Заградка 3 - 2013

^ASOPIS ZA DZECI

c

m y

k

ROK LXVI • ^ISLO 3 • MAREC • 2013 CENA 100 DIN

Nikoleta ^orda{, II, Kocur Sebastiyn Besermen<, II, Verbas

Ysna M

edw{i,

Darko Tama{, IV, Kocur

VII, Ru ski

Kerest

ur

ОКТОПОД – МОРСКИ ҐЕНИЯЛЄЦ

ВИНЧОВАНКИ МАЦЕРОМ

У ДЮРДЬОВЕ ОСМОМАРЦОВСКИ КОНЦЕРТ У КУД „Тарас Шевченко” у Дюрдьове уж традицийно, з нагоди Дня женох, отримани Осмомарцовски концерт. На нїм участвовали шицки члени дзецинских секцийох Дружтва, як и школяре руских оддзелєньох основней школи и дзеци зоз предшколскей установи. Зоз фолклорнима точками представели ше члени пририхтуюцей ґрупи, як и наймладши и старши танєчнїки. Танци вше атрактивни, а кед ше дзба и о красним народним облєчиве, вец моцни и щири аплаузи патрачох наисце права награда вредним аматером. Шпивачох и танєчнїкох провадзел Вельки тамбурови оркестер, а на концерту першираз наступели члени младшей хлапцовскей шпивацкей ґрупи. Дзеци зоз Дзецинскей заградки „Дюрдєвак” за тото швето научели зоз свою виховательку Марину Будинскову крашнє рецитовац, а рецитовали, шпивали, грали на металофонох и ґлумели школяре Oсновней школи „Йован Йованович Змай”. Им помагали пририхтац програму учительки Єлена Салаґова, Весна Кухарова, Єлена Кухарова и Мелания Саламунова, як и професорка руского язика

У

МАРХВА – ЦАРСКА ЛАКОТКА Мария Самарджичова. Интересантни були и два драмски слички: о папаґайови и о рукавички, а численей публики ше представели и рецитаторки хтори участвовали на Општинскей смотри рецитаторох. Аматерох у КУД пририхтали руководителє секцийох: Михал Лїкар, Саня и Микола Хромиш, Блаженка Тимко Станкович, Марина Будински и Тамара Салаґ. Конферансу написал Яким Чапко, а барз успишно ю водзели Аня Роман и Никола Тиркайла. У сали Дружтва була порихтана и смачна закуска, а дзеци уживали танцуюци на бини и после концерту. М. Р.

Познати французки океаноґраф Кусто длуго випитовал мудросц октоподох. Положел опрез нїх заткану з дуґовом склєняну фляшу у хторей бул ястоґ – за нїх наймилша лакотка. Октоподи швидко заключели же лєм треба вицагнуц дуґов, та ше госциц зоз ястоґом. Нєт такого лавиринта хтори октопод нє може звладац же би ше домогнул плєну. Кед у лавиринту одкриє праву драгу, одлично ю запамета. Лакотку у лавиринту перше парализує зоз своїм отровом, а потим єй з моцнима клїщами одвалї оклоп и смачнє ю поє. Октопод меня фарбу цела спрам розположеня. Кед ше гнїва, почервенї, а кед ше престраши, збляднє. Же би висцерал свойо шлїди опрез нєприятеля, випущує густи цми кафови „дим” и аж вец сцека.

ПРОГРАМИ И РОБОТНЇ З МАЦЕРАМИ У КОЦУРЕ

Доме култури у Коцуре школяре од першей по шесту класу Основней школи „Братство-єдинство” з нагоди Дня женох отримали шветочну програму. На бини ше зменьовали рецитациї, шпиванки, драмски слички и ритмични танци. Точки виведзени по руски и по сербски, а була и єдна рецитация по французки. Програму з дзецми пририхтали їх учительки и наставнїци. Публика виполнєла салу, а уживанє у веселей програми виплацела з моцнима аплаузами. Осмого марца полна радосци була и Предшколска установа „Герлїчка”, бо дзеци зоз

2

Знаме же делфини и кити барз интелиґентни морски животинї. А чи знаме же октоподи прави ґениялци?

шицких оддзелєньох мали заєднїцки програми зоз своїма мацерами. На тих годзинох наймладши зоз кратку програму повинчовали мацером Дзень женох, а потим ше предлужели дружиц у креативних роботньох. Винчованки и прикраски хтори дзеци сами понаправяли, були найкрасши дарунки їх наймилшим мацером. Дзеци у руским пририхтуюцим оддзелєню зоз воспитачку Серафину Яґлица виведли програму на своїм мацеринским язику, а на заєднїцкей роботнї вєдно шпивали и рисовали. С. Д.

Мархву ше у костираню хаснує длужей як 4 000 роки. Садзели ю ище стари Греки и Римянє. Твердзенє же мархва царска лакотка нє без основи, бо ю по 16. вик тримали як лакотку. Гваря же на дворцу Карла Велького (8. вик) мархву кладли на стол лєм раз у тижню, и то як лакотку. У штреднїм вику мархву ценєли и як лїк, цо нє чудне, бо мархва у своїм составе ма вельо каротину хтори ше у чловековим орґанизме претворює до витамину А, а вон благородно дїйствує на очи, скору и шлїжацу скорочку. Познате же заяц люби мархви, та єст и анеґдота же ище нїхто нє видзел заяца з окулярами на очох.

ДРЕВА ВШАДЗИ КОЛО НАС Чи

сце и нєшка єдли древа? Можебуц и гей, а анї сце нє знали. Нє злєкнїце ше. Знаме же ше з древа прави хижи и мебель, и же древо основни материял за продукцию паперу. Алє, чи знаме же паста за зуби, шампон за власи, пластични гребень и парфеми маю хемикалиї хтори ше достава зоз древа. Смола зоз древох состойна часц фарбох, а хаснує ше ю и за правенє мидла. Зоз древових состойкох ше прави и швички и лїпкаче за фластери, а кед би нє було древа, лаґ за нохци би нє бул таки швицаци. З древом сце окружени и у школи: теки, кнїжки, клайбаси, шпунджиї – шицко тото дараз росло у лєше. Хемикалиї хтори ше достава зоз древа, состойна часц и велїх поживових продуктох. Даєдни состойки ше хаснує за згушньованє напою, потим за прелїви за торти и сладоляди, а помагаю и же бисце зоз жувача надули цо векшу ґомбульку.

Pririhtala Radmila ]iki~-Petrovi~

23

За

марцовске число „Заградки” до Редакциї сцигли 79 роботи од вредних сотруднїкох зоз велїх школох. Руски Керестур: Клара Катрина, Мая Сопка, Моника Сабо, Стефан Колошняї, Матей Ерделї, Тони Пашо, Давид Чордаш, Филип Семан (овода); Сандра Регак, Александра Русковски, Кевин Дудаш, Марко Пашо, Неманя Крнаяц, Тарас Паплацко, Жарко Остоїч, Антонио Киш, Даниєл Кормош, Деян Дудаш, Иван Будински (VI); Мая Медєши, Светлана Балїцки, Борис Кишюгас, Андрей Медєши, Дарко Будински (VII). Вєдно 27 роботи. Коцур: Ребека Гарди, Катарина Кулич, Николета Чордаш, Наташа Тамаш, Давид Гарди, Марян Шанта, Иван Кучмаш, Владимир Сакач, Давид Неделькович (II). Вєдно 18 роботи.

Дюрдьов: Мария Горняк, Златка Kанюх, Ясмина Будински (II); Иван Кухар, Борис Хромиш (III); Мирослав Такач (IV). Вєдно 14 роботи. Вербас: Ивана Чизмар (I); Михаела Миклош, Себастиян Бесерменї (II); Владимир Малїк (III); Тияна Чизмар, Марян Бала, Павле Медєши (IV); Йована Секель, Виктория Саламун (V); Ана Медєши, Андєла Димитров, Петро Медєши (VI). Вєдно 12 роботи. Савино Село: Младен Горняк (III); Єлена Иван (IV); Мила Кишрацик (VI). Вєдно 3 роботи. Кула: Марина Милеуснич (III); Милица Юришич (IV). Вєдно 2 роботи. Нови Сад: Лена Яковлєв (I) послала 1 роботу. Петроварадин: Елена Еделински (овода) послала 1 роботу. Сримска Каменїца: Николина Миячич (II) послала 1 роботу.

НАГРАДНИ КОНКУРС ЗА ШКОЛЯРОХ

З нагоди означованя 260-рочнїци образованя по Matej Perkovi~, I, Novi Sad

Нагр

адне

питанє!

Каждого мешаца поштар до Редакциї влєче

вше вецей коверти зоз точнима одвитами на наградне питанє, та тоти цо вицагую награди, муша барз длуго шпиртац по лади, док нє вицагню найщешлївших. Лєбо ви поряднє читаце кажду руску кнїжку за дзеци, та лєгко паметаце наслови, лєбо писателє своїм збирком даваю паметлїви наслови и прето нєт погришни одвити. И тото наградне питанє ше одноши на кнїжку хтора уж давно розпредана, бо вишла ище 1988. року, алє у библиотекох ю сиґурно маю. Вежнїце ю, пречитайце, та одвитуйце на питанє:

Яки жаданя у збирки приповедкох Меланиї Павловичовей?

Точни одвити цо скорей пошлїце на адресу: РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награду у марцу достала: Матеа Джуджар, II Руски Керестур

22

руски и 100-рочнїци школи „Замок” у Руским Керестуре, Основна и штредня школа „Петро Кузмяк” розписує

КОНКУРС

на шлїдуюци теми Литературни роботи: – Кед бим бул школяр пред 100 роками – Школа у Руским Керестуре – наша пиха и гордосц – Школа будучносци (як задумуєм наставу по предметох, аудио и визуални наставни средства, черанка школярох, путованя, школски будинок) Подобови конкурс – Школски амблем – Школярска униформа у будучносци – Як задумуєм школски будинок о 100 роки На Конкурсу можу участвовац шицки школяре основних и штреднїх школох хтори порядну наставу маю по руски лєбо руски язик уча як виборни предмет. Роботи посилац по конєц априла 2013. року, на адресу: Основна и штредня школа з Домом школярох „Петро Кузмяк” Русинска 63 25233 Руски Керестур

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1. Годзина руского язика у Савиним Селу 2. Школяре у Дюрдьове у драмскей слички „Рукавичка”

Zdravo zagradkare!

В

есели жимски швета попреходзели, и уж ше рихтаме за ярнї. З нагоди Осмого марца у шицких наших оводох и школох пририхтани богати програми мацером и учительком. Гоч календарски теди ище панує жима, хвиля ше кланяла квецу, та дарунки були порозквитани и пахняци. Треце тромешаче школярох цага ґу кнїжки, а ту би ше вше вецей бавиц вонка, вожиц ше на ролерох и шпацирац ше. Школски и општински, а даґдзе уж и зонски змаганя зоз велїх предметох закончени, та ше найуспишнєйши рихтаю за покраїнски и републични змаганя и нє старча ше бавиц и рекреировац, алє ше зато вредни „Заградково” сотруднїки нє вигваряю же нє маю часу. За тото число часописа послали вельо барз успишни литературни и подобово роботи, а окреме треба похвалїц школярох зоз Вербасу и Савиного Села. Обрацце увагу на наградни конкурси обявени на 22. боку и обовязно участвуйце на нїх. Вредзи. Вельо сцелосци и успиху у сполньованю каждодньових обовязкох жада вам ваша редакторка

СИЛВО ЕРДЕЛЇ

ПРИВИТ ЯРИ

Яким и Звонко пайташе верни

вжали зоз лади клубешко цверни. Зоз пойда зняли вельо папери, шарканя велького крашнє справели. На длугу цверну його завязали, прейґ ширих польох зоз нїм бегали. Витор им помог, задул широко, дзвигнул шарканя гет-гет високо. Дзвигнул шарканя под били хмари най ноши привит пахняцей яри.

(Фото: М. Р.)

3

G

АНДРЕЙ ЧИПКАР

ЩЕШЛЇВИ ШКОЛЯРЕ КАЛАКАЛИЯ

З

адумайце бреговити край, у нїм лєс, а у лєше чисцину. Задумали сце? А тераз на тей чисцини задумайце фодбалски терен, алє без капурох, а коло нього нє трибини, алє зоз шицких штирох бокох хижи. Лєпше поведзено, бидни хижки. И тото сце задумали? Кед гей, вец сце задумали Калакали. Ище кед вам повем же ше тото Калакали жридлово пише Calacali, вец о тим валалчику знаце наисце вельо. Заш лєм нє знаце шицко, бо кед бисце знали, нє требало би о нїм писац. Як перше, нє знаце же ше находзи на Еквадору, жеми у Южней Америки. А Еквадор достал назву по латинским слове екватор. Екватор задумана кружна линия под,єднак оддалєна од обидвох полох. То значи же вон дзелї Жем на два полулабди – сиверну и южну. Тераз уж нє чежко здогаднуц ше же по Еквадоре преходзи екватор.

4

ПРЕНАЙДЗ ДРАЖКУ

ХРАПЕНЄ

Маце право и кед сце подумали же Калакали споминаме у вязи зоз екватором. Гей, бо екватор преходзи по штредку Калакалия. Калакали нароком так вибудовани. Кед би тот простор медзи хижами хтори коло нього понаправяни бул наисце фодбалски терен, екватор би бул тота линия цо терен дзелї на два половки. А на месце дзе ше находзи лабда на початку фодбалского змаганя, стої... Цо думаце, цо стої на тим месце? Стої памятнїк екватору! Тераз уж знаце чом зме зоз Кита, главного городу Еквадора, рушели до горох, до Калакалия. Тоти хтори закончели пияту класу основней школи, знаю цо то ровнодньовица. То теди кед дзень и ноц тирваю єднак, по дванац годзини. Здогадню ше и того же ше у наших предїлох ровнодньовица зявює лєм два раз рочнє: 20. лєбо 21. марца и 23. септембра. У крайох коло екватора нєпреривно панує ровнодньовица, та так у Калакалию слунко каждого дня виходзи на пол седмей рано (точнєйше на 6,31), а заходзи на пол седмей вечар (на 18,31). Цо би було кед би и у нас так було? Тото зоз виходзеньом слунка би нє було анї таке подле. Алє, цо з його заходом? Мушели бисце вчас лєгац! И то цали рок, и влєце! За тото єст и додатково причини. Клима у Калакалию горска, оштра. Аж и през дзень, кед сце обрацени ґу слунку, на хрибет вам дує жимне, а аж вноци як? Нїяка вигварка би вам нє помогла, мушели бисце лєгнуц зоз тащками, а наспали бисце ше як медведзи вжиме! Тераз ше врациме ґу памятнїку екватору. Здабе на тоти стари надгробни памятнїки – обелиски, лєм же на верху маю жемову кулю. По штред кулї преходзи била линия хтора ше по памятнїку спущує аж по жем, а пресцера ше и по каменей площи опрез и споза памятнїка. Тота линия то екватор. Кажди туриста ше там обовязно сликує: з єдну ногу става з єдного боку билей линиї, а з другу з другого боку, та фиґляри. Сиґурно сце похопели о чим слово. Туриста з єдну ногу стої на сиверней жемовей полулабди, а з другу на южней. Цали швет под його ногами! Нє ровни му нїхто! А тераз поведзме и чом школяре у Калакалию щешлїви. Школа у Калакалию мала, ма лєм єдну учальню, а екватор ю дзелї на два нєєднаки часци. Школяре на южней жемовей полулабди, у векшей часци учальнї. У меншей часци, аж там на сиверней полулабди, находзи ше учительов стол. Хто би ше вец у Калакалию бал од учителя?! (Кед вредно учи и пише домашнї задатки, розумлїве!)

U – Пан дохтор, так гласно R MO храпим, же сам себе зобудзим. Цо най робим?

– Идзце спац до другей хижи.

ХОРОТА Двоме хлапци приповедаю о рижних хоротох, биткох и своїх гунцутских искуствох.

– Раз сом нє могол ходзиц скоро цали рок – гвари єден.

– Озда нє?! А кеди то було?

– Кед сом бул беба – одвитує други. ЗАГЛАВОК – Цо частейше без глави як з ню?

– Заглавок.

Медведз ше вицагнул зоз жимского сна, та такой глєда дацо за єдзенє. Одкальшик му запахнул мед, алє як таки мамурни найдзе дражку ґу меду? Помогнї му.

REBUSI

ПОВЯЖ ТОЧКИ

Avtor: Silvester D. Maka<

САМА ГРИШКА

У тих пейцох виреченьох єст барз вельо язични гришки. Хто шицки виправи, заслужи петицу, та най ю даяк видайка од наставнїци.

– На балу зме ше крашнє преведли.

– Музика нє була лоша.

– Я розумим по русински, само ми чежко бешедовац.

– Нє можем да ше сетим цо ме наставнїк питал.

– Стандард нам вше лошейши, та шпараме и на ситницох.

Pririhtal Xliyn Pap

Перше повяж точки од 1 по 82, а вец рисунок хтори достанєш, офарб.

21

ЛАВИРИНТ ХТОРЕ ЧИСЛО ХИБИ

КСЕНИЯ ЛЇКАР

ЯНКО ФЕЙСА

МАРЕЦ

Є

Д

зе жима свою моц страцела? Як кед би ше нараз похорела. То мешац марец барз пременлїви, у нїм ше стретаю два файти хвилї. Раз моцно сциска, раз витор дує, вец цошка киха, та ше поносує же слункова моц шнїг розпущує.

Укаж заячкови дражку ґу писанком. Найдз законїтосц, та одредз число хторе хиби у тим кругу.

ОФАРБ РИСУНОК

Жаль му, бо жима вшелїяк одходзи, а ярня цеплота потим приходзи. Смутни ше марец од нас одпитує и на остатку шицким поручує: „Слунко ме трапи, нє да ми спац, та ше мушим на драгу брац. Били сивер уж ме барз чека, помали рушам, драга далєка. Придзем я знова, нїч ше нє старайце, а до рока, збогом, здрави оставайце!”

ден од запаметаних учительох, алє и вредних дзецинских поетох, бул Янко Фейса. Народзени є 13. авґуста 1904. року у Коцуре, дзе после рокох службованя по рижних местох и умар 3. октобра 1983. року. Вон бул перши наш писатель котри обявел свою кнїжку писньох за дзеци „Пупче” (1929). До тей кнїжки додал и даскельо писнї Десанки Максимович и Йована Йовановича Змая, котри сам прешпивал. Збирка писньох за дзеци „Желєни лїсточка” обявена му 1964. року, а видрукована му и збирка писньох за старших „Клаше сущаце” 1970. року. Янко Фейса заступени у обидвох наших Антолоґийох поезиї за дзеци, як и у велїх Читанкох за руски язик. Зоз „Заградку” сотрудзовал од самого початку єй виходзеня.

РОЗРИШЕНИ ПРОБЛЕМ

Уж каждей єшенї, кед ше КРИЖАЛЬКА

знова до школи рушаме, зоз „Заградку пионирску” вше ше там стретаме.

Я ю любим и од нєй ме нїхто нє годзен одврациц. Тей єшенї ше поряднє думам на ню и предплациц. Просто сом през цале лєто часто о тим роздумовал, же як бим динари дотля за предплату зашпоровал.

Офарб тот рисунок, так най шицки поля означени зоз числом 1 буду чарни, зоз числом 2 – помаранчецово, 3 – лилово, 4 – желєни, 5 – белави.

20

Горизонтално: 1. Мак до бобалькох лєбо колачох я на машинки... (цо робим); 2. Платняна шапочка за беби; 3. Горди, гербни; 4. Шлїд од ногох лєбо превозки; 5. Одредзовац цену. Кед правилно виполнїш шицки колони, у кругох по дияґонали достанєш назву нєбесного цела, алє и часц календарского рока.

Тот свой проблем я так ришел, лєпше нє мож анї жадац, динарчки сом за биоскоп почал до каси одкладац. Гоч сом ше, на таки способ, нє могол потадз збогациц, алє, на тот наш часопис годзен сом ше уж предплациц.

5

МИКОЛА СКУБАН

ВРАЦЕНА ЦМОТА

Н

є сцело ше нїч нашим док зоз Горнїци путовали днями, тижнями и мешацами, спущуюци ше зоз горох до ровнїни, а вецка до широкей безконєчносци. Єденац хлопи, а скоро кажди зоз жену и дзецми; дахто мал и стару мацер або хорого дїда. А слунко ше лєтнє розограло и розпекло над їх змасценима и вилєзнутима калапами. Шицки були барз вистати. „Озда уж нє далєко”, роздумовал озбильни чловек хторого шицки у ґрупи волали Вожд. Но, нє бул вон поправдзе нїяки вожд, алє го шицки почитовали, бо бул з ростом од нїх найвекши, та вше його посилали напредок кед требало опатриц же кадзи маю скруциц, по хторей ше драги пущиц, або у хторей гущави чи при яким лапошу преноцовац. „Ище вчера нам гварели же то уж ту дзешка”, роздумовал вон далєй, бо и йому було досц такого путованя. Уж длуго ишла тота ґрупа на юг. Найгорше тото же, окрем здравих хлопох, ту було жени и дзеци; даєдно мушели ношиц на рукох. А кажди и так мал свойо зайди за влєченє. Прето ишли досц помали и вше частейше одпочивали, та ше їх путованє розцагло так длуго, од вчасней яри до другей половки лєта. Уж анї сами нє знали точно кельо днї иду и яки нєшка дзень. Наздаваня ше им сполнєли, бо кед ше чловек дачому щиро и насправди наздава, йому ше то раз и зисци. Сцигли до „обецаней жеми”, на тоту бачванску ровнїну,

на широки пространства без брегох. Покля ци око видзи – шицко ровне. Таке нє було у їх старим краю на Горнїци, нє могли себе тото там анї задумац, окрем двох або трох хлопох котри уж кедишик путовали по тей угорскей ровнїни. Застановела ше ґрупа, розложела ше, ришена же ту и останє. Драга була закончена и шицким олєгчало на шерцу и у ногох, на души и у крижох вимучених од ношеня зайдох и дзецох, од крачаня по праху и блаце, по нєровних драгох и нєпознатих дильовох. Була то мочарна жем, алє тераз лєто, вода ше поцагла дзешка глїбоко и спочатку нїхто мочари анї нє замерковал. Замерковали вони цошка цалком треце. У новим краю, дзе шицко ровне, дзе нєт гори анї лєси, дзе нєт улєгнуца и грунчки, дзе нєт хижи анї стодоли – цошка було нє як треба. Чекали вони вечар, алє ше нїяк нє змеркало. Чекали ноц, алє ше нє сцело зацмиц. Було видно и лєм видно. Шветлосц була розлята по ровнїни, гоч слунко зашло, розлєгла ше по шицких польох и лукох, по пажицох и лапошох, ище нєзораних парлаґох, та ю нїч нє могло одогнац оталь. Як час преходзел, а вечара нїяк нєт, людзе поставали вше знємиренши: – Цо то зоз тим дньом? – чудовали ше. Ша ми ту сцигли коло поладня. Од теди уж прешло...

СТАРИ РУСКИ БАВИСКА ЧИНАҐАНЄ

Чинаґанє то бависко на двояк: 1) звичайне чинаґанє

и 2) чинаґанє на чуточки, алє у обидвох вариянтох бул єднаки простор за бавенє, бул чинаґ и кажди бавяч мал палїцу. На жеми ше описал вар пречнїка 2 метери, а до штредку вара поставел ше чинаґ, округле древко високе 20 цм, а грубе 8 цм, котре ше поставяло вертикално. Дас три метери од вару поцагла ше линия за хтору ставали руцаче и кажди з нїх у рукох мал метерову палїцу, грубу 4-5 цм. Чинаґ поставял єден бавяч хтори сам пристал мац тоту улогу.

НА ФУРИКИ

На фурики то хлапцовске бависко, а так ше мо-

гли бавиц лєм по двоме хлапци. Єден хлапец бул „фурик”, та клєкнул и положел руки на жем – станул оштвернож, а други хлапец станул споза нього, влапел го за ноги и подзвигнул их до висини свойого пасу. „Фурик” почал ходзиц на рукох, та випатрало же го други хлапец, хтори му притримовал ноги, дрилял у жаданим напряме: напредок, назадок, круцел з бока на бок и то шицко з намиру звалїц го зоз рукох. Теди кед ше то случело, хлапци пременєли улоги и предлужели зоз бависком.

НА НОЖНЇЧКИ

На ножнїчки ше дзеци найчастейше бавели теди

кед ше врацали дому зоз школи. Медзи собу вибрали предняка и бабу. Бавяче поставалидо двох шорох, кажди ґу єдному древу, хторимросли з обидвох бокох драги. Поштред драги ишол баба, пришол ґу єдному бавячови и питал ше му: „Модлїм, дзе ножнїчки?” „При Дюрови!” (лєбо: „У масней торбички” – одвитовал бавяч). Потим баба ишол ґу другому, вец ґу трецому бавячови, а вше доставам подобни одвити. Кед бавяч, хтори бул предняк, скричал: „За єдно древо далєй!”, шицки бавяче швидко пребеговали напредок, ґу шлїдуюцому древу. То була нагода же би и баба завжал древо скорей од даєдного бавяча, хтори вец у предлуженю бул баба. НА КАНТИЧКИ Зоз розчитованьом ше вибрало бабу и кандура, а шицки други були кантички. Кантички кучали у шоре, а баба их чувала. Кандур ше намагал виврациц даєдну кантичку, алє го баба плашела. Вон забеговал коло нїх, а кед виврацел даєдну кантичку скорей як цо баба замерковала, у предлуженю бависка виврацена кантичка була кандур. Улога баби ше нє меняла. Медзитим, кандур нє шмел зоз хрибта виврациц бавячох хтори були кантички. Зоз дипломскей роботи Мариї Хома, на Катедри за руски язик и литературу Филозофского факултета у Новим Садзе

6

19

Visti zoz {koloh... ЗМАГАНЯ РЕЦИТАТОРОХ

М

есни смотри рецитаторох отворели нову сезону рецитованя. Прешли уж и Општински змаганя, а даґдзе и Зонски. У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ на Месней смотри участвовали 34 рецитаторе у трох возростох. Медзи наймладшима (школяре нїзших класох) найлєпша була Теодора Новакович, друге место освоєл Матей Шепински, а треце Минеа Югас. У штреднїм возросту (школяре висших класох) перша була Тимеа Будински, други Желько Виславски, а треци Андрей Надь. У старшим во- Рецитаторки зоз Шиду... У ВЕРБАШЕ на Општинскей смотри по руски зросту найкрасше рецитовала Павлина Шепински, рецитовали школяре зоз Коцура: Катарина, Марко и други бул Мирослав Малацко, а треца Адрияна Надь. Николета Недичово, и Павле, Петро и Ана МедєшоНа Смотри ше представели и наймладши рецитаво зоз Вербасу. На змаганю участвовал и Миленко торе Борис Жирош и Марко Ковачевич зоз керестурСавич зоз Коцура. На Зонску смотру ше пласовали ского оддзелєня „Цицибан” ПУ „Бамби” у Кули, а же Марко и Николета Недичово и Ана Медєшова. би шветочносц була ище веселша, допринєсли шкоУ ДЮРДЬОВЕ ше за змаганє пририхтовали ляре керестурского оддзелєня ШОМО Кула: АнастаМилица Михальовски, школярка другей класи, Вазия Фаркаш, Олеся Папуґа, Валентина Фейди, Ивана лентина Салаґ, школярка штвартей, и Катарина ГарПланчак, Марина Надь, Таня Надь, Александра Руди, школярка осмей класи. Вони участвовали на Опсковски, Матей Катрина, Виктор Хрин, Михайло штинскей смотри рецитаторох у Жаблю, а на Зонску Рацпети, Кевин Дудаш и Александар Планкош хтори смотру, хтора ше отрима 23. и 24. марца у Бачу, плаграли на своїх музичних инструментох. совала ше Валентина Салаґ и Катарина Гарди. На Месней смотри у Кули по руски рецитовала У ШИДЗЕ на Општинскей смотри змагали ше Наталия Жирош. вецей як стоцецеро рецитаторе у трох возростох, а На Општинскей смотри у Крущичу од наших медзи нїма були и штири школярки висших класох рецитаторох найлєпши були, та ше пласовали на основней школи хтори рецитовали по руски. То КаЗонску смотру: Минеа Югас, Андрей Надь, Жельтарина и Милица Гарвильчак, Наташа Шолтис и ко Виславски, Павлина Шепински, Адрияна Надь, Милица Билич. Андрей Орос и Мирослав Малацко.

РУСКИ ЯЗИК У САВИНИМ СЕЛУ

У Савиним Селу, валалє медзи

Коцуром и Руским Керестуром, нєт вельо Руснацох, алє у Основней школи „Бранко Радичевич” дзе ше порядна настава одвива по сербски, орґанизоване и факултативне ученє руского язика. Годзини трима учителька Леона Олеарова, а од першей по седму класу ма петнац школярох. Нєдавно Дружтво за руски язик, литературу и културу, на чолє зоз секретарку Ирину Папуґову,

18

Актив наставнїкох руского язика и Одбор за образованє Националного совиту Руснацох орґанизовали явну годзину руского язика у тей школи. Гоч даєдни дзеци по руски приповедаю лєм на тих школских

годзинох, за стретнуце зоз госцами понаучовали крашнє рецитовац, а потрудзели ше и без гришки повиполньовац питальнїки хтори достали од Дружтва за руски язик. На годзини представена и кнїжка Олени Папуґовей „Старе руске обисце” и приказани барз интересантни филм о єдним таким обисцу. Дзеци ше стретли и зоз часописом „Заградка”, та даєдни дали редакторки и свойо малюнки за шлїдуюце число часописа. М. Р.

Нє знали кельо прешло, бо нїхто нє мал годзинку, алє кажди мал брух котри уж огладнєл и кажди мал очи котри би спали, а звечариц ше нє сцело.

– Як же будземе жиц? – муштровали ше медзи собу. – Ша муши ше змеркнуц, мушиме вноци спац! Змеркнуц ше заш лєм нє сцело. Людзе шицко пробовали: даєдни ше почали модлїц, глєдаюци од бога ноц – бо их так научели же бог може шицко людзом дац. Други цошка жубронєли и махали з руками, обрацени ґу востоку, жадаюци зоз врачанїнами прицагнуц цмоту. Треци пробовали заджмуриц очи, та себе задумовали же уж ноц, алє кед би гоч лєм на хвильку знова попатрели – видзели би же ище вше дзень. Нїч нє помагало. Слунка нєт, уж давно шедло, алє ище вше видно.

– Цо би то могло буц? – почали буц вше баржей злєкнути. Перше ше позлєкали жени, бо вони озда бояжлївши од хлопох. И хлопи були знємирени, алє ше спочатку пред женми правели важни и шмели, як то уж хлопски обичай. Алє кус–покус, та ше ясно могло видзиц же и їм нє шицко єдно. Найлєпше зробели дзеци: вони полєгали хторе кадзи и поспали – нє було им бриґа же ище видно. Вец, о якиш час, дзеци ше побудзели, бо уж було рано, уж нове слунко вишло, а їх родичи ище анї нє почали спац. Дзеци питаю єсц, мацери ше муша постарац и дацо им порихтац, а хлопи дудру: – Кед то так будзе вично, ми ту нє годни барз длуго витримац – гуторел Вожд. – Поздихаме од вистатосци, бо роботи будземе мац вельо, а нє годни зме спац як людзе.

– Та цо вец? – опитал ше хтошка. – Крашнє ше врациме одкаль зме и пришли. У нашим старим краю єст ноци вше, там и по виднє єст хладку, там и воднє мож войсц до хижи, позатикац облаки и дзвери най мухи нє бруня, та на мире спац кельо ци лєм душа зажада. Кед тот спомнул врацанє до старого краю, през шицких прешол якиш мраз.

– Цо гвариш? – почали ше бунїц даєдни хлопи и скоро шицки жени. Лєм ше дзеци нє мишали до бешеди старших, бо нє похопйовали таку важну ствар. – Озда знова исц мешацами пешо по блаце або праху, по дижджу и витре, по пекоти або жимней роси? Уж нє маме анї цо єсц. През драгу нам и по тераз цудзи людзе нє барз сцели дац дацо. Анї пенєжи нє маме. А цо нас там дома чека? Худобство! Хижи и шицко цо зме мали, знаце и сами, попредали зме. Та цо там почнєме? Остава нам лєм ходзиц од хижи до хижи по жобраню. Модлїц ше тим цо там оста-

ли, цо од нас туньо покупели нашу худобку и цо ше з нас шмеяли же идземе... Роздумовали о тим. Пришло им на розум же кед ше враца – буду знова мушиц пойсц робиц як крипаци до богатих велможох и дворянох, рубац древо и глїну вожиц, правиц вальки и статок напасац, копац жем и зберац урожаї цудзим паном, помагац у лове и на кулук ходзиц.

– Нє! Назад нє пойдземе! – одлучели вони, а зоз тим ше до нїх врацела якаш сиґурносц и нова надїя. – Алє мушиме себе и ту створиц ноц и цмоту. Най ше дзень и ноц зменюю як и у нашим старим краю, та нам будзе добре. Паметали вони же ше звечара цмота перше зявює нука у хижох, на пойдох, по кутох у шопи, та у густих лєсох, у хладку розконарених древох, вец у яркох и потокох, потим у дворе медзи шопу и кармичком – та док ше нє розцагнє и на шицки други места. Прето уж ютрейшого дня – ище таки нєвиспани и зуновани – вони ше влапели до велькей и озбильней роботи. Будовали себе хижи и хлїви, кармики и обори, чардаки и шопи; садзели ягоди и баґрени, орехи и лїпи, яблонї и грушки, верби и тополї, лїсковци и орґони; шали жито и конопу, цирок и кукурицу, овес и раж, лєн и просо. З лапошох одводзели нєпотребну воду, та прето копали ярчки и беґельчики; коло яркох насиповали гаци, на хижох правели векши стрехи и облашнїци, а чардаки и шопи закривали зоз сламу и надом. Древа им росли вше векши, поля им поставали вше густейши з рошлїнами. У новим краю було вше вецей хладку, та так з дня на дзень, обставини починали буц вше подношлївши: каждого вечара ше почало змеркац спочатку лєм кус, а познєйше вше баржей – док нє пришло до того цо шицки жадали. До правих дньох и ноцох. Тераз ноци були цми або мешачни – уж хтора яка – та людзе могли мирнио спац и вецка рано одпочинути ставац, весели, способни за нову роботу. И вше кед ноц прешла, цмота ше поцаговала медзи древа и гаци, до хижох и до гущави, до шопох и кармикох, до шицких скритих местох. Там през дзень кучала чекаюци же би навечар слунко зашло. А вецка ше знова преляла по тей богатей бачванскей ровнїни же би ноц була приємна и цма, добра за спанє и одпочиванє.

7

МОЯ УЛЇЧКА

МИОДРАҐ МАТИЦКИ

М

едведзови Желимирови шицки животинї у лєше губели мир. Поносовал ше на млади сарнї хтори оштрели роги так же ше з нїма чмохтали до його хрибра, на божи катички же го опращковйовали глєдаюци на нїм шлїди од меду, на сови же го вноци знємирйовали зоз ґравчаньом и злєтовали на його нозґри думаюци же то миша викукує спод пняка, на нєдолаплїви вивирки хтори вискаковали на його брух, та так долапйовали конари на древох. Заш лєм, найвекши нємир Желимирови правели соловеї. Цо ше дотика тих птицох, Желимир нє мал нїч процив нїх. Най шпиваю кед ше им сце дзень и ноц. Алє медведзи нє маю слух. У даяким лєсовим оркестру могли би биц як буґнаре лєм по печаркох. Анї кус су нє лєпши од жабох хтори ше трудза зоз кастанєтами: „Квак! Квак!” Пре соловейово шпиванки у чаривним лєше нє було мира. Вони ше так розподзелєли же би ше чули у каждей часци лєса. Найгорше же нє повторюю исту писню хтора би Желимира могла уложиц спац: „Ли–ла–ли–ла–ли–ла!” Желимир нїґда нє бул сиґурни кеди соловей писню пошвидша и як длуго писня будзе тирвац, яка павза медзи двома тактами. Соловейов шпив помагал медведзови же би похопел же у лєше єст вше иншаки гласи радосци, а же даєдну писню мож чуц лєм раз. Прето шицки животинї у лєше слухали соловеї гоч бул час за спанє, бо накадзи швитло, наставали нови нєволї и у лєше нє було мира.

8

Кед єлень ричи, Желимир зна же то любовна поволанка, лєбо єлень оглашує же є у тей часци лєса поглавар. То єленьова бешеда. Вон дакеди зафорка кед почувствує опасносц, а уживанє зна виражиц зоз оштрим дурканьом з рогами до дзиравого древа. И вовково завиванє препознатлїве. По нїм медведз зна чи вовк сити чи гладни, чи доволує своїх зоз оддалєних чисцинох у лєше. По бреханю звадзених вовкох зна хтори надвлада. Заяцово: „Мрц! Мрц!” и дурканє з лабами по витапшаней жеми указує як вон ужива у викопаним кореню. Соколов крик наявює же ше препущел висотом и белавидлу нєба, а сцихшане трепеценє кридлох знак же обачел заяца скритого у гущави. Вец ше розлєє гвизданє док сокол пада на жертву як камень, и драгом тарга слунково зарї. Над заяцом застанови пад и з лабди пиря останє лєм джубок и пазури, покля заяц нє скапе з того швета. Шицки тоти звуки Желимир зна, вше ше исти звуки повторюю. По нїх, и кед заджмури, зна же є у лєше. Алє, соловеї як кед би ше радовали док компоную нову писню, возбудзую животинї так же им сови кляпкаю: „ГУ! Браво!” Док соловеї шпиваю, вовки завиваю. Од соловейових шпиванкох квитки ше отвераю и колїшу ше, лїсце стреса росу, шишарки ше отвераю, нашенька порихтани виключкац. Рана нє пожня, а зомбульки оставаю белави. Без соловейових мелодийох би ше анї риґовово очи нє швицели так же би ше у нїх верх глога опатрал. Соловейова писня писня без причини. Нє бешедує окреме о гладу, о любови, страху, радосци, алє о шицким тим источашнє. Тота писня и шицких и нїчия. Прето нїхто нє може мац свойого соловея, та му розказовац цо и кеди най шпива. Соловейова писня придзе и прелєци як живот. Цо єст у соловейовей писнї цо Желимировому уху и його мудросци остава нєдосяжне? Нє, нє сцел би вон буц соловей. То мала птица. Алє, любел би ше и вон чуц у лєше, любел би голєм раз одшпивац писню хтора ше вецей нїґда нє повтори. Преложела М. Р.

Бивам у улїчки Владими-

Ysmina Budinski, II, Dxrdqov

ЖИВОТ КРАСНИ, ГОЧ Є ЧЕЖКИ И БОЛЯЦИ Живот нам приноши вельо нєсподзиваня. Дакеди до-

живюєме красни хвильки, алє часто приходза и смутни, боляци. Пошла сом до товаришки. Вона у моїх очох такой обачела гнїв. Питала ше цо ше ми случело. Гварела сом ше сом ше пооначела з мацеру. Вельо нєкрасни и увредлїви слова вишли з моїх устох, гоч сом нє жадала таке погуториц мацери. Моя товаришка спущела главу и сциха гварела: „Ти голєм маш мацер”. У очох ше єй зявели слизи. Похопела сом як єй чежко. Мац ю и єй брата охабела оцови и пошла занавше з дому. Кед им була найпотребнєйша, нє було єй. Оцец им найвекша потїха у живоце. Вон их зна нїжно притулїц ґу себе, погласкац и посовитовац. Швидко сом пошла ґу своєй мацери и замодлєла сом ю най ми пребачи за вигварени бридки слова. Поуцерала ми слизи з очих и гварела: „Почитуй живот у каждей хвильки и вше глєдай лєм радосц и злогу.” Мою товаришку живот анї кус нє гласка. Вона вше ма ошмих на твари. Похопела смисел живота. Зоз тих мацерових словох научела сом же гоч яки живот може буц чежки, вше дзешка треба положиц ошмих, радосц и надїю.

ра Назора, а шицки ю волаю Циґлашор. Дараз у нєй на обидвох бокох росли вельо орехи, та зме мали вельки хладок. Тераз орехи викерчени и кед ше влєце вожиме на бициґлох, барз нам горуцо. Любим ше шпацирац по нашей улїци. Нєдавно вилята нова широка калдерма. По нєй ше дзеци вожа на ролерох, а часто ше и фодбалую. Дакеди ше випендрам на мурик, та ше од горе припатрам на широку улїцу и ровну калдерму. Найволїм ше бавиц у моєй улїци. Матей Ерделї, III, Руски Керестур

Наташа Боднар, VIII, Коцур

Damir Olear, II, Kocur

У НАШИМ ДВОРЕ У нашим доме єст два двори. Єден преднї, а други заднї. Воламе го и гевтот двор, лєбо гумно. У гумнє вельо живше як у преднїм дворе. Наш пшичок вше бреше на мачки хтори ше шпацираю по дворе. Когут и кури по цалим дню джубу и гребу глєдаюци даякого хробачка лєбо заренко. Качки ше вше чиряю и брудза воду хтора стої на штред двора.

Рано оцец черчи з каблом, бо намиря прашата. Вони нєсцерпени, та ше оздзиваю док нє достаню покарму. У гумнє маме и два герлїчки. Часто злєтую ґу валовку дзе вше єст кукурици. До вечара у гумнє чуц бреханє, ґаґанє, квичанє и кукуриканє. Кед ше спущи ноц, у дворе запанує цихосц. Лєм даґдзе змявчи кандурик, а вец збреше нємирни пшичок. Так до шлїдуюцого рана. Ана Арва, III, Руски Керестур

17

ТОМИСЛАВ ДЬОКИЧ

ОЧОХ ТВОЇХ КЕД БИ НЄ БУЛО Дакому ше найбаржей пача желєни, дакому белави,

дакому кафово, а дакому чарни очи. Шицки красни кед у нїх єст радосци. Мам малого брата хтори ма красни чарни очи. У тих його округлих очох вше видзим кеди є жалосни, а кеди радосни. Кед го дацо розжалосци, у очох ше му назбера тельо слизи як кед би их дахто з погара там висипал. У радосних хвилькох очка му блїщаци як перли на слунку. Кед ме длуго нєт дома, та кед ше врацим, вон такой сце же бим ше з нїм бавела, и теди його погляд барз весели. Свойо шлєбодни хвильки препровадзуєм з нїм, же би бул вше нашмеяни и щешлїви. Тоти йоги мили чарни очка мнє найкрасши на швеце. Анита Тимко, VIII, Коцур

Kevin Duda{, VI, Ruski Kerestur

ДОМАШНЇ ЛЮБИМЕЦ По пажици цифрованей и травки желєней шпацирала сом ше тей яри пахняцей. Нараз сом учула як хтошка плаче. Подумала сом себе же ше страцело маче. Пошла сом кус блїжей, кед там – цошка ме лїже. То бул пшичок мали охабени у трави. Мали нощок, чарни очка, а шерсц била, билючка. Вжала сом го, погласкала, дома сом го мами дала. Тераз на ньго меркуєм, вше го кармим, розмазуєм. Домашньому любимцови я ше барз радуєм. Мила Кишрацик, VI Савино Село

16

И Я РИБАР

На беґелю прекрасни дзень. Єст вельо древа и вшелїякого квеца. Там часто ходзим лапац риби. Влапел сом голєм по єдну з каждей файти. Було чуки, потьки, шулї, деверики и други риби. Єдного вечара, кед сом ше як и звичайно шпацирал коло беґелю, замерковал сом цошка нєзвичайне. У води плївало цошка вельке, чарно-желєне. Швидко сом ше скрил до гущави, бо сом подумал же то крокодил. Нє видзел сом го найлєпше, та сом себе нє могол вериц. Кед сом пошол дому и виприповедал мацери, нє верела ми. Ютредзень пред вечаром знова сом пошол на беґель, и знова сом видзел истого крокодила. Мац ми анї тераз нє верела. Трецого дня сом одлучел пойсц през дзень. Так сом и зробел. Идзем я так по гаци и кед одразу... идзе мой крокодил. Я кукнул до гущави, а вон ше приблїжовал. Бояжлїво сом викуковал. Патрим, видзем з гущави, приблїжим ше ґу води и... мам цо видзиц. По води плївало стебло зоз широкима конарами оброснутима з моховину. Пошол сом дому и виприповедал шицко мацери. Барз ше шмеяла: „И то ми якиш крокодил!” Так ришена моя мистерия о крокодилови. Од теди сом мирно, без страху лапал риби.

Tiyna ]ajdo{, IV, Srbobran

Желько Сопка, IV Руски Керестур

П

о шицким иншим когут Червенко бул звичайни когут. Мал червени гребень, лучно викруцени хвост зоз бронзово-желєним блїском морского залїву и горди крочай. По чимшик, заш лєм, бул єдинствени у валалє! Шпивал нє рано, як шицки припаднїки його роду, алє – коло пол ноци! А кед би закукурикал, у валалє наставал гаос. Баба Спасенка, думаюци же єй когут наявює швитанє, скакала з посцелї и по цмоти понагляла нащипац древа на подпальку, а потим би ше, похопююци же є спреведзена, нагнївано врацала лєгнуц, алє ше нє могла зачириц до глїбокого сна. Дїдо Милоє, єй перши сушед, уходзел до

хлїва накармиц свойо ище поспани крави и вчас рихтал жохтар за млєко. Найгорше було же потим убеговал до хижи, та поспаного унука Ґорана будзел до школи. Ґоран би ше барз розєдол на дїда, бо мобилни телефон ище анї нє подумал же треба бренкац. Уж на другу Червенкову арию млади сушед Зоран, хтори у городу робел як байбер, облєкал би ше триском-праском и бежал „на автобус”, а його вредна супруга Биля ставала отвориц предавальню, бо комби з хлєбом приходзел уж на меджи медзи ноцу и дньом. Потим би, цалком спреведзена и розчарована, опрез предавальнї дирґонєла и дробкала вагаюци ше чи ше врациц дому чи почекац хлєб. „Добри глас ше далєко чує”, а на Червенкову другу арию на лєгки ноги ставал и треци сушед – Стоян. Анї ше нє умил, а уж по гумнє черкал з ланцами и палєл трактор, та рушал до лєса по древо. Док його стари „Урсус” брундал як ранєни медведз, цале сушедство було на ногох „юнацких”, а лєдво пол ноци (кед босорки шедлаю метли) прешло. Наставала обща збунєносц! Чи умилни оперски шпивач Червенко бул вилягнути зоз гришку, чи лєм франтовал, нє лєм зоз бабу Спасению, алє и зоз цалим сушедством?! А можебуц лєм страцел годзинку? И чи пре свой „грих” бул покарани зоз єдноразовим пребуваньом у гарчку?! Нє! И попри своєй, нєдвосмислово потвердзеней вини, „обвинєни” нє бул осудзени. Сушедски збор го посановал. За шицко була виновата улїчна лампа на високей бандери. Накадзи Червенко вечар задримал стояци на банти, зобудзела би го шветлосц на крижней драги. Такой подумал же на востоку, споза брега виходзи слунко, та зоз трепеценьом кридлох и зоз першу арию починал свой нови роботни дзень. Преложела М. Р.

МИЛОРАД ҐЕРОВ

ЩЕСЦЕ У НЄЩЕСЦУ Супер прибрану Паночку Мишу у пелерини зоз чарного блишу змачкал ярнї диждж. И, ниа, у тим нєщесцу щесце. Змокнуту мишу тераз нїхто нє сце, та и вельки галавко, баюсати кандур Мявко, таку мишу нє хвацел – хвост єй обрацел. Прешпивала М. Римар

9

NA[O HRISTIYNSKI [VETA ДУХОВНА ПРИПОВЕДКА

НЄОГРАНЇЧЕНА МОЦ – Чом гвизди нє попадаю з нєба? – питал

ше хлапец оцови. Подобне питанє поставя и астроном. И обидвоме доставаю исти одвит. Таїнствена моц чи енерґия тримаю гвизди на своїм месце и зопераю вселену же би ше нє розпадла у гаосу. У Посланю Гебрейом пише же Исус „вселену трима зоз своїм моцним словом”. Бог жридло каждей енерґиї хтора постої, уключуюци и безчислени гвизди. Бог роздзелєл Червене морйо же би Жидзи могли прейсц и так их ошлєбодзел зоз рабства у Єгипту. Вон воскреснул Исуса, виведол го зоз гроба и так победзел шмерц. Наш Бог, єдини прави Бог, ма моц одвитовац на нашо молитви, виполнїц нашо потреби и пременїц наш живот. И кед нас знайду бриґи, кед ше найдземе пред Червеним морйом, поволайме Бога най нас ратує. Нашо „Червене морйо” то кажде препреченє, кажда спокуса и кажда буря хтору з Божу помоцу можеме звладац.

ИСУС ОД СВОЄЙ ДЗЕКИ ПОШОЛ НА ШМЕРЦ Исус добре знал же го розопню на криж. Вецей раз апостолом предрек свою шмерц. Самовольно приял церпенє и шмерц, бо то була воля Оца же би швет одкупел зоз свою шмерцу. Исус гварел: „Прето ме Оцец люби, бо живот свой покладам. Нїхто го нє одбера одо мнє, алє го я сам од себе давам. Тоту заповид сом приял од Оца свойого.” Исусово людске шерцо ше бало од шмерци. Кед на Олївней гори видзел пред собу страшни церпеня, бул барз жалосни, алє ше модлєл: „Оче, нє моя, алє Твоя воля най будзе”.

МОРСКЕ ПРАШАТКО Мам дома єдного красного любимца – морске прашатко. Ма чарни очи, два преднї вельки зуби и платкасту шерсц. Барз є шумне. Його „дом” то аквариюм у хторим нєт води, алє пиловини. Мойо морске прашатко люби єсц овоци и желєняви. Барз ше люби бавиц, алє зна и укушиц. Мнє и братови тото нє завадза. Часто ше з нїм бавиме. Ненад Митрович, II, Кула

David Nedelqkovi~, II, Kocur Mihajlo Kostelnik, III, Verbas

СВЯТЕ ПИСМО – НОВИ ЗАВИТ

ТАЙНА ВЕЧЕРА

Исус сцел остатню пасхалну вечеру препровадзиц зоз своїма ученїками на цихим и безпечним месце. Гварел Петрови и Йоанови: „Идзце до Єрусалиму и найдзце чловека хтори ноши дзбан з воду. Идзце з нїм до його дому и вон вам укаже вельку просторию на поверху. Там нам порихтаце пасхалну вечеру.” У медзичаше Юда, єден од ученїкох, покрадзме пошол ґу священїцким старшином. Питал ше им: „Кельо пенєжи ми даце кед вам помогнєм влапиц Исуса?” Вони були одушевени же тоти слова пришли од Исусового шлїдбенїка. Обецали же му даю трицец стрибернїки. Нєодлуга пасхална вечера була готова, та шицки шедли ґу столу. „Барз сом чекал тоту хвильку. Сцел сом ище раз, пред своїм церпеньом, з вами єсц пасхалну вечеру” – гварел Исус. Гоч любел буц з ученїками, того вечара му було чежко коло шерца. Гварел им: „Єден спомедзи вас ме зрадзи моїм нєприятельом!” Ученїки ше спатрали запрепасцени и смутни. Єден по єден ше питали Исусови: „Чи нє я?” Исус им одвитовал: „Тот кому дам хлєб док го замачам до судзини.” Виповедаюци тоти слова, замачал хлєб и дал го Юдови Искариотскому, та гварел: „Зроб швидко цо маш зробиц.” Потим Юда вишол до ноци, чарней як його шерцо. Лєдво чекал достац блїщаци стрибернїки. Того вечара Исус претворел стару жидовску Пасху до новей Господнєй вечери. Перше поламал хлєб и дал каждому ученїкови фалаток. „Єдзце тот хлєб, бо вон представя мойо цело” – гварел. Потим вжал чашу вина и гварел: „Пийце тото вино. Воно представя мою крев хтора ше прелєє за грихи велїх. Робце то на мой спомин.” Зоз кнїжки „101 приповедка зоз Библиї”

10

МОЙ ПАПАҐАЙ Вилягнул ше

без трох пальцох на єдней ноги, алє то нє страшне. Мой папаґай живи и здрави. Весело подскакує и галайк прави. Серґей Пап, II, Дюрдьов

МОЯ МИЛА ЖИВОТИНЯ Дома зме мали барз вельо пси. Мац ше вадзела и гварела братови и мнє же нє можеме тримац у обисцу тельо пси, бо им уж нє зна цо давац єсц. Мушела сом себе вибрац лєм єдного, а и брат єдного. Гевти пси зме подавали приятельом. Мойому псови мено Отрушинка. Ма барз красну главу и весели очи. Шерсц му чарна. Любим ше з нїм бавиц. Мац ми дала гребень же бим мойому любимцови вичесовала шерсц. Кед ше врацам дому, Отрушинка ше ми барз радує и скака коло мнє. Кед остава сама дома, по очох єй видно же є смутна, а кед нас видзи, весело бега за нами. Златка Канюх, II, Дюрдьов

ТИДЗЕНЬ КОТРИ БУДЗЕМ ПАМЕТАЦ Рано

кед сом ше зобудзела, вшадзи було цихо. Мацери и оца нє було дома. Шедла сом до кухнї, та сом патрела цошка на телевизиї. Нєодлуга пришол оцец. Питала сом ше му дзе мац, а вон гварел же ю одвезол до шпиталю, бо ю вноци болєл брух. Остала там. Чекали зме цали тидзень. А вец, єдного рана, оцец и брат барз весели скакали по хижи. Чудовала сом ше цо ше збуло, а вони гварели же ше нам народзел брацик. Такой сом ше влапела до роботи. Попресцерала сом вирайбани шмати, поскладала сом сухи, и вшадзи сом поуцерала прах. Одбегла сом купиц хлєба, а вец сом и попомивала судзину, же би мац нє мала роботи док сцигнє дому. Радосну вистку зме явели андї, и пошли зме до дїда по посцелку за брацика. Оцец и дїдо ю оправели, а ми з братом покладли до нєй шицко за бебу. Двацец седмого авґуста з оцом и братом зме пошли до шпиталю по маму и брацика. Кед сом их видзела, так сом ше зрадовала же нє мож анї описац. Сцигли зме дому щешлїви. Мац лєгла одпочинуц, а ми ше припатрали на малючкого брата. Тот тидзень, док мац була у шпиталю и тот дзень кед з брациком пришла дому, будзем паметац цали живот. Була то радосц хтору нє мож нїґда забуц. Славка Мудри, V, Руски Керестур

15

СЕРАФИНА МАКАЇ

Stefan Kolo{ny<, ovoda, Ruski Kerestur

Elena [omod<, 5 roki, Ruski Kerestur

May Sopka, 7 roki Ruski Kerestur

Lorka

Novako vi~ Ruski , 6 roki Kerest ur

Вид

14

Н

ич,

ков

ль еде

ki 6 ro

ЙОЙ–ЙО– ЙО Й И кед би єдол, и кед би пил, и кед би спал и кед би шнїл, вше иста писня: – Йой–йо–йой! Кед би ше шмеял и кед би плакал, кед би ше бавел и кед би скакал, заш знова исте: – Йой–йо–йой! Прето сушеди, андї и нини, рознєсли вистку цалей родзини: – Йой–йо–йой! Та шицки знаю же брацик мой ма нове мено: Йойойой.

цур

, Ко

Сара Гарди, 6 roki, Коцур

11

МИХАЙЛО КОВАЧ

ЧУДО Квока на ваїчкох

шедзела шветочно. И кед прешло двацец и єден дзень точно, курчатка ваїчка знука преджубкали и през тоти дзирки главички вихпали. „Же виходза, правда”, дзеци ше мучели, „алє як же нука там поуходзели?”

ЮЛИЯН ПАП

Б

уло лєто. Припекало. Дїдо гварел же годзен спаднуц диждж. И наисце, нєодлуга надишла чарна хмара и почало плющац. Аж ґомбульки по дворе ставали! Вода ше чурком злївала и учас наполнєла кажду долїнку. Домашнї шедзели под конком и припатрали ше. И мали Мижо з нїма. Пшичок ше скрил ґу нїм под лавку. Нараз Мижо збачел як, ту такой опрез нїх, вода швидко ноши малу червену, з чарнима джобками, божу катичку. Однїмала ше у велькей габи, алє ше нїяк нє могла становиц. Вода ю лїґала и цагала вше далєй. Мижо вибегнул на диждж. Вжал конарчок яки му бул под руку и потримал го опрез габи. Катичка ше влапела за конарчок. Мижо ю принєс под конк и нїжно положел на длань. О хвильку-два диждж престал. Катичка шамрала геваль-тамаль по Мижовей руки. Осушела криделка, а вец пирхла и одлєтла гет до загради, ґу слунку котре ше пребивало през хмару. Мижо ше радовал. Змокол, алє зробел добре дїло. Виратовал малу божу катичку.

12

ЯКИМ ОЛЕЯР

ЗАЯЧКОВИ Слухай, слухай, заячку – заячку!

Поведз-лє ми дзе ши бул – дзе ши бул? Я це волал, чи ши чул – чи ши чул? Мойо слова послухай – послухай, По заградкох нє блукай – нє блукай, Цудзу мархву нє рушай – нє рушай, Бо ловаре чекаю – чекаю, И зоз пушкох штреляю – штреляю, Бум... бум... бум...буууууум!

13

МИХАЙЛО КОВАЧ

ЧУДО Квока на ваїчкох

шедзела шветочно. И кед прешло двацец и єден дзень точно, курчатка ваїчка знука преджубкали и през тоти дзирки главички вихпали. „Же виходза, правда”, дзеци ше мучели, „алє як же нука там поуходзели?”

ЮЛИЯН ПАП

Б

уло лєто. Припекало. Дїдо гварел же годзен спаднуц диждж. И наисце, нєодлуга надишла чарна хмара и почало плющац. Аж ґомбульки по дворе ставали! Вода ше чурком злївала и учас наполнєла кажду долїнку. Домашнї шедзели под конком и припатрали ше. И мали Мижо з нїма. Пшичок ше скрил ґу нїм под лавку. Нараз Мижо збачел як, ту такой опрез нїх, вода швидко ноши малу червену, з чарнима джобками, божу катичку. Однїмала ше у велькей габи, алє ше нїяк нє могла становиц. Вода ю лїґала и цагала вше далєй. Мижо вибегнул на диждж. Вжал конарчок яки му бул под руку и потримал го опрез габи. Катичка ше влапела за конарчок. Мижо ю принєс под конк и нїжно положел на длань. О хвильку-два диждж престал. Катичка шамрала геваль-тамаль по Мижовей руки. Осушела криделка, а вец пирхла и одлєтла гет до загради, ґу слунку котре ше пребивало през хмару. Мижо ше радовал. Змокол, алє зробел добре дїло. Виратовал малу божу катичку.

12

ЯКИМ ОЛЕЯР

ЗАЯЧКОВИ Слухай, слухай, заячку – заячку!

Поведз-лє ми дзе ши бул – дзе ши бул? Я це волал, чи ши чул – чи ши чул? Мойо слова послухай – послухай, По заградкох нє блукай – нє блукай, Цудзу мархву нє рушай – нє рушай, Бо ловаре чекаю – чекаю, И зоз пушкох штреляю – штреляю, Бум... бум... бум...буууууум!

13

СЕРАФИНА МАКАЇ

Stefan Kolo{ny<, ovoda, Ruski Kerestur

Elena [omod<, 5 roki, Ruski Kerestur

May Sopka, 7 roki Ruski Kerestur

Lorka

Novako vi~ Ruski , 6 roki Kerest ur

Вид

14

Н

ич,

ков

ль еде

ki 6 ro

ЙОЙ–ЙО– ЙО Й И кед би єдол, и кед би пил, и кед би спал и кед би шнїл, вше иста писня: – Йой–йо–йой! Кед би ше шмеял и кед би плакал, кед би ше бавел и кед би скакал, заш знова исте: – Йой–йо–йой! Прето сушеди, андї и нини, рознєсли вистку цалей родзини: – Йой–йо–йой! Та шицки знаю же брацик мой ма нове мено: Йойойой.

цур

, Ко

Сара Гарди, 6 roki, Коцур

11

NA[O HRISTIYNSKI [VETA ДУХОВНА ПРИПОВЕДКА

НЄОГРАНЇЧЕНА МОЦ – Чом гвизди нє попадаю з нєба? – питал

ше хлапец оцови. Подобне питанє поставя и астроном. И обидвоме доставаю исти одвит. Таїнствена моц чи енерґия тримаю гвизди на своїм месце и зопераю вселену же би ше нє розпадла у гаосу. У Посланю Гебрейом пише же Исус „вселену трима зоз своїм моцним словом”. Бог жридло каждей енерґиї хтора постої, уключуюци и безчислени гвизди. Бог роздзелєл Червене морйо же би Жидзи могли прейсц и так их ошлєбодзел зоз рабства у Єгипту. Вон воскреснул Исуса, виведол го зоз гроба и так победзел шмерц. Наш Бог, єдини прави Бог, ма моц одвитовац на нашо молитви, виполнїц нашо потреби и пременїц наш живот. И кед нас знайду бриґи, кед ше найдземе пред Червеним морйом, поволайме Бога най нас ратує. Нашо „Червене морйо” то кажде препреченє, кажда спокуса и кажда буря хтору з Божу помоцу можеме звладац.

ИСУС ОД СВОЄЙ ДЗЕКИ ПОШОЛ НА ШМЕРЦ Исус добре знал же го розопню на криж. Вецей раз апостолом предрек свою шмерц. Самовольно приял церпенє и шмерц, бо то була воля Оца же би швет одкупел зоз свою шмерцу. Исус гварел: „Прето ме Оцец люби, бо живот свой покладам. Нїхто го нє одбера одо мнє, алє го я сам од себе давам. Тоту заповид сом приял од Оца свойого.” Исусово людске шерцо ше бало од шмерци. Кед на Олївней гори видзел пред собу страшни церпеня, бул барз жалосни, алє ше модлєл: „Оче, нє моя, алє Твоя воля най будзе”.

МОРСКЕ ПРАШАТКО Мам дома єдного красного любимца – морске прашатко. Ма чарни очи, два преднї вельки зуби и платкасту шерсц. Барз є шумне. Його „дом” то аквариюм у хторим нєт води, алє пиловини. Мойо морске прашатко люби єсц овоци и желєняви. Барз ше люби бавиц, алє зна и укушиц. Мнє и братови тото нє завадза. Часто ше з нїм бавиме. Ненад Митрович, II, Кула

David Nedelqkovi~, II, Kocur Mihajlo Kostelnik, III, Verbas

СВЯТЕ ПИСМО – НОВИ ЗАВИТ

ТАЙНА ВЕЧЕРА

Исус сцел остатню пасхалну вечеру препровадзиц зоз своїма ученїками на цихим и безпечним месце. Гварел Петрови и Йоанови: „Идзце до Єрусалиму и найдзце чловека хтори ноши дзбан з воду. Идзце з нїм до його дому и вон вам укаже вельку просторию на поверху. Там нам порихтаце пасхалну вечеру.” У медзичаше Юда, єден од ученїкох, покрадзме пошол ґу священїцким старшином. Питал ше им: „Кельо пенєжи ми даце кед вам помогнєм влапиц Исуса?” Вони були одушевени же тоти слова пришли од Исусового шлїдбенїка. Обецали же му даю трицец стрибернїки. Нєодлуга пасхална вечера була готова, та шицки шедли ґу столу. „Барз сом чекал тоту хвильку. Сцел сом ище раз, пред своїм церпеньом, з вами єсц пасхалну вечеру” – гварел Исус. Гоч любел буц з ученїками, того вечара му було чежко коло шерца. Гварел им: „Єден спомедзи вас ме зрадзи моїм нєприятельом!” Ученїки ше спатрали запрепасцени и смутни. Єден по єден ше питали Исусови: „Чи нє я?” Исус им одвитовал: „Тот кому дам хлєб док го замачам до судзини.” Виповедаюци тоти слова, замачал хлєб и дал го Юдови Искариотскому, та гварел: „Зроб швидко цо маш зробиц.” Потим Юда вишол до ноци, чарней як його шерцо. Лєдво чекал достац блїщаци стрибернїки. Того вечара Исус претворел стару жидовску Пасху до новей Господнєй вечери. Перше поламал хлєб и дал каждому ученїкови фалаток. „Єдзце тот хлєб, бо вон представя мойо цело” – гварел. Потим вжал чашу вина и гварел: „Пийце тото вино. Воно представя мою крев хтора ше прелєє за грихи велїх. Робце то на мой спомин.” Зоз кнїжки „101 приповедка зоз Библиї”

10

МОЙ ПАПАҐАЙ Вилягнул ше

без трох пальцох на єдней ноги, алє то нє страшне. Мой папаґай живи и здрави. Весело подскакує и галайк прави. Серґей Пап, II, Дюрдьов

МОЯ МИЛА ЖИВОТИНЯ Дома зме мали барз вельо пси. Мац ше вадзела и гварела братови и мнє же нє можеме тримац у обисцу тельо пси, бо им уж нє зна цо давац єсц. Мушела сом себе вибрац лєм єдного, а и брат єдного. Гевти пси зме подавали приятельом. Мойому псови мено Отрушинка. Ма барз красну главу и весели очи. Шерсц му чарна. Любим ше з нїм бавиц. Мац ми дала гребень же бим мойому любимцови вичесовала шерсц. Кед ше врацам дому, Отрушинка ше ми барз радує и скака коло мнє. Кед остава сама дома, по очох єй видно же є смутна, а кед нас видзи, весело бега за нами. Златка Канюх, II, Дюрдьов

ТИДЗЕНЬ КОТРИ БУДЗЕМ ПАМЕТАЦ Рано

кед сом ше зобудзела, вшадзи було цихо. Мацери и оца нє було дома. Шедла сом до кухнї, та сом патрела цошка на телевизиї. Нєодлуга пришол оцец. Питала сом ше му дзе мац, а вон гварел же ю одвезол до шпиталю, бо ю вноци болєл брух. Остала там. Чекали зме цали тидзень. А вец, єдного рана, оцец и брат барз весели скакали по хижи. Чудовала сом ше цо ше збуло, а вони гварели же ше нам народзел брацик. Такой сом ше влапела до роботи. Попресцерала сом вирайбани шмати, поскладала сом сухи, и вшадзи сом поуцерала прах. Одбегла сом купиц хлєба, а вец сом и попомивала судзину, же би мац нє мала роботи док сцигнє дому. Радосну вистку зме явели андї, и пошли зме до дїда по посцелку за брацика. Оцец и дїдо ю оправели, а ми з братом покладли до нєй шицко за бебу. Двацец седмого авґуста з оцом и братом зме пошли до шпиталю по маму и брацика. Кед сом их видзела, так сом ше зрадовала же нє мож анї описац. Сцигли зме дому щешлїви. Мац лєгла одпочинуц, а ми ше припатрали на малючкого брата. Тот тидзень, док мац була у шпиталю и тот дзень кед з брациком пришла дому, будзем паметац цали живот. Була то радосц хтору нє мож нїґда забуц. Славка Мудри, V, Руски Керестур

15

ТОМИСЛАВ ДЬОКИЧ

ОЧОХ ТВОЇХ КЕД БИ НЄ БУЛО Дакому ше найбаржей пача желєни, дакому белави,

дакому кафово, а дакому чарни очи. Шицки красни кед у нїх єст радосци. Мам малого брата хтори ма красни чарни очи. У тих його округлих очох вше видзим кеди є жалосни, а кеди радосни. Кед го дацо розжалосци, у очох ше му назбера тельо слизи як кед би их дахто з погара там висипал. У радосних хвилькох очка му блїщаци як перли на слунку. Кед ме длуго нєт дома, та кед ше врацим, вон такой сце же бим ше з нїм бавела, и теди його погляд барз весели. Свойо шлєбодни хвильки препровадзуєм з нїм, же би бул вше нашмеяни и щешлїви. Тоти йоги мили чарни очка мнє найкрасши на швеце. Анита Тимко, VIII, Коцур

Kevin Duda{, VI, Ruski Kerestur

ДОМАШНЇ ЛЮБИМЕЦ По пажици цифрованей и травки желєней шпацирала сом ше тей яри пахняцей. Нараз сом учула як хтошка плаче. Подумала сом себе же ше страцело маче. Пошла сом кус блїжей, кед там – цошка ме лїже. То бул пшичок мали охабени у трави. Мали нощок, чарни очка, а шерсц била, билючка. Вжала сом го, погласкала, дома сом го мами дала. Тераз на ньго меркуєм, вше го кармим, розмазуєм. Домашньому любимцови я ше барз радуєм. Мила Кишрацик, VI Савино Село

16

И Я РИБАР

На беґелю прекрасни дзень. Єст вельо древа и вшелїякого квеца. Там часто ходзим лапац риби. Влапел сом голєм по єдну з каждей файти. Було чуки, потьки, шулї, деверики и други риби. Єдного вечара, кед сом ше як и звичайно шпацирал коло беґелю, замерковал сом цошка нєзвичайне. У води плївало цошка вельке, чарно-желєне. Швидко сом ше скрил до гущави, бо сом подумал же то крокодил. Нє видзел сом го найлєпше, та сом себе нє могол вериц. Кед сом пошол дому и виприповедал мацери, нє верела ми. Ютредзень пред вечаром знова сом пошол на беґель, и знова сом видзел истого крокодила. Мац ми анї тераз нє верела. Трецого дня сом одлучел пойсц през дзень. Так сом и зробел. Идзем я так по гаци и кед одразу... идзе мой крокодил. Я кукнул до гущави, а вон ше приблїжовал. Бояжлїво сом викуковал. Патрим, видзем з гущави, приблїжим ше ґу води и... мам цо видзиц. По води плївало стебло зоз широкима конарами оброснутима з моховину. Пошол сом дому и виприповедал шицко мацери. Барз ше шмеяла: „И то ми якиш крокодил!” Так ришена моя мистерия о крокодилови. Од теди сом мирно, без страху лапал риби.

Tiyna ]ajdo{, IV, Srbobran

Желько Сопка, IV Руски Керестур

П

о шицким иншим когут Червенко бул звичайни когут. Мал червени гребень, лучно викруцени хвост зоз бронзово-желєним блїском морского залїву и горди крочай. По чимшик, заш лєм, бул єдинствени у валалє! Шпивал нє рано, як шицки припаднїки його роду, алє – коло пол ноци! А кед би закукурикал, у валалє наставал гаос. Баба Спасенка, думаюци же єй когут наявює швитанє, скакала з посцелї и по цмоти понагляла нащипац древа на подпальку, а потим би ше, похопююци же є спреведзена, нагнївано врацала лєгнуц, алє ше нє могла зачириц до глїбокого сна. Дїдо Милоє, єй перши сушед, уходзел до

хлїва накармиц свойо ище поспани крави и вчас рихтал жохтар за млєко. Найгорше було же потим убеговал до хижи, та поспаного унука Ґорана будзел до школи. Ґоран би ше барз розєдол на дїда, бо мобилни телефон ище анї нє подумал же треба бренкац. Уж на другу Червенкову арию млади сушед Зоран, хтори у городу робел як байбер, облєкал би ше триском-праском и бежал „на автобус”, а його вредна супруга Биля ставала отвориц предавальню, бо комби з хлєбом приходзел уж на меджи медзи ноцу и дньом. Потим би, цалком спреведзена и розчарована, опрез предавальнї дирґонєла и дробкала вагаюци ше чи ше врациц дому чи почекац хлєб. „Добри глас ше далєко чує”, а на Червенкову другу арию на лєгки ноги ставал и треци сушед – Стоян. Анї ше нє умил, а уж по гумнє черкал з ланцами и палєл трактор, та рушал до лєса по древо. Док його стари „Урсус” брундал як ранєни медведз, цале сушедство було на ногох „юнацких”, а лєдво пол ноци (кед босорки шедлаю метли) прешло. Наставала обща збунєносц! Чи умилни оперски шпивач Червенко бул вилягнути зоз гришку, чи лєм франтовал, нє лєм зоз бабу Спасению, алє и зоз цалим сушедством?! А можебуц лєм страцел годзинку? И чи пре свой „грих” бул покарани зоз єдноразовим пребуваньом у гарчку?! Нє! И попри своєй, нєдвосмислово потвердзеней вини, „обвинєни” нє бул осудзени. Сушедски збор го посановал. За шицко була виновата улїчна лампа на високей бандери. Накадзи Червенко вечар задримал стояци на банти, зобудзела би го шветлосц на крижней драги. Такой подумал же на востоку, споза брега виходзи слунко, та зоз трепеценьом кридлох и зоз першу арию починал свой нови роботни дзень. Преложела М. Р.

МИЛОРАД ҐЕРОВ

ЩЕСЦЕ У НЄЩЕСЦУ Супер прибрану Паночку Мишу у пелерини зоз чарного блишу змачкал ярнї диждж. И, ниа, у тим нєщесцу щесце. Змокнуту мишу тераз нїхто нє сце, та и вельки галавко, баюсати кандур Мявко, таку мишу нє хвацел – хвост єй обрацел. Прешпивала М. Римар

9

МОЯ УЛЇЧКА

МИОДРАҐ МАТИЦКИ

М

едведзови Желимирови шицки животинї у лєше губели мир. Поносовал ше на млади сарнї хтори оштрели роги так же ше з нїма чмохтали до його хрибра, на божи катички же го опращковйовали глєдаюци на нїм шлїди од меду, на сови же го вноци знємирйовали зоз ґравчаньом и злєтовали на його нозґри думаюци же то миша викукує спод пняка, на нєдолаплїви вивирки хтори вискаковали на його брух, та так долапйовали конари на древох. Заш лєм, найвекши нємир Желимирови правели соловеї. Цо ше дотика тих птицох, Желимир нє мал нїч процив нїх. Най шпиваю кед ше им сце дзень и ноц. Алє медведзи нє маю слух. У даяким лєсовим оркестру могли би биц як буґнаре лєм по печаркох. Анї кус су нє лєпши од жабох хтори ше трудза зоз кастанєтами: „Квак! Квак!” Пре соловейово шпиванки у чаривним лєше нє було мира. Вони ше так розподзелєли же би ше чули у каждей часци лєса. Найгорше же нє повторюю исту писню хтора би Желимира могла уложиц спац: „Ли–ла–ли–ла–ли–ла!” Желимир нїґда нє бул сиґурни кеди соловей писню пошвидша и як длуго писня будзе тирвац, яка павза медзи двома тактами. Соловейов шпив помагал медведзови же би похопел же у лєше єст вше иншаки гласи радосци, а же даєдну писню мож чуц лєм раз. Прето шицки животинї у лєше слухали соловеї гоч бул час за спанє, бо накадзи швитло, наставали нови нєволї и у лєше нє було мира.

8

Кед єлень ричи, Желимир зна же то любовна поволанка, лєбо єлень оглашує же є у тей часци лєса поглавар. То єленьова бешеда. Вон дакеди зафорка кед почувствує опасносц, а уживанє зна виражиц зоз оштрим дурканьом з рогами до дзиравого древа. И вовково завиванє препознатлїве. По нїм медведз зна чи вовк сити чи гладни, чи доволує своїх зоз оддалєних чисцинох у лєше. По бреханю звадзених вовкох зна хтори надвлада. Заяцово: „Мрц! Мрц!” и дурканє з лабами по витапшаней жеми указує як вон ужива у викопаним кореню. Соколов крик наявює же ше препущел висотом и белавидлу нєба, а сцихшане трепеценє кридлох знак же обачел заяца скритого у гущави. Вец ше розлєє гвизданє док сокол пада на жертву як камень, и драгом тарга слунково зарї. Над заяцом застанови пад и з лабди пиря останє лєм джубок и пазури, покля заяц нє скапе з того швета. Шицки тоти звуки Желимир зна, вше ше исти звуки повторюю. По нїх, и кед заджмури, зна же є у лєше. Алє, соловеї як кед би ше радовали док компоную нову писню, возбудзую животинї так же им сови кляпкаю: „ГУ! Браво!” Док соловеї шпиваю, вовки завиваю. Од соловейових шпиванкох квитки ше отвераю и колїшу ше, лїсце стреса росу, шишарки ше отвераю, нашенька порихтани виключкац. Рана нє пожня, а зомбульки оставаю белави. Без соловейових мелодийох би ше анї риґовово очи нє швицели так же би ше у нїх верх глога опатрал. Соловейова писня писня без причини. Нє бешедує окреме о гладу, о любови, страху, радосци, алє о шицким тим источашнє. Тота писня и шицких и нїчия. Прето нїхто нє може мац свойого соловея, та му розказовац цо и кеди най шпива. Соловейова писня придзе и прелєци як живот. Цо єст у соловейовей писнї цо Желимировому уху и його мудросци остава нєдосяжне? Нє, нє сцел би вон буц соловей. То мала птица. Алє, любел би ше и вон чуц у лєше, любел би голєм раз одшпивац писню хтора ше вецей нїґда нє повтори. Преложела М. Р.

Бивам у улїчки Владими-

Ysmina Budinski, II, Dxrdqov

ЖИВОТ КРАСНИ, ГОЧ Є ЧЕЖКИ И БОЛЯЦИ Живот нам приноши вельо нєсподзиваня. Дакеди до-

живюєме красни хвильки, алє часто приходза и смутни, боляци. Пошла сом до товаришки. Вона у моїх очох такой обачела гнїв. Питала ше цо ше ми случело. Гварела сом ше сом ше пооначела з мацеру. Вельо нєкрасни и увредлїви слова вишли з моїх устох, гоч сом нє жадала таке погуториц мацери. Моя товаришка спущела главу и сциха гварела: „Ти голєм маш мацер”. У очох ше єй зявели слизи. Похопела сом як єй чежко. Мац ю и єй брата охабела оцови и пошла занавше з дому. Кед им була найпотребнєйша, нє було єй. Оцец им найвекша потїха у живоце. Вон их зна нїжно притулїц ґу себе, погласкац и посовитовац. Швидко сом пошла ґу своєй мацери и замодлєла сом ю най ми пребачи за вигварени бридки слова. Поуцерала ми слизи з очих и гварела: „Почитуй живот у каждей хвильки и вше глєдай лєм радосц и злогу.” Мою товаришку живот анї кус нє гласка. Вона вше ма ошмих на твари. Похопела смисел живота. Зоз тих мацерових словох научела сом же гоч яки живот може буц чежки, вше дзешка треба положиц ошмих, радосц и надїю.

ра Назора, а шицки ю волаю Циґлашор. Дараз у нєй на обидвох бокох росли вельо орехи, та зме мали вельки хладок. Тераз орехи викерчени и кед ше влєце вожиме на бициґлох, барз нам горуцо. Любим ше шпацирац по нашей улїци. Нєдавно вилята нова широка калдерма. По нєй ше дзеци вожа на ролерох, а часто ше и фодбалую. Дакеди ше випендрам на мурик, та ше од горе припатрам на широку улїцу и ровну калдерму. Найволїм ше бавиц у моєй улїци. Матей Ерделї, III, Руски Керестур

Наташа Боднар, VIII, Коцур

Damir Olear, II, Kocur

У НАШИМ ДВОРЕ У нашим доме єст два двори. Єден преднї, а други заднї. Воламе го и гевтот двор, лєбо гумно. У гумнє вельо живше як у преднїм дворе. Наш пшичок вше бреше на мачки хтори ше шпацираю по дворе. Когут и кури по цалим дню джубу и гребу глєдаюци даякого хробачка лєбо заренко. Качки ше вше чиряю и брудза воду хтора стої на штред двора.

Рано оцец черчи з каблом, бо намиря прашата. Вони нєсцерпени, та ше оздзиваю док нє достаню покарму. У гумнє маме и два герлїчки. Часто злєтую ґу валовку дзе вше єст кукурици. До вечара у гумнє чуц бреханє, ґаґанє, квичанє и кукуриканє. Кед ше спущи ноц, у дворе запанує цихосц. Лєм даґдзе змявчи кандурик, а вец збреше нємирни пшичок. Так до шлїдуюцого рана. Ана Арва, III, Руски Керестур

17

Visti zoz {koloh... ЗМАГАНЯ РЕЦИТАТОРОХ

М

есни смотри рецитаторох отворели нову сезону рецитованя. Прешли уж и Општински змаганя, а даґдзе и Зонски. У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ на Месней смотри участвовали 34 рецитаторе у трох возростох. Медзи наймладшима (школяре нїзших класох) найлєпша була Теодора Новакович, друге место освоєл Матей Шепински, а треце Минеа Югас. У штреднїм возросту (школяре висших класох) перша була Тимеа Будински, други Желько Виславски, а треци Андрей Надь. У старшим во- Рецитаторки зоз Шиду... У ВЕРБАШЕ на Општинскей смотри по руски зросту найкрасше рецитовала Павлина Шепински, рецитовали школяре зоз Коцура: Катарина, Марко и други бул Мирослав Малацко, а треца Адрияна Надь. Николета Недичово, и Павле, Петро и Ана МедєшоНа Смотри ше представели и наймладши рецитаво зоз Вербасу. На змаганю участвовал и Миленко торе Борис Жирош и Марко Ковачевич зоз керестурСавич зоз Коцура. На Зонску смотру ше пласовали ского оддзелєня „Цицибан” ПУ „Бамби” у Кули, а же Марко и Николета Недичово и Ана Медєшова. би шветочносц була ище веселша, допринєсли шкоУ ДЮРДЬОВЕ ше за змаганє пририхтовали ляре керестурского оддзелєня ШОМО Кула: АнастаМилица Михальовски, школярка другей класи, Вазия Фаркаш, Олеся Папуґа, Валентина Фейди, Ивана лентина Салаґ, школярка штвартей, и Катарина ГарПланчак, Марина Надь, Таня Надь, Александра Руди, школярка осмей класи. Вони участвовали на Опсковски, Матей Катрина, Виктор Хрин, Михайло штинскей смотри рецитаторох у Жаблю, а на Зонску Рацпети, Кевин Дудаш и Александар Планкош хтори смотру, хтора ше отрима 23. и 24. марца у Бачу, плаграли на своїх музичних инструментох. совала ше Валентина Салаґ и Катарина Гарди. На Месней смотри у Кули по руски рецитовала У ШИДЗЕ на Општинскей смотри змагали ше Наталия Жирош. вецей як стоцецеро рецитаторе у трох возростох, а На Општинскей смотри у Крущичу од наших медзи нїма були и штири школярки висших класох рецитаторох найлєпши були, та ше пласовали на основней школи хтори рецитовали по руски. То КаЗонску смотру: Минеа Югас, Андрей Надь, Жельтарина и Милица Гарвильчак, Наташа Шолтис и ко Виславски, Павлина Шепински, Адрияна Надь, Милица Билич. Андрей Орос и Мирослав Малацко.

РУСКИ ЯЗИК У САВИНИМ СЕЛУ

У Савиним Селу, валалє медзи

Коцуром и Руским Керестуром, нєт вельо Руснацох, алє у Основней школи „Бранко Радичевич” дзе ше порядна настава одвива по сербски, орґанизоване и факултативне ученє руского язика. Годзини трима учителька Леона Олеарова, а од першей по седму класу ма петнац школярох. Нєдавно Дружтво за руски язик, литературу и културу, на чолє зоз секретарку Ирину Папуґову,

18

Актив наставнїкох руского язика и Одбор за образованє Националного совиту Руснацох орґанизовали явну годзину руского язика у тей школи. Гоч даєдни дзеци по руски приповедаю лєм на тих школских

годзинох, за стретнуце зоз госцами понаучовали крашнє рецитовац, а потрудзели ше и без гришки повиполньовац питальнїки хтори достали од Дружтва за руски язик. На годзини представена и кнїжка Олени Папуґовей „Старе руске обисце” и приказани барз интересантни филм о єдним таким обисцу. Дзеци ше стретли и зоз часописом „Заградка”, та даєдни дали редакторки и свойо малюнки за шлїдуюце число часописа. М. Р.

Нє знали кельо прешло, бо нїхто нє мал годзинку, алє кажди мал брух котри уж огладнєл и кажди мал очи котри би спали, а звечариц ше нє сцело.

– Як же будземе жиц? – муштровали ше медзи собу. – Ша муши ше змеркнуц, мушиме вноци спац! Змеркнуц ше заш лєм нє сцело. Людзе шицко пробовали: даєдни ше почали модлїц, глєдаюци од бога ноц – бо их так научели же бог може шицко людзом дац. Други цошка жубронєли и махали з руками, обрацени ґу востоку, жадаюци зоз врачанїнами прицагнуц цмоту. Треци пробовали заджмуриц очи, та себе задумовали же уж ноц, алє кед би гоч лєм на хвильку знова попатрели – видзели би же ище вше дзень. Нїч нє помагало. Слунка нєт, уж давно шедло, алє ище вше видно.

– Цо би то могло буц? – почали буц вше баржей злєкнути. Перше ше позлєкали жени, бо вони озда бояжлївши од хлопох. И хлопи були знємирени, алє ше спочатку пред женми правели важни и шмели, як то уж хлопски обичай. Алє кус–покус, та ше ясно могло видзиц же и їм нє шицко єдно. Найлєпше зробели дзеци: вони полєгали хторе кадзи и поспали – нє було им бриґа же ище видно. Вец, о якиш час, дзеци ше побудзели, бо уж було рано, уж нове слунко вишло, а їх родичи ище анї нє почали спац. Дзеци питаю єсц, мацери ше муша постарац и дацо им порихтац, а хлопи дудру: – Кед то так будзе вично, ми ту нє годни барз длуго витримац – гуторел Вожд. – Поздихаме од вистатосци, бо роботи будземе мац вельо, а нє годни зме спац як людзе.

– Та цо вец? – опитал ше хтошка. – Крашнє ше врациме одкаль зме и пришли. У нашим старим краю єст ноци вше, там и по виднє єст хладку, там и воднє мож войсц до хижи, позатикац облаки и дзвери най мухи нє бруня, та на мире спац кельо ци лєм душа зажада. Кед тот спомнул врацанє до старого краю, през шицких прешол якиш мраз.

– Цо гвариш? – почали ше бунїц даєдни хлопи и скоро шицки жени. Лєм ше дзеци нє мишали до бешеди старших, бо нє похопйовали таку важну ствар. – Озда знова исц мешацами пешо по блаце або праху, по дижджу и витре, по пекоти або жимней роси? Уж нє маме анї цо єсц. През драгу нам и по тераз цудзи людзе нє барз сцели дац дацо. Анї пенєжи нє маме. А цо нас там дома чека? Худобство! Хижи и шицко цо зме мали, знаце и сами, попредали зме. Та цо там почнєме? Остава нам лєм ходзиц од хижи до хижи по жобраню. Модлїц ше тим цо там оста-

ли, цо од нас туньо покупели нашу худобку и цо ше з нас шмеяли же идземе... Роздумовали о тим. Пришло им на розум же кед ше враца – буду знова мушиц пойсц робиц як крипаци до богатих велможох и дворянох, рубац древо и глїну вожиц, правиц вальки и статок напасац, копац жем и зберац урожаї цудзим паном, помагац у лове и на кулук ходзиц.

– Нє! Назад нє пойдземе! – одлучели вони, а зоз тим ше до нїх врацела якаш сиґурносц и нова надїя. – Алє мушиме себе и ту створиц ноц и цмоту. Най ше дзень и ноц зменюю як и у нашим старим краю, та нам будзе добре. Паметали вони же ше звечара цмота перше зявює нука у хижох, на пойдох, по кутох у шопи, та у густих лєсох, у хладку розконарених древох, вец у яркох и потокох, потим у дворе медзи шопу и кармичком – та док ше нє розцагнє и на шицки други места. Прето уж ютрейшого дня – ище таки нєвиспани и зуновани – вони ше влапели до велькей и озбильней роботи. Будовали себе хижи и хлїви, кармики и обори, чардаки и шопи; садзели ягоди и баґрени, орехи и лїпи, яблонї и грушки, верби и тополї, лїсковци и орґони; шали жито и конопу, цирок и кукурицу, овес и раж, лєн и просо. З лапошох одводзели нєпотребну воду, та прето копали ярчки и беґельчики; коло яркох насиповали гаци, на хижох правели векши стрехи и облашнїци, а чардаки и шопи закривали зоз сламу и надом. Древа им росли вше векши, поля им поставали вше густейши з рошлїнами. У новим краю було вше вецей хладку, та так з дня на дзень, обставини починали буц вше подношлївши: каждого вечара ше почало змеркац спочатку лєм кус, а познєйше вше баржей – док нє пришло до того цо шицки жадали. До правих дньох и ноцох. Тераз ноци були цми або мешачни – уж хтора яка – та людзе могли мирнио спац и вецка рано одпочинути ставац, весели, способни за нову роботу. И вше кед ноц прешла, цмота ше поцаговала медзи древа и гаци, до хижох и до гущави, до шопох и кармикох, до шицких скритих местох. Там през дзень кучала чекаюци же би навечар слунко зашло. А вецка ше знова преляла по тей богатей бачванскей ровнїни же би ноц була приємна и цма, добра за спанє и одпочиванє.

7

МИКОЛА СКУБАН

ВРАЦЕНА ЦМОТА

Н

є сцело ше нїч нашим док зоз Горнїци путовали днями, тижнями и мешацами, спущуюци ше зоз горох до ровнїни, а вецка до широкей безконєчносци. Єденац хлопи, а скоро кажди зоз жену и дзецми; дахто мал и стару мацер або хорого дїда. А слунко ше лєтнє розограло и розпекло над їх змасценима и вилєзнутима калапами. Шицки були барз вистати. „Озда уж нє далєко”, роздумовал озбильни чловек хторого шицки у ґрупи волали Вожд. Но, нє бул вон поправдзе нїяки вожд, алє го шицки почитовали, бо бул з ростом од нїх найвекши, та вше його посилали напредок кед требало опатриц же кадзи маю скруциц, по хторей ше драги пущиц, або у хторей гущави чи при яким лапошу преноцовац. „Ище вчера нам гварели же то уж ту дзешка”, роздумовал вон далєй, бо и йому було досц такого путованя. Уж длуго ишла тота ґрупа на юг. Найгорше тото же, окрем здравих хлопох, ту було жени и дзеци; даєдно мушели ношиц на рукох. А кажди и так мал свойо зайди за влєченє. Прето ишли досц помали и вше частейше одпочивали, та ше їх путованє розцагло так длуго, од вчасней яри до другей половки лєта. Уж анї сами нє знали точно кельо днї иду и яки нєшка дзень. Наздаваня ше им сполнєли, бо кед ше чловек дачому щиро и насправди наздава, йому ше то раз и зисци. Сцигли до „обецаней жеми”, на тоту бачванску ровнїну,

на широки пространства без брегох. Покля ци око видзи – шицко ровне. Таке нє було у їх старим краю на Горнїци, нє могли себе тото там анї задумац, окрем двох або трох хлопох котри уж кедишик путовали по тей угорскей ровнїни. Застановела ше ґрупа, розложела ше, ришена же ту и останє. Драга була закончена и шицким олєгчало на шерцу и у ногох, на души и у крижох вимучених од ношеня зайдох и дзецох, од крачаня по праху и блаце, по нєровних драгох и нєпознатих дильовох. Була то мочарна жем, алє тераз лєто, вода ше поцагла дзешка глїбоко и спочатку нїхто мочари анї нє замерковал. Замерковали вони цошка цалком треце. У новим краю, дзе шицко ровне, дзе нєт гори анї лєси, дзе нєт улєгнуца и грунчки, дзе нєт хижи анї стодоли – цошка було нє як треба. Чекали вони вечар, алє ше нїяк нє змеркало. Чекали ноц, алє ше нє сцело зацмиц. Було видно и лєм видно. Шветлосц була розлята по ровнїни, гоч слунко зашло, розлєгла ше по шицких польох и лукох, по пажицох и лапошох, ище нєзораних парлаґох, та ю нїч нє могло одогнац оталь. Як час преходзел, а вечара нїяк нєт, людзе поставали вше знємиренши: – Цо то зоз тим дньом? – чудовали ше. Ша ми ту сцигли коло поладня. Од теди уж прешло...

СТАРИ РУСКИ БАВИСКА ЧИНАҐАНЄ

Чинаґанє то бависко на двояк: 1) звичайне чинаґанє

и 2) чинаґанє на чуточки, алє у обидвох вариянтох бул єднаки простор за бавенє, бул чинаґ и кажди бавяч мал палїцу. На жеми ше описал вар пречнїка 2 метери, а до штредку вара поставел ше чинаґ, округле древко високе 20 цм, а грубе 8 цм, котре ше поставяло вертикално. Дас три метери од вару поцагла ше линия за хтору ставали руцаче и кажди з нїх у рукох мал метерову палїцу, грубу 4-5 цм. Чинаґ поставял єден бавяч хтори сам пристал мац тоту улогу.

НА ФУРИКИ

На фурики то хлапцовске бависко, а так ше мо-

гли бавиц лєм по двоме хлапци. Єден хлапец бул „фурик”, та клєкнул и положел руки на жем – станул оштвернож, а други хлапец станул споза нього, влапел го за ноги и подзвигнул их до висини свойого пасу. „Фурик” почал ходзиц на рукох, та випатрало же го други хлапец, хтори му притримовал ноги, дрилял у жаданим напряме: напредок, назадок, круцел з бока на бок и то шицко з намиру звалїц го зоз рукох. Теди кед ше то случело, хлапци пременєли улоги и предлужели зоз бависком.

НА НОЖНЇЧКИ

На ножнїчки ше дзеци найчастейше бавели теди

кед ше врацали дому зоз школи. Медзи собу вибрали предняка и бабу. Бавяче поставалидо двох шорох, кажди ґу єдному древу, хторимросли з обидвох бокох драги. Поштред драги ишол баба, пришол ґу єдному бавячови и питал ше му: „Модлїм, дзе ножнїчки?” „При Дюрови!” (лєбо: „У масней торбички” – одвитовал бавяч). Потим баба ишол ґу другому, вец ґу трецому бавячови, а вше доставам подобни одвити. Кед бавяч, хтори бул предняк, скричал: „За єдно древо далєй!”, шицки бавяче швидко пребеговали напредок, ґу шлїдуюцому древу. То була нагода же би и баба завжал древо скорей од даєдного бавяча, хтори вец у предлуженю бул баба. НА КАНТИЧКИ Зоз розчитованьом ше вибрало бабу и кандура, а шицки други були кантички. Кантички кучали у шоре, а баба их чувала. Кандур ше намагал виврациц даєдну кантичку, алє го баба плашела. Вон забеговал коло нїх, а кед виврацел даєдну кантичку скорей як цо баба замерковала, у предлуженю бависка виврацена кантичка була кандур. Улога баби ше нє меняла. Медзитим, кандур нє шмел зоз хрибта виврациц бавячох хтори були кантички. Зоз дипломскей роботи Мариї Хома, на Катедри за руски язик и литературу Филозофского факултета у Новим Садзе

6

19

ЛАВИРИНТ ХТОРЕ ЧИСЛО ХИБИ

КСЕНИЯ ЛЇКАР

ЯНКО ФЕЙСА

МАРЕЦ

Є

Д

зе жима свою моц страцела? Як кед би ше нараз похорела. То мешац марец барз пременлїви, у нїм ше стретаю два файти хвилї. Раз моцно сциска, раз витор дує, вец цошка киха, та ше поносує же слункова моц шнїг розпущує.

Укаж заячкови дражку ґу писанком. Найдз законїтосц, та одредз число хторе хиби у тим кругу.

ОФАРБ РИСУНОК

Жаль му, бо жима вшелїяк одходзи, а ярня цеплота потим приходзи. Смутни ше марец од нас одпитує и на остатку шицким поручує: „Слунко ме трапи, нє да ми спац, та ше мушим на драгу брац. Били сивер уж ме барз чека, помали рушам, драга далєка. Придзем я знова, нїч ше нє старайце, а до рока, збогом, здрави оставайце!”

ден од запаметаних учительох, алє и вредних дзецинских поетох, бул Янко Фейса. Народзени є 13. авґуста 1904. року у Коцуре, дзе после рокох службованя по рижних местох и умар 3. октобра 1983. року. Вон бул перши наш писатель котри обявел свою кнїжку писньох за дзеци „Пупче” (1929). До тей кнїжки додал и даскельо писнї Десанки Максимович и Йована Йовановича Змая, котри сам прешпивал. Збирка писньох за дзеци „Желєни лїсточка” обявена му 1964. року, а видрукована му и збирка писньох за старших „Клаше сущаце” 1970. року. Янко Фейса заступени у обидвох наших Антолоґийох поезиї за дзеци, як и у велїх Читанкох за руски язик. Зоз „Заградку” сотрудзовал од самого початку єй виходзеня.

РОЗРИШЕНИ ПРОБЛЕМ

Уж каждей єшенї, кед ше КРИЖАЛЬКА

знова до школи рушаме, зоз „Заградку пионирску” вше ше там стретаме.

Я ю любим и од нєй ме нїхто нє годзен одврациц. Тей єшенї ше поряднє думам на ню и предплациц. Просто сом през цале лєто часто о тим роздумовал, же як бим динари дотля за предплату зашпоровал.

Офарб тот рисунок, так най шицки поля означени зоз числом 1 буду чарни, зоз числом 2 – помаранчецово, 3 – лилово, 4 – желєни, 5 – белави.

20

Горизонтално: 1. Мак до бобалькох лєбо колачох я на машинки... (цо робим); 2. Платняна шапочка за беби; 3. Горди, гербни; 4. Шлїд од ногох лєбо превозки; 5. Одредзовац цену. Кед правилно виполнїш шицки колони, у кругох по дияґонали достанєш назву нєбесного цела, алє и часц календарского рока.

Тот свой проблем я так ришел, лєпше нє мож анї жадац, динарчки сом за биоскоп почал до каси одкладац. Гоч сом ше, на таки способ, нє могол потадз збогациц, алє, на тот наш часопис годзен сом ше уж предплациц.

5

G

АНДРЕЙ ЧИПКАР

ЩЕШЛЇВИ ШКОЛЯРЕ КАЛАКАЛИЯ

З

адумайце бреговити край, у нїм лєс, а у лєше чисцину. Задумали сце? А тераз на тей чисцини задумайце фодбалски терен, алє без капурох, а коло нього нє трибини, алє зоз шицких штирох бокох хижи. Лєпше поведзено, бидни хижки. И тото сце задумали? Кед гей, вец сце задумали Калакали. Ище кед вам повем же ше тото Калакали жридлово пише Calacali, вец о тим валалчику знаце наисце вельо. Заш лєм нє знаце шицко, бо кед бисце знали, нє требало би о нїм писац. Як перше, нє знаце же ше находзи на Еквадору, жеми у Южней Америки. А Еквадор достал назву по латинским слове екватор. Екватор задумана кружна линия под,єднак оддалєна од обидвох полох. То значи же вон дзелї Жем на два полулабди – сиверну и южну. Тераз уж нє чежко здогаднуц ше же по Еквадоре преходзи екватор.

4

ПРЕНАЙДЗ ДРАЖКУ

ХРАПЕНЄ

Маце право и кед сце подумали же Калакали споминаме у вязи зоз екватором. Гей, бо екватор преходзи по штредку Калакалия. Калакали нароком так вибудовани. Кед би тот простор медзи хижами хтори коло нього понаправяни бул наисце фодбалски терен, екватор би бул тота линия цо терен дзелї на два половки. А на месце дзе ше находзи лабда на початку фодбалского змаганя, стої... Цо думаце, цо стої на тим месце? Стої памятнїк екватору! Тераз уж знаце чом зме зоз Кита, главного городу Еквадора, рушели до горох, до Калакалия. Тоти хтори закончели пияту класу основней школи, знаю цо то ровнодньовица. То теди кед дзень и ноц тирваю єднак, по дванац годзини. Здогадню ше и того же ше у наших предїлох ровнодньовица зявює лєм два раз рочнє: 20. лєбо 21. марца и 23. септембра. У крайох коло екватора нєпреривно панує ровнодньовица, та так у Калакалию слунко каждого дня виходзи на пол седмей рано (точнєйше на 6,31), а заходзи на пол седмей вечар (на 18,31). Цо би було кед би и у нас так було? Тото зоз виходзеньом слунка би нє було анї таке подле. Алє, цо з його заходом? Мушели бисце вчас лєгац! И то цали рок, и влєце! За тото єст и додатково причини. Клима у Калакалию горска, оштра. Аж и през дзень, кед сце обрацени ґу слунку, на хрибет вам дує жимне, а аж вноци як? Нїяка вигварка би вам нє помогла, мушели бисце лєгнуц зоз тащками, а наспали бисце ше як медведзи вжиме! Тераз ше врациме ґу памятнїку екватору. Здабе на тоти стари надгробни памятнїки – обелиски, лєм же на верху маю жемову кулю. По штред кулї преходзи била линия хтора ше по памятнїку спущує аж по жем, а пресцера ше и по каменей площи опрез и споза памятнїка. Тота линия то екватор. Кажди туриста ше там обовязно сликує: з єдну ногу става з єдного боку билей линиї, а з другу з другого боку, та фиґляри. Сиґурно сце похопели о чим слово. Туриста з єдну ногу стої на сиверней жемовей полулабди, а з другу на южней. Цали швет под його ногами! Нє ровни му нїхто! А тераз поведзме и чом школяре у Калакалию щешлїви. Школа у Калакалию мала, ма лєм єдну учальню, а екватор ю дзелї на два нєєднаки часци. Школяре на южней жемовей полулабди, у векшей часци учальнї. У меншей часци, аж там на сиверней полулабди, находзи ше учительов стол. Хто би ше вец у Калакалию бал од учителя?! (Кед вредно учи и пише домашнї задатки, розумлїве!)

U – Пан дохтор, так гласно R MO храпим, же сам себе зобудзим. Цо най робим?

– Идзце спац до другей хижи.

ХОРОТА Двоме хлапци приповедаю о рижних хоротох, биткох и своїх гунцутских искуствох.

– Раз сом нє могол ходзиц скоро цали рок – гвари єден.

– Озда нє?! А кеди то було?

– Кед сом бул беба – одвитує други. ЗАГЛАВОК – Цо частейше без глави як з ню?

– Заглавок.

Медведз ше вицагнул зоз жимского сна, та такой глєда дацо за єдзенє. Одкальшик му запахнул мед, алє як таки мамурни найдзе дражку ґу меду? Помогнї му.

REBUSI

ПОВЯЖ ТОЧКИ

Avtor: Silvester D. Maka<

САМА ГРИШКА

У тих пейцох виреченьох єст барз вельо язични гришки. Хто шицки виправи, заслужи петицу, та най ю даяк видайка од наставнїци.

– На балу зме ше крашнє преведли.

– Музика нє була лоша.

– Я розумим по русински, само ми чежко бешедовац.

– Нє можем да ше сетим цо ме наставнїк питал.

– Стандард нам вше лошейши, та шпараме и на ситницох.

Pririhtal Xliyn Pap

Перше повяж точки од 1 по 82, а вец рисунок хтори достанєш, офарб.

21

За

марцовске число „Заградки” до Редакциї сцигли 79 роботи од вредних сотруднїкох зоз велїх школох. Руски Керестур: Клара Катрина, Мая Сопка, Моника Сабо, Стефан Колошняї, Матей Ерделї, Тони Пашо, Давид Чордаш, Филип Семан (овода); Сандра Регак, Александра Русковски, Кевин Дудаш, Марко Пашо, Неманя Крнаяц, Тарас Паплацко, Жарко Остоїч, Антонио Киш, Даниєл Кормош, Деян Дудаш, Иван Будински (VI); Мая Медєши, Светлана Балїцки, Борис Кишюгас, Андрей Медєши, Дарко Будински (VII). Вєдно 27 роботи. Коцур: Ребека Гарди, Катарина Кулич, Николета Чордаш, Наташа Тамаш, Давид Гарди, Марян Шанта, Иван Кучмаш, Владимир Сакач, Давид Неделькович (II). Вєдно 18 роботи.

Дюрдьов: Мария Горняк, Златка Kанюх, Ясмина Будински (II); Иван Кухар, Борис Хромиш (III); Мирослав Такач (IV). Вєдно 14 роботи. Вербас: Ивана Чизмар (I); Михаела Миклош, Себастиян Бесерменї (II); Владимир Малїк (III); Тияна Чизмар, Марян Бала, Павле Медєши (IV); Йована Секель, Виктория Саламун (V); Ана Медєши, Андєла Димитров, Петро Медєши (VI). Вєдно 12 роботи. Савино Село: Младен Горняк (III); Єлена Иван (IV); Мила Кишрацик (VI). Вєдно 3 роботи. Кула: Марина Милеуснич (III); Милица Юришич (IV). Вєдно 2 роботи. Нови Сад: Лена Яковлєв (I) послала 1 роботу. Петроварадин: Елена Еделински (овода) послала 1 роботу. Сримска Каменїца: Николина Миячич (II) послала 1 роботу.

НАГРАДНИ КОНКУРС ЗА ШКОЛЯРОХ

З нагоди означованя 260-рочнїци образованя по Matej Perkovi~, I, Novi Sad

Нагр

адне

питанє!

Каждого мешаца поштар до Редакциї влєче

вше вецей коверти зоз точнима одвитами на наградне питанє, та тоти цо вицагую награди, муша барз длуго шпиртац по лади, док нє вицагню найщешлївших. Лєбо ви поряднє читаце кажду руску кнїжку за дзеци, та лєгко паметаце наслови, лєбо писателє своїм збирком даваю паметлїви наслови и прето нєт погришни одвити. И тото наградне питанє ше одноши на кнїжку хтора уж давно розпредана, бо вишла ище 1988. року, алє у библиотекох ю сиґурно маю. Вежнїце ю, пречитайце, та одвитуйце на питанє:

Яки жаданя у збирки приповедкох Меланиї Павловичовей?

Точни одвити цо скорей пошлїце на адресу: РЕДАКЦИЯ ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад Награду у марцу достала: Матеа Джуджар, II Руски Керестур

22

руски и 100-рочнїци школи „Замок” у Руским Керестуре, Основна и штредня школа „Петро Кузмяк” розписує

КОНКУРС

на шлїдуюци теми Литературни роботи: – Кед бим бул школяр пред 100 роками – Школа у Руским Керестуре – наша пиха и гордосц – Школа будучносци (як задумуєм наставу по предметох, аудио и визуални наставни средства, черанка школярох, путованя, школски будинок) Подобови конкурс – Школски амблем – Школярска униформа у будучносци – Як задумуєм школски будинок о 100 роки На Конкурсу можу участвовац шицки школяре основних и штреднїх школох хтори порядну наставу маю по руски лєбо руски язик уча як виборни предмет. Роботи посилац по конєц априла 2013. року, на адресу: Основна и штредня школа з Домом школярох „Петро Кузмяк” Русинска 63 25233 Руски Керестур

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Podobove u{orenw i ilustraci>: Lxbomir Sopka • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1. Годзина руского язика у Савиним Селу 2. Школяре у Дюрдьове у драмскей слички „Рукавичка”

Zdravo zagradkare!

В

есели жимски швета попреходзели, и уж ше рихтаме за ярнї. З нагоди Осмого марца у шицких наших оводох и школох пририхтани богати програми мацером и учительком. Гоч календарски теди ище панує жима, хвиля ше кланяла квецу, та дарунки були порозквитани и пахняци. Треце тромешаче школярох цага ґу кнїжки, а ту би ше вше вецей бавиц вонка, вожиц ше на ролерох и шпацирац ше. Школски и општински, а даґдзе уж и зонски змаганя зоз велїх предметох закончени, та ше найуспишнєйши рихтаю за покраїнски и републични змаганя и нє старча ше бавиц и рекреировац, алє ше зато вредни „Заградково” сотруднїки нє вигваряю же нє маю часу. За тото число часописа послали вельо барз успишни литературни и подобово роботи, а окреме треба похвалїц школярох зоз Вербасу и Савиного Села. Обрацце увагу на наградни конкурси обявени на 22. боку и обовязно участвуйце на нїх. Вредзи. Вельо сцелосци и успиху у сполньованю каждодньових обовязкох жада вам ваша редакторка

СИЛВО ЕРДЕЛЇ

ПРИВИТ ЯРИ

Яким и Звонко пайташе верни

вжали зоз лади клубешко цверни. Зоз пойда зняли вельо папери, шарканя велького крашнє справели. На длугу цверну його завязали, прейґ ширих польох зоз нїм бегали. Витор им помог, задул широко, дзвигнул шарканя гет-гет високо. Дзвигнул шарканя под били хмари най ноши привит пахняцей яри.

(Фото: М. Р.)

3

ОКТОПОД – МОРСКИ ҐЕНИЯЛЄЦ

ВИНЧОВАНКИ МАЦЕРОМ

У ДЮРДЬОВЕ ОСМОМАРЦОВСКИ КОНЦЕРТ У КУД „Тарас Шевченко” у Дюрдьове уж традицийно, з нагоди Дня женох, отримани Осмомарцовски концерт. На нїм участвовали шицки члени дзецинских секцийох Дружтва, як и школяре руских оддзелєньох основней школи и дзеци зоз предшколскей установи. Зоз фолклорнима точками представели ше члени пририхтуюцей ґрупи, як и наймладши и старши танєчнїки. Танци вше атрактивни, а кед ше дзба и о красним народним облєчиве, вец моцни и щири аплаузи патрачох наисце права награда вредним аматером. Шпивачох и танєчнїкох провадзел Вельки тамбурови оркестер, а на концерту першираз наступели члени младшей хлапцовскей шпивацкей ґрупи. Дзеци зоз Дзецинскей заградки „Дюрдєвак” за тото швето научели зоз свою виховательку Марину Будинскову крашнє рецитовац, а рецитовали, шпивали, грали на металофонох и ґлумели школяре Oсновней школи „Йован Йованович Змай”. Им помагали пририхтац програму учительки Єлена Салаґова, Весна Кухарова, Єлена Кухарова и Мелания Саламунова, як и професорка руского язика

У

МАРХВА – ЦАРСКА ЛАКОТКА Мария Самарджичова. Интересантни були и два драмски слички: о папаґайови и о рукавички, а численей публики ше представели и рецитаторки хтори участвовали на Општинскей смотри рецитаторох. Аматерох у КУД пририхтали руководителє секцийох: Михал Лїкар, Саня и Микола Хромиш, Блаженка Тимко Станкович, Марина Будински и Тамара Салаґ. Конферансу написал Яким Чапко, а барз успишно ю водзели Аня Роман и Никола Тиркайла. У сали Дружтва була порихтана и смачна закуска, а дзеци уживали танцуюци на бини и после концерту. М. Р.

Познати французки океаноґраф Кусто длуго випитовал мудросц октоподох. Положел опрез нїх заткану з дуґовом склєняну фляшу у хторей бул ястоґ – за нїх наймилша лакотка. Октоподи швидко заключели же лєм треба вицагнуц дуґов, та ше госциц зоз ястоґом. Нєт такого лавиринта хтори октопод нє може звладац же би ше домогнул плєну. Кед у лавиринту одкриє праву драгу, одлично ю запамета. Лакотку у лавиринту перше парализує зоз своїм отровом, а потим єй з моцнима клїщами одвалї оклоп и смачнє ю поє. Октопод меня фарбу цела спрам розположеня. Кед ше гнїва, почервенї, а кед ше престраши, збляднє. Же би висцерал свойо шлїди опрез нєприятеля, випущує густи цми кафови „дим” и аж вец сцека.

ПРОГРАМИ И РОБОТНЇ З МАЦЕРАМИ У КОЦУРЕ

Доме култури у Коцуре школяре од першей по шесту класу Основней школи „Братство-єдинство” з нагоди Дня женох отримали шветочну програму. На бини ше зменьовали рецитациї, шпиванки, драмски слички и ритмични танци. Точки виведзени по руски и по сербски, а була и єдна рецитация по французки. Програму з дзецми пририхтали їх учительки и наставнїци. Публика виполнєла салу, а уживанє у веселей програми виплацела з моцнима аплаузами. Осмого марца полна радосци була и Предшколска установа „Герлїчка”, бо дзеци зоз

2

Знаме же делфини и кити барз интелиґентни морски животинї. А чи знаме же октоподи прави ґениялци?

шицких оддзелєньох мали заєднїцки програми зоз своїма мацерами. На тих годзинох наймладши зоз кратку програму повинчовали мацером Дзень женох, а потим ше предлужели дружиц у креативних роботньох. Винчованки и прикраски хтори дзеци сами понаправяли, були найкрасши дарунки їх наймилшим мацером. Дзеци у руским пририхтуюцим оддзелєню зоз воспитачку Серафину Яґлица виведли програму на своїм мацеринским язику, а на заєднїцкей роботнї вєдно шпивали и рисовали. С. Д.

Мархву ше у костираню хаснує длужей як 4 000 роки. Садзели ю ище стари Греки и Римянє. Твердзенє же мархва царска лакотка нє без основи, бо ю по 16. вик тримали як лакотку. Гваря же на дворцу Карла Велького (8. вик) мархву кладли на стол лєм раз у тижню, и то як лакотку. У штреднїм вику мархву ценєли и як лїк, цо нє чудне, бо мархва у своїм составе ма вельо каротину хтори ше у чловековим орґанизме претворює до витамину А, а вон благородно дїйствує на очи, скору и шлїжацу скорочку. Познате же заяц люби мархви, та єст и анеґдота же ище нїхто нє видзел заяца з окулярами на очох.

ДРЕВА ВШАДЗИ КОЛО НАС Чи

сце и нєшка єдли древа? Можебуц и гей, а анї сце нє знали. Нє злєкнїце ше. Знаме же ше з древа прави хижи и мебель, и же древо основни материял за продукцию паперу. Алє, чи знаме же паста за зуби, шампон за власи, пластични гребень и парфеми маю хемикалиї хтори ше достава зоз древа. Смола зоз древох состойна часц фарбох, а хаснує ше ю и за правенє мидла. Зоз древових состойкох ше прави и швички и лїпкаче за фластери, а кед би нє було древа, лаґ за нохци би нє бул таки швицаци. З древом сце окружени и у школи: теки, кнїжки, клайбаси, шпунджиї – шицко тото дараз росло у лєше. Хемикалиї хтори ше достава зоз древа, состойна часц и велїх поживових продуктох. Даєдни состойки ше хаснує за згушньованє напою, потим за прелїви за торти и сладоляди, а помагаю и же бисце зоз жувача надули цо векшу ґомбульку.

Pririhtala Radmila ]iki~-Petrovi~

23

^ASOPIS ZA DZECI

c

m y

k

ROK LXVI • ^ISLO 3 • MAREC • 2013 CENA 100 DIN

Nikoleta ^orda{, II, Kocur Sebastiyn Besermen<, II, Verbas

Ysna M

edw{i,

Darko Tama{, IV, Kocur

VII, Ru ski

Kerest

ur