire dehydrates and destroys. All-consuming forest fires pop up seemingly more frequently than ever, and people lose their homes or even family or friends to devouring flames.

Moreover, ever since humankind has mastered fire, it has been used to kill and wage war as well.

Fires, fires and fires are naturally the meat of this issue. But to CODEX, this element is not just about the heat of the flames, but also other things we associate with fire. Consider, for example, the passion a conservator has for the map collection here at the VU! Consider the love Greenpeace has for the Earth, the Luddites’ struggle for a world with better working conditions.

Consider powerful metaphors, such as ‘Assad, or we burn the country!’ and fiery rituals such as cremating loved ones whose flame has gone out. But before you plunge into these fascinating articles, you can warm up with our thematic quiz!

The past year, CODEX as well as her readers have been able to enjoy the work of a chief editor with brilliant ideas and inexhaustible enthusiasm. He has since passed the torch to me, and I hope I can carry it forth with the same energy. But to do that, I need your help! CODEX exists to provide students with experience in publishing articles and to help improve their writing skills. Have you written a paper you’re proud of, or are you interested in writing something new for publication? Don’t hesitate, just do it!

The deadline for submission of articles for our next issue, ‘Crime & Justice’, is the 21st of February

3

In dit nummer The CODEX Quiz

Pagina 4

Fighting the Elements Saving Books from the 1988 Leningrad Library Fire Ellen van Heteren

Pagina 7

Quelling the Flames of Industry The Luddite Uprising in Britain 1811-1817 Daan Jansen

Pagina 10

Notre-Dame onder vuur Amanda van Dord

Pagina 15

“Assad or we burn the country�

Hoe president Assad ISIS gebruikte om zijn macht te behouden Carlijn van Esch

Pagina 18

Op de VU

Pagina 22

Stof ben je en tot stof zul je wederkeren Emma Kemp

Pagina 26

De grote brand van Smyrna De nasleep van de Grieks-Turkse oorlog Carlijn van Esch

Pagina 30

Filmrecensie The Trial of the Chicago 7 Amanda van Dord

Pagina 38

Actie op de Noordzee Greenpeace tegen de dumping van de Brent Spar Ellen van Heteren

Pagina 40

Torres del Paine An Oasis Ravaged by Fire Laurens Kemp

Pagina 45

4

The CODEX Quiz A

history magazine is all well and good, but sometimes we’ve had enough of telling you what we know. It’s time to see what you know! We’ve compiled random trivia questions centered on this issue’s theme. Most are historical questions, but not all! Let’s see what you know.You’re very welcome to email us your answers or send them to us on social media! Now, fire away!

I – In what historically prominent religion were fire temples used as centres of worship?

A Manichaeism B Zoroastrianism C Catharism II – After the Mongol empire collapsed, many rulers have tried to restore it. Which of these warlords is known for never having been defeated?

A Tokhtamysh B Esen Tayisi C Timur Gurkani/Tamurlane

III – In which of these countries is burning the national flag illegal?

A Germany B Venezuela C The United States of America

Photo by Tormod Sandtorv, shared under CC BY-SA 2.0

IV – Which communist did Adolf Hitler’s government convict and execute for setting fire to the Reichstag in 1933?

A Anton de Kom B Marinus van der Lubbe C Henk Sneevliet

V – In the middle of the Karakum Desert in Turkmenistan lies a crater that has been on fire continually since 1971. It has since become known as the ‘Door to Hell’ or the ‘Gates of Hell’. In 2019, the president of Turkmenistan, Gurbanguly Berdimuhamedow, appeared on state television driving doughnuts around the Door to Hell. What was he trying to prove through this action?

A That he was not, in fact, dead B His masculinity C That the fire was not harmful to potential tourists

5

VI – Activision’s Guitar Hero 3: Legends of Rock is a popular game in which players need to master increasingly more difficult songs on a guitar-shaped controller. What song forms the final level of this game?

IX – Every year the UK commemorates the failed attempt by a group of Catholics to assassinate King James I in 1605. On which day does the annual commemoration of this event, known as Guy Fawkes Night or Bonfire Night, take place?

A Trough the Fire and Flames – Dragonforce B We didn’t start the fire – Billy Joel C Burning down the house – Talking Heads

A 5th of July B 5th of September C 5th of November

VII – The Olympic Games originated in ancient Greece as a way to honour the supreme god Zeus.

As fire was seen as a holy thing, multiple fires would be ignited during the games. In 1896, the first modern Olympic Games were held in Athens but not yet with an Olympic Fire. During which Olympic Games was the fire reintroduced?

X – Which culture was the biggest source of inspiration for the creation of the Fire Nation in the tv-show Avatar:The Last Airbender?

A 1928, Amsterdam B 1936, Berlin C 1956, Melbourne

VIII – In 64 AD, the city of Rome was ravaged by a fire that lasted for six days and destroyed two-thirds of the city. During the reign of which emperor did the Great Fire of Rome take place?

A Tiberius B Caligula C Nero

A Chinese culture B Japanese culture C Inuit culture

XI – Please finish the following lyrics by Electric Six – Danger! High Voltage: “Fire in the disco, fire in the ______” A McDonald’s B Taco Bell C Apple Store XII – Which cathedral in London was famously rebuilt by Christopher Wren after the Great Fire of 1666?

A Westminster Cathedral B Southwark Cathedral C St Pauls Cathedral

6

XIII – Which of these cities did Alexander the Great famously burn down during his conquest of the Achaemenid Persian empire in the fourth century BCE? A Persepolis B Rome C Tyre

XV – Humoral theory was the basis of western thoughts about the human body, medicine, personality and balance. As part of this theory, bodily fluids were associated with elements. What type of fluid was associated with fire?

A Phlegm B Yellow bile C Blood

XIV – During the Sonderkommando rebellion of 7 October 1944, the prisoners managed to kill three SS guards and to destroy one crematorium.

In which Nazi camp did this famous uprising take place?

XVI – The flags of Bangladesh, Japan and Palau are all very similar: a disc on a flat background. Two of these depict humanity’s most popular celestial body, the sun. Which of these countries’ flags depicts the moon?

A Sobibor B Bergen-Belsen C Auschwitz-Birkenau

A Bangladesh B Japan C Palau

XVII – Which of the following Fire-type Pokémon are known as the ‘Flame Pokémon’?

XVIII – CODEX Historiae has had many great chief editors. Which of these has held this position the longest?

A Charizard, Flareon, Moltres, and Infernape B Charizard, Magmar, Flareon, and Moltres C Charizard, Typhlosion, Blaziken, and Infernape

A Daan Jansen B Berith van Pelt C Daan Nijssen

How many questions did you get right?

16-18

You walk as a shining exemplar of trivial knowledge. Please join us in the CODEX board!

Answers to the quiz questions: how much did you know?

Good work! Your mastery of useless knowledge is truly impressive!

B B C A C A C C B

11-15

X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII

Some people should just be proud for trying.

Like you!

B C A B A A A A C

Oh dear. Have you tried reading a ‘book’?

6-10

I II III IV V VI VII VIII IX

0-5

(I) Sketch of the pile of damaged books being quickly loaded onto a truck to hide the severity of the Fire. Personnel and civilians were not allowed to save books from this pile, even though many were in a salvageable state

7 Ellen van Heteren

Fighting the Elements Saving Books from the 1988 Leningrad Library Fire

O

n the 14th of February 1988, a fire broke out in the Library of the Academy of Sciences in Leningrad that hailed in the western newspapers as the ‘Cultural Chernobyl’.1 The fire started around 8 p.m. in the newspaper collection, housed on the third floor of the building. Around midnight, after four hours of combatting the fire, firefighters were left with only a smouldering fire remaining in an area sealed off from the rest of the library. Later, however, fire was found on the upper floors, where even more valuable collections were held. Due to the bad housing conditions of the building – It had no sprinklers, no filters on the air vents and an inadequate alarm system – the fire could easily spread to other parts of the library. The only measures in place were metal doors and concrete walls that were supposed to delay the spread of a fire. It took the fire brigade over nineteen hours to completely douse the flames.2

Initially, the scope of the damage was unknown. The library director had a bulldozer dispose of large piles of books, both damaged and undamaged, to cover up the catastrophe. Library personnel was prohibited from trying to save any volumes from this pile. To the press, the director declared that the library would reopen in a few days and that he estimated the damage at a mere 3,000 rubles (± €9500). The assistant director had fled on a prescheduled business trip to Switzerland a few days after the fire. When the full extent of the damage became known, it was shocking. 400,000 books and a third of the newspaper collection were completely destroyed. Over 3,5 million

books, a fifth of the library’s possessions, either sustained damage by water, smoke or a combination of high humidity and temperature. 200,000 of these were considered in need of restoration. In the aftermath of the fire, thousands of books needed to somehow be dried quickly to prevent further damage, such as mould stains.

In order to treat that many volumes in the little time available, the treatment procedures, originally developed for small-scale projects, were adapted. Over 14 million books were dried in the Library or assisting institutions in the first twenty days after the fire. Citizens helped

8 dry another 18,000 books in their own homes, following instructions provided by the library. Books that could not be processed quickly were put on a ‘time out’ by literally freezing them in cold storage enterprises in Leningrad.

Since it took weeks before a central organisation took charge, all efforts were done on the initiative of library personnel. It would take a full three years to completely dry all books.3

“The leadership of the library conducted itself in an insufficiently civilized manner”4 Books affected by water and high levels of humidity were vulnerable to a very destructive force: mould.The first fungi were found on the 20th of February and experts warned the library administration of its ability to spread through the building and even infect books that were not damaged, if not treated immediately. By applying a technique called fumigation on a mass scale, the library was able to salvage invaluable collections from destruction. Fumigation works by first moistening and warming up the air in a sealed-off area to subtropical conditions to stimulate mould growth.

When the mould has grown sufficiently, less disinfectant is needed to complete the extermination. In this way, two million books and other documents, occupying 4,500 cubic meters of shelf space, were disinfected simultaneously, reducing the duration of the process from two years to only one month, and the costs from an estimated 30 million rubles (± €95 million) to a mere 25,000 (± €80.000).5 But how were all these books safely dried? Heat can be applied to quicken the process, but it can also do more harm than good. The freeze-drying method, or lyophilization, allowed for wet books to be stored safely

until the library could begin drying them. In groups of 10 to 15 volumes of similar size, the books were tightly bound together with absorbent materials while still frozen. Over 300 bundles – about 4000 books – could then quickly be relocated to so-called ‘drying rooms’ in the library. In these rooms, the temperature would gradually rise to around 18 degrees until all books were defrosted. Next, the perfect drying climate (circa 30 degrees Celsius and 30% humidity) would be created in which the books would rest for a full week. Thousands of books could be dried simultaneously using this method. One additional benefit of this freezedrying method was that the paper did not warp as much as when air-dried, and the books were not bone dry after this process allowing further straightening if necessary.6 A more unorthodox method used to dry the books was microwaving them! This would of course not be the done using the kind of microwave you have in your kitchen, but a more refined version. An issue with microwave drying is excessive heat and energy that can cause local damage to the paper, called ‘hot spots’.This especially causes problems for drying books that contain staples and letters or images with metallic inks. Nevertheless, microwave drying is appealing because of its ability to heat the book from within and forcing water to the surface where it can evaporate, in contrast with conventional air drying that relies on the natural diffusion of water. This makes microwave drying a very fast method convenient for drying a great many volumes after a disaster. It also disinfects the book while drying, preventing mould growth.7

“The heroes were the public, who responded daily by the thousands from all over the city to help in the salvage operations”8

The library of the Academy of Sciences The library was founded by Czar Peter the Great in 1714 to ensure access to publications for an academic and wider literate public. From the start, the library housed valuable collections, Russian as well as foreign.

These collections were first stored in one of the Czar’s rival’s houses, which was appropriated by the Czar after he had had him executed. Later, the collection was relocated to the Academy of Sciences building. In 1747, a fire broke out in this building due to faulty chimneys, resulting in over 250 destroyed books. Before the fire, the library was responsible for acquiring books from academics to extend its collection. After the fire, however, the library received a free copy of every publication from the Academy, and from 1783 a free copy from every publication made in Russia. This policy and the enthusiastic work of library personnel in finding publications abroad resulted in the quick growth and restructuring of the library’s collections. By the 1880s, the collection had grown so large that the building could no longer fit all its books. After yet another fire in 1901 in which 1500 books were destroyed, plans were made for the construction of a new building, one with plenty of space for further expansion and a fire-proof design. This building was completed in 1914 and is still used today. Its fire-proof design was sadly not quite all it was made out to be.10

9 Ellen van Heteren The fire inspired librarians, conservators, and other specialists from many countries to organise a symposium to discuss disaster prevention, and was attended by 49 experts. Since the early 1990s, the number of handbooks on the management of collections has risen. Such handbooks describe the exact required conditions for any library, archive or museum building to prevent such a disaster from happening. Research on advanced alarm systems and techniques are always ongoing. An example from the last decade is a technology called ZerOx: by reducing the oxygen in a sealed-off area, this technique is used to prevent fires, water damage and mould growth in showcases, storage rooms and conservation studios. 9

Despite the valiant efforts of conservators in saving hundreds of thousands of works, the library had still lost many of its valuable collections and unique documents. In the hopes of restoring some of its collection, the Leningrad library sent a list of works that were completely lost to other libraries and archives. Luckily, these institutions were forthcoming and donated copies of titles the Leningrad library had lost, either in physical form or on microfilm (an analogue storage method where pages of books can be saved in remarkable detail on tiny pictures). Techniques and knowledge are continually developing to make sure that cultural heritage will be better protected from corrosive elements in the future.

References 1 Cf. L. Starink, ‘Brand in bibliotheek Leningrad “het Tsjernobyl van onze cultuur”’, NRC Handelsblad (March 28th 1988).

2 C. H. Sung et al., ‘Fire Recovery at the Library of the Academy of Sciences of the USSR’, in: The American Archivist 53:2 (1990), 298-312; L. B. Shapkina et al., ‘Restoring Book Paper and Drying Books after a Disaster’, in: Restorator 13:2 (1992), 47-57.

3 Ibidem; D. S. Likhachëv, ‘Bitter Thoughts After the Fire’, in: Russian history 15:1 (1988), 3-8.

4 D. S. Likhachëv, ‘Bitter Thoughts After the Fire’, in: Russian history 15:1 (1988), 3.

5 Sung et al., ‘Fire Recovery‘, 308-309.

6 Ibidem, 309-310; Shapkina et al., ‘Restoring Book Paper’, 52-56.

7 Shapkina et al., ‘Restoring Book Paper’, 47-48; M. Hajek et al., ‘Simultaneous Microwave Drying and Disinfection of Flooded Books’, in: Restorator 32:1 (2011), 1-12.

8 C. H. Sung et al., ‘Fire Recovery at the Library of the Academy of Sciences of the USSR’, in: The American Archivist 53:2 (1990), 300.

9 Shapkina et al.,‘Restoring Book Paper’, 47; E.Willemsen et al., ‘Innovation in Low-O2 Technology: A Solution for Conservation, Protection and Treatment’, in: Restorator 32:1 (2011), 13-26.

10 ‘History of the Library of the Russian Academy of Sciences’, consulted on January 4th, 2021 from http://www. rasl.ru/library/history_new.php.

Image: (I) Sketch by Dennis van Heteren, based on an archival photo.

Advertentie

Are you fan of CODEX but leaving the VU?

This is not the end! For a mere €15 per year you can receive codex Historiae right on your doormat, four times a year.

Subscribe at: http://codexhistoriae.nl/winkel/

10

Quelling the Flames of Industry The Luddite Uprising in Britain 1811-1817

T

he year was 1811. The Napoleonic wars raged through Europe, burning away the credibility of the Ancien Régime and kindling the ideals of liberal revolution. Meanwhile, in Great Britain, a comparatively tiny rebellion was sparked in the middle of the country that most staunchly opposed Napoleon. In Nottinghamshire, where the mediaeval folk hero Robin Hood had legendarily opposed tyranny centuries before, a new hero was inspiring people to take up arms against injustice and fight for a fairer way of life: Ned Ludd. His followers, the Luddites, opposed the encroachment of the Industrial Revolution. They roamed the country, destroying the machines that took their labour and striking fear in the hearts of factory owners. For various reasons, including British military involvement, the Luddite movement petered out over the years and completely ended in 1817. What motivated these attacks?

Great Britain was safe across the channel from Napoleon’s army, with a fleet that had proven to be able to protect the islands from any type of invasion.When it became apparent that Great Britain could not be defeated on the sea, the French strategy changed to ceasing all trade between Britain and Europe and starving its economy and its people.

This was known as the Continental System.1 Napoleon exerted great effort to ensure that all European countries complied with this System but ultimately failed. Britain continued to trade with the colonies in the New World and smuggling into Europe was rampant. However the Continental System was not completely without effects on the British economy. The textile industry, especially, suffered from the loss of European trade.2 These losses were compounded when more efficient manufacturing techniques were employed: frames which could weave fabrics faster than any skilled worker could and required less skilled labour. The quality of these fabrics was lacklustre, but the sheer amount that could be produced overwhelmed questions of quality for workshop owners.

Thousands of skilled tradesmen who had dedicated their lives to their craft were put out on the street, and many more had to get by on low wage and insufficient hours so that they were not much better off.3 Weavers were not the only ones who were suffering.

Hoping to curb revolutionary sentiment at home, the British government had passed several laws meant to help the poor which backfired completely. Notably, in

many parts of the country, a system was instated which removed minimum wages and ensured the poor would receive a bare minimum income through subsidies. The result was that wages plummeted and the poor had to rely on supplementing their income under this rigid system.

The working poor were denied the ability to join forces against this policy when the Combination Act of 1799 made trade unions illegal. From 1809-1811, the harvests failed due to poor weather. The British working poor, deprived of a collective voice, found themselves under increasing pressure and running out of ways to peacefully oppose it.4 Meanwhile, in France, despite the Terror and the near-constant wars, wages and conditions for workers had actually improved.5

“We begin with the Language of the Prophets of old, in saying, that your Destruction is at Hand.” (Luddite letter).6 Luddites attack!

On a chilly, quiet December night in 1811, a group of armed, disguised men attacked a small textile workshop in Nottingham. They left a few to stand guard outside the building before they entered. Cheered on by locals assembled in front of the building, they broke in and wrecked the textile frames. They proclaimed their leader proudly, victoriously, and the crowd joined in. “General

11 Daan Jansen (I) Map of England with areas of Luddite activity marked Ludd!” and “King Ludd!” The name had become a battle-cry in the months leading up to this event.

The Luddites did a roll call, and each responded loudly and clearly when his assigned number – not his name – was mentioned. They sent messengers running to other towns to inform their fellows of their success.

Before authorities could arrive at the scene, the Luddite attackers were gone. The authorities dismissed them as rioters and Jacobins, to be detested for their wanton acts of destruction. These ‘Luddites’, the authorities said derisively, revelled in mindless destruction. When the authorities inspected the workshop, they found that of the six frames the workshop had contained, two had been left completely untouched.7 Had the Luddites run out of time?

Contrary to how the British government portrayed the Luddites, they were not interested in random acts of destruction. They worked with precision and discipline.

Luddites were fed up with the way the government had abandoned them by turning to Laissez-faire policy which allowed employers to dictate horrendous conditions in the workplace. Those that managed to keep their work felt humiliated at losing their free status as artisans and becoming wage-labourer “servants” to their employing masters in cotton mill factories.8 Automatization had made a third of the cotton-weavers unemployed and another third had too little livelihood to support themselves properly.

Factories were detested by the public in general, as “centres of exploitation, monstrous prisons in which children were

Chant no more your old rhymes about bold Robin Hood His feats I but little admire I will sing the Achievements of General Ludd Now the hero of Nottinghamshire Brave Ludd was to measures of violence unused Till his suffering became so severe That at last to defend his own interest he rous’d And for the great work did prepare Exerpt from “General Ludd’s Triumph”.21

12

You pull down our wages, shamefully to tell; You go into the markets, and say you cannot sell; And when that we do ask you when these bad times will mend, You quickly give an answer, “When the wars are at an end.”

When we look on our poor children, it grieves our hearts full sore, Their clothing it is worn to rags, while we can get no more, With little in their bellies, they to work must go, Whilst yours do dress as manky as monkeys in a show.

Exerpt from “The Hand-Loom Weavers’ Lament”.22

confined, centres of immorality and of industrial conflict (…)”.9 Luddites only attacked employers who mistreated their employees or underpaid them. The workshop attacked on that December night in 1811 was shared: four of the frames belonged to masters who exploited their employees. The two that were left completely untouched belonged to masters who had not lowered their workers’ wages.10 The Luddite movement Luddites had a strong belief in their cause. They drilled their exercises in the style of a professional military.11 Their staunch loyalty points to an oath they probably took, swearing to obey the ‘General’s’ orders or face execution.

They were also extremely harsh towards looters or robbers, unrelated to the Luddites, who used their title in their attacks. These ‘pseudo-Luddites’ were tracked down and killed. Luddites’ usual strategy was to send letters, threatening employers with violence if they did not immediately raise workers’ wages and improve their working conditions. These letters were sent anonymously, almost always signed by ‘General Ned Ludd’, or some variation of the name. Many of these threats were never followed through. Instead, these threatening letters were a way for workers to negotiate their positions with their employers at a time when unions and collective bargaining were illegal, without direct physical confrontation.12 When the threats were followed through, however, the employers were warned of it, they were informed not to resist using violence. If they did, the Luddites threatened to kill them. Not all Luddite actions involved violence. For example, in Ashover, Derbyshire, a man described Luddites pretending to be inspectors and requesting to see the masters of a workshop. When they were assembled, the Luddites demanded money to provide the workers who

the masters had sacked with much-needed bread.13 Actions like these made the Luddites extremely popular among the working poor.

“The prices of bread and meal must fall or the regent - The general will watch the shops” (Luddite announcement)14 The Luddites’ claims in following the mythical General Ned Ludd made them appear more organized than they probably were. Luddites presented themselves as a large underground military with a strict and clear hierarchy, a clear plan, perhaps able to even challenge the authority of the British government itself. This was most likely not true.

They organized their individual actions meticulously, knew where to strike and what to leave unharmed and they had well-run communication networks keeping members of the movement informed, but they were probably not led by an actual general and had no organized strategy beyond the actions. Luddites were more likely groups of people who believed their world was taking a drastic turn for the worse in turning to industrial production. They organized themselves and worked together to oppose this, putting up the front of an army led by a general or king, to seem more threatening and to protect their anonymity.15 As the movement grew, people from professions and industries other than textile joined as well.16 Luddism loses face For a while, authorities were unable to deal with the Luddite movement. Employers and workshop-owners throughout the Midlands were forced to concede to threatening letters, destroying their machines or putting them in storage.17 Larger workshop-owners were able to

13 Daan Jansen defend themselves better, hiring fighters to protect their property or gaining protection from the military. Still, the Luddites were amazingly successful in their aims, until some Luddites went too far. Two people were assassinated: the Prime Minister, a far-off figure to the people of the British Midlands, which was met with enthusiasm, and a factory-owner in Lancashire, who despite differences of opinion was still a member of the community. The latter assassination led to a drastic drop in the Luddites’ popularity, especially in Lancashire. They began to lose members quickly and resorted to armed robbery to keep themselves going, which further affected their public image.

Without public support, they could not keep hiding from the government.18

“You go to church on Sundays, I’m sure it’s nought but pride, There can be no religion where humanity’s thrown aside” (Song addressed to factory owners)19 When the British government finally got a hold of the Luddites, it cracked down on them hard. A special law was issued, known as the Frame-breaking Act, which made “destroying or injuring any Stocking or Lace Frames Machines or Engines used in the Framework or any Articles or Goods in such Frames”20 punishable by death. Indeed,

many Luddites who were caught were publicly executed.

This obviously strongly discouraged people from taking up arms in protest of textile factories. Deprived of support from the people and facing harsh repression from the government, the Luddite movement slowly declined. Being decentralized, the movement varied in character from place to place, and each movement met a somewhat different end. In Lancashire, the movement was heavily repressed, while in Nottinghamshire, for example, the movement petered out in 1811, resurged in 1812, and declined again that same year. The Luddite movement would rear its head a few more times in the years following, but never to the same popular success as in these early years.

The briefness of the Luddites’ existence does not undercut their successes, however. They managed to intimidate employers and workshop-owners throughout the English midlands into offering their workers better wages and conditions. Even those they did not threaten directly decided to improve working conditions of their own accord, in fear of Luddite attacks. Unfortunately, as the Luddites faded into memory, so too did the improved worker’s rights. Only later in the 19th century were labour unions able to take up the worker’s plight once more and campaign for acceptable conditions in Britain’s factories.

The name of General Ludd would never again be invoked in the fight for worker’s rights.

Reactionary or revolutionary?

Among historians, there is some debate on whether we should consider the Luddites a reactionary movement or a revolutionary one. Both types of movements are a reaction to a problem, in this case poor working conditions, low wages, and a famine. A reactionary movement will try to solve the problem by trying to return to an idealized past situation that did not have such problems. This past never actually existed. An example of this sort of reactionary movement can be found in the way the rulers of the Restoration period in post-Napoleonic Europe strove to ‘return’ to enlightened and fair absolutist monarchies. A revolutionary movement will try to change the world for the better based on what it is now and what is possible, rather than looking to rebuild the past. An example of this are the policies of the Cuban revolutionary government in improving conditions for their people.

Were the Luddites reactionaries, attacking the machines that symbolized their oppression in the hopes of ending the industrial revolution in its infancy and returning to artisanal workshops? Or did they not think of stopping industry and instead used violence against machines to pressure employers into providing better conditions at a time that peaceful protest or negotiation was made impossible due to the ban on unions?

14

“Those villains, the Weavers, are all grown refractory, Asking some succour for charity’s sake; So hang them in clusters, round each Manufactory, That will at once put an end to mistake.

The rascals, perhaps, may betake them to robbing, The dogs to be sure have got nothing to eat –So if we can hang them for breaking a bobbin, ’Twill save all the Government’s money and meat.

Men are more easily made than Machinery, Stockings will fetch higher than lives; Gibbets on Sherwood will heighten the scenery, Shewing how Commerce, how Liberty thrives. (...)

Some folks for certain have thought it was shocking, When famine appeals, and when poverty groans; That life should be valued at less than a stocking, And breaking of frames, lead to breaking of bones” Exerpt from “An Ode to the Framers of the Frame Bill” critiqing the draconian crackdown on Luddites.23

References 1 Robert Tombs, The English and their History (New York 2015) 409.

2 Ibid.

3 E.P Thompson, The Making of the English Working Class (New York 1966) 550.

4 Wallerstein 120-121 5 Wallerstein 119.

6 Anonymous, “N1 Letter to Mr. Kirkby, Ancoats” in: Binfield, Writings, 168.

7 This is a dramaticized retelling of events described in Thompson, Working Class, 554; 557. I have described the events as I believe they may have happened, without twisting the relevant facts.

8 Ibid., 546-548.

9 Ibid., 548.

10 Ibid., 554.

11 Ibid., 559.

12 Kevin Binfield, Writings of the Luddites (Baltimore 2004) 3.

13 Thompson, Working Class, 555-556.

14 Anonymous, “N20 Address posted in the neighborhood of Bolton” in: Binfield, Writings, 192.

15 Binfield, Writings, 3-5.

16 Thompson, Working Class, 568.

17 Ibid., 559.

18 Ibid., 571-572.

19 John Grimshaw, “N22 Song titled ‘The Hand-Loom Weavers’ Lament,’ Lancashire” in: Binfield, Writings, 195.

20 Taken from the full name of the act, see: The Statutes of the United Kingdom of Great Britain and Ireland, vol. 22 (London 1812) 633.

21 Anonymous, “M14 Song titled ‘General Ludd’s Triumph,’ Nottingham” in: Binfield, Writings, 98.

22 John Grimshaw, “N22 Song titled ‘The Hand-Loom Weavers’ Lament,’ Lancashire” in: Binfield, Writings, 195.

23 Lord George Byron, “M24 Poem by Lord Byron, ‘An Ode to the Framers of the Frame Bill,’ London and Nottingham” in: Binfield, Writings, 116.

Image: I: Map created by author, based on information presented in Binfield, Writings.

15 Amanda van Dord (I) Brand in de Notre-Dame op 15 April 2019

E

Notre-Dame onder vuur

nkele dagen voor het Paasfeest van 2019 sloeg het noodlot toe in de wereldberoemde Notre-Dame in Parijs. De wereld keek geschokt toe hoe de historische kathedraal, één van West-Europa’s grootste iconen, in vlammen opging. De straten rondom het Île de la Cité, het eiland waarop de kerk zich bevindt, zagen zwart van de rouwende toeschouwers. De tragedie raakte niet alleen de katholieken, het hele Franse volk treurde samen om het verlies van hun nationale symbool. De brand leek de Fransen te verenigen; een eigenaardig beeld in een sterk geseculariseerd land als Frankrijk. Wat men vaak niet weet, is dat dit niet de eerste keer is dat de Notre-Dame in puin ligt. Antikatholieke revolutionairen plunderden de kathedraal tijdens de Franse revolutie, waarna het omgedoopt werd tot het middelpunt van een nieuwe atheïstische antigodsdienst: de Tempel van de Rede.

Het antikatholieke sentiment was al aanwezig vanaf het begin van de revolutie, maar de ontkerstening nam pas echt een vlucht tijdens de beruchte terreurperiode. Opgehitst door de radicale leiders van de revolutie trok een boze menigte al plunderend door de stad. De Notre-Dame werd, samen met de meeste religieuze gebouwen in Parijs, het slachtoffer van haar razernij.1 Zonder medelijden sloeg de menigte de middeleeuwse gotische kerk aan gort en ging vervolgens aan de haal met haar kostbaarste kunstschatten. De 28 beelden van de koningen van Juda, die de westzijde van het gebouw sierden, werden met geweld van het gebouw getrokken en publiekelijk onthoofd. Men dacht namelijk dat het om beelden van Franse koningen ging.2 Jacques-René Hebert was de onverwachte leider van de radicale secularisering. Met zijn onopvallende uiterlijk

en klein postuur wist hij weinig indruk te maken in openbare toespraken. Het was pas met de publicatie van zijn populistische tijdschrift Le Père Duchesne, dat Hebert erin slaagde om het grote publiek te bereiken.3 Hierin ging hij regelmatig tekeer tegen de katholieke kerk. “Weg met de corrupte paus en zijn bisschoppen, die over de rug van de armen in weelde leven” luidde het in zijn tijdschrift.

“Het Franse volk moet afrekenen met deze vijanden van de revolutie”.4 De Sansculotten (broeklozen), een bijnaam voor de stedelijke middenklasse die zich geen elegante kniebroek konden veroorloven zoals de adel, waren zijn voornaamste supporters. Zij waren verantwoordelijk voor een groot deel van de verwoestingen aan de Notre-Dame.5 Naast zijn grote rol in de massale politieke secularisering van Parijs, was Hebert ook verantwoordelijk voor de transformatie van de Notre-Dame tot Tempel van de

16 Rede. Samen met andere radicale revolutionairen richtte hij de Cultus van de Rede op als alternatief voor het verbannen christendom. Het doel van de cultus was om de dogmatische katholieke doctrine te vervangen door een op de verlichting geïnspireerde levensvisie.6 Waar voorheen christelijke kunstwerken de Notre-Dame sierden, hingen nu sculpturen van de Godin der Rede en bustes van verlichte denkers als Rousseau en Diderot. De Tempel werd de locatie voor extravagante feesten ter ere van de Godin der Rede.Voorbijgangers hoorden de klanken van revolutieliederen en konden door de ramen glimpen opvangen van verleidelijk geklede danseressen; een wereld van verschil met de ingetogen kerkdiensten die vóór de transformatie in de Notre-Dame plaatsvonden.7 Ondanks verwoede pogingen van de revolutionairen om een einde te maken aan het katholicisme, hielden de meeste Fransen vast aan hun geloof. De Cultus was niet populair onder het volk. Ouders weigerden om hun kinderen naar lessen over de nieuwe godsdienst te sturen en de opkomst bij de feesten en ceremonies, die georganiseerd werden door de staat, was extreem laag.8 Na de val van het schrikbewind van ‘de Terreur’ werd het katholieke geloof langzamerhand weer geaccepteerd in Frankrijk. De Notre-Dame had zwaar geleden onder het vandalisme en geweld van de revolutie, maar was er op wonderbaarlijke wijze wel in geslaagd haar sterke symboliek te behouden. Napoleon Bonaparte deed na zijn machtsgreep in 1799 pogingen tot verzoening met de katholieke kerk. Hij ondertekende het Concordaat van 15 juli 1801, een verdrag getekend door zowel Napoleon als Paus Pius VII, waarin stond dat de Notre-Dame weer gebruikt mocht worden voor de Heilige Mis.9 De kathedraal heropende officieel haar deuren voor het grote publiek en Napoleon kroonde zichzelf aldaar tot keizer van het Franse rijk. De zaal hing vol met Franse vlaggen.

Niet alleen vanwege nationalistische gevoelens, maar ook om de beschadigde stukken van de kathedraal te verbergen.10

De belangstelling voor de gebutste kathedraal kreeg een tweede impuls na de publicatie van Victor Hugo’s bekende boek Notre-Dame de Paris (in het Nederlands beter bekend als de klokkenluider van de Notre-Dame).11 Dit leidde tussen 1844 en 1864 tot een groot restauratieproject onder leiding van architect Eugene Villiot–le-Duc. Hij was aangesteld om de vernielingen van de revolutie herstellen, maar deed meer dan dat. Niet tot ieders tevredenheid voegde hij verschillende elementen toe, waaronder de waterspuwers en de vieringtoren, de zogeheten Flèche.12 Vanaf 1963 werd de buitenkant van de kathedraal ontdaan van eeuwenoud roet en vuil.13 De Notre-Dame verrees als een feniks uit haar as.

De ironie van de geschiedenis wil dat de Notre-Dame vandaag de dag het Franse volk samenbrengt, terwijl de kathedraal tijdens de Franse revolutie juist een symbool van verdeeldheid was. De betekenis van monumenten is niet in steen gebeiteld. De geschiedenis van de NotreDame laat immers zien dat een gebouw de ene dag geliefd kan zijn en de volgende dag gehaat. We trekken ons het verlies van de Notre-Dame in het heden zo sterk aan, omdat de kathedraal een nationaal symbool van Frankrijk is. Hierbij beseffen we niet dat wijzelf zorgen voor deze betekenis en dat deze zeker niet tijdloos is.

(II) De missende hoofden van de beelden van de koningen van Juda

17 Amanda van Dord

Verwijzingen 1 S. J. Idzerda,“Iconoclasm during the French Revolution”, The American Historical Review, 55 (1954) 13-26, aldaar 13.

2 Notre-Dame Gotische Kathedraal in Parijs - via https://historiek.net/notre-dame-parijs-geschiedeniskathedraal/100176/ (geraadpleegd 3 november 2020).

3 W. Doyle, The Oxford History of the French Revolution (Oxford: 1989), 226 -227.

4 Le Pere Duchesne – via https://www.britannica.com/ topic/Le-Pere-Duchesne (geraadpleegd 3 oktober 2020).

5 J. Landes, “More than Words: The Printing Press and the French Revolution”, Eighteenth – Century Studies, Vol. 25 No. 1 (Baltimore: 1991): 85–91.

6 A. J. Mayer, The Furies: Violence and Terror in the French and Russian Revolutions (New Jersey: 2000), 441–442.

7 R. R. Palmer, Twelve Who Ruled (New Jersey: 1969), 211.

(III) De tempel van de filosofie op het Feest van de Rede in de Notre-Dame, georganiseerd als onderdeel van de ontkerstening in Parijs (1793)

8 N. Aston, Religion and Revolution in France, 1780-1804 (Washington: 2000) 260.

9 J. J. Vilmer, “Comment on the Concordat of 1801 between France and the Holy See”, Revue d’histoire ecclésiastique, 102: 1 (2007), 124-154, aldaar 125.

10 Aston, Religion and Revolution, 144.

11 The Hunchback of the Notre-Dame – via https:// www.britannica.com/topic/The-Hunchback-of-NotreDame (geraadpleegd 5 November 2020).

1 2 https://historiek.net/notre-dame-parijsgeschiedenis-kathedraal/100176/ (geraadpleegd 3 november 2020).

13 What will it take to rebuild the Notre-Dame Cathedral- via https://www.afar.com/magazine/what-willit-take-to-rebuild-notre-dame-cathedral (geraadpleegd 4 november 2020).

Afbeeldingen: (I) https://www.abc.net.au/news/2019-04-16/notre-damecathedral-paris-engulfed-by-fire-roof-collapses/11018158 (II) https://www.imaginibus.com/blog/the-severed-headsof-notre-dame (III) https://www.history.com/news/notre-dame-firefrench-revolution

18

“Assad or we burn the country” Hoe president Assad ISIS gebruikte om zijn macht te behouden

2011 was het jaar van de Arabische Lente. In het ene Arabische land na het andere braken grote volksopstanden uit tegen het heersende regime. Op sommige plaatsen zwichtten de leiders die al decennia lang de touwtjes stevig in handen hadden voor de macht van het volk, maar veel regimes gaven zich niet zomaar gewonnen.

In Syrië vonden in maart 2011 grote vreedzame protesten plaats tegen het repressieve regime van president Bashar al-Assad die met harde hand werden neergeslagen. De volksopstand veranderde in een gewapende strijd met veel verschillende oppositiegroepen. De oorlog werd steeds gewelddadiger en complexer door inmenging van terroristische groepen en buitenlandse machten. Vanaf 2012 stak ISIS de grens over van Irak naar Syrië en mengde zich met een eigen doel in de strijd: het streven naar een kalifaat.1

In een korte tijd werd ISIS heel machtig in Syrië waardoor het beeld van de burgeroorlog veranderde. Niet Bashar al-Assad maar de islamitische terreurbeweging vormde het grootste kwaad in Syrië. Assad werd niet meer enkel gezien als de dictator die zijn macht koste wat het kost wilde behouden, maar ook als de grootste strijdende partij tegen ISIS. De vraag is echter of dat het juiste beeld is of enkel hoe Assad graag gezien wilde worden.

De familie al-Assad grijpt de macht Op 8 maart 1963 pleegde het Syrische leger een coup in naam van de Ba’ath-partij. Een interne machtsstrijd volgde en in 1970 moest het soennitische staatshoofd plaats maken voor de alawitische Hafez al-Assad.

Assad zuiverde de

zittende regering van zijn persoonlijke politieke tegenstanders. Hij gaf de belangrijkste regeringsposities aan vertrouwelingen uit de alawitische gemeenschap, waaronder veel familieleden. Hij wist zijn positie te handhaven en te versterken door een uitgekiende verdeelen-heers tactiek en door openlijke kritiek met geweld te beantwoorden. Onvrede groeide onder de soennieten, de grootste bevolkingsgroep, over de dominantie van alawieten in de politiek.2 In de jaren 80 verzetten verschillende oppositiegroepen zich tegen het regime van Assad. De Moslimbroederschap was de populairste groep en wist in een grote opstand in 1982 de stad Hama in te nemen. De opstand werd met geweld beantwoord. Ondanks groot verzet kregen regeringstroepen de stad weer snel onder controle, waarbij duizenden

19 Carlijn van Esch burgerslachtoffers vielen. President Assad beschuldigde de Verenigde Staten en Israël van het verlenen van steun aan de oppositiegroepen en nam een zeer antiwesterse houding aan. Hij onderhield banden met het islamistische regime van ayatollah Khomeini in Iran en financierde de sjiitische militante beweging Hezbollah in Libanon.

Bashar al-Assad zag samenwerking met radicale islamitische groeperingen als een kans om zijn invloed in de buurlanden te vergroten en zo zijn positie in de regio te versterken.

Hafez al-Assad overleed in 2000 waarna de regering zijn zoon Bashar al-Assad voordroeg als het nieuwe staatshoofd. Bashar al-Assad voerde enkele economische en politieke hervormingen door, waarmee hij probeerde afstand te nemen van het regime van zijn vader en soennieten voor zich te winnen. Na de aanval op het World Trade Center sprak Assad zijn steun uit voor de Verenigde Staten. Deze houding veranderde in 2003 met de Amerikaanse invasie in Irak. Assad veroordeelde de Amerikaanse bezetting als een samenwerkingsverbond met Israël tegen de Arabische staten en begon rebellen in Irak te steunen.3 Zijn regime hielp buitenlandse strijders Irak binnen te komen om daar de Amerikaanse bezetting te destabiliseren. Daarnaast stond hij radicale islamitische strijders toe om trainingskampen op te zetten in de Syrische grensgebieden met Irak. Assad zag samenwerking met radicale islamitische groeperingen als een kans om zijn invloed in de buurlanden te vergroten en zo zijn positie in de regio te versterken.4 De Verenigde Staten legde Syrië economische sancties op die grote gevolgen hadden. De economische omstandigheden in Syrië waren al slecht door corruptie en enorme buitenlandse schulden. President Assad besloot te korten op subsidies voor de arme burgers, waardoor de ontevredenheid onder de bevolking groeide.5 Intussen werkte het regime van Assad samen met ex-Ba’athisten en al-Qaeda in Irak. De samenwerking was niet meer gericht tegen de Amerikaanse troepen in Irak, maar op het destabiliseren van de nieuwe Iraakse regering. In 2009 was Assad betrokken bij de aanslagen op Iraakse ministeries en een politiekonvooi in Bagdad waarbij meer dan 100 mensen om het leven kwamen.6

(I) Anti-regeringsbetogers dragen de Syrische vlag tijdens een protest in juli 2011 in Hama

Onder de regering van Bashar al-Assad namen de spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen toe.

Daarnaast versterkte de Iraakse burgeroorlog de angst voor geweld tussen bevolkingsgroepen. Minderheden waren bang dat de soennitische meerderheid met geweld de macht zou grijpen, terwijl de soennieten zich achtergesteld voelden en het regime beschuldigden van het voortrekken van alawieten en andere minderheden. Toch leefden de bevolkingsgroepen over het algemeen nog op vredige wijze samen.7 Het uitbreken van de burgeroorlog In 2011 was de familie al-Assad meer dan veertig jaar aan de macht. Al die tijd hadden veel Syriërs slechte economische omstandigheden te verduren gehad, door enerzijds de stijgende kosten van levensonderhoud en groeiende werkloosheid en anderzijds door corruptie en machtsmisbruik van de regerende elite. Het vertrouwen in de familie al-Assad en het alawitische regime was uitgehold.

Soennieten wensten politieke zeggenschap en het herstel van de positie van hun geloof in de samenleving. Voor radicale islamitische groepen moest er een einde komen aan het alawitische regime, in hun ogen afvallige moslims.8 Begin 2011 demonstreerden op verschillende plaatsen Syrische burgers voor de Arabische Lente en democratie.

In de stad Deraa werden vijftien jongens opgepakt en gemarteld nadat zij prodemocratische leuzen op hun school hadden geschilderd. In reactie hierop braken grote protesten uit. De Syrische demonstranten presenteerden zich als één volk. Ze eisten politieke vrijheid en een einde van het corrupte systeem.9 Veel ongewapende demonstranten werden neergeschoten of gevangengezet door soldaten en de politie. Geweld en verkrachting waren het antwoord van het regime op de opstand.

Bashar al-Assad reageerde op de opstanden met een constante stroom aan propaganda en desinformatie. Hij schilderde de opstandelingen en andere tegenstanders af als terroristen, huurlingen van de Verenigde Staten, Saudi Arabië, Qatar en Israël. Assad had twee belangrijke strategieën om steun voor zich te winnen, steun van het Syrische volk maar ook van westerse landen. Ten eerste maakte hij gebruik van zijn effectieve verdeel-en-heers tactiek. Hij verkondigde dat het geen vreedzame opstand was, maar dat de soennieten in opstand kwamen om de macht te grijpen en alle minderheden te vermoorden.10 Hij wierp zichzelf op als beschermer van de andere bevolkingsgroepen om hen voor zich te winnen.11

20

Bevolkingsgroepen in Syrië Voor het uitbreken van de burgeroorlog telde Syrië ongeveer 22 miljoen inwoners, verdeeld over verschillende etnisch-religieuze gemeenschappen. De grote meerderheid van de bevolking wordt uitgemaakt door soennitische Arabieren. Het soennisme is de grootste stroming van de islam. De andere grote bevolkingsgroepen beslaan elk ongeveer tien procent van de Syrische bevolking. De Syrische Koerden leven veelal in het noordoosten van Syrië. De Koerden worden vaak gerekend tot de soennitische bevolking (zie grafiek), maar vormen een eigen gemeenschap met een sterke eigen identiteit. De politieke macht is in handen van de alawitische moslims, zij leven voornamelijk in Latakia en in andere regio’s in het noordwesten. Het alawisme is een geloofsgemeenschap die is voortgekomen uit een afsplitsing van de sjiitische islam. De christenen vormen een andere belangrijke bevolkingsgroep, verdeeld over verschillende kerken. Daarnaast leeft er een grote gemeenschap met een mystiek geloof, de Druzen.

In de stad Deraa werden vijftien jongens opgepakt en gemarteld nadat zij prodemocratische leuzen op hun school hadden geschilderd.

Ten tweede creëerde hij een beeld van de burgeroorlog als een strijd tegen terrorisme. Hij probeerde de soennitische opstandelingen als terroristen af te schilderen om hen zo in een kwaad daglicht te stellen voor de andere bevolkingsgroepen en de westerse landen. Hij bouwde dit beeld op in verschillende stappen. Allereerst voerde het regime slechts enkele maanden na de opstand een aantal hervormingen door. De belangrijkste hervorming was het zogenaamd vrijlaten van politieke gevangen. In werkelijkheid werden voornamelijk islamitische strijders van verschillende groeperingen vrijgelaten.12 In dezelfde periode werden tienduizenden demonstranten juist opgepakt en gevangen gezet.13 Daarnaast betaalde het regime voormalige smokkelaars, shabiha genoemd, om burgers in hun huis te verkrachten en te vermoorden. In mei 2012 vermoorden de shabiha in de regio van Homs meer dan honderd mensen, voornamelijk vrouwen en kinderen. Assad beschuldigde al-Qaeda van deze misdaden. Ook het regeringsleger martelde, misbruikte en vermoordde burgers, voornamelijk soennitische burgers. Meermalen werden massamoorden gepleegd in soennitische wijken en dorpen, waarbij werd gesteld dat het leger enkel terroristen hadden gedood.

De soennitische opstandelingen gingen zich hierdoor steeds meer focussen op het beschermen van hun eigen groep.14 Bovendien was de staatspropaganda erop gericht het soennitische geloof belachelijk te maken. Hiermee

wekte Assad de woede van radicale islamitische groepen.

De islamitische strijders die tot voor kort door de Syrische overheid werden gesteund en gefaciliteerd in Irak keerden zich nu tegen het regime van Assad. Als gevolg van deze ontwikkelingen werd de opstand meer en meer gedomineerd door geweld en werden veel verschillende strijdgroepen opgericht.15 De opkomst van ISIS in Syrië In 2012 begon ISIS strijders naar Syrië te sturen. De beweging groeide snel uit tot één van de sterkste radicale islamitische groeperingen in Syrië met een groot territorium. Dit kwam het regime van Assad vooral goed uit; ISIS paste perfect in het plaatje van de soennieten als extremistische terroristen dat Assad wilde schilderen.

De opkomst van ISIS in Syrië bracht ook het voordeel dat veel strijdgroepen werden afgeleid van hun strijd tegen het regeringsleger. In de ideologie van ISIS heeft het bestrijden van secularisme een hoge prioriteit, waardoor ISIS vocht tegen alle groepen die niet uitgesproken voor de soennitische islam streden.16 Daarnaast trok de activiteit van ISIS in Syrië de aandacht van westerse landen. Omdat ISIS terroristische aanslagen pleegde in het Westen, werd de organisatie gezien als een zeer ernstige bedreiging.

Hierdoor verschoof de prioriteit voor het westen van het omverwerpen van de dictatuur van Assad naar de strijd tegen ISIS. Hoe groter de impact van ISIS, des te groter de steun van vooral de Verenigde Staten aan Assad.17

Slechts zes procent van alle operaties van het Syrische regeringsleger was gericht tegen ISIS.

21 Carlijn van Esch Assad wist zichzelf neer te zetten als de enige strijdende kracht tegen terroristen in het Midden-Oosten terwijl het regeringsleger ISIS meestal helemaal niet aanviel.

Luchtaanvallen waren grotendeels gericht op burgers en niet op ISIS hoofdkwartieren. Toen Raqqa onder controle van ISIS was, werd de stad veelvuldig gebombardeerd. Pas na enkele maanden richtten de bombardementen zich op de hoofdkwartieren van ISIS. Tegen die tijd waren ze allang geëvacueerd. Ook wanneer het regeringsleger zich dichtbij door ISIS gecontroleerd gebied bevond, vocht het tegen rebellengroepen en niet tegen ISIS zelf.18 Slechts zes procent van alle operaties van het Syrische regeringsleger was gericht tegen ISIS. Andersom was slechts dertien procent van de aanvallen van ISIS gericht tegen regeringsdoelen.

Het eerste doel van ISIS was niet de strijd tegen het regime, maar het verenigen van alle soennitische rebellen onder zijn gelederen. ISIS ging het bestrijden van andere

radicale islamitische strijdgroepen dan ook niet uit de weg als een wijze om soennieten voor zich te winnen. Nog een reden waarom een sterk ISIS Assad in eerste instantie alleen maar goed uitkwam.19 Het bewust opstoken van jihadisme was natuurlijk wel een gevaarlijke strategie. In de tweede helft van 2014 won ISIS snel terrein ten opzichte van het regeringsleger. Een van de doelen van ISIS was het omverwerpen van de seculiere, door alawieten geleide regering. Alawieten werden door ISIS gezien als afvallige moslims; het vermoorden van alawieten in Syrië moet een duidelijke dreiging voor het regime zijn geweest. Assad rekende op de steun van westerse landen om hem te beschermen in zijn strijd.20 Een slogan van de directe volgelingen van Assad is veelzeggend: “Assad or we burn the country.” President Assad zette letterlijk Syrië in brand om zijn eigen positie te handhaven.21

Verwijzingen 1 Page, R., ‘ISIS and the sectarian conflict in the Middle East’, House of Commons Library 15 (2015: 16), 14; Er zijn veel verschillende benamingen voor deze radicale beweging. Om verwarring te voorkomen heb ik ervoor gekozen om enkel de afkorting ISIS te gebruiken. Deze afkorting staat voor Islamitische Staat Irak en al-Sham en is in de wetenschap het meest gebruikt.

2 Emadi, H., ‘Requiem for the Baath Party: Struggle for Change and Freedom in Syria’, Mediterranean Quarterly 22 (2011: 4), 63-66.

3 Emadi, ‘Requiem for the Baath Party’, 67-73.

4 Weiss, M.D. en Hassan B.H., ISIS: Inside the Army of Terror (New York, 2015), 100-104.

5 Phillips, C., ‘Sectarianism and conflict in Syria’, Third World Quarterly 36 (2015: 2), 367.

6 Weiss & Hassan, ISIS: Inside the Army of Terror, 110-112.

7 Van Dam, N., Destroying a Nation (I.B. Tauris: London en New York, 2017), 17-19.

8 Emadi, ‘Requiem for the Baath Party’, 73.

9 Van Dam, Destroying a Nation, 68-69.

10 Weiss & Hassan, ISIS: Inside the Army of Terror, 131-136.

11 Van Dam, Destroying a Nation, 82.

12 Weiss & Hassan, ISIS: Inside the Army of Terror, 144-145.

13 Page, R., ‘ISIS and the sectarian conflict in the Middle East’, House of Commons Library 15 (2015: 16), 13.

14 Weiss & Hassan, ISIS: Inside the Army of Terror, 134-137.

15 Phillips, ‘Sectarianism and conflict in Syria’, 359-360.

16 Page, ‘ISIS and the sectarian conflict in the Middle East’, 13.

17 Van Dam, Destroying a Nation, 100-101.

18 Weiss & Hassan, ISIS: Inside the Army of Terror, 219-221.

19 Page, ‘ISIS and the sectarian conflict in the Middle East’, 15.

20 Page, ‘ISIS and the sectarian conflict in the Middle East’, 13.

21 Weiss & Hassan, ISIS: Inside the Army of Terror, 134.

Afbeeldingen: (I) Reuters (Hama, 2011) (Kader) Encyclopaedia Brittanice Inc., 2000, https://www. britannica.com/place/Syria

22 Op de VU

Op de VU A message from VSGVU Merlijn Dear Merlijn members, We hope everyone is doing okay and has had a wonderful Christmas break. We wanted to use this opportunity to give you all an update about what has been going on these last few months with Merlijn. Of course, since the pandemic started last March, everything has been totally turned upside down. We started the academic year of 20/21 hopeful that we could organise at least some reallife activities but unfortunately, due to the second wave and the lockdown, we were not able to, except for bowling with the first and second years at the beginning of this academic year.

Therefore, we needed to look at online possibilities. The first online event we had was playing a very famous game in the Netherlands: Weerwolven. Even to our surprise, we were very pleased with how much fun playing games online with each other can be. And we think our members thought the same because we ended up playing it for three hours straight! After this success, we decided to do another game night but this time we would play never have I ever.We also made sure everyone could get something to eat and drink for themselves on Merlijn’s expenses. Thus, it felt a little bit more like a real borrel.

During all this, we were also busy making a special surprise for all the members! The faculty gave us a budget to make a member package for every single member and because not everyone has received them yet (we hope to send the packages in a few weeks to those who have not gotten them yet), we will keep the content a secret for now. But we did host a cooking class via zoom, which was included in the package, and where we made a delicious and of course healthy salad.

After the Christmas holiday we, together with all the other associations of the faculty, organised a disco bingo night.

This felt like a very fun and relaxed way to start the new year and see each other again! And we also organised our ALV where we discussed with our members how the first half of the year went and what our plans are for the rest of the year.

Although sadly we have decided to cancel the foreign trip for this year because we do not think it would be possible and safe to travel with a big group this upcoming April. We still hope that we can maybe do a day trip at the end of the year, but we will have to see whether or not this would be possible. For now, our next event is going to be an online escape room and we hope to see you all there!

With greetings from the board, Indy, Iris and Dana

P.S.: If you have any suggestions or ideas for future events, you can always let us know.

We would love to hear them and we will definitely see what we can do! You can always contact us via WhatsApp or send us an email to merlijn.fgw@vu.nl

23 Reinout Klaarenbeek

Introducing VU Map Collection Get involved by joining our online crowd-sourcing project on georeferencing

A

historian who doesn’t like maps: she or he is probably hard to find. Maps offer a window onto past realities.

They remind us that history didn’t take place in a void, but instead in past cities and landscapes of which maps are usually the most reliable sources. The fact that the University Library houses a large collection of maps, however, is rather unknown to many people. In this short attribution, I will introduce the VU’s Map Collection.You can get involved immediately by joining our online crowd-sourcing project on georeferencing old maps.

The Vrije Universiteit Map Collection was established in 1961.1 Its foundation is inseparable from the newly established Geographical Institute (1961) and its director M.W. Heslinga (1922-2009). As a professor at the Geographical Institute of the Vrije Universiteit, he became one of the leading figures in Social Geography in the Netherlands. His contributions covered a broad geographical domain, but Heslinga had a special interest in the field of studies where geography overlaps history. All in all, it may not be surprising that Heslinga pursued the establishment of a Map Collection. And with success. Soon, the growing collection of maps urged the appointment of a map curator. A map curator is an employee exclusively dedicated to the description, maintenance and all other matters related to the map collection. In 1967, Mrs. R. Clement was appointed as the first map curator.

In 1987, the Map Collection was integrated into the University Library. Just a few years after Heslinga’s retirement (1984), theVU was engaged in the reorganization program ‘taakverdeling en concentratie’ [task distribution

and concentration] (TVC), which was aimed at cutting government expenditure on higher education.2 Within this context, the Amsterdam Universities decided on dividing and re-assigning the study of Geography in 1987: the University of Amsterdam would accommodate Social Geography whereas the Vrije Universiteit would specialize in Physical Geography (the precursor of Earth Sciences).

Subsequently, the Map Collection became part of the University Library. Shortly after, in 1988, Mrs. L. Ruitinga succeeded R. Clement to become the second map curator.

Interestingly, the absence of Social Geography (as well as the History of Cartography) in the curricula did not prevent a thriving Map Collection. This can be explained by the cartographies’ scope, which stretches far beyond these specific domains. Think, for instance, of the usefulness of maps in the domains of physical geography (i.e. stratigraphy), business (i.e. allocation of new firms) and archaeology (i.e. locating findings), to mention only a few.

And, very relevant these days, to understand the behaviour of an epidemic disease. In humanities as well, a vivid interest

24 Op de VU M.W. Heslinga (1922-2009), founder of the VU Map Collection

(following the division of Geography studies, as described above) and private map collections of H. Bos and P.T. Nugter.4 As a result, the VU Map Collection houses an impressive number of maps.With its approximately 50.000 maps and 5.000 atlases, it is one of the larger public map collections in the Netherlands.

in mapping is apparent: many fields, including history, knew spatial turns, which emphasizes the role of space and place in explanations.3 In short, the Map Collections and its associated knowledge on how to assess (historical) cartographical information, have proven indispensable.

Georeference 5 maps before the end of Period 4 (26th of March) and win a print of a map of your choice!

From printed to digital maps In the meantime, the VU Map Collection continued to grow. Nowadays, with Google Maps and applications alike, it’s hard to imagine that cartographic information was – until only very recently – exclusively disseminated by printed maps. The VU Map Collection was subscribed to most major cartographic publishing houses, assuring the availability of up-to-date topographical maps all over the world. Additionally, the VU Map Collection grew by the incorporation of large external collections. Notable in this respect are the UvA collection of geological maps

Around the turn of the new millennium, it became clear that ongoing digital advancements would radically change the nature of cartography.5 The introduction of user-friendly Geographical Information System (GIS) software had brought mapping within virtually anybody’s grasp. This resulted in both an explosion of cartographic information and a change of form: printed maps were increasingly being replaced by digital data. In 2010, the Map Collection reacted to this development by founding the website Geoplaza, a joint initiative with VU’s experts in GIS (SpinLAB).6 Its goal is twofold. Firstly, Geoplaza is the VUportal for GIS, holding a catalogue for geo-data and hosting several interactive maps. Secondly, Geoplaza aims, with the help of web viewers, for ever-improving accessibility of its large number of historical maps. A major revision of the website is planned for 2021.

Help Georeferencing maps (and win a print!!!)

Motivated by the ‘working-from-home situation’ during the 2020 Corona pandemic, one of my first initiatives as new Map Curator (I was appointed last year) was to initiate a crowd-sourcing project to ‘georeference’ our old maps.7 This project builds upon earlier projects during which all old maps (dating from before 1900) were scanned and made publicly available in the Image Viewer.8 One of the major advantages of georeferenced maps is that they can be searched geographically through a web viewer. That is to say: you can zoom in to an area of your interest and retrieve all (georeferenced) maps for that area.

Finding old maps to illustrate your paper, for example, will thus become much easier.9

25 Reinout Klaarenbeek

Screenshot from Georeferencer.

Georeferencing entails identifying matching locations on the modern topography (left) and the old map (right).This map of Amsterdam is an 18th century reissue by Tirion, of a map that was first published in 1613 When you ‘georeference’ a map, you add coordinates to a scanned image of a map. We use the online web tool Georeferencer, accessible through Geoplaza, to help us do this. Using this application, you can identify geographical locations where the scanned old map matches the current topography by identifying at least five locations. We encourage adding more points, as this will improve the result. The computer then calculates how to adjust the old map in order to match it to the recent map. The result is a georeferenced map: one that can overlay a modern map and allows for easy comparison (e.g. by increasing and decreasing the level of transparency).The employees of the map collection review the maps to safeguard quality.

Your help would be appreciated! Currently, we are working on maps dating between1880 and 1900. To encourage you: if you finish 5 maps before the end of Period 4 (26th of March) you can win a print of a map of your choice from the VU Old Maps Collection! Read all about the project on the Geoplaza page, which also includes video tutorials to ensure an easy start.

References 1 Ruitinga, ‘Cartoheritage and digital presentation in a GLAM-organization.’ Proceedings of the 11th ICA Conference Digital Approaches to Cartographic Heritage (2016).

2 The TVC reorganization program, led by the minister of Education and VU alumnus Wim Deetman, should be placed against the background of government cutbacks following the second oil crisis in 1979.

3 R. Kingston, ‘Mind over Matter?: History and the Spatial Turn’, Cultural and Social History, 7:1 (2010) 111-121.

4 More information on the collections can be found on: https://ub.vu.nl/en/collections/manuscripts-and-old-prints/ overview-collections/index.aspx.

5 R.B. Parry and C.R. Perkins (reds.), The Map Library in the New Millennium (London, 2001).

6 https://geoplaza.vu.nl/cms/ 7 https://geoplaza.vu.nl/cms/Georeferencing/ 8 Search and download maps from the VU Map Collection dating before 1900 on: https://vu.contentdm. oclc.org/digital/collection/krt/search 9 Try https://www.oldmapsonline.org/ where other institutions deposit their georeferenced maps. The georeferenced maps from VU map collection will, upon finishing, be published on oldmapsonline as well.

26

Stof ben je en tot stof zul je wederkeren H

et begraven van de doden lijkt een wijdverspreid ritueel, een gewoonte die al eeuwenlang opgenomen is in verschillende culturen en religies. In christelijk Europa heeft een verschuiving plaatsgevonden van een schijnbare voorkeur voor cremeren naar begraven. In dit artikel lees je over de invloed van het christendom op de manier waarop wij afscheid nemen van de doden.

Door de opkomst van het christendom zou cremeren aan populariteit ingeboet hebben.1 In eerste instantie bestonden de twee gewoontes van cremeren en begraven naast elkaar , maar zodra het christendom een grotere invloed kreeg, werd crematie steeds minder toegepast.

De vroege christenen hebben de joodse traditie van begraven behouden. De joden begroeven hun doden omdat ze geloofden dat door het verbranden van een lijk de wederopstanding niet meer mogelijk zou zijn; een geloof dat de christenen overnamen. Bovendien volgde de wederopstanding van Jezus op zijn begrafenis, niet op een crematie. Verhalen spreken van een leeg graf, waarna hij in fysieke vorm aan zijn volgelingen verschijnt. Nadat de Romeinse keizer Constantijn zich in 313 bekeerde tot het christendom werd het ritueel van begraven alleen maar vaker toegepast.2

“Ze liepen de hele nacht, namen de lichamen van Saul en zijn zonen mee naar Jabes en verbrandden ze daar.�

(1 Sam. 31:12) In de vijfde eeuw sprak Sint-Augustinus zich uit tegen het idee dat een dode niet kan herrijzen na verbranding. Op welke manier men zich van een lichaam zou ontdoen, zou volgens hem geen invloed hebben op een wederopstanding.

Desondanks zijn er in de eeuwen erna door de Katholieke Kerk nog steeds heksen en ketters verbrand om toegang tot het hiernamaals te voorkomen.3 Het edict van Paderborn Het verdwijnen van het crematieritueel is niet van de een op de andere dag gebeurd. In de 8e eeuw werd in de kathedraal van Frankfurt nog een graf gevonden met in een

pot het gecremeerde lijk van een jongen en ernaast een begraven lichaam van een meisje, omringd door goederen voorzien van christelijke symbolen die dateren van rond 700-730.4 In 785 schreef Karel de Grote een verbod uit op cremeren: het Edict van Paderborn. Dit gebeurde tijdens de eerste Rijskdag in 777, die plaatsvond op Saksisch grondgebied.

Karel de Grote had meerdere pogingen gedaan om de Saksen te veroveren en ze te bekeren tot het christendom, wat leidde tot zijn langstlopende en meest bittere oorlog.

Crematie werd sterk geassocieerd met de Saksen, waardoor het verbod op crematie eerder een politieke aanval op deze bevolkingsgroep was dan een hoofdzakelijk religieuze overweging.5 De wil van Karel de Grote om het christendom te verspreiden was enorm, maar veel effect had zijn verbod niet.6 Naast het feit dat de kerk nooit formeel heeft vastgelegd dat crematie verboden was, heeft het christendom in verschillende delen van Europa niet dezelfde veranderingen doorgemaakt, laat staan op hetzelfde tempo.7 Zo verdween de traditie in Denemarken en Zweden pas in de 11e eeuw, nadat deze landen zich ook hadden bekeerd tot het christendom.8 Crematie in de middeleeuwen Het begraven van de doden had ook veel nadelen. Omdat de graven onder de kerk vaak hergebruikt werden vanwege een tekort aan ruimte hing daar altijd een geur van rottende lijken.9 Doordat de stenen herhaaldelijk werden opgetild voor nieuwe overledenen en er nog geen mogelijkheid was om de ruimtes te koelen, was de geur nog beter te ruiken.10 In tijden van een epidemie of oorlog was er simpelweg geen plek voor alle lijken en moest men een alternatief vinden. Een uitweg was het gebruik van noodbegraafplaatsen buiten de stadsmuren.11

27 Emma Kemp In sommige gevallen werden er door de Katholieke Kerk expliciet toestemming gegeven om ondanks een sterke voorkeur voor begraven toch te cremeren. Zo gaf Paus Innocentius I in de 5e eeuw toestemming voor crematie ten tijden van oorlogen en plagen. Dit bleef gangbaar in de eeuwen erna, zoals tijdens de Honderdjarige oorlog toen in Parijs in 1431 de doden opgestapeld en verbrand werden.12

Er waren zoveel doden dat er karren door de steden reden om lijken op te halen en ze naar massagraven te brengen.

In de 14e eeuw brak in Europa de pest uit, een ziekte waaraan enorm veel slachtoffers zijn gevallen. Zo vielen er in de Franse stad Marseille 50.000 doden in een maand tijd.13 Er waren zoveel doden dat er karren door de steden reden om lijken op te halen en ze naar massagraven te brengen. De lijken werden op straat opgestapeld, waar ze een nogal onaangename geur achterlieten. In de hoop de besmettingen tegen te gaan ging men de lijken verbranden.14 Voordelen van crematie In de eeuwen na de pest werd men bewuster van het belang van hygiĂŤne waardoor het idee van cremeren aantrekkelijker werd. In die tijd geloofde men in de theorie van het miasma: een schadelijke geur die onder andere werd uitgestoten door lijken. Als het lichaam verbrand werd, zouden de ziektes die in lichamen schuilden verdwijnen en niet in de lucht terecht komen.

In 1664 verscheen het boek Philosophical Discourses of the Virtuosi of France, geschreven door ThĂŠophraste Renaudot, adviseur en dokter van koning Lodewijk XIII, waarin crematie werd genoemd als alternatief voor begraven. In de twee eeuwen erna laaide de discussie over crematie regelmatig op in Europa.15 De Nederlandse overheid begon zich steeds meer te bemoeien met allerlei aspecten van het leven van haar burgers. In 1810, toen Nederland deel werd van Frankrijk, werd het volgens het Franse Code Civil verboden om binnen de bebouwde kom te begraven.16 Ook kwamen begraafplaatsen onder beheer van lokale overheden, wat de monopolie van de kerk op bezit van begraafplaatsen ondermijnde en daarmee zijn autoriteit als het ging om het interpreteren van de dood.17

Omdat de graven onder de kerk vaak hergebruikt werden vanwege een tekort aan ruimte hing daar altijd een geur van rottende lijken.

In 1850 werden in Engeland nieuwe wetten gemaakt die bepaalden dat kerkhoven in dorpen met meer dan 5000 inwoners gesloten moesten worden. Henry Thompson, chirurg van Koningin Victoria, was een van de voorstanders van crematie.18 In 1874 richtte hij The Cremation Society

(I) Een middeleeuws massagraf voor slachtoffers van de pest

28 of Great Britain op. “It was becoming a necessary sanitary precaution against the propagation of disease among a population daily growing larger in relation to the area it occupied”, beredeneerde hij.19 Een religieus argument voor crematie kwam van Augustus Cobb in 1879 tijdens een congres in Engeland.

‘No intelligent faith can suppose that any Christian doctrine is affected by the manner in which, or the time in which, the mortal body of ours crumbles into dust and sees corruption. … Cemeteries are becoming not only a difficulty, an expense, and an inconvenience, but an actual danger.’ 20

De voordelen van crematie bleken in deze tijd vooral voor seculiere groepen interessant: het had niet alleen hygiënische voordelen, maar zou ook meer ruimte creëren voor het bouwen van huizen en voor het gebruik van land om voedsel te verbouwen.21 Culturele riten zoals begraven en cremeren zijn zeer nauw verbonden met een samenleving en veranderen niet van de ene op de andere dag.

Hier gaan vaak eeuwen overheen. Zo langzaam als de traditie van begraven zijn vorm kreeg in de westerse wereld, zo lang zal het duren voordat weer een nieuwe gewoonte zijn intrede doet.

(II) Henry Thompson, medeoprichter van The Cremation Society of Great Britain

Verwijzingen 1 Douglas J. Davids en Lewis H. Mates, Encyclopedia of Cremation (Burlington 2005).

2 Davids en Mates, Encyclopedia of Cremation.

3 Ibidem.

4 Ibidem.

5 Femke Lippok, ‘The pyre and the grave: early medieval cremation burials in the Netherlands, the German Rhineland and Belgium’, World Archeology 52:1 (Juli 2020). doi: 10.1080/00438243.2020.1769297.

6 E. Grolle, ‘Karel de Grote, Mozes en de goddeloze lijkverbranding’, in: Trouw, 10 april 1993. https://www. trouw.nl/nieuws/karel-de-grote-mozes-en-de-goddelozelijkverbranding~bbbfbec1/ (geraadpleegd 23 december 2020).

7 Alvin J. Schmidt, Cremation, Embalmment, or Neither?

A Biblical/Christian Evaluation (Bloomington 2015); Femke Lippok, ‘Setting the early medieval world on fire’ (augustus 2020). https://leidenarchaeologyblog.nl/articles/settingthe-early-medieval-world-on-fire (geraadpleegd 29 november 2020).

8 Schmidt, Cremation, Embalmment, or Neither?

9 Rudi Schrever, ‘Tussen hemel en hel, sterven in de middeleeuwen’, Historiek (november 2010). https:// historiek.net/tussen-hemel-en-hel-ster ven-in-demiddeleeuwen/9729/ (geraadpleegd 29 november 2020).

10 Caitlin Doughty, Als de rook om je hoofd is verdwenen: lessen uit het crematorium (Amsterdam 2014).

11 Schrever. ‘Tussen hemel en hel, sterven in de middeleeuwen’.

12 Davids en Mates, Encyclopedia of Cremation.

13 Luc Panhuysen, ‘De pest besmette en doodde miljoenen mensen’, Historisch Nieuwsblad (oktober 2010). https://www.historischnieuwsblad.nl/de-pest-besmette-endoodde-miljoenen-mensen/ (geraadpleegd 18 december 2020).

14 Annemieke Jansen, ‘Hoe de grote pestepidemie in de 17e eeuw Londen in zijn greep hield’ (mei 2020). https:// itv-magazine.nl/2020/05/hoe-de-grote-pestepidemie-in-de17e-eeuw-londen-in-zijn-greep-hield/ (geraadpleegd 18 december 2020).

15 Davids en Mates. Encyclopedia of Cremation.

16 Bart Wallet. Zeeburg: Geschiedenis van een joodse begraafplaats 1714-2014 (Hilversum 2014).

17 Davids en Mates. Encyclopedia of Cremation.

18 Ibidem.

19 Henry Thompson, Modern Cremation. It’s history and practice (Londen 1891).

20 Augustus b. Cobb, Earth-burial and Cremation: The History of Earth-burial with Its Attendant Evils, and the Advantages Offered by Cremation (New York 1892).

21 Ibidem.

Afbeeldingen (I) Foto met dank aan Gourvennec Michaël (II) Portret geschilderd door John Everett Millais in 1881

29

Advertentie

Has this ever happened to you? Never fear, the Codex crew is here to help! We can help you sharpen your argumentation, your structure and your language so you can turn in the best possible version of your paper!

Is dit jou ook overkomen? Wees gerust, het Codex team staat voor je klaar! We kunnen je helpen je argumentatie, structuur en taalgebruik aan te scherpen zodat je de beste versie van je paper in kunt leveren!

We offer various services: Argumentation/structure feedback € 10,–/1500 words

We bieden verschillende services aan: Feedback op argumentatie/structuur € 10,–/1500 woorden

Language/grammar feedback €10,–/1500 words

Feedback op taal/grammatica €10,–/1500 woorden

Both of the above for a mere €15,–/1500 words

Allebei voor slechts €15,–/1500 woorden

A professional visual format for your paper €2,–

Een professionele opmaak voor je paper €2,–

We can help you with your final papers and your thesis!

Please contact us at info@codexhistoriae.nl, or message us on Facebook or Instagram at codexhistoriae for more information!

We kunnen je helpen met je eindpapers en je scriptie!

Neem contact met ons op via info@codexhistoriae.nl, of stuur een bericht op Facebook of Instragram naar codexhistoriae voor meer informatie!

30

De grote brand van Smyrna

De nasleep van de Grieks-Turkse oorlog

I

n de namiddag van 13 september 1922 ontstond een grote brand in een van de christelijke wijken in Smyrna (tegenwoordig Izmir). Deze oude havenstad ligt aan de westkust van het huidige Turkije, aan de Egeïsche Zee.Aangewakkerd door de wind kon het vuur zich snel verspreiden, terwijl het aanwezige Turkse leger weinig moeite deed om het vuur te doven. De volgende ochtend stonden de meeste christelijke wijken van de stad in brand. Duizenden mensen vluchtten naar de kade, waar zij gevangen waren tussen het vuur en de zee.

De Britse verslaggever George Ward Price omschreef wat hij zag vanaf een Brits oorlogsschip in de haven: “Wat ik zie vanaf het dek van de Iron Guard is een ononderbroken muur van vlammen, drie kilometer lang, waarin twintig afzonderlijke vulkanen van woeste vlammen, getande, kronkelende vuurtongen zo’n dertig meter de lucht in slingeren. […] Een diepe koperrode gloed ligt over de zee en, het ergst van alles, uit de kelen van duizenden vluchtelingen die opeen zijn gepakt op de smalle kade, ingeklemd tussen de oprukkende vuurdood achter hen en het diepe water voor hen, klinkt voortdurend een uitzinnig angstgeschreeuw dat van mijlenver te horen is.”1

oudheid een belangrijk centrum van de Griekse beschaving geweest en sindsdien altijd een grote kosmopolitische havenstad gebleven. In de Ottomaanse tijd was het een etnisch diverse stad met een grote Griekse gemeenschap.

Na de Eerste Wereldoorlog werd Smyrna door Griekse troepen bezet waardoor de lokale Griekse en Turkse gemeenschappen tegenover elkaar kwamen te staan. De Grieks-Turkse oorlog eindigde in 1922 met een Turkse overwinning. Enkele dagen later ging Smyrna in vlammen op. De brand zou niet alleen het einde van de historische stad betekenen, maar ook van de Griekse aanwezigheid in de regio.

De brand zou niet alleen het einde van de historische stad betekenen, maar ook van de Griekse aanwezigheid in de regio.

Smyrna In het Ottomaanse Rijk leefden vele verschillende gemeenschappen met hun eigen talen, religies en culturen.

In de Aziatische provincies was de grote meerderheid van de bevolking moslim met belangrijke joodse en christelijke minderheden. Op de Balkan bestond het grootste deel van de bevolking uit orthodoxe christenen met belangrijke moslimminderheden. Het was een islamitisch rijk, waar de niet-islamitische gemeenschappen een aparte plaats hadden. In ruil voor een specifieke belasting kregen deze

De brand zou tot 22 september blijven woedden en bijna niets over laten van de oude stad. The Great Fire, zoals de brand de geschiedenisboeken in zou gaan, was dagenlang voorpaginanieuws in de westerse wereld. Smyrna was in de

31 Carlijn van Esch (I) Gezicht op de brand van Smyrna op 14 september 1922 gemeenschappen een zekere mate van autonomie en het recht hun eigen geloof te beoefenen.2 De scheiding tussen moslims en niet-moslims was niet zo strikt als vaak wordt gedacht, zeker niet in een etnisch diverse stad als Smyrna.

In de negentiende eeuw groeide Smyrna uit tot een grote mediterrane handelsstad met een groot netwerk in binnen- en buitenland. In deze periode groeide de Griekse gemeenschap in Smyrna sterk: van 30.000 in 1830 naar 75.000 in 1860. Aangetrokken door de economische voorspoed trokken veel mensen uit het pas onafhankelijke Griekenland naar de regio.3 De groei van de Griekse gemeenschap hield aan tot aan de Eerste Wereldoorlog.

Volgens de Encyclopaedia Brittanica uit 1911 was de helft van de 250.000 inwoners van Smyrna Grieks.4 De verschillende gemeenschappen van de stad onderhielden nauwe relaties. Een goed voorbeeld van de etnische diversiteit is de gemeenteraad van 1868. De raad bestond uit 6 moslims (etniciteit niet gespecificeerd), 5 Grieken, 3 Armeense christenen, 1 jood en 9 buitenlanders.5

Vanuit Griekenland werd er met wantrouwen gekeken naar de rijke Grieken in de regio van Smyrna.

Grieks nationalisme Vanaf het einde van de zestiende eeuw ontwikkelden veel Europese landen zich snel op economisch, technologisch en militair gebied. Het Ottomaanse Rijk kreeg te maken met de Europese expansiedrift en verloor beetje bij beetje territorium.6 Aan het begin van de negentiende eeuw probeerde sultan Mahmut II (regeerde 1808-1839) door middel van een centralisatiepolitiek de controle over het rijk te herstellen. De centralisatiepolitiek slaagde, maar leidde ook op verschillende plaatsen tot grote opstanden.Van deze opstanden was de Griekse opstand die in 1821 uitbrak opvallend: van meet af aan werd er gestreefd naar volledige onafhankelijkheid van het Ottomaanse Rijk.

(II) Chaos op de kade van Smyrna waar burgers proberen de stad te ontvluchten, september 1922

Al aan het einde van de achttiende eeuw waren Griekse intellectuelen onder invloed van de Franse Revolutie gaan denken over een Griekse revolutie. Het ultieme doel van de nationalisten die de opstand in gang zetten, was niet enkel de stichting van een Griekse staat, maar een nieuw Byzantijns Rijk op de Balkan. Zowel in Groot-Brittannië als in Rusland konden de Grieken rekenen op sympathie. De Britten hadden veel bewondering voor de klassieke Griekse beschaving en identificeerden de moderne Grieken met dit verleden. In het Russische Rijk kwam de sympathie voort uit religieuze solidariteit binnen de Orthodoxe Kerk. In 1827 mengden Groot-Brittannië, Rusland en Frankrijk zich in het conflict, waarna het Ottomaanse Rijk in 1829 de onafhankelijkheid van Griekenland moest erkennen.7 Het kleine Griekse koninkrijk in het zuiden van de Balkan was echter een grote teleurstelling voor de Grieks nationalistische aspiraties. et Het uHetEen meerderheid van de etnische Grieken leefde nog altijd in de Ottomaanse gebieden Thracië en West-Anatolië. Vanuit Griekenland werd er met wantrouwen gekeken naar de rijke Grieken in de regio van Smyrna. Vanwege hun kosmopolitische instelling voelden deze zich minder aangetrokken tot het Grieks nationalisme; sommigen spraken niet eens Grieks.

Hun economisch succes werd daarom veroordeeld door de nationalisten; ze zouden niet het Griekse belang dienen, maar hun eigen belang of zelfs het Ottomaanse belang.8 Het verenigen van deze rijke en succesvolle delen van de Griekse diaspora met het moederland werd gezien als noodzakelijk voor het slagen van het Grieks nationalisme.

Dit speelde een grote rol in het Griekse buitenlandbeleid.

Griekenland nam deel aan de Balkanoorlogen en de Eerste Wereldoorlog met het doel grondgebied in Thracië en West-Anatolië in bezit te nemen.

32

(III) Gezicht op een deel van de kade van Smyrna voor 1922, met van links naar rechts de Orthodoxe kerk van Aya Fotini, de oude evangelische school en de Agios Georgios kerk Turks nationalisme Het Turks nationalisme ontwikkelde zich relatief laat in vergelijking tot andere nationalistische stromingen. Waar Arabieren en Koerden zich identificeerden met hun cultuur en historie, waren Turken vooral trots op hun plaats in de geschiedenis van de islam. De pre-islamitische Turkse cultuur was bijna volledig vergeten en men was zich niet bewust van het bestaan van verwante volkeren en talen buiten het Ottomaanse Rijk.9 Dit bewustzijn keerde aan het einde van de negentiende eeuw terug onder invloed van het schrijven van Turkse intellectuelen in Rusland.

De Turkse volkeren in Rusland ervoeren de bedreiging die Russisch en Slavisch nationalisme vormde voor hun cultuur en pleitten voor het verenigen van alle Turkse volken in Centraal-Azië. Dergelijke ideeën inspireerden Ottomaanse intellectuelen om te schrijven over de Turken in Anatolië en hun banden met de Turkse volken buiten het rijk. Verschillende intellectuelen, waaronder Ziya Gökalp (1876-1924), bepleitten de erkenning van de Anatolische Turken als kernelement van de Ottomaanse demografie en als de culturele en politieke fundering van het rijk.10

Eind 1914 vormden de Turken voor het eerst de meerderheid van de bevolking in het Ottomaanse Rijk.

Het Turks nationalisme bleef lange tijd een intellectuele stroming met marginale invloed in de politiek. De multietnische Ottomaanse elite hoopte door hervormingen het snelgroeiend nationalisme onder de christelijke bevolkingsgroepen tegen te gaan en het multi-etnische karakter van het Ottomaanse Rijk te behouden.11 Als gevolg van de Balkanoorlogen (1912-1913) verloor het Ottomaanse Rijk echter bijna al haar Europese gebieden en bijna vier miljoen inwoners. Eind 1914 vormden de Turken voor het eerst de meerderheid van de bevolking in het gekrompen Ottomaanse Rijk.12 Hierdoor werd het Turks nationalisme aantrekkelijker voor de Ottomaanse elite. Gedurende de Eerste Wereldoorlog werden verschillende sociale en culturele organisaties met een Turks nationalistisch karakter actief. Er werden bijvoorbeeld lezingen over de Turkse cultuur en een ‘Koop Turks’ campagne tegen Griekse en Armeense bedrijven georganiseerd.13 Het Turkse nationalisme ontwikkelde zich vervolgens tot een brede beweging tijdens de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog (1919-1921).

De verdeling van het Ottomaanse Rijk Het Ottomaanse Rijk had in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog een bondgenootschap met Duitsland gesloten en voegde zich aan de kant van de Centralen. De Centralen verloren de oorlog en werden zwaar gestraft. Al tijdens de oorlog hadden Engeland en Frankrijk verschillende plannen en afspraken gemaakt over de verdeling van de Ottomaanse gebieden. Uiteindelijk werd de verdeling van het Ottomaanse Rijk onder de overwinnaars, de Entente, in het Verdrag van Sèvres (1920) vastgelegd.14 OostThracië en de omgeving van Smyrna werd aan de Grieken

33 Carlijn van Esch toebedeeld; het zuidwesten van Anatolië ging naar Italië; de Dardanellen zouden worden geïnternationaliseerd; in Oost-Anatolië zou een onafhankelijke Armeense staat worden gesticht; en een gebied in Zuid-Anatolië werd aan de Fransen toebedeeld. Slechts een deel van Anatolië bleef over voor een op te richten Turkse staat.15 Korte tijd na de capitulatie ontstond zowel gewapend verzet als politiek activisme. Op allerlei plaatsen verspreid over Anatolië en Thracië kwamen regionale verenigingen op ‘voor de verdediging van de nationale rechten’.

Dergelijk politiek activisme vond allereerst plaats in het oosten en westen van Anatolië, de gebieden die gevaar liepen door de Entente bezet te worden. In West-Anatolië werd in Edirne de eerste regionale vereniging opgericht in november 1918, gevolgd door Smyrna in december. Deze verenigingen verklaarden dat de desbetreffende regio overwegend islamitisch en Turks was en altijd was geweest en dat het de wens was van de bevolking om verenigd te blijven met het moederland.16 De Griekse landing in Smyrna In de ochtend van 15 mei 1919 landden 20.000 Griekse soldaten in de haven van Smyrna. Door dekking van Britse, Franse en Amerikaanse schepen kon de landing in het geheim plaatsvinden.17 De Griekse landing ging gepaard met veel geweld waarover uitgebreid verslag werd gedaan in de Ottomaanse pers: van gruwelijke moorden op moslims tot feestvierende Griekse gemeenschappen. De Griekse annexatie van West-Anatolië leek ineens heel dichtbij en maakte veel los bij de bevolking.18 Vanaf 15

mei vonden in Istanboel en verschillende andere plaatsen grote demonstraties plaats. Naar schatting namen 200.000 mensen deel aan een massademonstratie op het Sultan Ahmet plein in het centrum van Istanboel.19 Verschillende historici wijzen de Griekse landing in Smyrna aan als het keerpunt in het moreel van de bevolking. In de Eerste Wereldoorlog waren tussen de drie en vier miljoen Anatolische burgers omgekomen, ongeveer één vijfde van de bevolking van het gebied. Ongeveer een kwart hiervan waren jonge mannen die stierven aan het front, de overige sterfgevallen werden veroorzaakt door honger, ziekte en etnisch geweld.20 Er heerste een sfeer van verslagenheid en wanhoop. Hoewel er lokaal verzet bestond tegen de verdeling van het rijk, verliep het aanwakkeren van de publieke opinie tot dan toe zeer moeizaam. Dit veranderde plots na de Griekse bezetting van Smyrna.

Honderden islamitische notabelen werden met geweld gearresteerd, in de gevangenis gezet, naar Griekenland gedeporteerd of vermoord.

De Ottomaanse sultan richtte zijn beleid op de wensen van de Entente in de hoop het nog te sluiten vredesverdrag positief te beïnvloeden. De regering deed niets tegen de

(IV) Een Griekse vlag wappert boven de militaire barakken in Smyrna, mei 1919

34 buitenlandse invasies van Anatolië en riep de burgers zelfs op om geen verzet te bieden.21 De woede onder de bevolking werd echter alleen maar versterkt door het uitblijven van actie. Enkele dagen na de Griekse bezetting van Smyrna ontvingen alle civiele en militaire autoriteiten in Anatolië bericht van legerinspecteur Mustafa Kemal (1881-1938). Mustafa Kemal had gedurende de Eerste Wereldoorlog nationale bekendheid verworven als heldhaftige legerofficier. Hij berichtte dat het land in gevaar was en dat de regering in Istanboel niet in staat was het te verdedigen. Daarnaast kondigde hij een nationaal congres in Sivas aan, waartoe elke regionale verzetsbewegingen drie afgevaardigden diende te sturen. Het Sivas congres dat plaatsvond van 4 tot 11 september 1919 koos een representatieve commissie met Mustafa Kemal als voorzitter. Deze commissie functioneerde voortaan als bestuur van de nationale verzetsbeweging.22 De Turkse Onafhankelijkheidsoorlog Niet alleen de Griekse troepen bezetten een stuk van Anatolië, op verschillende plaatsen werden in 1919 buitenlandse bezettingszones ingenomen. Italiaanse troepen bezetten een zone aan de kust in Zuid-Anatolië, rond het hedendaagse Antalya, en Frankrijk bezette steden in Cilicië in het zuidoosten van Anatolië, terwijl Armenië en Rusland druk uitoefenden op de oostelijke regio. De Ottomaanse troepen die loyaal waren aan de Turkse nationalisten bevonden zich in Oost-Anatolië, terwijl op andere plekken de lokale bevolking zich hevig verzette en langzaamaan een georganiseerd leger werd gevormd.

Op 16 maart 1920 bezetten Britse troepen Istanboel en werden 150 Turks nationalisten opgepakt. Het laatste Ottomaanse parlement hief zichzelf op uit protest op 2

april. Mustafa Kemal riep de parlementariërs op naar Ankara te komen om samen met het bestuur van de nationale verzetsbeweging een nationale vergadering te vormen. Op 23 april 1920 vond de eerste bijeenkomst van de Grote Nationale Vergadering plaats die de functie van de regering overnam en Mustafa Kemal verkoos tot haar president.23 In de zomer van 1920 bezette het Griekse leger bijna geheel West-Anatolië en Thracië. Griekse troepen toonden weinig respect voor de islamitische bevolking.

Diefstal en geweld waren aan de orde van de dag.

Honderden islamitische notabelen werden met geweld gearresteerd, waarna ze in de gevangenis werden gezet, naar Griekenland werden gedeporteerd of zelfs werden vermoord. De bezette gebieden werden getransformeerd tot Grieks grondgebied; zo werden overal Griekse banken en postkantoren opgericht. In sommige plaatsen moesten islamitische winkels sluiten, terwijl ze op andere plekken verplicht waren Griekse vlaggen in de etalage te hangen.

Het Griekse beleid zorgde voor een onoverbrugbare kloof tussen de christelijke en islamitische gemeenschappen.24 In het najaar van 1920 volgden militaire en diplomatieke successen voor de Turkse nationalisten elkaar snel op. Italië sloot een akkoord met Mustafa Kemal en onderhandelingen met Frankrijk kwamen op gang. Daarnaast werd Armenië verslagen, waarna de Turken een vriendschapsverdrag met de Russen sloten. De rust in Oost-Anatolië gaf de nationalisten de gelegenheid troepen naar het westen te verplaatsen. Op 10 januari 1921 volgde de eerste Turkse overwinning op de Grieken.25 Griekenland was echter niet bereid tot een akkoord en bereidde zich voor op een grote militaire actie.

35 Carlijn van Esch

(VI) Turkse troepen arriveren in Smyrna op 9 september 1922 Bij het ochtendgloren van 26 augustus 1922 werden de Griekse troepen compleet verrast door een grote Turkse aanval.

In juli 1921 wisten de Griekse troepen door de Turkse linies te stoten en de strategische plaats EskiĹ&#x;ehir in te nemen. De snelle opmars richting Ankara zorgde voor grote paniek bij de Nationale Vergadering. Mustafa Kemal kreeg drie maanden lang alle macht en nam persoonlijk de leiding over het leger op zich. Hij liet het leger zich volledig terugtrekken naar Ankara, hij riep alle mannen op zicht te melden om te vechten en liet vee, voedsel, wapens en ammunitie op het platteland vorderen. De Turkse aftocht deed de Griekse officieren geloven dat het Turkse leger verslagen was. Nietsvermoedend bereidden zij zich voor op een zegetocht naar Ankara.26 Het Turkse leger nam een strategische positie in bij de Sakarya rivier ongeveer 80 kilometer ten westen van Ankara. Van 23 augustus tot 13 september 1921 werd de Slag om Sakarya gevochten.

Het Griekse leger werd tot stilstand gebracht, maar niet verslagen. Het front bleef bijna een jaar lang ongewijzigd.

Intussen bereidde Mustafa Kemal het Turkse Leger zeer nauwkeurig voor op de volgende aanval.

(V) De belangrijkste linies en veldslagen in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog, met in het westen de Grieks-Turkse oorlog

Bij het ochtendgloren van 26 augustus 1922 werden de Griekse troepen compleet verrast door een grote Turkse aanval. Binnen enkele dagen werd het Griekse leger uiteen geslagen. In paniek trokken de Griekse troepen terug richting de kust. Het Turkse leger volgde in de beroemde Izmir mars naar de Middellandse Zee: in slechts 10 dagen werd bijna 500 kilometer afstand afgelegd. Op 9 september werd Smyrna heroverd en waren de Grieken compleet verslagen.27 De terugtrekkende Griekse troepen hadden wel praktisch alle dorpen en steden die zij passeerden verbrand en verwoest. Hierdoor bereikte de haat en woede onder de Turkse troepen en de lokale islamitische bevolking een nieuw hoogtepunt. Lokale Griekse en Armeense inwoners in Smyrna werden op grote schaal vermoord. Enkele dagen later ging de oude stad in vlammen op.28 Uitzetting van de Griekse bevolking De precieze oorzaak van de grote brand van Smyrna is nog altijd onbekend. Volgens de Grieken staken Turkse troepen de christelijke wijken van Smyrna uit wraak in brand, terwijl de Turken stellen dat de Grieken de brand zelf hebben aangestoken om de Turken in een kwaad daglicht te stellen.

Volgens ooggetuigen deden de Turkse troepen in elk geval weinig moeite om de brand te doven of de vluchtelingen op de kade te helpen. In Turkije wordt de overwinning met trots herinnerd: ieder jaar op 9 september wordt “de bevrijding van Izmir� in Turkije herdacht. De tiendaagse mars

36 op Izmir wordt bezongen in het bekende patriottische lied Izmir Marşı (Izmir mars), dat ieder Turks kind uit het hoofd kan meezingen. In de afgelopen jaren komt er langzaamaan toch ook plaats in de Turkse geschiedschrijving voor het drama dat zich heeft afgespeeld.

Nadat de Turks-Griekse Oorlog was beëindigd, stond Engeland alleen tegenover het Turkse leger. Een confrontatie tussen de legers bij Istanboel werd op het nippertje afgewend.29 De onderhandelingen tussen de Entente en de Turken verliepen zeer moeizaam omdat de Turken geen meter grond wilden toegeven. Uiteindelijk werd op 24 juli 1923 het Verdrag van Lausanne getekend waarna alle buitenlandse troepen zich terugtrokken uit Anatolië en Istanboel. Turkije was officieel onafhankelijk.30 Ankara en Athene sloten samen een aparte overeenkomst waarin een “bevolkingsuitwisseling” werd vastgelegd. In 1923-1924 werd de resterende Griekse bevolking, behalve

(VII) Het verval van het Ottomaanse Rijk en het grondgebied van Turkije in 1924

zij die Istanboel als officiële woonplaats hadden, verplicht om naar Griekenland te verhuizen.31 De Griekse troepen in Smyrna hadden de welvarende regio in West-Anatolië in chaos en armoede gestort. De GrieksTurkse oorlog ontwikkelde zich tot een etnisch conflict met enerzijds de Griekse gemeenschappen en anderzijds de islamitische gemeenschappen.32 Na eeuwenlang van samenleven stonden de lokale gemeenschappen elkaar naar het leven. Met de bevolkingsuitwisseling kwam de 3.000 jaar lange aanwezigheid van de Grieken in Anatolië tot een abrupt einde. In 1913 was één op de vijf personen binnen de grenzen van het huidige Turkije christen. Aan het einde van 1923 was dit gedaald naar slechts één op de veertig.33 Het verlies van de eeuwenoude kosmopolitische handelsstad Smyrna werd een symbool voor het einde van het multi-etnische karakter van het Ottomaanse Rijk.

37 Carlijn van Esch

Verwijzingen 1 Daily Mail, 16 Sept. 1922, reprinted in Lysimachos OEcenomos, The Martydom of Smyrna and Eastern Christendom (London: 1922), 70–1.

2 Erik J. Zürcher, Turkey, a modern History (London: I.B. Tauris, 1997), 16.

3 Resat Kasaba, “Greek and Turkish Nationalism in Formation: Western Anatolia 1919-1922,” Mediterranean Programme series, Robert Schuman Centre for Advanced Studies (2002), 4-11.

4 David Fromkin, A peace to end all peace: the Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East (New York: Avon Books, 1989), 393.

5 Kasaba, “Greek and Turkish Nationalism in Formation,” 6-7.

6 Zürcher, Turkey, a modern History, 19.

7 Zürcher, Turkey, a modern History, 30-35.

8 Kasaba, “Greek and Turkish Nationalism in Formation,” 11-12.

9 David Kushner, The Rise of Turkish Nationalism 18761908 (London: Frank Cas and Company Limited, 1977), 1.

10 Ryan Gingeras, Sorrowful Shores: Violence, Ethnicity, and the End of the Ottoman Empire 1912-1923 (Oxford: Oxford University Press, 2009), 16.

11 Caglar Keyder, “A History and Geography of Turkish Nationalism,” Citizenship and the Nation-State in Greece and Turkey, ed. Faruk Birtek and Thalia Dragonas (Oxon: Routledge, 2005), 4.

12 Zürcher, Turkey, a modern History, 108.

13 Zürcher, The Unionist Factor, 76-78.

14 Fromkin, A peace to end all peace, 389.

15 Fromkin, A peace to end all peace, 411.

16 Zürcher, Turkey, a modern History, 147-148.

17 Harry N. Howard, The partition of Turkey: a diplomatic history 1913-1923 (New York: Noble Offset Printers, 1966), 234; Michael Provence, The Last Ottoman Generation and the Making of the Modern Middle East (Cambridge: Cambridge University Press, 2017), 108.

18 Gingeras, Sorrowful Shores, 71.

19 Hasan Kayalı, “The struggle for independence,” The Cambridge History of Turkey, volume 4: Turkey in the Modern World, ed. Resat Kasaba (Cambridge: Cambridge University Press, 2008), 121.

20 Kayalı, “The struggle for independence”, 113.

21 Gingeras, Sorrowful Shores, 55.

22 Zürcher, Turkey, a modern History, 149-151.

23 Howard, The partition of Turkey, 256-258.

24 Gingeras, Sorrowful Shores, 110-111.

25 Zürcher, Turkey, a modern History, 153.

26 Fromkin, A peace to end all peace, 142-143.

27 Zürcher, Turkey, a modern History, 155.

28 Kasaba, “Greek and Turkish Nationalism in Formation”, 12.

29 Fromkin, A peace to end all peace, 550.

30 Zürcher, Turkey, a modern History, 162.

31 Keyder, “A History and Geography of Turkish Nationalism,” 6.

32 Kasaba, “Greek and Turkish Nationalism in Formation,” 7, 12.

33 Keyder, “A History and Geography of Turkish Nationalism,” 6.

Afbeeldingen: (I) Levantine Heritage Foundation, foto collectie: Smyrna fire, http://www.levantineheritage.com/fire.htm.

(II) Levantine Heritage Foundation, foto collectie: Smyrna fire, http://www.levantineheritage.com/fire.htm.

(III) Levantine Heritage Foundation, foto collectie: general views of Smyrna, http://www.levantineheritage.com/ smyrna.htm.

(IV) Levantine Heritage Foundation, foto collectie: the Greek occupation of Asia Minor, http://www. levantineheritage.com/occup.htm.

(V) Fanack, Emergence of the Turkish State: Turkish War Of Independence, 1919-1920, https://fanack.com/turkey/ history-past-to-present/emergence-of-the-turkish-state/.

(VI) Levantine Heritage Foundation, foto collective: Smyrna fire, http://www.levantineheritage.com/fire.htm.

(VII) Encyclopedia Brittanica 1997. Gevonden op 15-052020, http://users.clas.ufl.edu/oren/INR4204Middleeast. html.

38

Filmrecensie S

inds de hoogtijdagen van de John Grisham verfilmingen uit de jaren ‘90 zijn pure rechtszaakdrama’s in de popcultuur grotendeels uit de gratie geraakt. Door zijn grootse monologen, het opzichtige acteerwerk en de simpele morele lessen werd het genre afgeschreven door filmcritici, die nu meer waardering lijken te hebben voor ambiguïteit. Er is daarom een getalenteerd filmmaker nodig om de rechtszaakdrama’s nieuw leven in te blazen. Oscarwinnaar Aaron Sorkin weet dit op vernuftige wijze te doen met zijn nieuwste film gebaseerd op een waargebeurd verhaal: The Trial of the Chicago 7.

Het is het jaar 1969 en de Verenigde Staten zijn verwikkeld in een onpopulaire oorlog met Vietnam. Gefrustreerd door het zinloze verlies van zowel Amerikaanse als Vietnamese levens, besluiten verschillende anti-oorlogsbewegingen om gezamenlijk een vreedzaam protest te organiseren in Chicago. Wanneer het protest onbedoeld uitmondt in een gewelddadige rel klaagt de nieuwgekozen regering van Nixon de zeven belangrijkste protestleiders aan voor het aanzetten tot geweld. De zeven mannen moeten dienen als een afschrikwekkend voorbeeld voor andere demonstranten, zoals één van de aangeklaagden (in de film) zelf opmerkt: ‘het is een politieke rechtszaak’.1 De film beschikt over een indrukwekkende cast, een ensemble vol met toptalenten als Eddie Redmayne en Joseph Gordon Levitt. De chemie tussen de acteurs en de intrigerende en creatieve dialogen, waar zij hun tanden in konden zetten, dragen de film. Niet dat het verhaal zelf niks te bieden heeft, maar deze kwaliteiten zorgen ervoor dat

de film ook spannend blijft voor het publiek dat al bekend is met het verloop van de beruchte rechtszaak. Vooral Sacha Baron Cohen als Abbie Hoffman, de langharige wietrokende leider van de Yippies (Youth International Party), steelt de show. De komiek maakt met gemak de bizarre stunts van de activist geloofwaardig, maar verassend genoeg blijkt hij ook sterk in het neerzetten van de serieuzere kern van zijn personage. ‘Mijn leven’, antwoordt Hoffman als hem gevraagd wordt wat hij over heeft voor de revolutie. Deze op het eerste gezicht super cheesy klinkende oneliner weet hij toch op emotionele wijze over te brengen.

Zoals hij wel vaker doet als hij zich in echte wereld waagt, neemt Sorkin het niet zo nauw met de feiten. Dit zien we terug in verschillende van zijn eerder projecten, waaronder The Social Network, een sterk aangedikte “docuserie” over het leven van facebookoprichter Mark Zuckerburg.

Hoewel ook in The Trial of the Chicago 7 enkele zaken sterk gedramatiseerd zijn, blijft het grotere plaatje wel degelijk

39 Amanda van Dord verbonden met de werkelijkheid. De film is daarom eerder een schilderij van de gebeurtenis dan een exacte foto te noemen.

Er is een overduidelijk contrast tussen de ‘good guys’ en de ‘bad guys’, waardoor de film soms erg zwart-wit aanvoelt en in bepaalde scenes de neiging heeft te vervallen in het zoetsappige. Gelukkig wordt er gebruik gemaakt van echte fragmenten en foto’s om de authenticiteit van de gebeurtenissen te benadrukken, wat zo een balans brengt tussen de werkelijkheid en de meer geïdealiseerde versie van Sorkin. Zo bestaat de openingsscène uit een videofragment van de norse president Johnson en worden de beelden van nagespeelde rellen afgewisseld met echte opnames van de bloederige opstand.

Het is geen toeval dat de film net voor de Amerikaanse verkiezingen uitkwam. Het recordhoge aantal stemmen laat zien dat de Amerikaanse bevolking niet eerder zoveel met politiek bezig is geweest. De parallellen tussen de film en het heden zijn dan ook met neonkleurige pijlen getrokken door Sorkin. Net als in de jaren ‘60 beweegt de meerderheid van het Amerikaanse volk naar links, terwijl de instellingen gegijzeld worden door de rechtse minderheid en het politiegeweld voortduurt. Het biedt in deze tijden plaatsvervangend plezier om naar een groep uitgesproken progressieven te kijken die hun middelvinger opsteken naar de corrupte overheid, zelfs als ze verdacht veel klinken als Aaron Sorkin.

The Trial of the Chicago 7 is een vermakelijk, meeslepend en uiteindelijk optimistisch spektakel. De passie die de mannen hadden voor het stoppen van een onrechtvaardig systeem resoneert vandaag de dag nog steeds.

(I) De echte Abbie Hoffman en de acteur die hem speelde, Sacha Baron Cohen

Opmerking 1 Er is geen bewijs te vinden dat Abbie Hoffman deze opmerking echt gemaakt heeft. Wel liet hij duidelijk merken het niet eens te zijn met de gang van zaken.

Hoffman beledigde de rechter regelmatig. “Jouw idee van gerechtigheid is de enige obsceniteit in deze rechtszaal” en “deze rechtbank is onzin” waren enkele van zijn uitspraken.

Afbeeldingen: (I) https://www.menshealth.com/entertainment/ g34395336/trial-of-the-chicago-7-cast-vs-real-life-actors/ (II) https://chicago.suntimes.com/

The Trial of the Chicago 7, Aaron Sorkin, te zien op Netflix

(II) Beeld uit de film van het protest

40

Actie op de Noordzee Greenpeace tegen de dumping van de Brent Spar

O

p 30 april 1995 klommen circa twintig leden van de internationale milieuorganisatie Greenpeace aan boord van de Brent Spar, een opslagpunt voor de olie die werd gewonnen uit de Noordzee. De installatie was eigendom van de bedrijven Shell en Esso. De Brent Spar was in 1991 overbodig geworden omdat olie via een pijp direct naar land werd gevoerd en volgens wetgeving moest het platform nu worden verwijderd. Shell diende een verzoek in bij de Britse overheid en kreeg toestemming voor de dumping, of hoe Shell het zelf liever noemde, ´de afzinking’1. Greenpeace was tegen de dumping van de Brent Spar omdat zij nog tonnen aan olieresten, zware metalen en licht radioactief afval aan boord zou hebben en de dumping een gevaar was voor het zeeklimaat. Met de bezetting van de Brent Spar hoopte de organisatie genoeg aandacht te krijgen en zo de publieke opinie tegen Shell te keren, waardoor het bedrijf zich gedwongen zou voelen om het platform op land af te breken.2

Al op de eerste dag van de bezetting hadden de actievoerders van Greenpeace, afkomstig uit Groot-Brittannië, Duitsland en Nederland, een belangrijk doel van hun protest bereikt: belangstelling. In verschillende kranten was te lezen dat het de actievoerders was gelukt om aan boord van de 28 meter hoge Brent Spar te klimmen, ondanks verwoede pogingen van omliggende schepen hen tegen te houden.

De actievoerders waren naar het platform gevaren met de hun schip, de Moby Dick, waarvandaan gedurende de eerste nacht een aantal rubberbootjes druk bezig was de actievoerders te bevoorraden en meer mensen op het platform te krijgen. De actievoerders maakten al snel duidelijk dat het hun intentie was op de Brent Spar te blijven tot september, wanneer de weersomstandigheden het te onveilig zouden maken voor Shell om de Brent Spar nog te verslepen naar een dieper gedeelte van de Atlantische Oceaan, om daar naar de bodem van de zee te worden gezonken.3 De dagen daarna begon een maandenlange publiciteitsstrijd tussen Greenpeace, Shell en andere partijen. Greenpeace uitte haar zorgen over de resterende giftige stoffen die nog vastzaten in de Brent Spar en hun bedreiging voor het ecosysteem van de zee naar de media. Daarbij kwam dat de Brent Spar de eerste van een groot aantal platforms was die in de nabije toekomst zouden moeten worden verwijderd. Greenpeace hoopte dat het tegenhouden van de dumping van de Brent Spar ook effect zou hebben op het beleid met betrekking tot de andere platforms. Meteen volgde een reactie van Shell, die uiteenzette waarom er voor afzinking was gekozen. De Brent Spar zou op de bodem van de zee verwaarloosbare schade aanrichten.

Deze reactie liet zien dat Shell de actievoerders serieus nam en zich bedreigd voelde door deze ‘hippies’ en ‘boomknuffelaars’.4

Greenpeace hoopte dat het tegenhouden van de dumping van de Brent spar ook effect zou hebben op het beleid met betrekking tot de andere platforms.

Naast deze wisseling van argumenten in de media kwam ook in de politiek een discussie op gang, namelijk in de Tweede Kamer. Aan de ministers van Verkeer en Waterstaat en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, werd gevraagd hoe zij dachten over de dumping.5 Een antwoord liet lang op zich wachten. Pas een maand later, op 2 juni, sprak minister Jorritsma zich uit tegen de dumping en stuurde zij een brief naar haar Britse collega’s om hen te vragen het besluit te heroverwegen.6 Omdat deze reactie zo lang uit was gebleven, hadden de actievoerders van Greenpeace hun hoop inmiddels gevestigd op de Noordzeeconferentie van 8 en 9 juni te Esbjerg in Denemarken. Door de aandacht die hun actie had gekregen, vooral in Duitsland, was het gelukt om van de kwestie een agendapunt te maken, iets wat de Britse regering ervaarde als een aantasting van haar autoriteit.7 Op 15 mei zaten er dertien actievoerders op het koude en natte platform. Ze waren ingetrokken in de verblijven van de voormalige Brent Spar medewerkers. De eerste paar

41 Ellen van Heteren dagen leefden ze op een dieet van oude witte bonen en tomatensaus uit blik die ze in de keuken van het platform hadden kunnen vinden. De actievoerders werden daarna bevoorraad vanaf de Moby Dick met zowel eten als verse actievoerders. Na het uitblijven van juridische bijstand had Shell op 22 mei zelf geprobeerd om de actievoerders van het platform te krijgen. Deze actie mislukte door slechte weersomstandigheden. De volgende dag werden 14 medewerkers van Shell en 6 politieagenten met een transportkooi op het platform gezet, waar ze vastgeketende actievoerders aantroffen. Uiteindelijk slaagden zij erin de actievoerders van het platform te halen.8

Meerdere keren probeerde Greenpeace de Brent Spar te bezetten.

Van actie naar politiek-maatschappelijke druk Tijdens de Noordzeeconferentie in Esbjerg zou de situatie rondom de Brent Spar en het dumpen van olieplatforms in de zee worden besproken. Op initiatief van Duitse afgevaardigden op dit congres werd er een poging gedaan om tot een algeheel verbod op het dumpen van platforms op zee te komen. Van een dergelijk verbod is uiteindelijk niets gekomen. De afgevaardigden van Nederland,

Denemarken, Zwitserland en Duitsland hadden zich uitgesproken tegen de dumping van platformen op zee in het algemeen, maar Frankrijk, Noorwegen en Engeland zeiden liever de opties per casus te bekijken en wilden daarom geen overeenkomst ondertekenen.9 Greenpeace en andere actiegroepen hadden ter afwachting va de conferentie niet stilgezeten. In Duitsland had een parlementslid naar aanleiding van de actie opgeroepen om Shell te boycotten. Deze oproep is herhaald in Nederland door Stichting Natuur en Milieu en verscheidene partijleden zeiden mee te doen, maar Greenpeace wilde deze boycot aanvankelijk geen kracht bijzetten omdat zij van mening was dat mensen verstandig genoeg zijn om zelf een keuze te maken. Zij focuste zich ondertussen op een flyeractie bij tankstations van Shell en het met een aantal boten fysiek dwarsliggen van de Brent Spar, die inmiddels onderweg was naar de dumplocatie. Meerdere

(I) De reactie van Greenpeace op de campagne van Shell. Greenpeace maakt duidelijk dat Shell geen enkel excuus kan maken om de Brent Spar in zee te dumpen

42

43 Ellen van Heteren keren probeerde Greenpeace de Brent Spar te bezetten, enkele keren met succes. De Brent Spar werd nu ook begeleid door schepen van Shell met waterkanonnen die zij meerdere keren hebben ingezet tegen de actievoerders.

Na een aantal ongelukken hielden de actievoerders zich verder gedeisd. Rond 15 juni had Greenpeace haar flyeractie gestopt en zich toch bij de boycot aangesloten.

In Duitsland was door de boycot de omzet gedaald, wat de topmannen van de afdelingen van Shell in Nederland en Duitsland bereid maakte om nog eens na te denken over de beslissing, maar Shell UK ontkende alle invloed van de acties op besluitvorming en bleef vasthouden aan de dumping.10

Hoewel het ernaar uitzag dat Greenpeace kon genieten van haar overwinning, kreeg zij enkele maanden later de wind van voren.

De campagne van Greenpeace, Shell, politieke spelers en zo nu en dan ook andere partijen, escaleerde de zaak. Wekenlang stonden kranten vol met artikelen over waarom de Brent Spar wel of niet afgezonken moest worden. Naast deze artikelen hebben zowel Shell als Greenpeace de kranten gebruikt om gigantische advertenties te plaatsen. Deze informatiecampagne bleef evenwichtig, totdat Greenpeace en andere tegenstanders van de dumping er een emotionele campagne van maakten: ‘Aangemoedigd door de ene ether-campagne na de andere, doen de meeste Nederlanders hun burgerplicht. De flessen gaan in de glasbak, het papier wordt apart gehouden en het gft-afval gescheiden, allemaal ten behoeve van het milieu. Dan moet een bedrijf dat vijftienduizend ton staal, ijzererts en beton in zee wil dumpen, niet verbaasd zijn dat dit voornemen op verzet stuit. [...] Het gevaar van de huidige ontwikkeling is dat het conflict een prestigestrijd wordt, waarbij de machtige multinational door de knieën moet voor het nietige Greenpeace.’11 Dit is precies wat er gebeurde. Greenpeace en boze consumenten begonnen dit soort waarde-argumenten te maken, waar Shell met haar technische argumenten niets tegen kon beginnen.

(II) De advertentie die Shell in kranten heeft geplaatst. Met deze informatiecampagne probeerde Shell aan het publiek uit te leggen waarom voor afzinking was gekozen, in de hoop de kritiek van zich af te kunnen weren

Om nog grotere imagoschade te voorkomen heeft Shell slechts een paar dagen voordat de Brent Spar bij haar zeemansgraf aan zou komen besloten haar toch op land te laten ontmantelen. 12 De nasleep Het was Greenpeace gelukt om Shell op andere gedachten te brengen door van verschillende kanten druk op haar uit te oefenen.13 Greenpeace was er niet alleen in geslaagd om de dumping tegen te houden, maar ook om voortaan te worden geconsulteerd bij dergelijke besluitvorming van Shell, aandacht te vestigen op gelijksoortige problemen en haar eigen bekendheid uit te breiden.14 Na afloop van de actie werd de kwestie in kranten weliswaar minder besproken, toch bleef de discussie op gang. Greenpeace gebruikte de kranten kort na het besluit van Shell als platform om haar overwinning te vieren en aandacht te krijgen voor andere kwesties waar ze zich mee bezig hield, zoals de kernproeven van Frankrijk.15 Hoewel het ernaar uitzag dat Greenpeace kon genieten van haar succes, kreeg zij enkele maanden later de wind van voren. Na veel aandringen had Shell toch een onafhankelijk onderzoek laten uitvoeren om te bepalen wat de schade van de afzinking voor het milieu zou zijn geweest. Het werd langzaam duidelijk dat Greenpeace toch niet zo zeker was over de hoeveelheid vuil en giftige stoffen aan boord van de Brent Spar, die door haar waren onderzocht aan de hand van een monster die de actievoerders aan boord hadden afgenomen. Nog voor het onderzoek dat dit zou bevestigen werd uitgebracht, bood Greenpeace UK haar excuses aan Shell aan. Hierdoor begon het publiek de motieven van Greenpeace te betwijfelen. Meerdere keren werd zij ervan beschuldigd niets te geven om feiten en alleen sensatie te willen creëren. Het was een opmerkelijke wending dat er nu meer waarde werd gehecht aan de feitelijke omstandigheden van de dumping, aangezien het debat zich eerder had ontwikkeld tot een principekwestie.

Deze slechte publiciteit zou nog lang effect hebben op het imago van Greenpeace.16

44

Verwijzingen 1 ‘Shell: dumpen van olieplatforms kan’, Trouw (2 mei 1995).

2 M. L. Robinson, Marketing Big Oil: Brand Lessons from the World’s Largest Companies (New York 2014), 56-59.

3 ‘Actie tegen dumping van olieplatforms’, Het Parool (1 mei 1995); ‘Greenpeace wil dumpen olieplatform voorkomen’, Algemeen Dagblad (1 mei 1995).

4 ‘Shell: dumpen van olieplatforms kan’, Het Parool (2 mei 1995); ‘Vervuild platform aan land ontmantelen’, Algemeen Dagblad (8 mei 1995); ‘Veel viezigheid in offshore’, Algemeen Dagblad (15 mei 1995).

5 ‘Actie tegen dumping van olieplatforms’, Het Parool (1 mei 1995).

6 ‘Jorritsma tegen dumpen platform’, Het Parool (2 juni 1995).

7 ‘Houding Den Haag domper na actie Brent Spar’, Het Parool (30 mei 1995); ‘Britten vrezen imago “vieze man”’, De Volkskrant (1 juni 1995).

8 ‘Greenpeace moet Brent Spar verlaten’, Algemeen Dagblad (15 mei 1995); ‘Actievoerders verlaten Brent Spar niet zo maar’, De Volkskrant (19 mei 1995); ‘Greenpeace mag op platform blijven’, Algemeen Dagblad (20 mei 1995).

9 ‘Greenpeace: Duitse automobilist wil Shell boycotten’, Trouw (2 juni 1995); ‘Jorritsma vraagt aan Britten: Voorkom dumpen olieplatform’, Algemeen Dagblad (3 juni 1995); ‘Greenpeace hindert dumpen van booreiland’, Algemeen Dagblad( 8 juni 1995); ‘Dumpen van olieplatforms niet verboden’, Algemeen Dagblad (10 juni 1995).

10 ‘Greenpeace: Duitse automobilist wil Shell boycotten’, Trouw (2 juni 1995); ‘Jorritsma tegen dumpen olietank’, De Volkskrant (2 juni 1995); ‘Kaartenactie bij tankstations Shell’, Het Parool (13 juni 1995); ‘Protestacties

bij Shell-pompen’, Algemeen Dagblad (13 juni 1995); ‘Shell UK zwicht niet voor boycot’, Het Parool (15 juni 1995); ‘Weer atie tegen dumpen booreiland in de oceaan’, Trouw (8 augustus 1995); ‘Greenpeace hindert dumpen van booreiland’, Algemeen Dagblad (8 augustus 1995).

11 ‘Shell en milieu’, De Volkskrant (16 juni 1995).

12 ‘Dumpen olietank kan voorbeeld voor anderen zijn’, De Volkskrant (3 juni 1995); ‘”Zee is geen vuilnisbak”’, Algemeen Dagblad (9 juni 1995); ‘Actie van Shell toont ons gelijk’, Het Parool (14 juni 1995); ‘Brent Spar kantelen zou te gevaarlijk zijn’, Het Parool (14 juni 1995); ‘TU bestudeert ontmanteling’, Trouw (17 juni 1995); ‘Shell komt met “beter” publicitair offensief’, De Volkskrant (17 juni 1995); ‘Shell kan gelijk hebben, maar krijgt het niet’, De Volkskrant (19 juni 1995).

13 Jordan, Shell, Greenpeace and the Brent Spar, 276; Huxham & Sumner, ‘Emotion, Science and Rationality’, 349-369.

14 Jordan, Shell, Greenpeace and the Brent Spar, 5; Robinson, Marketing Big Oil, 61-62.

15 ‘Zonder uw hulp zijn wij nergens!’, Algemeen Dagblad (4 juli 1995); ‘Help Shell, zet boycot nog even voort’, Trouw(4 juli 1995); ‘Maling aan het protest’, Algemeen Dagblad (15 juli 1995).

16 ‘Het kwaad krijgt een naam’, De Volkskrant (4 augustus 1995); ‘Greenpeace biedt Shell excuses aan’, Het Parool (5 september 1995); ‘Greenpeace maakt excuses aan Shell na miskleun over olie in Brent Spar’, Trouw (6 september 1995); ‘Greenpeace geeft onjuiste metingen toe’, Algemeen Dagblad (6 september 1995).

Afbeeldingen: (I) Het Parool, 16 juni 1995.

(II) Het Parool, 14 juni 1995.

45 Laurens Kemp

Torres del Paine An Oasis Ravaged by Fire N

estled in the southernmost reaches of the Andes mountains in South America lies National Park Torres del Paine, a vast and beautiful range of mountains, valleys, lakes and glaciers. The park attracts over 150,000 visitors each year, who spend anywhere from 3 to 11 days hiking the trails and camping out under the stars – including yours truly.

As the park consists almost entirely of rugged, untamed wilderness, visitors are completely reliant on what they carry with them. Modern amenities such as shops and restaurants are at least two modes of transport removed from visitors, and the few staffed shelters that are available to them have their supplies delivered by mule, meaning they only have the absolute essentials, and even those come at a steep cost. Fortunately, nature also provides: there are plenty of crystal-clear streams providing delicious drinking water, so at least no one will have to go thirsty.

However, the necessity of self-reliance is related to a major threat to the flora and fauna of the park: wildfires. These have swept through large areas of the park multiple times since its establishment in 1959, exacerbated by the strong winds that are a fixture there. Major fires occurred in 1985, 2005 and 2011, and each time they left scars that remained visible long after. Each fire originated from the negligence of visitors not following safety regulations.

Torres del Paine is particularly vulnerable to humancaused fires due to its unique weather conditions. The aforementioned strong winds are one aspect of this: sometimes certain hiking trails have to be closed because the winds make them dangerous to travel. Another aspect

A forest that the wildfire did not get a complete hold of, but many trees are still burned

is the curious absence of lightning storms: the weather conditions preclude any storms from forming.1 Combined with moderate temperatures even in summer, this means the spark that would be sufficient to start a wildfire in other places does not occur. However, when humans make fires to cook or burn waste, it can spiral out of control quickly and without warning.

The result of these factors is an ecosystem with a unique combination of flora species, particularly pine trees, that tend to take a long time to mature. Because they evolved in an environment of few (if any) wildfires, this flora also lacks regenerative strategies, making it more difficult for the ecosystem to recover when human-caused fires sweep through.2 Not to mention the fauna, whose territories, shelters and food sources are utterly destroyed, making survival difficult even for those who have escaped the fire itself. Animals at risk of getting caught in the fires include the dwarf armadillo, or pichi, and the South Andean deer, or huemul – the latter is featured on the Chilean coat of arms, but is endangered now.

While there is little information on the 1985 wildfire, the

46 other two are well documented. In 1985, a fire started by a tourist burned about 150 km2 of the park– an area roughly the size of Amsterdam3 . Thanks to the efforts of park rangers, no wildfires occurred until 2005, when a Czech backpacker accidentally started a fire that raged for 10 days and covered 155 km2, including 2 km2 of forest ecosystem unique to the park. The Czech government, assuming responsibility, donated 1 million USD to the Chilean government and helped with the reforestation efforts andfour years later, 120,000 trees had been replanted.4 However, the park was about to experience another disaster of even greater proportions.

In late December 2011 and January 2012, another fire caused by an Israeli backpacker burned 176 km2 of the park, including 36 km2 of forest.5 The Chilean prosecutor agreed to a settlement with the suspect, who did not go to trial but had to pay a 10,000 USD fine.6 The consequences of this particular fire were by far the most visible, as it occurred in the area surrounding the most popular hiking trail in the park. Four years later, long stretches of this trail were still filled with the bleached, skeleton-like remains of burned trees.

While even the most devastating of these fires only somewhat tarnished the park’s natural beauty, we must remember that its beauty is only a small part of its value.As a unique ecosystem, it is worth protecting in and of itself, and we should not assume the right to flock to it by the thousands when the consequences for negligent behaviour are so severe. Personally, I do not regret my visit there in the slightest: it was a breathtaking trip. However, I realize that the more people visit the area, the higher the risk of one of them starting a fire. Therefore, I would urge any would-be visitors to be responsible: do your research, use caution, and be responsible.

A dwarf armadillo, or pichi, native to Patagonia. It is the only armadillo that hibernates

The remnants of a burned forest

References 1 René D. Garreaud et al., ‘Lightning in Western Patagonia’, Journal of Geophyiscal Research: Atmospheres 119 (2014) 44714485.

2 Osvaldo J. Vidal & Albert Reif, ‘Effect of a tourist-ignited wildfire on Nothofagus pumilio forests at Torres del Paine biosphere reserve, Chile (Southern Patagonia)’, Bosque 32-1 (2011) 64-76.

3 ‘Cómo el fuego destruye esta reserva de biósfera.’ El Mercurio (2 January 2012).

4 Steve Anderson, ‘Chile and Czech Republic work to restore Torres del Paine Park.’ Santiago Times (30 September 2009).

5 ‘Cómo el fuego destruye esta reserva de biósfera.’ El Mercurio (2 January 2012).

6 Arutz Sheva – Israel National News, https://www.israelnationalnews.com/ News/News.aspx/152567 (retrieved 14 December 2020).

Images: All photos from personal collection

47

CODEX

Historiae

Thema: Crime & Justice March 2021

In maart verschijnt het nieuwe nummer van CODEX Historiae. Deze editie helemaal in het teken staan van Crime & Justice.

In dit themanummer kun je alles lezen over onder andere het panopticum in Haarlem, het Skimmington strafritueel en de opkomst van dierenrechten. Heb jij iets geschreven dat met crime & justice te maken heeft (of niet) en wil je het graag laten publiceren? Neem contact met ons op! De deadline is 21 februari.

Blijf op de hoogte via onze socialmediakanalen of via onze website codexhistoriae.nl.

The next issue of CODEX Historiae will appear in March.

This edition will be all about Crime & Justice.

In this issue, you can read all about the panopticon in Haarlem, the Skimmington punishment rituals and the roots of animal rights, amongst other topics. Have you written something related to Crime & Justice (or not) and want to publish it? Contact us! The deadline is the 21st of February.

Stay up to date through our social media channels or via our website codexhistoriae.nl.

Colofon Hoofdredactie Chief editor

Ellen van Heteren

Redactie Amanda van Dord Editors Daan Jansen Jermaine Kanhai Laurens Kemp

Nica de Korte Claire Majoor Eindredactie Copy editors

Carlijn van Esch Wade Hankin

Gastschrijver Guest writer

Emma Kemp Reinout Klaarenbeek

Vormgeving Graphic design

Daan Jansen

Omslag Cover

“Vuur” Daan Jansen

Met dank aan Frank van Esch Special thanks to Martijn Knap Gonnie Witkowski Jaargang 41, nummer 4, januari 2021 Postadres: Redactie CODEX Historiae Vrije Universiteit Faculteit der Geesteswetenschappen T.a.v. CODEX Historiae De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam Mail voor meer informatie over abonneren, publiceren of adverteren naar info@codexhistoriae.nl.

Financieel mogelijk gemaakt door de Vrije Universiteit Amsterdam.

Amsterdam, januari 2021.

Abonnement: voor studenten en personeel aan de faculteit geesteswetenschappen aan de VU: gratis.

Voor anderen €15 per jaar. Email ons voor meer informatie over abonneren.

Subscription: For students and employees of the faculty of humanities at the VU: free.

For others €15 per year. Email us for more information about subscribing.

ISSN: 2666-9048 e-ISSN: 2666-9056 CODEX Historiae maakt gebruik van de Creative Commons CC-BY-NC licensie: inhoud mag worden hergebruikt voor nietcommerciele doeleinden, mits de bron goed wordt aangegeven.

codexhistoriae.nl