Заградка 12 - 2015

ROK LXVIII • ^ISLO 12 • ДЕЦЕМБЕР • 2015 CENA 100 DIN

c

m y

k

^ASOPIS ZA DZECI

Katarina ]ajdo{, IV, Kocur

Sara Gardi, III, Kocur

Dayna Rac, VIII, Ruski Kerestur

Dzeci risux, na bukvu na bukvu...

Николина Зекавчевич, I, Дюрдьов

Teodor Tot, II, Verbas

НОВОРОЧНИ СИМВОЛИ ЯДЛОВЕЦ Найвеселши жимски швета – Крачун и Нови рок нє були би таки поприберани кед би нє було оквецени ядловци. Дзе бизме вец покладли тельо украси цо ше у децембру предава на каждим крочаю. Обичай квеценя ядловцох уведла Нємецка, алє ше людзе виками оначели же кеди оквецени перши ядловец. Загадку ришело нємецке Министерство польопривреди и утвердзело же перши ядловец предати 1539. року, гоч обичай квеценя постал популарни аж у 18. вику. Алє, людзе з Министерства гваря же сучасни обичай украшованя вичножелєного древка походзи од старого поганского обичаю по хторим тоти древа щица фамелию и одганяю злих духох.

Танєчнїки зоз Дюрдьова

ДАРУНКИ Часц традициї жимских шветох вшелїяк и дарунки. У швеце ше членом фамелийох дарунки кладзе под оквецени ядловец у їх обисцу. У нас перши з дарунками приходзи Святи Миколай. Вец ше дзецом дава дарунки на Крачун кед ходза по шпиваню, а пред самим Новим роком з пакециками их розвешелює добри, стари Дїдо Мраз. Ана-Мария Тамаш зоз Коцура

ВИНЧОВАНКИ

Михайло Рацпети и Леонтий Сивч зоз Руского Керестра

ФЕСТИВАЛ ЗА ДЗЕЦИ „КОРИТКА У БЕЛАВИМ” На медзинародним музичним фестивалу за дзеци „Коритка у белавим” хтори ше од 2006. року отримує у Новим Садзе, того року (од 11. по 16. новембер) участвовали двацец тройо талантовани шпиваче зоз Сербиї, Мадярскей, Горватскей, Словениї, Босни и Герцеґовини, Чарней Гори, Билорусиї, Польскей, Болгарскей, Русиї, Летониї, Македониї и Израїлу. У ревиялней часци наступели представнїки рускей, українскей, мадярскей и словацкей националней заєднїци хтори жию у Сербиї, зоз шпиванками на своїм мацеринским язику. По руски шпивали Сара Надрлянски зоз Нового Саду и Дарина Михняк зоз Коцура. М. Р.

Перша новорочна винчованка направена у Анґлиї давного 1843. року. Видруковани були 1000 фалати, а по нєшка очувани лєм 12. З початку посиланє винчованкох прейґ пошти було барз драге, алє ше тоти трошки з часом зменшовали, а вше вецей винчованки путовали по цалим швеце. Уж вецей як шейдзешат роки УНИЦЕФ (Медзинародни фонд за дзеци и младих, хтори ше стара о квалитету їх животного стандарду) прави окремни винчованки хтори символизую виру и надїю до лєпшей будучносци дзецох ширцом швета, а слоґан тих винчованкох „Зєдиньме ше за дзеци”. Седемрочне дзивче зоз бувшей Чехословацкей, Їтка Самкова 1947. року нарисовала на склу слунко чийо зарї падаю на ґрупу дзецох хтори ше бавя коло оквеценого майского слупчка (обичай танцовац коло слупчка на преслави Першого мая). Тот рисунок послати УНИЦЕФ-у як знак подзековносци за помоц хтору тот Фонд дал зруйнованому валалу после Другей шветовей войни. Їтков рисунок инспировал велїх познатих уметнїкох як Пабло Пикасо, Салвадор Дали, Генри Мур, же би и вони даєдно свойо уметнїцке дїло видвоєли за мотив на УНИЦЕФ-ово винчованки.

Pririhtala R. ]. Petrovi~

2

23

За остатнє тогорочне чи-

сло „Заградки” до Редакциї сцигли 250 роботи од вредних школярох сотруднїкох. Дюрдьов: Ганча Рамач, Катарина Джуня, Наталия Нота, Ана Данґубич, Анастасия Кишадамов, Нина Зекавчевич, Ивана Пеїч, Анастасия Мушицки, Ивана Степанович, Йована Джамбас, Давид Будински, Михайло Мушицки, Синиша Раткович, Никола Яковлєвич, Стефан Молнар, Славко Йованов, Александар Божич, Стефан Дицков, Серґей и Деян (I); Даря Такач (II); Мария Канюх, Кристина Дюранїн, Ксения Вереш, Марина Барна, Ана Хромиш, Борис Хромиш, Михал Хромиш, Кристиян Будински, Валентино Пушкаш (III); Аня Хромиш, Иван Скубан, Лука Кухар, Серґей Пап, Иван Хромиш, Мирослав Марянов (IV); Мария Горняк, Ясмина Будински, Златка Канюх, Желяна Такач, Мария Такач (V); Владимир Горняк (VI); Валентина Михняк, Єлена Горняк (VII). Вєдно 75 роботи. Вербас: Єлена Ґайдош, Андєлина Виславски Дабич, Леонора Ґайдош, Валентина Макаї, Мартин Фа, Дамян Косич, Йован Костелник, Оґнєн Сабадош (I); Ивана Варґа, Мирослава Колошняї, Невена Чавич, Саня Авдулахи, Андєла Миклош, Андрей Киш, Борис Буила, Теодор Тот, Андрей Уйфалуши, Драшко Перович, Душан Познанович (II); Валентина Сабадош, Кристина Будински, Ивана Гарди, Андєла Ненезич, Мария Милановски, Драґана Оґризович, Ацо Мишевски, Никола Загорянски, Серґей Надь, Дарко Теґлаш (III); Михаела Миклош, Митро Уйфалуши, Страхиня Познанович, Иван Сеґеди, Антоний Контра, Константин Тот, Йован Стефанович (IV); Матия Стрибер (V); Оґнєн Вучетич (VI); Павле Медєши (VII). Вєдно 70 роботи. Коцур: Мартина Уйфалуши, Патриция Будински, Михаела Ґубаш, Дуня Черанич, Борис Скубан, Стефан Буила, Томислав Бесерминї (II); Мария Скубан, Марина Медєши, Сара Ґайдош, Сара Гарди, Иґор Чордаш, Вид Неделькович (III); Катарина Недич, Катарина Ґайдош, Михаела Горняк, Павле Бесерминї, Алексей Салонтаї, Антоний Чордаш, Андрей Виславски (IV); Катарина Кулич, Давид Гарди (V); Адрияна Киш, Ивана Кучмаш, Анастасия Чордаш, Марта Малїк, Марияна Мали, Давид Кулич, Марко Буила, Никола Тимко, Никола Салонтаї, Иґор Фейса (VIII). Вєдно 57 роботи.

Руски Керестур: Анита Чизмар (II); Лора Новакович, Александар Драґутинович (III); Корнелия Будински, Валентина Рац, Ребека Семан, Валентина Видичевич, Теодор Няради, Павле Гербут, Деян Гарди (IV); Лука Иличич, Александар Тома (V); Ивана Апро, Ана Костелник, Иван Радованов (VII); Инес Санкович, Даяна Рац (VIII). Вєдно 19 роботи. Бикич Дол: Михайло Миїч (I); Митар Боцка (II); Емилия Миїч, Никола Пеурача (IV). Вєдно 16 роботи. Бачка Тополя: Теодора Шпрох (I); Лана Хорват (II); Боґларка Ґере, Николета Ротшинґ (V); Милица Провчи (VI); Сабина Янушко, Орши Олаи, Орши Хорват (VII). Вєдно 10 роботи. Нови Сад: Кристина Ковач (овода); Сара Надрлянски (III); Милица Петрич (VI). Вєдно 3 роботи.

НАГРАДНИ ПОДОБОВИ КОНКУРС ЗА ШКОЛЯРОХ Редакция часописа за дзеци „Заградка” розписує

НАГРАДНИ ПОДОБОВИ КОНКУРС на тему „Национални символи Руснацох” за школярох у руских оддзелєньох основних школох, и за дзеци у предшколских установох. Конкурс розписани з нагоди означованя 17. януара – Швета Руснацох, а найкрасши малюнок будзе обявени на муровим календаре Националного совиту за 2017. рок. Конкурс отворени по конєц фебруара 2016. року. Роботи посилац на адресу:

НВУ „Руске слово” Редакция часописа за дзеци „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК Випатра же тота рубрика нїкому и нїчому нє служи, та предкладам же бизме ю утаргли. Складаце ше? Комисия препатра вашо состави, вицагує гришки хтори найчастейше правице, та их ту пишеме з велькима буквами, рахуюци же так повиганяме зоз мацеринскей бешеди шицки гришки, алє... алє даєдни школяре и далєй свой язик калїча зоз цудзима словами, правописнима и ґраматичнима гришками. Хто за утаргованє, а хто за охабянє тей рубрики у „Заградки”? Гласайце! ЄДНА пец, а шицким од НЄЙ цепло. Лєдво чекам ТАКМИЧЕНЄ. Маляр принєсол нови ШЧЕТКИ. Мам вельо ШМИШНИХ ДОЖИЦОХ. Гибай до МОЙЕЙ ПРА БАБИ.

22

ЄДЕН пец, а шицким од НЬОГО цепло. Лєдво чекам ЗМАГАНЄ. Маляр принєсол нови ЩЕТКИ. Мам вельо ШМИШНИ ДОЖИЦА. Гибай до МОЄЙ ПРАБАБИ.

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs Ilustraci>: Aleksandra Medw{i CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1. Дзеци на литературним стретнуцу зоз писателями и Коцуре 2. Дюрдьовски танєчнїки на концерту з нагоди 70-рочнїци КУД „Тарас Шевченко”

Цо було далєко, пришло блїзко – часто гуторя старши. И вам, вредним школяром пришло блїзко тото на цо сце у септембру нє шмели анї подумац, а так го шицки чекаце. А то... то РОЗПУСТ! Перше полроче коруноване зоз одличнима успихами, та ше тераз можеце розкомоциц и звольовац себе. Знам же сце ше нє розчаровали до Миколайовей добродушносци, а блїжа ше ище таки, дзецом найрадоснєйши жимски швета, та будзе ище дарунки, лакотки и шветочносци у церквох, у ваших домох и шерцох. Дзельце радосци з другима – буду роснуц и крашиц шицки днї жимского одпочивку. Верим же бисце любели януар привитац позакруцани у билих, грубих шнїгових покровцох. Най би санки нє жимовали у шопи, заруцани зоз чутками и вигризками, алє най би були активни на своїм терену. Кед навеє вельо шнїгу, нє пробуйце го чисциц, бо вон нє ма лупу як кромплї, цибуля лєбо помаранче. Шнїг ше одмета лєбо одруцує, та у тей роботи одменьце родичох, а кед ше уж розмахаце з лопатаме, нє будзе гнїву кед дакому покрадзме вноци заруцаце капурку. И таки радосци вам жада ваша редакторка

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

НОВОРОЧНА АТМОСФЕРА – Лапай праше, мили дїду, бо нам госци дораз приду. Алє праше нє чекало, до вигризкох ше захпало. Кричи дїдо, праше вола, дудре, глєда доокола. Яка чкода и на ганьбу, нє омасца госци ґамбу. Новорочна атмосфера, а дзе праше, дзе вечера?

3

МИКОЛА М. КОЧИШ

4

ладкови ше видзело же найчежша робота чисценє ципелох. Лєм цо ше навечера, станє од стола и сладко почнє живкац, мац строго пове: – Владку, ципели! Кед би нє бул поспани, ище як так. Роби вон през дзень и чежши и допитши роботи та нє вистанє. Алє кед ше павучайки сами спущую, кед руки чежки як дручки, а глава биє поклони, нє може ше чисциц ципели.

– Видзиш, гварим ци я же треба скорей охабиц бавенє и товаришох на драже! – повторює мац хто зна хтори раз єдно исте и добре меркує же би на запеткох нє остало блата.

– Ище ту! Ту... видзиш! Нє замасцуй, алє очисц шорово! Владко анї ципелу нє барз довидзує, алє чуха, чуха, та дакеди аж и талпи почнє чухац зоз щетку.

– Но, но добре уж! Тераз их ище намасц и виґланцай, та ши готови. Видзиш як то швидко идзе кед з дзеку робиш. – Владкови ше видзи же уж годзина прешла, а дакеди и одшнїє так на преривацо и вец понагля скочиц до пирнаґох предлужиц сон.

– А руки умиц! А твар! А зуби! – нємилосерднє го вицагує мацеров глас спод перинки. Случело ше раз же ципели були нательо од блата же их Владко мушел ошкрабац зоз чутку скорей як вошол до хижи. Анї нє вошол у нїх, алє их охабел под фоґашом у приклєце, а на нїх руцел якушик ренду. После вечери, як и звичайнє, мац гварела: – Владку, ципели! Владко уж живкнул дас дзешец раз, даскельо раз ше и нацагнул, а павучайки падали и падали долу. Прето гварел: – Уж сом их очисцел. Зачудовала ше мац и було єй мило.

– Но, видзиш, так их треба вше пред вечеру пошориц за рано. Тераз ши озда уж и сам обачел же то лєпше.

– Гей... гей... – гварел Владко, а посцель го прицаговала ґу себе.

– Но, вец умиц руки, твар, зуби! Заспал Владко твардим сном. Спал вон так досц длуго кед нараз – слунко закукло до облака. Скочел Владко, швидко ше удзал до шматох, хвацел торбичку и беж до школи. Аж на драже ше здогаднул же нє фриштиковал, алє ше нє мал кеди врациц. Уж и так запожнєл. Нєт дзеци по улїци, нєт людзох по драже, та аж анї Шованьов вельки пес нє прибегнул ґу капурки збрехнуц на ньго и пострашиц го. Понагля Владко, розчервенєл ше, а по чолє му зной вибива. Кед би наишол голєм Янко, вон вше запожнює. Лєгчейше би було кед би двоме пошли. Алє анї Янка нєт. Вербовклїн! На ньго ше нїґда нє мож опрец.

Аж кед пришол по пияц, Владко розумел чом нє видзел нїкого по улїцох. Шицки людзе, озда цали валал, були ту. Були позберани як на даяким митинґу. Сциха жубротали и цискали ше коло високого подиюму, на котрим нє було нїкого. Шицки цошка нєсцерпезлїво обчековали. Оглядали ше и когошик випатрали. Як ше пребиє през телї швет? Запожнї ище вецей до школи! Цо му пове учителька? Кед людзе обачели Владка, здихли з олєгчаньом.

– Ниа идзе! – скричал хтошка з громади.

– Направце му ме ста най прейдзе! – скричал баюсати дїдо Дзвонаров пред чию хижу була бара.

– Направце места, людзе! Ниа пиха наша и потїха! Нєобично ше громада роздвоєла и длугока ровна драга водзела аж по дзвигнути подиюм. У цихосци котра настала чуц було єден моцни глас: – Най жиє на й шо ров ши хлапец у на шим ва ла лє!

– Най жиє! – одгукло з безчислених гарлох, а кляпканє ше длуго нє змирйовало.

– Най жиє хлапец з найчистейшима ципелами!

– знова ше явел гевтот глас, а одвит и кляпканє були ище моцнєйши. Владко аж тераз пришол ґу себе и попатрел на ципели. Крашнє видзел широки бразди у засушеним блаце. Кед вечар чисцел грубе блато зоз чутку, ошкрабал лєм носи. На звязкох и запеткох блато ше осушело и при каждим крочаю опадовали сухи ґомбульки. У страху попатрел на людзох котри стали з обидвох бокох. Алє вони з одушевийом патрели на його ципели.

– Як крашнє мац такого шорового сина! – здихла єдна баба щиро рушена и дзвигла фартух ґу орошеним павучайком.

– Кед би мойо голєм раз так пошорели свойо ципели! – здихла коло нєй єдна младша жена.

– Щешлїва тота мац котра го ма! – гварела треца. Владко нараз з правого боку збачел свою мацер. И вона од радосци сцерала очи и пишно патрела на ньго. Чул як гвари жени при себе: – То мой син! Од малючка є таки шорови! Владкови ше подоцали ноги. Обрацел ше и сцел сцекнуц назад, алє му драга уж була заварта.

– Пущце ме! – кричал вон. – Мойо ципели брудни! Саме блато су!

– Вон ище и скромни! – з одушевийом скричал хтошка.

– Нє, нє! Я знам же мойо ципели брудни. Ви то нє видзице, алє я видзим! – кричал вон, алє го нїхто нє слухал. Громада му заварла драгу и вше ше баржей приблїжовала ґу дзвигнутому подиюму.

НОВИ ЯЗИК Хвалї ше єдна мац другей: − Мой син ходзи на годзини анґлийского, нємецкого, французкого и алґебри. Гайде, сину, поведз тей нини дацо на алґеберским язику. НАПАМЯТ − Поведз ми, Петре, чом ши нє виробел домашнї задатки з математики? − пита ше учителька. − Виробел сом − бранї ше Петро. − Як ши виробел, кед ци цали бок у теки цалком празни? − Так, учителько, же сом шицки задатки вираховал напамят − толкує школяр.

РОЗЛИКИ

G

В

ВЛАДКОВО ЦИПЕЛИ

U

ГОРУЦИ КАРСЦЕЛЬ

MO

R

Андри трима карсцель над розгоруценим шпоргетом. Дїдо уходзи до кухнї, та ше зачудовано пита унукови: − Цо ши уж знова видумал? − Наставнїца ми гварела же кед думам виправиц єдинку зоз хемиї, мушим барз добре зограц карсцель − гвари Андри дїдови. ПОВЯЖ ЧИСЛА

Кед сцеш знац хто бежи на тротинету, повяж числа од 1 по 55.

Гоч випатраю цалком єднаки, медзи тима двома Дїдами Мразами єст аж дзешец розлики. Попробуй их найсц.

21

REBUSI

ГВИЗДА

Avtor: M. Р.

КРИЖАЛЬКА

Ту седем фалатки виштригнути одкальшик, алє лєм єден зоз тей гвизди. Хтори?

ЛА

ВИ

РИ

НТ

Горизонтално: 1. Велька бара при валалє; 2. Їжово дзеци; 3. Одпочивац ше у полусну; 4. Дом, хижа або...; 5. Ремеселнїки хтори мурую; 6. Нє гладке, алє...; 7. Жителє Азиї; 8. Заврец дзиру. Кед точно ришиш горизонтални колони, у вертикалней колони (у кругох) достанєш мено и презвиско найславнєйшого и пред Новим роком найчеканшого старика.

Славко скоро закончел Дїда Шнїжнїка. Пошол ище найсц даяки гарчок лєбо шерпеню Дїдови место шубари, алє шнїг так вял, же ше хлапец страцел. Круци ше, огляда, алє нє видзи дражку ґу Шнїжнїкови. Помогнї му.

20

– Ципели ми брудни! Брудни! – скричал вон ище раз и бул готови заплакац, алє го хтошка вжал под пазухи и видзвигнул го на високи подиюм. Була то його учителька. Коло подиюма обачел тераз и цалу свою класу. Швидко ше зогнул ґу учительки и гуторел єй швидко як кед би ше давел: – Учителько, мойо ципели брудни. Вчера сом ходзел по Дзвонаровей бари, а вечар сом ципели лєм ошкрабал з чутку. Поведзце им то! Вони нє видза, думаю же су чисти. И мац дума же су чисти, бо сом єй сциґанєл. Учителька ше ошмихла и з гордосцу у очох му шептала: – Мили, добри мой Владку, нє мушиш буц таки скромни. И я видзим же твойо ципели найчистейши и же заслужуєш тоту чесц. А же ти ище вше видзиш бруд на нїх, то лєм доказ же зме ше нє спреведли кед зме це вибрали за найшоровшого! Кед Владко видзел же и то було даремно, дзвигнул ше же би ище раз одгоре скричал людзом же ше спреведли, же вон нєшорови, же нє заслужує чесц и довириє котре му указую. Алє нє могол повесц нїч. Кляпканє го заглушело, одушевени людзе кричали так же анї сам себе нє чул. Прето ше розплакал, пред очми му ше замуцело, цали пияц зоз шицкима людзми скапал за завису слизох и трацел ше. Червени колєчка вибивали з молги и надбеговали на ньго. Вон ше поцаговал назад, алє нараз за собу осетел празне... Престрашени Владко ше таргнул зоз сна. Твар му була мокра, а перинка ше зошлїсла з посцелї. Под облаком когут трепал з кридлами и оглашовал рано. Владко швидко скочел и одбегнул до приклєта. Ципели ище вше були под ренду под фоґашом як их вечар охабел. Кед мац вошла з двора до приклєта, зачудовала ше: – Владку, чом же ти так вчас станул? Владко бул цихо. Чухал ципели же би були таки яки их видзели людзе на пияцу, яки их видзела мац, а и його учителька.

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА

ДЕЯН АЛЕКСИЧ Познати сербски писатель Деян Алексич народзени 1972. року. Написал петнац поетски и прозни кнїжки за дзеци и за нїх достал вельо награди. Автор є даскелїх театралних фалатох за дзеци. Окреме є ценєни як познаватель живота и дїла цара Азбучка Першого. Праве за роман „Чудесни подвиги Азбучка Першого у трицец буквох” достал награду Раде Обренович за найлєпши роман за дзеци и младих у 2015. року, хтору додзелюю Змайово дзецински бависка.

ЧУДЕСНИ ПОДВИГИ АЗБУЧКА ПЕРШОГО У ТРИЦЕЦ БУКВОХ ... Шлїдуюци дзень бул єден од тих кед ше цар пита чи вообще вредзи учиц букви. − Мнє тото постава барз допите – гварел вон учительови такой на початку годзини. − Алє, Вашо Височество, нє можеце тераз прервец. Уж сце научели вельо букви – одшмельовал го учитель. − А кельо букви ище єст? − Га, так... Треба вам ище лєм половку половки од того цо сце научели потераз же бисце сцигли до половки. Царови ше од тих рахункох закруцело у глави, а дзека за ученьом пирхла. − Добре – здихнул цар – научим половку, а вец досц. − Гоч цо! Вец бисце були полуписмени – спроцивел ше учитель. То таке исте як кед бисце були, наприклад, полуцар. −Я полуцар!? Озда видзиш же я єден цали цар! Гоч цо на мнє дотхнєш, дотхнул ши цара! −Прето Вам гварим, нє швечи ше єдному царови, хтори цали,же би звладал лєм часц буквара. Цар глїбоко здихнул и покивал з главу. − Ах, писньочки, стихи, рими... А могол сом за тот час побед зиц у даєдней битки. −Тото будзе Ваша найвекша побида, Вашо Височество!... Виривок

5

“Kostelqnikova w{enq” СТРЕТНУЦЕ РЕЦИТАТОРОХ

МИКОЛА СКУБАН

ДЗЕ БУЛ ДЇДО МРАЗ Дїдо стари цо го Мраз волаю ходзел влонї и по нашим краю. А дзе пошол, дзе ше шлїд му траци? Цо вон робел за дванац мешаци? Дзе вон бива, як му час прецека? Яки гласи о нїм чуц з далєка? ЯНУАР Кед подзелєл дарунки, бависка, почувствовал: „реума” го сциска. Одпочивал свойо цело старе у мешацу жимним – януаре. А шерцо му радосно трепеци з дарунками же зрадовал дзеци. ФЕБРУАР Дїдо тераз дал подштригац браду, та надумал порихтац пресаду, алє днї у фебруаре кратки – нїч нє зробел у своєй заградки. Шеднул себе, так, єдну соботу, та направел плани за роботу. МАРЕЦ Мал вон вельо роботи у марцу: орац польо, роляц, зашац ярцу, пирскац древка, нїщиц гушенїци або лозу одкриц у винїци. Нє закончи шицко цо у планє – за идуци мешац то останє. АПРИЛ На початку мешаца априла робота му одразу ожила: на моторки ходзел до роботи, та допатрал польо и чокоти. А слунечко лагодно го греє – нагнало го най и бунду знєє. МАЙ Гоч єст швета у маю мешацу, аж на єшень Дїдо прима плацу.

6

Алє нїч то! Єшень го дочека, а яр кажда красна за чловека! Радовал ше, слухаюци з краю як ше дзеци бавя и шпиваю. ЮНИЙ Кажде дацо скончи у юнию: дахто школу, дахто ґимназию... Дїдо нє ма дзеци таки мали, и унуки уж повирастали, та вон теди будзе поцешени кед ми маме цо лєпши оцени. ЮЛИЙ Зрею вишнї, яблука и шлївки и тирваю лєтнї одпочивки, А Дїдо Мраз – так шицки гуторя – слунковал ше на побрежю моря. На слунку є скоро таки исти як и шицки купаче-туристи. АВҐУСТ Зоз авґустом пришли бриґи нови: нє сцело ше заш робиц Дїдови, бо уж звикол лєнствовац на плажи, алє дома лєм робота важи: кукурица би ше вижинала, а цвикла му у коровчу цала! СЕПТЕМБЕР У септембре син писал Дїдови най зохаби валалски дильови; та най придзе до варошу бивац, у пензиї дакус поуживац. Алє Дїдо руцел то до „коша”, бо му валал милши од вароша.

ОКТОБЕР У октобре кратши дзень од ноци и уж зрею остатнї овоци. Прето Дїдо роби без прериву док му витор кива браду шиву. Землєдїлци вєшенї нє дриму: зазберую урожай за жиму. НОВЕМБЕР Одпадує у новембру лїсце... Прето треба ушориц обисце: двор заметац и напрез капурки, заклац швиню, понадзивац гурки, купиц ище за жиму огриви... Аж вец годзен цалком буц щешлїви! ДЕЦЕМБЕР Цали мешац децембер Дїдови прешол так же пошол ґу синови до варошу и бул на госцини. Нащивйовал велї тарґовини и куповал дарунки за дзеци... Значи: знова вон ґу нам прилєци.

Руске културно-уметнїцке дружтво „Др Гавриїл Костельник” у Кули и того року було домашнє традицийному Стретнуцу рецитаторох хторе ше каждого року у новембру отримує у рамикох манифестациї „Костельникова єшень”. Програма була у голу Основней школи „Петефи бриґада”, дзе нашо дзеци зоз наставнїцу руского язика маю и наставу руского язика як виборного предмету. У катеґориї младшого возросту рецитовали школяре нїзших класох: Лара Сопка, Лїляна Кнежевич и Мария и Наталия Жирош зоз Кули, Антоний Контра и Митро Уйфалуши зоз Вербасу, Лана Хорват и Даниєла Бицок зоз Нового Орахова,

Катарина Недич зоз Коцура, Минеа Югас зоз Руского Керестура и Милица Михальовски зоз Дюрдьова. У катеґориї штреднього возросту наступели школяре висших класох: Валентина Салаґ зоз Дюрдьова, Божидар Загорянски и Матия и Мина Шеремет зоз Шиду, Матей Шепински зоз Руского Керестура, Дияна Канюґа зоз Кули и Теодора и Ирена Ванчик зоз Сримскей Митровици. У старшим возросту того року рецитовали лєм Тимеа Будински и Мирослав Малацко зоз Руского Керестура. За участвованє на Стретнуцу школяром помагали научиц крашнє рецитовац: наставнїца Славица Мали у Вербаше, Амалия Ковач и наставнїца Мария Стрибер у Кули, Весна Дринчич Дїлас у Коцуре, Яким Гарди у Дюрдьове, наставнїца Сенка Бенчик у Новим Орахове, наставнїца Златица Сивч Здравич у Шидзе, Ивана Дудаш у Руским Керестуре и професорка Моника Абодї у Сримскей Митровици. Найзаступенши були стихи Меланиї Римар, алє и других руских писательох. Р-р

ПЕСТОВАНЄ РУСКОГО ЯЗИКА ЗА НАЙМЛАДШИХ У Предшколскей установи „Радосне дзецинство”, у обєкту „Палчочка” у Новим Садзе и у тим школским року будзе орґанизована настава пестованя руского язика за наймладши дзеци. Приявели ше вецей як двацецеро дзеци. З нїма будзе робиц вихователька Александра Колбас, а годзини буду каждей стреди од 18 по 19 годзин. Там ше дзеци буду бавиц, учиц ше рецитовац и шпивац, и слухац приповедки и писньочки на своїм мацеринским язику. М. Р.

19

“Kostelqnikova w{enq” ШКОЛЯРЕ ЗОЗ ПИСАТЕЛЯМИ

Т

огорочну културну манифестацию „Костельникова єшень” з вельку радосцу 6. новембра отворели школяре у Основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. Госцох писательох привитала Хелена Пашо-Павлович, директорка Школи, а о їх литературней творчосци за наймладших читачох бешедовал Микола Шанта, одвичательни редактор видавательней дїялносци у НВУ „Руске слово” Перше ше зоз своїм рукописом новей кнїжки „Котульки и ґомбульки” представела писателька Ирина Гарди Ковачевичова, а потим найновши писнї зоз рукописа „Дуга дзецинства” пречитала Ксения Лїкарова. Школяре нїзших класох нє лєм

же з увагу слухами госцох, алє на тим литературним стретнуцу активно участвовали. Друга часц програми у керестурскей школи була за школярох висших класох. Їм писателька Мелания Римарова пречитала єдну приповедку, а вец их поволала же би од своїх дїдох и бабох понаучовали руски народни писнї за дзеци, та же би их по слали до Редакциї „Заградки”, дзе ше пририхтує окремну кнїжку такей поезиї. И векшим дзецом Ксения Лїкарова зоз Миклошвцох пречитала даскельо ище нє

18

обявени писнї и виволала им як ше научела приповедац, а вец и писац по руски, гоч єй то нє мацерински язик. Окрем поезиї, на програми було и музични точки хтори дзецом подаровала солистка Ана Римар. „Костельникова єшень” зоз своїма програмами обрадовала и школярох нїзших класох у основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре. Писательох привитала Снежана Шанта, наставнїца руского язика у тей школи, а о Гавриїлови Костельникови бешедовал Микола Шанта. Даскельо писнї зоз рукопису своєй першей кнїжки пречитала Ксения Лїкарова зоз Миклошевцох, а потим ше дзецом зоз стихами представела Мелания Римарова. У музичней часци стретнуца шпивала Танита Ходакова. У рамикох 22. манифестациї „Ко стельникова єшень” 14. новембра у Коцуре отримана и Литературно-музична програма у Етно клубу „Одняте од забуца”. Школяре руских оддзелєньох Школи рецитовали, шпивали и ґлумели, а представени и авдио запис кнїжки „Ровнї цар” Владимира СабоДайка. О авторови приповедкох бешедовал проф. др Михайло Фейса. У Етно клубу отворена и вистава подобових роботох.

МАРИЯ С. ГОРНЯК

ДЇДО МРАЗ

В

итор ше бавел зоз жовтим лїсцом хторе ище остало по древох и розношовал го геваль-тамаль. Тото со скорей поопадовало, лєжало мертве под древами. Остатнї днї децембра. Дзеци чекаю же ше до їх валалу Дїдо Мраз привеже на санкох у хторих буду запрагнути били конї. На пишних каркох буду мац бренчки, завязани зоз червенима машлїчками.

– О, яке би то дожице було... Шнїгу по колєна, цо думаш... гвари єден хлапец свойому товаришови – а на санкох шедзи Дїдо Мраз з дарунками. Идзе през валал, дзеци вибегую вонка, бо чую бренчки. Вон нашмеяни, твар му опалєна од витру, розчервенєна, а баюси повикруцани. Дзелї нам дарунки. Ми шпиваме, кричиме, вешелїме ше, а шнїщок лєм веє и веє... Шицко випатра як у даякей сказки... Сон ше дзецом виполнєл, алє нє цалком. Дїдо Мраз им подзелєл дарунки у школи, алє нє пришол до їх валалу на санкох. Новорочне рано ошвитло под шнїгом. Кед дзеци поотверали свойо ище поспани очка, закуковали през облак и видзели же улїца била, а шнїщок веє. Того дня було квичаня, оруцованя и санканя. Так Нови рок принєсол шицким дзецом вельо радосци.

ТАМАРА ХРИН

ПОРАДА У БАБОВИМ ДВОРЕ У бабовим дворе нєшка одлучене зоз шекеру одрубац древо висушене. Кандурови барз нєправо, и тащки ше спроцивели, а и дзеци зармуцени, бо хижку на древе страцели. Баба на то одвитує: – Огриву за жиму порихтац мушиме, пецик у кухнї з древом розпалїме! Бухти напражиме, зоз маджуном намасциме, та ше при пецику шицки засладзиме! Кандурови ше баюси такой закивали, а тащки радошнє ґу комину злєтовали. Вредни дзеци баби помагали, а кед ше бухти понаєдали, при цеплим пецику сити шицки поспали.

МИКОЛАЙ Рушел наш Миколай з далєкого краю, на златних саночкох шейсц єленї го цагаю. Ма вон вельку торбу, полну з бависками, зоз бабками и лабдами и зоз бонбонами. Шнїг уж давно пада, дзеци ше радую и свойо ципелки до облакох вискладую. Я свойо ципелки крашнє очухала, до облака положела, а облак сом одхилєла. Вец сом хижу спораєла, и бабки сом поскладала, же бим така вредна Миколая зрадовала. Леона Тиркайла

7

НИКОЛА ПУТИЧ

О. Пошта, пушка, пишкота... пита

Нє знам як то було на другим боку, алє у нашим обисцу була права шветочносц кед мац напекла пити. Од додня рана зме ше оштрели за хвильку кед округла тепша будзе винята з релни и охабена най ше охладзи, досц високо, же би ю анї єден од можлївих напашнїкох нє могол долапиц. А я, анї два, анї три, алє – гоп, та такой за горуцу тепшу и ище горуцейшу питу. Ееее, ееее..., нє роби ше так. Рушме шором. Пита наймоцнєйше, найсилнєйше, най-най єдзенє на швеце. Хто гвари? Горуца пита – чиста хорота. Якиш Сима стрепал до устох вельки фалат пити з бундаву, а вец нє сцел же би ше знало о тей галавосци, тримал уста заварти, бо зоз питу нє могол анї вонка анї нука. А пита пече, а пече! Лєдво ше єй ментовал, алє вец го штирме лїкаре лїчели од чежких пошлїдкох горуцей пити з бундаву. Алє, то ище вше нє прави початок тей чудней приповедки о питох. Гваря же раз дзешка бул єден княз шмели и барз моцни и же ше зарекол же будзе єсц лєм пити, бо их так барз люби же то анї задумац нє мож. А кед себе таки вельки князове дацо вежню до глави, вец тото и витворя, окреме кед дацо таке вельке, пресудне и славне як – пита. Єдол тот княз пити, єдол... Єдол рано, єдол за ужину, а за полудзенок му пекли Князовску питу. Пополадню би поєдол фалаток-два праве винятей з пеца пити порихтаней за вечеру, а кед шеднул вечерац, кладли на стол опрез нього вельки коцки пити. Вноци ше му койцо привид зовало... яґод... пришли нєпознати людзе и поєдли цалу питу. Будзел ше окупани у дзевец знойох плачуци: – Пити! Пити! Пити... Пити... Його слуга у таких ситуацийох поволовал другого слугу хтори пораєл хижи, най го порадзи. И так то було покля стара князова кухарка, хтору даєдни волали Питова Мац, нє видумала специялитет – жимну питу. Стала судзина, такой за дзверми, же би ю слуга – камердинер могол вжац. И накадзи княз

8

Школяре авторе

ПИТА почнє стукац и кричац: Питиии... уж пита була у його устох. Так би ше тот князовски самоглашнїк: ииии... страцел у сладосци прелїґнутого фалата. Алє, днї вельо, а князова зависносц нєпреривно росла. На князовим дворе барз наградзовали каждого хто принєсол нови рецепт за питу. Бо, нє шмеме забуц же людзе у князовини барз любели свойого княза. А Князова кухарка знала вельо способи за князово пити. Начишлїме лєм даскельо: пита зоз сиром, гужвана, пита без сира, алє зоз шметанку, пита з вайцами и тота позната, славна пита з бундаву. Зоз покриву, зоз шпинатом, зоз орехами, зоз сухим грозном, зоз яблуками и зоз хлєбичком...

– Питииии! Питииии! – кричал нєзаситни княз. Нє знаме цо ше на концу шицких концох случело зоз тоту князовину. Княза тайомнє волали: Питово дзецко, алє то нє таке важне. Остала приповедка и нєзаситне жаданє за питами. И нєшка, гоч Княза давно нєт, мож чуц: Питииии! Покля у округлей тепши нє почервенї велька пита. Преложела А. Р.

ЛАМПАШ Лампаш ше хасновало у давних часох, кед ище нє било струї, за ошвиценє. До лампаша ше сипало витрион. У лампашу бул ґнот, та кед ше го вицагло и запалєло зоз ширку, вон горел. Бул направени зоз металу, а горня часц була зоз скла.

Kristina Kova~, 6 roki, Novi Sad Лампаш ше хасновало у хлїве кед ше кармело статок, а кладло ше го и на коч кед ше ишло на польо. МАЧИЧКА И КВОЧКА Людзе ношели лампаш и ошвицовали драгу кед вечарами ходзели до сушедох на други салаши. Єдна чарна мачичка Корнелия Будински, IV чувала курово ваїчка. Руски Керестур Кед дахто сцел ваїчка вжац, вона го почала драпац. Зна мудра мачичка же ше з того ваїчка вилягнє курчатко чарно-биле, и миле. Квочка на гнїздзе длуго шедзела, а кед барз вистала, мачичка ю одменєла. Вец ше квочка по гумнє дакус шпацирала, а мудра мачичка гнїздо єй чувала. Тераз ше чудую людзе, цо зоз того будзе: чи мачка вилягнє курчата, чи квока вилягнє мачата. Марина Медєши, III, Коцур

ОСОБА ХТОРУ ЛЮБИМ И ПОЧИТУЄМ

Особа хтору любим и почитуєм то Ана. Вона ма кратки, кафово, кандрасти власи. Очи єй кафово, а ґамби дакус векши и полнєйши. Лїца єй червени, а цело худе. Ана тренира ритмичну ґимнастику. Интересантна є и зна дакого нашмеяц так же од шмиху аж слизи чуря. Барз є дружтвена. Пригварям єй лєм же є лєнїва кед треба попораїц свою хижу. Кед ше бавиме, вона вше ма идеї за даяке нове бависко. Зна чувац тайни, и кед єй дацо повем, вона то нїкому нє вивола. Кед ю дахто увредзи, зна ше нагнївац. Любиме вєдно препровадзовац шлєбодни час. Дараз лєм шедзиме и приповедаме. Часто ше бавиме так же ше змагаме у ґимнастики. Дакеди видумаме нове бависко, та ше вец и годзинами бавиме. Ану любим и почитуєм, бо є интересантна и добра товаришка. Любим ю и прето же чува мойо тайни и кед єй при мнє дацо завадза, нє обраци ми хрибет, алє ми пове цо єй завадза. Милица Петрич, VI, Нови Сад

ДИЖДЖОВНИ ДЗЕНЬ Диждж найчастейше пада вєшенї. И зна буц допити. Єдного рана кед сом станул и вишол на двор, видзел сом же пада диждж. Нєбо було барз похмарене. Дул и витор. Порихтал сом ше до школи. Мушел сом вжац амрел, обуц чижми, облєчиц виндякну и положиц на главу шапку. На драже нє було нїкого. Кед сом ше врацел зоз школи, робел сом домашнї задатки. Попатрел сом през облак и видзел сом на драже вельо бари. Вечар кед сом ше рихтал спац, чул сом як вонка гирми. Злєкол сом ше. Кед пада диждж, нє треба исц вонка хто нє муши. Михал Хромиш, III, Дюрдьов

Mariy Skuban, III, Kocur

17

ВЕСНА ВИДОЄВИЧ-ҐАЙОВИЧ

Школяре авторе СТРЕТНУЦЕ ЗА ПАМЕТАНЄ Мам вельо пайташох и пайташки. Даєдни аж и зоз другей держави. Мам и вельо стретнуца хтори будзем длуго паметац. Єдно таке було кед сом упознал Мадяра хторому мено Акош. На лєтнїм розпусту мойо пайташе и я пошли на одпочивок до места Чардак на Делиблатскей писковини. Там було вельо дзеци, младих и фамелиї зоз цалей Сербиї и зоз Болгарскей. Кед зме поохабяли ствари у хижох, вишли зме вонка поупознавац ше зоз другима дзецми. Упознал сом ше зоз Акошом. Вон нє барз зна приповедац по сербски. Я на Чардаку бул першираз, а вон тото место нащивйовал и скорейших рокох през розпуст. Познал околїско, та ми указовал интересантни места. Бавели зме кошарку, фодбал и тенис. Вон зна крашнє танцовац, а я нє, та ми вон помагал научиц танци хтори ше там на лєтованю звичайно танцує. Швидко сом понаучовал, та сом крашнє препровадзел тот вечар кед ше танцовало. Нє шедзел сом як даєдни дзеци хтори нє знали тоти нови танци. Акош и я нє приповедали на истим язику, алє зме ше заш лєм добре розумели. Любел бим упознац ище таких добрих людзох як вон, алє, нажаль, таких єст вше менєй. То мойо стретнуце за паметанє. Любел бим пойсц Ivan Se}edi, IV, Verbas на таке стретнуце и идуцого року и упознац ище даєдного пайташа хторого будзем вше паметац. Никола Салонтаї, VIII, Коцур

Nikola Peura~a, IV, Biki~ Dol

ФИТЮЛА Дакеди давно людзе ше облєкали до иншаких шматох як нєшка. Одати жени на главох ношели фитюли. По доме ношели фитюли зоз обичного платна, хтори нє були таки украшени як святочни фитюли. Фитюли за святочно були зоз шлїзкацого платна. Були у рижнородних фарбох и мали по себе вельо блїщаци златка и перли. Мнє ше барз пачи тота часц облєчива. У баби сом опатрала стари слики и видзела сом же женом фитюли барз крашнє стали на главох. Ребека Семан, IV, Руски Керестур

16

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО У нєшкайшим чаше єст барз вельо нови чуда технїки: лаптоп, мудри телефони, авта, машини и вшелїяки апарати, а у прешлосци нє було нїч од того. Теди себе дзеци сами правели бависка. Дзивчата правели бабки зоз чуткох, а власки зоз кукурици були бабком власи. Хлапци зоз палїчкох правели паридї, та цильовали дзе надумали. Кед ше сцели фодбаловац, наполнєли стару ботошу зоз рендочками, та им то була лабда. На полю ше дараз чежко робело. Нє було комбайни и трактори. Место нїх людзе жем обрабяли з мотиками, а плуг цагали воли. У школи дзеци нє мали теки и кнїжки, алє писали на древених таблїчкох. Кед виписали таблїчку, шицко мушели висцерац зоз шпунджию, же би могли далєй писац. До школи мушели ношиц чисти шмати, та дараз лєм усипали до лавора цеплей води и так поуцерали зоз влажну ренду забрудзене место. Пейґлало ше зоз желєзну пейґлу до хторей ше кладло жирячку. Кед людзе мушели у красних шматох пойсц даґдзе далєко, шедали до древеного коча хтори цагал конь. Найчастейше на кочу ходзели на польо. Так було дакеди. Людзе ше знаходзели як знали. Нє знам, алє можебуц теди живот бул красши як тераз. Серґей Пап, IV, Дюрдьов

БАБОВ КРАЧУНСКИ ЛЕПИНЬ

И

ще ше анї нє розвиднєло, а я станула. Стоїм на дзверох и припатрам ше на бабову кухню. Якош є иншака. Шицко ше швици, блїщи, пахню видумовани єдла. Так и паметам швета, по пахох. Як кед би кажде швето, окрем вешеля и дожицох, мало и свойо хмарки пахох. − А ти наисце вчас станула! – дочекала ме баба. − Сцем ци помогнуц – гварим и приходзим ґу баби. Вона ше лєм шмишка. − Можем я сама. Лєм ше ти зваль ту, на посцель, док я нє замишим крачунски лепинь. За Крачун ше окрем печеного меса, рихта и лепинь и до ньго ше кладзе стриберни пенєж. Баба вяже чисти фартух, модлї ше Богу, а вец до червеней джобкастей ванґли сипе води и додава муки. Миши цесто и цошка ми приповеда. Алє мнє лапаю дримоти и єй глас чуєм з якейшик глїбини як цо и крачунски обичаї приходза з давнїни. Кед сом ше зобудзела, а стол уж бул поставени, шицки у обисцу пооблєкани, дїдо ше врацел зоз церкви. Док ше умивам, брат на мнє патри крижом. − Ти видзела дзе баба положела динар. Сцеш го и того року ти найсц? Нє вери ми же сом нє видзела, бо сом заспала. Коло того стриберного динарчка вше ше оначиме. Вериме до бабовей приповедки: хто найдзе динар у своїм фалатку крачунского лепиня, будзе щешлїви цали рок и кажда робота му будзе исц од руки. Баба кадзи шветочне єдзенє. Дїдо палї швичку и чита Оченаш. Вец баба бере лепинь и ламе з нього ВЕСНА ВУКАЙЛОВИЧ каждому. Раз гварела же ше тот лепинь нїґда нє реже з ножом, же би домашнього нє болєл хрибет. Перши фалаток дава домашньому, а вец шицким шором. Ґаздинї, оцови и мацери, мнє и братови и случайному преходнїкови. Єме галаво, ламеме себе зоз лепиня мали фалатки, длобеме до отрушинкох, глєдаюци динарчок. Брат меркує Кажди хлапец юнак прави, на мнє и на шицких коло себе. Нєсцерпезлїво чека хто моцнєйши од першей любови! найдзе динар. Пламеньчок зоз швички ошвицел стол и А кед ше любов зоз шерцом побави метални блїск клїпнул под скорку. такой сцекнє як без глави! − Бабо, нє охабела ши фалаток за нину Стану. Одлам и єй дакус, та єй однєшем – гварим одразу радошнє. Вецка ше важни прави Баба такой прилапела. Нєправо єй же ше сама нє же є моцнєйши од першей любови! здогадла. − Ух, як сом лєм забула, а Стана така хора! Ниа, полоШмело стоїм дзе два чарни очка, жим до ташки и меса и колача, та док ше наєме, однєшце єй. дзе мала, нїжна сарньочка, До нини Стани на конєц двора водзи утапшана дражи прето сом юнак прави, ка у шнїгу. Кд зме вишли, брат гвари: юнак першей любови! − Сиґурно баба того року забула положиц до лепиня динарчок. Я поєдол два фалатки и ... Перша любов ґу гвиздом ме воздзвигує, − Нє забула баба. У ниновим Становим фалатку є, там дзе лєм юнак першей любови сцигує! видзела сом – гварим братови. Най вона найдзе динар, єй Прешпивала М. Р. треба виздравиц. Брат нє гварел нїч, лєм змахнул з главу.

ЮНАК ПЕРШЕЙ ЛЮБОВИ

Преложела М. Р.

9

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

Школяре авторе

ЕВХАРИСТИЯ

И

сус Христос установел Пресвяту Евхаристию на Тайней вечери зоз апостолами на Вельки штварток. Теди вжал хлєб и вигварел слова: „Вежнїце и єдзце, то мойо цело”. Потим вжал чашу вина и гварел: „Пийце з нєй шицки, бо то крев моя нового завиту, котра ше прелїва за велїх на одпущенє грихох”. Ище додал: „То робце на мой спомин”. Власц претворйовац хлєб на Исусово цело, а вино на Исусову крев вон дал апостолом, а апостоли владиком и священїком. Була то перша Служба Божа. Од теди священїки на цалим швеце каждого дня служа Службу Божу. На нєй ше хлєб и вино претворюю до Цела и Креви Исуса Христа. Священїк вигваря слова претваряня у мено Исуса Христа. То ше вола Евхаристия. Вец ше людзе причащаю, т.є. примаю Иуса под видом хлєба и вина. Евхаристия ше чува у церкви на пристоку у позлаценим кивоце. Там вше живи Исус, прето у церкви гори вичне шветло. Пресвята Евхаристия вельки дар Божей любови и доброти. Вона нам звекшує ласку Божу, чисци нас од лєгких, а чува од чежких грихох.

МОЛИТВА ПРЕД СВЯТУ ПРИЧАСЦУ

КРАЧУНСКА ВИНЧОВАНКА Нєшкайшу радосц преповесц нє мож, же сам Створитель постал наш приятель. Сина свойого послал як худобного, же би нам милосц врацел хтору Адам у раю страцел. Же би нам дал мир и задовольство, хторе жадало цале чловечество. Зато и я полни радосци приходзим ґу вам з Божу радосцу, тайну шерца свойого вам одкривам. Най вам Господь да вецей днї уживац у радосци, веселосци Крачун дочекац. Христос раждаєтся!

10

Верим, Господи, и признавам же ти наисце Христос, Син Божа живого, котри ши пришол на швет спашиц гришних, од котрих перши я. За учашнїка Вечери Твоєй тайней прим ме нєшка, Сину Божи, бо нє повем тайну нєприятельом Твоїм, анї Ци поцилунок нє дам як Юда, алє як збойнїк споведам ци ше: Здогадай ше на мнє, Господи, кед придзеш у царстве твоїм! Здогадай ше на мнє, Владико, кед придзеш у царстве твоїм! Здогадай ше на мнє, Святи, кед придзеш у царстве твоїм! Же би ми нє було на суд анї на осудзенє причащанє зоз святима твоїма тайнами, Господи, алє на виздравенє души и цела. Аминь. Боже, милосердни будз мнє гришному. Боже, очисц грихи мойо и помилуй ме. Без числа сом согришел, Господи, пребач ми!

У ДВОРЕ ВЄШЕНЇ Мой двор вельки. У нїм єст вельо древа и квеца, а вєшенї и лїсца. Трава почина буц жолта. Древа зоблєкаю свойо жолти сукнї. Златне слунко вше слабше греє. Часто падаю дижджи. Кед жимнєйше, мачки пойду до пиньвици, бо там пец, та ше при ньому грею. По цалим дворе єст вельо сухого лїсца. На жем падаю и висхнути конари. У дворе маме вельо плоди хтори я любим єсц, а то шлївки, яблука, грозно и орехи. Вєшенї, як и велї людзе, и ми у дворе мали кукурицу хтору зме руцали до чардаку. Помагал сом родичом и додавал цо требало. Кед сом ше сцел бавиц, наруцал сом на громаду вельо лїсца и вец сом скакал по нїм. У заградки на яр з маму садзиме вшелїяке квеце. Тераз воно спрете и смутне, бо му одпадує лїсточко по лїсточко. Кажду рочну часц мой двор иншак доживює. Я го найволїм на яр и влєце, бо теди зрею вишнї, черешнї и ягоди, а тоти овоци найволїм єсц. Алексей Салонтаї, IV, Коцур

Bo}larka ]ere, V, Ba~ka Topoly

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ

Martina Barna, II, Kula

ЄШЕНЬ Пришла єшень. Зоз древох опадує лїсце. Часто падаю дижджи. Єдна Фебронка ше шпацирала по лїсцу и шмеяла ше, прето же барз люби єшень. Люби ю прето же ше теди почина топиц, а вона вец шедзи при пецу. Кед ше зограла нука, вишла себе назберац красни лїсца. Под єдним лїсцом була счупена мала, замарзнута птичка. Фебронка ю посановала. Вжала ю до рукох и зограла ю. Випатрало же єй лєпше, та ю Фебронка пущела. Птичка сцела полєциц, алє ю витор оддул. Почал падац диждж, та єй Фебронка на главу положела лїсце место амрела. Док панує така дижджова єшень, Фебронка ше стара о птички. Лора Новакович, III, Руски Керестур

Людзе ше медзи собу барз розликую. Нїхто нє совершени. Шицки маю и добри прикмети, алє и нєдостатки. О себе нє думам же сом найлєпша, а пайташки и пайташох любим кед су щири и вирни. Нє любим таких хтори нє гуторя правду и хтори нє знаю чувац тайни. Думам же я ґу своїм пайташком досц добра и чувам тайни хтори ми виволаю. Барз сом комуникативна. Любим упознац нових товаришох, прето их мам вельо. Вше сом нашмеяна и розположена. Кед ме дахто пробує уквилїц, нє обрацам увагу. Кед сом нє у дзеки, знам ше повадзиц, окреме кед ме дахто провокує. У шлєбодним чаше ше дружим зоз своїм дружтвом. З нїма любим франтовац и шмеяц ше. Нїґда нам нє допито. Барз зме зложни. Любим помагац и товаришом и родичом. Вше сом ту, кед им треба помогнуц. Любим печиц колача и пораїц. Кед ше мац враци з роботи, радосна є же обисце попораєне. Любела бим постац дохторка. Думам же сом нє погришела у тим цо сом написала о себе, гоч нє любим вельо бешедовац о своїх прикметох и хвалїц ше. Тамара Чордаш, VIII Дюрдьов

15

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

З

И

Ї

МЕЛАНИЯ РИМАР

ЩЕШЛЇВИ ДЇДО МРАЗ

Гоч гет далєко Дїдо Мраз бива, шицких ту позна, ґу нам ше оздзива. Хто бул добри, вон без гришки зна. Озда вельки очи и на хрибце ма. Ма Дїдо Мраз и два пари уха: хто вше финка, вон за дзверми слуха. Алє и финкацих Дїдо Мраз зрадує. На два уха слуха, на два випущує. Та на концу шицким дарунки подзелї, бо и вон щешлїви кед дзеци вешелї.

14

11

СКАЗКА ЗОЗ КАРПАТОХ

О МАЛЮЧКОМУ ЗАЯЧКОВИ

Б

ул раз єден заячок, малючки, шивучки. Ходзел ше напасац на пажичку. Паше, паше, и з хвосциком треше. Вше става на заднї лабки, попатри доокола себе, чи нє бежи нєприятель. Зажадал ше заячок водички. Одскакал ґу поточку, напил ше чистей водички и врацел ше на пажичку. Паше, паше и з хвосциком треше. Уж и слунечко приграло, и його такой дримоти влапели. Станул на заднї лабки, вигребал долїночку-дзирочку и лєгнул одпочинуц. А у тот час ше рушел стари пшиско на польо глєдац своїм дзецом єдзеня. И натрафел на заспаного заячка... Сцел го роздрец, алє го посановал. Бо, як би йому було кед би його дзецко розтаргал шиви вовк? Преложел Дю. Латяк

ЯКИМ ОЛЕЯР

ДЇДО И ЗАЯЧКИ Пришол дїдо до загради, шедзи на лавочки, а там два заячки млади прицагли ше ґу мархвочки.

ОТОН ЖУПАНЧИЧ

МЕДВЕДЗ З МЕДОМ Скоч-лє брату, за медведзом!

– А прецо? Украднул ми гарчок з медом.

– А прецо? Його дзеци вигладнєли.

– А прецо? Лєси ше уж випражнєли.

– А прецо? Нє рошнє уж трава млада.

– А прецо? Бої ше же шнїг напада.

– А прецо? Гучи витор зоз сивера.

– А прецо? Бо го з югу нїч нє спера.

– А прецо? Така озда воля божа...

– Гоч цо! Кед ше цепли сили зложа, кед юг бурї вочи видзе, кед яр до нас нова придзе, облєче ше лєс до злата, наєдза ше медведжата – вецка скочим за медведзом, однєєм му гарчок з медом.

Обидвох их дїдо влапел за длугоки ушка, та з пруциком им витрепал блихи зоз кожущка.

12

13

СКАЗКА ЗОЗ КАРПАТОХ

О МАЛЮЧКОМУ ЗАЯЧКОВИ

Б

ул раз єден заячок, малючки, шивучки. Ходзел ше напасац на пажичку. Паше, паше, и з хвосциком треше. Вше става на заднї лабки, попатри доокола себе, чи нє бежи нєприятель. Зажадал ше заячок водички. Одскакал ґу поточку, напил ше чистей водички и врацел ше на пажичку. Паше, паше и з хвосциком треше. Уж и слунечко приграло, и його такой дримоти влапели. Станул на заднї лабки, вигребал долїночку-дзирочку и лєгнул одпочинуц. А у тот час ше рушел стари пшиско на польо глєдац своїм дзецом єдзеня. И натрафел на заспаного заячка... Сцел го роздрец, алє го посановал. Бо, як би йому було кед би його дзецко розтаргал шиви вовк? Преложел Дю. Латяк

ЯКИМ ОЛЕЯР

ДЇДО И ЗАЯЧКИ Пришол дїдо до загради, шедзи на лавочки, а там два заячки млади прицагли ше ґу мархвочки.

ОТОН ЖУПАНЧИЧ

МЕДВЕДЗ З МЕДОМ Скоч-лє брату, за медведзом!

– А прецо? Украднул ми гарчок з медом.

– А прецо? Його дзеци вигладнєли.

– А прецо? Лєси ше уж випражнєли.

– А прецо? Нє рошнє уж трава млада.

– А прецо? Бої ше же шнїг напада.

– А прецо? Гучи витор зоз сивера.

– А прецо? Бо го з югу нїч нє спера.

– А прецо? Така озда воля божа...

– Гоч цо! Кед ше цепли сили зложа, кед юг бурї вочи видзе, кед яр до нас нова придзе, облєче ше лєс до злата, наєдза ше медведжата – вецка скочим за медведзом, однєєм му гарчок з медом.

Обидвох их дїдо влапел за длугоки ушка, та з пруциком им витрепал блихи зоз кожущка.

12

13

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

З

И

Ї

МЕЛАНИЯ РИМАР

ЩЕШЛЇВИ ДЇДО МРАЗ

Гоч гет далєко Дїдо Мраз бива, шицких ту позна, ґу нам ше оздзива. Хто бул добри, вон без гришки зна. Озда вельки очи и на хрибце ма. Ма Дїдо Мраз и два пари уха: хто вше финка, вон за дзверми слуха. Алє и финкацих Дїдо Мраз зрадує. На два уха слуха, на два випущує. Та на концу шицким дарунки подзелї, бо и вон щешлїви кед дзеци вешелї.

14

11

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

Школяре авторе

ЕВХАРИСТИЯ

И

сус Христос установел Пресвяту Евхаристию на Тайней вечери зоз апостолами на Вельки штварток. Теди вжал хлєб и вигварел слова: „Вежнїце и єдзце, то мойо цело”. Потим вжал чашу вина и гварел: „Пийце з нєй шицки, бо то крев моя нового завиту, котра ше прелїва за велїх на одпущенє грихох”. Ище додал: „То робце на мой спомин”. Власц претворйовац хлєб на Исусово цело, а вино на Исусову крев вон дал апостолом, а апостоли владиком и священїком. Була то перша Служба Божа. Од теди священїки на цалим швеце каждого дня служа Службу Божу. На нєй ше хлєб и вино претворюю до Цела и Креви Исуса Христа. Священїк вигваря слова претваряня у мено Исуса Христа. То ше вола Евхаристия. Вец ше людзе причащаю, т.є. примаю Иуса под видом хлєба и вина. Евхаристия ше чува у церкви на пристоку у позлаценим кивоце. Там вше живи Исус, прето у церкви гори вичне шветло. Пресвята Евхаристия вельки дар Божей любови и доброти. Вона нам звекшує ласку Божу, чисци нас од лєгких, а чува од чежких грихох.

МОЛИТВА ПРЕД СВЯТУ ПРИЧАСЦУ

КРАЧУНСКА ВИНЧОВАНКА Нєшкайшу радосц преповесц нє мож, же сам Створитель постал наш приятель. Сина свойого послал як худобного, же би нам милосц врацел хтору Адам у раю страцел. Же би нам дал мир и задовольство, хторе жадало цале чловечество. Зато и я полни радосци приходзим ґу вам з Божу радосцу, тайну шерца свойого вам одкривам. Най вам Господь да вецей днї уживац у радосци, веселосци Крачун дочекац. Христос раждаєтся!

10

Верим, Господи, и признавам же ти наисце Христос, Син Божа живого, котри ши пришол на швет спашиц гришних, од котрих перши я. За учашнїка Вечери Твоєй тайней прим ме нєшка, Сину Божи, бо нє повем тайну нєприятельом Твоїм, анї Ци поцилунок нє дам як Юда, алє як збойнїк споведам ци ше: Здогадай ше на мнє, Господи, кед придзеш у царстве твоїм! Здогадай ше на мнє, Владико, кед придзеш у царстве твоїм! Здогадай ше на мнє, Святи, кед придзеш у царстве твоїм! Же би ми нє було на суд анї на осудзенє причащанє зоз святима твоїма тайнами, Господи, алє на виздравенє души и цела. Аминь. Боже, милосердни будз мнє гришному. Боже, очисц грихи мойо и помилуй ме. Без числа сом согришел, Господи, пребач ми!

У ДВОРЕ ВЄШЕНЇ Мой двор вельки. У нїм єст вельо древа и квеца, а вєшенї и лїсца. Трава почина буц жолта. Древа зоблєкаю свойо жолти сукнї. Златне слунко вше слабше греє. Часто падаю дижджи. Кед жимнєйше, мачки пойду до пиньвици, бо там пец, та ше при ньому грею. По цалим дворе єст вельо сухого лїсца. На жем падаю и висхнути конари. У дворе маме вельо плоди хтори я любим єсц, а то шлївки, яблука, грозно и орехи. Вєшенї, як и велї людзе, и ми у дворе мали кукурицу хтору зме руцали до чардаку. Помагал сом родичом и додавал цо требало. Кед сом ше сцел бавиц, наруцал сом на громаду вельо лїсца и вец сом скакал по нїм. У заградки на яр з маму садзиме вшелїяке квеце. Тераз воно спрете и смутне, бо му одпадує лїсточко по лїсточко. Кажду рочну часц мой двор иншак доживює. Я го найволїм на яр и влєце, бо теди зрею вишнї, черешнї и ягоди, а тоти овоци найволїм єсц. Алексей Салонтаї, IV, Коцур

Bo}larka ]ere, V, Ba~ka Topoly

ПРИПОВЕДАМ О СЕБЕ

Martina Barna, II, Kula

ЄШЕНЬ Пришла єшень. Зоз древох опадує лїсце. Часто падаю дижджи. Єдна Фебронка ше шпацирала по лїсцу и шмеяла ше, прето же барз люби єшень. Люби ю прето же ше теди почина топиц, а вона вец шедзи при пецу. Кед ше зограла нука, вишла себе назберац красни лїсца. Под єдним лїсцом була счупена мала, замарзнута птичка. Фебронка ю посановала. Вжала ю до рукох и зограла ю. Випатрало же єй лєпше, та ю Фебронка пущела. Птичка сцела полєциц, алє ю витор оддул. Почал падац диждж, та єй Фебронка на главу положела лїсце место амрела. Док панує така дижджова єшень, Фебронка ше стара о птички. Лора Новакович, III, Руски Керестур

Людзе ше медзи собу барз розликую. Нїхто нє совершени. Шицки маю и добри прикмети, алє и нєдостатки. О себе нє думам же сом найлєпша, а пайташки и пайташох любим кед су щири и вирни. Нє любим таких хтори нє гуторя правду и хтори нє знаю чувац тайни. Думам же я ґу своїм пайташком досц добра и чувам тайни хтори ми виволаю. Барз сом комуникативна. Любим упознац нових товаришох, прето их мам вельо. Вше сом нашмеяна и розположена. Кед ме дахто пробує уквилїц, нє обрацам увагу. Кед сом нє у дзеки, знам ше повадзиц, окреме кед ме дахто провокує. У шлєбодним чаше ше дружим зоз своїм дружтвом. З нїма любим франтовац и шмеяц ше. Нїґда нам нє допито. Барз зме зложни. Любим помагац и товаришом и родичом. Вше сом ту, кед им треба помогнуц. Любим печиц колача и пораїц. Кед ше мац враци з роботи, радосна є же обисце попораєне. Любела бим постац дохторка. Думам же сом нє погришела у тим цо сом написала о себе, гоч нє любим вельо бешедовац о своїх прикметох и хвалїц ше. Тамара Чордаш, VIII Дюрдьов

15

ВЕСНА ВИДОЄВИЧ-ҐАЙОВИЧ

Школяре авторе СТРЕТНУЦЕ ЗА ПАМЕТАНЄ Мам вельо пайташох и пайташки. Даєдни аж и зоз другей держави. Мам и вельо стретнуца хтори будзем длуго паметац. Єдно таке було кед сом упознал Мадяра хторому мено Акош. На лєтнїм розпусту мойо пайташе и я пошли на одпочивок до места Чардак на Делиблатскей писковини. Там було вельо дзеци, младих и фамелиї зоз цалей Сербиї и зоз Болгарскей. Кед зме поохабяли ствари у хижох, вишли зме вонка поупознавац ше зоз другима дзецми. Упознал сом ше зоз Акошом. Вон нє барз зна приповедац по сербски. Я на Чардаку бул першираз, а вон тото место нащивйовал и скорейших рокох през розпуст. Познал околїско, та ми указовал интересантни места. Бавели зме кошарку, фодбал и тенис. Вон зна крашнє танцовац, а я нє, та ми вон помагал научиц танци хтори ше там на лєтованю звичайно танцує. Швидко сом понаучовал, та сом крашнє препровадзел тот вечар кед ше танцовало. Нє шедзел сом як даєдни дзеци хтори нє знали тоти нови танци. Акош и я нє приповедали на истим язику, алє зме ше заш лєм добре розумели. Любел бим упознац ище таких добрих людзох як вон, алє, нажаль, таких єст вше менєй. То мойо стретнуце за паметанє. Любел бим пойсц Ivan Se}edi, IV, Verbas на таке стретнуце и идуцого року и упознац ище даєдного пайташа хторого будзем вше паметац. Никола Салонтаї, VIII, Коцур

Nikola Peura~a, IV, Biki~ Dol

ФИТЮЛА Дакеди давно людзе ше облєкали до иншаких шматох як нєшка. Одати жени на главох ношели фитюли. По доме ношели фитюли зоз обичного платна, хтори нє були таки украшени як святочни фитюли. Фитюли за святочно були зоз шлїзкацого платна. Були у рижнородних фарбох и мали по себе вельо блїщаци златка и перли. Мнє ше барз пачи тота часц облєчива. У баби сом опатрала стари слики и видзела сом же женом фитюли барз крашнє стали на главох. Ребека Семан, IV, Руски Керестур

16

ЯК ШЕ ДАКЕДИ ЖИЛО У нєшкайшим чаше єст барз вельо нови чуда технїки: лаптоп, мудри телефони, авта, машини и вшелїяки апарати, а у прешлосци нє було нїч од того. Теди себе дзеци сами правели бависка. Дзивчата правели бабки зоз чуткох, а власки зоз кукурици були бабком власи. Хлапци зоз палїчкох правели паридї, та цильовали дзе надумали. Кед ше сцели фодбаловац, наполнєли стару ботошу зоз рендочками, та им то була лабда. На полю ше дараз чежко робело. Нє було комбайни и трактори. Место нїх людзе жем обрабяли з мотиками, а плуг цагали воли. У школи дзеци нє мали теки и кнїжки, алє писали на древених таблїчкох. Кед виписали таблїчку, шицко мушели висцерац зоз шпунджию, же би могли далєй писац. До школи мушели ношиц чисти шмати, та дараз лєм усипали до лавора цеплей води и так поуцерали зоз влажну ренду забрудзене место. Пейґлало ше зоз желєзну пейґлу до хторей ше кладло жирячку. Кед людзе мушели у красних шматох пойсц даґдзе далєко, шедали до древеного коча хтори цагал конь. Найчастейше на кочу ходзели на польо. Так було дакеди. Людзе ше знаходзели як знали. Нє знам, алє можебуц теди живот бул красши як тераз. Серґей Пап, IV, Дюрдьов

БАБОВ КРАЧУНСКИ ЛЕПИНЬ

И

ще ше анї нє розвиднєло, а я станула. Стоїм на дзверох и припатрам ше на бабову кухню. Якош є иншака. Шицко ше швици, блїщи, пахню видумовани єдла. Так и паметам швета, по пахох. Як кед би кажде швето, окрем вешеля и дожицох, мало и свойо хмарки пахох. − А ти наисце вчас станула! – дочекала ме баба. − Сцем ци помогнуц – гварим и приходзим ґу баби. Вона ше лєм шмишка. − Можем я сама. Лєм ше ти зваль ту, на посцель, док я нє замишим крачунски лепинь. За Крачун ше окрем печеного меса, рихта и лепинь и до ньго ше кладзе стриберни пенєж. Баба вяже чисти фартух, модлї ше Богу, а вец до червеней джобкастей ванґли сипе води и додава муки. Миши цесто и цошка ми приповеда. Алє мнє лапаю дримоти и єй глас чуєм з якейшик глїбини як цо и крачунски обичаї приходза з давнїни. Кед сом ше зобудзела, а стол уж бул поставени, шицки у обисцу пооблєкани, дїдо ше врацел зоз церкви. Док ше умивам, брат на мнє патри крижом. − Ти видзела дзе баба положела динар. Сцеш го и того року ти найсц? Нє вери ми же сом нє видзела, бо сом заспала. Коло того стриберного динарчка вше ше оначиме. Вериме до бабовей приповедки: хто найдзе динар у своїм фалатку крачунского лепиня, будзе щешлїви цали рок и кажда робота му будзе исц од руки. Баба кадзи шветочне єдзенє. Дїдо палї швичку и чита Оченаш. Вец баба бере лепинь и ламе з нього ВЕСНА ВУКАЙЛОВИЧ каждому. Раз гварела же ше тот лепинь нїґда нє реже з ножом, же би домашнього нє болєл хрибет. Перши фалаток дава домашньому, а вец шицким шором. Ґаздинї, оцови и мацери, мнє и братови и случайному преходнїкови. Єме галаво, ламеме себе зоз лепиня мали фалатки, длобеме до отрушинкох, глєдаюци динарчок. Брат меркує Кажди хлапец юнак прави, на мнє и на шицких коло себе. Нєсцерпезлїво чека хто моцнєйши од першей любови! найдзе динар. Пламеньчок зоз швички ошвицел стол и А кед ше любов зоз шерцом побави метални блїск клїпнул под скорку. такой сцекнє як без глави! − Бабо, нє охабела ши фалаток за нину Стану. Одлам и єй дакус, та єй однєшем – гварим одразу радошнє. Вецка ше важни прави Баба такой прилапела. Нєправо єй же ше сама нє же є моцнєйши од першей любови! здогадла. − Ух, як сом лєм забула, а Стана така хора! Ниа, полоШмело стоїм дзе два чарни очка, жим до ташки и меса и колача, та док ше наєме, однєшце єй. дзе мала, нїжна сарньочка, До нини Стани на конєц двора водзи утапшана дражи прето сом юнак прави, ка у шнїгу. Кд зме вишли, брат гвари: юнак першей любови! − Сиґурно баба того року забула положиц до лепиня динарчок. Я поєдол два фалатки и ... Перша любов ґу гвиздом ме воздзвигує, − Нє забула баба. У ниновим Становим фалатку є, там дзе лєм юнак першей любови сцигує! видзела сом – гварим братови. Най вона найдзе динар, єй Прешпивала М. Р. треба виздравиц. Брат нє гварел нїч, лєм змахнул з главу.

ЮНАК ПЕРШЕЙ ЛЮБОВИ

Преложела М. Р.

9

НИКОЛА ПУТИЧ

О. Пошта, пушка, пишкота... пита

Нє знам як то було на другим боку, алє у нашим обисцу була права шветочносц кед мац напекла пити. Од додня рана зме ше оштрели за хвильку кед округла тепша будзе винята з релни и охабена най ше охладзи, досц високо, же би ю анї єден од можлївих напашнїкох нє могол долапиц. А я, анї два, анї три, алє – гоп, та такой за горуцу тепшу и ище горуцейшу питу. Ееее, ееее..., нє роби ше так. Рушме шором. Пита наймоцнєйше, найсилнєйше, най-най єдзенє на швеце. Хто гвари? Горуца пита – чиста хорота. Якиш Сима стрепал до устох вельки фалат пити з бундаву, а вец нє сцел же би ше знало о тей галавосци, тримал уста заварти, бо зоз питу нє могол анї вонка анї нука. А пита пече, а пече! Лєдво ше єй ментовал, алє вец го штирме лїкаре лїчели од чежких пошлїдкох горуцей пити з бундаву. Алє, то ище вше нє прави початок тей чудней приповедки о питох. Гваря же раз дзешка бул єден княз шмели и барз моцни и же ше зарекол же будзе єсц лєм пити, бо их так барз люби же то анї задумац нє мож. А кед себе таки вельки князове дацо вежню до глави, вец тото и витворя, окреме кед дацо таке вельке, пресудне и славне як – пита. Єдол тот княз пити, єдол... Єдол рано, єдол за ужину, а за полудзенок му пекли Князовску питу. Пополадню би поєдол фалаток-два праве винятей з пеца пити порихтаней за вечеру, а кед шеднул вечерац, кладли на стол опрез нього вельки коцки пити. Вноци ше му койцо привид зовало... яґод... пришли нєпознати людзе и поєдли цалу питу. Будзел ше окупани у дзевец знойох плачуци: – Пити! Пити! Пити... Пити... Його слуга у таких ситуацийох поволовал другого слугу хтори пораєл хижи, най го порадзи. И так то було покля стара князова кухарка, хтору даєдни волали Питова Мац, нє видумала специялитет – жимну питу. Стала судзина, такой за дзверми, же би ю слуга – камердинер могол вжац. И накадзи княз

8

Школяре авторе

ПИТА почнє стукац и кричац: Питиии... уж пита була у його устох. Так би ше тот князовски самоглашнїк: ииии... страцел у сладосци прелїґнутого фалата. Алє, днї вельо, а князова зависносц нєпреривно росла. На князовим дворе барз наградзовали каждого хто принєсол нови рецепт за питу. Бо, нє шмеме забуц же людзе у князовини барз любели свойого княза. А Князова кухарка знала вельо способи за князово пити. Начишлїме лєм даскельо: пита зоз сиром, гужвана, пита без сира, алє зоз шметанку, пита з вайцами и тота позната, славна пита з бундаву. Зоз покриву, зоз шпинатом, зоз орехами, зоз сухим грозном, зоз яблуками и зоз хлєбичком...

– Питииии! Питииии! – кричал нєзаситни княз. Нє знаме цо ше на концу шицких концох случело зоз тоту князовину. Княза тайомнє волали: Питово дзецко, алє то нє таке важне. Остала приповедка и нєзаситне жаданє за питами. И нєшка, гоч Княза давно нєт, мож чуц: Питииии! Покля у округлей тепши нє почервенї велька пита. Преложела А. Р.

ЛАМПАШ Лампаш ше хасновало у давних часох, кед ище нє било струї, за ошвиценє. До лампаша ше сипало витрион. У лампашу бул ґнот, та кед ше го вицагло и запалєло зоз ширку, вон горел. Бул направени зоз металу, а горня часц була зоз скла.

Kristina Kova~, 6 roki, Novi Sad Лампаш ше хасновало у хлїве кед ше кармело статок, а кладло ше го и на коч кед ше ишло на польо. МАЧИЧКА И КВОЧКА Людзе ношели лампаш и ошвицовали драгу кед вечарами ходзели до сушедох на други салаши. Єдна чарна мачичка Корнелия Будински, IV чувала курово ваїчка. Руски Керестур Кед дахто сцел ваїчка вжац, вона го почала драпац. Зна мудра мачичка же ше з того ваїчка вилягнє курчатко чарно-биле, и миле. Квочка на гнїздзе длуго шедзела, а кед барз вистала, мачичка ю одменєла. Вец ше квочка по гумнє дакус шпацирала, а мудра мачичка гнїздо єй чувала. Тераз ше чудую людзе, цо зоз того будзе: чи мачка вилягнє курчата, чи квока вилягнє мачата. Марина Медєши, III, Коцур

ОСОБА ХТОРУ ЛЮБИМ И ПОЧИТУЄМ

Особа хтору любим и почитуєм то Ана. Вона ма кратки, кафово, кандрасти власи. Очи єй кафово, а ґамби дакус векши и полнєйши. Лїца єй червени, а цело худе. Ана тренира ритмичну ґимнастику. Интересантна є и зна дакого нашмеяц так же од шмиху аж слизи чуря. Барз є дружтвена. Пригварям єй лєм же є лєнїва кед треба попораїц свою хижу. Кед ше бавиме, вона вше ма идеї за даяке нове бависко. Зна чувац тайни, и кед єй дацо повем, вона то нїкому нє вивола. Кед ю дахто увредзи, зна ше нагнївац. Любиме вєдно препровадзовац шлєбодни час. Дараз лєм шедзиме и приповедаме. Часто ше бавиме так же ше змагаме у ґимнастики. Дакеди видумаме нове бависко, та ше вец и годзинами бавиме. Ану любим и почитуєм, бо є интересантна и добра товаришка. Любим ю и прето же чува мойо тайни и кед єй при мнє дацо завадза, нє обраци ми хрибет, алє ми пове цо єй завадза. Милица Петрич, VI, Нови Сад

ДИЖДЖОВНИ ДЗЕНЬ Диждж найчастейше пада вєшенї. И зна буц допити. Єдного рана кед сом станул и вишол на двор, видзел сом же пада диждж. Нєбо було барз похмарене. Дул и витор. Порихтал сом ше до школи. Мушел сом вжац амрел, обуц чижми, облєчиц виндякну и положиц на главу шапку. На драже нє було нїкого. Кед сом ше врацел зоз школи, робел сом домашнї задатки. Попатрел сом през облак и видзел сом на драже вельо бари. Вечар кед сом ше рихтал спац, чул сом як вонка гирми. Злєкол сом ше. Кед пада диждж, нє треба исц вонка хто нє муши. Михал Хромиш, III, Дюрдьов

Mariy Skuban, III, Kocur

17

“Kostelqnikova w{enq” ШКОЛЯРЕ ЗОЗ ПИСАТЕЛЯМИ

Т

огорочну културну манифестацию „Костельникова єшень” з вельку радосцу 6. новембра отворели школяре у Основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре. Госцох писательох привитала Хелена Пашо-Павлович, директорка Школи, а о їх литературней творчосци за наймладших читачох бешедовал Микола Шанта, одвичательни редактор видавательней дїялносци у НВУ „Руске слово” Перше ше зоз своїм рукописом новей кнїжки „Котульки и ґомбульки” представела писателька Ирина Гарди Ковачевичова, а потим найновши писнї зоз рукописа „Дуга дзецинства” пречитала Ксения Лїкарова. Школяре нїзших класох нє лєм

же з увагу слухами госцох, алє на тим литературним стретнуцу активно участвовали. Друга часц програми у керестурскей школи була за школярох висших класох. Їм писателька Мелания Римарова пречитала єдну приповедку, а вец их поволала же би од своїх дїдох и бабох понаучовали руски народни писнї за дзеци, та же би их по слали до Редакциї „Заградки”, дзе ше пририхтує окремну кнїжку такей поезиї. И векшим дзецом Ксения Лїкарова зоз Миклошвцох пречитала даскельо ище нє

18

обявени писнї и виволала им як ше научела приповедац, а вец и писац по руски, гоч єй то нє мацерински язик. Окрем поезиї, на програми було и музични точки хтори дзецом подаровала солистка Ана Римар. „Костельникова єшень” зоз своїма програмами обрадовала и школярох нїзших класох у основней школи „Братство-єдинство” у Коцуре. Писательох привитала Снежана Шанта, наставнїца руского язика у тей школи, а о Гавриїлови Костельникови бешедовал Микола Шанта. Даскельо писнї зоз рукопису своєй першей кнїжки пречитала Ксения Лїкарова зоз Миклошевцох, а потим ше дзецом зоз стихами представела Мелания Римарова. У музичней часци стретнуца шпивала Танита Ходакова. У рамикох 22. манифестациї „Ко стельникова єшень” 14. новембра у Коцуре отримана и Литературно-музична програма у Етно клубу „Одняте од забуца”. Школяре руских оддзелєньох Школи рецитовали, шпивали и ґлумели, а представени и авдио запис кнїжки „Ровнї цар” Владимира СабоДайка. О авторови приповедкох бешедовал проф. др Михайло Фейса. У Етно клубу отворена и вистава подобових роботох.

МАРИЯ С. ГОРНЯК

ДЇДО МРАЗ

В

итор ше бавел зоз жовтим лїсцом хторе ище остало по древох и розношовал го геваль-тамаль. Тото со скорей поопадовало, лєжало мертве под древами. Остатнї днї децембра. Дзеци чекаю же ше до їх валалу Дїдо Мраз привеже на санкох у хторих буду запрагнути били конї. На пишних каркох буду мац бренчки, завязани зоз червенима машлїчками.

– О, яке би то дожице було... Шнїгу по колєна, цо думаш... гвари єден хлапец свойому товаришови – а на санкох шедзи Дїдо Мраз з дарунками. Идзе през валал, дзеци вибегую вонка, бо чую бренчки. Вон нашмеяни, твар му опалєна од витру, розчервенєна, а баюси повикруцани. Дзелї нам дарунки. Ми шпиваме, кричиме, вешелїме ше, а шнїщок лєм веє и веє... Шицко випатра як у даякей сказки... Сон ше дзецом виполнєл, алє нє цалком. Дїдо Мраз им подзелєл дарунки у школи, алє нє пришол до їх валалу на санкох. Новорочне рано ошвитло под шнїгом. Кед дзеци поотверали свойо ище поспани очка, закуковали през облак и видзели же улїца била, а шнїщок веє. Того дня було квичаня, оруцованя и санканя. Так Нови рок принєсол шицким дзецом вельо радосци.

ТАМАРА ХРИН

ПОРАДА У БАБОВИМ ДВОРЕ У бабовим дворе нєшка одлучене зоз шекеру одрубац древо висушене. Кандурови барз нєправо, и тащки ше спроцивели, а и дзеци зармуцени, бо хижку на древе страцели. Баба на то одвитує: – Огриву за жиму порихтац мушиме, пецик у кухнї з древом розпалїме! Бухти напражиме, зоз маджуном намасциме, та ше при пецику шицки засладзиме! Кандурови ше баюси такой закивали, а тащки радошнє ґу комину злєтовали. Вредни дзеци баби помагали, а кед ше бухти понаєдали, при цеплим пецику сити шицки поспали.

МИКОЛАЙ Рушел наш Миколай з далєкого краю, на златних саночкох шейсц єленї го цагаю. Ма вон вельку торбу, полну з бависками, зоз бабками и лабдами и зоз бонбонами. Шнїг уж давно пада, дзеци ше радую и свойо ципелки до облакох вискладую. Я свойо ципелки крашнє очухала, до облака положела, а облак сом одхилєла. Вец сом хижу спораєла, и бабки сом поскладала, же бим така вредна Миколая зрадовала. Леона Тиркайла

7

“Kostelqnikova w{enq” СТРЕТНУЦЕ РЕЦИТАТОРОХ

МИКОЛА СКУБАН

ДЗЕ БУЛ ДЇДО МРАЗ Дїдо стари цо го Мраз волаю ходзел влонї и по нашим краю. А дзе пошол, дзе ше шлїд му траци? Цо вон робел за дванац мешаци? Дзе вон бива, як му час прецека? Яки гласи о нїм чуц з далєка? ЯНУАР Кед подзелєл дарунки, бависка, почувствовал: „реума” го сциска. Одпочивал свойо цело старе у мешацу жимним – януаре. А шерцо му радосно трепеци з дарунками же зрадовал дзеци. ФЕБРУАР Дїдо тераз дал подштригац браду, та надумал порихтац пресаду, алє днї у фебруаре кратки – нїч нє зробел у своєй заградки. Шеднул себе, так, єдну соботу, та направел плани за роботу. МАРЕЦ Мал вон вельо роботи у марцу: орац польо, роляц, зашац ярцу, пирскац древка, нїщиц гушенїци або лозу одкриц у винїци. Нє закончи шицко цо у планє – за идуци мешац то останє. АПРИЛ На початку мешаца априла робота му одразу ожила: на моторки ходзел до роботи, та допатрал польо и чокоти. А слунечко лагодно го греє – нагнало го най и бунду знєє. МАЙ Гоч єст швета у маю мешацу, аж на єшень Дїдо прима плацу.

6

Алє нїч то! Єшень го дочека, а яр кажда красна за чловека! Радовал ше, слухаюци з краю як ше дзеци бавя и шпиваю. ЮНИЙ Кажде дацо скончи у юнию: дахто школу, дахто ґимназию... Дїдо нє ма дзеци таки мали, и унуки уж повирастали, та вон теди будзе поцешени кед ми маме цо лєпши оцени. ЮЛИЙ Зрею вишнї, яблука и шлївки и тирваю лєтнї одпочивки, А Дїдо Мраз – так шицки гуторя – слунковал ше на побрежю моря. На слунку є скоро таки исти як и шицки купаче-туристи. АВҐУСТ Зоз авґустом пришли бриґи нови: нє сцело ше заш робиц Дїдови, бо уж звикол лєнствовац на плажи, алє дома лєм робота важи: кукурица би ше вижинала, а цвикла му у коровчу цала! СЕПТЕМБЕР У септембре син писал Дїдови най зохаби валалски дильови; та най придзе до варошу бивац, у пензиї дакус поуживац. Алє Дїдо руцел то до „коша”, бо му валал милши од вароша.

ОКТОБЕР У октобре кратши дзень од ноци и уж зрею остатнї овоци. Прето Дїдо роби без прериву док му витор кива браду шиву. Землєдїлци вєшенї нє дриму: зазберую урожай за жиму. НОВЕМБЕР Одпадує у новембру лїсце... Прето треба ушориц обисце: двор заметац и напрез капурки, заклац швиню, понадзивац гурки, купиц ище за жиму огриви... Аж вец годзен цалком буц щешлїви! ДЕЦЕМБЕР Цали мешац децембер Дїдови прешол так же пошол ґу синови до варошу и бул на госцини. Нащивйовал велї тарґовини и куповал дарунки за дзеци... Значи: знова вон ґу нам прилєци.

Руске културно-уметнїцке дружтво „Др Гавриїл Костельник” у Кули и того року було домашнє традицийному Стретнуцу рецитаторох хторе ше каждого року у новембру отримує у рамикох манифестациї „Костельникова єшень”. Програма була у голу Основней школи „Петефи бриґада”, дзе нашо дзеци зоз наставнїцу руского язика маю и наставу руского язика як виборного предмету. У катеґориї младшого возросту рецитовали школяре нїзших класох: Лара Сопка, Лїляна Кнежевич и Мария и Наталия Жирош зоз Кули, Антоний Контра и Митро Уйфалуши зоз Вербасу, Лана Хорват и Даниєла Бицок зоз Нового Орахова,

Катарина Недич зоз Коцура, Минеа Югас зоз Руского Керестура и Милица Михальовски зоз Дюрдьова. У катеґориї штреднього возросту наступели школяре висших класох: Валентина Салаґ зоз Дюрдьова, Божидар Загорянски и Матия и Мина Шеремет зоз Шиду, Матей Шепински зоз Руского Керестура, Дияна Канюґа зоз Кули и Теодора и Ирена Ванчик зоз Сримскей Митровици. У старшим возросту того року рецитовали лєм Тимеа Будински и Мирослав Малацко зоз Руского Керестура. За участвованє на Стретнуцу школяром помагали научиц крашнє рецитовац: наставнїца Славица Мали у Вербаше, Амалия Ковач и наставнїца Мария Стрибер у Кули, Весна Дринчич Дїлас у Коцуре, Яким Гарди у Дюрдьове, наставнїца Сенка Бенчик у Новим Орахове, наставнїца Златица Сивч Здравич у Шидзе, Ивана Дудаш у Руским Керестуре и професорка Моника Абодї у Сримскей Митровици. Найзаступенши були стихи Меланиї Римар, алє и других руских писательох. Р-р

ПЕСТОВАНЄ РУСКОГО ЯЗИКА ЗА НАЙМЛАДШИХ У Предшколскей установи „Радосне дзецинство”, у обєкту „Палчочка” у Новим Садзе и у тим школским року будзе орґанизована настава пестованя руского язика за наймладши дзеци. Приявели ше вецей як двацецеро дзеци. З нїма будзе робиц вихователька Александра Колбас, а годзини буду каждей стреди од 18 по 19 годзин. Там ше дзеци буду бавиц, учиц ше рецитовац и шпивац, и слухац приповедки и писньочки на своїм мацеринским язику. М. Р.

19

REBUSI

ГВИЗДА

Avtor: M. Р.

КРИЖАЛЬКА

Ту седем фалатки виштригнути одкальшик, алє лєм єден зоз тей гвизди. Хтори?

ЛА

ВИ

РИ

НТ

Горизонтално: 1. Велька бара при валалє; 2. Їжово дзеци; 3. Одпочивац ше у полусну; 4. Дом, хижа або...; 5. Ремеселнїки хтори мурую; 6. Нє гладке, алє...; 7. Жителє Азиї; 8. Заврец дзиру. Кед точно ришиш горизонтални колони, у вертикалней колони (у кругох) достанєш мено и презвиско найславнєйшого и пред Новим роком найчеканшого старика.

Славко скоро закончел Дїда Шнїжнїка. Пошол ище найсц даяки гарчок лєбо шерпеню Дїдови место шубари, алє шнїг так вял, же ше хлапец страцел. Круци ше, огляда, алє нє видзи дражку ґу Шнїжнїкови. Помогнї му.

20

– Ципели ми брудни! Брудни! – скричал вон ище раз и бул готови заплакац, алє го хтошка вжал под пазухи и видзвигнул го на високи подиюм. Була то його учителька. Коло подиюма обачел тераз и цалу свою класу. Швидко ше зогнул ґу учительки и гуторел єй швидко як кед би ше давел: – Учителько, мойо ципели брудни. Вчера сом ходзел по Дзвонаровей бари, а вечар сом ципели лєм ошкрабал з чутку. Поведзце им то! Вони нє видза, думаю же су чисти. И мац дума же су чисти, бо сом єй сциґанєл. Учителька ше ошмихла и з гордосцу у очох му шептала: – Мили, добри мой Владку, нє мушиш буц таки скромни. И я видзим же твойо ципели найчистейши и же заслужуєш тоту чесц. А же ти ище вше видзиш бруд на нїх, то лєм доказ же зме ше нє спреведли кед зме це вибрали за найшоровшого! Кед Владко видзел же и то було даремно, дзвигнул ше же би ище раз одгоре скричал людзом же ше спреведли, же вон нєшорови, же нє заслужує чесц и довириє котре му указую. Алє нє могол повесц нїч. Кляпканє го заглушело, одушевени людзе кричали так же анї сам себе нє чул. Прето ше розплакал, пред очми му ше замуцело, цали пияц зоз шицкима людзми скапал за завису слизох и трацел ше. Червени колєчка вибивали з молги и надбеговали на ньго. Вон ше поцаговал назад, алє нараз за собу осетел празне... Престрашени Владко ше таргнул зоз сна. Твар му була мокра, а перинка ше зошлїсла з посцелї. Под облаком когут трепал з кридлами и оглашовал рано. Владко швидко скочел и одбегнул до приклєта. Ципели ище вше були под ренду под фоґашом як их вечар охабел. Кед мац вошла з двора до приклєта, зачудовала ше: – Владку, чом же ти так вчас станул? Владко бул цихо. Чухал ципели же би були таки яки их видзели людзе на пияцу, яки их видзела мац, а и його учителька.

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА

ДЕЯН АЛЕКСИЧ Познати сербски писатель Деян Алексич народзени 1972. року. Написал петнац поетски и прозни кнїжки за дзеци и за нїх достал вельо награди. Автор є даскелїх театралних фалатох за дзеци. Окреме є ценєни як познаватель живота и дїла цара Азбучка Першого. Праве за роман „Чудесни подвиги Азбучка Першого у трицец буквох” достал награду Раде Обренович за найлєпши роман за дзеци и младих у 2015. року, хтору додзелюю Змайово дзецински бависка.

ЧУДЕСНИ ПОДВИГИ АЗБУЧКА ПЕРШОГО У ТРИЦЕЦ БУКВОХ ... Шлїдуюци дзень бул єден од тих кед ше цар пита чи вообще вредзи учиц букви. − Мнє тото постава барз допите – гварел вон учительови такой на початку годзини. − Алє, Вашо Височество, нє можеце тераз прервец. Уж сце научели вельо букви – одшмельовал го учитель. − А кельо букви ище єст? − Га, так... Треба вам ище лєм половку половки од того цо сце научели потераз же бисце сцигли до половки. Царови ше од тих рахункох закруцело у глави, а дзека за ученьом пирхла. − Добре – здихнул цар – научим половку, а вец досц. − Гоч цо! Вец бисце були полуписмени – спроцивел ше учитель. То таке исте як кед бисце були, наприклад, полуцар. −Я полуцар!? Озда видзиш же я єден цали цар! Гоч цо на мнє дотхнєш, дотхнул ши цара! −Прето Вам гварим, нє швечи ше єдному царови, хтори цали,же би звладал лєм часц буквара. Цар глїбоко здихнул и покивал з главу. − Ах, писньочки, стихи, рими... А могол сом за тот час побед зиц у даєдней битки. −Тото будзе Ваша найвекша побида, Вашо Височество!... Виривок

5

МИКОЛА М. КОЧИШ

4

ладкови ше видзело же найчежша робота чисценє ципелох. Лєм цо ше навечера, станє од стола и сладко почнє живкац, мац строго пове: – Владку, ципели! Кед би нє бул поспани, ище як так. Роби вон през дзень и чежши и допитши роботи та нє вистанє. Алє кед ше павучайки сами спущую, кед руки чежки як дручки, а глава биє поклони, нє може ше чисциц ципели.

– Видзиш, гварим ци я же треба скорей охабиц бавенє и товаришох на драже! – повторює мац хто зна хтори раз єдно исте и добре меркує же би на запеткох нє остало блата.

– Ище ту! Ту... видзиш! Нє замасцуй, алє очисц шорово! Владко анї ципелу нє барз довидзує, алє чуха, чуха, та дакеди аж и талпи почнє чухац зоз щетку.

– Но, но добре уж! Тераз их ище намасц и виґланцай, та ши готови. Видзиш як то швидко идзе кед з дзеку робиш. – Владкови ше видзи же уж годзина прешла, а дакеди и одшнїє так на преривацо и вец понагля скочиц до пирнаґох предлужиц сон.

– А руки умиц! А твар! А зуби! – нємилосерднє го вицагує мацеров глас спод перинки. Случело ше раз же ципели були нательо од блата же их Владко мушел ошкрабац зоз чутку скорей як вошол до хижи. Анї нє вошол у нїх, алє их охабел под фоґашом у приклєце, а на нїх руцел якушик ренду. После вечери, як и звичайнє, мац гварела: – Владку, ципели! Владко уж живкнул дас дзешец раз, даскельо раз ше и нацагнул, а павучайки падали и падали долу. Прето гварел: – Уж сом их очисцел. Зачудовала ше мац и було єй мило.

– Но, видзиш, так их треба вше пред вечеру пошориц за рано. Тераз ши озда уж и сам обачел же то лєпше.

– Гей... гей... – гварел Владко, а посцель го прицаговала ґу себе.

– Но, вец умиц руки, твар, зуби! Заспал Владко твардим сном. Спал вон так досц длуго кед нараз – слунко закукло до облака. Скочел Владко, швидко ше удзал до шматох, хвацел торбичку и беж до школи. Аж на драже ше здогаднул же нє фриштиковал, алє ше нє мал кеди врациц. Уж и так запожнєл. Нєт дзеци по улїци, нєт людзох по драже, та аж анї Шованьов вельки пес нє прибегнул ґу капурки збрехнуц на ньго и пострашиц го. Понагля Владко, розчервенєл ше, а по чолє му зной вибива. Кед би наишол голєм Янко, вон вше запожнює. Лєгчейше би було кед би двоме пошли. Алє анї Янка нєт. Вербовклїн! На ньго ше нїґда нє мож опрец.

Аж кед пришол по пияц, Владко розумел чом нє видзел нїкого по улїцох. Шицки людзе, озда цали валал, були ту. Були позберани як на даяким митинґу. Сциха жубротали и цискали ше коло високого подиюму, на котрим нє було нїкого. Шицки цошка нєсцерпезлїво обчековали. Оглядали ше и когошик випатрали. Як ше пребиє през телї швет? Запожнї ище вецей до школи! Цо му пове учителька? Кед людзе обачели Владка, здихли з олєгчаньом.

– Ниа идзе! – скричал хтошка з громади.

– Направце му ме ста най прейдзе! – скричал баюсати дїдо Дзвонаров пред чию хижу була бара.

– Направце места, людзе! Ниа пиха наша и потїха! Нєобично ше громада роздвоєла и длугока ровна драга водзела аж по дзвигнути подиюм. У цихосци котра настала чуц було єден моцни глас: – Най жиє на й шо ров ши хлапец у на шим ва ла лє!

– Най жиє! – одгукло з безчислених гарлох, а кляпканє ше длуго нє змирйовало.

– Най жиє хлапец з найчистейшима ципелами!

– знова ше явел гевтот глас, а одвит и кляпканє були ище моцнєйши. Владко аж тераз пришол ґу себе и попатрел на ципели. Крашнє видзел широки бразди у засушеним блаце. Кед вечар чисцел грубе блато зоз чутку, ошкрабал лєм носи. На звязкох и запеткох блато ше осушело и при каждим крочаю опадовали сухи ґомбульки. У страху попатрел на людзох котри стали з обидвох бокох. Алє вони з одушевийом патрели на його ципели.

– Як крашнє мац такого шорового сина! – здихла єдна баба щиро рушена и дзвигла фартух ґу орошеним павучайком.

– Кед би мойо голєм раз так пошорели свойо ципели! – здихла коло нєй єдна младша жена.

– Щешлїва тота мац котра го ма! – гварела треца. Владко нараз з правого боку збачел свою мацер. И вона од радосци сцерала очи и пишно патрела на ньго. Чул як гвари жени при себе: – То мой син! Од малючка є таки шорови! Владкови ше подоцали ноги. Обрацел ше и сцел сцекнуц назад, алє му драга уж була заварта.

– Пущце ме! – кричал вон. – Мойо ципели брудни! Саме блато су!

– Вон ище и скромни! – з одушевийом скричал хтошка.

– Нє, нє! Я знам же мойо ципели брудни. Ви то нє видзице, алє я видзим! – кричал вон, алє го нїхто нє слухал. Громада му заварла драгу и вше ше баржей приблїжовала ґу дзвигнутому подиюму.

НОВИ ЯЗИК Хвалї ше єдна мац другей: − Мой син ходзи на годзини анґлийского, нємецкого, французкого и алґебри. Гайде, сину, поведз тей нини дацо на алґеберским язику. НАПАМЯТ − Поведз ми, Петре, чом ши нє виробел домашнї задатки з математики? − пита ше учителька. − Виробел сом − бранї ше Петро. − Як ши виробел, кед ци цали бок у теки цалком празни? − Так, учителько, же сом шицки задатки вираховал напамят − толкує школяр.

РОЗЛИКИ

G

В

ВЛАДКОВО ЦИПЕЛИ

U

ГОРУЦИ КАРСЦЕЛЬ

MO

R

Андри трима карсцель над розгоруценим шпоргетом. Дїдо уходзи до кухнї, та ше зачудовано пита унукови: − Цо ши уж знова видумал? − Наставнїца ми гварела же кед думам виправиц єдинку зоз хемиї, мушим барз добре зограц карсцель − гвари Андри дїдови. ПОВЯЖ ЧИСЛА

Кед сцеш знац хто бежи на тротинету, повяж числа од 1 по 55.

Гоч випатраю цалком єднаки, медзи тима двома Дїдами Мразами єст аж дзешец розлики. Попробуй их найсц.

21

За остатнє тогорочне чи-

сло „Заградки” до Редакциї сцигли 250 роботи од вредних школярох сотруднїкох. Дюрдьов: Ганча Рамач, Катарина Джуня, Наталия Нота, Ана Данґубич, Анастасия Кишадамов, Нина Зекавчевич, Ивана Пеїч, Анастасия Мушицки, Ивана Степанович, Йована Джамбас, Давид Будински, Михайло Мушицки, Синиша Раткович, Никола Яковлєвич, Стефан Молнар, Славко Йованов, Александар Божич, Стефан Дицков, Серґей и Деян (I); Даря Такач (II); Мария Канюх, Кристина Дюранїн, Ксения Вереш, Марина Барна, Ана Хромиш, Борис Хромиш, Михал Хромиш, Кристиян Будински, Валентино Пушкаш (III); Аня Хромиш, Иван Скубан, Лука Кухар, Серґей Пап, Иван Хромиш, Мирослав Марянов (IV); Мария Горняк, Ясмина Будински, Златка Канюх, Желяна Такач, Мария Такач (V); Владимир Горняк (VI); Валентина Михняк, Єлена Горняк (VII). Вєдно 75 роботи. Вербас: Єлена Ґайдош, Андєлина Виславски Дабич, Леонора Ґайдош, Валентина Макаї, Мартин Фа, Дамян Косич, Йован Костелник, Оґнєн Сабадош (I); Ивана Варґа, Мирослава Колошняї, Невена Чавич, Саня Авдулахи, Андєла Миклош, Андрей Киш, Борис Буила, Теодор Тот, Андрей Уйфалуши, Драшко Перович, Душан Познанович (II); Валентина Сабадош, Кристина Будински, Ивана Гарди, Андєла Ненезич, Мария Милановски, Драґана Оґризович, Ацо Мишевски, Никола Загорянски, Серґей Надь, Дарко Теґлаш (III); Михаела Миклош, Митро Уйфалуши, Страхиня Познанович, Иван Сеґеди, Антоний Контра, Константин Тот, Йован Стефанович (IV); Матия Стрибер (V); Оґнєн Вучетич (VI); Павле Медєши (VII). Вєдно 70 роботи. Коцур: Мартина Уйфалуши, Патриция Будински, Михаела Ґубаш, Дуня Черанич, Борис Скубан, Стефан Буила, Томислав Бесерминї (II); Мария Скубан, Марина Медєши, Сара Ґайдош, Сара Гарди, Иґор Чордаш, Вид Неделькович (III); Катарина Недич, Катарина Ґайдош, Михаела Горняк, Павле Бесерминї, Алексей Салонтаї, Антоний Чордаш, Андрей Виславски (IV); Катарина Кулич, Давид Гарди (V); Адрияна Киш, Ивана Кучмаш, Анастасия Чордаш, Марта Малїк, Марияна Мали, Давид Кулич, Марко Буила, Никола Тимко, Никола Салонтаї, Иґор Фейса (VIII). Вєдно 57 роботи.

Руски Керестур: Анита Чизмар (II); Лора Новакович, Александар Драґутинович (III); Корнелия Будински, Валентина Рац, Ребека Семан, Валентина Видичевич, Теодор Няради, Павле Гербут, Деян Гарди (IV); Лука Иличич, Александар Тома (V); Ивана Апро, Ана Костелник, Иван Радованов (VII); Инес Санкович, Даяна Рац (VIII). Вєдно 19 роботи. Бикич Дол: Михайло Миїч (I); Митар Боцка (II); Емилия Миїч, Никола Пеурача (IV). Вєдно 16 роботи. Бачка Тополя: Теодора Шпрох (I); Лана Хорват (II); Боґларка Ґере, Николета Ротшинґ (V); Милица Провчи (VI); Сабина Янушко, Орши Олаи, Орши Хорват (VII). Вєдно 10 роботи. Нови Сад: Кристина Ковач (овода); Сара Надрлянски (III); Милица Петрич (VI). Вєдно 3 роботи.

НАГРАДНИ ПОДОБОВИ КОНКУРС ЗА ШКОЛЯРОХ Редакция часописа за дзеци „Заградка” розписує

НАГРАДНИ ПОДОБОВИ КОНКУРС на тему „Национални символи Руснацох” за школярох у руских оддзелєньох основних школох, и за дзеци у предшколских установох. Конкурс розписани з нагоди означованя 17. януара – Швета Руснацох, а найкрасши малюнок будзе обявени на муровим календаре Националного совиту за 2017. рок. Конкурс отворени по конєц фебруара 2016. року. Роботи посилац на адресу:

НВУ „Руске слово” Редакция часописа за дзеци „ЗАГРАДКА” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21000 Нови Сад

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК Випатра же тота рубрика нїкому и нїчому нє служи, та предкладам же бизме ю утаргли. Складаце ше? Комисия препатра вашо состави, вицагує гришки хтори найчастейше правице, та их ту пишеме з велькима буквами, рахуюци же так повиганяме зоз мацеринскей бешеди шицки гришки, алє... алє даєдни школяре и далєй свой язик калїча зоз цудзима словами, правописнима и ґраматичнима гришками. Хто за утаргованє, а хто за охабянє тей рубрики у „Заградки”? Гласайце! ЄДНА пец, а шицким од НЄЙ цепло. Лєдво чекам ТАКМИЧЕНЄ. Маляр принєсол нови ШЧЕТКИ. Мам вельо ШМИШНИХ ДОЖИЦОХ. Гибай до МОЙЕЙ ПРА БАБИ.

22

ЄДЕН пец, а шицким од НЬОГО цепло. Лєдво чекам ЗМАГАНЄ. Маляр принєсол нови ЩЕТКИ. Мам вельо ШМИШНИ ДОЖИЦА. Гибай до МОЄЙ ПРАБАБИ.

Zdravo zagradkare! ^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs Ilustraci>: Aleksandra Medw{i CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Na naslovnim boku 1. Дзеци на литературним стретнуцу зоз писателями и Коцуре 2. Дюрдьовски танєчнїки на концерту з нагоди 70-рочнїци КУД „Тарас Шевченко”

Цо було далєко, пришло блїзко – часто гуторя старши. И вам, вредним школяром пришло блїзко тото на цо сце у септембру нє шмели анї подумац, а так го шицки чекаце. А то... то РОЗПУСТ! Перше полроче коруноване зоз одличнима успихами, та ше тераз можеце розкомоциц и звольовац себе. Знам же сце ше нє розчаровали до Миколайовей добродушносци, а блїжа ше ище таки, дзецом найрадоснєйши жимски швета, та будзе ище дарунки, лакотки и шветочносци у церквох, у ваших домох и шерцох. Дзельце радосци з другима – буду роснуц и крашиц шицки днї жимского одпочивку. Верим же бисце любели януар привитац позакруцани у билих, грубих шнїгових покровцох. Най би санки нє жимовали у шопи, заруцани зоз чутками и вигризками, алє най би були активни на своїм терену. Кед навеє вельо шнїгу, нє пробуйце го чисциц, бо вон нє ма лупу як кромплї, цибуля лєбо помаранче. Шнїг ше одмета лєбо одруцує, та у тей роботи одменьце родичох, а кед ше уж розмахаце з лопатаме, нє будзе гнїву кед дакому покрадзме вноци заруцаце капурку. И таки радосци вам жада ваша редакторка

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

НОВОРОЧНА АТМОСФЕРА – Лапай праше, мили дїду, бо нам госци дораз приду. Алє праше нє чекало, до вигризкох ше захпало. Кричи дїдо, праше вола, дудре, глєда доокола. Яка чкода и на ганьбу, нє омасца госци ґамбу. Новорочна атмосфера, а дзе праше, дзе вечера?

3

НОВОРОЧНИ СИМВОЛИ ЯДЛОВЕЦ Найвеселши жимски швета – Крачун и Нови рок нє були би таки поприберани кед би нє було оквецени ядловци. Дзе бизме вец покладли тельо украси цо ше у децембру предава на каждим крочаю. Обичай квеценя ядловцох уведла Нємецка, алє ше людзе виками оначели же кеди оквецени перши ядловец. Загадку ришело нємецке Министерство польопривреди и утвердзело же перши ядловец предати 1539. року, гоч обичай квеценя постал популарни аж у 18. вику. Алє, людзе з Министерства гваря же сучасни обичай украшованя вичножелєного древка походзи од старого поганского обичаю по хторим тоти древа щица фамелию и одганяю злих духох.

Танєчнїки зоз Дюрдьова

ДАРУНКИ Часц традициї жимских шветох вшелїяк и дарунки. У швеце ше членом фамелийох дарунки кладзе под оквецени ядловец у їх обисцу. У нас перши з дарунками приходзи Святи Миколай. Вец ше дзецом дава дарунки на Крачун кед ходза по шпиваню, а пред самим Новим роком з пакециками их розвешелює добри, стари Дїдо Мраз. Ана-Мария Тамаш зоз Коцура

ВИНЧОВАНКИ

Михайло Рацпети и Леонтий Сивч зоз Руского Керестра

ФЕСТИВАЛ ЗА ДЗЕЦИ „КОРИТКА У БЕЛАВИМ” На медзинародним музичним фестивалу за дзеци „Коритка у белавим” хтори ше од 2006. року отримує у Новим Садзе, того року (од 11. по 16. новембер) участвовали двацец тройо талантовани шпиваче зоз Сербиї, Мадярскей, Горватскей, Словениї, Босни и Герцеґовини, Чарней Гори, Билорусиї, Польскей, Болгарскей, Русиї, Летониї, Македониї и Израїлу. У ревиялней часци наступели представнїки рускей, українскей, мадярскей и словацкей националней заєднїци хтори жию у Сербиї, зоз шпиванками на своїм мацеринским язику. По руски шпивали Сара Надрлянски зоз Нового Саду и Дарина Михняк зоз Коцура. М. Р.

Перша новорочна винчованка направена у Анґлиї давного 1843. року. Видруковани були 1000 фалати, а по нєшка очувани лєм 12. З початку посиланє винчованкох прейґ пошти було барз драге, алє ше тоти трошки з часом зменшовали, а вше вецей винчованки путовали по цалим швеце. Уж вецей як шейдзешат роки УНИЦЕФ (Медзинародни фонд за дзеци и младих, хтори ше стара о квалитету їх животного стандарду) прави окремни винчованки хтори символизую виру и надїю до лєпшей будучносци дзецох ширцом швета, а слоґан тих винчованкох „Зєдиньме ше за дзеци”. Седемрочне дзивче зоз бувшей Чехословацкей, Їтка Самкова 1947. року нарисовала на склу слунко чийо зарї падаю на ґрупу дзецох хтори ше бавя коло оквеценого майского слупчка (обичай танцовац коло слупчка на преслави Першого мая). Тот рисунок послати УНИЦЕФ-у як знак подзековносци за помоц хтору тот Фонд дал зруйнованому валалу после Другей шветовей войни. Їтков рисунок инспировал велїх познатих уметнїкох як Пабло Пикасо, Салвадор Дали, Генри Мур, же би и вони даєдно свойо уметнїцке дїло видвоєли за мотив на УНИЦЕФ-ово винчованки.

Pririhtala R. ]. Petrovi~

2

23

ROK LXVIII • ^ISLO 12 • ДЕЦЕМБЕР • 2015 CENA 100 DIN

c

m y

k

^ASOPIS ZA DZECI

Katarina ]ajdo{, IV, Kocur

Sara Gardi, III, Kocur

Dayna Rac, VIII, Ruski Kerestur

Dzeci risux, na bukvu na bukvu...

Николина Зекавчевич, I, Дюрдьов

Teodor Tot, II, Verbas