Water & vuur

WATER

&

VUUR

tekstenboekje van Spoor ZeS voor Broederlijk Delen 2015 met doordenkers, bezinningstekstjes, stukjes poĂŤzie, gespreksvragen en getuigenissen.

citaat

citaat

Wie iets echt wil doen, vindt altijd een weg; iets niet wil vindtopaltijd “Alleswie is gebaseerd opdoen, het recht water. eendat excuus.

En recht heeft iedereen.�

Marco

Constance Baker Motley

EDITO “Als u aandachtig luistert, kunt u veel leren,� zegt een Peruviaans spreekwoord.

Aandachtig luisteren, het leven van een gemeenschap niet kapot maken, dialogeren en onderhandelen: een ingewikkelde opgave, waarvoor overheden en bedrijven in Peru terugdeinzen.

Aandachtig luisteren, het leven van mensen en de natuur niet kapot maken, zoeken in mijn eigen leven hoe ik duurzamer kan omgaan met grondstoffen en voorwerpen.

Een ingewikkelde opgave. Een uitdaging om ja op te zeggen.

Els

3

4

WATER &VUUR Water moet overvloedig stromen, het moet zuiver en proper zijn en mensen samenbrengen.

Water is bron van leven.

In Peru geeft water vonken: mijnbouw slokt water op, stilstaand water vervuilt, landbouw is bedreigd, water verdeelt mensen.

Het onmogelijke wordt waar: water kan vuurwerk geven

5

In mijnen delven ze naar grondstoffen.

Peru is rijk aan goud, koper, ijzer, zilver, zink en lood.

De vraag naar die ertsen voor industrie en technologie is erg hoog.

De ontginning van grondstoffen en mineralen levert Peru inkomsten en werkgelegenheid op.

Maar dat kan niet op elke voorwaarde en tegen elke prijs.

De natuur wordt verstoord, gronden worden onteigend, het waterpeil zakt en rivieren vervuilen.

Mijnbedrijven hebben nog te weinig respect voor het milieu, en te weinig eerbied voor de lokale cultuur.

6

Ze gaan niet in dialoog met de lokale bevolking.

Die leeft van landbouw, en eist het recht op voedsel, water, een ongeschonden leefmilieu en zelfbeschikking.

Alsmaar luider klinkt hun tegenstem.

Protest wordt in de kiem gesmoord en gecriminaliseerd.

De regering gaat niet vrijuit.

citaat “ We hebben gezegd dat we ons niet zullen laten intimideren, omdat we weten dat we voor een rechtvaardige zaak strijden. We beschermen onze heilige bergen. En daarom willen we duidelijke regels die het bedrijf dwingen de mensenrechten, het milieu en de soevereiniteit van het volk uit Espinar te respecteren, zodat wij zelf over onze toekomst kunnen beslissen.�

Oscar Mollohuanca, de burgemeester van Espinar.

Heel zijn ambtsperiode door klaagde hij de schadelijke gevolgen van de mijnontginningen in zijn stad aan, met doodsbedreigingen tot gevolg.

7

Marco is een boer en wil dat blijven.

Hij woont in het hooggebergte in Peru.

Het gebied is rijk aan mineralen en trekt daarom grote mijnbouwbedrijven aan.

Mijnbouw zou het einde betekenen van het dorp Ccoyani en andere gemeenschappen in de omgeving.

De hele bergketen zal verdwijnen.

De boeren hebben geen grond meer om te bewerken.

De waterbronnen zullen vernietigd of vervuild worden.

De gemeenschap zal dus veel van haar water verliezen.

Zodra ze de grond ontginnen, ontnemen ze Marco zijn toekomst.

Want water is leven.

Uit de campagnekrant Broederlijk Delen 2015

COLOMBIA Pu

tu

ECUADOR

m

ay

o

Iquitos Piura Chiclayo

U

ca

Ma on

rañ

Trujillo Chimbote

ne

azo

Am

BRAZILIË

ya

li

Pucallpa

PERÚ

Callao LIMA

Huancayo

BOLIVIA

Cuzco Arequipa

PERÚ

Stille Oceaan

ZUIDAMERIKA 0

km

400

CHILI

© CARTO uitgeverij

8

PASPOORT MARCO as GuamanĂ­ Naam: Marco DueĂą 80 meter i, een dorp op 39 Woonplaats: Ccoyan hoogte in Peru Leeftijd: 25 jaar beth, vader trouwd met Eliza Burgerlijke staat: ge r) van Mark (3 jaa de aanleg t plannen. Door Beroep: een boer me streek is de in n tiesysteme van nieuwe irriga en kan hij r de ar ba ht uc wat vr zijn land nu heel derhouden. zijn gezin beter on stallatie voor n verwerkingsin Toekomstdroom: ee kaas mee te om onder andere melkproducten, producten van al zou hij die maken. Het liefst , zelfs in de ru in de rest van Pe willen verkopen ld. rest van de were

van een dreigende komst Houdt niet van de h daar koste zic l roject. Hij wi grootschalig mijnp oject zou pr t Da . verzetten wat het kost tegen eek grondig toevoer in de str de kostbare water dagelijkse is nodig voor het verstoren. Water ken. ma te ouw mogelijk leven en om landb

9

DE STREEK VAN Peru is opgedeeld in 25 regio's en telt 195 provincies.

De provincies zijn op hun beurt nog eens opgedeeld in een aantal districten.

Marco woont in de regio Cusco, in de provincie Paruro en in het district Omacha.

In de regio Cusco wonen ongeveer 1,2 miljoen mensen, van wie er circa 31 000 in de provincie Paruro wonen.

Het is dus een dunbevolkt gebied.

In Cusco is de rijkdom zeer ongelijk verdeeld.

In Marco's Paruro lijdt 54,2% aan chronische ondervoeding en leeft 59% in extreme armoede. Het district Omacha is het op een na armste van het land: 97,8% van de bevolking leeft er in armoede.

In Cusco kan 11% van de bevolking ouder dan 15 jaar niet lezen of schrijven (cijfers van 2011).

15,8% van de bevolking in Cusco heeft geen toegang tot drinkbaar water (cijfers van 2012).

57,3% van de grond in Paruro ligt onder mijnconcessie*. Waar Marco woont, loopt dat op tot meer dan 85%.

60% van de Peruviaanse export is gebaseerd op mijnbouw.

Bronnen: inei.gob.pe (Spaans) www.cia.gov

10

N MARCO

2% van de beroepsbevolking werkt in de mijnbouwsector.

Drie van de vijf armste regio's van Peru zijn historische mijnbouwregio's.

* Onder concessie liggen betekent dat een mijnbouwbedrijf de grond gekocht heeft van de overheid. Dat bedrijf is ge誰nteresseerd omdat er veel mineralen te vinden zijn, en meestal heeft het niet veel moeten betalen.

De bevolking blijft in eerste instantie wel eigenaar van de bovengrond. Mijnbouwbedrijven moeten met de lokale bevolking onderhandelen om de bovengrond te verwerven voor ze tot effectieve ontginning kunnen overgaan. Die gesprekken verlopen meestal moeilijk, met weinig respect voor de lokale bevolking.

11

PERU

12

Peru telde in 2014 ruim 30 miljoen inwoners. De hoofdstad Lima is de grootste stad van het land, met 8,7 miljoen inwoners.

In Peru wonen 23,5 mensen per km² (2012). Het is dus een dunbevolkt land. Dat komt omdat Peru bergachtig is en omdat een groot stuk tot het Amazonegebied behoort. Ter vergelijking: in België leven er 363 inwoners per km².

Levensverwachting (2012): 71 jaar voor mannen, 75 jaar voor vrouwen.

Ontwikkelingsindex (2014): 82/187 (= classificatie van rijkste naar armste land in de wereld)

Dat ziet er niet slecht uit, MAAR: • 7,1% van de bevolking ouder dan 15 jaar is analfabeet (2011) • 17,7% van de bevolking heeft geen toegang tot drinkbaar water (2012). Op het platteland is dat zelfs 28,4%.

• 18,1% van de kinderen jonger dan vijf jaar is ernstig ondervoed (2012).

• Het officiële minimumloon op jaarbasis: € 1405 (tegenover € 14 279 in België).

13

14

VASTEN: TIJD OM ONZE LEVENSSTIJL ONDER DE LOEP TE NEMEN. WAAR HOU IK ME IN GODSNAAM MEE BEZIG? KAN IK DELEN EN HET SOBERDER AAN DOEN? VERZOEN IK ME MET DE UITBUITING VAN MENSEN? LEG IK ME NEER BIJ HET FEIT DAT HUN VERZET STRAFBAAR ZOU ZIJN? TREK IK ME HET LOT VAN DE PERUVIANEN AAN? HOE KAN IK MIJN SOLIDARITEIT VERZILVEREN?

15

BINNEN OF BUITEN? GESPREKSVRAAGJES Wanneer kom jij buiten?

Bepaalt het weer of je buitenkomt?

citaten

“ Eigenlijk ga ik zoveel mogelijk naar buiten.

Zo kan ik met vrienden wat praten en genieten van de frisse lucht.” Arthur, 18

Ik blijf liever binnen. Als ik naar buiten ga, is het omdat ik afgesproken heb met vrienden of om te gaan shoppen. Rachel, 18 Als het mooi weer is, spreek ik wel vaak af met vrienden en dan gaan we shoppen. Als het slecht weer is, blijf ik meestal thuis. Jessie, 16 Zelf doe ik dat niet, mijn ouders wel: hutsepot en mandarijnen in de winter, koude schotel in de zomer.

Zara, 16

Ik hou daar geen rekening mee. Ik eet wat ik wil, wanneer ik wil. Dennis, 16 GESPREKSVRAAGJES Hou je rekening met de seizoenen bij je aankoop van levensmiddelen? Wat koop je? Waarom?

16

17

18

De mensen leven in Peru volgens het ritme van de natuur.

De zon en de maan, het water en de aarde, de dieren en de gewassen: alles heeft zijn betekenis.

De Peruvianen hebben een sterke band met de natuur en vereren haar.

19

Bertha, onze gastvrouw, weeft urenlang: tien dagen voor een poncho.

Ze zit buiten in de zon.

Bertha kijkt op van haar werk en glimlacht naar mij. Lang.

Haar woordeloze verbinding raakt me diep.

Ik voel de kracht waarmee ze in dit leven staat.

Ik verwonder me over de immense levenskracht van dit volk.

Ik stel me bijvoorbeeld vragen over de zware levensomstandigheden van Bertha, haar kinderen en de andere bewoners van het dorp.

Ook over het moeilijk samengaan van de natuurlijke harmonie en de consumptiemaatschappij.

Els Vandeput, deelneemster inleefreis Peru, zomer 2014

20

BROEDERLIJK DELEN VERDEDIGT HET RECHT OP WATER

citaat “ Water is leven. Zolang er water is, kunnen we blijven werken, het hele jaar door.� Marco

Wie je ook spreekt in het Peruviaanse hooggebergte, de bezorgdheid om water en het belang ervan komen altijd als belangrijke thema's naar boven. Water is essentieel. Als er genoeg en proper water is, kunnen de boeren voldoende voedsel verbouwen voor zichzelf. Water biedt ook kansen voor de toekomst. Waar water is, kun je gronden opnieuw vruchtbaar maken, kun je meerdere keren per jaar oogsten en kunnen de boeren extra inkomsten halen uit de verkoop van hun gewassen. De gemeenschappen hebben dan alles in handen om de toekomst uit te bouwen die ze zelf willen.

21

JEZUS IN DE TEMPEL JOHANNES 2, 13-22 De tempel in Jeruzalem lag In het hart van de stad.

Hij was het centrum van politiek, wetgeving, belastingen en rechtspraak.

Maar het was er een markthal geworden, zegt Johannes.

'Een rovershol,' zeggen de andere evangelisten.

Corruptie, gesjoemel en gesjacher vierden er hoogtij.

Arme mensen werden er uitgezogen en uitgebuit.

Liefde en gerechtigheid waren er ver te zoeken.

Het maakte Jezus razend kwaad.

Striemend geselde hij de woekeraars de tempel uit en de tafels van de wisselaars gooide hij omver.

22

Een groots teken van protest dat hem duur te staan zal komen.

Die schandalige tempel wil hij afbreken.

Om een nieuwe op te bouwen, een levende gemeenschap waarvan hij de hoeksteen is.

God wil vooral wonen in mensen die leven in Jezus' Geest.

Wij zijn Gods tempel en de geest van God woont in ons, volgens de apostel Paulus.

Jezus' optreden kan ons inspireren tot verzet tegen leiders en bedrijven die mensen monddood maken en uitbuiten.

Die van de wereld een markt maken waarop de armoede toeneemt.

23

DE ZIN VAN V Je zes weken voorbereiden op een groot feest.

Veertig dagen in de weer zijn om ‘grote kuis’ te houden in je leven.

Om er bij het einde van die tijd op je paasbest uit te zien.

Dan kun je voluit Pasen vieren!

24

VASTENTIJD

25

De mijnbouw is in de laatste twintig jaar enorm gegroeid in Peru.

Dat heeft bijgedragen tot de economische vooruitgang.

Maar al te vaak worden milieu, lokale cultuur en rechten van de bevolking niet gerespecteerd.

Dialoog over de mijn en lokale ontwikkeling De watervervuiling en de mogelijke gevolgen van de mijnuitbreiding baren de bevolking zorgen.

Lokale gemeenschapsleiders willen met de bedrijven overleggen over de bijdrage die de mijn kan leveren tot de lokale ontwikkeling, maar de dialoog verloopt erg moeilijk.

26

citaat “ Er is ook grote ongerustheid over het water. Gemeenschappen die stroomafwaarts van een mijn leven, worden niet gecompenseerd voor het vervuilde water. Internationale mijnverdragen beloven dat de lokale bevolking en het milieu geen gevolgen ondervinden van mijnbouw. De praktijk is anders. De regering in Lima helpt niet.�

Paul Fontaine, inleefreiziger Peru, zomer 2014

27

GEDICHT UIT PERU

DOOR DE TIJD Door de tijd verlicht jouw voorbeeld mij.

Van jongs af aan was jij mijn gids.

En via jou leerde ik te houden van wat van ons is.

Op de wegen van de Andes zag ik je gul recht spreken. En ik dacht altijd, ik zal in je voetspoor volgen.

Op de wegen van de Andes toonde jij je goedheid.

En ik zal altijd denken aan je rechtschapen gedrag.

Toen ik ouder werd, was jij mijn gids.

28

En van jou leerde ik te houden van wat van ons is.

Nu ik vele wegen heb afgelegd, zie ik trots dat ik in jouw voetsporen volg; jij zei ons altijd mooie dingen die pas met het verstrijken van de jaren worden gewaardeerd.

Er is geen rijkdom, hoe groot ook, die geruild kan worden voor wat jij ons gaf.

Door de tijd verlicht jouw voorbeeld mij.

Lima 21.3.1977

Homero Rivera In: Gedichten van liefde en vrijheid Free Musketeers BV

Homero Rivera, geboren in 1943, is een Peruviaanse dichter. Hij schrijft vooral poĂŤtisch proza. In dit gedicht beschrijft hij zijn vader.

29

Llaqtaku atipaynin teqrimuy kuyuchis 30

unaq nwan, yuta sunchis.

Als dorpen samenwerken, zullen we de wereld in beweging brengen.

Gezegde in het Quechua (Niykuna)

31

Uit de Universele Verklaring van de Rechten van de mens Artikel 17

JE HEBT HET RECHT OP EIGENDOM EN NIEMAND MAG JE BEZITTINGEN ZONDER GOEDE REDENEN AFNEMEN.

Artikel 18

JE HEBT HET RECHT OP VRIJHEID VAN GEDACHTE, GEWETEN EN GODSDIENST.

Artikel 19

JE HEBT HET RECHT OP VRIJHEID VAN MENING EN MENINGSUITING.

32

Artikel 20

JE HEBT HET RECHT OM TE VERGADEREN ALS JE DAT WILT.

Artikel 21

JE HEBT HET RECHT OM DEEL TE NEMEN AAN DE POLITIEK VAN JE LAND.

Artikel 22

JE HEBT HET RECHT OP MAATSCHAPPELIJKE ZEKERHEID EN OM JEZELF TE ONTWIKKELEN.

33

De watercalculator De doorsnee Belgische woning bulkt van de elektronische apparaten, zoals een koffiezet, een haardroger, een computer, gsm’s, noem maar op. Zulke apparaten bevatten mineralen zoals koper en goud. Om die mineralen te ontginnen, worden liters en liters water verbruikt.

Jouw huis zit dus vol met water. Maar hoeveel? De watercalculator berekent hoeveel water er gebruikt wordt voor de productie van jouw elektronische apparaten.

Doe de test op www.broederlijkdelen.be/marco

34

35

citaten “ We worden aangeklaagd en vervolgd omdat we het milieu en onze eigen cultuur verdedigen.” Magdiel

Carrión, voorzitter van CONACAMI of Confederación Nacional de Comunidades del Perú Afectadas por la Minería GESPREKSVRAAG Waar bepaal jij mee wat er gebeurt?

“ Je bepaalt mee als je in de leerlingenraad zit of als het over studiekeuze gaat. In de jeugdbeweging bepaal je meer, zeker als je tot de leiding behoort.” Evy, 16 GESPREKSVRAAG In welke gevallen moet de gemeente volgens jou advies vragen aan jongeren?

“ Als de kwestie rechtstreekse gevolgen heeft voor jongeren.” Jani, 16, en Laure, 16 “ Als het betekent dat jongeren hun gedrag moeten aanpassen.” Manon, 16 “ In bijna elk geval. Niet alleen bij jeugdzaken, ook in kwesties van infrastructuur.” Steije, 16

36

37

Een schijnbaar doodlopende weg kan een nieuwe start betekenen.

Bekijk jij crisissen in je leven als iets negatiefs?

Begin je dan ook te twijfelen aan alles?

Een crisis kan je van koers doen veranderen en je oproepen tot actie.

Een crisis kan je nieuwe mogelijkheden tonen.

Zo krijg je als het ware opnieuw energie om te doen wat gedaan moet worden.

Marco's leven en dat van zijn gemeenschap worden in Peru door de komst van een grote mijn bedreigd.

Ze hebben toch de kracht om samen weerstand te bieden en te zoeken naar nieuw leven.

Vol vertrouwen!

citaat

“ “Het mijnbouwbedrijf laat mij al jarenlang links liggen. Ze bedreigen zelfs mijn familie: 'Je zus praat negatief over de mijn. Als jij haar niet doet zwijgen, zullen je kinderen hier nooit een job krijgen.' Mij geven ze geen geld voor mijn dode dieren, of een job. Ik ben 'gebrandmerkt' omdat ik de waarheid spreek.”

Melchora

38

citaat

“ Vroeger was het hier goed leven.

We hadden drinkbaar water, gezonde dieren en elk jaar een mooie oogst. Toen de mijn kwam, waren we optimistisch: de bedrijven beloofden ons werk, een goed leven, vooruitgang.

Maar de praktijk leerde ons iets anders. We kunnen geen toekomst meer opbouwen. Hier heb je geen werk, geen dieren, geen oogst ... Het enige wat je hebt, is vervuiling. De Tintayamijn loosde jarenlang zijn afvalwater vlakbij.

Ons grondwater raakte vervuild, en zo ook onze grond. Als de wind opsteekt, ligt alles hier vol geel stof: het gras, de huizen, onze dieren en ons water. Om nog maar te zwijgen van de stank die de mijn met zich meebrengt. Het is onmenselijk om hier te moeten leven.”

Doña Melchora, ze leeft al 15 jaar naast een mijnkrater

Vrouwen zoals doña Melchora kunnen rekenen op de steun van Broederlijk Delen en zijn partnerorganisaties.

Al vele jaren verheft ze haar stem voor een rechtvaardige behandeling. En dat wordt haar niet in dank afgenomen.

39

Heel wat leiders van gemeenschappen en lokale overheden verzetten zich tegen de grootschalige ontginning van mineralen. Ze pleiten voor duurzamere ontwikkelingsalternatieven. Ze worden het slachtoffer van criminalisering: dat wil zeggen dat ze als misdadigers bestempeld worden. Hun protest wordt hardhandig onderdrukt. Daarmee wil de overheid angst creĂŤren, weerstand verzwakken en reputaties aantasten.

Mensenrechtenverdedigers kunnen zo op een ‘legale’ manier jarenlang opgesloten of lastiggevallen worden.

40

Rotsvast vertrouwen

Crisis: de weg kwijt, het niet meer zien, soms heel even maar.

Crisis: uitwegen zoeken, hier en daar, bij jezelf, in de wereld.

Crisis: een nieuwe start, energie vinden, energie geven, er (opnieuw) voor gaan.

41

Lied over de nieuwe mens Jou vragen wij, God laat ons zingen over die nieuwe mens die opgroeit uit de hoop en verwachtingen voeding geeft; die vers bloed voert in dode aderen die vrijheid brengt achter tralies.

Jou vragen wij, God laat ons zingen over die nieuwe mens die niet berust in zijn ellende die zoekt, vraagt, strijdt, denkt, die weet dat liefde tastend zoekt en onschuld op het spel zet.

Jou vragen wij, God laat ons zingen over die nieuwe mens die nooit volledig mens kan zijn zolang er mensen zijn die anderen onderdrukken.

Want: vrijheid is geen droom maar een vuur, tegen de wind in ontstoken.

AMEN

Peruviaans gebed in Jan Brock, ‘Bidden met de armen: geef ons heden ons dagelijks brood’, Nederlandse Missieraad, 2003

42

43

DUURZAAM GRONDSTOFFENBEHEER EEN TIP VAN GREENPEACE

De meest duurzame toestellen zijn diegene die je NIET koopt!

Ben je bezorgd om het milieu, probeer dan de levensduur van je elektronica te verlengen.

Kijk uit naar tweedehands materiaal en koop enkel wat je ECHT nodig hebt.

Wist je dat je elk jaar heel wat gerecycleerd pmd-materiaal meeneemt op kamp? Het zit onzichtbaar verwerkt in veel producten. Een overzicht van typische kampvoorwerpen die gerecycleerd pmd-materiaal bevatten.

1000 m naaigaren 1 brooddoos 1 voetbaltruitje 1 trekkingrugzak 1 fleece 1 slaapzak 1 fiets 1 nieuwe auto 1 fleece 1 slaapzak 1 fiets 1 nieuwe auto

1 gerecycleerde petfles 4 gerecycleerde petflessen 8 gerecycleerde petflessen 22 gerecycleerde petflessen 27 recycleerde petflessen 40 à 55 gerecycleerde petflessen bevat 670 gerecycleerde blikjes 19 000 conservenblikjes 27 recycleerde petflessen 40 à 55 gerecycleerde petflessen 670 gerecycleerde blikjes 19 000 conservenblikjes

Bronnen www.hsm.eu www.fostplus.be www.ecowerf.be

44

45

Repareren is beter dan recycleren. Probeer de levensduur van je producten zo lang mogelijk te maken en geef niet toe aan de 'bigger, better, faster, safer'. Heel wat producenten van elektronische apparaten weigeren om dingen te repareren en dwingen je zo om een nieuw toestel te kopen. Zoek naar onlineplatformen waarop mensen tips uitwisselen om je iPhone, iPad, tablet of ander toestel nog hersteld te krijgen voor je ze inlevert.

citaat

D Kinderen brengen geen eigen doucheproducten of shampoo mee op kamp. Er hangen grote, hervulbare bussen Ecover in de douches waarvan iedereen mag gebruiken.

Minder verpakkingen, minder afval.

D De kookploeg neemt regelmatig kippen mee naar het kamp die helpen om het gft-afval te verwerken.

D De kookploeg noteert jaarlijks zorgvuldig per gerecht de hoeveelheden per persoon die ze klaargemaakt hebben + hoeveel overschot er is. Het jaar nadien kunnen ze dan een nog betere inschatting maken van de hoeveelheden.

Ecotips van Chiro Splinter uit Melsbroek

46

citaten “ Mijn moeder en ik hebben dezelfde schoenmaat. Handig. Zo kunnen we af en toe ruilen.” Emilie, 18 “ In onze tuin staat een windmolen die ik zelf maakte, grotendeels uit gerecupereerd materiaal.

Ik wil er nog een zonnepaneel op monteren, zodat we ook stroom krijgen wanneer er geen wind is.”

Lex, 16

“ In Chiro Toreke uit Ranst hebben we vorig jaar een milieuteam opgericht om onze Chirogroep gaandeweg te 'verduurzamen'.

Zo zorgden we ervoor dat ons ledenboekje enkele keren per jaar enkel digitaal beschikbaar was.

We vroegen onze leden ook om water mee te brengen in hervulbare flessen.

De werkgroep heeft een sensibiliserende en een controlerende taak.

We drongen er bij de rest van de leidingsploeg op aan om het afval te sorteren.” Dries Dams, 22

47

Upcycling Upcyclen is anders dan recyclen of recycleren. Als je materiaal recycleert, maak je van een oud en gebruikt voorwerp een nieuwe versie. Beschreven papier kun je bijvoorbeeld recycleren om er opnieuw papier van te maken, of oude plastic flessen worden versmolten om een nieuwe fles te maken. Upcycling daarentegen is oud materiaal nieuw leven in blazen. Zo geef je een oud voorwerp dat je niet meer gebruikt een meerwaarde en een nieuwe betekenis.

UPCYCLING, HOE DOE JE DAT?

Iedereen kan het, je moet enkel je creativiteit de ruimte geven om ideeĂŤn op te doen. Ben je zelf niet de meest creatieve in huis, dan kun je op verschillende manieren inspiratie opdoen: op DIY*-sites, op Pinterest, bij je oma of in tijdschriften. De bedoeling van upcyclen is dat je een oud product hergebruikt. Een oud en nutteloos voorwerp tover je om tot een nieuw pareltje.

Upcyclen is groener dan recyclen. Het proces van recycleren vraagt veel energie van de natuur, terwijl upcycling oude dingen transformeert tot nieuwe, nuttige voorwerpen. Dat doe je zelf, je maakt iets origineels en unieks.

Vaak wordt materiaal zo bewerkt dat het voor iets totaal anders gebruikt kan worden. Oude kopjes kun je zo bijvoorbeeld laten stralen als lamp of herwerken tot een voederbak voor de vogels. De ideeĂŤn kunnen niet zot genoeg zijn! Op het internet kun je heel wat creatieve upcyclingtips vinden. * DIY staat voor Do it Yourself, wat 'doe het zelf' betekent.

48

citaat “ Kaftpapier van oude posters?

Een draagtas van oude gordijnen?

Kussensloop? Kleren?

Een autoband kan een zitbank worden, een petfles kan dienst doen als vaas.

Een oude kast kan onderdelen leveren voor een boomhut.”

Naïma, 17 & Quentin, 16

49

DE GENEZING VAN DE BLINDE LUCAS 18, 3543

Toen de blinde een menigte voorbij hoorde komen, vroeg hij wat er gaande was.

Een man zat langs de weg te bedelen.

Hij was blind.

Op anderen aangewezen dus.

“Wat is er gaande?” vroeg hij.

“Jezus van Nazareth komt voorbij,” kreeg hij als antwoord.

Vol vertrouwen riep hij: “Jezus, Zoon van David, heb medelijden met mij!”

Mensen deden hem zwijgen.

Wilden hem voorbijgaan, links laten liggen.

Maar hij liet zich niet monddood maken en hield vol.

En hij schreeuwde nog harder om aandacht.

50

Jezus bleef staan.

Hij had aandacht voor de man en liet hem bij zich brengen.

Oog in oog vroeg Hij belangstellend: 'Wat wilt u dat ik voor u doe?'

Typisch Jezus!

“Zorg dat ik weer kan zien,” zei de blinde.

En Jezus beantwoordde zijn bede: “Zie weer! Uw vertrouwen heeft u gered.”

Een mens heeft het recht om gehoord te worden en om te spreken.

Aandacht en vertrouwen maken toekomst.

51

De Stille Week Op Palmzondag keert Jezus' lot.

Nog wordt Hij door het volk op handen gedragen, als een koning ingehaald.

Tegelijk neemt de dreiging toe.

Mensen willen hem uit de weg ruimen.

Op Goede Vrijdag sterft Jezus aan het kruis.

De toekomst lijkt dood en begraven.

Alle hoop is de bodem in geslagen.

52

Stille Zaterdag, tussentijd, een donker gat, niemandsland.

Hartverscheurend in zak en as zitten.

Een tijd van leegte en rouw.

Maar ook keerpunt, kentering.

Er kondigt zich iets nieuws aan!

Pasen: nieuw leven ontluikt.

Het leven haalt het op de dood.

De toekomst breekt open.

53

LEEFTOCHT Zout is de smaak van de vasten.

Te veel zout maakt ons misselijk, te weinig zout maakt ons saai en smakeloos.

Evenwicht en maat zijn gidsen op weg naar volwassenheid.

In jaargang 30 van Leeftocht staan symbolen centraal.

Ze leiden de toeschouwer binnen in een werkelijkheid tussen taal en teken.

Om zout gaat het in de vasten.

Hoe geven wij smaak aan ons leven?

Hoe zijn wij het zout der aarde?

54

Het klimaat verandert ook mij!

Vertel onze politici dat het klimaat ook jou verandert en dat ze in Parijs moeten gaan voor een ambitieus, bindend en rechtvaardig klimaatakkoord.

Lig jij ook wakker van de klimaatverandering die het leven op onze planeet bedreigt en die

nu al

jaarlijks tienduizenden slachtoffers maakt in het Zuiden?

Terecht. Om de opwarming van de aarde te stoppen zijn ingrijpende veranderingen nodig. Velen hebben

NIET

op de wereldleiders gewacht om er al mee te beginnen. Ze gaan zich ANDERS verplaatsen, voeden of verwarmen. Ze gaan anders consumeren en verminderen hun verbruik van materiaal en energie. Ze nemen groene initiatieven, in hun jeugdbeweging, school, parochie, bedrijf of gezin.

Niet alleen het klimaat verandert. Ze veranderen ook zelf. En ze vinden die verandering in levensstijl best positief. Ze krijgen

Leven met genoeg is overvloed van leven, zo ervaren zij. levenskwaliteit in ruil.

Ben jij een van hen?

Dan zijn we geĂŻnteresseerd in jouw verhaal.

Surf naar ecokerk.be, en VERTEL hoe het klimaat ook

jou

verandert. Of je groep. En waarom.

In het najaar van 2015 bundelen we alle VERHALEN, en geven we dat samen met ons eisenpakket aan de politici die eind november op de klimaattop in Parijs vergaderen over onze toekomst. Bewijs hen dat we die nodige veranderingen echt willen. En dat we alleen genoegen nemen met een ĂŠcht goed klimaatakkoord.

55

Second Life @

school

“Geef oude spullen een tweede leven” is het motto van Second Life @ School. Een concreet signaal tegen de wegwerpcultuur en voor een duurzame omgang met onze spullen. Samen met jouw leerlingen kun jij het goede voorbeeld geven. Een echte aanrader voor scholen die hun GIP (geïntegreerde proef ), vakoverstijgend project, vrije ruimte of mini-onderneming willen koppelen aan een duurzame en sociale doelstelling.

Teken in op dit boeiende traject en werk met jouw leerlingen rond 'create', 'repair' en 'share'.

Meer info op www.second-life.be.

Second Life @ School is een nieuw educatief project in samenwerking met CATAPA, Studio Globo en BOS+, en wordt ondersteund door de Vlaamse Overheid.

56

57

ACHIYAKU!* Water is levensnoodzakelijk, ook voor de boeren en jongeren in het Peruviaanse hooggebergte. In die streken is er heel wat mijnbouw. Dat betekent werkgelegenheid, maar ook verlies van landbouwgrond, watervervuiling en watertekort. De mijnbouw wint aan belang door de alsmaar grotere vraag naar grondstoffen uit het Westen, voor meer en nieuwere computers, smartphones en auto’s. Om dat allemaal te produceren, zijn er massa’s kostbare mineralen nodig.

Tijdens dit actief spel verplaatsen de spelers zich samen met Kato, een jonge Belgische vrouw, in het denken van de Peruviaanse boer Marco en van Sergio, die voor een internationaal mijnbouwbedrijf werkt. Ze ontdekken dat de keuzes die elk van hen maakt gevolgen hebben voor de anderen. * ACHIYAKU is een vrouwennaam, en is Quechua voor “zuiver (achi) water (yaku)”.

Dit drie uur durende spel voor 14- tot 18-jarigen is samen met een aantal bijlagen te downloaden op chiro.be/achiyaku. Het kan gespeeld worden in groepen van 6 tot 30 deelnemers.

58

AGUA CADABRA en ¿MENOS MINAS? Wil je met jongeren dieper ingaan op het thema water, dan is het spel ‘Agua Cadabra’ een aanrader. Heb je interesse in de gevolgen van mijnbouw voor de lokale bevolking, kies dan voor ‘¿Menos Minas?’.

Die spelen zijn gemaakt op maat van jeugdbewegingen en na kleine aanpassingen ook bruikbaar in de parochie of in het onderwijs.

Doelgroep: 12 tot 18 jaar, 6 tot 30 personen Tijd: beide volledige spelen duren 3 uur, maar ze kunnen ook verkort gespeeld worden Prijs: € 9 (+ € 3,39 verzendingskosten) voor de twee spelen samen, € 5 (+ € 2,05 verzendingskosten) voor één spel Bestellen: via spoorzesindeklas.be

59

MIJNBOUW IN PERU EEN EXPLOSIEF THEMA

60

Colofon Redactie Mia Verbanck Terri Grootjans Eindredactie Els Van Doren Met dank aan Joke Bekaert, Rien Vandersmissen en hun leerlingen van het Sint Aloysiuscollege uit Menen en het Don Bosco Technisch Instituut uit Woluwe.

Taalcorrectie Bart Boone Vormgeving Jan Van Bostraeten Foto's Thomas De Boever Druk Drukkerij Bulckens, Herenthout Wettelijk Depot D/2014/2909/6 Tekstenboekje Artikelcode BD-2015-7002

61

RECEPT

EMPANADAS GEVULDE DEEGWAAR INGREDIËNTEN • 300 g bloem • 30 g margarine (= 1 soeplepel) • ½ glas lauw water • 1 koffielepel zout • 7 plakjes kaas • bakolie

MATERIAAL • houten lepel • deegrol • plank • mes • plastic kom • vork

BEREIDING • Doe de bloem in een plastic kom en maak er een kuiltje in.

• Doe de margarine, het zout en het lauwe water in het kuiltje.

• Meng eerst met een houten lepel en kneed daarna goed met je handen. Verdeel het deeg in bolletjes en rol elk bolletje uit met de deegrol.

• Leg een plakje kaas op elk plakje deeg, vouw dubbel en druk goed aan met een vork.

BAKKEN • Doe een bodempje bakolie in een pan.

• Laat de olie heet worden.

• Bak de empanadas in de pan. Wees voorzichtig!

• Draai de empanadas om zodat ze aan beide kanten goudbruin worden.

• Leg ze op een schaal met keukenpapier.

Aprovechio!

Smakelijk!

62

63

citaat

“ Water is ons eten. Water zijn onze dieren. Water is onze toekomst.

Water is leven. Water is de hoeksteen van de gemeenschap. Elk levend wezen heeft water nodig om te (over)leven.�

Marco

met steun van de Vlaamse gemeenschap