Visie 18 mei 2018 by CM ziekenfonds

Regio Kempen (Turnhout) Vrijdag 18 mei 2018

Na oproep op Rerum Novarum: wij zochten voorbeelden van geslaagde gemeentelijke inspraak > p. 2-3

Uitzendarbeid nog altijd misbruikt op luchthavens Eén jaar na ophefmakende ‘Pano’-reportage Op de Belgische luchthavens maken verschillende cargo- en bagageafhandelingsbedrijven nog altijd misbruik van uitzendarbeiders om structurele personeelstekorten in te vullen. Dat zegt Bjorn Vanden Eynde van ACV-Transcom. Precies één jaar geleden was in het één-programma ‘Pano’ een reportage te zien over grootschalig misbruik van dagcontracten bij DHL Aviation. De reportagemaker ging undercover en bracht aan het licht dat 250 uitzendarbeiders weken- tot maandenlang werkten met dagcontracten. Het bedrijf startte daarop zelf een intern onderzoek en ook minister van Werk Kris Peeters beval een onderzoek en startte overleg op met de sociale partners.

> p. 10

eAttest: alles over het digitaal doktersbriefje

Philip getuigt over extreme slaapproblemen Zware beroepen, deel 2 > p. 14

KARINE CLAASSEN

‘Ik heb beter afscheid genomen van de mensen uit Afscheid dan van mijn vader’ > p. 9

ABONNEE

> p. 5

Zware beroepen deel 3: risicovol werk

‘De meest veilige situatie is als er file is’ > p. 13

www.beweging.net

www.cm.be

www.acv-online.be

jaargang 75 ¬ visie nummer 10 afgiftekantoor brussel x ¬ p910695 volgend nummer op 1 juni 2018

Regionieuws > p. 16

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Lokale participatie speerpunt van Rerum Novarum 2018

Inspraak van burgers en v MOBILITEITSPLAN DEINZE VAN TEKENWEDSTRIJDEN, ‘MOBI-BATTLE’ TOT TAFELGESPREKKEN gen nog altijd welkom. Van daaruit werkten we verder en in april van dit jaar werd het mobiliteitsplan aan de bevolking voorgesteld. We verwachten in juni definitief te kunnen goedkeuren.’ ‘Toch stopt het nog niet. Nu organiseren we volop participatiemomenten over enkele specifieke maatregelen van het mobiliteitsplan. We betrekken dus nog steeds de betrokken bewoners uit de verschillende buurten en deelgemeenten.’

Resultaat?

Wat? Elke gemeente of stad is bevoegd voor haar mobiliteitsbeleid. Een goed mobiliteitsplan is daarin van groot belang. Dat legt de doelstellingen vast op vlak van mobiliteit en bereikbaarheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid. In Deinze startten ze in 2009 met de opmaak van een nieuw mobiliteitsplan, omdat het plan dat in 2005 werd goedgekeurd te veel tekortkomingen had.

Hoe? Bart Van Thuyne, schepen van Mobiliteit: ‘Al van bij het begin betrokken we zoveel mogelijk mensen. Alle politieke fracties in de gemeenteraad, meerderheid en oppositie, gaven samen het startschot voor een nieuw plan. Daarna rolden we een ruim participatieproject uit. We hebben niet specifiek ingezet op de verenigingen maar

FIETSPADENNETWERK UITGEBREID

Nieuwe fietspaden zullen de deelgemeenten veilig verbinden met de stad.

zij werden natuurlijk vertegenwoordigd door hun leden die als inwoners hun zeg konden doen. In de eerste fase kregen we veel input dankzij een enquête die door meer dan 1 000 inwoners werd ingevuld. We organiseerden toen ook focusgroepen rond mobiliteit. In 2012 nodigden we alle inwoners uit op een participatievergadering. Zo’n 400 mensen bezorgden ons daar hun input. Doorheen het hele traject bleven we ook de politieke partijen om input

Onze burgers bepaalden belangrijke elementen van ons mobiliteitsplan. Bart Van Thuyne, Deinze

vragen en konden ook de handelaars, via Unizo en de Dekenij Handelskern, hun ideeën en opmerkingen doorgeven. Er was ook specifieke aandacht voor duurzame mobiliteit, meer dan 280 mensen namen deel aan tafelgesprekken rond dit thema. En ook de scholen vergaten we niet. De leerlingen van de basisscholen beantwoordden de vraag: Hoe kom ik het liefst naar school? via een teken- en knutselwedstrijd. En voor de secundaire scholen organiseerden we een mobi-battle, een race tussen verschillende vervoersmiddelen. Zo maakten we hen bewust van het voordeel van de fiets om snel op school te geraken.’ ‘In 2015 presenteerden we tijdens een infomoment onze synthesenota, die al meteen de richting aangaf van het toekomstige mobiliteitsplan. Ook daar waren opmerkin-

James Arthur

STOP-PRINCIPE AAN HET STATION

Eerst Stappen (voetgangers) – Trappen (fietsers) Openbaar vervoer – en dan pas Parkeren.

Bart Van Thuyne: ‘Heel wat elementen uit het mobiliteitsplan komen rechtstreeks uit de participatiemomenten met de burgers. Zo kwam de vraag om het fietspadennetwerk gevoelig uit te breiden. We zijn al volop bezig met de aanleg van fietssnelwegen, fietsbruggen en nieuwe fietspaden die de deelgemeenten snel en veilig verbinden met het centrum van de stad. Vanaf september zullen de kinderen dus veilig met de fiets naar het centrum kunnen. Ook de aanpassing van de stationsbuurt is gebaseerd op input van onze burgers. Waar je vroeger met de auto tot bijna in het station kon rijden en parkeren, gaan we nu voluit voor het STOP-principe: stappen – trappen - openbaar vervoer - parkeren. Voetgangers krijgen bij het buitenkomen eerst de ruimte, dichtbij het station zijn voldoende fietsstallingen en je kan vlakbij op de bus stappen. Pas daarna vind je de autoparking. Pas op, het is niet de bedoeling om de auto te bannen. Maar je moet gewoon een alternatief bieden. Het openbaar vervoer hebben we niet zelf in de hand. Maar welke ruimte we onze fietsers en voetgangers geven, dat kunnen we zelf beslissen. En dat doe je toch best door hen, en alle andere belanghebbenden, meteen bij de plannen te betrekken?’

Peter Wouters: ‘Samenwerken zal kwaliteit van leven verbeteren’ ‘De lokale politiek is blind en doof voor de inspraak van burgers.’ Op goed een half jaar van de gemeenteraadsverkiezingen was de Rerum Novarum-boodschap van beweging.net een duidelijke oproep aan lokale beleidsmakers. ‘De stemmen halen op de verkiezingsdag volstaat niet, verenigingen en burgers moeten continu betrokken worden’, stelde beweging.net-voorzitter Peter Wouters.

ls we antwoorden willen bieden aan de onrust en onzekerheid die vandaag leeft, dan moeten we samenwerken’, zei Peter Wouters in zijn toespraak op Rerum Novarum. Elk jaar op Hemelvaartsdag herdenkt de christelijke arbeidersbeweging de encycliek ‘Rerum Novarum’ (letterlijk: van een omwenteling) van Paus Leo XIII.

Daarin had hij het over ‘Nieuwe Tijden’ en legde hij de basis voor de sociale leer van de Katholieke Kerk met aandacht voor de situatie van de arbeidersklasse.

Nieuwe Tijden van onrust en onzekerheid Ook vandaag bevinden we ons in nieuwe tijden, bevestigt Peter Wouters. ‘Na de ban-

kencrisissen en de daarop volgende economische crisis kregen we een streng bespar ingsbeleid. De opkomst van de deeleconomie formuleert antwoorden op enkele maatschappelijke vraagstukken, bijvoorbeeld door autodelen en repaircafés. Maar de deeleconomie legt ook druk op onze modellen van sociale bescherming omdat initiatieven zoals Uber en Airbnb volgens andere economische principes werken. In 2015 piekte de migratie in ons land. En hoewel we in de toekomst nood zullen hebben aan extra handen op de arbeidsmarkt, werd niet ingezet op de inschakelbaarheid van de groep nieuwkomers. De publieke opinie is vooral ongerust over de impact van deze mensen

op ons land. Het klimaat blijft ons voor uitdagingen stellen. En vandaag moeten we extra aandacht hebben voor vereenzaming omdat de samenstelling van onze gezinnen fel is veranderd. Al deze evoluties zorgen voor onrust en onzekerheid.’

Participatie: samenwerken om te verbeteren ‘Die onrust en onzekerheid erkennen is één ding, we moeten er ook antwoorden op formuleren. En in tegenstelling tot wat enkele overheersende stemmen in de maatschappij beweren, kunnen we dat enkel door meer samenwerking. Vandaag horen we al te vaak: Zorg voor jezelf, dan ben je zeker en Laat de politiek maar alleen beslissen.

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Tekst: Amélie Janssens

n verenigingen: zó werkt het RUIMTELIJKE ORDENING HERSELT

Inspraak jeugd blijft zorgenkind

WANDELINGEN EN ADVIESKRINGEN Wat?

Kathleen Helsen, schepen voor Ruimtelijke Ordening en Wonen: ‘We organiseerden twee keer een burgeradvieskring. Op die avonden legden we meer dan honderd inwoners, gewone burgers en leden van middenveldorganisaties, enkele vragen voor rond wonen in onze gemeente. Experts kwamen hun visie over ruimtelijke ordening uit de doeken doen en de inwoners pasten die kennis dan toe op onze gemeente. Die avonden waren een groot succes. Terwijl de Rode Duivels een match afwerkten op het EK, kwamen toch 140 mensen met ons meedenken. Met alle input stelde het gemeentebestuur samen met het studiebureau een voorlopig plan op. Daarna organiseerden we participatiewandelingen in de verschillende woonkernen. We legden de plannen en de input van de burgeradvieskringen ter plaatse voor. De deelnemers konden aangeven of ze zich daarin konden vinden. Ook

Maar in de komende periode zal enkel samenwerken onze kwaliteit van leven en van samenleven verbeteren. Op voorwaarde natuurlijk, dat ook de politiek samenwerkt. Bij de gemeenteraadsverkiezingen in oktober zullen lokale politici ons proberen te overtuigen met standpunten over de plaatselijke uitda-

Verkiezingen zijn maar een startpunt van het beleid. Peter Wouters, beweging.net

WANDELEN EN PLANNEN

Al wandelend ontdekten de inwoners van Herselt de toekomstplannen voor hun gemeente.

Het draagvlak voor onze plannen is een stuk groter dan op plaatsen waar burgers minder betrokken worden. Kathleen Helsen, Herselt

die input verwerkten we in ons RUP. Voor de goedkeuring op de gemeenteraad legden we het nog één keer voor aan de inwoners op een informatieavond. Op drie verschillende momenten en drie heel verschillende manieren konden onze inwoners dus hun stempel drukken op het RUP.’

Vormingplus Kempen

Hoe?

In 2017 bleek uit een onderzoek van het Vlaams departement van Jeugd dat de betrokkenheid van kinderen en jongeren bij lokaal beleid sterk daalt. In vergelijking met 2014 daalde de aandacht voor participatie met 35 procent en werden de jeugdraden de helft minder betrokken bij het lokaal jeugdbeleid.

Resultaat? Kathleen Helsen: ‘Het draagvlak voor ons RUP is een stuk groter dan op plaatsen waar burgers minder betrokken worden. We zijn dichtbij de definitieve goedkeuring, het openbaar onderzoek is nu achter de rug. In deze fase kunnen bezwaren tegen het plan ingediend worden. Wel, we ontvingen amper tien unieke bezwaren. Het studiebureau vertelde ons dat dit bijzonder weinig is gezien de grote omvang van het project. De weerstand is dus klein. En ook die bezwaren bekijken we grondig. Waar we het plan kunnen verbeteren, doen we dat.’

Volgens de Vlaamse Jeugdraad heeft veel te maken met de overstap naar het ‘strategisch meerjarenplan’. Waar gemeenten vroeger een specifiek jeugdbeleidsplan moesten opstellen met participatie van de doelgroep, wordt het jeugdbeleid sinds 2014 verwerkt in het strategisch meerjarenplan. De specifieke aandacht voor kinderen en jongeren is hierdoor fel verminderd, zegt Niels De Ceulaer, nationaal secretaris van Chirojeugd Vlaanderen. Op welke manier merk je dat de betrokkenheid van kinderen en jongeren bij het lokaal beleid is afgenomen? ‘We kregen al meldingen dat in sommige gemeenten de jeugddienst eigenlijk opgaat in de vrijetijdsdienst of andere gemeentediensten. En dat de jeugdconsulent wordt overladen met andere taken. Maar die consulent is cruciaal. Kinderen en jongeren hebben echt nood aan een aanspreekpunt. Ik hoorde ook al van plaatsen waar de jeugdraad is afgeschaft en vervangen door een Facebookgroep. Maar de kracht van een jeugdraad is net dat hij jongeren verenigt, samenbrengt en met elkaar laat discussiëren. Dat kan Facebook niet vervangen. En op plaatsen waar jongeren wel nog hun mening kunnen geven, blijft dat vaak beperkt tot futiliteiten zoals de kleur voor de muren van de fuifzaal. Er zijn uiteraard ook goede voorbeelden. Gemeenten kunnen wel van elkaar leren.’ Rond welke thema’s moeten gemeentebesturen de mening van kinderen en jongeren absoluut horen? ‘Als het beleid goed is voor kinderen en jongeren, dan is het dat ook voor alle inwoners. Dat moet het uitgangspunt zijn van de besturen. Onze jeugd is erg begaan met diversiteit, met kwetsbare kinderen en jongeren, met mobiliteit, met psychisch welzijn, met klimaat. Hierover willen ze gehoord worden en kunnen ze een actieve rol spelen.’

gingen. Maar over de mogelijkheid voor de (georganiseerde) burger om aan het beleid te participeren, blijft het veelal stil. Dat moet beter. Verkiezingen zijn maar een startpunt van het beleid. Want elke dag steken nieuwe elementen de kop op die het waard zijn om dat beleid te beïnvloeden. En daar zijn burgers en middenveld goud waard. Hierboven lezen we enkele hoopgevende voorbeelden. Op plaatsen waar burgers en verenigingen betrokken worden bij het beleid, biedt dat ook echt antwoorden op de vragen waar de burgers wakker van liggen.’

Moeten de jeugdraden dan opnieuw in ere hersteld worden? ‘De besturen moeten opnieuw aandacht krijgen voor de participatie van kinderen en jongeren. En in overleg met kinderen en jongeren, jeugdwerk en jeugddienst overleggen wat hiervoor de beste manier is. Via een jeugdraad is één manier, maar er kan gerust gezocht worden naar andere vormen van participatie. Zolang kinderen en jongeren maar fundamenteel gehoord en betrokken worden over alle thema’s die hen aanbelangen.’ Belga

Een Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) bepaalt voor alle percelen in een bepaald gebied de ruimtelijke bestemming en stedenbouwkundige voorschriften: waar mag er gebouwd worden, wat moet open ruimte blijven, waar kunnen commerciële panden komen, hoe hoog mag er gebouwd worden, enzovoort. Doorgaans maakt het bevoegde bestuur (van de betrokken gemeente/stad, provincie of gewest) het plan op en wordt het daarbij ondersteund door een studiebureau. Maar in de gemeente Herselt pakten ze het in 2016 anders aan en vroegen ze ook aan de inwoners hoe hun gemeente er in de toekomst moet uitzien.

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Waar kom jij tot rust? Pasar verzamelt ‘Pak je tijd’-plekjes Een rustig bankje in de stad, een natuurlijke speeltuin of een klein kapelletje midden in de velden. Iedereen heeft wel een plek waar hij helemaal tot rust komt. Vrijetijdsorganisatie Pasar roept op om die ‘Pak je tijd’-plekjes uit te wisselen.

PASAR LAARNE FIETST LANGS ‘PAK JE TIJD’-PLEKJES Tijdens een fietstocht bezocht Pasar Laarne enkele plaatsen die volgens hen echte ‘Pak je tijd’-plekjes zijn. Zo zal een gloednieuwe natuurlijke speeltuin achter de bibliotheek plezier en ontspanning bieden aan de kinderen uit het dorp. ‘Op onze vraag legt het gemeentebestuur straks ook een leesterras aan achter de bibliotheek, met zicht op de speeltuin. Dan hebben ook de ouders en grootouders een rustplekje’, vertelt Jeroen van Pasar Laarne. Daarmee benadrukt hij meteen de rol van de lokale besturen. ‘In de aanloop naar de gemeenteverkiezingen in oktober willen we natuurlijk de politici mee krijgen in ons verhaal. Zo dromen we bijvoorbeeld van een netwerk van trage wegen (paden en wegen bestemd voor fietsers, wandelaars en ruiters, niet voor gemotoriseerd vervoer, red.) dat de school, de speeltuin en nog een aantal mooie plekjes met elkaar verbindt.’

e ‘Pak je tijd’-plekjes zijn een onderdeel van de ‘Pak je tijd’campagne. Vrije tijd als basisrecht voor iedereen, dat is de kernboodschap. ‘Mens en samenleving moeten opnieuw ruimte voor rust inbouwen’, licht Pasar-directeur Michel Vandendriessche de campagne toe. ‘In theorie is de beschikbare vrije tijd de voorbije decennia toegenomen, onder meer door het verkorten van de werkweek. Maar steeds meer partners werken met twee, wat de gezamenlijke vrije tijd op gezinsniveau heeft doen dalen. Bovendien blijven we ook in onze vrije tijd veeleisend: die tijd moet snel en efficiënt benut worden. We pleiten ervoor dat mensen zich meer bewust worden van hun tijdsgebruik en weer meer grip op hun tijd krijgen. En het beleid moet de burger hiervoor meer omkadering en materiele mogelijkheden bieden.’

Mooi aanbod Naast tijd voor vrije tijd moet er volgens Pasar ook ruimte voor vrije tijd zijn. Iedereen kan op de campagnewebsite zijn ‘Pak je tijd’-plekje delen. Dat leverde over gans

GECITEERD Streep op elke regel de letters weg, die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. De resterende letters vormen van boven naar beneden en van links naar rechts een citaat. 1. Spaanse landvoogd; 2. anders genaamd; 3. vochtig aanvoelend; 4. afzetgebied; 5. lus; 6. barst; 7. dorpsplein; 8. gerecht; 9. vis; 10. uithangteken v.e. drogist; 11. openbaren; 12. schijf; 13. verschoten; 14. zanggroep.

Citaat 10

L N V M E A

2 N A

K S

L M A M E

T M E A R L

S O T R O

K S

6 H B U R E

U K

G A S T T

B S R

P A O S T E

T B A M A R E S

De komende weken zullen de vele lokale afdelingen van Pasar hun activiteiten afstemmen op de ‘Pak je tijd’-plekjes. Tijdens wandelingen en fietstochten wijzen ze inwoners op de nood aan ruimte voor vrije tijd en roepen ze tegelijk de gemeentebesturen op om hierin te investeren.

Met het hele gezin een actieve Zomer beleven in Vayamundo Houffalize! De leukste vakantieclub in de Ardennen! • Prachtige omgeving! • Zwembad met whirlpools en supertoffe glijbaan • Grote fitnessruimte • Panoramische wellnessruimte met sauna en hammam • TOP! Outdoor animatie met de Vayamundo-Rangers • Live optredens en shows

PROMO

5 nachten verblijven = 4 betalen

11 U V

E T E R N

Het citaat is: “In menig smetteloos huis woont menig verwaarloosd man” D. Janssen

Citaat 10 Streep op elke regel de letters weg, die samen het woord vormen dat

Voltijds – onbepaalde duur Schaarbeek Meer info: www.cmjobs.be

Welzijnsschakels vzw en Welzijnszorg vzw zoeken

• Stafmedewerker Zorgwerking

14 D K M O A O N R

• Security support • Business Specialist • Medewerker infopunt chronisch zieken • Risk Expert • Organisatieadviseur

OKRA zoekt

P G E R

A O A O L

CM zoekt

80% - bepaalde duur – Brussel Meer info: www.welzijnsschakels.be

12 W M A O A O T R 13 V

VACATURE M/V

• Projectmedewerker ‘Lokaal Verbinden’

Deel jouw ‘Pak je tijd’-plekje op www.pakjetijd.be. Pasar wil ook te weten komen hoeveel vrije tijd je hebt en hoe je die invult. Vul dus zeker de Vrijetijdsbarometer in op www.pasar.be/barometer.

Amélie Janssens

W N O K

10 G N A I

Vlaanderen al een mooi aanbod aan rustgevende en inspirerende locaties op. ‘We willen dat er meer ruimte komt voor vrije tijd en recreatie in de directe woonomgeving van mensen’, legt Michel Vandendriessche uit. ‘Goed bereikbare plaatsen waar volwassenen en kinderen, werkenden en niet-werkenden tot rust kunnen komen, elkaar kunnen ontmoeten en zich kunnen ontspannen.’

#lovevayamundo facebook.com/vayamundo.be

: 078 156 100 | contactcenter@vayamundo.be | www.vayamundo.be

Voltijds – onbepaalde duur Schaarbeek Solliciteer vóór 2 juni Meer info: www.okra.be

¬ hoe gaat het met u?

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Rechtstreeks van huisarts naar ziekenfonds

Alles over het digitaal doktersbriefje

teeds meer huisartsen gebruiken het eAttest. Zij geven je geen getuigschrift voor verstrekte hulp meer mee, maar sturen het na de raadpleging meteen zelf online door naar het ziekenfonds. Jij hoeft er dus niet langer aan te denken om de doktersbriefjes op tijd bij je ziekenfonds binnen te brengen. Zo kun je ze nooit meer kwijtspelen. Bovendien gebeurt de terugbetaling sneller. En we sparen papier.

Aanmoediging

‘HET eATTEST IS SUPERGEMAKKELIJK’ ‘Supergemakkelijk.’ Dat is wat Vincente Cooremans (44) uit Merchtem van het e-attest vindt. Al van bij de start schakelde haar huisarts over naar het digitale getuigschrift. ‘Een prima beslissing.’ ‘Mijn huisarts legde kort uit wat er verandert met het eAttest. Ik moet het doktersbriefje zelf niet meer binnenbrengen bij het ziekenfonds. De terugbetaling wordt automatisch op mijn rekening gestort. Ik moet daar zelf niet meer naar omzien. De huisarts geeft mij wel een betaalbewijs. Ze raadde mij aan om dat bij te houden tot wanneer de terugbetaling op mijn rekening staat. Gele klevers moet ik niet langer bestellen. Ik hoef de termijn van inlevering niet meer in het oog te houden. Geen geloop meer naar de CM-brievenbus. Bo-

Alleen huisartsen kunnen momenteel het eAttest gebruiken. Zij hebben de keuze om dat te doen. Ongeveer 15 procent van alle huisartsen is overgeschakeld naar het eAttest. Van de 16 000 huisartsen in ons land bezorgden er 2 455 al eAttesten aan CM. Is jouw huisarts daar nog niet bij, spreek er hem dan gerust over aan. Misschien heeft hij een duwtje in de rug nodig. Kaart de voordelen ervan aan. Computerproblemen mogen geen excuus meer zijn om van het eAttest af te zien. Op aanmoediging van zijn patiënten maakt jouw huisarts wellicht sneller de overstap naar het digitale circuit.

tegemoetkoming op je rekening staat. Op het bewijs staat een identificatienummer waarmee je informatie over de terugbetaling kunt opvragen bij je ziekenfonds. Drop het dus niet in de CM-brievenbus. Jouw ziekenfonds krijgt via het digitale circuit voldoende gegevens om de terugbetaling correct uit te voeren.

Betalingsbewijs bijhouden

Kleinkind ziek

Je betaalt het volledige honorarium aan de huisarts. Dat verandert niet met het eAttest. De huisarts moet je wel altijd een betaalbewijs meegeven. Dat bewaar je tot de

De verwerking van eAttesten gebeurt snel. De terugbetaling wordt gestort op het rekeningnummer dat je aan het ziekenfonds bezorgde. Gaat opa met zijn ziek kleinkind

Geen geloop meer naar de CM-brievenbus. Vincente Cooremans

Guy Puttemans

Sinds februari kunnen huisartsen het doktersbriefje na een raadpleging onmiddellijk elektronisch doorsturen naar het ziekenfonds. Met het eAttest hoef jij zelf niets meer te doen om de terugbetaling te krijgen.

vendien word ik veel vlugger terugbetaald. Het eAttest heeft alleen maar voordelen. Zeker voor oudere mensen.’ ‘Mijn huisarts werkt in een groepspraktijk. Ik raadpleegde binnen de groepspraktijk eens een andere arts. Die gebruikte het eAttest niet. Ik heb toen

naar de huisarts, dan komt de tegemoetkoming niet op de rekening van opa als het ziekenfonds een eAttest krijgt. Per raadpleging het rekeningnummer voor terugbetaling wijzigen, kan niet met het eAttest. Je kunt wel het rekeningnummer laten veranderen als je in de toekomst alle terugbetalingen op een nieuw nummer wenst te ontvangen. Laat dat dan snel weten aan je ziekenfonds met het formulier Registratie of verandering van een bankrekeningnummer. Dat kun je aanvragen bij je regionaal ziekenfonds. Martine Creve

gezegd dat andere artsen dat wel doen. De arts was net aan de slag en haar administratie stond nog niet helemaal op punt. Maar ze beloofde om het snel aan te passen. Met het eAttest krijg je de terugbetaling binnen de week gestort. Ik ben alleenstaande met twee kinderen en vind dat belangrijk. Als je meerdere keren per maand naar de huisarts moet, loopt de rekening gauw op.’ ‘Alleen de huisarts gebruikt nog maar het eAttest. Van mij mag ook de tandarts het snel invoeren.’

eATTEST IN CIJFERS • 2 455 huisartsen op een totaal van 16 000 in België stuurden al eAttesten naar CM.

•

250 000 CM-leden kregen een eAttest van hun huisarts.

•

367 000 eAttesten heeft CM sinds begin februari verwerkt.

•

99 procent van de eAttesten betaalt CM binnen de drie werkdagen terug.

DE VOORZET

En toch willen wij jongeren - net zij die geboren zijn in 2000 - absoluut aanmoedigen om te kiezen voor een loopbaan in de zorgen welzijnssector. Want we gaan hen de komende decennia keihard nodig hebben.

Stefan Dewickere

We leven vandaag immers niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk. Ook in de gezondheidszorg staan we voor een nooit geziene golf aan innovaties. Van apps die je gezondheid in de gaten houden over

toestellen die je volledige DNA in kaart brengen tot robots die mensen helpen revalideren.

Dat zullen zelfs de digital natives die vandaag een beroepskeuze moeten maken, erkennen.

De digitale revolutie en maatschappelijke trends, zoals de vergrijzing, zullen ons gezondheidszorgsysteem radicaal veranderen. Maar welke richting het ook uitgaat, zorg en welzijn zullen altijd rond mensen draaien. Wie zorg nodig heeft, kan het wel eens leuk vinden om bewegingsoefeningen te krijgen van een schattige robot of ziet wel mogelijkheden in een app die helpt om zijn gezondheid in kaart te brengen. Maar als puntje bij paaltje komt, zal hij rekenen op mensen van vlees en bloed.

En net daarom moeten we onze zorgprofessionals koesteren. We moeten er niet flauw over doen, een job in de zorgen welzijnssector is zwaar. Je doet niet elke dag zomaar wat je zelf graag zou doen, maar je speelt voortdurend in op de behoeften van mensen die jouw zorg en zorgzaamheid echt nodig hebben. Dat vraagt gedrevenheid en intrinsieke motivatie. Wie hier met hart en ziel resoluut voor kiest, krijgt veel terug. Zorg verlenen is dan het mooiste wat er is. Als samenleving moeten we enorm trots zijn dat mensen kiezen voor zorg en welzijn en moeten we nog meer inzetten op het verzilveren van dit menselijk kapitaal.

Geen robot die de juiste emoties kan vatten die bij zorg altijd komen kijken. Geen robot die met een patiënt het gesprek kan aangaan over mogelijke behandelingen. Geen robot die in moeilijke omstandigheden door de bomen het bos zal zien.

Luc Van Gorp, Voorzitter CM

CMziekenfonds

88 procent van de verpleegkundigen gaat gebukt onder de hoge werkdruk, zo blijkt uit een onderzoek van de krant Het Laatste Nieuws. Het zijn allerminst opbeurende cijfers. En dat juist wanneer heel wat laatstejaars in het middelbaar onderwijs een studiekeuze mogen maken. Je zou voor minder een job in de zorgsector vermijden.

CMziekenfonds

ZORGEN VOOR ZORG

¬ hoe gaat het met u? IN DE KIJKER

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Hoe herken je een voedselallergie?

‘Allergieën ops is detective Veel mensen hebben ooit al eens symptomen van een allergie of intolerantie gehad, zonder uiteindelijk te weten te komen waaraan dat lag. We nemen voedselallergieën onder de loep met de hulp van professor Christine Breynaert, allergoloog in het UZ Leuven. ‘Een allergie opsporen, dat is detectivewerk.’

WAT IS EEN VOEDSELALLERGIE EN HOE VAAK KOMT HET VOOR? Professor Christine Breynaert: ‘Een voedselallergie is een abnormale reactie van je afweersysteem op stoffen die je via bepaalde voeding opneemt. In totaal hebben slechts 0,2 tot 3,1 procent van de Europeanen last van een echte voedselallergie. Veel mensen die denken dat ze allergisch zijn, hebben eerder last van een intolerantie.’

WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN EEN ALLERGIE EN EEN INTOLERANTIE?

Ga eerst naar je huisarts, niet meteen naar een allergoloog. Professor Christine Breynaert

DIËTIST HELPT JE OP WEG, CM GEEFT TEGEMOETKOMING CM geeft een tegemoetkoming voor wie dieetadvies wil van een erkende diëtist, bijvoorbeeld over gespecialiseerde voeding bij een allergie of ziekte. Het gaat om een eenmalige tegemoetkoming van 40 euro voor wie minstens 4 sessies volgt.

✔ www.cm.be/voedingsadvies

‘Bij een voedselallergie heb je symptomen die ontstaan door een reactie van je afweersysteem. Die reactie treedt vrijwel altijd onmiddellijk op en is mogelijks zeer ernstig. Een voedingsintolerantie daarentegen is een overgevoeligheid voor bepaalde voedingsmiddelen, die niets te maken heeft met het afweersysteem. De klachten kunnen soms lijken op die van een echte allergische reactie. Meestal weet je niet hoe het ontstaat. Intoleranties zijn dus veel moeilijker op te sporen. Maar ze zullen zeker geen levensbedreigende reacties geven.’ ‘Een bekend voorbeeld is het verschil tussen een koemelkallergie en een lactose-intolerantie. Als je lactose-intolerant bent, dan ontbreekt een bepaald stofje in je dikke darm dat melksuiker of lactose verwerkt. Daardoor krijg je buikkrampen, diarree en winderigheid. Patiënten mijden het best lactose en gebruiken lactosevrije producten of een supplement, bestaande uit het stofje dat te kort is in de darm.’ ‘Bij een koemelkallergie daarentegen reageert je afweersysteem tegen koemelkeiwitten. Ook bij sporen van koemelkeiwitten kan dit levensbedreigende reacties geven.’

HOE SPOOR JE EEN VOEDSELALLERGIE OP? ‘Een opgezwollen tong of lippen, toegeknepen keel, astma, jeukende huiduitslag (netelroos), plotse buikpijn, misselijkheid, braken, flauwvallen … Dat zijn allemaal signalen die kunnen wijzen op een ernstige voedselallergie. Vaak is een allergische reactie een combinatie van deze symptomen. Om te weten te komen om wat voor allergie het gaat, is het verhaal van de patiënt belangrijk. Je kunt het best een allergie opsporen door een checklist aan te leggen, een soort allergielogboek (zie hiernaast). Daarnaast kun je met je smartphone foto’s nemen van de huidreactie.’

WANNEER GA IK NAAR DE HUISARTS, WANNEER NAAR EEN SPECIALIST? ‘Als je denkt dat je een voedselallergie of -intolerantie hebt, ga je naar de huisarts om dat te bespreken. De huisarts kan je indien nodig nadien naar een allergoloog doorverwijzen voor verder onderzoek, met huid- en bloedtesten. Als je een zware of levensbedreigende allergische reactie hebt waarbij je bijvoorbeeld kortademig wordt, je keel toegaat of je bewusteloos geraakt, bel dan een ambulance of ga naar de spoed.’

HOE BEHANDEL JE EEN VOEDSELALLERGIE OF -INTOLERANTIE? ‘Heb je een voedselallergie of -intolerantie, dan pas je het best je voeding aan op basis van de uiteindelijke diagnose. Voor bijkomende begeleiding kun je te rade gaan bij een gespecialiseerde diëtist.Die weet welke verborgen voedingsmiddelen je moet schrappen en helpt je met het lezen van etiketten in de supermarkt. Enkel als je een ernstige voedselallergie hebt, met gevaarlijke reacties, heb je het best steeds een adrenalinepen bij je. Daarmee kun je jezelf adrenaline toedienen, wat de reactie stopt en je tijd geeft om hulp te zoeken. De adrenalinepen wordt grotendeels terugbetaald door de ziekteverzekering.’

¬ hoe gaat het met u?

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Guy Puttemans

psporen vewerk’

HOE GAAT HET MET U?

Tekst: Sarah Vandoorne

Uitkijken naar de zomer Allergische reactie? Beantwoord deze vragen Noteer goed wat je doet en inneemt tot 12 uur voor de reactie. Met die informatie kun je een logboek aanmaken, dat je kan helpen om je allergie op te sporen. Dit heb ik gegeten de uren voor de reactie:

Dit heb ik (probleemloos) gegeten na de reactie:

Deze geneesmiddelen (inclusief pijnstillers en ontstekingsremmers) heb ik ingenomen in de uren voor de reactie:

Deze geneesmiddelen nam ik ook nog nadien:

Ik heb . . . . . . . glazen alcohol gedronken voor de reactie. Deze fysieke inspanningen (een zwaar beroep of een sportactiviteit) heb ik geleverd:

Voor vrouwen: In mijn menstruele cyclus zit ik momenteel hier:

Professor Christine Breynaert: Normaal gezien ervaar je onmiddellijk symptomen van een allergische reactie, maar daar bestaan uitzonderingen op. Daarom is het belangrijk om in je logboek terug te gaan tot 12 uur in de tijd en goed te noteren op welk tijdstip je wat juist ingenomen of gedaan hebt. In sommige gevallen treden de klachten namelijk enkel op in combinatie met bepaalde factoren, zoals inspanning leveren.

Hanne Vanaenrode (20) studeert verpleegkunde en is Kazou-monitor en -fanaat van jongs af aan. ‘Van mijn elfde tot mijn achttiende ging ik als deelnemer mee op vakantie. Tot ik niet meer mocht, eigenlijk (lacht). Daarna deed ik mee aan de basiscursus om monitor te worden. Zo leerde ik ook mijn vriend kennen, op een monicursus.’ ‘Ik zit nu in mijn tweede jaar verpleegkunde. Voor mij was het een logische studiekeuze. Ik heb dat met de paplepel binnengekregen, mijn ouders zijn allebei verpleegkundige, mijn zus is dokter. Een fijne studie, vind ik: je leert er bijvoorbeeld hoe je het best met mensen

met een beperking communiceert. Dat kan ik gebruiken bij Kazou. Ik ga mee als verpleegkundige op JOMBA-vakantie voor jongeren met bijzondere aandacht. Daar verdeel ik de medicatie en help ik kinderen als ze zich pijn doen.’ ‘Op de meeste JOMBA-vakanties is er een verpleegkundige mee. Dat zijn vaak studenten of afgestudeerde verpleegkundigen. In de paasvakantie ben ik voor de eerste keer mee geweest als verpleegkundige, naar Massembre. Deze zomer doe ik het opnieuw, deze keer gaat mijn vriend mee. Want, toeval of niet: ook hij is verpleegkundige (lacht).’

Hoe kunnen we je helpen? CM geeft raad.

Kan ik vakantiegeld en ziekte-uitkering combineren? Ben je lang arbeidsongeschikt en heb je dit jaar nog vakantiedagen over? Laat dan zeker het vakantieattest van je ziekenfonds invullen door je werkgever of de werkloosheidsinstelling. Voor dezelfde dag kun je geen ziekte-uitkering en vakantiegeld tegelijk krijgen. Werknemers bouwen elk jaar vakantie op voor het volgende jaar. Als bediende wordt je vakantiegeld verrekend voor elke dag dat je vakantie neemt. Tijdens betaalde vakantiedagen loopt je loon dus gewoon door. Arbeiders daarentegen krijgen hun vakantiedagen in één keer uitbetaald. Kun je door arbeidsongeschiktheid niet werken, dan krijg je na het gewaarborgd loon een ziekte-uitkering van het ziekenfonds. Het is mogelijk dat je door arbeidsongeschiktheid niet al je vakantiedagen hebt opgenomen. Toch krijg je daarvoor vakantiegeld. Arbeiders kregen dat voor alle vakantiedagen al vooraf uitbetaald. De niet-opgenomen vakantiedagen krijgen bedienden nog uitbetaald. Maar een ziekte-uitkering en

vakantiegeld voor dezelfde dag ontvangen, kan niet. Als je lang arbeidsongeschikt bent, kreeg je van je ziekenfonds in de loop van het jaar een vakantieattest. Laat dat zeker invullen door je werkgever en stuur het terug naar je ziekenfonds. Doe je dat niet, dan riskeer je geld te verliezen. Arbeiders en werklozen kunnen ervoor kiezen om hun resterende vakantiedagen gespreid op te nemen. Voor die dagen krijgen ze geen ziekte-uitkering. Als ze vakantiedagen opnemen, zal de ziekte-uitkering voor die periode dus lager zijn. Door hun vakantiedagen evenredig te spreiden, wordt ook de ziekte-uitkering gelijk verdeeld en ondervinden ze geen of weinig financiële gevolgen. Bedienden hebben die keuze niet. Het ziekenfonds verrekent hun vakantiedagen op het einde van het jaar. Hou er dus rekening mee dat je inkomen in december gevoelig lager kan zijn. Deze regeling geldt niet voor statutaire en contractuele ambtenaren.

KNIPSELS Uitstrijkje tegen baarmoederhalskanker Vrouwen tussen 25 en 64 jaar laten het best elke drie jaar een uitstrijkje nemen. Daartoe moedigt het Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker aan. Met labotesten kunnen afwijkende cellen worden opgespoord voordat ze kankercellen worden. Baarmoederhalskanker ontstaat heel langzaam.Vroegtijdige opsporing kan verwikkelingen of een (zwaardere) behandeling vermijden en verhoogt de kans op genezing. Als je tot de leeftijdsgroep behoort en een uitstrijkje te lang geleden is, stuurt het Centrum voor Kankeropsporing je een uitnodigingsbrief. Je maakt zelf een afspraak met je huisarts of gynaecoloog. Het uitstrijkje wordt om de drie jaar volledig terugbetaald. Enkel voor de consultatie betaal je remgeld.

✔ www.bevolkingsonderzoek.be Gezinsenquête Respect voor anderen vinden ouders belangrijk. Vooral moeders hechten daar belang aan. Bij vaders scoren ‘goed opgeleid’ en ‘gevoel voor verantwoordelijkheid’ hoger dan bij moeders. Dat zijn enkele resultaten van de grote gezinsenquête die het Vlaams departement van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin in 2016 uitvoerde. 2 600 Vlaamse gezinnen namen deel.

Glutenintolerant? Slechts een op de tien mensen die lijden aan coeliakie of glutenintolerantie is zich daarvan bewust. Volgens de Vlaamse Coeliakievereniging duurt het gemiddeld dertien jaar vooraleer de diagnose wordt gesteld. Hierdoor lopen patiënten meer kans op complicaties. De Vlaamse Coeliakievereniging heeft een online zelftest gemaakt. Bij coeliakiepatiënten beschadigen gluten het slijmvlies van de dunne darm, waardoor voedingsstoffen niet goed meer kunnen opgenomen worden.

✔ www.coeliakie.be Mijn kind denkt aan zelfmoord Ouders van kinderen met zelfmoordgedachten vinden informatie op de nieuwe website Help! Mijn kind denkt aan zelfmoord. Het is een initiatief van Odisee, het Kenniscentrum Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen. Getuigenissen van ouders in een gelijkaardige situatie en inzichten van experts komen aan bod. Daarnaast bevat de website informatie over zelfzorg en rechten van ouders. Ook oefeningen in opvoedingsondersteuning zijn opgenomen. Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be.

✔ www.zelfmoord1813.be/ouders

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Leren programmeren aan CM-academie Binnenkort studeert een klas Java-ontwikkelaars af aan de CM-academie. CM innoveert met een IT-school? Dat klinkt misschien gek, maar niet voor Julien Serbruyns (31). ‘Met IT kan ik mensen op een heel concrete manier helpen.’

ava, IT … Het klinkt als een vreemde sprong voor iemand die van opleiding eigenlijk sociaal werker is. ‘I n die branche heb ik nooit een job uitgeoefend’, steekt Julien van wel. ‘Ik ben begonnen als aankoper van industriële buizen, slangen en koppelingen. Daarna werd ik voorraadbeheerder in hetzelfde bedrijf. Ik moest ervoor zorgen dat de juiste stock op het juiste moment op de juiste plaats lag.’ Na een aantal jaren voelde Julien zich er niet meer op zijn gemak. ‘De bedrijfssfeer was niet zo goed. Broodnodige evaluaties hielpen niet. Toen vertelde een vriend me over de Java-opleiding van CM. Ik was onmiddellijk geïnteresseerd.’

Java? ‘Java is een programmeertaal om bepaalde applicaties te maken, zoals het eAttest’, legt Julien uit. ‘Die applicaties moeten rekening houden met allerlei regels, uitzonderingen en berekeningen. Wij zorgen ervoor dat de applicatie op basis van bepaalde gegevens, zoals loon en leeftijd, de juiste uitkomst geeft.’ Nu klinkt hij als een volleerde IT-specialist, maar voor de opleiding had Julien nog weinig tot geen ervaring met IT. De interesse en de goesting waren er wel. ‘Op mijn vorige job moest ik simpele bestandjes programmeren in Excel. Als ik daarmee bezig was, vloog de tijd. Mijn collega’s wisten dat ik graag met computers bezig was en kwa-

Michael de Lausnay

¬ hoe gaat het met u?

u Julien Serbruyns: ‘Wij maken het leven van CM-werknemers en leden gemakkelijker.’ men naar mij voordat ze bij het IT-departement aanklopten. Dat vond ik eigenlijk een van de leukste dingen aan de job, op een heel concrete manier mensen helpen.’

Maatschappelijke rol Zo’n Java-opleiding kun je natuurlijk ook ergens anders volgen, maar CM heeft twee streepjes voor volgens Julien. ‘Bij CM werk ik voor mensen. Die maatschappelijke rol, dat sociale aspect waar ik voor gestudeerd heb, vind ik hier weer terug. Momenteel ontwikkelen we een applicatie voor mensen die vanuit het buitenland naar België verhuizen en voor het eerst zullen bijdragen aan onze sociale zekerheid. Dat gaat eigenlijk over een kleine groep, maar toch wil CM investeren om het ook voor die mensen gemakkelijk te maken. De tweede reden? Ik word betaald om deze opleiding

te volgen en heb daarna een vaste job. Daar zeg ik geen nee tegen.’ Eind deze maand studeren Julien en zijn vijftien klasgenoten af na vier maanden opleiding. ‘De voorbije maanden waren intensief, maar belonend. We krijgen steeds een stukje theorie en zetten dat daarna onmiddellijk om in de praktijk.’ ‘Na de proclamatie krijgen we elk een team toegewezen waarbij we kunnen aansluiten. Ik zal iets doen binnen de Vlaamse sociale bescherming. Wat weet ik nog niet precies. Het doel van een Java-ontwikkelaar is op zich altijd hetzelfde: we maken het leven van de CM-werknemers en leden gemakkelijker.’ Michiel Verplancke

✔ www.cm.be/java-academy

Het wondermooie eiland Malta 8-daagse cultuurvakantie

Het eiland Malta heeft veel te bieden: een zonnig klimaat, historische dorpjes, een heerlijke mediterrane keuken, een azuurblauwe zee en een zeer vriendelijke bevolking. We bezoeken o.a. Valletta, Mdina, het eiland Gozo, Blue Grotto en het vissersdorpje Marsaxlokk. Je verblijft er in een schitterend viersterrenhotel in de hoofdstad Valletta, die behoort tot het Unesco werelderfgoed. Prijs en periode Van 1 tot 8 oktober 2018 voor 1 225 euro. De toeslag voor een single kamer bedraagt 259 euro.

Boek snel via 070 233 119 of www.intersoc.be

Intersoc Werkvakanties

Beleef de zomer van je leven als vrijwilliger bij Intersoc Voor de zomer zijn we nog op zoek naar vrijwilligers om mee te helpen in een hotel- of animatieploeg in een van onze hotels in Europa. Onze vrijwilligers omschrijven hun werkvakanties bij Intersoc als ‘fantastische reizen in een mooie omgeving waarop je veel leuke mensen leert kennen’. Ook jij kan een superzomer beleven als vrijwilliger. Ontdek meer over onze werking via www.intersocwerkvakanties.be of stel je meteen kandidaat. Je kan ons ook bereiken op het nummer 02 246 47 35. Hopelijk tot deze zomer!

¬ hoe gaat het met u?

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Reportagemaakster Karine Claassen over Afscheid op Eén

‘Als je afscheid kunt nemen, grijp dan die kans’ Vijf mensen lieten reportagemaakster Karine Claassen (28) toe op het intiemste moment van hun leven: het einde. In het productiehuis waar ze die momenten samen puzzelt, vertelt ze bevlogen over de reeks, maar vooral over de mensen die ze erdoor leerde kennen. Waarom wil je deze reeks tonen aan mensen? Karine Claassen: ‘Met Afscheid wil ik het onbespreekbare bespreekbaar maken. Deze mensen krijgen een stempel: palliatief, terminaal, wil euthanasie. Plots leven zij in de marge van de maatschappij, maar dat blijven gewoon mensen. Mensen die voor hun levenseinde staan en die we niet mogen vergeten. Het loont om naar hen te luisteren.’

VRT/Geert Van Hoeymissen

Wat hebben zij je geleerd over het leven? ‘Vanaf nu wil ik de dingen benoemen en eerlijker zijn. Tegenover anderen maar vooral tegenover mezelf. Het is een cliché, maar je hebt maar één leven. Het is gewoon zo kort. We doen zo veel dingen voor een ander. En dat is schoon. Maar doe ook gewoon de dingen die jij wilt in het leven. Zeker als het gaat om je levenseinde. Het is het laatste dat je nalaat.’

Leven zonder betekenis Een uitspraak van MS-patiënt Bart uit de eerste aflevering bleef me bij. ‘Het leven gaat verder maar met minder betekenis.’ ‘Dat gaat door merg en been. Maar voor hem is dat zijn realiteit. Ik heb hem onlangs opgezocht om de beelden te laten zien. Die uitspraak was erg confronterend voor hem en zijn vrouw. Zij hoorde dat voor de eerste keer. Maar ze weten allebei dat het de waarheid is. Hij kan niet meer alleen naar het toilet, vergeet steeds meer … Zijn vrouw probeert wel nog zijn leven in te vullen. Door er thuis voor hem te zijn of door hem kortverhalen te geven om te lezen. Want dat deed – doet – hij graag.’ Geldt die uitspraak ook voor de andere mensen in de reeks? ‘Goh, ik denk het niet. Voor Theo uit de tweede aflevering heeft het leven een nog diepere betekenis gekregen, denk ik. De dokters verklaarden hem terminaal, maar hij heeft die fatale datum ruimschoots overschreden. Ook voor Annick is dat anders. Zij heeft een ongeneeslijke kanker, maar haar kinderen zijn haar leven op dat

We zullen nooit weten hoe het is om de dood in de ogen te kijken.

u Karine Claassen: ‘Het programma heeft me rust gebracht in mijn eigen rouwproces.’ moment. Zij geven haar betekenis. En ook Suzy geeft tot het einde betekenis aan haar leven. Zij deed specifiek mee aan de reeks om het taboe rond euthanasie te doorbreken, want dat is er nog steeds, vindt ze. Dat merk je ook wel aan de reactie van haar man, die er moeilijk vrede mee kan nemen.’

Jij lijkt me toch vrij vlot? ‘Daar zou je van schrikken. Ik heb dat geleerd. Er is een heel groot verschil tussen wie ik nu ben en wie ik een half jaar geleden was. Dan heb ik het niet over mijn karakter, maar net over die dingen benoemen. Daarin heb ik veel stappen gezet sinds de dood van mijn vader.’

Tijd voor afscheid Je verloor zelf je vader aan kanker. Heb je deze reeks ook gemaakt voor hem? ‘Nee, het klinkt misschien cru, maar dat ging mijn vader niet terugbrengen. Het heeft mij wel rust gebracht in mijn eigen rouwproces. En het heeft mij iets doen inzien. Net zoals de mensen in de reeks, wist ik dat hij ging sterven. Ik wist alleen niet wanneer. Maar de weken, maanden voor het eindpunt, die palliatieve fase, zijn cruciaal. Mensen kunnen uit het niets uit je leven gerukt worden. Als je al de kans hebt om afscheid te nemen, grijp dan die kans. Ik heb dat niet gedaan. Ik vraag mij af hoe mijn rouwproces zou geweest zijn, als ik er wel bewust mee bezig geweest zou zijn.’ Hoe komt het dat je die kans niet gegrepen hebt? ‘Ik weet het niet. Het zit gewoon ingebakken in de Vlaamse cultuur om niet te praten over dingen die hard en moeilijk zijn.’

Ik heb beter afscheid genomen van de mensen uit Afscheid, dan van mijn vader.

Heb je de mensen uit de reeks vragen gesteld die je je vader had willen stellen? ‘Ik heb keiveel vragen gesteld. Alles wat in mij opkwam. Eigenlijk – en dat is absurd – heb ik beter afscheid genomen van de mensen in Afscheid, dan van mijn vader. Maar ik heb daar vrede mee ondertussen. Het is gemakkelijker als je een buitenstaander bent. Ik heb altijd vlotter kunnen babbelen met mensen die ik niet ken, dan met mensen die dicht bij mij staan. Nu heb ik geleerd om de beide te doen.’

Het leven zoals het is Hebben de mensen die je sprak nog angst voor de dood? ‘Dat verandert doorheen de tijd en is persoonlijk. In het begin zei Theo: Genoeg is genoeg. Als ik niet meer naar de koers of mijn voetbalclub kan gaan … Hup, gedaan. Maar als het echt slecht ging, dan voelde ik dat hij wel bang was. Ik heb dat ook letterlijk gevraagd aan Annick toen ik haar de laatste keer sprak. Ja, zei ze, nu ben ik wel bang. We zullen nooit weten hoe het is om de dood in de ogen te kijken tot we er staan. Terwijl Gaston, de vijfde persoon in de reeks, net rustiger werd op het einde. Hij was heel religieus. En hoe slechter hij werd, hoe sterker hij werd door zijn geloof. Ik keek daar met grote ogen naar. Zelfs zijn vrouw wist niet dat dat zo diep zat.’ Ben jij zelf bang voor de dood? ‘Ik wil niet bezig zijn met de dood. Ik ben 28 (lacht). Ik praat over afscheid. En afscheid nemen maakt deel uit van je leven. Afscheid is gewoon het leven zoals het is. Bij momenten rauw en hard, maar ook met subtiele humor en heel gewoon.’ Michiel Verplancke Afscheid, nog tot 30 mei op woensdag om 21.30 uur op Eén.

¬ uw job, ons werk

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

u Bij DHL-Aviation daalde het aantal uitzendkrachten per maand, elders blijven er problemen.

‘Misbruik uitzendarbeid gaat door’ ‘Bij DHL Aviation werken vandaag minder uitzendkrachten dan vorig jaar. Maar bij andere bedrijven die cargo en bagage afhandelen, zien we nog dagelijks misbruik van uitzendkrachten.’ ACV-Transcom maakt één jaar na de Pano-reportage een balans op.

Staan de uitzendkrachten bij DHL Aviation er vandaag beter voor dan een jaar geleden? Bjorn Vanden Eynde, secretaris luchtvaart bij ACV-Transcom: ‘De voorbije maanden werkten gemiddeld ongeveer 100 uitzendkrachten per maand bij DHL Aviation. Een jaar geleden waren dat er nog 250. Als je weet dat ook het totaal aantal arbeiders steeg, is er dus wel wat verbetering.’ Is de sociale onrust in de sector daarmee gaan liggen? Bjorn Vanden Eynde: ‘Verre van. Verschillende cargo- en bagageafhandelingsbedrijven op de Belgische luchthavens vullen structurele personeelstekorten nog altijd in met uitzendkrachten. En ook de misbruiken met deze uitzendarbeiders blijven duren. De werkdruk is in een aantal bedrijven al maanden onhoudbaar. Soms moet één persoon een volledig vliegtuig uitladen, dit kan niet blijven duren. Uitzendkrachten worden bovendien meestal opgeleid voor één specifieke taak. Als zij moeten bijspringen bij andere opdrachten, zorgt dat voor onveilige situaties en ongevallen.’ Wat moet er dan nog gebeuren? Bjorn Vanden Eynde: ‘Minister van Werk Peeters en Staatssecretaris voor Bestrijding

van Sociale Fraude De Backer beloofden extra controles van de arbeidsinspectie maar die zijn er nog niet. We vragen hier dringend werk van te maken. De arbeidsinspectie moet dan nagaan of uitzendkrachten correct worden behandeld en of de regels rond het overleg tussen bedrijven

Amélie Janssens

✔ Alles over je rechten als uitzendkracht: www.acv-interim.be

Overleg tussen sociale partners in eindfase Piet Van den Bergh, ACV-studiedienst: ‘Na de Pano-uitzending is er binnen de Nationale Arbeidsraad sociaal overleg gestart. Dat overleg nadert nu zijn eindfase. Ik hoop dat we met de werkgevers tot een akkoord kunnen komen om het gebruik van dagcontracten te beteugelen.’

IN DE PRAKTIJK:

Vier nadelen van werken met dagcontracten Glenn Grot is 54 en werkte drieënhalf jaar als uitzendkracht. Meer dan de helft daarvan presteerde hij met dagcontracten bij bedrijven als Katoennatie, DHL en Bpost.

Onbetaalde wachtdienst

‘Je weet nooit wanneer je zal kunnen werken. Zeker niet als je pas begint. De eerste weken krijg je een beperkt aantal opdrachten. De eerste maanden ging het bij mij vaak ook maar om diensten van vier uur. Je neemt die aan, want wat je hebt, heb je. Maar je moet wel altijd beschikbaar zijn. Je zit in een soort van wachtdienst, maar dan onbetaald. Soms kreeg ik overdag telefoon om ‘s avonds te werken. Er wordt een maximale flexibiliteit gevraagd. De uitzendkantoren houden je zoet met de belofte van een weekcontract.’

Onzekerheid

‘Als je niet werkt, heb je geen inkomen. Je bouwt ook pas recht op stempelgeld op als je voldoende da-

Erbarmelijke omstandigheden

‘Het gaat ook vaak over hard labeur. Loodzware pakketten tillen, in een gebogen houding twee keer vier uur lang pakketten scannen met een half uurtje pauze tussenin. Dit soort bedrijven werkt veel met streefcijfers die constant verhoogd worden. Mensen worden als robot gebruikt. Dat brengt dan weer de veiligheid in gevaar.’

Conclusie

Weigeren kan (bijna) niet

‘Weiger je een opdracht, omdat het echt niet past, dan krijg je onmiddellijk de vraag: En waarom niet? Daarna volgt dan: We zullen moeten bekijken of de werkgever je dan nog wil. Dat

gen gewerkt hebt. Dat is vaak niet haalbaar als je als dagloner werkt. Je kan ook niets inplannen. Omdat je permanent beschikbaar moet zijn, is het heel moeilijk om te solliciteren.’

is onzin, het kan de onderneming niet veel schelen wie er komt. Maar als je niet op een vraag ingaat, hypothekeert dat je kansen op opdrachten in de toekomst. Als individu sta je hier compleet machteloos.’

Stefan dewickere

p 10 mei 2017 zond één in het programma ‘Pano’ een reportage uit over het grootschalig misbruik van dagcontracten bij DHL Aviation. De reportagemaker ging undercover en bracht aan het licht dat 250 uitzendarbeiders weken- tot maandenlang werkten met dagcontracten. Het bedrijf startte daarop zelf een intern onderzoek. Ook minister van Werk Kris Peeters beval een onderzoek en startte overleg op met de sociale partners. Maar waar staan we een jaar verder?

en vakbondsafgevaardigden nageleefd worden. We vragen ten slotte ook duidelijkere regels rond uitzendarbeid, met bijvoorbeeld de bepaling dat uitzendcontracten niet langer dan 65 dagen mogen duren.’

u Glen Grott (54): ‘Als individu sta je compleet machteloos.’

‘Ik vrees dat de terugkeer naar stukloon de volgende stap is. Dat je wordt betaald per pakje dat je verwerkt. Bij Deliveroo is het eigenlijk al zover. Voor mij is het verbod op dagcontracten dus de enige oplossing. Ik woonde hiervoor in Nederland. Daar is de flexibiliteit helemaal doorgeslagen. Belgen denken dat het hier niet zo een vaart zal lopen. Maar dat betwijfel ik.’

¬ uw job, ons werk

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Collega’s gewenst als remedie tegen hoge werkdruk Het personeel van Lidl legde een week lang het werk neer omdat de werkdruk te hoog is. Dat is ook een belangrijke verzuchting van werknemers in andere bedrijven, zo blijkt uit een ACV-enquête. Als oplossing vragen zij meer volk op de werkvloer.

e voorbije staking bij Lidl draaide niet om centen. Het personeel uitte zijn ongenoegen over de hoge werkdruk. Die problematiek past in een breder verhaal. De economie doet het weer goed, dus is er meer werk in de bedrijven. Alleen talmen werkgevers om nieuwe mensen aan te werven met een vast contract. Daardoor zit het personeel op hun tandvlees. Hetzelfde werk of zelfs meer moet gebeuren met minder mensen. Ook moeten werknemers langer werken en wordt er steeds meer verlangd van hen.

TOP 5 OORZAKEN VAN WERKSTRESS 1 2 3 4 5

Een te hoge werkdruk is problematisch. Volgens een enquête die ACV vorig jaar uitvoerde is het oorzaak nummer één voor stress op het werk. ‘Werknemers kaartten aan dat hun dienst onderbemand is of dat de administratielast is toegenomen’, zegt Bart Deceukelier van ACV. ‘Al die spanningen kunnen leiden tot problemen met de gezondheid. Zo kan langdurige stress uitmonden in een burn-out.’ Wat zijn dan oplossingen om de druk van de ketel te halen? ACV onderzocht het onlangs in een nieuwe bevraging bij ruim 2 700 werknemers. Met stip op de eerste plaats staat de suggestie om meer personeel aan te werven. Een derde van de respondenten schaart zich achter dat voorstel. ‘Met die nuance dat men vooral extra personeel wil in de uitvoerende functies en

ID/Tim Dirven

Onderbemand

u Na de staking bij Lidl kwam er per filiaal een collega extra om de werkdruk te verlichten. niet staat te wachten op meer leidinggevenden’, zegt Bart Deceukelier. ‘Logischerwijze daalt de werkdruk als je met meer collega’s bent. En dan is de belangrijkste oorzaak voor stress op het werk verholpen.’

Arbeidsherverdeling Die piste bewandelen de directie en vakbonden bij Lidl. Daar is een akkoord dat er, tot aan de nieuwe cao, per filiaal een persoon extra wordt ingezet om de werkdruk te verlichten. Maar volgens het ACV dient

zich een meer structurele, maatschappelijke oplossing aan. ‘Meer dan ooit is er nood aan arbeidstijdvermindering en arbeidsherverdeling. Want iedereen leidt vandaag zo’n hectisch leven. Mensen snakken naar tijd om op adem te komen en zich te ontplooien. Dus kunnen we beter alle werkuren verdelen over meer mensen. Daar hebben de werkgevers uiteindelijk ook baat bij’, besluit Bart Deceukelier. Leen Grevendonck

DE FOCUS

Acvonline

het.acv

EEN BRIEF WAAR IK STIL VAN WERD Het is dinsdag als ik dit stukje schrijf. Morgen, woensdag, zullen tienduizenden mensen in Brussel opnieuw opkomen voor betere pensioenen. Ik zou hier nogmaals al onze voorstellen in dat kader kunnen opsommen. Ik zou kunnen inpikken op de boodschap van academici die maandag in de krant verklaarden dat de regering een zooitje heeft gemaakt van de pensioenhervorming.

Ik bijt niet elke euro maar elke frank in vier, want na aftrek van: belastingen, energie, verzekeringen, telef. e.d. blijft er maandelijks amper 350,- over voor kledij, medische kosten, voeding e.d. Ik weet echt niet waarop ik nog kan besparen….

Maar ik wil liever een brief met u delen. Een brief die Jeanne* opstuurde naar de redactie van Visie. Op het zicht een mooie brief. Op papier, sierlijk handschrift, geschreven met een pen en zwarte inkt. Schoonheid van vroeger. Tot je het verhaal leest.

Dit is een brief van iemand die het zeer moeilijk heeft. Het is een stille kreet van iemand die niet begrijpt hoe ouderen behandeld worden. Deze brief zou ook door een werkloze kunnen geschreven zijn. Of door een langdurige zieke. Of door iemand die het moet rooien met een leefloon.

Ik word 80… Sedert ik weduwe ben, moet ik na jaren 0, weer belastingen betalen…. Vorig jaar Ð 528,53 nu Ð 685,55 (meer dan 30% omhoog!!!!). Ik krijg nergens uitleg wat de reden hiervoor is. heb geen eigendom, géén spaarcenten, een huur van 650,-, een pensioen v. 1350,- en wacht op een plek in de goedkoopste service flat. Ik heb wel recht op V.T. maar geen omnio statuut.

Is dit een soort straf omdat ik zo oud durf worden? (heb ik echt niet om gevraagd!).

Deze brief zou al wie nog ruimte voor besparingen ziet in de sociale zekerheid tot diep nadenken moeten stemmen. Marc Leemans, voorzitter ACV (*)

naam werd gewijzigd omwille van de privacy

Te hoge werkdruk Onaangename bedrijfs- en communicatiecultuur Te weinig flexibiliteit voor werknemer Onvoldoende werkzekerheid Mobiliteitsproblemen

TOP 5 OPLOSSINGEN VOOR MINDER STRESS 1 2 3 4 5

Meer personeel Betere communicatie in de onderneming Flexibiliteit in werkuren voor werknemer Meer opleiding en vorming Goede werkplanning

Bron: enquête ACV

¬ uw job, ons werk

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

1 op 4 holebi’s wordt gepest op het werk

‘Die onschuldige grapjes zijn minder onschuldig dan ze lijken’ Zaterdag 19 mei trekt de kleurrijke parade van de Belgian Pride door de straten van Brussel. Holebi’s en transgenders vragen op die manier aandacht voor diversiteit en eisen het recht op om zichzelf te mogen zijn en tonen op straat. Maar kunnen ze ook volledig zichzelf zijn op de werkvloer?

ecent onderzoek van de ULB (Université Libre de Bruxelles) heeft aangetoond dat minder dan de helft van de holebi’s tegenover hun collega’s uit de kast komt. Tegen een leidinggevende praat maar 37 procent over zijn geaardheid. Bij transgenders zijn de cijfers nog lager: slechts 16 procent is open over de genderidentiteit.

‘Op de werkvloer ervaren holebi’s en transgenders toch nog vaak discriminatie of pestgedrag’, verklaart Thomas Jans de cijfers. Hij is stafmedewerker bij KliQ vzw, een vormingsorganisatie met expertise in seksuele diversiteit en genderdiversiteit. Zij begeleiden organisaties en bedrijven in een traject naar meer inclusie. ‘Een tiende van de holebi’s en transgenders geeft aan dat ze op de werkvloer te maken hebben met expliciet pestgedrag. Een kwart meldt impliciete pesterijen. Vaak zijn het de onschuldige grapjes die toch minder onschuldig zijn dan ze lijken. En die ertoe leiden dat ze terug in hun schulp kruipen of hun coming-out uitstellen. Als binnen een bedrijf de stereotypen rond mannen en vrouwen zwaar doorwegen, kan dat ook als gevolg hebben dat werknemers hun talenten onderdrukken. Omdat ze niet passen in het beeld.’ Hoewel vakbonden zwaar inzetten op diversiteit, zijn ze op dit vlak niet actief genoeg, zeggen de onderzoekers van de ULB nog. Daarom werd binnen het ACV het platform ‘ACV CSC LGBT@Work’ opgericht. ‘LGBT is een gangbare Engelse afkorting en

Belga

Talenten onderdrukken

u De Belgian Pride in Brussel vorig jaar. Dit jaar stapt het ACV voor de eerste keer mee in deze kleurrijke parade. betekent lesbian, gay, bisexual en transgender. Holebi en transgender, dus’, vertelt initiatiefnemer Denis Bouwen van de bediendencentrale LBC-NVK. ‘Het is de bedoeling om binnen de diversiteitswerking ook specifieke aandacht te geven aan holebi’s en transgenders en zo de openheid tegenover LGBT-werknemers op de werkvloer te bevorderen. Ons eerste wapenfeit is de deelname aan de Pride Parade in Brussel.’ Amélie Janssens

✔ Meer info via

acvcsc.lgbt.work@gmail.com en op www.kliqvzw.be

WAT KUNNEN WERKGEVERS DOEN? • In vacatures staat vaak een omschrijving die benadrukt dat het bedrijf een divers personeelsbeleid voert. Vermeld daarin uitdrukkelijk dat ook holebi’s en transgenders welkom zijn. • Bij verwijzingen naar de vertrouwenspersoon kan je als werkgever vermelden dat werknemers er ook met vragen rond geaardheid en genderidentiteit terecht kunnen. • Maar werkgevers kunnen ook verder gaan dan dat. Bij veel bedrijven en organisaties is een hospitalisatieverzekering een onderdeel van het verloningspakket. Ook daar kan je inclusief werken, door bijvoorbeeld de medische zorgen voor transpersonen op te nemen in de polis.

Internationale aanpak van (seksueel) geweld op het werk Geweld op de werkvloer is niet nieuw. De wil om het probleem op internationaal niveau aan te pakken is dat wel. Evident is dat niet, zeker niet wat seksueel geweld betreft. Dat is in heel wat landen nog onbespreekbaar. Eind mei zal de conferentie van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) hierover discussiëren en proberen regels vast te leggen. De eerste kaap die moet gerond worden, is bepalen wat allemaal onder de noemer geweld valt. En waar de werkomgeving stopt, wat niet makkelijk is in digitale tijden.

e wens om ook seksueel geweld op het werk uit de taboesfeer te halen is er in ieder geval. In Hollywood barstte een flink half jaar geleden de bom. Ook in Vlaanderen volgde de intussen bekende hashtag #MeToo snel. Grensoverschrijdend gedrag

blijft echter niet beperkt tot de wereld van filmsterren. Ook op de gewone werkvloer is het een wijdverspreid en gekend fenomeen. Onderzoek van ACV Voeding en Diensten bracht kort voor de MeToo-bom barstte aan het licht dat ongeveer een op de drie schoonmaaksters en gezinshelpsters

ooit in aanraking kwam met seksueel geweld op het werk. Internationaal onderzoek toont gelijkaardige cijfers over de hele wereld en in verschillende sectoren.

Nood aan internationale regels Het ACV greep in maart de internationale vrouwendag aan om die kwestie aan te kaarten bij Minister van werk Kris Peeters. Peeters maakte zich sterk dat België een voortrekkersrol zal spelen in de internationale aanpak van het probleem bij de Internationale Arbeidsorganisatie. Dat blijkt broodnodig aangezien slechts een handvol landen doeltreffende wetgeving heeft tegen deze praktijken. De IAO organiseert vanaf eind mei haar

jaarlijkse conferentie in Genève. Geweld op de werkplek wordt daar voor een eerste keer door een speciale commissie behandeld. Vertegenwoordigers van werknemers, werkgevers en overheden van over de hele wereld zullen in die commissie een conventie en een aanbeveling bespreken. Een conventie zou betekenen dat er internationaal bindende regels komen. Peeters beloofde in maart dat België zich zal inspannen voor die sterke conventie en begeleidende aanbeveling. Als de discussie binnenkort gunstig resultaat oplevert, zouden er al in 2019 bindende regels kunnen volgen. Dat zou een opsteker zijn voor de IAO die dan haar honderdste verjaardag viert. (NDN)

¬ uw job, ons werk

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Zware en beroep

De regering-Michel besliste de wettelijke pensioenleeftijd vanaf 2030 te verhogen tot 67 jaar. Voor bepaalde jobs zullen uitzonderingen op die regel gelden. De komende maanden onderhandelen de sociale partners over een lijst van ‘zware beroepen’ die in aanmerking komen om vroeger met pensioen te gaan. Daarvoor werden alvast vier cri-

teria vastgelegd die kunnen leiden tot een erkenning als zwaar beroep: fysiek zwaar werk, een belastende werkorganisatie, risicovol werk en mentale belasting als verzwarende factor. In vier nummers gaat Visie dieper in op deze criteria. Vandaag deel 3.

CRITERIUM 3: RISICOVOL WERK

Risicovol, wat is dat eigenlijk? Als je risicovol of gevaarlijk werk doet, dan mag je je beroep als ‘zwaar’ bestempelen. Alleen is er nog enige onduidelijkheid over wat het begrip ‘risicovol’ precies inhoudt.

e kunt het criterium enerzijds heel eng interpreteren. Je werk is dan risicovol als je het leven of de veiligheid van anderen in gevaar kan brengen. Voorbeelden zijn piloot, chauffeur, politieagent, operator in een kerncentrale,…

Anderzijds kun je aan het criterium een ruime betekenis geven. Dan komen alle jobs in aanmerking die een risico inhouden voor je eigen gezondheid. Een voorbeeld is wanneer je langdurig blootgesteld wordt aan gevaarlijke stoffen. Of wanneer de kans op een ernstig arbeidsongeval groot is. ‘Het probleem is dat er bij Fedris,

het federaal agentschap voor beroepsrisico’s, geen statistieken beschikbaar zijn rond de kans op een arbeidsongeval per beroepsgroep’, weet Herman Fonck van de dienst Onderneming van ACV. ‘Dat bemoeilijkt het opstellen van een lijst met zware beroepen op basis van een ruime definitie van het begrip risicovol werk.’

VOORBEELD: DE WEGENWACHTER

‘De meest veilige situatie is als er file is’ In zijn job als wegenwachter bij VAB moet Luc Verbruggen (55) altijd op zijn qui-vive zijn. Terwijl hij een auto depanneert langs de kant van de weg, raast het verkeer soms voorbij op slechts enkele meters afstand. ‘Het is vooral het risico op een ongeval dat mijn beroep zwaar maakt.’

Maar Luc is vooral alert op het verkeer dat voorbijkomt als hij langs een drukke baan een interventie moet doen. ‘Chauffeurs zijn soms onoplettend of met andere dingen bezig. Hierdoor wijken ze soms af van hun rijstrook.’

Anticiperen op gevaar De algemene regel is dat de wegenwachters de auto van de klant eerst naar een veilige plaats slepen, vooraleer ze hem proberen te herstellen. ‘Maar soms is dat niet mogelijk’, zegt Luc. ‘Ik hou dan voortdurend de vrachtwagens in het oog en probeer ook te anticiperen op mogelijk gevaar. Dan stel ik mij de vraag naar welke kant ik het best wegduik als een wagen zou afwijken van zijn rijbaan.’ Dat Luc zo oplettend is, is niet voor niets. ‘Het gebeurt gelukkig niet zo vaak, maar

Thomas Legrève

Wie een ongeval of pech heeft met zijn wagen kan een beroep doen op de wegenwachters van VAB. In de regio rond Antwerpen helpt Luc Verbruggen al 32 jaar gestrande automobilisten uit de nood. Maar het werk dat hij doet is niet zonder gevaar. ‘Vingers en vrachtwagens’, antwoordt Luc op de vraag welke de voornaamste risico’s zijn die hij loopt. ‘Als ik naast een drukke baan sta met veel lawaai en bezig ben onder de motorkap, dan kan het al eens gebeuren dat de klant de motor op het verkeerde moment start. Het is altijd opletten dat mijn vingers nergens tussen gekneld raken.’ u Wegenwachter Luc Verbruggen: ‘Het is altijd opletten geblazen, want je ziet de gekste dingen op de weg.’ er zijn collega’s die aangereden zijn of die gekneld zijn geraakt tussen hun sleepwagen en de auto van de klant. Zelf heb ik nog nooit iets meegemaakt. Maar ik heb al vaak gedacht: amai, dat was nipt. We houden natuurlijk wel bepaalde veiligheidsvoorschriften in acht. Zo dragen we fluo werkkledij om goed zichtbaar te zijn en bakenen we ons werkterrein af met kegels. Soms bellen we de verkeerspolitie om ons te assisteren of om een rijstrook af te sluiten. Twee keer per jaar volgen we ook een opleiding rond veiligheid. Maar het risico volledig herleiden tot nul kan niet.’

der. Dan moest je nog veel meer sleutelen aan de mechaniek van een auto. Doordat wagens tegenwoordig veel elektronica bevatten, is het werk verlicht. Maar de omstandigheden waarin ik mijn job moet doen, die zijn wel verzwaard. Het verkeer is alleen maar drukker geworden. Vroeger was je op een zaterdag- of zondagvoormiddag bij wijze van spreken de enige op de baan. Nu is het altijd opletten geblazen, want je ziet de gekste dingen op de weg. De meest veilige situatie voor mij is eigenlijk wanneer er een file staat. Want dan kan er in principe niets gebeuren.’

In de 32 jaar dat Luc wegenwachter is, is zijn beroep zowel lichter als zwaarder geworden. ‘Vroeger was de job fysiek zwaar-

Werken in shiften Over zes jaar mag de nu 55-jarige Luc met vervroegd pensioen. ‘Ik zie het zitten om

er de komende zes jaar nog voor te gaan. Dat komt omdat ik mijn job graag doe, anders hou je een beroep als wegenwachter ook niet vol. Maar ik kijk ook wel uit naar mijn pensioen, want sinds een jaar of twee voel ik dat het werken in shiften zwaar begint te wegen. De ene keer werk ik vroeg, dan weer laat, de andere keer ’s nachts. Een shift duurt normaal gezien tien uur, maar in de winter komen daar vaak overuren bij. En bij slecht weer ben je geen seconde vrij. Wegenwachter is een zwaar beroep. Wie dat betwijfelt, nodig ik graag uit om in de winter met mij mee op pad te gaan.’

Leen Grevendonck

¬ uw job, ons werk

KNIPSELS Welk outplacementbureau kies je het best? Meer en meer mensen volgen een outplacementtraject om na hun ontslag makkelijker een nieuwe job te vinden. Om te weten bij welk bureau je het best geholpen zal worden, kun je de beoordelingen raadplegen op de ACVwebsite. Een outplacementbureau zoekt geen nieuwe baan voor jou, maar leert je hoe je die zoektocht het best kunt aanpakken. In sommige gevallen wordt je opzegvergoeding verminderd met de kostprijs van de outplacementbegeleiding. Het is dus belangrijk dat die begeleiding kwaliteit biedt. Daarom houdt het ACV beoordelingen bij van outplacementkantoren door werknemers. Die kun je raadplegen op de website outplacement.acv-online.be. Per outplacementkantoor vind je de algemene tevredenheidsscore terug, maar ook detailscores over onder meer de praktische dienstverlening, de kwaliteit van de begeleiding en het resultaat (bijvoorbeeld een passende job gevonden).

✔ Heb jijzelf al een outplacement-

traject gevolgd? Neem dan enkele minuten de tijd om de enquête op outplacement.acv-online.be in te vullen. Zo help je mensen verder die in de toekomst mee een outplacementkantoor moeten kiezen.

Brochure en Infolijn over studentenarbeid Je bent jong, je zit op school en je wil wat geld om je studies te betalen of je droomt van een auto, een laptop of een nieuwe smartphone? Dus zoek je een studentenjob. Veel studenten hebben een leuke werkervaring, maar jaarlijks raken ook een aantal jongeren ontgoocheld. Het beloofde loon was er niet of ziek zijn betekende ontslag. De ACV-brochure ‘Lonend studentenwerk’ legt je haarfijn uit wat je rechten zijn. Aan de hand van een aantal vragen leidt deze brochure je door de ingewikkelde wetgeving voor jobstudenten. Je kunt de brochure downloaden op www.acv-online.be of afhalen in je ACV-dienstencentrum. Heb je nog vragen of problemen na het lezen van deze brochure? Dan kan je altijd gratis een beroep doen op ISA, de Infolijn Studentenarbeid van het ACV. Je kan elke werkdag in de namiddag chatten met ISA (www.chatmetisa.be) of bellen op het nummer 02 244 35 00. Mailen kan altijd via isa@acv-csc.be.

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

Kort zorgverlof bij hospitalisatie kind ook voor co-ouders Sinds 1 november 2012 heb je als werknemer recht op een kort zorgverlof bij de hospitalisatie van je minderjarig kind. Recent verduidelijkte de RVA dat in geval van scheiding beide ouders het kort zorgverlof kunnen opnemen.

én van de wettelijk voorziene verloven die je hopelijk nooit nodig hebt, is het kort zorgverlof voor ouders wiens minderjarig kind gehospitaliseerd werd. Een telefoontje uit de crèche of school, of je stelt het zelf vast: je kind moet dringend gehospitaliseerd worden. In dergelijke gevallen, wanneer de hospitalisatie onvoorzienbaar was, heb je onmiddellijk recht op het kort zorgverlof. Je werkgever kan het kort zorgverlof in geen geval weigeren. Je krijgt hiervoor een uitkering van de RVA in plaats van loon. Ook wanneer de hospitalisatie gepland is, kan je van deze regeling gebruik maken als je het minstens zeven kalenderdagen op voorhand aanvraagt. In beide gevallen heb je recht op een verlof van één week, verlengbaar met één week. Merk je dat de twee weken niet zullen volstaan, dan kan je aansluitend gebruik maken van het gewone zorgverlof met een aanvraagtermijn van zeven kalenderdagen.

u Beide ouders hebben recht op één week zorgverlof.

Wat bij co-ouderschap? De reglementering voorziet in een cascaderegeling, die voorrang geeft aan inwonende ouders of andere gezinsleden. Dit kon aanleiding geven tot discussie bij coouderschap. Na een echtscheiding wordt een kind immers op het adres van één ouder gedomicilieerd. Kamerlid Nahima Lanjri drong bij de minister van Werk Kris Peeters aan dat beide ouders recht moeten hebben op het kort zorgverlof.

De RVA nam intussen in zijn instructies op dat in geval van scheiding de beide ouders van het gehospitaliseerde kind het kort zorgverlof kunnen opnemen. Dus ook de ouder die op een ander adres dan het kind gedomicilieerd is, kan dit voortaan zonder problemen aanvragen. Piet Van den Bergh

Huishoudhulp wordt verzorgende op kosten van het werk Doorgroeien op de werkplek is niet altijd zo vanzelfsprekend. In de gezinszorg kunnen huishoudhulpen zich nagenoeg gratis omscholen tot verzorgende of zorgkundige. En dat met behoud van loon.

Ingrid voltooide haar opleiding tot verzorgende en behaalde nadien nog het diploma van zorgkundige. ‘Op vrijdag studeerde ik af en de maandag erop kon ik al beginnen bij de thuiszorgdienst van Familiehulp. Ik doe mijn job met veel plezier. Ik ben erg blij dat ik door het Project 3030 de kans gekregen heb om een nieuwe stap in mijn loopbaan te zetten. Anders was ik nooit opnieuw gaan studeren, want dat was financieel niet haalbaar.’

ijna tien jaar geleden startte in de sector van de gezinszorg het ‘Project 3030’. Dat geeft de kans aan huishoudhulpen om zich gedurende één jaar in voltijds dagonderwijs om te scholen tot verzorgende of zorgkundige. Voor de cursist is de opleiding nagenoeg gratis en hij behoudt ook zijn loon- en arbeidsvoorwaarden. ‘Het is de sector zelf die het project financiert’, zegt Bart Vannetelbosch, nationaal secretaris bij ACV Voeding en Diensten. ‘Elk jaar kunnen veertig voltijds equivalenten aan de opleiding beginnen, wat in de praktijk neerkomt op zo’n vijftig cursisten. Het project is erg succesvol: bijna negen op de tien cursisten slaagt voor de opleiding en bijna acht op de tien stroomt nadien door naar een job van verzorgende binnen de eigen dienst.’

Ingrid Valkeneers (48) is een van die oudcursisten. Als poetshulp bij Familiehulp

kwam zij vijf jaar geleden in aanmerking voor het ‘Project 3030’. ‘Ik heb mij kandidaat gesteld voor het project, omdat ik meer wilde doen als poetsen. Ik wilde een nieuwe uitdaging in mijn beroepsleven’, zegt Ingrid. ‘Door mijn werk als poetshulp had ik ondervonden dat oudere mensen mij wel liggen. Dus ik zag dat volledig zitten om mij om te scholen naar een zorgberoep. Opnieuw gaan studeren was wel heel zwaar. Ik was dat niet meer gewoon, plus ik had ook een gezin om voor te zorgen.’

Een pijnpunt van het project is dat er elk jaar meer gegadigden zijn dan het aantal beschikbare plaatsen. Daarom probeert ACV Voeding en Diensten de overheid te overtuigen om het project mee te financieren. ‘Helaas reageert de politiek maar lauw op onze vraag’, zegt Bart Vannetelbosch. ‘Nochtans zijn verzorgende en zorgkundige knelpuntberoepen en bereiken wij ook mensen die nooit de kans gehad hebben om een diploma te behalen. De SERV (Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen, red.) heeft ons zelfs voorgedragen bij de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, red.) als goede praktijk om door te groeien op de werkplek. Misschien helpt die erkenning wel om politici over de streep te trekken.’ Leen Grevendonck

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

ZEGT

Margot Vanderstraeten schrijft ‘Te Gek!?’-novelle

‘Ongelukkig zijn maakt deel uit van het leven’ Zelf ondervindt schrijfster Margot Vanderstraeten (50) geen schroom om met een psycholoog te gaan praten. Dat maakt van haar de geknipte persoon om samen met ‘Te Gek!?’ het taboe rond geestelijke gezondheid te doorbreken. ‘Mensen die hardnekkig volhouden dat alles prima met ze gaat, zijn vaak mensen die worstelen met zichzelf.’

chrijfster en journaliste Margot Vanderstraeten gooide vorig jaar hoge ogen met haar non-fictieroman ‘Mazzel Tov’. Die gunt de lezer een zeldzame inkijk in het leven van een joods-orthodox gezin in Antwerpen. Het boek schopte het tot een van de lievelingsboeken van koningin Mathilde. Haar nieuwste worp heet het ‘Het zusje van de buurvrouw’ en is een novelle in opdracht van ‘Te Gek!?’, het initiatief dat psychische problemen bespreekbaar maakt.

Welke voeling heb jij met het thema geestelijke gezondheid? Margot Vanderstraeten: ‘Ik heb een grote belangstelling voor alles wat de mens drijft. En vooral alles wat net niet goed werkt, interesseert me erg. De wereld van de geestelijke gezondheidszorg is mij ook niet onbekend. Ik ken mensen in mijn omgeving die er een beroep op hebben gedaan, tot aan een opname toe. Mijn zus is ook psychologe en mijn broer is pedagoog. De interesse in de ontwikkeling van de mens zit er dus diep in bij ons. Het onderwerp komt regelmatig ter sprake.’ Hoe gemakkelijk praat jij over je gevoelens en problemen? ‘Zelf ervaar ik, in de gesloten ruimte van een kabinet, niet echt een taboe om daarover te praten. Ik zet zelfs gemakkelijk de stap naar een psycholoog. Wanneer je mentaal in de knoop zit, kun je baat hebben bij iemand die je een nieuw inzicht in jezelf kan geven. Maar ik bevind me in een geprivilegieerde situatie. Er zijn nog altijd veel mensen die schroom hebben om over hun problemen te spreken. De maatschappij is ook zo veeleisend en wil dat alle negatieve gevoelens weggevaagd worden.

Maar ongelukkig zijn maakt deel uit van het leven. Het is ook moeilijk om toe te geven dat iets niet gaat zoals je zou willen. Ik denk dat dit voor vrouwen makkelijker is dan voor mannen.’ Daarom is het zo belangrijk dat wij signalen leren opvangen dat het niet zo goed gaat met iemand. ‘Inderdaad. Een van de sterkst zichtbare signalen van een psychisch probleem is volgens mij de felle ontkenning ervan. Mij scheelt er niets, alles gaat prima. Mensen die dat benadrukken zijn vaak mensen die net wel worstelen met zichzelf. De ontkenning is een hardnekkige vorm van zelfbedrog. Net hetzelfde met mensen die schamper doen over psychologen of die lachen met mensen die om hulp vragen. Het vergt moed om je psychisch kwetsbaar te tonen. Dat komt omdat de associatie met gek zijn nooit veraf is. Maar er zou gerust wat meer gekheid in de wereld mogen zijn.’ In ‘Het zusje van de buurvrouw’ lijdt Nadja aan anorexia. Wat heb je bijgeleerd over die ziekte? ‘Tijdens de research voor mijn novelle heb ik enkele anorexiapatiënten geïnterviewd. En dan viel me op dat ze veel minder bezig zijn met hun uiterlijk of met schoonheid dan ik dacht. Uiteraard voelen zij haat tegenover zichzelf en hun lichaam. Maar die zelfhaat heeft een dieperliggende oorzaak. Anorexia is een symptoom. Je moet proberen te achterhalen welke problemen aan de basis liggen.’ Door je keuze voor een MarokkaansBelgisch meisje als hoofdpersonage, snijd je ook het thema diversiteit aan. ‘Ik vind dat een zeer belangrijk thema om

aan te kaarten. In traditionele culturen, en in mijn boek is dat de Marokkaanse, denkt men anders over begrippen als gezondheid, geneeskunde en de verhouding tussen lichaam en geest. Zo grijpt men in islamitische middens nog vaak terug naar traditionele geneeswijzen, zoals het raadplegen van een gebedsgenezer en cupping (een vacuüm boven de huid creëren met verhitte glazen of metalen bollen, red.). Het taboe rond geestelijke gezondheid is er nog veel groter. Net door de verschillen te durven benoemen, probeer ik het taboe te doorbreken. Ik hoop dat mijn boek hier en daar een debat op gang brengt. Want iedereen heeft baat bij een betere gezondheidszorg.’ Net zoals in ‘Mazzel Tov’ laat je twee culturen kennismaken met elkaar. Is dat een stokpaardje van jou? ‘Ik schrijf daarover omdat ik denk dat het een van de belangrijkste maatschappelijke vraagstukken van deze tijd is: hoe ga je om met mensen die een andere culturele achtergrond hebben en wat kun je van hen leren? In Het zusje van de buurvrouw leren

WIN

buren Louis en Zaida elkaar toevallig kennen door een lekkende kraan. Ik denk dat veel mensen zo naast elkaar leven en elkaar maar aanspreken als er een praktisch probleem is. Dat is niet erg. Maar als je dat inziet, hoef je misschien niet te wachten totdat er een aanleiding is.’ ‘Uiteindelijk is de mens een universeel wezen. Allemaal willen we het beste voor onze kinderen, een beter leefmilieu en vrede. Allemaal zijn we bang voor het anderszijn. Maar we kunnen veel van elkaar leren. De vriendelijkheid en warmte in de moslimcultuur bijvoorbeeld is in onze westerse maatschappij haast zoek. Laat ons dus niet in aparte werelden blijven vertoeven, maar bruggen bouwen.’ Leen Grevendonck

✔ Margot Vanderstraeten schreef

voor ‘Te Gek!?’ een verhaal over signaalherkenning bij psychische problemen. Op www.4voor12.be leer je welke signalen erop kunnen wijzen dat iemand hulp nodig heeft.

WIN HET BOEK ‘HET ZUSJE VAN DE BUURVROUW’ Visie mag 4 exemplaren weggeven van het boek ‘Het zusje van de buurvrouw’ (Angèle, 146 p.). Antwoord vóór 31 mei op deze vraag: Aan welke ziekte lijdt het hoofdpersonage in ‘Het zusje van de buurvrouw’? a. Depressie b. Borderline c. Anorexia Doe mee op www.beweging.net (klik op de banner ‘Visie-wedstrijd’). Of stuur een kaartje naar: Visie, wedstrijd Zusje, Postbus 20, 1031 Brussel.

Visie ¬ vrijdag 18 mei 2018

TELE V IS

MAHIEU KICKT AF VAN ‘DE DAG’ IE JUL EN RT AE IRN GE AS JON EL OPP NK SCENARISTE

‘Tuinieren is de ideale uitlaatklep’ Meer dan 15 000 uur schreven ze samen aan hun scenario voor ‘De Dag’. Het relaas van een gijzeling in een bank beheerste het leven van Jonas Geirnaert en Julie Mahieu. Nu de reeks op het publiek is losgelaten, is er opnieuw tijd voor andere dingen.

Jonas: ‘Op dag drie. (lacht) Neen, dat is nu ook niet waar. Wij wisten niet wat die reis met ons zou doen. Voor we vertrokken, dachten we nog dat we misschien helemaal verliefd zouden worden op het land en er langer zouden willen blijven. Maar tegen het einde van die reis hadden we allebei echt zin om terug naar huis te gaan. Daar heb ik ontdekt dat ik waarschijnlijk de rest van mijn leven hier zal wonen. Ik ben meer verbonden met dit land dan ik voordien dacht. Dat is eigenlijk een aangename verrassing. Beseffen waar je thuis bent.’

k wil dringend terug in mijnen hof kruipen’, vertelt Jonas. ‘Ik had nooit gedacht dat ik zou tuinieren als hobby. Ongeveer twee jaar geleden begon ik wat kruiden te kweken. In het hele proces van De Dag was dat de perfecte uitlaatklep. Een tegenhanger voor de hele dag binnen achter een computerscherm te zitten en tegen deadlines te vechten. Buiten zijn, dingen de tijd moeten geven om te groeien. Ik vind dat heel rustgevend.’ ‘Ik neem de tomaten voor mijn rekening’, lacht Julie. ‘Ik zou ook opnieuw wat meer willen sporten en gezonder leven. En voor de rest ga ik toch ook genieten van de reacties op De Dag.’

Frederiek Vande Velde

Jullie begonnen aan het scenario tijdens een lange reis naar Australië en Nieuw-Zeeland. Hebben jullie het moeilijk met niets doen? Julie: ‘Ik wil heel graag in het nu zijn en alles loslaten, maar ik moet daar geconcentreerd moeite voor doen. In Australië vond ik het wel heel leuk om op het strand te zitten en te relaxen. Maar er komt voor mij altijd een moment dat ik terug bezig wil zijn. Dan ben ik daar bijvoorbeeld ukelele beginnen te spelen. En beginnen trekken aan Jonas: kom, we gaan aan die reeks beginnen. Niets doen is niet mijn ding. Ik ben ook gewoon graag bezig. Maar het is niet om-

‘Ik ben meer verbonden met dit land dan ik voordien dacht’ Jonas

u Julie: ‘Ik wil heel graag in het nu zijn en alles loslaten, maar ik moet daar moeite voor doen.’ dat ik bezig ben dat ik daarom gestresseerd ben.’ Julie, jij vertelde eerder al dat je tijdens die reis meer van België bent gaan houden. Hoe kwam dat? Julie: ‘De natuur, de zon, dat is allemaal geweldig. Moeder Natuur is daar de baas. Ze is je grootste vriend, want ongelofelijk schoon. Maar tegelijk ook je grootste vij-

and. De zon en de zee zijn daar de belangrijkste doodsoorzaken. Daardoor leven de mensen er echt in een helpcultuur. Van zodra je ergens alleen staat, stoppen ze om te kijken of ze kunnen helpen. Dat vond ik wel heel mooi. Maar ik miste er wortels, cultureel erfgoed. Buiten de Aboriginalcultuur is alles er relatief nieuw. Ik schrok ervan hoe snel ik heimwee begon te krijgen.’

WAT ALS… ZE IN HUN EIGEN PROGRAMMA’S MEESPEELDEN? Julie en Jonas ontwikkelden en werkten mee aan deze programma’s. Maar wat als we het concept op hun leven toepassen?

Man bijt hond

De Ideale Wereld

Julie: ‘Ik denk dat Man Bijt Hond hier veel reportages

Jonas: ‘Ik beschouw mezelf nog altijd als een geëngageerd mens.

zou kunnen vinden. (lacht) Over hoe we met onze katten omgaan. En dat we binnenkort een nieuw katje gaan kopen. Of, in de tijd toen we nog niet samen woonden, gingen we ooit eens op hotel op een boot in Gent. Dat Boatel zou verdwijnen en we wilden dat toch geprobeerd hebben. Toen hadden we vanop onze slaapkamer uitzicht op het appartement van Jonas. Of over het feit dat we hier met Lieven (Scheire, beide koppels verbouwden samen een huis en wonen nu naast elkaar, red.) en zijn vrouw wonen. Wat ik me nu ineens afvraag: Waarom halen wij niet meer kattenkwaad uit met de buren?’ Jonas: ‘Ze zijn een paar dagen op vakantie, we zouden eigenlijk gewoon een muur kunnen zetten tussen de twee delen.’

COLOFON

Mijn ideale wereld is een samenleving waar er heel goed voor zwakkeren gezorgd wordt. Niet meer ieder voor zich, maar solidair. De voorbije eeuw is daar heel hard aan gewerkt, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van onze sociale zekerheid. Maar de voorbije jaren vindt een schaamteloos giftig egoïsme zijn weg naar onze samenleving. Ik wil geen belastingen betalen en mensen die arm zijn doen het zichzelf aan, dat soort opvattingen. Ik vind dat heel zorgwekkend. Je zal altijd wel enkelingen hebben die zo denken. Maar dat het weer een bredere tendens wordt, dat gaat niet de goede kant op.’ Julie: ‘Voor mij draait het in een ideale wereld over gelijkheid op alle vlakken: gender, afkomst, religie, man of vrouw. Dat de verschillen die de mens zo mooi maken op fundamenteel niveau niet uitmaken. Dat we vooral ook niet vergeten dat we allemaal mensen zijn.’

Ook bij Woestijnvis? Na het succes van ‘De Dag’ krijgen jullie wellicht aanbiedingen van andere productiehuizen? Julie: ‘Loyaliteit draag ik hoog in het vaandel. Het is bovendien een heel aangename omgeving om te werken. Met voldoende collega’s om feedback te vragen. Dat is wellicht wat moeilijker in een kleiner productiehuis.’ Jonas: ‘Ik werk nu bijna 14 jaar bij Woestijnvis, Julie bijna acht jaar. Helemaal in het begin kregen wij veel kansen om met deftige middelen programma’s te maken die eigenlijk niet zoveel bekeken werden. We zijn nooit afgerekend op die kijkcijfers. Zolang Woestijnvis maar vond dat het programma zelf goed was, konden we ons ding blijven doen. Ze hebben lang en veel in ons geïnvesteerd. En zolang we ons ding kunnen doen en we daar gelukkig zijn, gaan we niet weg.’ Hoe belangrijk zijn de reacties van het publiek voor jullie? Jonas: ‘Natuurlijk zijn die reacties belangrijk, het is voor de kijkers dat je het maakt. En we hebben er lang en intensief aan gewerkt dus we willen dat het marcheert. Ik ken geen enkele tv-maker die het tegenovergestelde beweert. Omdat het eerst via Play More van Telenet beschikbaar is en pas later dit jaar op VIER te zien zal zijn, zijn die reacties zelfs belangrijker dan absolute kijkcijfers. Op VIER worden sommige programma’s wel goed bekeken. Maar je kan het qua bereik niet vergelijken met bijvoorbeeld één. Dus ja, we zijn blij met het positieve onthaal.’ Amélie Janssens

✔ ‘De Dag’, nu te bekijken via Play en Play More van Telenet. Dit najaar ook op VIER.

Visie is een tweewekelijks ledenblad, inbegrepen in het lidmaatschap van CM en ACV Voeding en Diensten, ACV-CSC METEA, ACV bouw - industrie & energie en ACV-Transcom • Verantw. Uitg. nat. pag.: Linde De Corte • Hoofdredacteur: Hilde Van Malderen • Redactie beweging.net en ACV: Nils De Neubourg, Leen Grevendonck, Amélie Janssens, Monique Braam, David Vanbellinghen, Karen Zelderloo, Kris Six, Gianni Greco, Rooni Theeboom, Marjan Cauwenberg • Redactie CM: Dieter Herregodts (coördinatie), Martine Creve, Eric De Maegd, Sarah Vandoorne, Anneleen Vermeire, Michiel Verplancke • Vormgeving: Bart Gevaert, Rutger Van Parys • Redactie Visie: PB 20, 1031 Brussel, tel. 02 246 31 11 • lezers@visieredactie.be • Druk: Coldset Printing Partners, A.Gossetlaan 30, 1702 Groot-Bijgaarden • Artikels regionale bladzijden (16-19) vallen onder de resp. verantw. uitgevers. •

CM ziekenfonds

Published on May 17, 2018

Visie 18 mei 2018

Digitaal doktersbriefje | Voedselallergie | Afscheid nemen | ...

Visie 18 mei 2018

Published on May 17, 2018

Digitaal doktersbriefje | Voedselallergie | Afscheid nemen | ...

cm-ledenbladen

Go explore