Заградка 3 - 2014

c

m y

k

ROK LXVII • ^ISLO 3 • MAREC 2014 • CENA 100 DIN

Katarina Besermin<, IV, Dxrdqov

^ASOPI

Tamara Nadq, VIII, Ruski Kerestu

Mariyna Mali, V, Kocur

Viktoriy Salamun, VI, Verbas

ECI S ZA DZ

ОПШТИНСКИ СМОТРИ РЕЦИТАТОРОХ

П

осле Месних и Школских змаганьох рецитаторох у Руским Керестуре, Коцуре, Дюрдьове, Новим Садзе, Суботици, Шидзе, Сримскей Митровици и других местох, отримани Општински змаганя зоз хторих найлєпши пошли на Зонску смотру до Бачу. У Крущичу на змаганю рецитаторох кулскей општини, як и каждого року, и тераз було школярох зоз Руского Керестура хтори рецитовали по руски.

У Крущичу...

На Месней смотри у Руским Керестуре у трох возростох ше змагали 23-ойо, а на Општинску вибрани по тройо найлєпши зоз каждого возросту. Зоз нїзших класох у Крущичу участвовала Минеа Югас хтора освоєла друге место и пласовала ше на Зонску смотру, а на тото змаганє ше пласовали и Матей Шепински и Микола Еделински. У штреднїм возросту (школяре висших класох) найлєпши були и пласовали ше на Општинске змаганє Тимеа Будин- У Жаблю... ски, Желько Виславски и Марина Роман. На Зонску смотру ше пласовал Желько Виславски и Тимеа Будински, хтора на Општинскей смотри освоєла друге место. У Жаблю на Општинскей смотри зоз Дюрдьова участвовали осем рецитаторки, а седем рецитовали по руски. У младшим во- У Жаблю... зросту ше на Зонску смотру пласовали Милица Михальовски и Андєла Ґаврич, а у штреднїм Валентина Салаґ и Валентина Михняк. На змаганю у Жаблю рецитовали и Ясмина Мудри, Мария Горняк, Єлена Мудри и Аня Роман зоз Дюрдьова.

2

У Новим Садзе на Городскей смотри, медзи 70 змагателями зоз основних и штреднїх школох тиж було и наших школярох хтори рецитовали по руски. У нїзшим возросту (од першей по штварту класу основней школи) Руснацох представял Михайло Ковач, а у штреднїм возросту Марина Грубеня и Дина Мудрох. На Зонску смотру ше пласовала Дина Мудрох зоз Основней школи „Йован Йованович Змай” у Сримскей Каменїци. На Зонску смотру до Бачу пласовали ше и нашо штредньошколци и студенти: Мирослав Малацко и Андрея Колєсар зоз Руского Керестура, Катарина Гарди зоз Дюрдьова и Демиан Паланчаи зоз Суботици хтори ше уж пласовал и на Покраїнску смотру.

У Новим Садзе...

КРИДЛАТИ

„ПОДВОДНИ ДЯБОЛ” Манта найвекша файта морскей ражи, а пре широки чарни кридла и длугоки меснати виростки хтори здабу на роги, волаю ю и „подводни дябол”. Карми ше лєм зоз планктонами, а може нароснуц и до 2 300 килограми. Кридла єй широки и до седем метери, та з нїма лєгко розтарга рибарску мрежу и рощипи чамец. Кажди рибар на Индийским океану зна же кед зоз гарпуном, зоз штранґом привязаним за чамец, потрафи манту, то лєм початок борби хтора тирва годзинами, а дараз и цали дзень и ноц. Манта ше барз одупера и бранї ше зоз кридлами, а рибаре ю нє ловя пре месо, алє лєм прето же би потвердзели свою шмелосц и доминацию над морйом.

ПОМЕ ДО ЧОКОЛАДОВОГО ДВОРЦУ У Велькей Британиї, на плажи Брайтон, направени дворец зоз 90 000 чоколадових лилових и жовтих бомбонох. Пецеро вредни людзе 100 годзини вєдно складали на специялно направену конструкцию сладки лакотки. Дворец чежки 500 килограми, а високи є три метери. На шветочним отвераню сладкого здания орґанизовани вилєт за дзеци. Була то єдинствена нагода погосциц ше зоз сладкима часцами дворца. Поме и ми, можебуц ище остала даєдна чоколадка.

У Вербаше на Општинскей смотри рецитовали и штверо школяре зоз Коцура. МихаиАларґич У Вербаше... ло зоз Основней школи „Братство-єдинство” рецитовал по сербски, а Катарина, Марко и Николета представяли Рецитаторски студио Весни Дїлас у Вербаше. Шицки тройо рецитовали по руски стихи наших поетох. На Зонску смотру ше пласовал Марко и Николета Недичово. З Вербасу, спред Рецитаторскей секциї КПД „Карпати”, на змаганю з писнями по руски участвовали Медєшово – Павле, Ана и Петро. А на Зонску смотру пласовали ше Ана и Петро.

ПЕЩЕРА ПРЕСЛАВИ ВИЄТНАМ У Виєтнаму пред штирома роками одкрита найвекша пещера на швеце, Сон Донґ.

Длугока є 8,8 километери, а така є висока же би у нєй могло вимуровац будинок на 40 поверхи. Уход до пещери одкрил 1991. року чловек хтори бивал нєдалєко од нєй, а єй нукашньосц перши почали випитовац британски археолоґи 2009. року. Застановели ше при велїкому сталаґмиту хтори здабал на псовску лабу, та му дали мено Псовска рука. Идуци далєй, наишли на джунґлу и на рику. У джунґли жию маймуни и лєтаци лїшки. Сон Донґ нєодлуга годна буц найвекша туристична атракция у Виєтнаму.

Pririhtala Radmila ]iki~-Petrovi~

23

За марцовске число „Заградки”

до Редакциї сцигли 137 роботи од найвреднєйших сотруднїкох зоз наших местох. Руски Керестур: Стефан Варґа (I); Ребека Семан, Валентина Рац, Павле Гербут и єдна робота нєподписана (II); Марина Джуджар, Мелиса Бучко, Адрияна Фейди, Олеся Папуґа, София Семан, Матео Чордаш, Павле Новта (III); Йована Апро, Светлана Балїцки, Татяна Будински, Милица Кнежевич, Дорис Бучко, Тамара Надь, Мая Варґа, Ясна Медєши, Тадей Малацко, Стефан Дюрко, Давид Шанта (VIII). Вєдно 48 роботи.

Дюрдьов: Ксения Вереш (I); Лука Кухар, Иван Скубан, Иван Хромиш, Миро слав Марянов, Алекса Чапко (II); Мария Горняк, Ясмина Будински (III); Єлена Мудри, Марина Михальовски, Катарина Бесерминї, Владимир Горняк, Борис Хромиш (IV); Валентина Михняк, Олеся Хромиш, Валентина Салаґ, Лидия Чапко и єдена робота нєподписана (V); Оливера Пап, Лидия Горняк, Кристина Горняк, Петро Хромиш, Ириней Барна, Милош Бастая, Марко Шош, Алексей Кухар (VIII). Вєдно 45 роботи. Коцур: Мария Скубан, Марина Медєши, Сара Гарди, Сара Ґайдош, Драґана Дудаш, Урош Черанич, Иван Ґайдош, Тони Тамаш, Вид Неделькович, Иґор Чордаш, Алекса Дорокхази, Илия Мартич (I); Николета Чордаш, Катарина Кулич, Наташа Тамаш, Владимир Сакач (III); Дарина Михняк, Єлена Чордаш, Татяна Буила, Саня Будински, Даниєла Горняк, Андрей Русковски, Владимир Тимко (IV); Мануела Кучмаш, Йована Колєсар, Александра Русковски, Амалия Буила, Иґор Фейса (V). Вєдно 44 роботи.

РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” РОЗПИСУЄ

Н А Г Р А Д Н И К ОН К У Р С ЗА ШКОЛЯРОХ Mihael Skuban, III, Kocur

Нагр

адне

питанє!

У шицких школох 21. фебруара бул означени Дзень мацеринского язика, та наградне питанє у прешлим чишлє „Заградки” нє було чежке. До Редакциї сцигли лєм точни одвити, а тельо вельо, же ше лєдво месцели до велькей шкатули. Нове наградне питанє кущик чежше, а глаши так: Хто написал приповедку „Чаловка Петро”? Точни одвити посилайце на адресу: „ЗАГРАДКА”, Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награди у марцу достали: Марина Михальовски, IV Дюрдьов Владимир Сакач, III Коцур

„Заградка” муши буц вше красша и красша, прето Редакция рахує и на идеї и критики вирних сотруднїкох, та розписала конкурс за школярски литературни роботи на тему:

Яку „Заградку” би я правел-а

Роботи най нє буду длугши од єдного бока у малей теки, алє меркуйце и на рукопис и на чистоту язика, бо комисия будзе на шицко патриц. Найкрасши состави буду обявени у часопису, а за наградзених школярох будзе орґанизовани вилєт до Нового Саду дзе нащивя и Редакцию „Заградки” у НВУ „Руске слово”. Конкурс отворени по 31. марец 2014. року. Литературни роботи посилайце на адресу:

Zdravo zagradkare! Нє крашнє почац з гандрованьом, алє мушим дакус подудрец, лєм ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

нє знам на кого. Чом нє знам з ким, а вивадзиц бим ше? Га, прето же ше нє подписали, а послали барз красни рисунки и писмени состави. Знаце же „Заградка” вредних сотруднїкох зна и наградзиц, алє як дац награду нєпознатому авторови? Нє забудзце же наградни конкурс на тему „Яку Заградку би я правел-а” отворени лєм по конєц марца! Думайце и посилайце свойо предкладаня. У школох почали смотри и змаганя, а знаце же би „Заградка” мушела попризначовац вашо замерковани успихи. Явце до Редакциї дзе цо будзе лєбо дзе цо важне и красне було, бо хто вас явно похвалї кед нє ваш єдини руски часопис? Вельо сцелосци за ученє и часу за розвагу жада вам ваша редакторка.

МИКОЛА СКУБАН

П

ЖАДАНЯ

итали ше Миколкови же яки би ствари нови за родзени дзень вон жадал, а вон шицким бриґи задал: „Сцел би сом мац коня и бренчки цо дзвоня; белаву хусточку и малу пушочку; мнє би ше пачело єдно мале дзело, два-три мали тенки и домини ценки; кед бисце ми дали єден авто мали – праву лимузину – або тромбу фину и спортистох слички и мали ножнїчки...”

– Досц, Миколко, досц най будзе! Так нє робя скромни людзе!

Редакция часописа „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад

NA NASLOVNIM BOKU

(НЄ)КАЛЇЧЕНЄ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

1. Сара Сабадошова у Школи шедланя

Зоз составох хтори пишеце у школи и посилаце до „Заградки” видно же обрацаце увагу на

2. Дзеци у Забави у Дюрдьова

тоту рубрику и намагаце ше вируцовац зоз своєй бешеди погришно научени слова, алє ище вше ше даєдни гришки повторюю. Знам же повеце же так бешедує и ваша баба и дїдо, и родичи и сушеди, алє ви попробуйце пестовац чисти мацерински язик. У составу пише: Мушиме да завершиме цртежи. Путовали зме зоз гайзибаном. Наташа ма помаранджово шнали. Понагляй да нє закашнїш.

22

3. Осмомарцовска прогама наймладших у Дюрдьове

Треба написац: Мушиме закончиц рисунки. Путовали зме на гайзибану. Наташа ма помаранчецово чати. Понагляй же биш нє запожнєл.

3

G

U

ГИРУРҐ – Мой оцец шиє велїх автомобилских асох – хвалї ше Дюри Славкови.

– Значи же и вон ас за корманьом? – пита ше Славко.

– Нє! Вон гирурґ у шпиталю – одвитує Дюри.

ДРАГА ПО ВЕЛЕБИТУ

Є

дного лєтнього рана зишли зме у Карлобаґу, подвелебитским месточку котре наволую лицке пристанїще. Даскельо днї зме ходзели пешо по подгорских валалох, по кожих дражкох, дзе пре оштре каменє може стануц лєм ципела зоз грубу ґумову подплату. Велебит нам нє випатрал госцолюбиви. Пустота, камени хижи, барз стари, шицко голе, лєм местами зоз каменя стирчали зрошлянки и даєдно стебло, криве и оголєне од витру. Лєм Ябланєц бул питоми край зоз хижами пошорованима коло залїву, зоз черешнями и соснами. У себе зме повторйовали шицко цо зме о нїм знали зоз кнїжкох. Мена велебитских верхох сликовити, красни: Пролог, Марков кук, Мали и Вельки раїнац, Велька Клепетуша, Шильов брег... Пещери: Дзива, Дзирава, Янча пещера... Долу того лєтнього дня була велька пекота. Морйо ше блїщало, белаве и мирне, а горе дул швижи витор. Далєко под нами ше розтресли по морю островка и острова: Паґ, Раб, Олиб... А зоз другого боку розпрестарли ше восточни боки Велебита, цми, желєни, лєсовити. Було то перше нєсподзиванє: лєс на гори котру зме вше голу, каменїсту видзели... Вельо днї наша горяцка ґрупа ходзела по Велебиту, а вше ше пред нами пресцерало царство цихосци, глїбоки мир нєрушеней природи, и лєм од лєсарох, древорубачох и югасох зме могли чуц же дахто видзел бояжлївого медведза або з далєка чул вовче гавканє. Анї вовки, анї лїшки, анї шивого медведза анї риса зме нє видзели. Югасох зме перших стретли. На Малим Аланє наишли зме єдного пополадня на древени колїби. Зоз хижки вишла жена зоз кудзелю у руки, а за єй сукнями викукли двойо нєзачесани дзеци. Гварела нам же хлопи у лєше, а стада около по брегох.

– Нє жиєме ми ту вше – гварела. – То нам треци дом. Гевтот у валалчику перши, у пол гори маме други дом, а тото нам лєтнє пребувалїще.

4

У маю жителє каменїстого Приморя напущую свойо доми у котрих препровадзую жиму, и зоз овцами иду до брегох. По драгох и дражкох теди иду нєзвичайни громади, полни вшелїячини: посцельох, мехох поживи, польского орудия, а опрез нїх статок. Змесца ше до древених хижкох або камених колїбох котри ту стоя одкеди ше памета. И оставаю, док лєто нє розлєє горучаву и спражи траву, а овци нє попашу перши пасовиска. Вец ше рушаю далєй, ґу верху гори, до трецих домох. Ту дочекаю першу бурю у септембру. Порихтаю сир и урожаї и нєзвичайна колона днями помали зиходзи ґу морю. Дахто прейдзе и штерацец-пейдзешат километери по перши дом, дзе ше жимую. Ту долу, садза кромплї, шею ярец, а хлопи рубу лєси.

– А вашо дзеци? – опитал ше госц.

– Вони при овцох. Пре нїх, пре школу ше того року будземе мушиц скорей спущиц долу. Уведла нас до колїби дзе ше над димом сушело овче месо, а по кутох стали гордовики сира, одарта баранчецова скора, гарчичок масла, охабена пушка... Дим щипал очи. По жеми були сламячи и поньви за спанє. Вечар ядловцова факля ошвицовала колїбу. Єден лєсар нам приповедал же Велебит здабе на длугоки хлєб котри замишела нє барз валушна ґаздиня. Випаднул єй хлєб длугоки и скруцени. На даєдних местох цесто ше єй розишло и загрубло, на других сценшало... Нє вшадзи Велебит нєпреходни и цудзи. На велїх його бокох пресцераю ше пажици, котри ше вжиме претворя до ровних билих поверхносцох, прицагуюцих за скиянє. Дзешка, гоч гора безводна, жубронї жимна вода и ловар чека же жвир придзе на поток, же сарня спущи свойо гадвабни писки до жимного жридла...

R MO

СЕДМА КЛАСА Даринка, школярка седмей класи купує гайзибанску карту, а касирка ше єй пита: – За хтору класу?

– За седму! – швидко одвитує Даринка.

ЯК НАЙ НАУЧИ – Оцец, як лєца авиони? – пита ше любопитлїви син.

– Нє знам! – одвитує оцец.

– А як то же ше ладя нє зачири? – випитує ше хлапец и далєй.

– Нє знам! – одвитує оцец.

– Оцец, гнїваш ше же ше тельо випитуєм?

– Нє гнївам ше! Як биш иншак научел тото цо нє знаш!

РЕБУС

Avtor: Silvester D. Maka>

БАВИСКО З БУКВАМИ Попремесцай букви и вискладай назви ярнього квеца.

НЇЛУАТП КОБАЗМУЛЬ СКРИВАЦА СЛИКА Маче смутне, бо ше пейц миши скрили, та их нє може найсц. Помогнї му найсц миши, а вец офарб слику.

Алфонсо Цвитанович и др Павао Куртек „Ґеоґрафска читанка” за 8. класу (1969. рок)

21

ЛАВИРИНТ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ

МИХАЙЛО КОВАЧ

У каждим зоз тих виреченьох криє ше по єдно нашо презвиско хторе почина на букву Б. Попробуй найсц тоти презвиска.

1. Вирка сама виробела компликовани задаток.

2. Треба рано додня стануц.

3. Рибу чкода одруциц.

4. Баба нє люби кимоно рукави.

5. Мирко Комбиль нялкош вельки.

6. Купя му малу трубу и лакотки.

Улїчки, парки и двори нам буду чисти и красни кед кажде будзе дзбац о тим. Нє чекай же би дахто други руцел тоту пластичну фляшу до канти, алє ю ти вежнї, розкрачай ше по лавиринту, и руц фляшу до канти за шмеце.

Праше чкоди наробело,

по загради походзело, квеце пестре зґазловало, кромплї з нозґром виорало... Когут збачел, нє дармовал, на суд дружтво позволовал. И дружтво ше позберало, цо у тим дворе бивало: коза оката, гуска гарлата, курка шпиваца, мачка гнїваца, пуляк надути, качур дуркнути, овца ганьблїва, морка пудлїва, осел безвольни, буяк свавольни, конїк вистати, бундаш зубати, крава брухата, швиня ухата... Судзело ше под орехом криком, звиском, ревом, брехом. Судзело ше три днї цали, сто ше кари предкладали: и же праше плациц муши, и же пес му хвост одкуши... О кари ше нє зложели, треци дзень ше повадзели. Розишли ше без поради, праше ище у загради...

ЗАКОНЧ РИСУНОК

ВИПОЛНЬОВАЛКА

КСЕНИЯ ЛЇКАР

ЖИМА ПОШЛА ОДПОЧИВАЦ

Н

Горизонтално: 1. Чувар беґеля; 2. Пооране польо; 3. Тварди, вчерайши хлєб; 4. Плехова лєбо пластична судзина за купанє; 5. Брац на силу; 6. Кошуля з краткима рукавами; 7. Ашов у деминутиве; 8. Жена хтора жиє у Шидзе. Кед точно ришиш горизонтални колони, у вертикалней колони (у кругох) достанєш назву єдного ремеселнїка.

20

Повяж числа од 1 по 50, та закончиш рисунок и виволаш нам хто на нїм нарисовани.

ащивела Жима бабу Марту та єй, так дакус нагнївано, гвари: – Знам же сом людзом уж допила. Лєдво чекаю же бим пошла, одпутовала зоз їх краю, алє покля мой час тирва, док нє прейдзе половка марца, я ше на далєку драгу нє думам рихтац. Прето це модлїм же биш ми помогла. Сцеш?

– Як ци я можем помогнуц? – питала ше Жими баба Марта.

– Пать, так – гвари баба Марта. – Пошлєм ци жимни витор, а ти го затримай цо длужей. Зоз шивих хмарох пущим шнїг, най ше забилєю и вароши и валали, пажици и шицко цо ше коло нас находзи. Дзецом на вешелє, а з мойого боку най то будзе остатнї поздрав цалому швету. А жадам же би природа нєсцерпезлїво чекала мой одход.

– Прецо нє жадаш пойсц кус скорей? – опитала ше любопитлїво баба Марта. Жима ше дакус пообрацала, попатрела горе, та долу, а вец зоз зависцу гварела:

– Вше ми завадзало кед людзе з таким вельким одушевийом привитовали цепле ярнє слунко. Сцем им ище дакус упрекосциц. Чуло Слунко тоту розгварку, та ше задумало. Як би цо скорей одогнац тоту допиту Жиму? Ютредзень, од самого рана Слунко ошвицовало цалу природу зоз свою найвекшу моцу. Нєбо ше забелавело, зобудзели ше ярнї квитки, вода у потоку весело гучала, а ластовки лєтали коло своїх гнїздох, пораєли их, лєбо муровали нови. Доокола ше чул дзецински шмих и галайк хтори одгуковал по желєней пажици. Обачела Жима же ше нє може спроцивиц моцнєйшей Яри и док помалючки одходзела, з далєка чула глас баби Марти: – Жимо, жимо! У моїм мешацу ше стретаю два рочни часци. Ярнє слунко з тей нагоди мало вецей щесца. Прето ци по далєки сивер жадам щешлїву драгу, радосно витам приход Яри, будзенє нового живота, а док ше одпочинєш, придз знова до нас.

5

ЧИТАНЄ ЗА ШИЦКИ ЧАСИ

КСЕНИЯ ВАРҐА

БИЛИ ЄЛЕНЬ

Д

луго сом верел же у нашей студнї кучи желєзна баба, або же добри Миколай през єдну ноц обидзе шицки дзеци. Нє знам як тот швет чудох нєстал з моєй глави. Як кед би ше якешик цифроване щесце, розпущело як цомпля на зубатим марцовским слунку. Мойо перше путованє на гайзибану було з родичами, на лєтованє. Мал сом дзевец або дзешец роки. Кольчата по шинох ровномирно дуркали, гайзибан ше викруцал, а я вистати од лєтнєй горучави, дримал на шедзиску. Кед бим отворел очи и попатрел през облак, видзело ше ми же ше слунко збунєло, же погришно крача. Тераз рано, а воно на заходзе! Нє було ми ясне чи ше гайзибан збунєл, чи слунко, або дацо инше змишане у моєй глави. И так, док кольчата ровномирно дуркали, я падал до сна. Окрипени, будзел бим ше и патрел през облак. И пать! Слунко нашло свою драгу. Знова крача так як треба – з востоку на заход. Значи, преобраценє настало у моєй глави! Даєдни спознаня о живоце я упивал на свой окремни способ и вони були часц мойого особного швета. Така була и подїя зоз єленьом. Паметам же облаки на школским будинку котри зме волали Ґимназия, були вельки, патрели зоз конку на улїчку и були барз нїзко. Ту ходзели найстарши школяре. Ми младши ходзели до Новей школи котра була при церкви у штред валала.

6

Кажде рано преходзел сом коло Ґимназиї и закуковал през облак до конку. Учальнї патрели до двора. Високо на муре була прибита препарирована єленьова глава. Склєняни очи патрели тупо, страцено и якошик боляцо. Швицели ше барз виразно. Раз сом шестринїци гварел же думам же ше єленьово ноги находза з гевтого боку, у учальнї.

– Нє знала сом же ши таки глупи! – гварела ми и нє могла застановиц свой шмих. – Нє видзиш же то лєм глава! Заганьбел сом ше пре свою простодушносц и наївносц.

КОНЇЦКИ КЛУБ „ПЕТРАС” У ПЕТРОВАРАДИНУ

Н

а Петроварадинскей твердинї, лєм два километери од центру Нового Саду уж двацец роки роби Конїцки клуб „Петрас”. Перше то бул лєм спортски клуб, а нєшка маю Школу шедланя за дзеци, шедланє за рекреативцох и спортску часц – дресурни и препонски спорт. У хлївох єст трицец вельки конї. Даєдни власносц Клубу, алє єст и любительох коньох хтори своїх власних любимцох тримаю у пансионох у „Петрасу”. Значи, хто дома нє ма хлїв, а родичи барз надумани дзецку купиц коня, най ше нє предумую. У Клубу єст надосц слами, шена, бетелїни и места за тоти племенїти животинї. Дзецом найинтере сантнєйши мали конї – пониї. За шапутракох од дварочних та по дзешецрочних за шедланє на розполаганю красни кобулки Соня и Мима. Хто ше бої шедлац, за початок ше може лєм припатрац и гласкац малого Попая – понийче хторе и ростом здабе на овечку, а и шерсц ма таку густу и кандрасту як овцова волна. Пред трома роками основани и Пони куцик зоз идею же би при дзецох розвивал любов ґу тим малим коньом. У Куцику отворена и предавальня у хторей мож купиц рижни сувенири: шапки, маїци, фиґурки, годзинки, маґнети, розуми ше, зоз сличками понийох. Пони куцик орґанизує и нащиви за дзеци зоз предшколских установох, за вилєти и за школярски екскурзиї. Часто и цали фамелиї, кед сцу свойо дзеци дакус оддалїц од рисованих филмох и компютерох, вєдно приходза на вилєт, до природи. За дзеци з инвалидитетом орґанизоване и терапийне шедланє под надпатрунком дефектолоґох и физиотерапеутох. У Пони куцику ше отримую и креативни роботнї у хторих дзеци найчастейше рисую конї.

САРА САБАДОШ УЖ ДРУГИ РОК У ШКОЛИ ШЕДЛАНЯ Кед мала лєм два и пол роки, Сара Сабадошова зоз Нового Саду почала ходзиц до Школи шедланя. Найволї шедлац красного пония Соню. Уж ма и опрему за тот спорт, та гоч ище нє ма анї штири роки, Сара випатра як прави шедлач. Одлично звладує вежби хтори єй тренер указує: шме, шедзаци у шедлу, розшириц обидва руки, вец их дзвигнуц до горе, зна Сонї дац з ногами команду най дринґа... После каждого тренинґу Сара за приємни хвильки друженя кобулку Соню наградзує зоз коцками цукру. Мали Попай ше пажери на лакотки, та ше вше и йому уйдзе коцочка-два. Клуб „Петрас” тримаю Тамара Цвеянович Куран и Желько Куран, а главни тренер Радослав Бурсач. Ище вецей о Клубу и Пони куцику дознаце на сайтох: www.petras.org.rs www.ponykutak.com М. Римар

19

Visti zoz {koloh...

В

ЗАБАВА ПРЕД ПОСТОМ

нєдзелю, 2. марца, пред початком вельконоцного посту у Дюрдьове отримани забавни вечар за школярох. Перше зме шицки були на Служби Божей, а потим зме з панїматку Наташу и паноцом Михаїлом Холошняйовима пошли до парохиялного дому. Мали зме возбудлїви бависка. Перше було змаганє младших школярох у рисованю и мальованю. Мали зме и танєц з балонами котри длуго тирвал, бо ше шицки барз трудзели буц побиднїки. Вец було змаганє у скаканю у меху. Єдни падали, други ше шмеяли, а шицки уживали. У квизу участвовали штири екипи: Мария, Пресвяти, Пасха и Вознесенє. Победзела ґрупа Пре-

З

ВИНЧОВАНКИ МАЦЕРОМ У КОЦУРЕ

нагоди 8. марца – Дня женох школяре нїзших класох Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре зоз своїма учительками пририхтали пригодну програму. Отримана є у Доме култури. Найвекша часц програми була пошвецена мацером и їх любови ґу дзецом, алє и любови дзецох ґу своїм мацером. Мац була тема и шпиванкох и рецитацийох, танцох и ритмичних точкох.

святи. Возбудлїве було и бависко – садзенє помаранчатох. Штири ґрупи мали положиц седем помаранчата до кошаркох, а вец их позберац. Побиднїк у каждим бависку бул наградзени зоз чоколаду. За конєц охабене тото найлєпше – томбола. Кажде принєсол з дому даяку дробнїцу, та зме вицаговали по два цидулки, бо томболи було наисце вельо. Друженє закончене зоз закуску – соками и смачнима кифлочками. Главни орґанизаторе того друженя були наша наставнїца виронауки, панїматка, и паноцец. Любели бизме кед би таки друженя було частейше. Валентина Михняк и Олеся Хромиш, V Дюрдьов

СТИЩКИ И КВИТКИ МАЦЕРОМ

За Дзень женох у Дюрдьове отри-

Даскельо точки були пошвецени и любови хтору дзеци того возросту починаю чувствовац ґу, до вчера „допитим дзивчатом” и „нєдобрим хлапцом”. Тоти точки ше публики найбаржей пачели, та були наградзени з наймоцнєйшима аплаузами. Як и вше кед школски дзеци рихтаю програму, сала у Доме култури була преполна, а найвецей було мацери и баби дзецох хтори участвовали на шветочносци. С. Д.

18

мани програми у Забави, у Школи и у Културно-уметнїцким дружтве. Наймладши понаучовали рецитовац и шпивац, а кед мацером подаровали букети з квецом хторе сами понаправяли, опущели ше, та нє лєм же вони танцовали, алє до танцу уведли и свойо весели мами. Програму з нагоди 8. марца пририхтали и школяре у руским оддзелєню осмей класи, а традицийни осмомарцовски концерт наймладших аматерох отримани у КУД „Тарас Шевченко”.

OBLA^OK DO [VETA Я запаметал жимски салашски днї на Державки кед навяло по колєна шнїгу, а вец добре сцисло.

– Коло Трокральох, у януару, жима найвекша! – гуторела мац. Ина нє сходзела з древох. На даскельо дзешатки метери сарнї огризали кукуричанку зоз заостатей копки. Були гладни, алє весели, вертки. Я знал же сарнї и єленї жию лєм у природи. На концу рока була школска представа. О Билим Єленьови. Вон нє бул таки як гевти вжиме у польох, анї нє сподабал на того у ґимназийским конку зоз склєнянима очми. Була то сказка о доброму єленьови котри помагал животиньом у лєше. Ґлумец бул школяр зоз старших класох. Я аж з ногами прицискал же би єлень прежил. Бул ранєти. Верел сом же виздрави. На концу представи Били Єлень, цалком здрави, кланял ше на бини пред нами. Барз зме кляпкали. Вон за мнє постал герой котри жиє у швеце якейшик чистей доброти и щесца. Ютредзень пришол до класи учитель, режисер представи о Билому Єленьови и гварел же му треба ґлумца за принца, бо ше хтошка похорел. Швидко сом дзвигнул руку.

– Я би сцел буц принц! Учитель ме ошацовал, дал якишик текст най пречитам, а вец гварел: – Глас маш добри. Лєм ши дакус полнєйши. Принцове були слабки, нїжни! Вишол з учальнї. Опатрел сом ше до жвератка цо було над школским лавабоом. Видзел сом округлу твар и здрави, червени салашски лїца. Так сом сцел голєм на хвильку буц на бини, бавиц у представи хтора нє стварни швет и дзе можлїви вшелїяки чуда, дзе голєм дакус ти можеш буц хтошка други, иншаки. Алє я нє сухи и нє бляди! Почувствовал сом горкаву стварносц. Росло у мнє спознанє же ше розпирскує як ґомбульки швет дзецинскей наївносци, чистоти, кед ше вери до шицки можлївих чудох.

ПО СЛАВЯНСКЕЙ ДРАГИ У

видавательней хижи „АМ Graphic” у Латярку (нєдалєко од Сримскей Митровици) влонї видрукована кнїжка-сказка „По славянскей драги” писательки Олґи Лалич Кровицки. Авторка народзена у Шибенику (Република Горватска), а жиє у Дукли у Польскей. Обявела дзешец збирки поезиї на польским, сербским и словенским, а окрем поезиї пише и кратки приповедки и драми. Свою найновшу кнїжку подаровала велїм школяром у Сримскей Митровици, та ю там нєшка читаю и руски дзеци. Писатель Неделько Терзич о Сказки написал: „Нє можеме мац швет сказкох кед сказки нє твориме. Авторка вельо путовала, зоз єдней жеми до другей, зоз єдней хижи до другей, и зявйовала ше там цалком нєвидлїва, же би читачом дочаровала шицко цо ше збува. Шицко цо написала, перше видзела и дожила, а вец и намальовала. У илустрованю єй помагал Камил Кровицки. Сказки треба твориц, сказки треба мац и у нїх жиц. Щешлїва вам драга до сказки!” ... Єдного ярнього дня, кед три унучки виросли за одаванку, Бог им послал трох красних братох, трох витязох зоз Карпатох. Браца здабали єден на другого. Шицки троме мали длуги били власи. Були високи, плєцати. Пришли по славянскей драги до Далмациї же би нашли дзивки на одай. Були пооблєкани у руским народним облєчиве. Док ше дзивки плюскали у уж цеплей майскей води, леґинє ше припатрали на нїх споза єдней палми. О даяки час найстарши ше оженєл зоз високу, блядовласу дзивку, штреднї зоз дзивку хтора мала кафово власи, а наймладши вжал за жену чарновласу. Нєодлуга ше шицки повинчали и пошли до заквитнутих Карпатох. На карпатских горох пасли крави, конї и овци, а у древених колїбох уж виками жили добри Руснаци. На сказковитих брещкох були древени церквочки... Виривок

7

ВЛАДИМИР ДУДАШ

З

догадуєм ше як кед би було вчера, а од теди прешли вельо, вельо роки. Пришол и тот длуго чекани дзень. У нашим валалє нарано будзе вашар. Ище всоботу пополадню на ярашу ше почали дзвигац шаторнї. Хлопи перше подзвигли найвекшу шаторню у хторей мала буц карчма, а вец шлїд зели менши, под хторима ше мало предавац облєчиво, бависка, бомбони и инше. Ми, дзеци, бегали, алє зме и помагали. Найбаржей кед ше дзвигало вельку шаторню. Требало розшириц поньву, поуношиц нука карсцелї и лавочки, понамесцац столи, а шицко за погар соку хтори зме достали задармо. Место плаци за наш уложени труд. У велькей роботи час швидко прелєцел. Змеркло ше, та зме мушели пойсц дому. Уж зме мали плани хто цо себе нарано купи на вашаре. Задумовали зме хто кельо динари достанє од родичох, а вец ище и од даєдней родзини, кед ше случайно стретнєме на вашаре. У тиh думкох швидко зме ше почиряли до снох. Внєдзелю рано зме поскакали з посцельох як поляти з горуцу воду. Повибеговали зме под конк. Когути уж преставали кукурикац, бо слунко було високо и уж пригривало. Тащки на баґренє правели параду. Мац нам порихтала до лавора води най ше поумиванє. На столє нас чекал фриштик. Швидко зме ше понаєдали. Оцец винял бутєлар, подзелєл нам динари и гварел: – Же бисце нє потрошели на койяки глупосци! Купце себе бомбони, а на поладнє же бисце були дома. Чули сце цо сом гварел? Вибегли зме ґу капурки, вец на драгу и... так зме бежали же ше за нами аж курело. Сцискали зме динари у кишенкох же бизме их драгом нє потрацели. На вашаре було вельо людзох. Галайк, дрилянє, гужва... Кажде дацо опатрал, пробовал, мерал,

8

ГЕРЧОК МИКИ Дома мам герчка Микия. Ма по себе кафово платки. Люби кед ше

го гласка и шкрабе по глави. Може стац на двох ногох, алє я мушим тримац свой палєц же би ше вон за ньго тримал зоз другима двома ножками. Барз люби бежац у колєску. Кед ше врацим зоз школи, такой му давам шалати, мархви и води. Того герчка зме купели на сайме у Зомборе. Таки мой герчок Мики. София Семан, III, Руски Керестур

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ Нє лєгко написац состав о себе. Треба добре роздумац и концентровац ше. Даєдни товарише, кед сом з нїма, гуторя же сом барз добри, а кед ше розидземе, о мнє бешедую як о найгоршому, цо ми барз завадза. Барз нє любим дволичносц и циґанство. Мойо чувства ше барз лєгко меняю. Дакеди сом смутни, а дакеди весели. Упарти сом покля нє витворим свойо цилї. Плани за будучносц ми наисце важни и нє застановим ше покля нє посцигнєм цо сом надумал.

Or{i Horvat, V, Nove Orahovo Барз ме интере сую историйни збуваня. Скорей сом роздумовал же закончим школу за наставнїка историї, алє сом ше предумал. Чесноти ми тоти же сцем помогнуц другим, а хиба же рано длуго шпим, бо вечар позно лєгам. Даєдни ситуациї похопюєм барз нєозбильно, та вец зношим пошлїдки. Уж даскельо мешаци чувствуєм пременку у одношеню старших ґу мнє. Нє хасную слова котри хасновали скорей. Зоз цалого составу заключуєм же сом особа котра муши ище вельо робиц на себе, барз ше трудзиц и постац лєпши. Петро Хромиш, VIII, Дюрдьов

СТАРЕ РЕМЕСЛО а ми закуковали на хторим столє цо повикладане. Глєдали зме окуляри процив слунка, персценї, жвераточка, бичаки. Шицко нам треба, а динари мало маме. Понаходзели зме ше з пайташами, та зме ше розишли хтори кадзи коло шатрох. Насицели зме ше зоз пахом пражених колбасох и наприпатрали зме ше на вшелїячину. Нє знаме кеди зме сцигли потрошиц динари. Кажде себе дацо купел. Гоч ше гласна бешеда, галайк, музика и дзецинске квичанє ширело на шицки боки, глас дзвона бул моцнєйши.

– Поладнє! През уха ми пребегли оцово слова: – На поладнє же бисце були дома! Вашар бул закончени. Радосни зме бежали дому.

Katarina Kuli~, III, Kocur

Мой прадїдо и дїдо були кушнїре. То барз чежке ремесло. На яр вони куповали скорки з баранчатох и з овцох. Перше их длуго квашели. На машини до хторей чурела вода, стругали скорки, а волну трепали. Скорки за шапки фарбели на чарно, а за першняки на кафово. Шили бундички за дзеци, бунди и першняки за одроснутих, шапки и рукавици, и друге жимске облєчиво. Кушнїре робели у мигелю. Скравали скорки, шили ручно, а там мали и кушнїрски и шнайдерски машини. Док вирошнєм, и я будзем кушнїр. Павле Гербут, II, Руски Керестур

17

ТОМИСЛАВ ДЬОКИЧ

ЖАДАМ ОДПУТОВАЦ Я жадам одпутовац до Нємецкей. Раз сом уж була, бо моя мац там ма родзини. Було ми барз крашнє. Єст вельо дзецински парки зоз забавнима стварами. Тиж єст и рижнородни, а барз вельки дутяни. Зоз нину зме були у шицких тих дутянох. Раз зме були на велькей гори дзе направена лєтня ски драга, та зме ше по нєй спущовали на „санкох”, а пендрали зме ше на дротовей дзвигачки. Було барз возбудлїво. Пачели ше ми и индиянски шатри дзе нас Индиянки фарбели по твари зоз їх знаками. Скакали зме на велькей трамболини, вожели зме ше на дзецинских авточкох... У Нємецкей сом видзела вельо нови и нєзвичайни ствари, прето бим любела знова там пойсц. Уна Планчак, II, Руски Керестур

Mariyna Mali, V, Kocur

ЗРАДОВАЛ СОМ ШЕ Од малючка сом ше любел вожиц. Вожел сом ше на авту, на автобусу и на комбию. Барз сом жадал путовац даґдзе на гайзибану. Єдного дня, кед сом ше врацел зоз школи, мой брат Дамир пришол з Нового Саду. Мама ше му питала кеди ше враци назад, а вон гварел же наютре пополадню. Родичи надумали же ме обрадую кед ми поведза же будзем з братом путовац на гайзибану. Бул сом барз радосни и даскельо раз сом скричал: „Ураааа!” Тато нас одвезол на гайзибанску станїцу. Купели зме карти и пошли зме на перон чекац гайзибан. Чули зме писканє. Бул сом возбудзени. Вошли зме до ваґона и шедли зме до єдного купеа. Гайзибан рушел. През облак сом ше припатрал на поорани поля и валали коло хторих зме преходзели. Вец ше на дзверох купеа зявел кондуктер. Бул барз високи и тлусти. Лєдво ше месцел на дзвери. Поздравкал, опатрел нам карти и вишол. Любел бим частейше путовац и аж до валалу приходзиц на гайзибану. Андрей Русковски, IV, Коцур

16

Ivana Plan~ak, V, Ruski Kerestur

И Я РАЗ ШНЇЛА Я шнїєм кед сом вистата, алє ше ми таке ридко случує.

Раз сом шнїла же сом на морю и же там плївам. Було вельо людзох хтори ше купали, слунковали, куповали сладоляд лєбо плєскавици. Я нє мала пенєжи же бим себе дацо купела, та сом ше лєм припатрала як други єдза. З дзецми зме ше плюскали и скакали зме до води. Вец ше почало змеркац. Падал диждж и дул витор. Мушела сом сама пойсц дому. Кед сом сцигла, такой сом вошла нука, бо було барз жимно. Мац ше ми питала: „Було ци крашнє на морю?” Одвитовала сом єй же ми було барз крашнє и же було вельо людзох. Любела бим кед би ше ми тот сон виполнєл. Будзем го длуго паметац. Желяна Такач, III Дюрдьов

Н

КИХАНЇЯДА

єт дзецка хторе нє зна цо то Олимпияда! Знаце и цо то Сланїнияда, Пасулїяда, Колбасияда... А чи знаце цо Киханїяда? Лєм помали, шицко вам потолкуєм! Наставнїк мацеринского язика задал нам писац состав на тему: „Док ше припатрам на вредного майстра”.

– Без вязи! – подумала сом. Перше сом ше дакус припатрала през облак и зоз клайбасом гнївацо длобала до дзирки на школскей лавки, кед ми одразу блїсла идея: будзем писац о старому сушедови Штефанови, єдиному годзинкарови у варошу. Праве у тей хвильки у лавки опрезо мнє цошка здубонєло як трешенє жеми моцне осем ступнї по Меркалийови! Таргла сом ше и лєдво сом ше опасулєла. То Мартин кихнул. Тот исти Мартин хторого наставнїк на каждей годзини опомина пре нєдисциплину. Лєм цо сом пришла ґу себе, Мартин повторел ище гласнєйше: „Гаааа-пцигаааа!” Нашо погляди го почали цильовац (як штреляче глїняного голуба), и по учальнї ше розляло гласне шмеянє.

– Цихо, дзеци! Пишце! – опомнул нас нагнївани наставнїк. Алє, нїхто го нє чул, анї Мартин. Натхави, з носом червеним як паприґа, предлужел кихац. И нє лєм кихац. Верцел ше на карсцелю и питал паперово хусточки, бо свойо дзешка одрадзел. Шукал ше, шпиртал по ташки, як полицай кед влапи крадоша.

– Оценїм вам состави! – загрожел наставнїк, думаюци же нароком сцеме „минировац годзину.” Лєдво сом написала перше виреченє, кед ми споза хрибта цошка прасло. Тераз кихла Дуда, тота била, округла, зоз предостатнєй лавки. Одогнала ми часц идеї. Руцела сом клайбас и прасла сом до шмиху. На тото ше надовязал и Милош и Кристина. На киханє, розуми ше, на цо би инше! Без шветочного дзвиганя застави, почала обща Киханїяда! Зоз шицких бокох одгуковало рафалне: „Гаааа-пцигаааа! Гааа-пцигаааа!” Була сом як залапена з огньом од хторого сом ше нїяк нє могла одбранїц. Лєгко було славному Чопичовому Николетинови! До ньго цильовали лєм з предку, а мал и пушкомитралєз! А цо я мала, окрем клайбаса и велькей дзеки крашнє написац состав. И знова, як вдеренє грома, закончуюце Мартиново: „Гаааа-пцигаааа!” Идея ми уж и так пирхла як птица, а тераз Мартин конєчно положел точку нє лєм на мой, лєдво почати состав, алє и на цалу годзину мацеринского язика.

– Най видзем вонка? – питал ше, з руку закриваюци нос.

– Лєпше би було кед биш анї нє пришол на годзину! А як закончена наша Киханїяда? Яка гимна! Яке додзельованє медальох! Нїч од того. Нє зна ше чи ганьба сцигла ґу министрови просвити, алє ше зна же вишлїдзованє у цеку. Нагнївани наставнїк и наш класни старшина утвердзую хто наисце мал натху, а хто ше лєм правел же є прехладзени. Нєсцерпезлїво обчекуєме конференцию за пресу.

ВЕСЕЛИН МИЛИЧЕВИЧ

ПЕГИ М

а моя красна симпатия Роса два-три пегочки на верх носа. Власи єй червени яґод мархва здрава, та ми Роса мила, шумна и пегава. Нє бриґа ми за тих цо пеги нє любя, як главати Бане бо му уха красу губя. Я, упрекосц шицким Так барз любим Росу, Же тераз єй пеги И на моїм носу. Прешпивала М. Р.

Преложела М. Р.

9

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

О

БЛАГОВИЩЕНЄ

д хвильки кед архангел Гавриїл обвисцел Марию же народзи сина, и то Божого Сина – почина Нови Завит. Почина ера нашого спашеня. Тоту хвильку чекало нєбо и жем. Чекали ю души праведних, бо ше Божо обецанє почало сполньовац. А шицко ше збуло так: Бог послал архангела Гавриїла до Назарету ґу дївици Мариї, младей дзивки котра була заручена за Осифа з роду Давидового. Поздравел ю зоз словами: „Радуй ше, благодатна, Господь з тобу!” Вона ше злєкла, а ангел предлужел: „Нє бой ше, Марийо, бо ши нашла благодать у Богу. И, ниа, зачнєш у утроби и народзиш сина и даш му мено Исус. Вон будзе вельки и будзе ше волац Син Всевишнього.” Мария, котра дакус пришла ґу себе од превелького нєсподзиваня, гварела: „Як ше то станє ке я нє мам мужа?” Ангел єй одповед: „Дух Святи зидзе на це и сила Всевишнього це зацинї. Прето тото цо ше народзи, будзе святе и будзе ше волац Син Божи.” И Мария пристала: „Ниа, служнїца Господня, най ми будзе по твоїм слове!” И ангел пошол од нєй. Так Святе Писмо описує тоту подїю, а ми ю як швето славиме 25. марца каждого року, а то дзевец мешаци пред шветом Родзеня Исуса Христа – 25. децембра.

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ Нїґда

нє знам цо повесц о себе. Першираз пишем на тоту тему. Вше сом нашмеяни и любим ше дружиц. Думам же сом добри товариш. Барз нє любим кед дахто франтує на мой рахунок. Нє барз сом амбициозни. Волїм помогTat’yna Radakovi~, VIII, [id нуц дакому и остац з боку. Дакус сом лєнїви кед у питаню школа. Нє барз ше интересуєм за спорт. Любим лєм фодбал. Вельки плани ище нє мам, лєм ше сцем уписац на вибрани напрям у штреднєй школи. У даєдних ситуацийох сом скупенда. Мам досц самодовирия и вше пробуєм виправиц дацо зоз чим сом нєзадовольни, чи то оцена у школи, лєбо дацо инше у каждодньовим живоце. Трудзим ше же бим бул оптимиста. Дакеди сом барз нєодлучни. На контролних задаткоh сом нєсиґурни чи сом точно виробел, чи мам гришки. Дакеди ше барз опущим и аж прейдзем миру у дурнотох, а вец зношим пошлїдки. Свидоми сом шицкого цо робим. Нє любим спреводзки, гоч и я дакеди дакого поспреведам. После штреднєй школи любел бим закончиц факултет и найсц красну роботу. Теди бим могол постац самостойни. Жадам мац свою фамелию котру будзем ценїц и почитовац, бо бизме шицки требали буц єднаки.

О ПОСТУ

Пост у християнским значеню то стримованє од даєдних файтох єдзеня (месо, млєко, сир, масло, вайца...), напою, свадзбох, балох и других явних вешельох, алє ище баржей одреканє од дачого на хасен наших ближнїх. Церква гвари же посциц значи даровац ше за других. Пост ше спомина и у Старим и у Новим Завиту. У старих християнских часох пости були вельо строгши од нєшкайших. И сам Исус Христос пред тим як почал явно виступац и научовац людзох, 40 днї у пустинї посцел и одуперал ше дияволским спокусом. ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН Веронїкова хусточка – назва за „правдиву икону” твари Исуса Христа. По преданю, Веронїка, котру Исус вилїчел од кирвавеня, док вон ношел хрест на Голгофту по улїцох Єрусалиму, притулєла билу хусточку на його твар, же би му поуцерала зной и крев. На тей ше хусточки указала твар Исусова. У нас ше тота икона вола – нєрукотворени образ, бо го нє створела людска рука.

10

Алексей Кухар, VIII, Дюрдьов

У хлїве лєжи кравичка, а под яшлями мачичка. Кощата по дворе бегаю, за курами оганяю. Когуцик джубка травку, заячок гриже мархву малку. Заячица добре зна же заячки накармиц ма. Гуска до води скочела, швиня ше з блатом намасцела. Гушата ше з воду плюскаю цо єсц буду, вше думаю. Ту и чарне гачатко, за нїм биле мачатко. У кармику прашата, а у клїтки курчата. Мария-Славка Мудри, VI Руски Керестур

ТЕДИ СОМ ШЕ БАРЗ ЗРАДОВАЛ

ДРАГОКАЗ НА ЖИВОТНЕЙ ДРАГИ

Дзешец заповиди Божи то розкази и

закони котри нас уча як маме жиц же бизме ше спашели. То драгокази котри нам, слабим людзом помагаю исц по правей драги. Чули зме за вельо закони у школстве, здравстве, привреди... цали живот коло нас реґуловани зоз законами и правилами. Задумайце яки би бул хаос, поведзме, у транспорту, кед би нє бул реґуловани зоз предписанями, кед би на крижних драгох нє було семафори, пешацки преходи и милиционерох. Таки хаос би бул и медзи нами кед бизме ше нє притримовали Заповидох Божих, бо вони фундамент и указатель одношеня чловека ґу Богу и ґу свойому ближньому.

ДОМАШНЇ ЖИВОТИНЇ

Kristina Gornyk, VIII, Dxrdqov

Була позна єшень. Ходзел сом до другей класи. Нє любел сом ше учиц. Тато ми гуторел же кед будзем мац добри оцени, єдного дня ме приємно нєсподзива. Боме ше я дал до ученя и твардо сом обецал же у дньовнїку будзем мац лєм петици. Оцовим словом сом нє барз верел, алє... погришел сом. Врацаюци ше зоз школи, глєдал сом тату. Злєкол сом ше, бо сом нє видзел авто там дзе кажди дзень стал. Дзе є? Того дня тато виполнєл обецунку. Купел нови, вельки трактор и на нїм пришол по мнє опрез школи. Нє могол сом вериц. Барз, барз сом ше зрадовал. На твари ми бул вельки ошмих. Радосци нє було конца. Тато ме повожел по коцурских улїцох. У трактору було приємно шедзиц. Було цепло, а музика грала. Нє чуло ше чурчанє, як у старим трактору. Ещи баржей сом ше радовал кед ми тато дал кормань же би я гонєл. Того вечара сом длуго нє могол заспац. Озда сом и у сну гонєл нови трактор. Од теди верим татовим обецунком, а свойо совиснєйше виполнюєм. Трудзим ше мац у дньовнїку петици и нєсцерпезлїво чекам як ме тато наградзи. Иґор Фейса, V, Коцур

15

СЕРАФИНА МАКАЇ

Наш сушед поштар. По цалим валалє розноши людзом писма и новини, а дзецом пензиї. Ходзи на бициґли лєбо на корчольох. Вше є весели, та док гонї бициґлу, шпива и грає на гушлї. Кед му горуцо, зайдзе до апатики, купи себе йоґурт, усипе до танєра и такой там сам попиє полни танєр йоґурту.

Сцигол марец

Martina Ujfalu{i, 5 roki Kocur

Andre

14

МАРЕЦ

Sanela Cifri~, 6 roki Ruski Kerestur

j [aj to{

, 6 rok i, Rus ki

Keres

tur

Dxri Hunydi, Нове Орахово

мальовани, прицаг хмари намурцкани. Тераз веє, вец диждж лєє, вец заш блїска на дїдиска Шнїжнїка. А я трепем до пециска, чекам април справедлїви, най одплаши марец лїви. „Марец, марец!

– крича людзе. Марец вше нєзґодни будзе!”

11

ЯКИМ ОЛЕЯР

Б

ЧОМ ҐОВЛЯ ТАК КРАЧА

ула раз єдна ґовля. Така як и други. Мала свойо гнїздо на верх школского комина. Там бивала зоз свою пару. Каждого року знєсла вайца и вилягла ґовлячата. На пияц ходзела до риту нєдалєко од валалу. Там нє куповала нїч за єдзенє, бо ше нїч анї нє предавало. Ґовля там лапала жаби, миши, ящурки и другу дробеняву котру єдла и ношела своїм дзецом. Облєкала ше як и други ґовлї. Сукню мала вше исту, чарно-билу. Ходзела боса. Алє раз нашей ґовлї пришло на розум же би сцела буц иншака од других, модернєйша.

12

Як то зроби? Як постац векша панї од других ґовльох? Думала, думала, и надумала. Пошла до майстра Їжа и наручела нови ципели.

– Патьце же би були барз красни! Таки яки сце ище нїкому нє ушили! – розказала.

– Будзеце задовольни, панї! – одвитовал єй майстор Їж. Ґовля пошла, а майстор ше влапел до роботи. Наисце ушил красни ципели, лаґово, зоз високима запетками. Мали стриберну капчу, а на нєй блїщацу гвиздочку. Кед ґовля пришла по ципели, була барз задовольна. Нє обчековала же буду таки красни. Обула их, виплацела майстра, та пошла дому. Сцигла на верх комина, стала пишно, алє нїхто нє видзел єй нови ципели. Сцела их указац цалому швету. Прето пошла до риту. Ходзела по трави, дзвигала ноги високо же би шицки видзели паньску обуй. Обачели ю даєдни ґовлї, та ше оглядали на ню и завидзели єй. Бала ше войсц до води, же би нє злюштала нови ципели. Шпацирала ше лєм по сухим. Так було даскельо днї. Пишела ше, бо видзела же єй други длугоноги птици завидза. Алє, глад нє зна за ципели. У жалудку єй ґравчало, та мушела войсц до води. Помали ше рушела ґу бари. Коло самого побрежя обачела жабку. Смачни колачик за нашу панї. Розбегла ше за ню, алє жаба скочела до води, зачирела ше, вец викукла, а ґовля ишла за ню вше далєй и вше глїбше до бари. Яааай! Залєзла до мутлянки. Лаґова ципела остала на дну. Пробовала ю ґовля вицагнуц, алє ше єй и друга ципела зошлїсла з ноги и заглобела ше у густим блаце. Остала ґовля боса. Почала плакац... даремно. Нїч нє помагало. Прето од теди ґовлї вше високо дзвигаю ноги кед ходза, думаюци же и тераз маю на ногох нови ципели.

МИРОН БУДИНСКИ

Кре-кре, кре-кре, квак! Вше то було так: Кед яр придзе, Жабка видзе; Понад бару Писня идзе – Кре-кре, кре-кре, квак! Кре-кре, кре-кре, квак! Жабку нашол рак, Жабку нашол Та танцую, Ширцом воду Розплюскую – Кре-кре, кре-кре, квак!

13

ЯКИМ ОЛЕЯР

Б

ЧОМ ҐОВЛЯ ТАК КРАЧА

ула раз єдна ґовля. Така як и други. Мала свойо гнїздо на верх школского комина. Там бивала зоз свою пару. Каждого року знєсла вайца и вилягла ґовлячата. На пияц ходзела до риту нєдалєко од валалу. Там нє куповала нїч за єдзенє, бо ше нїч анї нє предавало. Ґовля там лапала жаби, миши, ящурки и другу дробеняву котру єдла и ношела своїм дзецом. Облєкала ше як и други ґовлї. Сукню мала вше исту, чарно-билу. Ходзела боса. Алє раз нашей ґовлї пришло на розум же би сцела буц иншака од других, модернєйша.

12

Як то зроби? Як постац векша панї од других ґовльох? Думала, думала, и надумала. Пошла до майстра Їжа и наручела нови ципели.

– Патьце же би були барз красни! Таки яки сце ище нїкому нє ушили! – розказала.

– Будзеце задовольни, панї! – одвитовал єй майстор Їж. Ґовля пошла, а майстор ше влапел до роботи. Наисце ушил красни ципели, лаґово, зоз високима запетками. Мали стриберну капчу, а на нєй блїщацу гвиздочку. Кед ґовля пришла по ципели, була барз задовольна. Нє обчековала же буду таки красни. Обула их, виплацела майстра, та пошла дому. Сцигла на верх комина, стала пишно, алє нїхто нє видзел єй нови ципели. Сцела их указац цалому швету. Прето пошла до риту. Ходзела по трави, дзвигала ноги високо же би шицки видзели паньску обуй. Обачели ю даєдни ґовлї, та ше оглядали на ню и завидзели єй. Бала ше войсц до води, же би нє злюштала нови ципели. Шпацирала ше лєм по сухим. Так було даскельо днї. Пишела ше, бо видзела же єй други длугоноги птици завидза. Алє, глад нє зна за ципели. У жалудку єй ґравчало, та мушела войсц до води. Помали ше рушела ґу бари. Коло самого побрежя обачела жабку. Смачни колачик за нашу панї. Розбегла ше за ню, алє жаба скочела до води, зачирела ше, вец викукла, а ґовля ишла за ню вше далєй и вше глїбше до бари. Яааай! Залєзла до мутлянки. Лаґова ципела остала на дну. Пробовала ю ґовля вицагнуц, алє ше єй и друга ципела зошлїсла з ноги и заглобела ше у густим блаце. Остала ґовля боса. Почала плакац... даремно. Нїч нє помагало. Прето од теди ґовлї вше високо дзвигаю ноги кед ходза, думаюци же и тераз маю на ногох нови ципели.

МИРОН БУДИНСКИ

Кре-кре, кре-кре, квак! Вше то було так: Кед яр придзе, Жабка видзе; Понад бару Писня идзе – Кре-кре, кре-кре, квак! Кре-кре, кре-кре, квак! Жабку нашол рак, Жабку нашол Та танцую, Ширцом воду Розплюскую – Кре-кре, кре-кре, квак!

13

СЕРАФИНА МАКАЇ

Наш сушед поштар. По цалим валалє розноши людзом писма и новини, а дзецом пензиї. Ходзи на бициґли лєбо на корчольох. Вше є весели, та док гонї бициґлу, шпива и грає на гушлї. Кед му горуцо, зайдзе до апатики, купи себе йоґурт, усипе до танєра и такой там сам попиє полни танєр йоґурту.

Сцигол марец

Martina Ujfalu{i, 5 roki Kocur

Andre

14

МАРЕЦ

Sanela Cifri~, 6 roki Ruski Kerestur

j [aj to{

, 6 rok i, Rus ki

Keres

tur

Dxri Hunydi, Нове Орахово

мальовани, прицаг хмари намурцкани. Тераз веє, вец диждж лєє, вец заш блїска на дїдиска Шнїжнїка. А я трепем до пециска, чекам април справедлїви, най одплаши марец лїви. „Марец, марец!

– крича людзе. Марец вше нєзґодни будзе!”

11

NA[O HRISTIYNSKI [VETA

О

БЛАГОВИЩЕНЄ

д хвильки кед архангел Гавриїл обвисцел Марию же народзи сина, и то Божого Сина – почина Нови Завит. Почина ера нашого спашеня. Тоту хвильку чекало нєбо и жем. Чекали ю души праведних, бо ше Божо обецанє почало сполньовац. А шицко ше збуло так: Бог послал архангела Гавриїла до Назарету ґу дївици Мариї, младей дзивки котра була заручена за Осифа з роду Давидового. Поздравел ю зоз словами: „Радуй ше, благодатна, Господь з тобу!” Вона ше злєкла, а ангел предлужел: „Нє бой ше, Марийо, бо ши нашла благодать у Богу. И, ниа, зачнєш у утроби и народзиш сина и даш му мено Исус. Вон будзе вельки и будзе ше волац Син Всевишнього.” Мария, котра дакус пришла ґу себе од превелького нєсподзиваня, гварела: „Як ше то станє ке я нє мам мужа?” Ангел єй одповед: „Дух Святи зидзе на це и сила Всевишнього це зацинї. Прето тото цо ше народзи, будзе святе и будзе ше волац Син Божи.” И Мария пристала: „Ниа, служнїца Господня, най ми будзе по твоїм слове!” И ангел пошол од нєй. Так Святе Писмо описує тоту подїю, а ми ю як швето славиме 25. марца каждого року, а то дзевец мешаци пред шветом Родзеня Исуса Христа – 25. децембра.

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ Нїґда

нє знам цо повесц о себе. Першираз пишем на тоту тему. Вше сом нашмеяни и любим ше дружиц. Думам же сом добри товариш. Барз нє любим кед дахто франтує на мой рахунок. Нє барз сом амбициозни. Волїм помогTat’yna Radakovi~, VIII, [id нуц дакому и остац з боку. Дакус сом лєнїви кед у питаню школа. Нє барз ше интересуєм за спорт. Любим лєм фодбал. Вельки плани ище нє мам, лєм ше сцем уписац на вибрани напрям у штреднєй школи. У даєдних ситуацийох сом скупенда. Мам досц самодовирия и вше пробуєм виправиц дацо зоз чим сом нєзадовольни, чи то оцена у школи, лєбо дацо инше у каждодньовим живоце. Трудзим ше же бим бул оптимиста. Дакеди сом барз нєодлучни. На контролних задаткоh сом нєсиґурни чи сом точно виробел, чи мам гришки. Дакеди ше барз опущим и аж прейдзем миру у дурнотох, а вец зношим пошлїдки. Свидоми сом шицкого цо робим. Нє любим спреводзки, гоч и я дакеди дакого поспреведам. После штреднєй школи любел бим закончиц факултет и найсц красну роботу. Теди бим могол постац самостойни. Жадам мац свою фамелию котру будзем ценїц и почитовац, бо бизме шицки требали буц єднаки.

О ПОСТУ

Пост у християнским значеню то стримованє од даєдних файтох єдзеня (месо, млєко, сир, масло, вайца...), напою, свадзбох, балох и других явних вешельох, алє ище баржей одреканє од дачого на хасен наших ближнїх. Церква гвари же посциц значи даровац ше за других. Пост ше спомина и у Старим и у Новим Завиту. У старих християнских часох пости були вельо строгши од нєшкайших. И сам Исус Христос пред тим як почал явно виступац и научовац людзох, 40 днї у пустинї посцел и одуперал ше дияволским спокусом. ЦЕРКОВНИ ЛЕКСИКОН Веронїкова хусточка – назва за „правдиву икону” твари Исуса Христа. По преданю, Веронїка, котру Исус вилїчел од кирвавеня, док вон ношел хрест на Голгофту по улїцох Єрусалиму, притулєла билу хусточку на його твар, же би му поуцерала зной и крев. На тей ше хусточки указала твар Исусова. У нас ше тота икона вола – нєрукотворени образ, бо го нє створела людска рука.

10

Алексей Кухар, VIII, Дюрдьов

У хлїве лєжи кравичка, а под яшлями мачичка. Кощата по дворе бегаю, за курами оганяю. Когуцик джубка травку, заячок гриже мархву малку. Заячица добре зна же заячки накармиц ма. Гуска до води скочела, швиня ше з блатом намасцела. Гушата ше з воду плюскаю цо єсц буду, вше думаю. Ту и чарне гачатко, за нїм биле мачатко. У кармику прашата, а у клїтки курчата. Мария-Славка Мудри, VI Руски Керестур

ТЕДИ СОМ ШЕ БАРЗ ЗРАДОВАЛ

ДРАГОКАЗ НА ЖИВОТНЕЙ ДРАГИ

Дзешец заповиди Божи то розкази и

закони котри нас уча як маме жиц же бизме ше спашели. То драгокази котри нам, слабим людзом помагаю исц по правей драги. Чули зме за вельо закони у школстве, здравстве, привреди... цали живот коло нас реґуловани зоз законами и правилами. Задумайце яки би бул хаос, поведзме, у транспорту, кед би нє бул реґуловани зоз предписанями, кед би на крижних драгох нє було семафори, пешацки преходи и милиционерох. Таки хаос би бул и медзи нами кед бизме ше нє притримовали Заповидох Божих, бо вони фундамент и указатель одношеня чловека ґу Богу и ґу свойому ближньому.

ДОМАШНЇ ЖИВОТИНЇ

Kristina Gornyk, VIII, Dxrdqov

Була позна єшень. Ходзел сом до другей класи. Нє любел сом ше учиц. Тато ми гуторел же кед будзем мац добри оцени, єдного дня ме приємно нєсподзива. Боме ше я дал до ученя и твардо сом обецал же у дньовнїку будзем мац лєм петици. Оцовим словом сом нє барз верел, алє... погришел сом. Врацаюци ше зоз школи, глєдал сом тату. Злєкол сом ше, бо сом нє видзел авто там дзе кажди дзень стал. Дзе є? Того дня тато виполнєл обецунку. Купел нови, вельки трактор и на нїм пришол по мнє опрез школи. Нє могол сом вериц. Барз, барз сом ше зрадовал. На твари ми бул вельки ошмих. Радосци нє було конца. Тато ме повожел по коцурских улїцох. У трактору було приємно шедзиц. Було цепло, а музика грала. Нє чуло ше чурчанє, як у старим трактору. Ещи баржей сом ше радовал кед ми тато дал кормань же би я гонєл. Того вечара сом длуго нє могол заспац. Озда сом и у сну гонєл нови трактор. Од теди верим татовим обецунком, а свойо совиснєйше виполнюєм. Трудзим ше мац у дньовнїку петици и нєсцерпезлїво чекам як ме тато наградзи. Иґор Фейса, V, Коцур

15

ТОМИСЛАВ ДЬОКИЧ

ЖАДАМ ОДПУТОВАЦ Я жадам одпутовац до Нємецкей. Раз сом уж була, бо моя мац там ма родзини. Було ми барз крашнє. Єст вельо дзецински парки зоз забавнима стварами. Тиж єст и рижнородни, а барз вельки дутяни. Зоз нину зме були у шицких тих дутянох. Раз зме були на велькей гори дзе направена лєтня ски драга, та зме ше по нєй спущовали на „санкох”, а пендрали зме ше на дротовей дзвигачки. Було барз возбудлїво. Пачели ше ми и индиянски шатри дзе нас Индиянки фарбели по твари зоз їх знаками. Скакали зме на велькей трамболини, вожели зме ше на дзецинских авточкох... У Нємецкей сом видзела вельо нови и нєзвичайни ствари, прето бим любела знова там пойсц. Уна Планчак, II, Руски Керестур

Mariyna Mali, V, Kocur

ЗРАДОВАЛ СОМ ШЕ Од малючка сом ше любел вожиц. Вожел сом ше на авту, на автобусу и на комбию. Барз сом жадал путовац даґдзе на гайзибану. Єдного дня, кед сом ше врацел зоз школи, мой брат Дамир пришол з Нового Саду. Мама ше му питала кеди ше враци назад, а вон гварел же наютре пополадню. Родичи надумали же ме обрадую кед ми поведза же будзем з братом путовац на гайзибану. Бул сом барз радосни и даскельо раз сом скричал: „Ураааа!” Тато нас одвезол на гайзибанску станїцу. Купели зме карти и пошли зме на перон чекац гайзибан. Чули зме писканє. Бул сом возбудзени. Вошли зме до ваґона и шедли зме до єдного купеа. Гайзибан рушел. През облак сом ше припатрал на поорани поля и валали коло хторих зме преходзели. Вец ше на дзверох купеа зявел кондуктер. Бул барз високи и тлусти. Лєдво ше месцел на дзвери. Поздравкал, опатрел нам карти и вишол. Любел бим частейше путовац и аж до валалу приходзиц на гайзибану. Андрей Русковски, IV, Коцур

16

Ivana Plan~ak, V, Ruski Kerestur

И Я РАЗ ШНЇЛА Я шнїєм кед сом вистата, алє ше ми таке ридко случує.

Раз сом шнїла же сом на морю и же там плївам. Було вельо людзох хтори ше купали, слунковали, куповали сладоляд лєбо плєскавици. Я нє мала пенєжи же бим себе дацо купела, та сом ше лєм припатрала як други єдза. З дзецми зме ше плюскали и скакали зме до води. Вец ше почало змеркац. Падал диждж и дул витор. Мушела сом сама пойсц дому. Кед сом сцигла, такой сом вошла нука, бо було барз жимно. Мац ше ми питала: „Було ци крашнє на морю?” Одвитовала сом єй же ми було барз крашнє и же було вельо людзох. Любела бим кед би ше ми тот сон виполнєл. Будзем го длуго паметац. Желяна Такач, III Дюрдьов

Н

КИХАНЇЯДА

єт дзецка хторе нє зна цо то Олимпияда! Знаце и цо то Сланїнияда, Пасулїяда, Колбасияда... А чи знаце цо Киханїяда? Лєм помали, шицко вам потолкуєм! Наставнїк мацеринского язика задал нам писац состав на тему: „Док ше припатрам на вредного майстра”.

– Без вязи! – подумала сом. Перше сом ше дакус припатрала през облак и зоз клайбасом гнївацо длобала до дзирки на школскей лавки, кед ми одразу блїсла идея: будзем писац о старому сушедови Штефанови, єдиному годзинкарови у варошу. Праве у тей хвильки у лавки опрезо мнє цошка здубонєло як трешенє жеми моцне осем ступнї по Меркалийови! Таргла сом ше и лєдво сом ше опасулєла. То Мартин кихнул. Тот исти Мартин хторого наставнїк на каждей годзини опомина пре нєдисциплину. Лєм цо сом пришла ґу себе, Мартин повторел ище гласнєйше: „Гаааа-пцигаааа!” Нашо погляди го почали цильовац (як штреляче глїняного голуба), и по учальнї ше розляло гласне шмеянє.

– Цихо, дзеци! Пишце! – опомнул нас нагнївани наставнїк. Алє, нїхто го нє чул, анї Мартин. Натхави, з носом червеним як паприґа, предлужел кихац. И нє лєм кихац. Верцел ше на карсцелю и питал паперово хусточки, бо свойо дзешка одрадзел. Шукал ше, шпиртал по ташки, як полицай кед влапи крадоша.

– Оценїм вам состави! – загрожел наставнїк, думаюци же нароком сцеме „минировац годзину.” Лєдво сом написала перше виреченє, кед ми споза хрибта цошка прасло. Тераз кихла Дуда, тота била, округла, зоз предостатнєй лавки. Одогнала ми часц идеї. Руцела сом клайбас и прасла сом до шмиху. На тото ше надовязал и Милош и Кристина. На киханє, розуми ше, на цо би инше! Без шветочного дзвиганя застави, почала обща Киханїяда! Зоз шицких бокох одгуковало рафалне: „Гаааа-пцигаааа! Гааа-пцигаааа!” Була сом як залапена з огньом од хторого сом ше нїяк нє могла одбранїц. Лєгко було славному Чопичовому Николетинови! До ньго цильовали лєм з предку, а мал и пушкомитралєз! А цо я мала, окрем клайбаса и велькей дзеки крашнє написац состав. И знова, як вдеренє грома, закончуюце Мартиново: „Гаааа-пцигаааа!” Идея ми уж и так пирхла як птица, а тераз Мартин конєчно положел точку нє лєм на мой, лєдво почати состав, алє и на цалу годзину мацеринского язика.

– Най видзем вонка? – питал ше, з руку закриваюци нос.

– Лєпше би було кед биш анї нє пришол на годзину! А як закончена наша Киханїяда? Яка гимна! Яке додзельованє медальох! Нїч од того. Нє зна ше чи ганьба сцигла ґу министрови просвити, алє ше зна же вишлїдзованє у цеку. Нагнївани наставнїк и наш класни старшина утвердзую хто наисце мал натху, а хто ше лєм правел же є прехладзени. Нєсцерпезлїво обчекуєме конференцию за пресу.

ВЕСЕЛИН МИЛИЧЕВИЧ

ПЕГИ М

а моя красна симпатия Роса два-три пегочки на верх носа. Власи єй червени яґод мархва здрава, та ми Роса мила, шумна и пегава. Нє бриґа ми за тих цо пеги нє любя, як главати Бане бо му уха красу губя. Я, упрекосц шицким Так барз любим Росу, Же тераз єй пеги И на моїм носу. Прешпивала М. Р.

Преложела М. Р.

9

ВЛАДИМИР ДУДАШ

З

догадуєм ше як кед би було вчера, а од теди прешли вельо, вельо роки. Пришол и тот длуго чекани дзень. У нашим валалє нарано будзе вашар. Ище всоботу пополадню на ярашу ше почали дзвигац шаторнї. Хлопи перше подзвигли найвекшу шаторню у хторей мала буц карчма, а вец шлїд зели менши, под хторима ше мало предавац облєчиво, бависка, бомбони и инше. Ми, дзеци, бегали, алє зме и помагали. Найбаржей кед ше дзвигало вельку шаторню. Требало розшириц поньву, поуношиц нука карсцелї и лавочки, понамесцац столи, а шицко за погар соку хтори зме достали задармо. Место плаци за наш уложени труд. У велькей роботи час швидко прелєцел. Змеркло ше, та зме мушели пойсц дому. Уж зме мали плани хто цо себе нарано купи на вашаре. Задумовали зме хто кельо динари достанє од родичох, а вец ище и од даєдней родзини, кед ше случайно стретнєме на вашаре. У тиh думкох швидко зме ше почиряли до снох. Внєдзелю рано зме поскакали з посцельох як поляти з горуцу воду. Повибеговали зме под конк. Когути уж преставали кукурикац, бо слунко було високо и уж пригривало. Тащки на баґренє правели параду. Мац нам порихтала до лавора води най ше поумиванє. На столє нас чекал фриштик. Швидко зме ше понаєдали. Оцец винял бутєлар, подзелєл нам динари и гварел: – Же бисце нє потрошели на койяки глупосци! Купце себе бомбони, а на поладнє же бисце були дома. Чули сце цо сом гварел? Вибегли зме ґу капурки, вец на драгу и... так зме бежали же ше за нами аж курело. Сцискали зме динари у кишенкох же бизме их драгом нє потрацели. На вашаре було вельо людзох. Галайк, дрилянє, гужва... Кажде дацо опатрал, пробовал, мерал,

8

ГЕРЧОК МИКИ Дома мам герчка Микия. Ма по себе кафово платки. Люби кед ше

го гласка и шкрабе по глави. Може стац на двох ногох, алє я мушим тримац свой палєц же би ше вон за ньго тримал зоз другима двома ножками. Барз люби бежац у колєску. Кед ше врацим зоз школи, такой му давам шалати, мархви и води. Того герчка зме купели на сайме у Зомборе. Таки мой герчок Мики. София Семан, III, Руски Керестур

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ Нє лєгко написац состав о себе. Треба добре роздумац и концентровац ше. Даєдни товарише, кед сом з нїма, гуторя же сом барз добри, а кед ше розидземе, о мнє бешедую як о найгоршому, цо ми барз завадза. Барз нє любим дволичносц и циґанство. Мойо чувства ше барз лєгко меняю. Дакеди сом смутни, а дакеди весели. Упарти сом покля нє витворим свойо цилї. Плани за будучносц ми наисце важни и нє застановим ше покля нє посцигнєм цо сом надумал.

Or{i Horvat, V, Nove Orahovo Барз ме интере сую историйни збуваня. Скорей сом роздумовал же закончим школу за наставнїка историї, алє сом ше предумал. Чесноти ми тоти же сцем помогнуц другим, а хиба же рано длуго шпим, бо вечар позно лєгам. Даєдни ситуациї похопюєм барз нєозбильно, та вец зношим пошлїдки. Уж даскельо мешаци чувствуєм пременку у одношеню старших ґу мнє. Нє хасную слова котри хасновали скорей. Зоз цалого составу заключуєм же сом особа котра муши ище вельо робиц на себе, барз ше трудзиц и постац лєпши. Петро Хромиш, VIII, Дюрдьов

СТАРЕ РЕМЕСЛО а ми закуковали на хторим столє цо повикладане. Глєдали зме окуляри процив слунка, персценї, жвераточка, бичаки. Шицко нам треба, а динари мало маме. Понаходзели зме ше з пайташами, та зме ше розишли хтори кадзи коло шатрох. Насицели зме ше зоз пахом пражених колбасох и наприпатрали зме ше на вшелїячину. Нє знаме кеди зме сцигли потрошиц динари. Кажде себе дацо купел. Гоч ше гласна бешеда, галайк, музика и дзецинске квичанє ширело на шицки боки, глас дзвона бул моцнєйши.

– Поладнє! През уха ми пребегли оцово слова: – На поладнє же бисце були дома! Вашар бул закончени. Радосни зме бежали дому.

Katarina Kuli~, III, Kocur

Мой прадїдо и дїдо були кушнїре. То барз чежке ремесло. На яр вони куповали скорки з баранчатох и з овцох. Перше их длуго квашели. На машини до хторей чурела вода, стругали скорки, а волну трепали. Скорки за шапки фарбели на чарно, а за першняки на кафово. Шили бундички за дзеци, бунди и першняки за одроснутих, шапки и рукавици, и друге жимске облєчиво. Кушнїре робели у мигелю. Скравали скорки, шили ручно, а там мали и кушнїрски и шнайдерски машини. Док вирошнєм, и я будзем кушнїр. Павле Гербут, II, Руски Керестур

17

Visti zoz {koloh...

В

ЗАБАВА ПРЕД ПОСТОМ

нєдзелю, 2. марца, пред початком вельконоцного посту у Дюрдьове отримани забавни вечар за школярох. Перше зме шицки були на Служби Божей, а потим зме з панїматку Наташу и паноцом Михаїлом Холошняйовима пошли до парохиялного дому. Мали зме возбудлїви бависка. Перше було змаганє младших школярох у рисованю и мальованю. Мали зме и танєц з балонами котри длуго тирвал, бо ше шицки барз трудзели буц побиднїки. Вец було змаганє у скаканю у меху. Єдни падали, други ше шмеяли, а шицки уживали. У квизу участвовали штири екипи: Мария, Пресвяти, Пасха и Вознесенє. Победзела ґрупа Пре-

З

ВИНЧОВАНКИ МАЦЕРОМ У КОЦУРЕ

нагоди 8. марца – Дня женох школяре нїзших класох Основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре зоз своїма учительками пририхтали пригодну програму. Отримана є у Доме култури. Найвекша часц програми була пошвецена мацером и їх любови ґу дзецом, алє и любови дзецох ґу своїм мацером. Мац була тема и шпиванкох и рецитацийох, танцох и ритмичних точкох.

святи. Возбудлїве було и бависко – садзенє помаранчатох. Штири ґрупи мали положиц седем помаранчата до кошаркох, а вец их позберац. Побиднїк у каждим бависку бул наградзени зоз чоколаду. За конєц охабене тото найлєпше – томбола. Кажде принєсол з дому даяку дробнїцу, та зме вицаговали по два цидулки, бо томболи було наисце вельо. Друженє закончене зоз закуску – соками и смачнима кифлочками. Главни орґанизаторе того друженя були наша наставнїца виронауки, панїматка, и паноцец. Любели бизме кед би таки друженя було частейше. Валентина Михняк и Олеся Хромиш, V Дюрдьов

СТИЩКИ И КВИТКИ МАЦЕРОМ

За Дзень женох у Дюрдьове отри-

Даскельо точки були пошвецени и любови хтору дзеци того возросту починаю чувствовац ґу, до вчера „допитим дзивчатом” и „нєдобрим хлапцом”. Тоти точки ше публики найбаржей пачели, та були наградзени з наймоцнєйшима аплаузами. Як и вше кед школски дзеци рихтаю програму, сала у Доме култури була преполна, а найвецей було мацери и баби дзецох хтори участвовали на шветочносци. С. Д.

18

мани програми у Забави, у Школи и у Културно-уметнїцким дружтве. Наймладши понаучовали рецитовац и шпивац, а кед мацером подаровали букети з квецом хторе сами понаправяли, опущели ше, та нє лєм же вони танцовали, алє до танцу уведли и свойо весели мами. Програму з нагоди 8. марца пририхтали и школяре у руским оддзелєню осмей класи, а традицийни осмомарцовски концерт наймладших аматерох отримани у КУД „Тарас Шевченко”.

OBLA^OK DO [VETA Я запаметал жимски салашски днї на Державки кед навяло по колєна шнїгу, а вец добре сцисло.

– Коло Трокральох, у януару, жима найвекша! – гуторела мац. Ина нє сходзела з древох. На даскельо дзешатки метери сарнї огризали кукуричанку зоз заостатей копки. Були гладни, алє весели, вертки. Я знал же сарнї и єленї жию лєм у природи. На концу рока була школска представа. О Билим Єленьови. Вон нє бул таки як гевти вжиме у польох, анї нє сподабал на того у ґимназийским конку зоз склєнянима очми. Була то сказка о доброму єленьови котри помагал животиньом у лєше. Ґлумец бул школяр зоз старших класох. Я аж з ногами прицискал же би єлень прежил. Бул ранєти. Верел сом же виздрави. На концу представи Били Єлень, цалком здрави, кланял ше на бини пред нами. Барз зме кляпкали. Вон за мнє постал герой котри жиє у швеце якейшик чистей доброти и щесца. Ютредзень пришол до класи учитель, режисер представи о Билому Єленьови и гварел же му треба ґлумца за принца, бо ше хтошка похорел. Швидко сом дзвигнул руку.

– Я би сцел буц принц! Учитель ме ошацовал, дал якишик текст най пречитам, а вец гварел: – Глас маш добри. Лєм ши дакус полнєйши. Принцове були слабки, нїжни! Вишол з учальнї. Опатрел сом ше до жвератка цо було над школским лавабоом. Видзел сом округлу твар и здрави, червени салашски лїца. Так сом сцел голєм на хвильку буц на бини, бавиц у представи хтора нє стварни швет и дзе можлїви вшелїяки чуда, дзе голєм дакус ти можеш буц хтошка други, иншаки. Алє я нє сухи и нє бляди! Почувствовал сом горкаву стварносц. Росло у мнє спознанє же ше розпирскує як ґомбульки швет дзецинскей наївносци, чистоти, кед ше вери до шицки можлївих чудох.

ПО СЛАВЯНСКЕЙ ДРАГИ У

видавательней хижи „АМ Graphic” у Латярку (нєдалєко од Сримскей Митровици) влонї видрукована кнїжка-сказка „По славянскей драги” писательки Олґи Лалич Кровицки. Авторка народзена у Шибенику (Република Горватска), а жиє у Дукли у Польскей. Обявела дзешец збирки поезиї на польским, сербским и словенским, а окрем поезиї пише и кратки приповедки и драми. Свою найновшу кнїжку подаровала велїм школяром у Сримскей Митровици, та ю там нєшка читаю и руски дзеци. Писатель Неделько Терзич о Сказки написал: „Нє можеме мац швет сказкох кед сказки нє твориме. Авторка вельо путовала, зоз єдней жеми до другей, зоз єдней хижи до другей, и зявйовала ше там цалком нєвидлїва, же би читачом дочаровала шицко цо ше збува. Шицко цо написала, перше видзела и дожила, а вец и намальовала. У илустрованю єй помагал Камил Кровицки. Сказки треба твориц, сказки треба мац и у нїх жиц. Щешлїва вам драга до сказки!” ... Єдного ярнього дня, кед три унучки виросли за одаванку, Бог им послал трох красних братох, трох витязох зоз Карпатох. Браца здабали єден на другого. Шицки троме мали длуги били власи. Були високи, плєцати. Пришли по славянскей драги до Далмациї же би нашли дзивки на одай. Були пооблєкани у руским народним облєчиве. Док ше дзивки плюскали у уж цеплей майскей води, леґинє ше припатрали на нїх споза єдней палми. О даяки час найстарши ше оженєл зоз високу, блядовласу дзивку, штреднї зоз дзивку хтора мала кафово власи, а наймладши вжал за жену чарновласу. Нєодлуга ше шицки повинчали и пошли до заквитнутих Карпатох. На карпатских горох пасли крави, конї и овци, а у древених колїбох уж виками жили добри Руснаци. На сказковитих брещкох були древени церквочки... Виривок

7

ЧИТАНЄ ЗА ШИЦКИ ЧАСИ

КСЕНИЯ ВАРҐА

БИЛИ ЄЛЕНЬ

Д

луго сом верел же у нашей студнї кучи желєзна баба, або же добри Миколай през єдну ноц обидзе шицки дзеци. Нє знам як тот швет чудох нєстал з моєй глави. Як кед би ше якешик цифроване щесце, розпущело як цомпля на зубатим марцовским слунку. Мойо перше путованє на гайзибану було з родичами, на лєтованє. Мал сом дзевец або дзешец роки. Кольчата по шинох ровномирно дуркали, гайзибан ше викруцал, а я вистати од лєтнєй горучави, дримал на шедзиску. Кед бим отворел очи и попатрел през облак, видзело ше ми же ше слунко збунєло, же погришно крача. Тераз рано, а воно на заходзе! Нє було ми ясне чи ше гайзибан збунєл, чи слунко, або дацо инше змишане у моєй глави. И так, док кольчата ровномирно дуркали, я падал до сна. Окрипени, будзел бим ше и патрел през облак. И пать! Слунко нашло свою драгу. Знова крача так як треба – з востоку на заход. Значи, преобраценє настало у моєй глави! Даєдни спознаня о живоце я упивал на свой окремни способ и вони були часц мойого особного швета. Така була и подїя зоз єленьом. Паметам же облаки на школским будинку котри зме волали Ґимназия, були вельки, патрели зоз конку на улїчку и були барз нїзко. Ту ходзели найстарши школяре. Ми младши ходзели до Новей школи котра була при церкви у штред валала.

6

Кажде рано преходзел сом коло Ґимназиї и закуковал през облак до конку. Учальнї патрели до двора. Високо на муре була прибита препарирована єленьова глава. Склєняни очи патрели тупо, страцено и якошик боляцо. Швицели ше барз виразно. Раз сом шестринїци гварел же думам же ше єленьово ноги находза з гевтого боку, у учальнї.

– Нє знала сом же ши таки глупи! – гварела ми и нє могла застановиц свой шмих. – Нє видзиш же то лєм глава! Заганьбел сом ше пре свою простодушносц и наївносц.

КОНЇЦКИ КЛУБ „ПЕТРАС” У ПЕТРОВАРАДИНУ

Н

а Петроварадинскей твердинї, лєм два километери од центру Нового Саду уж двацец роки роби Конїцки клуб „Петрас”. Перше то бул лєм спортски клуб, а нєшка маю Школу шедланя за дзеци, шедланє за рекреативцох и спортску часц – дресурни и препонски спорт. У хлївох єст трицец вельки конї. Даєдни власносц Клубу, алє єст и любительох коньох хтори своїх власних любимцох тримаю у пансионох у „Петрасу”. Значи, хто дома нє ма хлїв, а родичи барз надумани дзецку купиц коня, най ше нє предумую. У Клубу єст надосц слами, шена, бетелїни и места за тоти племенїти животинї. Дзецом найинтере сантнєйши мали конї – пониї. За шапутракох од дварочних та по дзешецрочних за шедланє на розполаганю красни кобулки Соня и Мима. Хто ше бої шедлац, за початок ше може лєм припатрац и гласкац малого Попая – понийче хторе и ростом здабе на овечку, а и шерсц ма таку густу и кандрасту як овцова волна. Пред трома роками основани и Пони куцик зоз идею же би при дзецох розвивал любов ґу тим малим коньом. У Куцику отворена и предавальня у хторей мож купиц рижни сувенири: шапки, маїци, фиґурки, годзинки, маґнети, розуми ше, зоз сличками понийох. Пони куцик орґанизує и нащиви за дзеци зоз предшколских установох, за вилєти и за школярски екскурзиї. Часто и цали фамелиї, кед сцу свойо дзеци дакус оддалїц од рисованих филмох и компютерох, вєдно приходза на вилєт, до природи. За дзеци з инвалидитетом орґанизоване и терапийне шедланє под надпатрунком дефектолоґох и физиотерапеутох. У Пони куцику ше отримую и креативни роботнї у хторих дзеци найчастейше рисую конї.

САРА САБАДОШ УЖ ДРУГИ РОК У ШКОЛИ ШЕДЛАНЯ Кед мала лєм два и пол роки, Сара Сабадошова зоз Нового Саду почала ходзиц до Школи шедланя. Найволї шедлац красного пония Соню. Уж ма и опрему за тот спорт, та гоч ище нє ма анї штири роки, Сара випатра як прави шедлач. Одлично звладує вежби хтори єй тренер указує: шме, шедзаци у шедлу, розшириц обидва руки, вец их дзвигнуц до горе, зна Сонї дац з ногами команду най дринґа... После каждого тренинґу Сара за приємни хвильки друженя кобулку Соню наградзує зоз коцками цукру. Мали Попай ше пажери на лакотки, та ше вше и йому уйдзе коцочка-два. Клуб „Петрас” тримаю Тамара Цвеянович Куран и Желько Куран, а главни тренер Радослав Бурсач. Ище вецей о Клубу и Пони куцику дознаце на сайтох: www.petras.org.rs www.ponykutak.com М. Римар

19

ЛАВИРИНТ

СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ

МИХАЙЛО КОВАЧ

У каждим зоз тих виреченьох криє ше по єдно нашо презвиско хторе почина на букву Б. Попробуй найсц тоти презвиска.

1. Вирка сама виробела компликовани задаток.

2. Треба рано додня стануц.

3. Рибу чкода одруциц.

4. Баба нє люби кимоно рукави.

5. Мирко Комбиль нялкош вельки.

6. Купя му малу трубу и лакотки.

Улїчки, парки и двори нам буду чисти и красни кед кажде будзе дзбац о тим. Нє чекай же би дахто други руцел тоту пластичну фляшу до канти, алє ю ти вежнї, розкрачай ше по лавиринту, и руц фляшу до канти за шмеце.

Праше чкоди наробело,

по загради походзело, квеце пестре зґазловало, кромплї з нозґром виорало... Когут збачел, нє дармовал, на суд дружтво позволовал. И дружтво ше позберало, цо у тим дворе бивало: коза оката, гуска гарлата, курка шпиваца, мачка гнїваца, пуляк надути, качур дуркнути, овца ганьблїва, морка пудлїва, осел безвольни, буяк свавольни, конїк вистати, бундаш зубати, крава брухата, швиня ухата... Судзело ше под орехом криком, звиском, ревом, брехом. Судзело ше три днї цали, сто ше кари предкладали: и же праше плациц муши, и же пес му хвост одкуши... О кари ше нє зложели, треци дзень ше повадзели. Розишли ше без поради, праше ище у загради...

ЗАКОНЧ РИСУНОК

ВИПОЛНЬОВАЛКА

КСЕНИЯ ЛЇКАР

ЖИМА ПОШЛА ОДПОЧИВАЦ

Н

Горизонтално: 1. Чувар беґеля; 2. Пооране польо; 3. Тварди, вчерайши хлєб; 4. Плехова лєбо пластична судзина за купанє; 5. Брац на силу; 6. Кошуля з краткима рукавами; 7. Ашов у деминутиве; 8. Жена хтора жиє у Шидзе. Кед точно ришиш горизонтални колони, у вертикалней колони (у кругох) достанєш назву єдного ремеселнїка.

20

Повяж числа од 1 по 50, та закончиш рисунок и виволаш нам хто на нїм нарисовани.

ащивела Жима бабу Марту та єй, так дакус нагнївано, гвари: – Знам же сом людзом уж допила. Лєдво чекаю же бим пошла, одпутовала зоз їх краю, алє покля мой час тирва, док нє прейдзе половка марца, я ше на далєку драгу нє думам рихтац. Прето це модлїм же биш ми помогла. Сцеш?

– Як ци я можем помогнуц? – питала ше Жими баба Марта.

– Пать, так – гвари баба Марта. – Пошлєм ци жимни витор, а ти го затримай цо длужей. Зоз шивих хмарох пущим шнїг, най ше забилєю и вароши и валали, пажици и шицко цо ше коло нас находзи. Дзецом на вешелє, а з мойого боку най то будзе остатнї поздрав цалому швету. А жадам же би природа нєсцерпезлїво чекала мой одход.

– Прецо нє жадаш пойсц кус скорей? – опитала ше любопитлїво баба Марта. Жима ше дакус пообрацала, попатрела горе, та долу, а вец зоз зависцу гварела:

– Вше ми завадзало кед людзе з таким вельким одушевийом привитовали цепле ярнє слунко. Сцем им ище дакус упрекосциц. Чуло Слунко тоту розгварку, та ше задумало. Як би цо скорей одогнац тоту допиту Жиму? Ютредзень, од самого рана Слунко ошвицовало цалу природу зоз свою найвекшу моцу. Нєбо ше забелавело, зобудзели ше ярнї квитки, вода у потоку весело гучала, а ластовки лєтали коло своїх гнїздох, пораєли их, лєбо муровали нови. Доокола ше чул дзецински шмих и галайк хтори одгуковал по желєней пажици. Обачела Жима же ше нє може спроцивиц моцнєйшей Яри и док помалючки одходзела, з далєка чула глас баби Марти: – Жимо, жимо! У моїм мешацу ше стретаю два рочни часци. Ярнє слунко з тей нагоди мало вецей щесца. Прето ци по далєки сивер жадам щешлїву драгу, радосно витам приход Яри, будзенє нового живота, а док ше одпочинєш, придз знова до нас.

5

G

U

ГИРУРҐ – Мой оцец шиє велїх автомобилских асох – хвалї ше Дюри Славкови.

– Значи же и вон ас за корманьом? – пита ше Славко.

– Нє! Вон гирурґ у шпиталю – одвитує Дюри.

ДРАГА ПО ВЕЛЕБИТУ

Є

дного лєтнього рана зишли зме у Карлобаґу, подвелебитским месточку котре наволую лицке пристанїще. Даскельо днї зме ходзели пешо по подгорских валалох, по кожих дражкох, дзе пре оштре каменє може стануц лєм ципела зоз грубу ґумову подплату. Велебит нам нє випатрал госцолюбиви. Пустота, камени хижи, барз стари, шицко голе, лєм местами зоз каменя стирчали зрошлянки и даєдно стебло, криве и оголєне од витру. Лєм Ябланєц бул питоми край зоз хижами пошорованима коло залїву, зоз черешнями и соснами. У себе зме повторйовали шицко цо зме о нїм знали зоз кнїжкох. Мена велебитских верхох сликовити, красни: Пролог, Марков кук, Мали и Вельки раїнац, Велька Клепетуша, Шильов брег... Пещери: Дзива, Дзирава, Янча пещера... Долу того лєтнього дня була велька пекота. Морйо ше блїщало, белаве и мирне, а горе дул швижи витор. Далєко под нами ше розтресли по морю островка и острова: Паґ, Раб, Олиб... А зоз другого боку розпрестарли ше восточни боки Велебита, цми, желєни, лєсовити. Було то перше нєсподзиванє: лєс на гори котру зме вше голу, каменїсту видзели... Вельо днї наша горяцка ґрупа ходзела по Велебиту, а вше ше пред нами пресцерало царство цихосци, глїбоки мир нєрушеней природи, и лєм од лєсарох, древорубачох и югасох зме могли чуц же дахто видзел бояжлївого медведза або з далєка чул вовче гавканє. Анї вовки, анї лїшки, анї шивого медведза анї риса зме нє видзели. Югасох зме перших стретли. На Малим Аланє наишли зме єдного пополадня на древени колїби. Зоз хижки вишла жена зоз кудзелю у руки, а за єй сукнями викукли двойо нєзачесани дзеци. Гварела нам же хлопи у лєше, а стада около по брегох.

– Нє жиєме ми ту вше – гварела. – То нам треци дом. Гевтот у валалчику перши, у пол гори маме други дом, а тото нам лєтнє пребувалїще.

4

У маю жителє каменїстого Приморя напущую свойо доми у котрих препровадзую жиму, и зоз овцами иду до брегох. По драгох и дражкох теди иду нєзвичайни громади, полни вшелїячини: посцельох, мехох поживи, польского орудия, а опрез нїх статок. Змесца ше до древених хижкох або камених колїбох котри ту стоя одкеди ше памета. И оставаю, док лєто нє розлєє горучаву и спражи траву, а овци нє попашу перши пасовиска. Вец ше рушаю далєй, ґу верху гори, до трецих домох. Ту дочекаю першу бурю у септембру. Порихтаю сир и урожаї и нєзвичайна колона днями помали зиходзи ґу морю. Дахто прейдзе и штерацец-пейдзешат километери по перши дом, дзе ше жимую. Ту долу, садза кромплї, шею ярец, а хлопи рубу лєси.

– А вашо дзеци? – опитал ше госц.

– Вони при овцох. Пре нїх, пре школу ше того року будземе мушиц скорей спущиц долу. Уведла нас до колїби дзе ше над димом сушело овче месо, а по кутох стали гордовики сира, одарта баранчецова скора, гарчичок масла, охабена пушка... Дим щипал очи. По жеми були сламячи и поньви за спанє. Вечар ядловцова факля ошвицовала колїбу. Єден лєсар нам приповедал же Велебит здабе на длугоки хлєб котри замишела нє барз валушна ґаздиня. Випаднул єй хлєб длугоки и скруцени. На даєдних местох цесто ше єй розишло и загрубло, на других сценшало... Нє вшадзи Велебит нєпреходни и цудзи. На велїх його бокох пресцераю ше пажици, котри ше вжиме претворя до ровних билих поверхносцох, прицагуюцих за скиянє. Дзешка, гоч гора безводна, жубронї жимна вода и ловар чека же жвир придзе на поток, же сарня спущи свойо гадвабни писки до жимного жридла...

R MO

СЕДМА КЛАСА Даринка, школярка седмей класи купує гайзибанску карту, а касирка ше єй пита: – За хтору класу?

– За седму! – швидко одвитує Даринка.

ЯК НАЙ НАУЧИ – Оцец, як лєца авиони? – пита ше любопитлїви син.

– Нє знам! – одвитує оцец.

– А як то же ше ладя нє зачири? – випитує ше хлапец и далєй.

– Нє знам! – одвитує оцец.

– Оцец, гнїваш ше же ше тельо випитуєм?

– Нє гнївам ше! Як биш иншак научел тото цо нє знаш!

РЕБУС

Avtor: Silvester D. Maka>

БАВИСКО З БУКВАМИ Попремесцай букви и вискладай назви ярнього квеца.

НЇЛУАТП КОБАЗМУЛЬ СКРИВАЦА СЛИКА Маче смутне, бо ше пейц миши скрили, та их нє може найсц. Помогнї му найсц миши, а вец офарб слику.

Алфонсо Цвитанович и др Павао Куртек „Ґеоґрафска читанка” за 8. класу (1969. рок)

21

За марцовске число „Заградки”

до Редакциї сцигли 137 роботи од найвреднєйших сотруднїкох зоз наших местох. Руски Керестур: Стефан Варґа (I); Ребека Семан, Валентина Рац, Павле Гербут и єдна робота нєподписана (II); Марина Джуджар, Мелиса Бучко, Адрияна Фейди, Олеся Папуґа, София Семан, Матео Чордаш, Павле Новта (III); Йована Апро, Светлана Балїцки, Татяна Будински, Милица Кнежевич, Дорис Бучко, Тамара Надь, Мая Варґа, Ясна Медєши, Тадей Малацко, Стефан Дюрко, Давид Шанта (VIII). Вєдно 48 роботи.

Дюрдьов: Ксения Вереш (I); Лука Кухар, Иван Скубан, Иван Хромиш, Миро слав Марянов, Алекса Чапко (II); Мария Горняк, Ясмина Будински (III); Єлена Мудри, Марина Михальовски, Катарина Бесерминї, Владимир Горняк, Борис Хромиш (IV); Валентина Михняк, Олеся Хромиш, Валентина Салаґ, Лидия Чапко и єдена робота нєподписана (V); Оливера Пап, Лидия Горняк, Кристина Горняк, Петро Хромиш, Ириней Барна, Милош Бастая, Марко Шош, Алексей Кухар (VIII). Вєдно 45 роботи. Коцур: Мария Скубан, Марина Медєши, Сара Гарди, Сара Ґайдош, Драґана Дудаш, Урош Черанич, Иван Ґайдош, Тони Тамаш, Вид Неделькович, Иґор Чордаш, Алекса Дорокхази, Илия Мартич (I); Николета Чордаш, Катарина Кулич, Наташа Тамаш, Владимир Сакач (III); Дарина Михняк, Єлена Чордаш, Татяна Буила, Саня Будински, Даниєла Горняк, Андрей Русковски, Владимир Тимко (IV); Мануела Кучмаш, Йована Колєсар, Александра Русковски, Амалия Буила, Иґор Фейса (V). Вєдно 44 роботи.

РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” РОЗПИСУЄ

Н А Г Р А Д Н И К ОН К У Р С ЗА ШКОЛЯРОХ Mihael Skuban, III, Kocur

Нагр

адне

питанє!

У шицких школох 21. фебруара бул означени Дзень мацеринского язика, та наградне питанє у прешлим чишлє „Заградки” нє було чежке. До Редакциї сцигли лєм точни одвити, а тельо вельо, же ше лєдво месцели до велькей шкатули. Нове наградне питанє кущик чежше, а глаши так: Хто написал приповедку „Чаловка Петро”? Точни одвити посилайце на адресу: „ЗАГРАДКА”, Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награди у марцу достали: Марина Михальовски, IV Дюрдьов Владимир Сакач, III Коцур

„Заградка” муши буц вше красша и красша, прето Редакция рахує и на идеї и критики вирних сотруднїкох, та розписала конкурс за школярски литературни роботи на тему:

Яку „Заградку” би я правел-а

Роботи най нє буду длугши од єдного бока у малей теки, алє меркуйце и на рукопис и на чистоту язика, бо комисия будзе на шицко патриц. Найкрасши состави буду обявени у часопису, а за наградзених школярох будзе орґанизовани вилєт до Нового Саду дзе нащивя и Редакцию „Заградки” у НВУ „Руске слово”. Конкурс отворени по 31. марец 2014. року. Литературни роботи посилайце на адресу:

Zdravo zagradkare! Нє крашнє почац з гандрованьом, алє мушим дакус подудрец, лєм ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

нє знам на кого. Чом нє знам з ким, а вивадзиц бим ше? Га, прето же ше нє подписали, а послали барз красни рисунки и писмени состави. Знаце же „Заградка” вредних сотруднїкох зна и наградзиц, алє як дац награду нєпознатому авторови? Нє забудзце же наградни конкурс на тему „Яку Заградку би я правел-а” отворени лєм по конєц марца! Думайце и посилайце свойо предкладаня. У школох почали смотри и змаганя, а знаце же би „Заградка” мушела попризначовац вашо замерковани успихи. Явце до Редакциї дзе цо будзе лєбо дзе цо важне и красне було, бо хто вас явно похвалї кед нє ваш єдини руски часопис? Вельо сцелосци за ученє и часу за розвагу жада вам ваша редакторка.

МИКОЛА СКУБАН

П

ЖАДАНЯ

итали ше Миколкови же яки би ствари нови за родзени дзень вон жадал, а вон шицким бриґи задал: „Сцел би сом мац коня и бренчки цо дзвоня; белаву хусточку и малу пушочку; мнє би ше пачело єдно мале дзело, два-три мали тенки и домини ценки; кед бисце ми дали єден авто мали – праву лимузину – або тромбу фину и спортистох слички и мали ножнїчки...”

– Досц, Миколко, досц най будзе! Так нє робя скромни людзе!

Редакция часописа „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад

NA NASLOVNIM BOKU

(НЄ)КАЛЇЧЕНЄ МАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА

1. Сара Сабадошова у Школи шедланя

Зоз составох хтори пишеце у школи и посилаце до „Заградки” видно же обрацаце увагу на

2. Дзеци у Забави у Дюрдьова

тоту рубрику и намагаце ше вируцовац зоз своєй бешеди погришно научени слова, алє ище вше ше даєдни гришки повторюю. Знам же повеце же так бешедує и ваша баба и дїдо, и родичи и сушеди, алє ви попробуйце пестовац чисти мацерински язик. У составу пише: Мушиме да завершиме цртежи. Путовали зме зоз гайзибаном. Наташа ма помаранджово шнали. Понагляй да нє закашнїш.

22

3. Осмомарцовска прогама наймладших у Дюрдьове

Треба написац: Мушиме закончиц рисунки. Путовали зме на гайзибану. Наташа ма помаранчецово чати. Понагляй же биш нє запожнєл.

3

ОПШТИНСКИ СМОТРИ РЕЦИТАТОРОХ

П

осле Месних и Школских змаганьох рецитаторох у Руским Керестуре, Коцуре, Дюрдьове, Новим Садзе, Суботици, Шидзе, Сримскей Митровици и других местох, отримани Општински змаганя зоз хторих найлєпши пошли на Зонску смотру до Бачу. У Крущичу на змаганю рецитаторох кулскей општини, як и каждого року, и тераз було школярох зоз Руского Керестура хтори рецитовали по руски.

У Крущичу...

На Месней смотри у Руским Керестуре у трох возростох ше змагали 23-ойо, а на Општинску вибрани по тройо найлєпши зоз каждого возросту. Зоз нїзших класох у Крущичу участвовала Минеа Югас хтора освоєла друге место и пласовала ше на Зонску смотру, а на тото змаганє ше пласовали и Матей Шепински и Микола Еделински. У штреднїм возросту (школяре висших класох) найлєпши були и пласовали ше на Општинске змаганє Тимеа Будин- У Жаблю... ски, Желько Виславски и Марина Роман. На Зонску смотру ше пласовал Желько Виславски и Тимеа Будински, хтора на Општинскей смотри освоєла друге место. У Жаблю на Општинскей смотри зоз Дюрдьова участвовали осем рецитаторки, а седем рецитовали по руски. У младшим во- У Жаблю... зросту ше на Зонску смотру пласовали Милица Михальовски и Андєла Ґаврич, а у штреднїм Валентина Салаґ и Валентина Михняк. На змаганю у Жаблю рецитовали и Ясмина Мудри, Мария Горняк, Єлена Мудри и Аня Роман зоз Дюрдьова.

2

У Новим Садзе на Городскей смотри, медзи 70 змагателями зоз основних и штреднїх школох тиж було и наших школярох хтори рецитовали по руски. У нїзшим возросту (од першей по штварту класу основней школи) Руснацох представял Михайло Ковач, а у штреднїм возросту Марина Грубеня и Дина Мудрох. На Зонску смотру ше пласовала Дина Мудрох зоз Основней школи „Йован Йованович Змай” у Сримскей Каменїци. На Зонску смотру до Бачу пласовали ше и нашо штредньошколци и студенти: Мирослав Малацко и Андрея Колєсар зоз Руского Керестура, Катарина Гарди зоз Дюрдьова и Демиан Паланчаи зоз Суботици хтори ше уж пласовал и на Покраїнску смотру.

У Новим Садзе...

КРИДЛАТИ

„ПОДВОДНИ ДЯБОЛ” Манта найвекша файта морскей ражи, а пре широки чарни кридла и длугоки меснати виростки хтори здабу на роги, волаю ю и „подводни дябол”. Карми ше лєм зоз планктонами, а може нароснуц и до 2 300 килограми. Кридла єй широки и до седем метери, та з нїма лєгко розтарга рибарску мрежу и рощипи чамец. Кажди рибар на Индийским океану зна же кед зоз гарпуном, зоз штранґом привязаним за чамец, потрафи манту, то лєм початок борби хтора тирва годзинами, а дараз и цали дзень и ноц. Манта ше барз одупера и бранї ше зоз кридлами, а рибаре ю нє ловя пре месо, алє лєм прето же би потвердзели свою шмелосц и доминацию над морйом.

ПОМЕ ДО ЧОКОЛАДОВОГО ДВОРЦУ У Велькей Британиї, на плажи Брайтон, направени дворец зоз 90 000 чоколадових лилових и жовтих бомбонох. Пецеро вредни людзе 100 годзини вєдно складали на специялно направену конструкцию сладки лакотки. Дворец чежки 500 килограми, а високи є три метери. На шветочним отвераню сладкого здания орґанизовани вилєт за дзеци. Була то єдинствена нагода погосциц ше зоз сладкима часцами дворца. Поме и ми, можебуц ище остала даєдна чоколадка.

У Вербаше на Општинскей смотри рецитовали и штверо школяре зоз Коцура. МихаиАларґич У Вербаше... ло зоз Основней школи „Братство-єдинство” рецитовал по сербски, а Катарина, Марко и Николета представяли Рецитаторски студио Весни Дїлас у Вербаше. Шицки тройо рецитовали по руски стихи наших поетох. На Зонску смотру ше пласовал Марко и Николета Недичово. З Вербасу, спред Рецитаторскей секциї КПД „Карпати”, на змаганю з писнями по руски участвовали Медєшово – Павле, Ана и Петро. А на Зонску смотру пласовали ше Ана и Петро.

ПЕЩЕРА ПРЕСЛАВИ ВИЄТНАМ У Виєтнаму пред штирома роками одкрита найвекша пещера на швеце, Сон Донґ.

Длугока є 8,8 километери, а така є висока же би у нєй могло вимуровац будинок на 40 поверхи. Уход до пещери одкрил 1991. року чловек хтори бивал нєдалєко од нєй, а єй нукашньосц перши почали випитовац британски археолоґи 2009. року. Застановели ше при велїкому сталаґмиту хтори здабал на псовску лабу, та му дали мено Псовска рука. Идуци далєй, наишли на джунґлу и на рику. У джунґли жию маймуни и лєтаци лїшки. Сон Донґ нєодлуга годна буц найвекша туристична атракция у Виєтнаму.

Pririhtala Radmila ]iki~-Petrovi~

23

c

m y

k

ROK LXVII • ^ISLO 3 • MAREC 2014 • CENA 100 DIN

Katarina Besermin<, IV, Dxrdqov

^ASOPI

Tamara Nadq, VIII, Ruski Kerestu

Mariyna Mali, V, Kocur

Viktoriy Salamun, VI, Verbas

ECI S ZA DZ