Immuniteit

Een paard met een goede weerstand is in staat zich te verweren tegen schadelijke invloeden van buitenaf. Vervelende indringers als virussen of bacteriën worden op afstand gehouden door een vernuftig systeem: het immuunsysteem. Maar hoe zorgt een goede weerstand er nu voor dat je paard niet of minder ziek wordt of sneller herstelt na ziekte? En wat is er eigenlijk nodig voor een goede weerstand? Dr. Wendy Wambacq is specialist op het gebied van immuniteit. In dit artikel vertellen we je alles over immuniteit en de grote rol die darmgezondheid daarin speelt.

IMMUNITEIT

WENDY WAMBACQ STUDEERDE IN 2011 AF ALS DIERENARTS AAN DE UNIVERSITEIT VAN GENT. NADAT ZE TWEE JAAR ERVARING HAD OPGEDAAN ALS PRAKTIJKDIERENARTS, BESLOOT ZE VERDER TE STUDEREN. IN 2016 WERD ZIJ EUROPEES ERKEND SPECIALIST IN DE DIERVOEDING (DIPL. ECVCN) EN IN 2018 ICREOGECERTIFICEERD OSTEOPAAT VOOR DIEREN. IN JUNI 2021 PROMOVEERDE ZIJ OP DE LINK TUSSEN VOEDING EN HET IMMUUNSYSTEEM. OP DIT MOMENT WERKT WENDY ALS R&D MEDEWERKER BIJ CAVALOR. “The road to health is paved with good intestines” (de weg naar gezondheid is geplaveid met goede darmen), zei dokter Sherry A. Rogers in 2002, en of ze gelijk heeft! We worden ons de laatste jaren steeds meer bewust van het belang van een gezond darmmilieu voor een goede weerstand. Alles draait om een goede balans. Een goed functionerend immuunsysteem spoort ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën op en vernietigt deze. Ook zorgt het voor tolerantie. Het is belangrijk dat het immuunsysteem het eigen lichaam ‘tolereert’, en er dus niet zomaar een ontstekingsreactie ontstaat wanneer het immuunsysteem in contact komt met bijvoorbeeld een vetcel. Tegelijk is het natuurlijk ook weer niet de bedoeling dat je immuunsysteem voedingsstoffen (die toch lichaamsvreemd zijn) gaat afweren, en dat je na het eten van een yoghurtje vol goede bacteriën plots twee dagen in bed moet liggen om te herstellen van een heuse afweerreactie.

Goed is goed

Een gezond immuunsysteem moet in de eerste plaats duidelijk onderscheid kunnen maken tussen wat goed is, en dus getolereerd moet worden, en wat gevaarlijk is en om actie vraagt. Alsof dat nog niet complex genoeg is, moet het immuunsysteem ook nog een goed geheugen hebben en zich kunnen herinneren waar het al eerder mee in contact is geweest. Een goed functionerend immuunsysteem vormt een sterke barrière zodat ziekteverwekkers het lichaam niet gemakkelijk kunnen binnendringen. Daarnaast bestaat het immuunsysteem uit cellen die gespecialiseerd zijn in het opsporen en vernietigen van ziektekiemen die toch door de barrière zijn gekomen. Je begrijpt, een paard met een goede weerstand is minder vatbaar voor allerlei infecties, en zal ook sneller herstellen als hij toch ziek wordt.

De darmen als drijvende kracht

Wat hebben de darmen hiermee te maken? De darmen vormen hét grootste immuunorgaan van het lichaam. Tachtig procent van alle immunologische screeningcellen die mogelijke ziekteverwekkers opsporen bevinden zich in de darmen. Dat geldt ook voor meer dan de helft van alle effector immuuncellen die vervolgens in actie komen tegen de ziekteverwekkers. De goede bacteriën die van nature aanwezig zijn in de darmen hebben een belangrijke drijvende kracht: zij zorgen voor de ontwikke-

DE (NATUURLIJKE) WEERSTAND: EEN INGENIEUS SYSTEEM

Er zijn veel factoren die invloed hebben op de weerstand. Het lichaam wordt continu uitgedaagd om zich te verdedigen. Dat is de taak van de witte bloedcellen. Je kunt ze zien als de soldaten die het (paarden)lichaam beschermen. Alles wat schadelijk is en probeert binnen te dringen, zoals virussen, wordt aangevallen door dit leger van witte bloedcellen.

Het afweersysteem bestaat uit twee verdedigingslinies. Het eerstelijns defensief is een niet-specifiek en aangeboren afweersysteem dat onwillekeurig elke indringer (binnendringende pathogenen) aanvalt en vernietigd. Dit leger heeft zijn basis op weefsels die in direct contact komen met de buitenwereld, zoals de huid en slijmvliezen. Als een pathogeen toch deze eerste aanval overleeft is er het tweedelijns defensief. Dit is een meer specifiek afweermechanisme dat heel doelgericht op bepaalde indringers jaagt met behulp van antistoffen. In tegenstelling tot de soldaten in het niet-specifieke afweersysteem die alle vreemde cellen aanvallen, zijn antistoffen gespecialiseerde spoorzoekers met een unieke opdracht om één bepaalde indringer te vernietigen. Antistoffen worden ook opgeslagen. Ze onthouden heel goed de naam van hun vijand. Zo bouwt het specifieke afweersysteem een geheugen op dat korte metten maakt als dezelfde indringer een volgende keer aanklopt. Zo zorgen bijvoorbeeld ook vaccins voor langdurige afweer tegen bepaalde virussen. Hoe meer antistoffen, hoe meer virusdeeltjes het afweersysteem herkent en hoe lastiger het wordt voor het virus om cellen binnen te dringen. Het klinkt logisch: hoe beter het interne leger in vorm is, hoe minder kans indringers hebben om onze paarden ziek te maken. Houd je leger in topvorm met een goede darmgezondheid (tachtig procent van het afweersysteem zit in de darmen) én verminder stress. Gezonde voeding, regelmaat en frequente rust periodes zijn essentieel om het immuunsysteem optimaal functioneel te houden.

ling van immuuncellen. Bovendien kunnen deze darmbacteriën het algehele immuunsysteem ook in een bepaalde richting sturen, bijvoorbeeld naar meer tolerantie of naar meer afweer.

De darmbacteriën communiceren dus rechtstreeks met het immuunsysteem. Bovendien produceren ze stoffen die met het immuunsysteem in dialoog gaan. Gezonde darmbacteriën maken bijvoorbeeld korte-keten vetzuren aan, zoals azijnzuur, propionzuur en boterzuur. Deze korte-keten vetzuren versterken de gezondheid van de darmen en verhogen bepaalde stoffen die immuuncellen aanzetten om zich te verplaatsen naar de darmen. Deze korte-keten vetzuren worden ook in de bloedbaan opgenomen, zodat de effecten zich over het hele lichaam verspreiden. Onderzoek heeft aangetoond dat dit leidt tot een verbeterde weerstand ter hoogte van de longen en milt. Zo kan een gezond darmmilieu de weerstand van het ademhalingsstelsel dus verbeteren, raar maar waar! Natuurlijk is het opnemen van voedingsstoffen ook een van de functies van de darmen. De cellen van het immuunsysteem hebben behalve energie namelijk ook bouwstenen (o.a. aminozuren uit eiwitten) nodig voor het aanmaken van bijvoorbeeld antistoffen. Ook vitaminen en mineralen zijn nodig als katalysatoren bij dit productieproces.

Gezondheid van binnenuit

Een gezond darmmilieu is belangrijk voor een goede weerstand. Dat staat vast. Maar hoe zorg je nu voor gezonde darmen bij je paard? Helaas bestaat er niet zoiets als dat ene magische supplement, het gaat om het totaalplaatje. Zorg in de eerste plaats voor voldoende ruwvoer. Gras, hooi, voordroog, maar ook luzerne en bietenpulp bijvoorbeeld. De goede bacteriën gedijen daarbij en zullen vervolgens korte-keten vetzuren produceren, de energiebron bij uitstek voor je paard. Toch is alleen ruwvoer niet genoeg om alle voedingsbehoeften van je paard te dekken. Zorg er ook steeds voor dat je paard voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt, in de vorm van een krachtvoer, voedingssupplement en/of ruwvoer balancer. Bij het voeren van wat armer hooi krijgt je paard mogelijk niet voldoende eiwitten binnen. Vul het rantsoen dan aan met extra eiwitten. Heb je een paard dat een zware periode doormaakt en wil je hem extra ondersteunen? Dan kun je wat extra omega-3-vetzuren geven.