Заградка 02 - 2018

РОК LXХI • ЧИСЛО 2 ФЕБРУАР •2018 ЦЕНА 100 ДИН

[KOLSKA SLAVA SVYTI SAVA У

шицких школох у Сербиї Републики 27. януар – швето Святого Сави означує ше як Школска слава. Швето установене ище 1840. року, а вец є 1945. року утаргнуте, же би 1990. школска слава Святи Сава знова була уведзена до школох. У наших школох у Руским Керестуре, Коцуре и Дюрдьове школяре з учи-

У Дюрдьове...

У Коцуре...

У Руским Керестуре...

тельками и наставнїцами пририхтали пригодни програми хтори почали зоз славским обрядом палєня швички опрез икони Святителя, ламаньом славского колача и святосавску гимну. Присутним пречитана винчованка Михаля Нїлаша, покраїнского секретара за образованє, управу и предписаня и национални меншини. Школяре рецитовали, шпивали, читали тексти о Святому Савови и ґлумели, та так шицких здогадли на живот того велького сербского просвитителя.

^ASOPIS ZA DZECI

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Dizajn: Nela Tatalovi~ i Mariy Gudak Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Martica Tama{ • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw drukarny: “MAXIMA GRAF”, Петроварадин YU ISSN 0353-9938 E-mail: casopiszahradka@gmail.com Ilustraci>: Aleksandra Medw{i CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci / odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

На насловним боку Предшколски дзеци зоз Руского Керестура на Дзень Руснацох були опатриц Етноґрафску збирку Руснацох

Здраво, заградкаре! Кому ше поносовац кед ми нєправо же нє маце часу лєбо дзеки писац и посилац свойо литературни роботи до „Заградки”? Учительком и наставнїцом бим нє виволовац на вас, бо з тим лєм „покалїчим” нашо сотруднїцтво. Означовали сце Националне швето Руснацох, вец у шицких школох були програми пошвецени св. Савови, а ту и Дзень залюбених – писемка, шерцочка, симпатиї... И анї слово о тих радосних подїйох. Лєм школяре з Дюрдьова послали красну вистку о означованю Дня Руснацох. Кед пукнє яр и кед у школи почнє заказованє контролних и писмених задаткох, интензивни пририхтованя за рижни знаганя, хто сцигнє думац ище и на „Заградку”? Озда ю нє занягаме? Дзбайме о нєй най будзе ище красша од терашнєй и най жиє ище длуго, длуууууго! У фебруарским чишлє найкрасши состав (писню) написал и награду достал Павле Човс, школяр основней школи зоз Коцура, а на кого ше ошмихнє награда у марцу, завиши од вас, мили сотруднїки. Поздравя вас ваша редакторка

МЕЛАНИЯ РИМАР

НЇЧ НЄ ПРЕСКОЧИМ Любим бухти з еврокремом, пицу, колу и жемлїчки, алє я би покоштовац хлєба з масцу зоз ванїчки. Нїзач нє сцем я прескочиц цо смаковало дїдови. Кед вон вирос без бананох, можем и я єсц ринґлови. Мам корчолї прави, нови, и шлїщанки ровни, фини, а я би ше кус пошлїзкац у древянкох на долїни. Нїзач нє сцем я прескочиц цо смаковало дїдови. Кед вон вирос без бананох, можем и я єсц ринґлови. Добру гарсц ореха з меха сцем зашпивац на Вилїю, и конїка з медовнїка, лєм най ми мещок ушию.

ШТЕФАН ГУДАК

НА ДОЛЇНИ

С

лавко ше рано сам зобудзел. Почухал очи, клїпнул даскельо раз и аж вец розпознал же на годзини мунтатов указує седем годзин. Ускочел швидко до панталонох и живкаюци почал зглєдовац ботоши, ципели...

– Дзе ше ти так рихташ? – опитала ше му мац, шпиртаюци до шпоргета.

– До шко... – нє закончел Славко виреченє.

– Ти, випатра, забул – гварела и при тим ше нашмеяла мац – же з нєшкайшим дньом почал школски одпочивок. Алє, кед ши уж станул, лєм ше облєч, та пойдзеш до пекара по хлєб. Вонка дул моцни витор. Чуло ше його нєприємне завиванє. Мраз, вредни ноцни роботнїк, на облакових очкох намальовал вшелїяки квети. Так их вредно мальовал, же ше през нїх нїч нє могло видзиц.

– Ту ци пенєж, та попонагляй! Меркуй же би ци пекар нє увалєл черствого. – Угм! – предудрал Славко, заняти зоз другима думками. „На долїни вода змарзнута. Корчолї на пойдзе... Пойсц би випробовац ляд.” Вонка права курнява. Витор роздувал шнїг по драже розношаци го по коляйох, капуркох, яркох. Славко пред одходом до пекара, покрадзме знял зоз пойда корчолї и, понагляюци на долїну, заобишол пекара, рахуюци же по хлєб зайдзе док ше будзе врацац зоз шлїзканя. На лядзе, як и обчековал, ище нє було нїкого. Швидко на ципели прикруцел корчолї и пущел ше на ляд. Ноги ше му прекривяли, алє ше вон, заш лєм, упарто оддрильовал раз з єдну, а вец з другу ногу. Корчолї резали, ровни як скло, ляд, алє – кеди-нєкеди чуло ше опоминаюце пуканє ляду.

Цврррн! Цврррн! Бул му познати тот нєприємни звук. Ляд опоминал. Грожел. Корчолї поставали послухнєйши и Славко зоз длугокима крочаями резал криста крижом долїну. На єдним месце обачел пред собу воду, нагло загамовал, алє ляд нє витримал терху. Славко ше нашол по пас у води. Швидко ше почал ґрабац на поверхносц, алє як ше вон за ляд хватал, так вон далєй пукал и ламал ше. Конєчно ше якошик оштвернож виґрабал на поверхносц ляду, алє нє мал шмелосци стануц на ноги. Ляд опоминал: Цврррн! Цврррн! Рачковал так ґу побрежю и аж кед ше долапел вербових конарох, станул на ноги. Теди обачел же му єдна корчоля остала у блаце. Жима, котра ше му почала уцаговац до косцох, нє дала му вельо роздумовац. Одшрубовал тоту єдну корчолю и розбегнул ше дому. Облєчиво на нїм, кед отворел капурку, було як з металу. Злядзело ше. Цо тераз? – питаце ше. Ствар так стої: на долїни полно дзеци, а Славо лєжи у посцелї. Гваря же му кущичко лєпше.

ШТЕФАН ЧАКАН

Р

ГАВРАН И ВОВКИ

убали вовки дражку у грубим шнїгу и преходзели верх високого брега, а жимни витор им засиповал шлїди. На осаменим древе дирґонєл гавран коло котрого преходзел чупор вовкох. Кед остатнї вовк преходзел коло древа, понагляюци за дружтвом, гавран ше озвал: – Цо вас, вовкох, наганя през жиму же бисце у такей злоги ишли вше у чупоре? Кельо знам, през лєто жиєце кажди на окремки... Понагляюци за чупором, вовк ше лєм дакус огляднул и доруцел гавранови: – Глад, глад, чарни гавранє!

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА Мила Старчевич, новинарка, писателька и шветова путнїца. Народзена є у Шапцу, дзе и тераз жиє и роби. Зоз супругом Петром препутовала вецей як 150 жеми швета. Була на шицких континентох и од вшадзи приношела интересантни анеґдоти и приповедки з найрозличнєйших културох хтори вец складала до драгописних репортажох. Поряднє их обявюю часописи Базар, Илустрована политика, Ґлория, Jat revija... Написала 21. кнїжку: приповедки, писнї, новели, сатиру, романи, а медзи нїма аж 10 драгописни кнїжки. Заступена є у даскелїх антолоґийох. Дїла єй прекладани и на анґлийски, мадярски, словенски и перзийски язик. Мила Старчевич член Здруженя писательох и Здруженя новинарох Сербиї. Кнїжка „На слоновим хрибце” єй перши драгопис за дзеци. Читачом приблїжи дзецински бависка, народни обичаї, школованє... у Чилеу, Австралиї, Шри Ланки, Тайланду, Индиї, и велїх, велїх нам далєких и нєпознатих жемох. Кнїжку обявела позната видавательна хижа Pčelica у Чачку 2017. року.

ШИРОТИНЄЦ СЛОНОХ

З

астановюєме ше на викерченей чисцини при води, окруженей зоз палмами. На нєй ше находза дзешец слони розличних возростох – вельки и стари, штреднї и мали.

– То Широтинєц слонох – потолковал нам Тонґ Бандар, єден спомедзи чуварох. – Кед людзе зоз сушедних валалох обача слона у нєволї, чи у лєше, на полю лєбо на драги, вони найду способ як го приведу на тото место. Ту єст широтки, одруцени од родичох, хори и ранєни, слони хтори заблукали – ми их гонїме на тото место, кармиме их, лїчиме и допатраме. Окремну увагу вимагаю беби-слони. Праве так як и дзеци – любя кед ше их розмазує, гласка... Ходза за нами и зоз сурлу нас лапаю за руку, ногу. Кармиме их на фляшку, на цицок, алє, розуми ше, то велїки фляши. Щесце же ту часто приходза туристи хтори уживаю кармиц слончата. Теди радосни и вони и ми. Кажда помоц драгоцина – виприповедал нам махут, як у тей жеми волаю чловека хтори ше стара о слонох. Єдна беба, чежка коло сто кили, мирна и питома, з вельким апетитом пила млєко. У плїткей води ше купали и бавели други осамени, охабени лєбо страцени слони. Брали до сурлох воду и туширали шицко коло себе. Док вирошню и виздравя, прейду палмову ограду и враца ше до джунґли – свойого правого дому.

Шри Ланка

ТИБЕТАНСКИ ДЗЕЦИ Дзеци зоз Гималайох жию на найвисшей гори швета. Нє ходза до школи, бо на Тибету школи нєт. На пейц роки одходза до манастира и там ше уча читац и писац. Тибетанци веря до богох и купаю ше лєм раз у живоце – кед ше беба народзи, зачиря ю до жимного горского потоку и беба побилєє. Кед богове одлуча же єй подарую живот, вона ше зачервенї. Винїмаю ю з води. Уцераю и цело масца зоз грубим пасмом лою хтори добра защита од моцней жими. Купаня вецей нєт... Клима у тей жеми оштра – у юлию и авґусту цепло, алє у септембру уж пада шнїг. Учителє и дзеци у манастирох нїґда нє ноша трикови анї панталони, рекли, алє ше закруцаю до цмочервеного платна, а на ноги обуваю сламяни папучи. Пию биялово млєко, муца го и правя масло хторе вец кладу до чаю. Шею овес и з нього печу хлєб. Понеже на тей висини нє рошню древа, Тибетанци суша кравски балєґи, топя з нїма и кладу до шпоргета на хторим варя полудзенок – тцампу – кашу зоз поджамених зарнох овса. На Тибету полиандрия, а то значи же єдна жена може мац вецей мужох. Преложела М. Римар

ВИПЛАЦЕЛ ЯК РАЙДА СОКУ У Дюрдьове ше дакеди чує така присловка, алє єст мало таких котри знаю цо тота присловка значи. Пред першу шветову войну у Дюрдьове жил якиш богач. Тиж так жила и єдна худобна жена по мену Сока, котра ходзела и модлєла милодар. Алє, окрем того, твар єй була барз бридка. Ґазда Райда нє сцел же би му така приходзела до обисца, та єй допущел лєм раз на рок присц, алє ю теди добре наградзел за цали рок. Дал єй сланїни, пасулї, муки, цибулї и иншого, та и пенєжи. Алє прето мала право присц знова до обисца аж о рок. Нєшка тоту присловку споминаю: Кед добре зродзи жито – виплацело нас як Райда Соку! Кед дахто достанє красни дарунок, або кед даґдзе добре зароби, знова ше исте гвари. Яким Олеяр

ДЮРА ПАПГАРГАЇ

НАШО СТАРИ

ТАК ШЕ ВОЛА, А ИНШЕ ЗНАЧИ

КАЧЕ МИДЛО

Нашо стари, гваря, знали велї ствари: як ше хлєб до пеца садза, як ше з валькох прави шопа, у коминє и колбаси як ше кадза, и з косиром як ше вредно жнє конопа. Попри рошти мали шито, кудзель, кросна, снованїцу. З витернїцу вяли жито, а конопу суху тарли зоз церлїцу. На столчку чутки лупали до кошара у чардаку. На фурику мех дриляли. Вирайбане покачали на паточки при буджаку. Цала мала индустрия. Просто чловек да нє вери же то наша история. А нам вони верестую же зме з текох призабули телї ствари. Причекайце. Побаную! Озда и ми раз будземе нашо стари.

Кед ше пове каче мидло, нє думайце же то мидло за качки. Ша, вони ше ровно єднак купаю, та ше нє муша мидлїц же би були чисти. Каче мидло (по сербски сапуника, сапунача, сапун-трава, пенушавац...) то лїковита рошлїна самошейка хтора рошнє на пажицох, яркох, коло дильовох. Дараз дзивчата ходзели на ярок таргац тото коровче. Добре є за диєту, а чисци и крев. Чай з нього добра и за черева, бо направи на нїх защитне пасмо, а помага и кед дакого пече зага (кед ма квашнїну у жалудку). Дзивчата умивали твар з воду зоз хтору було преляте каче мидло, та нє мали пирщки на твари и були красни и без помадох. Кед ше квиток и кореньчок качого мидла почуха з воду, достанє ше мидлїну зоз хтору ше дараз у яркох умивало руки и ноги кед ше ишло з поля. Пририхтал Михал Симунович

У КОВАЛЯ МИХАЙЛО КОВАЧ

К

оваль Кандрач бива у улїчки кадзи идзе драга до поля. Пред шмикню му стої закопани слуп и єдна погубена роля. Над дзверми таблїчка на котрей подкова и млаток намальовани, а медзи нїма якишик кривульки виписани. Мижо гвари же ше таки таблїчки фирми волаю, же тоти фирми майстрове на свойо роботнї, мигелї и шмикнї викладаю, най людзе знаю же дзе яки майстрове робя лєбо биваю. Видно, тоти фирми видумала якашик мудра глава. Кед би тоти фирми нє стали, чудни би ше подїї случовали: бачи Михал би одведол коня до байбера, най му майстор подкову прибиє, а дїдо Баран би пошол до коваля най му тот за жиму кожух ушиє. До колєсара би мацери пришли куповац говедзину, а до месара би заш дахто пошол оправиц драбину. До пекара би пришол даяки леґинь, най му майстор ципели скрає, а вец пошол до ципелара най му тот пол хлєба одкрає. Мишанїна би настала цала: столар би мушел правиц шмати коньови. Муляр би мал шиц ципели готови. Штрикер би мал правиц зоз волни колєса, а кломфер би предавал зоз плеху меса. Тарґовец би у тарґовнї садзел динї, а заградар би на слунку пекол лепинї... А так: фирми майстрове маю, та людзе нє блукаю. Коваль Кандрач чловек моцни и здрави, гоч є шицок счарнєти и ґарави. Вше ше шмеє и франтує, а вредни таки же у тей шмикнї озда и ноцує. Ище ше анї шицки когути у валалє нє попребудзую, а коваля уж шицки у валалє чую. Так сердечно кує, же цали валал од його млатка одгукує. Клєпе людзом желєза за плуги, пилї и скруцує, дзирави и заварює. Кед би коваля у валалє нє було, людзе би бриґу мали: шицки конї би храмали, людзе би зоз колїками поля копали, кочи би ше по драже розпадовали, а людзе би аж и воду зоз студньох зоз калапами черпали. Бачи Йовґен нам гвари: – Нє знам лєм цо наш коваль пове за тоти трактори и за вшелїяки мотори. Трактори анї ноги, анї на ногох подкови нє маю, та ше нє подбиваю, гоч по даскельо плуги цагаю. И кочи людзе вше менєй хасную. Тераз ше таки кочи правя цо на трактори приквачую. А ковалє кед нє буду кочи оправяц и класц коньом подкови, вец су – готови. Бачи Кандрач шицко то слуха, шицко чує, алє випатра же ше анї кус нє єдує. Вон гвари: – Слухайце ви, бачикове, най вам ваш коваль пове: од квачки до косачки шицко то добри майстор направи, кед му розум нє у бруху, лєбо под пазуху, алє у глави. Док єст розуму, людзе, дотля и хлєба будзе. Я ше якошик нє можем додумац цо коваль повесц сцел кед гварел: – Кед розум нє у бруху лєбо под пазуху, алє у глави, та хлєба будзе.

ВАСИЛЬ МУДРИ

КОВАЛЬ

Дум-дум-дум! Дум-дум-день!

– Лєм цо настал дзень. Били дим ше з хижи виє, до ковадла коваль биє: Дум-дум-дум! Дум-дум-день!

– Лєм цо настал дзень.

Дум-дум-дум! Дум-дум-день!

– Бачи, добри дзень! И ми таке робиц сцеме, до дуфадла дуц будземе! Дум-дум-дум! Дум-дум-день!

– Бачи, добри дзень!

Дум-дум-дум! Дум-дум-день!

– Чуц го цали дзень. Уж сто кочи вон оковал и конї тиж сто подковал. Дум-дум-дум! Дум-дум-день!

– Чуц го цали дзень.

Дум-дум-дум! Дум-дум-день!

– Дзеци, добри дзень! Помоцнїкох дзечнє примам, вше роботи я за нїх мам. Дум-дум-дум! Дум-дум-день!

– Дзеци, добри дзень!

ЗОРИЦА БАЇН ДЮКАНОВИЧ

ЖИВКАНЄ Пать лєм як живка дзень, знова пришол час за сон. Вистати баби, поспани нини, а нашо дзецко склада домини. И андї барз зуновани, лєм нам беби нє поспани. Живкаю бависка и годзини, вистати кловни, мачки лєнїви, дзень живкаюци ґу змерку пада, а твой сон чека кеди це звлада. Пать, яґбачу уж живка и мешачок, а белави кит снох глєда твой заглавчок. Прешпивала М. Р.

РУСОМИР. Д. АРСИЧ

ХТО ДАВА Кед сцеш вецей мац, мушиш и ти вельо дац. Ище вецей и дзечнєйше, та ци будзе красше, лєпше. Бо, по Божим: тот хто дава, вше богатши вон постава!!!

БРАНКО СТЕВАНОВИЧ

Прешпивала М. Р.

ФЕБРУАР Модлїм вас, помогнїце фебруару. Тот мешац ма хибу стару. На шерцу рана глїбша як студнї: скрацели го аж за два днї. Патраци як прето смуткує, рок го дараз посанує, та му єден з нїх дарує. А чом би ше му, сцем знац, нє могло обидва днї дац? Прешпивала М. Римар

ЛИДИЯ НИКОЛИЧ

К

ЦИЦА

ед ше Анґелка породзела, Мижо нас такой поволал видзиц єй осмеро дзеци! Отворел клїтку... Подзвигнул закрице на хижки... Ту, склубачени на пиловини при мацери, лєжали осем праве народзени беби: били, шиви, таркасти... Кед препатрели и подросли, Ана достала єдного на дарунок од Мижа! Бул то мали герчок, а було му мено Цица. Думали зме – герчок шумна мала животиня. З ню нє може буц нїяки проблеми, як, наприклад, зоз псом и мачку. То приємна, питома животинька хтора жиє у клїтки, а можеш ю дакеди тримац и на дланї, кармиц ю з руки лєбо гласкац з пальцом док ци ше шпацира по бруху... Такой зме купели Цици клїтку – на поверх! Долу мала свойо судзинки за єдзенє и воду. Хижку Ана сама направела зоз леґо коцкох. При нєй була драбинка хтора водзела на горнї поверх на хторим було колєсо за бавенє... Алє Цица такой першого дня указала свой обичай...Ана єй подаровала пластичну судзинку за воду зоз Барбиковей хижи, а вона ю погризла! Дала єй свою бабку най ше побави – поєдла єй обидва ципелки! Ана почала врещац... Закрила сом клїтку зоз ручнїком най Цица дакус оддриме, а ми оддихнєме... Алє вона погризла фалат ручнїка! Нацагла сом руку и сцела сом ю влапиц – укушела ме за палєц!

Наздавали зме ше же ше Цица змири голєм кед спаднє ноц... Алє, накадзи зме полєгали и загашели шветло, вона ше випендрала на поверх и почала обрацац свойо колєсо... РРР-РРРРРРР... Одгуковало у цихосци... Од того шкрипаня, обрацаня и лопоценя нє могли зме поспац. Станула сом и положела клїтку до кухнї, до орманчика, на найвисшу полїчку, до найглїбшого кута... Вец сом заварла дзверка на орманчику. Праве зме почали дримац, кед ше учуло якеш рипанє, пуканє, типульканє и черканє... Крц-крц... рип... пук... крц... Такой зме ше здогадли же то Цицово масло! Нє ясне нам як, алє ше єй удало прецагнуц ше помедзи роштельчок на клїтки, спущиц ше зоз полїчки, висц зоз орманчика, прехпац ше попод дзвери и войсц до спальнї! Другу часц ноци сом препровадзела рачкуюци по патосу и оганяюци Цицу хтора ше запихала под посцель, фотелю, орман. Прецаговали зме мебель, приношели метли и палїци, понукали єй мархви и шалати... Кед зме ю конєчно, над раном влапели – дрилєли зме ю до склєняного дунца, дунєц зме положели до картонскей шкатули, шкатулу зме закрили з плехом и шицко тото зме положели до кадзи, до купальнї. Рано зме Цицу нашли у кухнї, як мирно шпи на столє – у кошарки за хлєб! Преложела М. Р.

НАУКА ЗА КАЖДЕ ДЗЕЦКО

ЛУРДЕСКА МАРИЯ Найнащивенше Марийово святилїще у Европи то Лурд у Французкей. Тото место рочнє нащивя коло пейц милиони людзе з цалого швета. У Лурду ше збуваю чуда оздравеня. Шицко почало ище 1858. року кед ше од 11. фебруара по 25. марец худобней млїнаровей дзивочки Бернадетки Субиру осемнац раз указала барз красна панї, котра єй гуторела рижни порученя. Гварела єй най ожиє жридло води котра будзе лїковита и най пове же би ше там збудовало церкву. И збудована велїчезна базилика Мариї на чесц. Конєчно, остатнього дня указаня панї дзивчецу гварела: „Я Непорочне зачаце”. Бернадетка була перша паломнїца, котра при Масабєлскей пещери вимодлєла ружанєц и умила ше у чудотворней води. По штирох рокох детального випитованя, а на основи єй шведоченя и чудох, указаня преглашени як автентични, а Бернадетка 1953. року преглашена за святу. Процесиї до Лурду нє маю конца. Там ше у єдней молитви и єдней писнї каждого дня злїваю гласи билих, чарних, червених и жовтих тварох на котрих ше блїща слизи радосци. Перше паломнїцтво Руснацох до Лурду було 1909. року зоз Руского Керестура, а такой 1911. року знова ґрупа вирних була у тим Марийовим святилїщу у Французкей. После чежких войнових рокох, 1958. року там були керестурски и коцурски парохиянє, а потим орґанизовани нови путованя, та 1976. року коло 100 паломнїки зоз Руского Керестура, Коцура и Нового Саду були у Лурду, вєдно зоз штирома нашима паноцами и дзешец чеснима шестрами. Там збудована и наша грекокатолїцка церква. Збудовали ю Українци з дияспори. Лурд ше раз дожиє, а цали живот ше го памета. Манастирска каплїца шестрох Служебнїцох у Руским Керестуре пошвецена Лурдескей Мариї и того дня у нїх Кирбай. Каждого року од 2. по 11. фебруар у наших парохийох ше модлї Лурдеску дзевятнїцу.

ЦО УЧИМЕ НА ВИРОНАУКИ

Слухаюци на годзинох виронауки виривки зоз библийних приповедкох, подїї зоз живота святих, толкованя церковних шветох, богослуженьох, Божих и церковних заповидох, Святих тайнох... учиме ше буц добри дзеци и постац чесни, совисни и вредни людзе. АЛЄ – почитовац родичох и старших – нє лац и нє преклїнац – пребачовац и помагац каждому – нє жичиц и нє робиц другому зле – любиц шицких и буц послухни – нє завидзиц и нє нєнавидзиц – буц госцолюбиви и дарежлїви – нє буц празновирни – буц справедлїви и сцерпезлїви – нє спреведац и нє однїмац цудзе – буц пристойни и правдолюбиви – нє буц нєсправедлїви и пакосни – буц чесни, щири и понїзни – нє буц себични и самолюбиви – буц миролюбиви и благи – нє буц нємилосердни и безочни – буц витирвали и дошлїдни – нє буц нєсовисни и нєдзбали – буц радосни и розположени – нє буц упрекосни и спрични...

– буц подзековни, благодарни.

ЯКИМ ОЛЕЯР

ДЇДОВА БРИҐА Дзешка у дворику, на єдним шорику, плаче Дїдо били. Задумал ше, застарал ше, – Боже мили! Слунко греє, Дїдо млєє, уж видзи же страда, бо му глава сама долу пада. За живот ше бої, та ше зної. Так настрада, же за нїм останє лєм мала громада. Нєстал Шнїжнїк, велька бида. Нєт уж вецей Дїда. Место шнїгу – його цела жимна вода на жем ше счурела.

СЕРАФИНА МАКАЇ

О

УГЛЇК

швитло красне жимске рано. Дзень ше помали през ролетни уцаговал до обисца. У пецу уж горело, та ше у хижи чувствовала цеплота. Алексей отворел очи, порозпатрал по хижи и зобудзел брацика Данилка и шестричку Дину.

– Ставайце, вонка веє шнїг! Дзеци поскакали зоз посцельох, дзвигли ролетну и видзели же шнїщок наисце веє. Мали, били пахульки, як нїжни балерини, поцихи ше на жем спущовали. У обисцу запановала радосц. По фриштику ше пооблєкали и повибеговали вонка. Квичали, шпивали, оруцовали ше и валяли по шнїгу. А вец надумали направиц Дїда Шнїжнїка. Було им уж покус жимно, рукавици ше им уж змачкали, позаходзело им за нохци, алє були витирвали. На главу Шнїжнїкови положели вельки червени гарчок, нос му справели зоз мархви, а место рукох мал стару метлу.

– Зоз чого му направиме очи? – опитала ше Дина. Одвит длуго нє чекал, бо очи достал зоз двох фалаткох угля. Була то шумна комбинация: били Шнїжнїк, чарни очи и червена шапка.

– Як му даме мено? опитал ше Данилко. – Я предкладам най му будзе мено Углїк пре тоти красни чарни очи. Шицки пристали, та остал Углїк. Кажди дзень ше коло нього бавели, а вон ше на нїх припатрал, шмеял ше и радовал вєдно з нїма. Єдного рана ограло слунечко, а у Углїкових очох ше зявели слизи. Почал ше зменшовац, та ше дзеци розжалєли.

– Углїку, Углїку, остань з нами!

– Нє плачце, мили мойо, любим вас, алє мой час прешол! Нарок придзем знова, а ви ше тераз радуйце пахняцей яри! Коло Шнїжнїка ше зявели подшнїжнїки. Дзвигали свойо крегки цела и танцовали. И дзеци зоз нїма затанцовали и зашпивали писню яри: – Яр, яр, яр, приноши нам дар!

ЦЕЦИЛИЯ МУДРИ

МАЛА КРЕСЦАНКА Овоц вшелїяка по пияцу скака. Мая овоц люби, алє нє ма зуби.

До оводи ходзи, грушки обиходзи, кед ужина овоц, вона глєда помоц. Чи тому єст лїка, мама ше єй пита. Ша, увидзиш дораз, там ци апатика. Док так мудровала наша Мая мала, з руки єй банана цала уж нєстала.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

ГОМБИ ГОП, ЯНИ ХЛОП Гомби гоп, гомби гоп, Яни, ти уж яґод хлоп! Так баба шпивала, Яника гомбала. Гомби гоп, гомби гоп шпива уж и мали хлоп, а баба ужива док єй Яни шпива. Ша йому гомбанє праве уживанє, лєм най баба хлапца гомбац нє престанє.

Павле Штефанко, 6 роки, Коцур

Емилия Мученски, 6 роки, Коцур Юлияна Бесерминї, 6 роки Коцур

Ема Уйфалуши, 6 роки Коцур

Серґей Сакач, 6 роки Коцур

РОЗХОД З ДЗЕЦИНСТВОМ У живоце каждого чловека найкрасши и найбезбрижнєйши период то дзецинство. Даєдни дзеци одрошню скорей, а даєдни вельо познєйше. Нє знам точно кеди престало мойо дзецинство. Можебуц теди кед сом похопел же и Дїдо Мраз нє постої, або кед сом ше почал секирац же мама на мнє кричи „Павлику!”, а я нє жадам же би мойо товарише чули. Даєдни дзеци примушени скорей одроснуц, бо остали без родичох, а даєдни нє муша. Я мал барз красне и веселе дзецинство. Мой розход з дзецинством длуго тирвал. Вироятно прето же сом треце дзецко и у очох моїх шестрох и родичох будзем вше мали. Борим ше сам зоз собу, бо ше нє сцем розисц з дзецинством. Жадам ещи вериц же постої вельконоцни заячок, же святи Миколай ноши дарунки добрим дзецом. Дакеди жадам дацо поробиц, а нє да ше ми. Теди ше жадам розисц и постац вельки хлапец. Чувствуєм же помали одрастам, а жадам ещи остац безбрижне дзецко без одвичательносци и обовязкох. Сцем буц дзецко хторому главна обовязка кнїжки и як дац цо вецей ґоли на змаганю. Дзецко сом хторе нє зна за боль, глад, политику, нацию. Розход з дзецинством чежки, бо за собу охабям красни и безбрижни днї. Приходза ми нови и вельо чежши обовязки хтори помагаю одроснуц и гордо крачац през живот.

КЕД БИМ БУЛА НАСТАВНЇЦА

Шицки наставнїци добри. Знаю крашнє потолковац, так най дзеци шицко розумя. И я би любела буц єдна спомедзи нїх. Кед бим у будучносци була наставнїца, преподавала бим Стефан Буила, IV, Коцур сербски язик. Була бим строга, алє нє барз. Кед би школяре нє сцели учиц, нагнала бим их же би нє достали слаби оцени. Кед би шлїдзел контролни задаток, дала бим им часу даскельо днї най ше добре порихтаю. Гевтих хтори би на годзинох приповедали, опомла бим так же би стали коло мура. Думам же би ме дзеци нє барз любели. Любела бим даєдному оддзелєню буц класни старшина. Найволєла бим робиц у нашей школи. Було би ми лєгчейше як даґдзе у нєпознатим месце. У оддзелєню бим мала вельо вецей добри, як нєдобри дзеци. Попри того же бим була наставнїца сербского язика, любела бим буц и руководителька даєдней секциї, поведзме, драмскей. У школским конку би ше нє шмело бегац, дриляц ше, кричац, Марина Симанович, VI, Шид Павле Човс, VIII, Коцур бо бим школярох за таке справованє послала ґу директорки. Моя учальня би була велька, бо бим мала дакус вецей школярох, як тераз єст у даєдСкорей, у чаше кед нашо баби и дїдове були дзеци, них класох. Кед би школяр нє виробел домашнї задаток, дала нє було струї, та вец анї телевизори, компютери и сучабим му минус, а кед би назберал сни бависка. Дзеци ше знаходзели на рижни способи. штири минуси, шлїдзела би му Од бавискох мали рендани лабди и бабки, древени коєдинка. Наздавам ше же ме шконїки и подобни бависка. Бавели ше шанти-школи, преляре буду слухац. Можебуц будскаковали штранджок и топали ше – правели губаби. зе иншак кед я постанєм Хлапци ше фодбаловали, а дзивчата ше бавели з бабканаставнїца, а нє так як я тераз ми. Вєдно бавели бависка зоз слами. написала.

ЯК ШЕ БАВЕЛО ДАРАЗ

Иван Молнар, II, Дюрдьов

Желяна Такач, VII, Дюрдьов

ЖИМСКИ РОЗПУСТ

ЗЛАТНЕ ЯБЛУКО Було раз єдно дзивче хторе барз любело свою бабу. Алє, нажаль, єй баба ше похорела, та умарла. Дзивче було барз жалосне и нє могло ше поцешиц. Кажди дзень одходзело до бабового двора, шедзело на лавки под стару яблоню и сциха плакало. Єдного цеплого єшеньского рана дзивче вошло до двора и одорвало даскельо квитки, та шедло на лавку. Попатрело на стару хижу у хторей нїхто нє бивал, окрем малих птицох хтори себе понаправяли гнїзда под стреху. Одразу дзивче обачело як ше у яблоньових конарох цошка блїщи. Було то златне яблуко. Дзивче було возбудзене и сцело одорвец красни плод. Кед го одорвало, шицко ше почало меняц. Хижа ше заблїщала, пес радосно бегал, мачки дримали, а кури джубали по дворе. Ґу дзивчецу, з вельким ошмихом на твари ишла баба, ношаци кошарку полну з яблуками и сладкима медовнїками, чий пах ше ширел на шицки боки. Плачуци, дзивче облапело бабу. Вона гласкала свою унуку по глави. Гварела єй най будзе мудра, вредна и чесна, а вше кед будзе смутна, лєм най войдзе до двора, та од своєй баби вше достанє добри совит и потїху. Дзивче вислухало бабу, обецало же так будзе робиц, змахло баби и змирене пошло дому, бо знало же баба вше будзе чекац свою унуку. У руки тримало златне яблуко. Мария Жирош, V Кула

Жимски розпуст тирвал три тижнї. Бул сом дома зоз маму, татом и шестрами. На Крачун сом ходзел по шпиваню. Достал сом бависка, лакотки и пенєжи. Бавел сом ше и бул сом у пайташа Ивана. Зоз маму и шестрами зме були у Лядовим лєше у Новим Садзе на шлїзканю. Жаль ми же розпуст прешол без шнїгу. Давид Такач, II Дюрдьов

Даница Плавшич, V Руски Керестур

ШНЇЄМ О...

Теодора Цветкович, III, Бачинци

ЦМОТА Приходзи помали, до каждого кута ше хпа. У посцелки лєжи беба. Кед ю тота цмота зоз чаривним дотиком доруши, беба такой заспац муши. А цмота далєй идзе на пажицу, польо, лєс... До хижох войдзе и шицких найдзе, сон им принєше и мир настанє док цмота нє нєстанє. Александар Девич, III Шид

Ноц ше уцагла до моєй хижи. Мешачкова шветлосц ше цискала през фиронґу. Сон ми помали заверал очи. Шнїєм же сом у другим швеце, у швеце дзе нєт зла, злоби, войни... Дзе єст щешлївих, радосних, розшпиваних. Там дзе нєт анї худобних людзох анї гладни дзеци. Шнїєм же сом витрик хтори розноши по швеце пах квица, и витрик хтори розганя вельки, чарни хмари. Шнїєм же ше дружим зоз мешацом, слунком и гвиздами. Же ходзим и опатрам свой задумани швет. Я витор хтори облапя и тарга лїсце на прекрасних древох. Лєцим зоз планети Жеми и дорушуєм други планети, опатрам их. Ранше слунечко ми швици, будзим ше и швидко виходзим вонка удихнуц швижи воздух. Сцем подзековац ноци за прекрасни сон хтори ми подаровала. Михаел Скубан, VII Коцур

ПТИЦА НА МОЇМ ОБЛАКУ Кед сом була мала, любела сом ше припатрац през облак. Часто сом видзела єдну птицу. Була красна, била. Нє знала сом цо сцела же ми нєпреривно дуркала до облака. Каждого дня сом єй давала отрушинки з хлєба. Вец єдного дня нє пришла. Нє злєтла анї другого дня. Була сом жалосна. Прешли даскельо роки. Я виросла, алє сом ище вше нє забула на тоту птицу. Емина Няради, III, Руски Керестур

ЖИМА Вжиме облаки позаверани, слунко скрите за хмарами, дзеци весели, нашмеяни, оруцую ше з грудами. Носи им уж барз червени, рукавици им змочени. Бежа, крича по улїчки, а за нїма бежа пшички. Шапки, шали познїмали, и до рукох груди вжали. Мали дзеци лєм йойчали, а старши их змирйовали. Санки стоя порихтани, Владко шедзи нагнївани. Марча ходзи задумана, бо капурка заруцана. Варя Контра, II, Вербас

Митар Боцко, III, Бикич Дол

Иґор Фейди, III Руски Керестур

УХОДЗИМ ДО ШВЕТА ОДРОСНУТИХ Час барз швидко преходзи, дзень за дньом. Уж сом похопела же ме пубертет меня. Як менша, даєдни ствари сом иншак розумела. Тераз дакус вецей роздумуєм. Здогадуєм ше велїх подїйох з дзецинства. Даєдни були шмишни, даєдни смутни, красни або интересантни. Лєгчейше и швидше розумим цо ми родичи гуторя, совитую... Плани за будучносц уж даскельо мам и трудзим ше же би ше ми витворели. Кажди циль треба пробовац виполнїц найлєпше як мож. Мала сом вельо бависка и часто сом их виношела вонка, аж и на улїцу, дзе зме ше з пайташками вєдно бавели. Наймилши ми були Драґана и Марина. З нїма ше и тераз дружим, лєм ше тераз нє бавиме з бависками, алє их дакеди опатраме и здогадуєме ше красного дзецинства. Шицки чувам

поскладани на полїчки. Найвецей мам бабки. Длуго сом писала дньовнїк, та го тераз дзечнє читам. План ми по законченей основней школи ше уписац до штреднєй, а потим основац свою фамелию и постац самостойна. Наздавам ше же тото витворим и же будзем задовольна. Лєдво чекам у штреднєй школи упознац нових пайташох и пайташки. Родичи ми од першей класи, та и нєшка гуторя най ше учим, бо ми будзе потребне. Нє вше сом ше трудзела, а тераз ми жаль и знам же у осмей класи мушим злєпшац успих же бим ше могла уписац до штреднєй школи хтору жадам. Дзецинство ми барз швидко прелєцело, а гуторя же ми и младосц так исто швидко прейдзе. Мам вельо жаданя и наздавам ше же сом их годна витвориц. Катарина Бесерминї, VIII, Дюрдьов

У Дюрдьове...

У Вербаше...

У Суботици...

И ДЗЕЦИ ОЗНАЧЕЛИ НАЦИОНАЛНЕ ШВЕТО РУСНАЦОХ У Основней школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове Националне швето Руснацох – 17. януар того року школяре означели и у своєй школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове, а нє лєм у КУД „Тарас Шевченко” як предходних рокох. Отримана барз богата програма на хторей участвовали шицки школяре, без огляду на националносц. Шветочносц отворел школски хор, а потим школяре руского оддзелєня другей класи, и шицки хтори руски язик виучую факултативно, зоз своїма учительками и наставнїцами пририхтали пригодни точки на теми: Приселєнє Руснацох до тих крайох, народни обичаї, язик, облєчиво. Єднак успишно рецитовали, читали и шпивали руски, сербски и ромски дзеци. За госцох була пририхтана закуска на хторей их домашнї у Школи погосцели зоз рускима националнима єдлами, а то були капущанїки, белюши, ґоргелї, геровци... За старших школярох отримана проєкция филма о приселєню Руснацох. Зоз тоту шве-

точносцу дюрдьовска школа уключена до проєкту „Змоцньованє демократичней култури у школох” хтори финансує Европска уния. Директорка Вукица Петрович повинчовала шицким присутним Националне швето Руснацох. Школяре VII3 зоз Дюрдьова

У Школи и Предшколскей установи у Руским Керестуре У Основней и штреднєй школи „Петро Кузмяк” у шицких оддзелєньох годзини руского язика були пошвецени Националному швету Руснацох у Сербиї. У школским голу направени и три панои на тему 17. януара. Шветочносц на уровню валала отримана у Доме култури, та школяре и просвитни роботнїки були и на тей програми. Наймладши, дзеци у Дзецинскей заградки „Цицибан” ПУ „Бамби” у своїх воспитних ґрупох з виховательками приповедали о значеню Швета, о народних обичайох, символох и иншим цо малим дзецом розумлїве. М. Дж./М. А.

У Шидзе

У КПД „Карпати” у Вербаше

У Руским доме у Шидзе Националне швето Руснацох того року було у знаку 200-рочнїци образованя по руски у тей општини. Шветочносц, як и у шицких местох, почала зоз державну гимну „Боже правде” и шпиванку „Браца Русини”. Музична часц програми почала зоз шпиванку „Хижочко стара” нашого познатого учителя и писателя Михайла Ковача, а попри старших аматерох, членох Старшей и Младшей шпивацкей ґрупи КПД „Дюра Киш” у Шидзе, шветочносц збогацели и Сара и Давид Гирйоватий, школяре ОШ „Бранко Радичевич” зоз рецитациями хтори научели зоз наставнїцу руского язика Златку Сивч Здравич на годзинох руского язика.

На шветочносци з нагоди означованя Националного швета Руснацох участвовали вредни аматере зоз шицких секцийох: хор, руска жридлова шпивацка ґрупа, солисти и рецитаторе, а програму окреме розвешелєли наймладши – члени дзецинскей фолклорней секциї. Вони зоз кореоґрафом Славком Микитишином шицким госцом и домашнїм Швето повинчовали зоз даскелїма танцами. Вредни школярки хтори у школи ходза и на годзини руского язика, водзели конферансу и пречитали пригодни текст о Руснацох.

Вл. Дї.

У Коцуре

А. М.

У Доме култури у Коцуре Дзень Руснацох – 17. януар означени зоз пригодну програму на хторей одшпивани обидва гимни (гимна Републики Сербиї и шветочна шпиванка Руснацох). Отримани и привитни бешеди, а Швето присутним у сали повинчовали и школяре рецитаторе. У другей часци шветочносци пред числену коцурску публику премиєрно виведзена дзецинска театрална представа „Лєнїва Марча”. З. К.

У Ґосподїнцох Школяре у Основней школи „Жарко Зренянин” у Ґосподїнцох Швето Руснацох означели на годзинох руского язика зоз наставнїцу Ана Марию Рац, а шицки вєдно були и на шветочносци з нагоди Националного швета хторе отримане у Месней заєднїци у тим валалє. У Новим Садзе Националне швето Руснацох у Новим Садзе означене зоз пригодну програму у Руским културним центру. Гимни одшпивали члени хору „Гармония”, а на шветочносци участвовала и Женска шпивацка ґрупа и Оркестер РКЦ, як и школяре рецитаторе Теодора Рамач, Кристина и Михайло Ковач и Никола Вукмирович, а Саша Загорянски грал на клавире. И. С.

У РКУД „Др Гавриїл Костельник” у Кули Културно-уметнїцка програма з нагоди Дня Руснацох – 17. януара отримана у РКУД „Др Гавриїл Костельник” у Кули. Зоз народнима шпиванками ше представели старши аматере – дуети и Жридлова шпивацка ґрупа, а од школярох на шветочносци участвовала лєм Лара Сопка хтора наявйовала точки. Дзеци хтори у двох основних школох у Кули маю и наставу руского язика як виборного предмету, о Националним швету Руснацох у Сербиї бешедовали на годзинох з учительку Тамару Хома. М. А.

У Новим Орахове и у Сримскей Митровици На шветочносци з нагоди Националного швета Руснацох медзи аматерами КУД „Петро Кузмяк” у Руским доме у Новим Орахове були и школяре – члени литературней секциї. Представели ше з пригоднима рецитациями. Дзень Руснацох – 17. януар означени и у Сримскей Митровици. Вєдно зоз старшима, на програми участвовали и школяре – шестри Сара, Снежа и Марияна Страценски, хтори ходза на годзини руского язика. Я. Дю.

ЖЕЛЄНЯВА

Автор Нела Таталович

Добре опать рисунок, та до квадрацикох напиш кельо єст мархви, кельо гращку, а кельо белави пададичи.

Автор Нела Таталович

РОЗЛИКИ

Тоти два рисунки скоро єднаки, алє кед лєпше опатриш найдзеш аж 7 розлики.

ДЗЕЛЄНЄ Учитель: Иринко, цо достанєме кед 8 подзелїме пополи? Иринка: Ша, кед дзелїме воздлуж, достанєме два тройки, а кед крижом, та два нули. БОЇ ШЕ – Чом слон нє може писац на компютеру? − Прето же ше бої од миши! ПОПАРУЙ ЖИВОТИНЇ

ҐУНАР

КОБУЛА

МАЧКА

КУРА

БУЯК

БАРАН

КОНЬ

ПЕС

ОВЦА

КАНДУР

СУКА

ГУСКА

КОГУТ

КРАВА

ЗЛАТНА РИБКА Влапел рибар златну рибку, а вона го модлї: – Кед ме врациш до води, виполнїм ци єдно жаданє.

– Жадам влапиц златну рибку хтора ми виполнї три жаданя – гвари єй рибар. СУБЄКТ – Кед повем „Наш дїдо тлачи овес”, дзе ту субєкт? - пита ше учителька школярови.

– На полю – одвитує школяр.

Автор Нела Таталович

ЦИНЇ ИНСТРУМЕНТОХ

Повяж кажди музични инструмент зоз його циньом.

За фебруарске число „Заградки” до Редакциї сцигли 70 литературни и подобово роботи. Коцур: Юлияна Бесерминї, Емилия Уйфалуши, Рамона Будински, Валентина Горняк, Ема Мученски, Ема Уйфалуши, Павле Тимко, Филип Буила, Павле Штефанко, Петар Штефанко, Михайло Копчански, Серґей Сакач (овода); Патриция Будински, Ана Папуґа, Мартина Уйфалуши, Стефан Буила, Лео Бесерминї, Андрей Дорокхази (IV); Михаела Горняк (VI); Наташа Тамаш, Михаел Скубан, Владимир Сакач (VII); Єлена Чордаш, Михаела Салонтаї, Дарина Михняк, Павле Човс, Андрей Русковски (VIII). Вєдно 49 роботи. Руски Керестур: Емина Бики, Александар Ґолубович (IV); Даница Плавшич (V); София Семан, Адрияна Штранґар, Мирко Надь; (VII); Мая Колошняї, Леонела Цифрич, Ивана (VIII). Вєдно 12 роботи. Дюрдьов: Елеонора Винаї, Ваня Роман, Давид Такач, Стефан Ґнип, Арсен Станкович, Иван Молнар (II); Желяна Такач и школяре руского оддзелєня VII класи; Катарина Бесерминї (VIII). Вєдно 9 роботи.

Исидора Петричич, III, Кула

„КОГУЦИК ЯРАБИК” У КОЦУРЕ У Основней школи „Братство єдинство” у Коцуре 25. януара того року отримана промоция кнїжки руских народних писньох за дзеци „Когуцик ярабик”. Писнї за дзеци хтори українски фолклорист Володимир Гнатюх позаписовал кед влєце 1897. року пребувал у Руским Керестуре и Коцуре, писателька и одвичательна редакторка часопису за дзеци „Заградка” Мелания Римар позберала на єдно место, бо були розшати по читанкох, лектирох, учебнїкох, Руских календарох и „Заградкох”. На промоциї були школяре руских оддзелєньох нїзших класох зоз учительками.Дзеци даєдни писнї паметаю ище од оводи, а даєдни понаучовали у школи лєбо од дїдох и бабох, та на програми рецитовали и шпивали стихи праве з тей кнїжочки. Найрадоснєйша була школярка штвартей класи Мартина Уйфалуши, бо єй подобова робота – когуцик, вибрана прибрац рамик за кнїжку народних писньох за дзеци.

– Руснаци на тих просторох жию уж скоро 270 роки. За тот час вельо ше записало, преношело з колєна на колєно, алє зме по тераз нє мали єдну кнїжочку у котрей лєм писнї за дзеци, та я пробовала позазберовац тото цо други позаписовали у рокох за нами. Вшелїяк же то нє шицко, треба ище виглєдовац по рижних жридлох и зазначиц тот наш скарб, та так народни писнї одняц од забуца – визначела Мелания Римар. „Когуцик ярабик” состойна часц часопису „Заградка” з нагоди ювилейох 70. и 80. рочнїцох хтори означовани 2017. року. На промоциї вредни сотруднїки нашого часописа: Теодора Ґайдош, Сара Горняк, Михаела Горняк и Вид Неделькович достали награди за свойо литературни и подобово роботи. З. Колєсар

НАЙБРИДША ЖИВОТИНЯ НА ШВЕЦЕ

ЗБУЛО ШЕ У ФЕБРУАРУ • 6. фебруара 1876. – У Сербиї основане Дружтво Червеного крижа • 14. фебруара 269. – Спалєни на огню римски священїк и лїкар Валентин, познєйше християнски мученїк святи Валентин • 14. фебруара 2003.

– После 6 рокох живота першому клонированому цицарови, овци Доли ушприцована смертельна ин,єкция пре симптом проґресивного запалєня плюцох. Єй цело препарироване и виложене у Кральовским музею у Шкотскей

Риба-мехир постала урядова маскота Дружтва за защиту бридких животиньох, кед на виборе за найбридшу животиню достала найвецей гласи. Вецей як 3 000 людзе участвовали у анкети, а 795-еро гласали за рибу-мехир хтора здабе на наровного, твардоглавого дїда. Тота риба жиє у водох Австралиї, на глїбинох медзи 600 и 1 200 метери. Найволї ше госциц зоз дробнима раками.

ВАЛАЛ З НАЙДЛУГШИМ МЕНОМ НА ШВЕЦЕ Кед сом бул у Велсу, перше ми гварели же у сиверней часци тей жеми, насампредз рударе и людзе хтори жию у горох, бешедую на таким чежким язику же их розумя лєм тоти цо народзени лєбо виросли там. Нащивел сом музей у городу Банґор, а вец ми предложели пойсц до сушедного валалу хтори ма найдлугше мено на швеце. З драгописней табли сом преписал мено:

Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantrusiliogogogoch. По нашим то значи: Церква святей Мариї у долїни билей єленїци нєдалєко од швидкого потоку и церкви святого Тисилия нєдалєко од червеней пещери. У єдним слову 58 букви. Поламац язик док нє виповеш мено. А жителє лєгко, у єдним диху вигваря мено свойого валала, и твердза же анї кус нє чежко. Перо Златар, Одомкнути ґлобус

(Зоз Ґеоґрафскей читанки за 6. класу основней школи, 2003)

Патриция Будински, IV Коцур

София Семан, VII Руски Керестур

Елеонора Винаї, II Дюрдьов

Уна Рашич, II Вербас Никола Йованов, II Дюрдьов