Anne-Lise Gjerdrum
Tusen millionar
Elisabet W. Kristiansen
k
un n b o r G
Eit matematikkverk fr책 Cappelen Damm
4B
Nyno rsk
A n n e - L i s e G j e rdrum • Elisabet W. Kristiansen Il l u stra sj o nar: Anne Holt og John T hores en
u n nbo k
Gr
Tusen millionar 4B Nynorsk
Tusen millionar barn kan vere venner tusen millionar frå nær og fjerne strender venn frå fjern og nær kom no hit til meg gi meg handa di så eg kan telje deg telje tusen millionar
Velkommen til Tusen millionar! Kvart kapittel i grunnbøkene er merkt med eit eige symbol som går att i dei ulike komponentane til læreverket. Dermed kan barna arbeide på ulike nivå, og i ulik hastigheit, innanfor det same kapittelet. På slutten av kvart kapittel er det ein liten test. Prøv deg sjølv, som barna reknar før dei arbeider vidare med ekstraoppgåver bak i boka. I det siste kapittelet får dei repetert lærestoffet frå det siste halvåret. For differensiering rår vi i tillegg til å arbeide med oppgåveboka, Eg reknar nøtter, oppgåvekorta, eller med oppgåver på nettsidene til Tusen millionar. Vi håpar de får mange morosame matematikktimar med Tusen millionar! Helsing forfattarane
© Cappelen Damm AS, 2014 Føresegnene i åndsverklova gjeld for materialet i denne publikasjonen. Utan særskild avtale med Cappelen Damm AS er all eksemplarframstilling og tilgjengeleggjering berre tillate så langt det har heimel i lov eller avtale med Kopinor, interesseorgan for rettshavarar til åndsverk. Bruk som er i strid med lov eller avtale kan føre til erstatningsansvar og inndraging, og kan straffast med bøter eller fengsel. Tusen millionar følgjer læreplanane for Kunnskapsløftet i faget matematikk, etter revidert plan 2013, og er laga til bruk på barnetrinnet i grunnskulen.
Illustratørar: Anne Holt og John Thoresen Omslagsillustrasjon: Anne Holt Grafisk formgiving: Marit Jakobsen Forlagsredaktør: Espen Skovdahl Trykk og ferdiggjering: Livonia Print SIA, Latvia 2014 Utgåve 1, Opplag 1 ISBN 978-82-02-40566-3 www.cdu.no http://tusenmillionar.cdu.no
Innhald Kapittel 1
Måling og geometri Prøv deg sjølv
Kapittel 2
122
Multiplikasjon
28
Prøv deg sjølv
49
50
Prøv deg sjølv
69
Kapittel 6
132
Måling
70
Prøv deg sjølv
89
Ekstraoppgåver
Kapittel 5
127
Divisjon, brøk og desimaltal
Ekstraoppgåver
Kapittel 4
27
Ekstraoppgåver
Ekstraoppgåver
Kapittel 3
4
Statistikk, avrunding og overslag
137
90
Prøv deg sjølv
113
Ekstraoppgåver
141
Repetisjon
114
Mål I dette kapittelet skal du lære om • analog og digital klokke • å rekne med tid • vinklar • spegelsymmetri • rotasjon
Kapittel 1 Måling og geometri
Kva for ei av klokkene viser klokka 3 om dagen?
03.00
15.00
Klokka er 3 to gonger på eit døgn. Eit døgn er ei natt og ei dag. Døgnet begynner ved midnatt. Diskuter. Kan vi sjå på klokkene over om det er dag eller natt? Kor mange timar har eit døgn? _ timar Når er det midnatt? ____ 23 22 21
10
24
11 12 1
3
8
7
19 23
21 20
2
9
20
22
13
10
6
5
4
11 12 1
16
13 2 3
19
7
6 18
15
04.00
Klokka er 4 om
.
16.00
Klokka er 4 om
.
01.00
Klokka er 1 om
.
13.00
Klokka er 1 om
.
17
18 24
9 8
14
5
4
14 15 16
17
5
10
11 12 1
Klokka er eitt om natta.
2
9
3 8
7
6
5
4
01.00
Skriv klokkeslettet p책 digital m책te. 10
11 12 1
2
9
3 8
10
7
6
5
11 12 1
3
10
7
6
5
11 12 1
2
10
7
6
5
11 12 1
2
10
6
5
11 12 1
2
10
6
5
11 12 1
2
6
5
4
.
5
11 12 1
7
6
5
11 12 1
7
6
5
11 12 1
7
6
5
11 12 1
10
7
6
5
11 12 1
7
6
5
3
.
3
.
3
.
3
.
3
.
4
2 4
2 4
2 4
2
9 8
.
2
9 8
3 7
10
4
9 8
.
6
9 8
3 7
10
4
9 8
.
7
3 4
9 8
3 7
10
4
9 8
.
2
9 8
3 8
.
10
4
9
6
8
2
11 12 1
9
4
9 8
03.00
10
4
23 22 21
10
24
11 12 1
13 2
9
3
8
20
7
19
5
6
Klokka er eitt om dagen.
4
14 15 16
13.00
17
18
Skriv klokkeslettet p책 digital m책te. 23 22 21
10
24
11 12 1
3
8
7
19
23
21
10
24
11 12 1
7
10
18 24
11 12 1
8
7
23
10
18 24
11 12 1
7
23
10
6
5
18 24
11 12 1
2 4
19
6 18
5
.
16
21
10
20
23
4
14 15
22
.
16
21
10
19
13
23
4
15
22
.
16
21
10
19
13
23
4 17
15 16
22
.
21 20
18 24
11 12 1
7
6
5
24 11 12 1
6
5
24
11 12 1
10
6
16
13 2 4
5
24
11 12 1
19
18
.
16
2 4
14 15
.
16
13 2 4
14 15
.
16
13 2 3
6
15
17
18
7
14
13
9 8
.
17
18
7
15
17
18
7
14
17
3
8
20
14
5
9
17
2
6
4
3
8
20
14
7
9
17
2
2
3
8
13 2
13
9
19
3
7
15
22
11 12 1
3
8
20
14
24
9
17
9 8
21
23
3
8 19
20
5
14.00
10
13
9
20
21
6
15
22
16
3
19
22
5
14
19
9
20
21
6
23
17
3
8
23
22
5
18
19
21
6
4
9
20
22
2
9
20
22
13
5
4
14 15
.
16
17
7
10
11 12 1
2
9
No er det natt!
3 8
7
6
5
4
01.20
Skriv klokkeslettet p책 digital m책te. 10
11 12 1
2
9
3 8
10
7
6
5
11 12 1
3
10
7
6
5
11 12 1
2
10
7
6
5
11 12 1
2
10
6
5
11 12 1
2
10
6
5
11 12 1
2
6
5
4
.
5
11 12 1
7
6
5
11 12 1
7
6
5
11 12 1
7
6
5
11 12 1
10
7
6
5
11 12 1
7
6
5
3
.
3
.
3
.
3
.
3
.
4
2 4
2 4
2 4
2
9 8
.
2
9 8
3 7
10
4
9 8
.
6
9 8
3 7
10
4
9 8
.
7
3 4
9 8
3 7
10
4
9 8
.
2
9 8
3 8
.
10
4
9
8
8
2
11 12 1
9
4
9 8
03.10
10
4
23 22 21
10
24
11 12 1
13 2
9
3
8
20
7
19
5
6
4
No er det dag!
14 15 16
13.20
17
18
Skriv klokkeslettet p책 digital m책te. 23 22 21
10
24
11 12 1
3
8
7
19
23
21
10
24
11 12 1
7
10
18 24
11 12 1
8
7
23
10
18 24
11 12 1
7
23
10
6
5
18 24
11 12 1
2 4
19
6 18
5
.
16
21
10
20
23
4
14 15
22
.
16
21
10
19
13
23
4
15
22
.
16
21
10
19
13
23
4 17
15 16
22
.
21 20
18 24
11 12 1
7
6
5
24
11 12 1
6
5
24
11 12 1
10
6
16
13 2 4
5
24
11 12 1
19
18
.
16
2 4
14 15
.
16
13 2 4
14 15
.
16
13 2 3
6
15
17
18
7
14
13
9 8
.
17
18
7
15
17
18
7
14
17
3
8
20
14
5
9
17
2
6
3
8
20
14
7
4
9
17
2
2
3
8
13 2
13
9
19
3
7
15
22
11 12 1
3
8
20
14
24
9
17
9 8
21
23
3
8 19
20
5
15.05
10
13
9
20
21
6
15
22
16
3
19
22
5
14
19
9
20
21
6
23
17
3
8
23
22
5
18
19
21
6
4
9
20
22
2
9
20
22
13
5
4
14 15
.
16
17
9
Teikn visarane. 23 22
02.20
21
10
24 11 12 1
3 8
7
19
23 22 21
10
18 24 11 12 1
8
7
23 22
10
6
5
18 24 11 12 1
7
19
6
5
21
23
4
15
22
15.15
16
21
10 8 19
13
23 14
4
15
22
12.10
16
21
10
7
6
5
4
24 11 12 1
7
6
16
13 14
2
5
4 17
18 24 11 12 1
7
19
6
15 16
13 14
2 3
8
15
17
18
9
20
14
2
3
17
2
13
9
20
17
18
8
20
14
11 12 1
3
13 2
24
9
19
3 8
09.30
10
17
9
20
15
22
16
3
19
21
4
9
20
16.45
6
5
23 14
2
9
20
20.30
13
5
4
15 16
17
18
Teikn visarane. Skriv klokkeslettet p책 to m책tar. 23
02.30
22 21
.
10
24 11 12 1
3 8
20
7
23 22 21
.
20
10
5
18 24 11 12 1
4
7
6 18
5
22 21
15 16
17.00
10 8
20
23 14
4 17
.
16
22 21
15
19.45
20
11 12 1
13 14
2 3
13 2
24
9
19
3 8
.
17
9
19
10
6
23 14
2
9
19
11.15
13
10
7
6
5
4
16
17
18 24 11 12 1
13 14
2
9
3 8
19
7
6 18
15
5
4 17
15 16
Teikn visarane. 06.15 23 22 21
10
24 11 12 1
07.30 13
3 8
20
14
2
9 7
19
6
5
23
4
15 16
22 21
22 21
10
24 11 12 1
8
7
19
6
5
23 14
2 4
15 16
22 21
10
22 21
10
24 11 12 1
7
19
6
5
8
23 14
2 4
15 16
22 21
10
22 21 20
10
24 11 12 1
19
6 18
5
7
6
5
14
2 4
15 16
17
18
24 11 12 1
8
7
19
13
23 14
2 3
7
13
13 14
2
6
5
4
15 16
17
18
20.15
9 8
11 12 1
3
18.15 23
24
9
20
17
18
16
17
18
19
13
3 8
15
17.30
9
20
4
3
14.30 23
6
5
9
20
17
18
7
19
13
3 8
14
2
12.00
9
20
13
3
08.15 23
11 12 1
9
20
17
18
10
24
4 17
15 16
22 21 20
10
24 11 12 1
13 14
2
9
3 8
19
7
6 18
5
4
15 16
17
11
Trekk strek mellom like klokkeslett.
24
23 23 22 21 20
10
24
11 12 1
2
9
3
8 19
7
5
6 18
23
13
4
22
14
10
19
17 23 22
15.50
21 20
10
24
11 12 1
19
6
6 18
5
4
2 4
5
19.30
13 14
2
9
3
8
20
16
7
6 18
5
4
15 16
17
17
22
14 15
10
19
08.25
24
16
10
11 12 1
2
20
3
8
7
19
6 18
5
15.40
13
9
21
17
18
21
23
3
7
7
15
13
9 8
14
2 3
8
20
16
11 12 1
22
13
9
21
15
24
11 12 1
4
14 15 16
17
14.15
Kor mykje er klokka 12 timar seinare? 11.00
17.30
20.15
08.30
04.40
.
.
.
.
.
Tv-program 7.30 Nyheiter 8.00 Teiknefilm 9.30 Skolefjernsyn 10.50 Reisefjernsyn 11.45 Pause 17.30 Vi lagar mat 18.00 Barne-tv 19.00 Dagsrevyen 19.45 Sportsnytt 20.30 Kom og syng 21.15 Film 23.45 Slutt
Sjå på tv-programmet. Sant eller usant? Skriv s eller u i rutene. Teiknefilmen blir vist om kvelden. Barne-tv begynner klokka seks. Dagsrevyen varar ein time. Songprogrammet begynner klokka halv ni om kvelden. Matprogrammet startar klokka halv fem om ettermiddagen. Sendingane sluttar eit kvarter før midnatt.
Lag fleire spørsmål og oppgåver til kvarandre. 12
Vinklar Rett vinkel:
Spiss vinkel:
Stump vinkel:
Set merke med rett farge i vinklane. Ein rett vinkel blir markert med ein hake!
Eg har funne _ rette vinklar, _ spisse vinklar og _ stumpe vinklar. 13
Ein vinkel bestür av to linjer som møtest i eit punkt. Dette punktet blir kalla toppunkt. toppunkt
Teikn spisse vinklar med toppunkt i A, B, C og D:
+
+
C
B
+
+
A D
E
+
+
F
+
Teikn stumpe vinklar med toppunkt i E, F og G:
G
SjĂĽ etter rette vinklar i klasserommet. Skriv ned nokre av dei.
14
Eg har laga ein halv sirkel.
Eg har laga ein kvart sirkel.
… og eg ein heil sirkel!
Ein sirkel kan delast i 360 grader. Vi skriv 360°. Viss vi deler sirkelen i fire like store delar, får vi fire like store vinklar. Kvar vinkel er _ grader. Ein vinkel på 90 grader blir kalla ein rett vinkel. Lag ei sirkelskive. Læraren har arbeidsark.
Vis vinklane nedanfor med sirkelskive. Fargelegg vinklane.
0°
90°
0°
180°
0°
270°
Arbeid saman. Lag fleire vinklar med skivene. Fortel kor mange grader vinklane er. 15
Uglemor ser seg rundt. Ho dreiar hovudet mot klokka (mot venstre) kvar gong.
90°
180°
0° 360°
270°
Kor mange grader dreiar ho hovudet for å sjå ugleungen: _° marken: _° musa: _° Nokre ugler kan vri hovudet om lag 270°. Kor mange grader manglar på ein heil runde? _° Kor mange grader er det mellom ugleungen og musa: _° ugleungen og marken: _° musa og blomen: _° marken og blomen: _° Arbeid saman. Lag fleire spørsmål til kvarandre. 16
Kor store er vinklane?
_°
_°
_°
_°
_°
_°
_°
_°
_°
Det lurar eg på Kor mange vinklar på 90° finn du i denne figuren?
Svar: __ vinklar 17
Eg brukar ei gradskive til å måle vinklar med.
10 100 90 80 70 60 20 1 1 50 130 40
180 170 160
0 20 10 30
150 140
Gradskive
Denne vinkelen er 60°. Mål vinklane.
_°
_°
_° 18
_°
_°
_°
Mål alle vinklane i figurane.
D
C
A = _° B = _°
B
C = _° D = _°
A
F
E
D = _° E = _°
D
F = _°
19
Spegelsymmetri Set ein spegel på symmetrilinja. Då ser du spegelbiletet til figuren. Teikn spegelbiletet til kvar figur.
Spegl mønsteret og fargelegg.
20
Lag mønster sjølv. Spegl og fargelegg.
Eg må visst vri på hovudet eller på figurane.
Kva for figurar høyrer saman? Set saman to og to figurar til kvadrat. Det blir éin figur til overs. C
A B
D
E F
G H
I
Desse blir kvadrat: _ og _ , _ og _ , _ og _ , _ og _ . Til overs: _ 21
Vi kan lage mønster på mange måtar. Ofte brukar vi spegling eller forskyving av ein figur.
spegling
forskyving
Hald fram mønstera.
Kva er rett? Set kryss.
22
spegling forskyving
Greier du å teikne mønstera på genserane våre?
Sjå på fargane òg.
Hald fram mønstera.
Lag mønster sjølv.
23
Her ser du mønster med forskyving i ulike retningar:
vassrett (horisontalt)
loddrett (vertikalt)
Forskyv figuren vassrett mot høgre.
Forskyv figuren skrått nedover.
24
på skrå (ned og opp) Forskyv figuren loddrett.
Vi kan lage mønster med rotasjon òg. Figuren nedanfor har rotert 90° mot klokka.
Propellen roterer mot klokka!
Roter figuren 90° mot klokka. Fargelegg.
Roter figuren 90° to gonger mot klokka. Fargelegg.
25
Tal for dagen
Du snakkar i gåter. Talet er?
Talet i dag er nesten 200, berre éin mindre.
Kva for eit tal er tal for dagen? _ . Lag talet på mange måtar. Bruk + og – . _+_ _+_ _+_
_–_ _–_ _–_
_ _ _
Vinnaren i skiflygingsrennet hoppa 199 meter. Nr. 2 hoppa 13 meter kortare, og nr. 3 hoppa 10 meter kortare enn nr. 2. Nr. 2 hoppa _ meter langt. Nr. 3 hoppa _ meter langt. Tenk på dagens tal. Svar ja eller nei. Om lag så mange kroner kostar eit brød. _ Menneske kan bli så mange år gamle. _ Ein elefant veg fleire enn så mange kilogram. _ Du er høgare enn så mange centimeter. _ 1 kilogram er færre gram enn dagens tal. _ Du har 199 kroner. Teikn pengane du har. Forslag 1
Er 199 eit partal eller eit oddetal? 26
Forslag 2
_ _ _
Prøv deg sjølv Teikn visarar på klokkene.
10
11 12 1
2
9
10
7
6
5
11 12 1
2
9
3 8
Skriv klokkesletta.
4
3 8
09.55
7
6
5
4
10
11 12 1
2
9
10 3
8
7
14.15
6
5
4
11 12 1
2
9
3 8
.
7
6
5
4
.
Dag eller natt? 04.15 _ 15.30 _
23.45 _ 01.20 _
12.05 _ 03.59 _
rett vinkel
spiss vinkel
Teikn ein
stump vinkel
Kor mange grader er vinkelen?
Vinkelen er _ °.
Vinkelen er _ °.
Ekstraoppgåver side 122
Vinkelen er _ °. 27
Mål I dette kapittelet skal du lære om • multiplikasjon • oppstilling av multiplikasjon
Kapittel 2 Multiplikasjon
Kor mykje kostar det for fire barn å køyre radiobil?
Eg tenkjer: 4 • 22 = 88 Eg tenkjer: 22 + 22 + 22 + 22
Rekn i hovudet. Fire barn køyrer karusell. Kva må dei betale i alt? _ kr Kor mykje kostar tre is? _ kr Tor kjøper to brus. Kor mykje må han betale? _ kr Sofus skal kjøpe seks billettar til spøkjelsestoget. Er det nok med 50 kroner? _ Kim har 75 kroner. Har ho nok til å kjøpe tre billettar til radiobil? _ Marte betalar 65 kroner for pilkast. Kor mange gonger kaster ho? _ gonger Sofie kjøper tre brus og ein is. Kva må ho betale? _ kr Lag fleire spørsmål til biletet.
29
Vi startar med berg-og-dal-bane!
Vi kjøper billettar til fire barn.
Kvar billett kostar 10 kroner!
4 • 10 kr = _ kr Rekn ut. 6 • 10 = _ 8 • 10 = _ 9 • 10 = _
7 • 10 = _ 5 • 10 = _ 3 • 10 = _
16 • 10 = _ 18 • 10 = _ 15 • 10 = _
380 • 10 = _ 453 • 10 = _ 687 • 10 = _
694 • 10 = _ 857 • 10 = _ 548 • 10 = _
Hugsar du regelen?
Bruk regelen og rekn ut. 28 • 10 = _ 35 • 10 = _ 76 • 10 = _
Sofus har 68 kroner. Mor har 10 gonger så mykje. Mor har _ kroner. Tina tener 125 kroner i veka. Kor mykje tener ho på 10 veker? _ kr 30
Vi kjøper ein brus kvar!
1 brus kostar 13 kroner.
Det blir _ kroner i alt, takk!
13 kroner
3 • 13 kr = 3 • 10 kr + 3 • 3 kr = 39 kr Rekn ut. 4 2 3 6
• • • •
14 16 15 14
= = = =
4 2 3 _
10 • 10 • 10 • 10 •
Det er lurt å dele opp i tiarar og einarar!
+ + + +
4 2 3 _
4 •6 •5 •4 •
= = = =
_ _ _ _
4 • 13 = _ 6 • 11 = _ 3 • 14 = _
3 7 4 5
• • • •
12 13 12 11
= = = =
_ _ _ _
10 •_ •_ •_ •
5 • 12 = _ 2 • 14 = _ 5 • 15 = _
Kari vil kjøpe 12 frimerke. Kva må ho betale? _ • _ = _ Svar: _ kr Tor vil kjøpe 15 kjærleikar. Kva må han betale? _ • _ = _ Svar: _ kr Sofus vil kjøpe 13 ballar. Kva må han betale? _ • _ = _ Svar: _ kr
+ + + +
_• 2 =_ _ •_ = _ _ •_ = _ _ •_ = _ 5 • 13 = _ 6 • 12 = _ 5 • 14 = _
4 kr
3 kr
6 kr per stk.
31
Ei plate vaflar kostar 12 kroner. Kor mykje kostar tre plater?
No skal vi lære å stille opp multiplikasjonsstykke. Då skriv vi det tosifra talet først.
Først multipliserer vi einarane. Vi skriv dei på einarplassen. Så multipliserer vi tiarane. Vi skriv dei på tiarplassen. Svar: Tre vaffelplater kostar _ kroner.
2
1
1 2 = 3 6
•
Kor mykje kostar fire vaffelplater? Kor mykje kostar tre brus? 1 2
4
•
2 3
=
•
3
= 23 kr
12 kr
Fire plater kostar _ kroner.
Tre brus kostar _ kroner.
Rekn på same måten. 1 3
•
3
=
32
•
4
= 1 3
=
1 1
•
2
•
3
= 2 1
=
2 2
•
4
•
2
3 2
•
3
= 4 2
=
2 3
•
2 =
3
Rekn ut. Einarane først!
4 3
•
2
=
•
3
= 1 1
•
8
= •
2 4
2
•
7
•
2
3 3
•
3
= 2 1
=
1 1 =
= 3 4
=
2 3
•
3
4 4
•
2
3 1
•
3
= 1 2
=
•
2 =
Det lurar eg på Kan du ta bort to fyrstikker slik at det blir to like store kvadrat att? Teikn figuren.
Kan du ta bort ei fyrstikk slik at det blir tre like store kvadrat att? Teikn figuren.
33
Kor mange kaninar er det i alt?
2•4+3=_ Svar:
Rekn ut. Hugs: Alltid gonge først! 2•2+1=_ 2•4+3=_ 3•2+1=_
3
•
4
+
6•3+2=_ 7•4+3=_ 3•7+1=_
3
=_
_•_+_=_
5•5+6=_ 8•4+3=_ 5•9+2=_
_•_+_=_
_ • _ kr + _ kr = _ kr
Set inn > = < 7•6+2 3•9+1 34
8•5+4 8•3+3
8•8–4 9•6–2
10 • 7 – 8 8•9–4
Eg har 16 klossar.
Eg har dobbelt så mange klossar. Kor mange har eg?
Vi gongar einarane først. Tiaren vi får, blir minnetal.
2 Så gongar vi 1 tiarane. Vi får 1 6 • 2 to tiarar og har ein tiar i minne. = 3 2
1 1
1 6 = 2
•
2
Svar: Mikkel har _ klossar. Kor mykje kostar to is?
Kor mykje kostar fem is?
1
1 5 = 0
2
•
2
1 5 = 5
•
5 15 kr
To is kostar _ kroner.
Fem is kostar _ kroner.
Kor mykje kostar fire brus?
Kor mykje kostar sju brus?
2 3
•
4
=
2 3
•
7
=
Fire brus kostar ___ kroner.
Sju brus kostar ____ kroner.
Kor mykje kostar seks brus?
Kor mykje kostar seks is?
=
23 kr
=
Seks brus kostar ___ kroner. Seks is kostar _ kroner. 35
Rekn ut. 1 6
•
3
1 4
=
•
4
1 8
= 2 3
•
4
•
3
•
4
=
•
2
= 1 4
•
6
•
5
=
Marte sparar 45 kr kvar veke. Etter tre veker har ho spara _ kroner.
•
6
1 8
•
2
2 7
•
3
= 1 8
=
1 3 =
4 6
= 1 5
2
= 2 4
=
•
=
1
4 5 = 1 3 5
•
3
Rekn ut. 5 5
•
3
= •
5
=
4
•
2 3
3
•
2
•
7
5 9
•
8
6 7
•
4
= 2 4
=
5 8 =
= 4 6
36
•
= 8 4
=
3 6
•
8 =
Hugs! Skriv det største talet først. Seks barn køyrer radiobil. Dei betalar 22 kroner kvar. Kor mykje betalar dei til saman?
Sju barn prøver pilkast. Kvar betalar 13 kroner. Kor mykje betalar dei til saman?
•
•
=
=
Svar: _ kroner
Svar: _ kroner
Ni barn køyrer karusell. Det kostar 22 kroner for kvar. Kor mykje betalar dei til saman?
Spøkjelsestoget kostar 9 kroner. Kor mykje kostar det for 12 barn?
•
=
•
=
Svar: _ kroner
Svar: _ kroner
Det kostar 14 kroner å køyre parisarhjul. Kor mykje må åtte barn betale til saman?
Farfar betalar inngangsbillett for sju barn. Kvar billett kostar 15 kroner. Kor mykje må han betale?
•
= Svar: _ kroner
•
= Svar: _ kroner
På 4. trinn er det 28 elevar. Kor mykje kostar inngangsbillettane for alle elevane? Kvar billett kostar 15 kroner. Svar: _ kr 37
Løys reknestykka i karusellen.
1 2 1 6
•
7
8
•
=
2 5
= 5 6
•
3
•
=
2
= 1 4
•
8
= 3 2
•
3
= 1 5
•
5
1 6
=
2 8
•
4
•
6
=
=
Rekn i hovudet. 4 5 6 2
• • • •
20 40 30 50
= = = =
_ _ _ _
3 5 4 8
• • • •
30 60 40 30
= = = =
_ _ _ _
5 4 8 3
• • • •
50 60 50 90
= = = =
_ _ _ _
6 7 9 6
• • • •
60 50 40 70
= = = =
_ _ _ _
Set inn > = < 3 5 2 6 38
• • • •
80 50 90 80
6 4 3 5
• • • •
40 70 50 90
9 6 2 9
• • • •
30 50 90 80
8 7 3 8
• • • •
40 60 90 60
2 4 7 7
• • • •
60 90 20 70
4 6 4 8
• • • •
40 60 50 60
– – – –
20 30 60 10
Teikn.
Teikn det dobbelte.
Teikn.
Teikn det dobbelte.
63 kroner
48 kroner
Det dobbelte av 63 kr er _ kr.
Det dobbelte av 48 kr er _ kr. 142 kroner
109 kroner
Det dobbelte av 109 kr er _ kr.
Det dobbelte av 142 kr er _ kr. 257 kroner
342 kroner
Det dobbelte av 342 kr er _ kr.
Det dobbelte av 257 kr er _ kr. 306 kroner
455 kroner
Det dobbelte av 306 kr er _ kr.
Det dobbelte av 455 kr er _ kr. 39
Du finn det dobbelte ved å gonge med 2.
Kva er det dobbelte av 123?
1 2 3 = 2 4 6 Finn det dobbelte.
•
2
Det dobbelte av 123 er 246!
134
1 3 4
•
2
214
•
=
=
Det dobbelte av 123 er _. 313
•
Det dobbelte av 214 er _. 412
•
=
=
Det dobbelte av 313 er _. 512
•
Det dobbelte av 412 er _. 236
•
=
= Det dobbelte av 512 er _. 427
•
Det dobbelte av 236 er _. 239
•
=
=
Det dobbelte av 427 er _. 615
•
Det dobbelte av 239 er _. 2324
•
=
=
Det dobbelte av 615 er _.
Det dobbelte av 2324 er _.
40
Sofie kjøper 12 billettar til radiobilar. Kva må ho betale? 2
4
1
2 2 4 4
•
1 2
3
2 2 4 4 + 2 2 = 2 6 4
•
1 2
Sofie betala 264 kroner for 12 billettar. Rekn på same måten. 2 2
•
1 1
+ =
•
1 2
+ = 1 2
+ =
4 2
•
1 3
2 3
•
1 3
4 1
•
1 3
+ = 5 1
•
1 1
+ =
+ =
Mikkel kjøper to brus til kvar av dei seks barna. Kor mykje må han betale? Han må betale _ kroner. 23 kr
41
Marte kjøper to is til kvar av dei åtte barna. Kor mange is kjøper ho? _ is Kva må ho betale? 3
1 6 8 0 1 + 1 6 = 2 4 0
•
1 5 16 • 5 = 80 einarar 16 • 1 = 16 tiarar (=160, men vi skriv ikkje 0)
Marte betala 240 kroner for 16 is. 15 kr
Rekn på same måten. 2 6
•
1 5
+ = •
1 5
+ =
1 3
•
6 2
3 3
•
4 6
•
1 4
3 5
•
4 6
2 4
•
3 8
+ = 6 2
+ =
5 2 + =
+ = 2 9
42
•
+ = 3 8
+ =
3 4
•
1 5 + =
Tabellen viser kva ulike grupper m책 betale i inngangspengar p책 kino. Fyll ut tabellen. VAKSNE
B A R N
1
20
2
40
3
60
4
80
1
2
3
4
50
100
150
200
140
Barn: 20 kroner
280
Vaksne: 50 kroner
5 100 Kor mykje blir det i inngangspengar for 2 barn og 2 vaksne? _ kr 3 barn og 4 vaksne? _ kr 1 barn og 3 vaksne? _ kr
5 barn og 3 vaksne? _ kr 3 barn og 1 vaksen? _ kr 4 barn og 4 vaksne? _ kr
Far tek med tre barn p책 kino. Han betalar med ein 200-kronesetel. Kor mykje f책r han att? _ kr Farfar betalar 230 kroner. Kor mange barn og vaksne betalar han for?
Mormor betalar 260 kroner. Kor mange barn og vaksne betalar ho for?
43
Doble og halvere
Det har eg òg!
Eg har eit rektangel av 20 klossar.
4 2 5
5 • _ = 20
10
10 • _ = 20
Det raude rektangelet er dobbelt så langt og halvparten så høgt som det blå. Fargelegg eit rektangel som er dobbelt så langt og halvparten så høgt som det gule rektangelet:
5•_=_
_•_=_
Fargelegg eit rektangel som er halvparten så langt og dobbelt så høgt som det grøne rektangelet:
_•_=_ 44
_•_=_
I desse oppgåvene kan du finne svaret ved å doble og halvere!
Kva for eit tal er det lurt å doble?
Tor får 18 kroner per time i lønn. Kor mykje tener han på fem timar? 5 • 18 = 10 • 9 = _ Svar: _ kr Sofus kjøper 14 ballar. Kva betalar han? 14 • 5 = _ • _ = _ Svar: _ kr
5 kr
Sofie kjøper fem brus. Kva betalar ho? 5 • 16 = _ • _ = _ Svar: _ kr Hovudrekning Ane kjøper 16 bollar. Kva må ho betale? _ kr
16 kr
5 kr
Tor går 5 kilometer på ski kvar dag. Kor langt har han gått på 14 dagar? _ km Marte kjøper fem brød. Kva betalar ho? _ kr
24 kr
Vel andre tal du vil multiplisere. Kan du finne svaret ved å doble og halvere? 45
Kor mange ruter er det i kvart rutenett? Lag gongestykke.
6•6=_ _•_=_
_•_=_
_•_=_
_•_=_
_•_=_
Nokre av svara (produkta) er kvadrattal. Kva for nokre? Set ring rundt dei. Skriv kvadrattala: _ _ _ _ Kvifor trur du dei heiter kvadrattal? Diskuter. 46
_•_=_
Terningspel – eit spel for fleire Eg kastar to terningar.
Den raude terningen fortel om talet på tiarar. Den blå terningen fortel om kva vi skal multiplisere tiarane med. 50 • 3 = _
Kor mange poeng får barna og farfar? Sofus
20
•
4 =_ _
Sofie
•
Kari
farfar
3 =_ _•_=_ _•_=_
Kven fekk flest poeng? _ Kven fekk færrast poeng? _ No er det din tur til å spele saman med nokon. De treng: To ulike terningar, papir og blyant Spel for eksempel fire rundar. Adder (legg saman) poengsummane for kvar spelar til slutt. Ein av spelarane kontrollerer med kalkulatoren. Variasjon: Adder poengsummane etter kvart. Den som kjem først til for eksempel 1000, vinn spelet. 47
Tal for dagen Kva kan 400 vere? Bruk + – • : _ _ _
_ _ _
_ _ _
_ _ _
_ _ _
_ _ _
Lag ei rekneforteljing. Talet 400 skal vere med.
Sofie har 400 kroner. Ho vil kjøpe to gåver. Kva kan ho kjøpe? 140 kr Skriv tre forslag.
85 kr
120 kr
60 kr
Kan ho kjøpe tre gåver? Skriv forslag.
Ho kjøper vantar og ryggsekk. Kor mykje har ho att?
48
210 kr
310 kr
Prøv deg sjølv Sofus køyrer radiobil sju gonger. Kor mykje må han betale i alt? •
=
Svar: _ kr
Bruk + –
:
•
26 19
6 = 20 3 = 57
20 16
5= 4 12 = 28
43 60
13 = 30 6 = 10
Rekn ut. 1 2
•
4
=
•
6
= 2 3
•
4
= •
4 2
•
8
= 3 1
•
8 5
•
3
=
1 3
4 2
•
4 3
•
7
1 7
•
5
=
7
= 1 2
+ =
2 1
= 3 5
+ = Ekstraoppgåver side 127
2 6 + =
•
3 4