Matematikk 5 frå Cappelen Damm Parallellbok (kapittel 1)

MATEMATIKK 5 frå CAPPELEN DAMM Parallellbok

Jan Erik Gulbrandsen Randi Løchsen Kristin Måleng Vibeke Saltnes Olsen

Nynorsk

Bli kjend med boka I Matematikk 5 frå Cappelen Damm vil de lære matematikk gjennom utforsking og samarbeid. Saman med læraren og klassekameratane skal de diskutere ulike måtar å løyse oppgåver på. Det er viktig å vere aktiv i matematikktimane, fordi de lærer av å snakke saman og diskutere. De finn derfor alle samtalar og alle samarbeidsoppgåver på same sidenummer i Parallellboka som i Grunnboka.

Kapitteloppslag

1

Addisjon og subtraksjon

MÅL

BEGREPER

• Utforske, bruke og beskrive hoderegningsstrategier i addisjon og subtraksjon • Utforske, bruke og beskrive plassverdisystemet • Utvikle og bruke skriftlige metoder for addisjon og subtraksjon • Vurdere og gjøre hensiktsmessige overslag

ƐŝīĞƌ͕ ĂĚĚŝƐũŽŶ͕ subtraksjon, sum, ĚŝīĞƌĂŶƐĞ͕ ĚŽďůŝŶŐ͕ ŚĂůǀĞƌŝŶŐ͕ ƟĞƌǀĞŶŶĞƌ͕ plassverdisystemet, utvidet form, overslag

9

Samtale

Addisjon av flersifrede tall Samtale

134

358 kr

Hvor mye koster fotballen og boka til sammen?

Alle kapitla har samtaleruter i ramme. Ruta er delt med ein strek. Over streken presenterer vi eit problem som de skal løyse gjennom samtale. De skal reflektere og argumentere for ulike løysingar. Under streken presenterer vi eitt eller fleire løysingsforslag eller metodar som de kan reflektere over og drøfte.

kr

Metode 1

н ϭϬϬ 358

н ϯϬ н ϰ 458 488 492

Svar: Boka og ballen koster 492 kr til sammen.

Metode 2

ϯϬϬ н ϭϬϬ с ϰϬϬ ഩϱϬ н ഩϯϬ с ഩϴϬ ഩഩϴ н ഩഩϰ с ഩϭϮ ഩഩഩഩഩഩഩഩ с ϰϵϮ

Svar: Boka og ballen koster 492 kr til sammen.

Metode 3 1

3 5 8 + 1 3 4 = 4 9 2

28

Kvart kapittel blir innleidd med eit samtalebilete som gir eit godt utgangspunkt for samtale og refleksjon. I lærarrettleiinga er det ei lita historie til kvart bilete med ei matematisk problemstilling som høyrer til. I samtalen får de aktivisert den kunnskapen de har om temaet for kapittelet, og de får ei innføring i det de skal lære.

Svar: Boka og ballen koster 492 kr til sammen.

Matematikk fra Cappelen Damm

Oppgåver Etter samtalen er det først enkle oppgåver som liknar på den de har løyst gjennom klassesamtalen. I parallellboka er alle oppgåvene slik at dei kan løysast ved å skrive i boka. Nokre stader er det sider utan sidetal med fleire oppgåver.

Utforsk saman

1.38 Regn ut. Velg regnemetode. a) ϭϮϰ н ϯϮ с

b) ϱϮϯ н ϯϰϱ с

kr 175

129

342 kr

selger kjøkkenutstyr. tyr.

kr

1.39 Pytt og panne

225 kr 195

kr

a) Liv kjøper kjele og brusmaskin. Hvor mye betaler hun til sammen? b) Amir kjøper ostehøvel og kniv. Hvor mye betaler han til sammen? a)

b)

Utforsk sammen Maxi har sølt kakao i kladdeboka til Ada. Hjelp henne med å finne sifrene som mangler.

Lag flere liknende 1 2 3 4 0 9 oppgaver + 2 8 5 + 3 2 7 til hverandre. = 3 6 9 8 = 8 1 6 6

© Cappelen Damm. All kopiering forbudt.

2

2 4 + 9 8 = 3 4 2

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

29

Dette er oppgåver der de skal arbeide i læringspar eller små grupper. De skal reflektere, samtale og diskutere framgangsmåtar og løysingsstrategiar. Med desse oppgåvene får de øving i å bruke det matematiske språket, og de får vite noko om korleis andre tenkjer i løysinga av matematiske problemstillingar.

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

Oppgåver med digitale verktøy

Summere med regneark

I løpet av mellomtrinnet skal de bli kjende med grunnleggjande funksjonar i digitale verktøy som Excel og GeoGebra. De lærer korleis de kan bruke rekneark som verktøy for å løyse problem innanfor tverrfaglege tema.

Samtale I regnearket er det flere faner og under hver fane er det ulike kommandoer.

Faner Komandoer

Under fanen Hjem er kommandoen Autosummér.

Denne kommandoen kan brukes til å summere tall.

Skriv tallene 2, 34, 27 og 9 i kolonne A fra rad 1 og nedover, slik at 2 er i celle A1, 34 i celle A2 og så videre.

Marker tallene ved at du plasserer musepekeren over celle A1.

Hold venstre museknapp og dra ned til celle A4.

Klikk påå , Autosummér. I celle A5 vises nå summen av tallene.

Hva skjer med summen i celle A5 når du skriver nye tall i cellene A1 til A4?

1.65 Skriv ulike tall nedover i kolonne F. Marker tallene og bruk kommandoen , Autosummér.

1.66 Plex kjøper verktøyene under. Bruk et regneark til å regnee ut hvor mye Plex måå betale for ve verktøyene.

88 kr

95 kr

299 kr

Addisjon og subtraksjon

41

Temaoppgåver

Tivoli i Fermat

Temaoppgåver er oppgåver der de får høve til å bruke kunnskap frå fleire område enn det kapittelet handlar om.

1.56 Ada og Maxi er på tivoli. a) Hvor mye må de betale for to barnebilletter? b) Hvor mye mindre koster en voksenbillett for dag to enn for dag en? a)

b)

1.57 Kaninen deler ut lapper. På lappen står det: «Finn kaninens hemmelige tall». Hva er kaninens hemmelige tall?

18

Sant eller usant?

42

+ 12 – 6 – 4 =

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRA CAPPELEN DAMM

Begrunn svarene

• • • • • • • •

Titallssystemet har ti sifre: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 Når sifrene settes sammen, kan vi lage uendelig mange tall.

Det største femsifrede tallet vi kan lage, er 90 000.

Det dobbelte av 24 er 50 ϭϯ н ϵ с ϭϯ н ϭϬ ʹ ϭ Subtraksjon er det samme som addisjon Halvparten av 100 er 50 Tiervennen til 7 er 4

Oppsummering Hoderegning Dobling

Nær dobling

15 + 15 = 30 25 + 25 = 50

15 + 16 = 31 25 + 26 = 51

Halvering

Nær halvering

30 – 15 = 15 50 – 25 = 25

30 – 16 = 14 50 – 26 = 24

Å kunne ƟĞƌǀĞŶŶĞŶĞ Ğƌ Ɵů ŚũĞůƉ når jeg skal regne med tall med høye verdier.

Bruke tiervenner ϯϲ н ϳ с ϯϲ н ϰ н ϯ 36 + 7 = 43 н ϰ 36

44

Sant eller usant?

Sant eller usant? er ei samling med utsegner som de skal vurdere og argumentere for om er sanne eller usanne.

н ϯ 40

43

Matematikk fra Cappelen Damm

Oppsummering Oppsummering er ei samling med døme på det de har arbeidd med i kapittelet.

Oppsummerende oppgave

Oppsummerande oppgåve I den oppsummerande oppgåva får du vist kva du har lært i kapittelet.

Bio rydder lageret sitt. a) Hvor mange skruer har Bio til sammen? b) En full eske inneholder 34 limtuber.

Hvor mange limtuber er det igjen i esken når det mangler 9 limtuber? c) Hvordan skal Bio sette sammen flisene for å lage det størst mulige tallet? a)

b)

c)

Tallet som vokser 46

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRA CAPPELEN DAMM

Utstyr

Terning, papir og blyant Antall spillere 2–6 spillere

Spel Spel kan vere ein morosam og annleis måte å lære matematikk på.

Hva spillet går ut på Kast terningen. Skriv ned tallet og les det høyt.

Neste gang det er din tur, kaster du terningen på nytt og skriver det nye tallet til høyre for det første tallet. Du har nå et tosifret tall som du leser høyt. Tallet ditt vokser med d ett siffer for hver gang du kaster terningen.

Eksempel Første kast Terningen viser 3. Du skriver 3 på arket og sier «tre» høyt.

Andre kast Terningen viser 6. Du skriver 6 til høyre for 3 og sier «trettiseks» høyt.

Tredje kast Terningen viser 4. Du skriver 4 til høyre for 36, sier «tre hundre og sekstifire» høyt. Det er ikke lov å si: «tre, seks, fire».

Vinner Den siste som klarer å si det nye tallet sitt riktig.

Addisjon og subtraksjon

47

BLI KJEND MED BOKA

3

Velkommen til Fermat

Byen Fermat er ikkje som andre byar. Her eksisterer fortid, notid og framtid samtidig. Folk i byen har mange måtar å komme seg fram på, men det viktigaste framkomstmiddelet deira er kabelbana. Ser du nøye etter, vil du også finne luftskip og dronar som svevar over hustaka i byen.

4

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

I det raraste huset i Fermat bur oppfinnaren Plex. Ho har eit stort hjarte for alle og er alltid oppteken med eit eller anna prosjekt. Akkurat no driv ho og byggjer på huset, så ho har det ekstra travelt. Men ho har god hjelp av dei tre ungane Henrik, Ada og Maxi, dei to robotane Bio og Leo og katten Radius.

Dei hjelpsame robotane har Plex funne opp, og katten Radius er langt frå lik alle andre kattar. Du blir kjend med alle saman allereie i første kapittel i boka. Gle deg til å møte innbyggjarane i Fermat!

VELKOMMEN TIL FERMAT

5

Innhald

6

Bli kjend med boka . . . . . . . . . . . . sĞůŬŽŵŵĞŶ Ɵů &ĞƌŵĂƚ . . . . . . . . . .

2 4

1. Addisjon og subtraksjon . . . .

8

Hovudrekning . . . . . . . . . . . . . . . .

Dobling og halvering . . . . . . . . . . . ƌƵŬĞ ƟĂƌǀĞŶĞŶĞ . . . . . . . . . . . . . . dĞŶŬũĞ ǀŝĂ ŚĞŝů ƟĂƌ . . . . . . . . . . . . .

Plassverdisystemet . . . . . . . . . . . .

Tal på utvida form . . . . . . . . . . . . .

Addisjon og subtraksjon . . . . . . . . ĚĚŝƐũŽŶ Ăǀ ŇĞŝƌƐŝĨƌĂ ƚĂů . . . . . . . . ^ƵďƚƌĂŬƐũŽŶ ŵĞĚ ŇĞŝƌƐŝĨƌĂ ƚĂů . . . .

Overslagsrekning . . . . . . . . . . . . . .

Tekstoppgåver . . . . . . . . . . . . . . . .

Rekneark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Summere med rekneark . . . . . . . .

Tivoli i Fermat . . . . . . . . . . . . . . . .

Samandrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oppsummerande oppgåve . . . . . .

Talet som veks . . . . . . . . . . . . . . . .

10 12 16 18 20 24 26 28 30 34 37 40 41 42 44 46 47

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

2. Multiplikasjon og divisjon . . . 48 DƵůƟƉůŝŬĂƐũŽŶ . . . . . . . . . . . . . . . .

DƵůƟƉůŝŬĂƐũŽŶ ʹ ŵĞĚ ƚĂďĞůů . . . . .

DƵůƟƉůŝŬĂƐũŽŶ ŽŐ ĚŝǀŝƐũŽŶ . . . . . . .

DƵůƟƉůŝŬĂƐũŽŶ ŽŐ ĚŝǀŝƐũŽŶ ŵĞĚ 10, 100 og 1000 . . . . . . . . . . . . . . .

DƵůƟƉůŝŬĂƐũŽŶ ʹ ƌƵƚĞŶĞƩ . . . . . . .

DƵůƟƉůŝŬĂƐũŽŶ ʹ ƚŽŵƚ ƌƵƚĞŶĞƩ . . .

Kombinatorikk . . . . . . . . . . . . . . . .

Formlar i rekneark . . . . . . . . . . . .

Fyll serie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,ĂƵƐƞĞƐƚ ŝ ŐĂƌƚŶĞƌŝĞƚ . . . . . . . . . .

Sant eller usant? . . . . . . . . . . . . . .

Samandrag . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oppsummerande oppgåve . . . . . .

Vel tal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50 52 54 58 62 64 66 70 71 72 74 74 76 77

3. Algebra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Figurtal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Likskap og likningar . . . . . . . . . . . . Å løyse tekstoppgåve som likning Meir enn éin x രŝ Ğŝ ůŝŬŶŝŶŐ . . . . . . .

Ulikskapar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Koding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KǀĞƌŶĂƫŶŐ ŝ ďŝďůŝŽƚĞŬĞƚ . . . . . . . .

Sant eller usant? . . . . . . . . . . . . . .

Samandrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oppsummerande oppgåve . . . . . .

Finn ut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84 86 88 90 92 94 96 98 98 100 101

5. Divisjon og multiplikasjon . . . 156 Overslag i divisjon . . . . . . . . . . . . .

KǀĞƌƐůĂŐ ŝ ŵƵůƟƉůŝŬĂƐũŽŶ . . . . . . . ŝǀŝƐũŽŶ ŵĞĚ ŇĞŝƌƐŝĨƌĂ ƚĂů . . . . . . .

DƵůƟƉůŝŬĂƐũŽŶ. . . . . . . . . . . . . . . . .

ZĞŬŶĞĂƌŬ ʹ ĚŝŐŝƚĂůĞ ǀĞƌŬƚƆLJ . . . . . .

Fermat Dyrepark . . . . . . . . . . . . . .

Sant eller usant? . . . . . . . . . . . . . .

Oppsummering . . . . . . . . . . . . . . .

Oppsummerande oppgåve . . . . . .

Finn ut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nærast 2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . &ƆƌƐƚĞŵĂŶŶ ĨƌĊ ϭϬϬ Ɵů Ϭ . . . . . . . .

164 166 168 174 179 182 184 184 187 188 189 189

4. Brøk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Del av ein heil . . . . . . . . . . . . . . . . ƌƆŬ ʹ ĚĞů Ăǀ ĞŝŶ ŚĞŝů . . . . . . . . . . ƌƆŬ ʹ ĚĞů Ăǀ Ğŝ ŵĞŶŐĚ . . . . . . . . . ƌƆŬ ʹ ĨƌĊ ĚĞů Ɵů ŚĞŝů . . . . . . . . . . .

Likeverdige brøkar . . . . . . . . . . . . .

Brøk på tallinje . . . . . . . . . . . . . . .

Samanlikne brøkar . . . . . . . . . . . . ƌƆŬ ʹ ĂĚĚŝƐũŽŶ . . . . . . . . . . . . . . . ƌƆŬ ʹ ƐƵďƚƌĂŬƐũŽŶ . . . . . . . . . . . . . ƌƆŬ ʹ ŵĞŝƌ ĞŶŶ ĞŝŶ ŚĞŝů . . . . . . . .

Brøk, prosent og desimaltal . . . . .

Sannsyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kortreist mat i Fermat . . . . . . . . . .

Sant eller usant? . . . . . . . . . . . . . .

Samandrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oppsummerande oppgåve . . . . . . &ƆƌƐƚĞŵĂŶŶ Ɵů ϮϬ . . . . . . . . . . . . .

Fermat joker . . . . . . . . . . . . . . . . .

104 106 110 114 118 122 123 126 130 134 138 144 148 150 150 152 154 155

6. Tid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Analog og digital klokke . . . . . . . . dŝŵĂƌ ŽŐ ŵŝŶƵƩ . . . . . . . . . . . . . .

Tabellar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kalender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fermatleikane . . . . . . . . . . . . . . . .

Sant eller usant . . . . . . . . . . . . . . .

Oppsummering . . . . . . . . . . . . . . .

Oppsummerande oppgåve . . . . . .

Finn ut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . &ƆƌƐƚĞŵĂŶŶ Ɵů ŬůŽŬŬĂ ϭϰ͘ϬϬ . . . . .

192 196 206 210 214 216 216 219 220 221

INNHALD

7

1

Addisjon og subtraksjon

MÅL

OMGREP

• utforske, bruke og skildre hovudrekningsstrategiar i addisjon og subtraksjon • utforske, bruke og skildre plassverdisystemet • utvikle og bruke skriftlege metodar for addisjon og subtraksjon • vurdere og gjere tenlege overslag

ƐŝīĞƌ͕ ĂĚĚŝƐũŽŶ͕ subtraksjon, sum, ĚŝīĞƌĂŶƐĞ͕ ĚŽďůŝŶŐ͕ ŚĂůǀĞƌŝŶŐ͕ ƟĂƌǀĞŶŶĞƌ͕ plassverdisystemet, utvida form, overslag

Hovudrekning Samtale Korleis kan du løyse desse oppgåvene ved hovudrekning?

6

23

+4

+7 25 + 14

100 – 97

1.1

1.2

1.3

10

25 + 2

6

12 + 9 50 – 25

Rekn ut. Korleis tenkjer du? a) മϴ н Ϯ с പപ

b) മϱ н ϱ с പപ

c) മϰ н ϲ с പപ

ϭϴ н Ϯ с പപ

ϭϱ н ϱ с പപ

Ϯϰ н ϲ с പപ

ϳϴ н Ϯ с പപ

ϰϱ н ϱ с പപ

ϱϰ н ϲ с പപ

a) ϭϬ ʹ ϳ с പപ

b) ϭϬ ʹ ϲ с പപ

c) ϭϬ ʹ ϴ с പപ

ϮϬ ʹ ϳ с പപ

ϯϬ ʹ ϲ с പപ

ϱϬ ʹ ϴ с പപ

ϰϬ ʹ ϳ с പപ

ϱϬ ʹ ϲ с പപ

ϵϬ ʹ ϴ с പപ

a) Ϯϳ н ϭϬ н Ϯ с പപ

b) ϯϰ н ϮϬ н ϱ с പപ

c) ϰϮ н ϯϬ н ϲ с പപ

Ϯϳ н ϭϮ с പപ

ϯϰ н Ϯϱ с പപ

ϰϮ н ϯϲ с പപ

Rekn ut. Korleis tenkjer du?

Rekn ut.

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

1.4

Plex er hos Fermat Bygg og handlar.

15

14

kr

kr

13 kr

10 kr

12 kr

a) Kor mykje må Plex betale for ein pakke spikrar og ein målarpensel? പപപപപപപപപപപപപപപപപപപ b) Kor mykje må Plex betale for ein meterstokk og to skruar? പപപപപപപപപപപപപപപപപപപ c) Henrik kjøper to målarpenslar og betalar med ein 100-kronesetel. Kva for eit reknestykke viser kor mykje han får att?

100 kr – 26 kr

100 kr + 26 kr

26 kr – 100 kr

Utforsk saman Kor mange marihøner med 2 prikkar, og kor mange marihøner med 7 prikkar kan det vere dersom dei har 100 prikkar til saman? Kan de finne fleire løysingar?

Kor mange kan det vere av kvar, dersom marihønene har 3 prikkar og 6 prikkar, og dei har 100 prikkar til saman?

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

11

Dobling og halvering Samtale Bio veit kor mykje det dobbelte av 25 er.

A

Bio ryddar på byggjeplassen. Han har 25 røyr i den eine eska og 26 røyr i den andre. Kor mange røyr har Bio til saman?

B

Bio har også 100 mutrar som han skal fordele i to esker. Han legg 49 mutrar i den eine eska. Kor mange mutrar legg han i den andre eska?

Løysing പEčƌ ĚŽďůŝŶŐ

പEčƌ ŚĂůǀĞƌŝŶŐ

25 + 25 = 50

100 – 50 = 50

25 + 26 = 25 + 25 + 1 = 51 Svar: Bio har 51 røyr til saman.

12

100 – 49 = 100 – 50 + 1 = 51 Svar: Bio legg 51 mutrar i den andre eska.

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

1.5

Doble og halvere kvart tal.

Halvparten പപ

Det dobbelte 4 40 400 8 80 800

1.6

1.7

1.8

Rekn ut. a) ϳ н ϳ с പപ

b) ϱϬ н ϱϬ с പപ

c) ϮϬ ʹ ϭϬ с പപ

ϳ н ϴ с പപ

ϱϬ н ϱϭ с പപ

ϮϬ ʹ ϭϭ с പപ

ϳ н ϲ с പപ

ϱϬ н ϰϵ с പപ

ϮϬ ʹ ϵ с പപ

Set inn tala som manglar. ĂͿ ϭϲ с ϴ н പഩ

ďͿ ϯϬ с പഩ н ϭϱ ϱ

ĐͿ ϱϭ с Ϯϱ н പഩ

ĚͿ ϰϴ с Ϯϰ н പഩ

ĞͿ ϭϬϬ с പഩ н ϱϬ

ĨͿ

ϯϯ с ϭϲ н പഩ

Plex og Henrik har 24 kr kvar.

Kor mange kroner har dei til saman? പപപപപപപപപപപപപപപപ

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

13

1.9

Leo har 50 kr og kjøper ei sag for 26 kr.

Kor mange kroner har han att? പപപപപപപപപപപപപപപ

1.10 Henrik lagar vaflar til matpausen. Han brukar vaffeloppskrifta nedanfor.

Måndag brukar han dobbel oppskrift, og onsdag brukar han halv oppskrift.

Vaflar kveitemjøl mjølk

a) Doble oppskrifta:

14

b) Halver oppskrifta:

പപപഩĚ> ŬǀĞŝƚĞŵũƆů

പപപഩĚ> ŬǀĞŝƚĞŵũƆů

പപപഩĚ> ŵũƆůŬ

പപപഩĚ> ŵũƆůŬ

പപപഩĞŐŐ

പപപഩĞŐŐ

പപപഩĚ> ƐƵŬŬĞƌ

പപപഩĚ> ƐƵŬŬĞƌ

പപപഩƚƐ ǀĂŶŝůũĞƐƵŬŬĞƌ

പപപഩƚƐ ǀĂŶŝůũĞƐƵŬŬĞƌ

പപപഩŐ ƐŵƆƌ

പപപഩŐ ƐŵƆƌ

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

1.11 Snikkar Ylva har ei tralle med plankar. ar.

Ho treng fleire plankar og skal plukke ke dei blant plankane på tralla. Kva forr ein planke treng Ylva når han er a) dobbelt så lang som E? പപപപ b) like lang som B og E til saman? പപപപ c) 25 cm kortare enn D? പപപപ d) like lang som 2 stykk B og 2 stykk C til saman?

A

B

C

D

E

പപപപ

Utforsk saman Rekn ut.

Korleis tenkjer de?

6

65 + 6

130 + 140

300 –

53 + 5

4

9

150

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

20

9 0–

20

0–

19

9

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

15

Bruke tiarvenene Samtale Kjenner du alle tiarvenene?

9+1

8+2

5+5

6+4

7+3

<ŽƌůĞŝƐ ŬĂŶ ĚƵ ďƌƵŬĞ ĚĞƚ ĚƵ ǀĞŝƚ Žŵ ƚŝĂƌǀĞŶĞƌ͕ ŶĊƌ ĚƵ ƐŬĂů ƌĞŬŶĞ Ƶƚ Ϯϴ н ϭϮ͍ 8+2

28 + 2

28 + 12

Metode 1

Ϯϴ н ϭϮ с ϮϬ н ϭϬ н ϴ н Ϯ с ϰϬ

28

10

20

12 8

10

2

Metode 2

н ϭϬ Ϯϴ н Ϯ н ϭϬ с ϰϬ

н Ϯ

30 28

16

30

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

40

1.12 Rekn ut. ϳ н ϯ с പപ

Ϯϳ н ϭϯ с പപ 27

Ϯϳ н ϭϯ с പപ 13

27

1.13 Rekn ut.

Vel metode:

a) ϲ н ϰ с പപ

a)

Ϯϲ н ϭϰ с പപ

b) ϴ н Ϯ с പപ

b)

Ϯϴ н ϮϮ с പപ

Utforsk saman Kva for tal skjuler seg bak figurane? н

с ϭϬ

н

н

с ϭϲ

н

н

с Ϯϲ

н

н

с Ϯϲ

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

17

Tenkje via heil tiar Samtale A

Petter lagar graut på skulen. Han har 65 dL mjølk i grauten, men treng 9 dL til. Kor mange desiliter mjølk har han i grauten til saman?

B

Evy blandar saft til grauten. Evy vil blande 48 dL saft, men fann ut at det var litt for mykje, og reduserte mengda med 9 dL. Kor mange desiliter saft blandar Evy?

Løysing

ϲϱ н ϵ с ϲϱ н ϭϬ ʹ ϭ с 74 н ϭϬ ʹ ϭ

65

74

75

Svar: Petter har 74 dL mjølk i grauten.

ϰϴ ʹ ϵ с ϰϴ ʹ ϭϬ н ϭ с 39 ʹ ϭϬ н ϭ

38

39

Svar: Evy blandar 39 dL saft og vatn.

18

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

48

1.14 Rekn ut. Tenk via heil tiar. a) ϯϳ н ϵ с പപപ

b) ϰϯ ʹ ϵ с പപപ

37

43

ϯϳ н ϭϵ с പപപ

ϰϯ ʹ Ϯϵ с പപപ

37

43

1.15 Henrik, Maxi ogg A Ada kjøper brukt sportsutstyr.

337

kr 118 kr

179 k

r

19 kr

a) Sorter sportsutstyret etter pris. Start med det billegaste. പപപപപപപപപപപപപപപപപപപപപപപ b) Kor mange kroner kostar ein tennisracket og ein tennisball til saman?

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

19

Plassverdisystemet Samtale Talet 6723 har fire siffer. Kor mange tusenar, hundrarar, tiarar og einarar har dette talet?

Metode 1

6

7

Metode 2

6723 6000

20

700

20

3

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

2

3

1.16 Kva verdi har sifferet som er understreka? a) 118പപപ

b) 34ϵപപപ

c) 21Ϭϯപപപ

1.17 Kva verdi har sifferet 3 i kvart av desse tala? a) ϭϯϱപപപ

b) ϭϯϭϮപപപ

c) ϯϭϳϱപപപ

1.18 Skriv som tal. Ğ ŽŐ ƚŽůǀ ĞŝƩ ƚƵƐĞŶ Ŷŝ ŚƵŶĚƌ പ പപപപപപപപ ŶŝƩĞŶ ŚƵŶĚƌĞ പപപപ

ĞŝƩ ŚƵŶĚ ƌĞ ŽŐ ĊƩĞ പപപപ പപ

ƐĞŬƐƟƐũƵ പപഩ

ƚŽ ŚƵŶĚƌĞ ŽŐ ĨĞŵƟ ƐĞŬƐ പപപപപപപപ

1.19 Kva for eit siffer står på hundrarplassen? a) ϰϯϴപപപ

b) ϭϯϭϮപപപ

c) ϭϰ ϱϬϴപപപ

1.20 Lag tal med siffera nedanfor.

1ഩ4ഩ9ഩ8 a) ^Ŭƌŝǀ ƚƌĞ ƵůŝŬĞ ƚĂů ŵĞĚ ƐŝĨĨĞƌĂ͘ പപപപപപപപപപപപപപപ b) ^Ŭƌŝǀ ĚĞƚ ƐƚƆƌƐƚĞ ƚĂůĞƚ ƐŽŵ Ğƌ ŵŽŐůĞŐ͘പപപപപപ c) ^Ŭƌŝǀ ĚĞƚ ŵŝŶƐƚĞ ƚĂůĞƚ ƐŽŵ Ğƌ ŵŽŐůĞŐ͘പപപപപപ

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

21

1.21 Kva for eit tal kjem rett etter? a)

849

b)

409

c)

399

d)

5099

e)

7009

f)

9990

1.22 Kva for eit tal kjem rett før? a) d)

?

540

b)

?

410

c)

?

400

5200

e)

?

8000

f)

?

4010

1.23 Skriv tala i stigande rekkjefølgje. a)

b)

251

1034

315

1120

1043

324

270

1090

പപപഩപപപഩപപപഩപപപ

പപപഩപപപഩപപപഩപപപ

1.24 Set ring rundt talet med høgast verdi.

22

a)

157

175

b)

251

521

c)

488

884

d)

1042

1024

e)

7040

7400

f)

8010

8100

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

1.25 Kva for eit tal skal stå der pila peikar? പപപഩ

950

960

പപഩപ പപഩപ

970

980

990

1000

1.26 Kva for eit tal skal stå omtrent der pila peikar? പപഩപ

150

160

പപപഩ

170

പപഩപ

180

190

200

1.27 Kva for eit tal skal stå omtrent der pila peikar? പപപഩ

പപപഩ

200

400

പപഩപ

600

1.28 Borgarmeister Baye har tre sekkar med pengar.

I kva for ein sekk er det mest pengar? പപപപഩ പപപപപഩ

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

23

Tal på utvida form Samtale

4385 Talet 4385 har fire siffer. പ<ǀĂ ǀĞƌĚŝ ŚĂƌ ŬǀĂƌƚ Ăǀ ƐŝĨĨĞƌĂ ŝ ƚĂůĞƚ͍ പ<ŽƌůĞŝƐ ƐŬƌŝǀ ǀŝ ϰϯϴϱ ƉĊ ƵƚǀŝĚĂ ĨŽƌŵ͍

Løysing പ

4 3 8 5

Utvida form പϰϯϴϱ с ϰϬϬϬ н ϯϬϬ н ϴϬ н ϱ

4 0 0 0 3 0 0 8 0 5

1.29 Rekn ut.

24

ĂͿ ϮϬϬ н ϰϬ н ϱ с പപപ

ďͿ ϵϬϬ н ϲϬ н Ϯ с പപപ

ĐͿ ϭϬϬϬ н ϰ с പപപ

ĚͿ ϳϬϬϬ н ϴϬ с പപപ

ĞͿ ϯϬϬϬ н ϯϬ н ϰ с പപപ

ĨͿ ϰϬϬ н ϰϬ с പപപ

ŐͿ ϳϬϬϬ н ϴ с പപപ

ŚͿ ϴϬϬϬ н ϰϬϬ н ϰ с പപപ

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

1.30 Skriv tala som manglar. a) ϯϬϬϬ н ϱϬϬ н ϴϬ н ϭ с പപപപ b) ϱϬϬϬ н പപപപ н ϮϬ н ϳ с ϱϵϮϳ c) പപപപ н ϲϬϬ н ϭϬ н ϰ с ϰϲϭϰ

1.31 Hald fram talfølgja. a)

270

280

b)

960

970

c)

1008

1018

1.32 Kva for eit tal er ĂͿ ϭϬ ŵĞŝƌ ĞŶŶ ϰϲϯ͍പപപപപ ďͿ ϭϬ ŵŝŶĚƌĞ ĞŶŶ ϲϳϯ͍ പപപപപ ĐͿ ϭϬϬ ŵŝŶĚƌĞ ĞŶŶ ϵϱϲ͍പപപപപ ĚͿ ϭϬϬ ŵĞŝƌ ĞŶŶ ϲϬϯ͍പപപപപ

Utforsk saman Hald fram talfølgja. ϴϱϭϮ ʹ ϴϲϭϮ ʹ ϴϳϭϮ ͙ ϭϰ ϯϮϬ ʹ ϭϱ ϯϮϬ ʹ ϭϲ ϯϮϬ ͙ ϯϭ ϮϱϬ ʹ ϯϯ ϮϱϬ ʹ ϯϱ ϮϱϬ ͙

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

25

Addisjon og subtraksjon Samtale Kva for samanhengar ser du? ϰ н Ϯ с ϲ

ϰϬ н ϮϬ с ϲϬ

ϰϬϬ н ϮϬϬ с ϲϬϬ

ϲ ʹ Ϯ с ϰ

ϲϬ ʹ ϮϬ с ϰϬ

ϲϬϬ ʹ ϮϬϬ с ϰϬϬ

1.33 Rekn ut. Ser du samanhengen? a) മമϴ н Ϯമമ с പപ

b) മമϭϬ ʹ ϳമമ с പപ

c) മമϭϮ ʹ ϲമമ с പപ

മϴϬ н ϮϬമ с പപ

മϭϬϬ ʹ ϳϬമ с പപ

മϭϮϬ ʹ ϲϬമ с പപ

ϴϬϬ н ϮϬϬ с പപ

ϭϬϬϬ ʹ ϳϬϬ с പപ

ϭϮϬϬ ʹ ϲϬϬ с പപ

1.34 Evy, Stian og Silas er på tivoli. Dei kastar ball på boksar. a) Silas riv ned ein heil pyramide.

Kor mange poeng får han? പപപപപ

1 10

10

100 100 100 1000 1000 1000 1000

b) Nedst ser du pyramiden til Evy etter at ho har kasta.

Kor mange poeng får ho? പപപപപ

26

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

100 100 1000 1000 1000 1000

1.35 Rekn ut. ĂͿ ϯϬϬ н ϮϬ н Ϯ с പപപപ

ďͿ ϵϬϬ н ϴϬ н Ϯ с പപപപ

ĐͿ ϳϬϬϬ н ϱϬϬ н ϵϬ н ϯ с പപപപ

ĚͿ ϮϬϬϬ н ϰϬϬ н ϯϬ н ϭ с പപപപ

1.36 Rekn ut. ĂͿ Ϯϳϴ н ϮϬ с പപപപ

ďͿ ϰϲϮ н ϯϬϬ с പപപപ

ĐͿ ϲϮϭ н ϳϬ с പപപപ

ĚͿ ϯϰϳϴ н ϰϬϬϬ с പപപപ

1.37 Evy sparar til ny pc som kostar 6800 kroner.

Ho har spart 5 tusenlappar, 4 hundrelappar og 2 femtilappar. a) Kor mykje har ho spart? b) Kor mykje manglar ho for å kunne kjøpe pc-en? a)

b)

Utforsk saman Dette er hovudrekning. Grunngje kvifor og rekn ut. ϮϬ н ϯϬ н ϴϬ с ϰϬ н ϱϬ н ϲϬ с ϭϬ н ϱϬ н ϵϬ с ϴϱ н ϵϬ н ϭϱ с

ϭϬ н ϯϬ н ϵϬ н ϳϬ с ϯϬ н ϭϰϬ н ϳϬ н ϲϬ с ϳϱ н ϯϬ н Ϯϱ н ϲϬ с ϲϱ н ϯϱ н ϯϲ н ϭϰ с

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

70 +

30

60 + 40 80 + 20

90 +

50 + 50

10

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

27

Addisjon av fleirsifra tal Samtale 358 kr

Kor mykje kostar fotballen og boka til saman?

134

kr

Metode 1

н ϭϬϬ 358

н ϯϬ н ϰ 458 488 492

Svar: Boka og ballen kostar 492 kr til saman.

Metode 2

ϯϬϬ н ϭϬϬ с ϰϬϬ ഩϱϬ н ഩϯϬ с ഩϴϬ ഩഩϴ н ഩഩϰ с ഩϭϮ ഩഩഩഩഩഩഩഩ с ϰϵϮ

Svar: Boka og ballen kostar 492 kr til saman.

Metode 3 1

3 5 8 + 1 3 4 = 4 9 2

28

Svar: Boka og ballen kostar 492 kr til saman.

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

1.38 Rekn ut. Vel reknemetode. a) ϭϮϰ н ϯϮ с

b) ϱϮϯ н ϯϰϱ с

175

kr 129

342 kr

sel kjøkkenutstyr.

kr

1.39 Pytt og panne

225 kr 195

kr

a) Liv kjøper kjele og brusmaskin. Kor mykje betalar ho til saman? b) Amir kjøper ostehøvel og kniv. Kor mykje betalar han til saman? a)

b)

Utforsk saman Maxi har sølt kakao i kladdeboka til Ada. Hjelp henne med å finne siffera som manglar.

Lag fleire liknande 1 2 3 4 0 9 oppgåver til + 2 8 5 + 3 2 7 kvarandre. = 3 6 9 8 = 8 1 6 6

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

2

4 + 9 8 = 3 4 2

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

29

Subtraksjon med fleirsifra tal Samtale Simen har 450 kroner.

Han kjøper ein genser til 302 kr.

Kor mange kroner har han att?

302 kr

Metode 1

ʹ Ϯ

ʹ ϯϬϬ

148 150

450

Svar: Simen har att 148 kr.

Metode 2

ϰϬϬ ʹ ϯϬϬ с ϭϬϬ ഩϱϬ ʹ ഩഩϮ с ഩϰϴ ഩഩഩഩഩഩഩഩ с ϭϰϴ Svar: Simen har att 148 kr.

450 400

Metode 3 10

4 5 0 - 3 0 2 = 1 4 8 Svar: Simen har att 148 kr.

30

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

302 50

300

2

1.40 Rekn ut. Vel reknemetode. a) Ϯϰϯ ʹ ϭϯϮ с

b) ϰϱϳ ʹ Ϯϯϰ с

1.41 Johanne og Ole skal kjøpe klede.

Ole

Johanne ne

450 kr 258 k

r

499 kr 295 kr

Johanne har 500 kr. Kor mykje får ŚŽ ĂƩ͕ ĚĞƌƐŽŵ ŚŽ ŬũƆƉĞƌ

Ole har 1000 kr. Kor mykje får han ĂƩ͕ ĚĞƌƐŽŵ ŚĂŶ ŬũƆƉĞƌ

a) buksa?

a) buksa?

b) genseren?

b) genseren?

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

31

1.42 Set inn tal som passar. ĂͿ ϯϱ н പപപ с ϯϲ н ϵ

ďͿ ϱϱ ʹ ϰϱ с ϲϱ ʹ പപപ

c) പപപ н Ϯϱ с ϲϬ н ϭϱ

ĚͿ ϮϬϬ ʹ പപപ с ϭϬϬ н ϱϬ

1.43 Rekn ut. Sorter svara i stigande rekkjefølgje. Skriv bokstaven som høyrer til svaret. Finn løysingsordet. ĂͿ ϮϭϬ н ϭϯϬ с പപപ

V

ďͿ ϱϬϬ ʹ ϱϬ с പപപ

O

ĐͿ ϳϱ ʹ Ϯϱ с പപപ

R

ĚͿ ϭϯϬ н ϳϬ с പപപ

A

ĞͿ ϭϬϬ ʹ ϵϵ с പപപ

B

Løysingsord: പപപപപപ

1.44 Kva for eit reknestykke gir svaret i midten? a)

80+ 40 =

70 + 30 = 100

32

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

b)

90 – 40 =

70 – 30 = 50

1.45 Ada har som mål å springe 5000 meter kvar dag. Her ser du kor langt ho sprang førre veke: måndag

tysdag

onsdag

torsdag

fredag

laurdag

søndag

4500 m

3200 m

4875 m

1300 m

3860 m

5000 m

4100 m

a) <ǀĂ ĨŽƌ ĞŝŶ ĚĂŐ ƐƉƌĂŶŐ ĚĂ ŬŽƌƚĂƐƚ͍ഩപപപപപ b) <ǀĂ ĨŽƌ ĞŝŶ ĚĂŐ ƐƉƌĂŶŐ ŚŽ ůĞŶŐƐƚ͍ഩപപപപപ c) <Žƌ ŵĂŶŐĞ ŵĞƚĞƌ ǀĂƌ ĚĂ ĨƌĊ Ċ ŶĊ ŵĊůĞƚ Ɛŝƚƚ ƉĊ ŵĊŶĚĂŐ͍ഩപപപപപ d) Sorter resultata i stigande rekkjefølgje. പപപപപ

പപപപപ

പപപപപ

പപപപപ

പപപപപ

പപപപപ

പപപപപ

1.46 Rekn ut. a) ϰϬϭ н ϮϵϬ с

b) ϯϭϴ н Ϯϲϰ с

Utforsk saman Teikn pyramiden i kladdeboka.

Legg saman tala som står i rutene ved sida av kvarandre.

Skriv summen i ruta ovanfor.

24 13 6

7

1

Lag eigne talpyramidar.

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

33

Overslagsrekning Samtale Henrik kjøper tre ulike målarkostar.

Han seier at han skal betale omtrent 650 kroner for kostane til saman.

Korleis kan han ha tenkt?

198 kr

154

275 kr

kr

Løysing Den raude målarkosten kostar 198 kr. Han kostar omtrent 200 kr.

190

195

198

200

ϭϵϴ у ϮϬϬ

Den blå målarkosten kostar 154 kr. Han kostar omtrent 150 kr.

150

154 155

160

ϭϱϰ у ϭϱϬ

Den grøne målarkosten kostar 275 kr. Han kostar omtrent 300 kr.

200

250

ϭϵϴ н ϭϱϰ н Ϯϳϱ у ϮϬϬ н ϭϱϬ н ϯϬϬ с 650

34

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

300

Ϯϳϱ у ϯϬϬ

1.47 Vennene våre er på handletur.

88 kr

249 kr

318 kr

1030

299 kr

kr

105 kr

a) KŵƚƌĞŶƚ ŬŽƌ ŵLJŬũĞ ďĞƚĂůĂƌ ĚĂ ŶĊƌ ŚŽ ŬũƆƉĞƌ Ğŝ ŚƵĞ͍ഩപപപപപ b) KŵƚƌĞŶƚ ŬŽƌ ŵLJŬũĞ ďĞƚĂůĂƌ ,ĞŶƌŝŬ ŶĊƌ ŚĂŶ ŬũƆƉĞƌ ĞŝŶ ŚũĞůŵ͍ഩപപപപപ c) KŵƚƌĞŶƚ ŬŽƌ ŵLJŬũĞ ďĞƚĂůĂƌ WůĞdž ŶĊƌ ŚŽ ŬũƆƉĞƌ ƚŽ ŐĞŶƐĞƌĂƌ͍ഩപപപപപ d) Maxi har 500 kr. Vel to ting ho kan kjøpe.

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

35

Tekstoppgåver Samtale Samira kjøper ein raud og ein gul genser.

Ho betalar 220 kr til saman. Den gule genseren kostar 20 kr meir enn den raude.

Kor mykje kostar kvar av genserane?

?

Raud genser

220 - 20 = 200

?

220

Gul genser

200 : 2 = 100

20

Svar: Den raude genseren kostar 100 kr, og den gule genseren kostar 120 kr.

1.48 Janne og Ola sel blomstrar. Ola sel for 110 kr.

Janne sel for 30 kr meir enn Ola. Kor mykje sel dei for til saman?

36

Ola

110

Janne

110

?

30

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

1.49 Familien Amal er på tur i to dagar. Dei køyrer 220 km den første dagen. Den andre dagen køyrer dei 45 km lenger enn den første dagen. Kor mange kilometer køyrer dei til saman?

Første dag ?

Andre dag

1.50 Even les 125 sider. Sara les 30 sider meir enn Even. Kor mange sider les Even og Sara til saman?

Even

?

Sara

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

37

Samtale Ida, Omar og John har til saman 879 kroner. Ida har 375 kroner.

Omar har 80 kroner mindre enn Ida. Kor mange kroner har John?

Løysing

Ida

375 879

Omar John

80

?

Svar: John har 209 kr.

1.51 Lise kjøper ein is og ei flaske vatn.

?

Isen kostar 26 kr. Vassflaska kostar 6 kr mindre enn isen. a) Kor mykje kostar vassflaska? b) Kor mykje betalar ho for isen og vassflaska til saman?

Is Vatn

26 kr

26

?

?

6

a)

38

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

b)

1.52 Hilde og Zara samlar på Lego-figurar. Hilde har 36 figurar. Zara har 5 færre figurar enn Hilde.

Kor mange figurar har dei til saman?

Hilde

?

Zara

Utforsk saman Radius har laga ein kode til matskapet et sitt.

For å opne skapet må han plassere alle lle tala rett i det magiske kvadratet.

Plasser tala frå 1 til 9 slik at summen av tre tal blir 15, både horisontalt, vertikalt og diagonalt.

Kvart tal kan berre brukast éin gong.

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

39

Rekneark Samtale Eit rekneark inneheld rader og kolonnar. Alle kolonnane har bokstavar: A, B, C ...

ZĂĚĞŶĞ ŚĂƌ ƚĂů͗ ϭ͕ Ϯ͕ ϯ͕ ͙ Ruta der ei rad og ein kolonne møtest, heiter celle. Ei celle får namn frå både rada og kolonnen, til dømes A1.

Kolonne

Innhald i merkt celle

Cellenamn Rad Celle

<ǀĂ ŬŽůŽŶŶĞ ŚƆLJƌĞƌ ĐĞůůĂ Ϯ Ɵů͍ <ǀĂ ƌĂĚ ŚƆLJƌĞƌ ĐĞůůĂ ϱ Ɵů͍ <ǀĂ ŚĞŝƚĞƌ ĐĞůůĂ ƐŽŵ Ğƌ ŝ ŬŽůŽŶŶĞ ŽŐ ƌĂĚ ϳ͍

1.53 Bruk rekneark og kladdebok når du jobbar med oppgåvene. a) &ŝŶŶ ƌĂĚ ϯ ŽŐ ŬŽůŽŶŶĞ ͘ <ǀĂ ŚĞŝƚĞƌ ĐĞůůĂ͍ഩപപപ b) <ǀĂ ŚĞŝƚĞƌ ĐĞůůĂ ƐŽŵ Ğƌ ŝ ƌĂĚ ϱ ŽŐ ŬŽůŽŶŶĞ ͍ഩപപപ c) Skriv namnet ditt i celle K10 og alderen din i cella ved sida av. d) <ǀĂ ŚĞŝƚĞƌ ĐĞůůĂ ĚƵ ƐŬƌĞŝǀ ĂůĚĞƌĞŶ ĚŝŶ ŝŶŶ ŝ͍ഩപപപ e) Skriv Q88 i feltet for cellenamn og trykk «Enter». Kva skjer?

40

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

Summere med rekneark Samtale I reknearket er det fleire faner, og under kvar fane er det ulike kommandoar.

Faner Kommandoar

Under fana «Heim» finn du kommandoen «Autosummer».

Denne kommandoen kan du bruke til å summere tal.

Skriv tala 2, 34, 27 og 9 i kolonne A frå rad 1 og nedover, slik at 2 er i celle A1, 34 i celle A2 og så vidare.

Marker tala ved at du plasserer musepeikaren over celle A1.

Hald venstre museknapp og dra ned til celle A4.

Klikk påå («Autosummer»). I celle A5 ser du no summen av tala.

Kva skjer med summen i celle A5 når du skriv nye tal i cellene A1 til A4?

1.54 Skriv ulike tal nedover i kolonne F. Marker tala og bruk kommandoen «Autosummer».

1.55 Plex kjøper verktøya nedanfor. Bruk eit rekneark til å rekne ne ut kor my mykje j Plex for verktøya. ex må betale fo 99 kr 299 2

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

95 kr

88 k

r

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

41

Tivoli i Fermat

1.56 Ada og Maxi er på tivoli. a) Kor mykje må dei betale for to barnebillettar? b) Kor mykje mindre kostar ein vaksenbillett for dag to enn for dag éin? a)

b)

1.57 Kaninen deler ut lappar. På lappen står det: «Finn det hemmelege talet aninen? til kaninen.» Kva er det hemmelege talet til kaninen?

18

42

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

+ 12 – 6 – 4 =

1.58 Tivoliet er kjent for å ha god is.

Saftis

a) Ada og Maxi kjøper kvar sin softis.

Kor mykje betalar dei til saman?

25 kr

Jogurtis

32 kr

Kuleis

b) Knut kjøper jogurtis, og Anne kjøper kuleis.

Kor mykje betalar dei til saman?

38 kr

Softis

45 kr

c) Dina og Arne kjøper to is kvar. Begge betalar 70 kr, men dei har ikkje kjøpt dei same isane.

Korleis er dette mogleg? a)

b)

c)

1.59 Maxi kastar ball på bamsar. Tala på bamsane dannar ei talfølgje. Kva for eit tal står på bamsen som manglar?

1

3

7

9

11

1.60 Teikninga viser ulike klippekort.

99 kr

a) Familien Olsen kjøper eit blått og eit gult klippekort.

Kor mykje betalar dei til saman?

199 kr

250 kr

445 kr

b) Molly kjøper to like kort. Ho betalar 500 kr.

Kva farge har korta? a)

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

b)

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

43

Sant eller usant?

Grunngi svara.

• • • • • • • •

Titalssystemet har ti siffer: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.

Når vi set saman siffera, kan vi lage uendeleg mange tal.

Det største femsifra talet vi kan lage, er 90 000.

Det dobbelte av 24 er 50. ϭϯ н ϵ с ϭϯ н ϭϬ ʹ ϭ͘ Subtraksjon er det same som addisjon.

Halvparten av 100 er 50.

Tiarvennen til 7 er 4.

Oppsummering Hovudrekning Dobling

Nær dobling

15 + 15 = 30 25 + 25 = 50

15 + 16 = 31 25 + 26 = 51

Halvering

Nær halvering

30 – 15 = 15 50 – 25 = 25

30 – 16 = 14 50 – 26 = 24

Bruke tiarvenner ϯϲ н ϳ с ϯϲ н ϰ н ϯ 36 + 7 = 43 н ϰ 36

44

н ϯ 40

43

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

Å kunne ƟĂƌǀĞŶŶĞŶĞ Ğƌ Ɵů ŚũĞůƉ ŶĊƌ eg skal rekne med tal med høge verdiar.

Tenkje via heil tiar ϯϲ н ϭϵ с ϯϲ н ϮϬ ʹ ϭ

36 + 19 = 55 н ϮϬ 36

പപϳϮ ʹ ϵ с ϳϮ ʹ ϭϬ н ϭ

72 – 9 = 63

പപ

- 10

ʹ ϭ

н ϭ

55 56

62 63

72

Plassverdisystemet Plassverdisystemet vårt er eit titalssystem som brukar dei ti siffera: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

Plassen som sifferet står på, avgjer kva verdi sifferet har: 4 2 3 5 6 7 einarar ƟĂƌĂƌ hundrarar tusenarar ƟƚƵƐĞŶĂƌĂƌ hundretusenarar

Oppstilling addisjon 1

+ =

1

1

1

6 6 7 3 3 9 0 0 6

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

Tal på utvida form ϰϱϮ с ϰϬϬ н ϱϬ н Ϯ ϲϰϬϯ с ϲϬϬϬ н ϰϬϬ н ϯ ϭϬ ϵϭϳ с ϭϬ ϬϬϬ н ϵϬϬ н ϭϬ н ϳ

Oppstilling subtraksjon 10

10

5 0 0 – 3 1 8 = 1 8 2

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

45

Oppsummerande oppgåve

Bio ryddar lageret sitt. a) Kor mange spikrar har Bio til saman på lageret? b) Ei full eske inneheld 34 limtubar.

Kor mange limtubar er det att i eska når det manglar 9 limtubar? c) Korleis skal Bio setje saman flisene for å lage det største moglege talet? a)

46

b)

MATEMATIKK 5 PARALLELLBOK FRÅ CAPPELEN DAMM

c)

Talet som veks Utstyr

Terning, papir og blyant Talet på spelarar Ϯʹϲ ƐƉĞůĂƌĂƌ Kva spelet går ut på Kast terningen. Skriv ned talet og les det høgt.

Neste gong det er din tur, kastar du terningen på nytt og skriv det nye talet til høgre for det første talet. Du har no eit tosifra tal som du les høgt. Talet ditt veks med eitt siffer for kvar gong du kastar terningen.

Døme Første kast Terningen viser 3. Du skriv 3 på arket og seier «tre» høgt.

Andre kast Terningen viser 6. Du skriv 6 til høgre for 3 og seier «trettiseks» høgt.

Tredje kast Terningen viser 4. Du skriv 4 til høgre for 36, seier «tre hundre og sekstifire» høgt.

Det er ikkje lov å seie «tre, seks, fire».

Vinner Den siste som klarer å seie det nye talet sitt rett.

© Cappelen Damm. All kopiering forboden.

1 ADDISJON OG SUBTRAKSJON

47