prijs
5,95
€
special edition leren van topfotografen
Dit is wat de profs bij zich dragen
De juiste gear Mac en Windows Je eigen digi-doka.
Vincent Mentzel
Wij helpen met de inrichting!
Kees Tabak:
“ Niet zomaar een eind weg schieten, maar bewust zoeken naar invalshoeken en momenten”
Robin Utrecht
What’s inside? In deze special geven gerenommeerde proffotografen hun geheimen prijs. Ze vertellen je waar je op moet letten, geven tips, vertellen welke apparatuur ze gebruiken en waarom. Ook lezers geven hun fotogeheim prijs, met een uitgebreide a-tot-z beschrijving over de totstandkoming van hun favoriete foto.
Lezers over hun eigen foto: zo hebben ze het aangepakt. Een uitgave van clipboard publishing
Zo schiet je een goed portret
“Klant is koning, maar fotograaf de baas”
STABIELE KLEUREN VANUIT ELKE KIJKHOEK. DE CG243W.
24-inch widescreen display Kijkhoekstabiel wide gamut IPS-LCD-module 3D Look-up-table met 16-bit color-processing en 10-bit kleurweergave Digital Uniformity Equalizer voor perfecte lichtverdeling en kleuregaliteit Automatische hardware-calibratie van helderheid, witpunt en gamma Geschikt voor FograCert Softproofing System: klasse A Meer info via www.eizo.nl
welkom
Raymond Luijbregts
Ik weet niet hoe het met jullie zit, maar mijn mond valt als ‘enthousiaste hobbyfotograaf ’ soms open van verbazing. Ik zie vaker dan ik zou willen foto’s voorbijkomen met een onmiskenbare, ongrijpbare x-factor. Wat ik me dan als eerst afvraag: “HOE in godsnaam? Hoe doet-ie (of zij) dat toch?” En meteen daar achteraan: “dat wil ik ook kunnen!” Voor iedereen die zich regelmatig net zo verbaasd is als ik en net zo nieuwsgierig is naar het geheime recept van die ‘wow-foto’s’, hebben we deze speciale editie gemaakt. We hebben simpelweg topfotografen gevraagd hun geheimen uit de doeken te doen. Tips te geven. Te vertellen over hun materiaal, hun werkwijze, hun trukendoos en hun technieken. Bepaalde fotografen waren daar niet zo happig op en hielden de kennis liever voor zichzelf. Maar gelukkig was de meerderheid van de aangeschreven profs bereid jullie een exclusieve masterclass te geven. Bij deze een hele dikke ‘bedankt!’ richting hen. Lees en leer. Aan de leraren ligt het deze keer zeker niet. Raymond Luijbregts, hoofdredacteur
www.twitter.com/dfpro
www.dfpro.nl/facebook
dfpro.hyves.nl
We zijn benieuwd naar jouw mening over deze uitgave? Scheld onze huid vol of steek een veer in onze reet. Laat je horen, via ons Twitterkanaal of Facebookpagina. Volg ons via deze sites en blijf altijd op de hoogte! Mailen kan natuurlijk ook altijd: redactie@digifotopro.nl
digifoto pro Special Edition
3
pagina 8
Robin Utrecht is nieuwsfotograaf in hart en nieren. Hij vertelt je hoe je goed beslagen ten ijs komt en de beste nieuwsfoto’s schiet.
pagina 21
pagina 30
gaat tot het uiterste voor actiefotografie. Desnoods drijft hij met zijn camera op een plankje tussen de surfers.
is een begenadigd natuurfotograaf die al heel wat flora en fauna op de gevoelige plaat heeft vastgelegd.
Joris Lugtigheid
Marsel van Oosten
pagina 44
Kees Tabak maakte furore als popfotograaf. Maar inmiddels doet hij veel meer. Hij vertelt je alles over portretfotografie.
4
digifoto pro Special Edition
INHOUD Special Edition Masterclass is een speciale uitgave van Clipboard Publishing, Rijswijk, Nederland / The Netherlands
pagina 54
Thijs Heslenfeld neemt zijn camera mee naar alle uithoeken van de wereld. Hij laat je zien hoe hij te werk gaat.
pagina 65
pagina 74
is een zeer ervaren ‘rot in het vak’. Fotografeert voor het NRC mensen in de breedste zin van het woord. Voor ons geeft hij zijn geheimen prijs.
Grote, dure spiegelreflexen zijn aan hem niet besteed. Hij fotografeert het liefst met zijn Ricoh-compactcamera. Wouter vertelt hoe je ook met de compact prachtige foto’s schiet.
Vincent Mentzel
Wouter Brandsma
30 Marsel van Oosten Masterclass natuurfotografie ‘Kwaliteit van het licht kan een foto maken of breken’
44 Kees Tabak
Masterclass portretfotografie ‘Een portret is geslaagd als het eendimensionale eraf is’
Profs vertellen, over de die ze gebruiken en geven je
gear
aanschaftips
81 Fotostory
Van idee tot eindresultaat: lezers vertellen het geheim achter hun foto, van lichtopstelling tot bewerking.
102 Digitale donkere kamer De juiste basis voor je workflow DFPRO powered by
De redactie maakt uitsluitend gebruik van Sandisk-geheugenkaarten.
DIGIFOTO Special Edition Masterclass een uitgave van Clipboard Publishing BV Delftweg 147 - 2289 BD Rijswijk - Nederland - Tel: *31(0)15-2153233 - Fax: *31(0)15-2153230 Info@clipboard-publishing.nl - www.clipboard-publishing.nl
Colofon
8
Robin Utrecht Masterclass nieuwsfotografie ‘Durf risico’s te nemen’
Uitgever Linda Oenema Concept & idee Jascha Vink Hoofdredacteur Raymond Luijbregts, raymond@digifotopro.nl Redactie Julian Huijbregts, julian@digifotopro.nl Joris Peterse, joris@digifotopro.nl Vormgeving Ron de Vos Redactieadres Delftweg 147, 2289 BD Rijswijk Tel: *31(0)15-2153233 - Fax: *31(0)15-2153230 info@clipboard-publishing.nl www.clipboard-publishing.nl Marketing & PR Tim Beemer, tim@clipboard-publishing.nl Sales Jascha Vink, jascha@clipboard-publishing.nl Raphael Goncalves, raphael@clipboard-publishing.nl Ruud Jonkheer, ruud@clipboard-publishing Martijn Daalder, martijn@clipboard-publishing.nl Traffic Kim Stolk, kim@clipboard-publishing.nl Mirjam van der Kraan, mirjam@clipboard-publishing.nl Abonnementen abo@digifotopro.nl Drukkerij Senefelder Misset, Doetinchem Distributie Nederland Betapress BV, Gilze Distributie België IMAPress NV, Turnhout Copyright© Clipboard Publishing. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, gekopieerd of op andere wijze worden verspreid zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever.
Lou Reed Š
Kees Tabak
masterclass
Fotografie volgens topfotografen pagina 8
pagina 21
pagina 54
pagina 44 pagina 65
pagina 74
Foto (top): Kim Mandemaker Design: Üppig
Deel je talent op de Fotoacademie, voltijd en deeltijd, in Amsterdam, Rotterdam, Groningen of in één van de dependances elders in Nederland.
www.fotoacademie.nl
materiaal EXIFWAARDE
Canon EOS 1Ds Mark II
ŠRobin Utrecht Fotografie
Brandpuntsafstand 50MM - Sluitertijd 1/30 sec. - Diagrafma f/2.8 - ISO 50
Nieuwsfotografie volgens
Robin Utrecht
Tekst: Elmer van Hest | Fotografie: Robin Utrecht
“Je moet een enorme drive en een dosis mazzel hebben.” Zo somt prijswinnend fotojournalist Robin Utrecht van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) de belangrijkste kenmerken van een persfotograaf op. Zijn dat de enige kwalificaties? “Nee, je moet een brede interesse in nieuws hebben, bereid zijn risico te nemen, onder druk kunnen werken, heer en meester zijn over je gebruikte apparatuur én geen last hebben van schuldgevoel.”
©Robin Utrecht Fotografie
MASTERCLASS
1. Stabiele basis
Robin Utrecht
Zijn opleiding volgde Utrecht aan de kunstacademie in Den Haag, waar het heel bewust voor de richting fotografie koos. In 1998 liep hij drie maanden stage bij – toeval bestaat niet – het Utrechts Nieuwsblad. Die drie maanden liepen uit op een dienstverband van dik drie jaar. “Op de Academie heb ik heel veel waardevolle kennis opgedaan. Het gaf mij een stabiele basis; ik hoefde niet langer te stuntelen met de techniek, maar beheerste de camera. Bij het Utrechts Nieuwsblad kon ik het in praktijk brengen. Daar leerde ik uiteraard ook veel van collega’s. Als fotograaf in opleiding en als journalist van het Utrecht Nieuwsblad, maakte hij de nadagen van de analoge fotografie en de donkere kamer nog mee. “De bewerkingen die ik nu in Photoshop doe, zijn in principe dezelfde bewerkingen die je ook in de donkere kamer deed. Kleuren doordrukken, dat soort dingen.” Leeftijd | Zesendertig Website | www.robinutrecht.nl Robin Utrecht (1974) is één van de bekendste persfotografen van Nederland. Zijn foto’s halen vrijwel dagelijks de kranten en hij heeft al diverse grote prijzen ontvangen voor zijn werk. Daarnaast exposeert hij regelmatig en neemt met zijn bedrijf Robin Utrecht Fotografie commerciële klussen aan.
2. Goede voorbereiding
HOW IT’S DONE
EXIFWAARDE
materiaal
De werkdag van een fotograaf bij ‘s lands grootste persbureau begint vaak al de avond ervóór. “Aan het einde van de dag ontvang ik van de ANP-fotoredactie in Rijswijk mijn agenda voor de volgende dag. Goede agendavoering is van levensbelang in de journalistiek. Op mijn dagelijkse agenda staan de meest uiteenlopende onderwerpen, variërend van een schaatswedstrijd tot een persconferentie van een politicus. Ik ben tussen klussen ook veel onderweg.” Een dagelijkse werkdag speelt zich hoofdzakelijk binnen de landsgrenzen af. Planning en voorbereiding is van het grootste belang, meent Utrecht. “Als ik foto’s moet maken bij een perspresentatie, ben ik bij voorkeur een half Canon EOS 1Ds Mark II uur voor aanvang al aanwezig. Echt, liever Brandpuntsafstand 24mm - Sluitertijd 1/160 sec. - Diagrafma f/7 - ISO 50 een half uur te vroeg dan vijf minuten te laat. In dat half uur kijk ik goed rond op de locatie en prent het programma in mijn hoofd. Ik wil precies weten wat er gaat gebeuren en wie, wat, waar en op welk moment doet. Ik bekijk de achtergrond en zoek naar alternatieve standpunten. Als ik bijvoorbeeld behoefte heb aan een hoger standpunt, wil ik niet eerst zoeken naar het trappenhuis. Ik wéét dan al dat de trap links om de hoek zit en naar een balkon leidt. Je bent altijd te laat als je dat nog moet uitvogelen als het persmoment al ©Robin Utrecht Fotografie gaande is.” Jonge voetballers uit Zuid-Afrika zijn door de burgeroorlog ledematen verloren. Deze foto maakt deel uit van een reportage in aanloop naar het WK voetbal 2010, dat Utrecht in dertien dagen moest voltooien. De lokale bevolking is dan een welkome hulpbron. “Lokale contacten hebben mij met de voorbereiding geholpen.”
10
digifoto pro Special Edition www . twitter . com / dfpro
Gear
Robin Utrecht
Werkt met... Camera’s Robin Utrecht maakt tegenwoordig gebruik van de Canon 1D Mark III, de 1Ds Mark III en de Canon EOS 5D Mark II. Al is volgens Utrecht het gebruikte glaswerk net iets belangrijker.
Canon EOS 1D Mark III Ca €3000,-
Canon EOS 1Ds Mark III Ca €6000,-
Lenskeuze “Welke lens ik gebruik is vaak afhankelijk van de omstandigheden. Soms maak ik een portret met de 16-35 en soms met de 70-200. Overigens hebben al mijn lenzen minimaal lichtsterkte f/2.8; een persfotograaf kan niet zonder. De enige uitzondering is mijn Canon EF 200mm f/1.8L USM, die laat nog meer licht door en is ideaal voor sportevenementen. Het ding wordt niet gemaakt en als ‘ie kapot gaat, heb ik een probleem!”
Canon EOS 5D Mark II Ca €2000,-
Canon EF
Canon EF
Ca €1100,-
Ca €1250,-
24-70mm f/2.8L USM “In mijn tas zit ook een Canon 2470mm f/2.8 en dat is een ragscherpe lens. Zeker op full frame is het een ideaal objectief”
18
digifoto pro Special Edition
16-35mm f/2.8L USM II
Gear
Robin Utrecht
“Ik gebruik standaard een body met de Canon 16-35mm f/2.8L en een tweede body met de 70-200mm f/2.8L IS. Deze lenzen vullen elkaar mooi aan.”
Canon EF 200mm f/1.8L USM
Dit zeer lichtsterke objectief wordt niet meer gemaakt. De opvolger, de Canon EF 200mm f/2L IS USM (afgebeeld), is iets minder lichtsterk maar heeft wel beeldstabilisatie. Het nieuwe model kost Ca €5500,-
Canon EF
70-200mm f/2.8 L IS USM Ca €1600,-
Canon EF
400mm f/2.8L IS USM Ca €6500,-
Welke lens ik gebruik is vaak afhankelijk van de omstandigheden Bewaren “Op klus schiet ik soms driehonderd foto’s, waarvan er na schifting misschien tien overblijven. Dat past makkelijk op de harde schijf. Overigens is het verstanding foto’s wat langer te bewaren; een foto die nu niet actueel lijkt, kan dat over twee weken ineens wél zijn.”
Macbook
Vanaf €899,Als opslagmedium gebruikt de ANP-fotograaf hoofzakelijk zijn Macbook.
Canon Extender EF 1.4x II en 2.0x II
Ca €300,- en €330,“Met de extenders werk ik niet vaak. Maar met de crash van de Turkse Boeing bij Schiphol heb ik ze tegelijk gebruikt op de 400mm; dat was dus bijna 1200mm. De 1,4 extender is overigens kwalitatief véél beter dan de 2,0.”
digifoto pro Special Edition
19
masterclass
Natuurfotografie volgens
Marsel van Oosten Veel foto’s van beginnende natuurfotografen komen niet goed uit de verf omdat de compositie rammelt. Meestal zijn er teveel elementen in het beeld gebruikt en heeft de maker geen duidelijke structuur aangebracht. Gevolg: een rommelig beeld dat slecht communiceert. De vraag is dan ook: hoe maak je een goede compositie? Tekst en Fotografie: marsel van oosten
30
digifoto pro Special Edition
Marsel van Oosten WOONPLAATS | Amsterdam Leeftijd | DrieĂŤnveertig Website | www.squiver.com
EXIFWAARDE
Marsel van Oosten (1967) is professioneel natuurfotograaf. Zijn veelbekroonde werk wordt gebruikt in diverse media en tijdschriften over de hele wereld, waaronder National Geographic. Daarnaast leidt Marsel fotoreizen en -workshops naar talrijke internationale bestemmingen..
digifoto pro Special Edition 31 Brandpuntsafstand 70mm - Sluitertijd 1/160 sec. - Diagrafma f/13 - ISO 200
Hij was en is nog steeds een gedreven fotograaf. In zijn visie kun je ook alleen met een flinke dosis gedrevenheid en passie voor datgene wat je doet, bereiken wat je wilt: fotograaf zijn.
Mensenfotografie
volgens
KeesTabak Tekst: Huibert van der Meer | Fotografie: Kees Tabak
MASTERCLASS Hoewel hij het vak gedevalueerd vindt, is een masterclass van Kees Tabak natuurlijk een feest. Omdat er iemand aan het woord is die exact weet waar hij over praat.
Wie aan Kees Tabak denkt, krijgt meteen een plaat van een willekeurige legende uit de muziekscene op zijn netvlies. In dit genre is Tabak ooit begonnen en gaandeweg de jaren uitgegroeid tot een icoon. Om zover te komen, moet je over een ijzeren doorzettingsvermogen beschikken, een flinke dosis talent, werklust en moet bovenal de basis goed zijn. Die basis was voor Tabak de Rietveld Academie. “Daar kwam ik in aanraking met allerlei andere vormen van kunst, er vond een soort van kruisbestuiving plaats. Je leert van andere disciplines hoe je ook tegen zaken kunt aankijken en anders kunt benaderen. Je hebt zoveel inspiratiebronnen om je heen.”
Hij mocht voor muziekkrant OOR gaan fotograferen en dat was midden in de roerige opkomst van de punk, eind jaren 70/begin jaren 80. Som-
migen van zijn concertfoto’s zijn van absolute wereldklasse. Dat vindt hij nog steeds. Temeer omdat dergelijke platen nu onmogelijk nog gemaakt
Ellen ten Damme
Punkfotograaf Pas rond zijn achttiende/negentiende jaar begon Tabak te fotograferen. Via via kwam hij ooit eens in een donkere kamer terecht en vanaf het moment dat hij deze magie aan den lijve ondervond, wist hij meteen dat hij dit ook wilde. Zijn studie aan de Rietveld volgde hij van 1974 tot 1979. Tijdens zijn studie was hij al druk met fotografieopdrachten.
Brandpuntsafstand 45mm - Sluitertijd 1/15 sec. - Diafragma f/3.2 - ISO-waarde 400
46
digifoto pro Special Edition
EXIFWAARDE
materiaal
Canon EOS 1Ds
MASTERCLASS
De concertfotografie
bestaat allang niet meer
is geen baantje van acht tot vijf, je zult ongelooflijk hard door moeten pezen wil je jezelf onderscheiden als fotograaf. Want ook het vak an sich is gedevalueerd. Iedere boerenlul noemt zich fotograaf en er studeren er aan de opleidingen hele volksstammen tegelijk af. Dat is de doodsteek voor de fotografie. Je moet wel verdomd goed zijn en alles opzij willen zetten, wil je nog komen bovendrijven.”
Familie Hay
WOONPLAATS | Amsterdam Leeftijd | zesendertig Website | www.keestabak.nl Kees Tabak is in de jaren tachtig begonnen als popfotograaf bij OOR. Hij heeft vele grootheden voor zijn lens gehad, van U2 en Madonna tot Alice Cooper en Herman Brood. Vanaf de jaren negentig ging hij zich meer richten op reclame- en reisfotografie. In 2004 maakte hij het boek Dutch Music, met daarin Nederlandse artiesten.
Canon EOS 1Ds
materiaal
Portretteren Langzaam maar zeker heeft Tabak zich ontwikkeld tot een portretfotograaf van formaat. Wie muzikanten zo boeiend kan portretteren, kan dat natuurlijk ook met
Kees Tabak EXIFWAARDE
kunnen worden. Tabak begaf zich gewoon met groothoek tussen de muzikanten op het podium, terwijl je nu - op een kluitje met tachtig andere fotografen - ergens op een afstand met een telelens staat te kloten. En dat maar drie nummers lang. De concertfotografie bestaat niet meer, is gedevalueerd tot een schijnvertoning van amateurs. Eigenlijk wil de fotograaf ook helemaal niet over concertfotografie meer praten. Maar behalve de muzikanten in actie, fotografeerde Tabak natuurlijk ook de bands backstage, in de studio en op hotelkamers. Deze foto’s zijn stuk voor stuk als van zijn hand herkenbaar. Het zijn beeldmonumenten geworden die nog opvallend vaak de revue passeren wanneer er een bepaalde band/artiest besproken wordt. Kees Tabak bevond zich midden in een periode waarin er muzikaal van alles veranderde en hij er voor de volle honderd procent voor ging. “Je moet er ook volledig voor gaan, het kan niet half. Het
Brandpuntsafstand 73mm - Sluitertijd 1/50 sec. - Diafragma f/9 - ISO-waarde 100
digifoto pro Special Edition
47
“Sneeuw op het strand geeft een bijzondere sfeer.” Jaap Middenveld
Voor mijn werk als koerier ben ik regelmatig in de buurt van Scheveningen, ik probeer dan ook altijd even langs te gaan. Waar het strand in de zomer een bron van leven en geluiden is, is het in de winter een oase van rust. De stilte en eenzaamheid kunnen overweldigend zijn, maar soms duikt er vanuit het niets gezelschap op. Ook deze voorbijgangers leken daar verbaasd van op te kijken.” WOONPLAATS | Zoetermeer Leeftijd | Negenendertig Jaap Middenveld is al ruim 15 jaar onafscheidelijk verbonden met zijn camera. Zijn passie voor fotografie combineert hij vrijwel dagelijks met zijn werk als koerier.
Tip van JAAP Let goed op het histogram als je in de sneeuw fotografeert. Met automatische belichting worden je foto’s vaak te grijs. Pas 1 of 2 stops belichtingscompensatie toe of gebruik de handmatige stand.
Samsung NX10 Ca 650 euro
Het liefst heb ik dus altijd een camera bij de hand. Sinds kort is dat de Samsung NX10 met 30mm f/2 pancake-objectief. De combinatie weegt minder dan een halve kilo past zo in je jaszak, maar doet niet onder voor een dslr. De 14-megapixel aps-c-sensor is net zo groot als die in de meeste spiegelreflexen en groter dan die in concurrerende Micro Four Thirds-camera’s, waardoor je meer vrijheid hebt om met scherptediepte te spelen. Samsung gebruikt een scherm met amoled-techniek, wat je in geen enkele dslr terugvind. Een fijne toevoeging, de beeldkwaliteit is erg goed en ook in fel licht is het scherm nog goed af te lezen. Het platte 30mm objectief geeft je door de 1.5x cropfactor een brandpuntafstand van 45mm, dat levert een zeer neutraal perspectief op, waardoor het fotograferen weer puur om compositie en inhoud gaat, zoals het hoort!
nabewerking
EXIFWAARDE
aanpassingslaag in Photoshop. Selecteer eerst de gradient-tool, druk vervolgens op Q om de quickmask-modus te activeren en sleep dan een gradient over het onderste deel van de foto. Dit stuk wordt rood gemarkeerd. Druk weer op Q om naar de normale bewerkmodus te gaan.
2. A ls je nu een curve layer aanmaakt, krijgt deze automatisch een masker wat je in de vorige stap hebt gecreĂŤerd. Nu kun je de curve aanpassen. Ik heb hem naar onderen gesleept om de lucht wat donkerder te maken. De belichting van de voorgrond blijft onaangetast.
Brandpuntsafstand 30 mm - Sluitertijd 1/350 sec. - Diagrafma f/2.8 - ISO 100
Samsung NX10 Samsung 30mm f/2
materiaal
1. D e lucht heb ik iets donkerder gemaakt met behulp van een