Заградка 2 - 2016

c

m y

k

ROK LXIХ • ^ISLO 2 ФЕБРУАР • 2016 CENA 100 DIN

Ana-Mariy Malacko, III, Ruski Kerestur

Darko Vukeli~, III, Kula

Marko Lozinyk, IV i Aleksandar Devi~, I, [id

Valentina Sabado{, III, Verbas

^ASOPIS ZA DZECI

ЖИВИ БАРОМЕТРИ

Л

юдзе правя вше новши, сучаснєйши машини и инструменти же би себе олєгчали живот. Завераю ше до своїх обисцох и до себе, оддалюю ше од природи, та ше з ню нє можу згваряц. А вона и єй жителє би часто, место барометрох и гидрометрох, компасох и других инструментох, дзечнє шепли чловекови яка будзе хвиля...

БУД ЗЕ СЛУНЕЧНИ, ЧИ ДИЖДЖОВНИ ДЗЕНЬ Невен – квеце чийо помаранчецово квитки квитню од юлия по перши мрази, познати барометер. Главки отвера накадзи ше почнє розвидняц, а завера их у змерку. Кед рано обачице же квитки остали заварти, а уж прешло седем годзин, верце же того дня сиґурно будзе падац диждж.

Танєчнїки КУД „Петро Кузмяк” зоз Нового Орахова

Танєчнїки КУД „Яким Ґовля” зоз Миклошевцох

Дует Теодора Русковски и Йована Казак зоз Руского Керестура Танєчнїки РКЦ зоз Нового Саду

ЧАСОПИС И ЗА НАЙМЛАДШИХ

НАЩИВЕЛА НАС РЕДАКТОРКА ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА”

Зоз „Заградку” ше дружели и предшколски дзеци у ПУ „Дюрдєвак” у Дюрдьове. Зоз виховательку Марину Сабадошову научели вельо кратки писньочки наших писательох, та шицки вєдно и рецитовали. Годзина була весела, бо таки и будуци школярики у тей воспитней ґрупи. Крашнє приповедаю по руски, та ше вихователька барз цеши з нїма, а будзе ше цешиц и учителька хтора на єшень будзе учиц дзеци у руским оддзелєню першей класи. Шицки любя рисовац и чекаю свойо рисунки обявени у „Заградки”. Р-р

2

Концом януара у нашей школи у Дюрдьове була одвичательна редакторка часописа „Заградка”, Мелания Римарова. У учальнї були школяре руских оддзелєньох трецей и штвартей класи и школяре другей класи хтори руски язик виучую факултативно. З нїма були и їх учительки и наставнїца руского язика. Редакторка нам приповедала о „Заградки” и о тим як ше почина писац и вец ше постава писатель. Гварела же идуцого року тот часопис будзе славиц 70. родзени дзень. Наглашела же за „Заградку” найважнєйши ми, школяре, бо кед бизме ю нє читали и нє писали до нєй, нє мала би пре кого виходзиц. Обецали зме же и далєй будземе писац, рисовац и поряднє посилац свойо роботи. Будземе ше трудзиц бешедовац правилно по руски и так чувац свой мацерински язик. На тей годзини друженя зоз нашим часописом шицки вєдно, наглас, написали зме кратку писньочку о двоякей жими. Ясмина Мудри и Борис Тиркайла, III Дюрдьов

Лампащик – кед ясни, слунечни дзень, лампащики часом офарбя на жовто цалу пажицу. Алє накадзи ше похмари, квитки ше такой завераю. Пчоли – чувствуюци слунечни дзень, пчоли рано одходза далєко од кошнїцох, та гоч ше дакус и похмари, знаю же нє будзе падац, а кед ше нє оддалюю од обисца, знаю же ше злєє диждж. Єленї и сарнї – кед скорей (пред змерком) виходза на пашу, кед пашу швидко, ровно ослухую, дзвигаю глави и патра до горе, нєодлуга будзе нєпогода. Ластовки – годзину-два пред дижджом лєца барз нїзко, чвиринкаю и лапаю инсекти хторих прицисок воздуху наганя цо нїжей ґу жеми.

Кандур – зоз дзвигнутим хвостом указує тим хтори ше нє розумя до метеоролоґиї, же будзе красна хвиля. Тащки, шкорванчки и когути – зоз барз гласним вешелєньом – чвиринканьом и кукуриканьом наявюю красни, слунечни дзень. З кукуриканьом на поладнє когут сце повесц же будзе падац диждж, а кед стої лєбо ше шпацира по дижджу, значи же ище нє престанє падац. Ґаталинка – мала желєна жабка – док шедзи на конаре над воду, проґнозує цеплу и суху хвилю, алє кед ше почнє спущовац на маховину у води, нєбо ше похмари и будзе падац диждж.

Павуки – у проґнозох хвилї нїґда нє погриша. Кед виходза зоз мрежи и правя нову павучину, будзе красна хвиля, алє кед понагляю до штред мрежи, чувствую же ше рихта падац диждж.

Pririhtala R. ]. Petrovi~

23

За фебруарске число „Заградки” до Редакциї сцигли 126 роботи. Руски Кере стур: Яна Варґа (I); Мая Сопка, Дорияна Пап, Хелена Новта, Лора Новакович, Даница Плавшич, Ґлориян Штранґар (III); Ивана Фейди, Лана Кнежевич, Єлена Фейди, Уна Планчак, Яна Настасич, Йована Вилянац, Велько Шомодї, Дарко Провчи, Никола Бульчик, Матей Сабадош, Марко Попов, Теодор Надь, Марко Иличич, Мануел Сивч, Филип Будински, Адриан Русковски (IV); Марина Джуджар, София Семан, Емина Симич (V); Теодора Русковски, Мая Колошняї, Леон Юрич, Деян Надь, Дарко Надь (VI). Вєдно 63 роботи. Дюрдьов: Ивана Молнар, Никола Йованов (овода); Ана Рамач, Катарина Джуня, Анастасия Мушицки, Николина Зекавчевич, Ивана Пеїч, Анастасия Кишадамов,

Ивана Степанович, Йована Джамбас, Ана Данґубич, Стефан Молнар, Серґей Салонски, Никола Яковлєвич, Михайло Мушицки, Славко Йованов, Синиша Раткович, Деян Такач, Давид Будински (I); Ксения Вереш, Ясмина Мудри, Марина Барна, Кристина Дюранїн, Валентино Пушкаш, Никола Орос, Михал Хромиш, Кристиян Будински, Борис Тиркайла (III); Иван Скубан, Иван Хромиш, Мирослав Марянов, Лука Кухар и заєднїцка робота школярох другей, трецей и штвартей класи. Вєдно 53 роботи. Кула: Мартина Барна (II); Надя Иґрачки, Мария Жирош, Невена Яшович, Дарко Вукелич (III); Наталия Жирош (IV). Вєдно 6 роботи. Нови Сад; Михайло Ковач (III); Ана Монар, Милица Петрич, Иван Колбас (V). Вєдно 4 роботи.

ЦО ТРЕБА РОБИЦ ЖЕ БИ НАША КЛАСА БУЛА УСПИШНА Же виберанкова кампаня може буц запровадзена и у школи, указали школяре руского оддзелєня шестей класи у Дюрдьове. Виберали предсидателя класи, та кажди школяр предкладал цо треба зробиц же би ше злєпшало дисциплину и ученє. Кед бим бул предсидатель класи, шицки бизме ше тримали шора.

• На годзинох би шицки дзвигали руки кед би сцели одвитовац • Почитовали би єдни других • Нє було би цильованя и руцаня паперикох на годзинох • Почитовали бизме старших • Нє бегали бизме по школских конкох • Зиходзели бизме ше у дакого и вєдно бизме учели • Нє мали бизме слаби оцени и уха на кнїжкох • Нєприємни ситуациї бизме ришовали без битки и звади • Шицки би ше трудзели мац красни рукопис • Кед би ше дахто уруцовал до бешеди, бул би покарани Владимир Горняк, VI, Дюрдьов

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Ana Monar, V, Novi Sad

Даєдни школяре на тоту рубрику нїґда анї нє попатрели, та вец у нєй анї нє могли препознац свойо язични гришки, алє єст и таких хтори нє лєм же читаю гришки своїх парнякох, алє ше на нїх уча и барз ше трудза приповедац и писац чисто по руски. Прето и далєй вашо состави читаме тримаюци у руки червене пенкало. Того мешаца ше означує Европски дзень язикох. Нє оганяйме свой мацерински язик же би цо швидше бежал ґу концу – ґу нєставаню. Чувайме го за будуци ґенерациї руских школярох, за свойо дзеци и унучата.

22

^ASOPIS ZA DZECI

Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК

• ПРОБОВАЛА сом ЛЕШНИКОВУ торту.

• Путуєм зоз БАБОМ и дїдом.

• Сара пошла на ТАКМИЧЕНЄ.

• У парку сом ВИЯЛ ГОЛУБОХ.

• Боїм ше путовац ЗОЗ АВИОНОМ.

Zdravo zagradkare!

КОШТОВАЛА сом ЛЇСКОВЦОВУ торту. Путуєм зоз БАБУ и дїдом. Сара пошла на ЗМАГАНЄ. У парку сом ОГАНЯЛ ГОЛУБИ. Боїм ше путовац НА АВИОНУ.

На насловним боку Означованє Националного швета Руснацох: 1. На школскей годзини у руским оддзелєню у Дюрдьове 2. Дзеци у руским оддзелєню предшколскей установи „Дюрдєвак” у Дюрдьове

У януару бул лєм увод до другого полроча, а тераз починаю прави змаганя за оцени и за поени. И за награди! У децембру прешлого року „Заградка” розписала наградни подобови конкурс за школярох, на тему „Национални символи Руснацох”. Найкрасши малюнок будзе обявени на муровим календаре Националного совиту Руснацох за 2017. рок. Конкурс отворени по конєц фебруара, та ище нє позно приявиц ше за змаганє – послац малюнок до Редакциї вашей „Заградки”. Лєм школяре зоз Дюрдьова уж послали свойо подобово роботи, а зоз других наших школох чекаме. Ище цошка важне: од того числа на 19. боку будземе писац о школярох хтори маю даяки интересантни гоби, хтори посцигли винїмкови успих нє лєм зоз хемиї, математики лєбо анґлийского, алє и зоз плїваня, пасованя, скаканя до висока лєбо до далєка, красного писаня, танцованя лєбо шаханя. Нє ганьбце ше похвалїц ше зоз диплому и медалю. Шепнїце пайташови най яви до Редакциї, або най вон напише вистку. Поздравя вас ваша редакторка

ДЮРА ПАПГАРГАЇ

ЧЕСНЕ СЛОВО Сто раз сом ше уж зарекал, пришагал з меном мацери же анї раз нє попатрим вецей на ню кед войдзе на школски дзвери. Сто раз давал чесне слово же єй нїґда нє пошептам анї о єдним питаню. А якошик нє витримам. Кед ю наставнїк превола, видзи ше ми: обраци ше цала школа и шепта єй на пол гласа цала класа. Та вец и я сам поґажим и пришагу и задати чесни слова та ме уста сами зрадза – вилєци зо мнє лекция яґод кулька зоз олова. Кого ище на тим швеце таки проблеми провадза же го живот на грих женє. Єдине ми поцешенє же уж нєшка мода нова, та таки и чесни слова.

3

МИКОЛА СКУБАН

4

є так то лєгко правиц свадзбу под воду. Задумайце лєм себе:надумаю дружки звисковац, а хтора як отвори уста так єй уходзи вода до нїх... могла би ше аж и задавиц. Або таке: кума нєше торту на свадзбу, як тому шор, а фил єй у води розмокнє, розпущи ше, розводнї и розлєє. О гудацох нє треба нїч бешедовац: як же то мож грац на гушлї з мокрим смиком, або дуц до кларинета зоз котрого место музики виходза ґомбульки? Та заш лєм... Млада Чука у беґелю уж єден час нє така як треба. Лєм плїва геваль-тамаль, нїч нє роби, скоро анї нє шпи, а нє барз може анї єсц. Шицки риби обачели же з ню цошка нє у шоре. Питаю ше єй же у чим ствар, же чи ма даяки проблеми, алє вона цихо и лєм себе здихує. Як цо и кажда тайна дотераз нє могла навше остац тайна, так и таїнствене справованє младей Чуки було нєодлуга розяшнєне: вона ше залюбела. И то, гайде но, кед би ше залюбела як швет – до дакого себе ровного котри би єй швечел – алє яке! Задумайце лєм себе: залюбела ше до старого Караса, ґдовца, чию першу жену якиш зазрак ище влонї влапел на циґонь.

– Май розум, дзецко мойо! – опоминала ю мац.

– Ша вон нє пара ґу тебе! Вон уж стари, уж бул оженєти, ма и дробни дзеци, та нацо ци таку бриґу на карк? Риби нє маю карк, алє то нїч нє завадзало же би Чукова мац так поведла. А до бешеди ше умишал и Чуков оцец: – Окрем того, вон менши од тебе. Як будзеце випатрац кед ше даґдзе рушице внєдзелю пополадню, та на вас шицки буду патриц и шмеяц ше же приставаце єдно ґу другому як „гога” и „пр”.

– Алє розумице ви цо то любов? – зйойкла млада Чука. – Нє, ви то нє розумице, бо ше ви нє пре любов побрали, нїґда сце ше нє любели... Вас родичи нагнали побрац ше пре якиш там рахунки, же би ше маєток нє дзелєл, же би прелазок у надзе остал у власнїцтве фамелиї.

– Як то бешедуєш зоз своїма родичами? – заслупла мац. – И хто ци о нас таке лєм насплєтал?

– Шицко ше зна! – закляпкала зоз пирками млада Чука. – Наш беґель нє таки вельки, та ше шицки познаме и кажде о каждим шицко зна.

– Но та цо, кед зме ше нє любели? – помекнул оцец и жадал даяк вигладкац ствар, з тим скорей же їх бешеду прислуховали сушеди. – Заш лєм зме, ниа, цалком крашнє жили. Цо же нам хиби?

– Лєм нам ти тераз правиш бриґи – доруцела мац. И уж як було, так було – заш лєм любов и младосц победзела. Старим Чуковим родичом нїч инше нє остало лєм пристац.

– Та, кеди же пошлєме питачку? – опитала ше мац.

– Яка вас питачка нашла? – зачудовала ше млада Чука. – То при людзох питачка идзе питац млоду за млодия, а нє млодия за млоду. Алє нам то анї нє потребне. Ми ше зоз Карасом уж порадзели.

– Цо гвариш? – зврещал оцец и озвал ше ґу мацери: – Чула ши? Вони ше порадзели! Вони! А ми, цо ми ту представяме? Хто ше нам дацо питал, га? Заш лєм, як ше млади порадзели, так и було. Даремни були одгваряня, дармо ше умишали и родзини и сушеди, нїч нє помогло. Та так зме сцигли и на сам дзень свадзби. Свадзбу ше мушело направиц – таки то шор и обичай, таки порядок и звичай. Чи ше родичом пачело чи нє – шицко голєм пред шветом мушело випатрац крашнє. Же би нє було плєтки и критики, огваряня и дошпинтованя, пригварки и доганяня. Спочатку шицко ишло як треба. Стари Карас пришол зоз своїм дружтвом по млоду, а ту ше посходзели и родзини. Жаби були поєднани нє лєм як музика, алє и як ґрупа шпивачох. Спитованє було красне, аж смутне, лєм же у води нє мож було видзиц хто ма, а хто нє ма слизи у очох. Вецка ше шицки рушели до дому млодого припитац млоду. За млодятами ишли дружбове и дружки, вец Чуково родичи, та браца и шестри, а потим други свадзебни: кума Потька, шовґор Шуль, братняк Терпеш, шестринїца Харча, сваха Червенопирка, андя Златица, вец якиш дальши родзини Амур и Лєняк, старостове Чик и Коляк, свашки Кечиґа и Кечуга, и сушеди Иґлинєц и Деверика. Таку дробеняву як цо, поведзме, пши риби, анї нє волали на свадзбу, бо би их вельо коштало. Иду так вони, а од вшадзи ше на нїх припатраю. Шацую чи млода красна, чи гудаци добре граю, чи ше гришни

G

Н

РИБНА СВАДЗБА

U

ПЕЧАРКИ Пита ше школярови наставнїк биолоґиї: – По чим препознаваме отровни печарки?

– По корчох у бруху – одвитує школяр. СЕМАФОРИ – Дзеци, мушиме патриц на семафори! – надпомина транспортни полицай школяром.

– Уж зме их видзели. Шицки єднаки, чом вше патриц на нїх?

MO

R

ШКОЛСКА ТАБЛА – Цо чисте кед є чарне, а брудне кед є биле?

– Школска табла. МАЛИ ОГЛАШКИ Черам пейц єдинки за єдну петицу. Шифра: Оптимиста Наставнїком без надополнєня фотокопирам задатки за контролни и писмени. Шифра: Добродїй TРОУГЕЛНЇКИ

Кельо троугелнїки єст на тей слики?

КРИЖАЛЬКА

Горизонтално: 1. Велька судзина за варенє; 2. Пресцера ше го на стол; 3. Мали орех; 4. Бабова баба, а моя...; 5. Роздрец, виквачиц, розпарац; 6. Зармуцени, смутни; 7. По сербски: штап, мотка, а по руски... Вертикално: Кед точно ришиш шицки горизонтални колони, у вертикалней червеней колони достанєш назву предмета зоз хторим ше чешеме (множина).

ДЗБАНИ

Найдз дзбан хтори нє ма свою пару.

21

ЛАВИРИНТ

REBUSI

Автор: Силвестер Д. Макаї

Найдз драгу по хторей древорубач Матей сцигнє ґу златней гуски.

ПОВЯЖ ЧИСЛА

БАВИСКО ЗОЗ БУКВАМИ Зоз буквох у слову ЧИТАНКА мож вискладац ище голєм шейсц слова хтори маю по три, штири лєбо пейц букви.

КАНА, ЧИК... СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим зоз тих виреченьок скрива ше по єдна назва войводянских городох. Найдз их.

1. Я купим квасу, бо ти цали дзень нє будзеш дома.

2. Розказал сом Йовґенови садзиц зоз братняком ягоди.

3. Жалосна верба спущела свойо конари аж до води.

4. Ти, козо, тельо нє беч, ей-нє, єй-нє!

5. Таку лакотку сом ище нїґда нє єдол.

6. Чи ши дома, чи даґдзе у драже?

20

Повяж числа од 1 по 46, та достанєш рисунок хтори будзе ище красши и веселши кед го и офарбиш.

оцец уж дораз рано нє опил, чи млоди весели... и шицко таке. Одразу, одкальшик зоз гущави у цеплїнки, озвала ше єдна длуговаста риба: – Ага, скаранїку єден, дармоєду швецки, больґову себични, мизераку нїчомни, зазраку нїяки! Ту ши тераз? Женїш ше, га? А зоз ким? Свадзебни ше почали оглядац же хто ше то надзера, а кед видзели – нє могли власним очом вериц. Ша то Пеструшка, странска риба хтора у нашим беґелю нїґда нє бивала. „Одкаль ше лєм вжала ту?” прелєцело им през глави, бо знали же таки риби жию лєм у швидких горских рикох. А тота ше у медзичаше предлужела вадзиц: – Оєй, млоди и пол! Можем себе задумац! Яки ми ту хлоп за женїдбу! Швечи му буц млоди яґод крави штверц, як страки рукавици, як шлїмакови чижми, як оси окуляри, як жаби шерсц, як гушенїци машля, як... И хто зна докля би Пеструшка ище шоровала же як швечи старому Карасови женїдба, кед би ю нє прервал видавач Карп: – Цо же то? Хто там? Цо ше случело? Чом ше хтошка так надзера? Прецо ше нєповолани миша до порядку?

– Ша вера хто и вера цо! – скричала ище гласнєйше Пеструшка. – Озда вам ище нє ясне? Опитайце ше вашому красному млодийови, най вам вон пове! Питайце ше му цо ми обецал кед ше влонї круцел коло мнє цали три мешаци! Най пове и цо шицко наприповедал о вашей фамелиї... же би вашу дзивку нє сцел анї кед би була Златна Рибка!

– Чом би ю нє сцел? – одразу подзвигнул глас младей Чуки оцец.

– Най вам пове! Питайце ше му! – одвитовала Пеструшка и зацагла ше до густей трави коло кореньох наду. Шицки ше обрацели ґу млодийово, алє його уж нє було. Док свадзебни патрели на Пеструшку, вон уж чмиґнул и скапал, змасцел и зґлайзал, здимел и випарел ше у нєпознатим напряме. Шицки го глєдали, обколєли кажду цеплїнку, кажди прелазок и гущаву, закуковали аж и до крутили при шлайсу, алє старого Караса нїґдзе нє було. Свадзба ше розишла. А цо було далєй? Млада Чука остала нєодата. Вецей нїхто ю нє сцел, бо теди дожила скандал и ганьбу, аферу и баламуту, вишмейованє и видрижньованє цалого рибного народу од єдного по други шлайс. А цо найгорше, найбаржей ше шмеяли тоти менши риби – иґлинци, червенопирки, каращики, терпещики и подобна дробенява. На тото ше и млада чука и єй родичи и родзини нагнївали и розєдли, та почали нємилосердно нападац на шицки дробни риби. Прето и нєшка чуки лапаю кажду рибу меншу од себе и безочлїво ю знїщую.

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА

П

ЗОРИЦА КУБУРОВИЧ

озната сербска писателька за дзеци Зорица Кубурович народзена 1951. року у Беоґрадзе, дзе и нєшка жиє, роби, твори. Закончела Медицински факултет и специялизацию урґентней медицини. Написала кнїжки: „Лїк зоз брескиньового лїсца”, роман-сказку „Школа за русалки”, сказки „Чаривне жвератко”, крачунску сказку „Русалков двор”, а заступена є и у даскелїх антолоґийох. Обявює и писнї и есеї у велїх теолоґийних и литературних часописох. З часу на час трима Школи писаня сказкох.

ШКОЛА ЗА РУСАЛКИ Виривок Панї Марияна шедла на фотелю и ошмихла ше сцерпезлїво: – Пред тим як ше рушиме на драгу, виприповедам вам єдну приповедку, цалком правдиву, як цо правдиви шицки приповедки.

– Гайде! – гварел Ведрич и скочел на фотелю. Светлич ше намесцел ґу нєй.

– То приповедка о русалковей принцези... – почала панї Марияна.

– Нє сцем о русалкох. Знаш и сама же нє постоя – гварел поучно Ведрич. Панї Марияна сцерпезлїво здихла.

– То приповедка о мнє. Можебуц же я нє постоїм (хто може буц сиґурни?), алє сцела сом вам виприповедац приповедку о мойому оцови Кральови Виленякох, о моєй мацери Кралїци Маґичних Стварох, и о мнє, русалковей принцези Марияни.

– Приповедай – гварел Светлич шнїюцо.

– Значи – гварел Ведрич – твой оцец нє капитан ладї хтори зоз жену и дзивку плїва по далєких рикох? Його ладю зме каждого рана чекали у пристанїщу. Сцели зме пойсц зоз нїм. И бали зме ше же ше нє зявює. То вон?

ПРЕЧИТАЛА СОМ КНЇЖКУ Баба ми часто приповедала о русалкох, алє я сцела знац ище вецей. У библиотеки сом нашла кнїжку „Школа за русалки”. Барз є интересантна, та ю накратко опишем и так препоручим шицким дзецом най ю цо скорей пречитаю.

– Була єдна русалка котра пошла жиц до швета людзох. Одала ше и народзела два дзивочки. Кед дзивчата повирастали, мац им гварела же су русалки. Перше єй нє верели и думали же франтує. Накадзи им шицко потолковала и поуказовала, прешвечела их. Позберали ше и рушели ше до швета русалкох. Голєм у пол кнїжки описане їх возбудлїве путованє. Кед ше врацели дому, чекало их нєсподзиванє. Алє, я вам нє виволам цо ше случело. Мушице сами пречитац кнїжку. Гоч є груба, нє побануєце. Марина Джуджар, V, Руски Керестур

5

Висти зоз щколох... МАКЕТИ ЯК РЕКРЕАЦИЯ ТОДЕ НИКОЛЕТИЧ

ДРАМОЛЄЦЕНЄ Збува ше у школским конку на вельким одпочивку. Єленко є бурек. Приходзи Вилотиє. ОСОБИ: Єленко, Вилотиє, Виолета ЄЛЕНКО (одушевено): Вилотиє! Вичо! Вичко! Гибай най це Єленко побочка за твойо ровне чоло! (Бочка го.) ВИЛОТИЄ: Чекай, Єленко! Цо ши нападнул на мнє як на бурек? (Уцера ше.) Достал ши петицу, чи цо? ЄЛЕНКО: Петицу! Та, яку петицу! Дзешатку! Главну премию! Бинґо! ВИЛОТИЄ: Яй, Єленко! Винчуєм! Значи же зме богати! (Скака.) ЄЛЕНКО: Стань, Вилотиє! Нє скакай и нє рич як маґарец. Шеднї най ци потолкуєм... (Шедаю на лавку.) Алє о тим же биш нє писнул анї слово. ВИЛОТИЄ: Будзем цихо як риба. Гутор... ЄЛЕНКО: Слухай тото. (Шепта.) Рано сом дознал од Санї, же єй гварела Сашка, же Виолета претаргла вязу зоз Неманьом, пре Тияну... ВИЛОТИЄ: Озда нє! Чи можлїве? ЄЛЕНКО: Анї то нє шицко! Кед тото дознал Небойша, такой явел Милошови, най пове Ґоранови. Алє Ґоран шицко виберблял Оґнєнови. Розумиш? ВИЛОТИЄ: Розумим. Лєм нє розумим зоз ким претаргла вязу Сашка. ЄЛЕНКО: Нєвироятно! Нїч ши нє зрозумел. Сашка у тей приповедки вообще нє важна. Вона залюбена до гевтого Марка фодбалера зоз седмей класи. ВИЛОТИЄ: До Марка? Га, так ми поведз. А я думал же у питаню Ґоран. ЄЛЕНКО: Хтори Ґоран? ВИЛОТИЄ: Нє знам анї я. Нє познам го. ЄЛЕНКО: Яааай, яки ти глупи! Як ноц! Ґоран нє ма нїякей вязи зоз тоту любовну мервенїну. Ґоран вельки плєткар. Радио Милева. Розумиш? ВИЛОТИЄ: Агаааа! Ґоран то Милева! Ясне ми. (Злєгує з плєцами.)

6

ЄЛЕНКО: Е, дзекуюци Ґоранови, Виолета дознала о Неманьовей и Тияновей вязи. Бо, Тияна Ґоранова бувша дзивка. Цо гвариш за тото? ВИЛОТИЄ: Нє можем вериц. Значи, Неманя розтаргнул вязу зоз Ґораном? ЄЛЕНКО: Уф, як ме секираш, змотанку! Неманя розтаргнул вязу зоз Виолету. Тераз ше мнє указала нагода дац ґол. ВИЛОТИЄ: А процив кого бавиш змаганє? ЄЛЕНКО: Нє можем вериц! Нїч ти нє розумиш. Чловече! Мам можлївосц почац ходзиц зоз Виолету! Ниа, приходзи! Знал сом же сом єй симпатични! ВИОЛЕТА: Здраво, хлапци! Вилотиє, розположени ши нєшка на вечар присц до мнє вежбац математику и слухац музику? ВИЛОТИЄ: На кельо годзин? ВИОЛЕТА: Коло пол шестей, кед ци одвитує. ВИЛОТИЄ: Одвитує ми. Лєдво чекам. ВИОЛЕТА: Шерцо ши. (Бочка го за лїцо.) ЄЛЕНКО (запрепасцено): Так, значи! Шерцо! Плєткару! Зраднїку! Спреводзкошу!!! (оганя за нїм.) Преложела М. Р.

У

Макетарским клубу на Новосадским отвореним универзитету медзи активнима и успишнима членами и Лука Вуячич, школяр седмей класи Основней школи „Петефи Шандор” у Новим Садзе. Макетарство то конар применєней уметносци. Гоби барз интересантни и едукативни, та Лука уж штварти рок з макетами розвива „виюґи” у мозґу. Од школских предметох найволї два, анї кус нє зродни предмети – историю и хемию. Ходзи и на годзини руского язика, а член є и дзецинскей фолклорней секциї у Руским културним центру у Новим Садзе, алє є найкреативнєйши у макетарскей секциї.

– Од малючка сом любел слухац и читац о Другей шветовей войни. Озда ме тоти приповедки и зацикавели за воєни превозки, та кед сом ше у трецей класи уключел до Макетарского клубу, почал сом склапац тенки и други превозки на колєса. Зоз панелох на хторих макета, знїмам фалаток по фалаток и склапам цо уж виберем, а вец макету мам и офарбиц. Участвовал сом на даскелїх змаганьох у Новим Садзе, Беоґрадзе и Панчеве, а єдна моя макета була на змаганю у Нишу. У Новим Садзе и Панчеве завжал сом перше место. Награди ше состоя зоз дипломох и медальох. Найлєпша макета ми – русийска воєна превозка и ракета на хторей Аполо пошол до вселени – виприповедал своїм парняком, читачом „Заградки” Лука. За складанє єдней макети дараз треба цали тидзень, а боме, дараз и єден мешац, бо єст макети зоз сто до двасто, алє и зоз штиристо фалаткох. За тот гоби и дома потребни окремни куцик. Треба дзешка складац готови макети, а хто будзе успишни як Лука, будзе мушиц мац специялни орман лєбо полїчку за дипломи и медалї.

В

КНЇЖКА ВИРНИ ПРИЯТЕЛЬ

елї школяре дзечнєйше читаю кнїжки хтори сами виберу у библиотеки, як тоти з обовязней лектири, о хторих вец треба дацо написац до теки и то за оцену. Марина Джуджарова, школярка пиятей класи у Руским Керестуре нє лєм же барз люби читац, алє зна барз крашнє описац найважнєйши подїї и свойо упечатки о пречитаним литературним дїлу.

– Читац сом почала у першей класи. Баба ми купела кнїжку Дюри Папгаргая „Наталка, дзивче хторе любело конї”. То ми була перша руска кнїжка. Першу и другу класу основней школи закончела сом по сербски у Крущичу, алє сом там ходзела на годзини руского язика як виборного предмету. Вец зме ше приселєли до Керестура дзе сом предлужела школу по руски. Часто ходзим до школскей библиотеки, бо волїм читац як шедзиц опрез компютера лєбо ше бавиц з мобилним телефоном. Ходзим и на рукомет, и до Дому култури на фолклор, а од влонї ходзим и до Музичней школи дзе ше учим грац на клавире. Шицки тоти активносци мам раз лєбо два раз у тижню, алє мам досц часу и за ученє и за читанє интересантних кнїжкох – гвари Марина. Нєдавно пречитала кнїжку Зорици Кубурович „Школа за русалки”, та кед єй наставнїца руского язика Каролина Папуґа видзела як Марина написала кратки „приказ” того романа за дзеци, похвалєла ше „Заградки” яку ма талантовану школярку. Чи будзе писателька, чи учителька, лєбо, як тераз гутори, вихователька, увидзиме, алє кед єй уж тераз кнїжка вирни приятель, вериме же ше руска заєднїца будзе з ню цешиц. Марина у школи найволї анґлийски, нємецки и сербски язик. Пробує писац и писньочки, та часто по сила до „Заградки” и литературни и подобово роботи, бо люби и рисовац. М. Р.

19

Висти зоз щколох... ПРЕСЛАВЕНИ ДЗЕНЬ РУСНАЦОХ У ДЮРДЬОВЕ Дзень Руснацох у Дюрдьове означени 17. януара у КУД „Тарас Шевченко”. На тим будинку и на будинку Рускей школи виложена державна, войводянска и застава Руснацох. У просторийох Дружтва отримана пригодна програма. Участвовали и школяре ОШ „Йован Йованович Змай” и члени тамбурового оркестра. Пондзелок, 18. януара на годзинох руского язика здогадли зме ше того цо зме знали од скорей: прецо ше того дня слави Националне швето Руснацох, яки бул початок живота наших предкох на тих просорох, цо посцигнуте за вецей як 260 роки и яки задатки маю млади ґенерациї у будучносци. Вєдно зоз учительками и наставнїцу руского язика спомли зме визначни особи зоз нашей литератури, науки о язику

и култури, хтори допринєсли же би ше наш мацерински язик розвивал и чувал. Школяре руских оддзелєньох у Дюрдьове

У КУЛИ

У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ У шицких оддзелєньох Основней и штреднєй школи з домом школярох „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре перша школска годзина 18. януара того року була пошвецена Националному швету Руснацох. Пречитани пригодни текст о историї Руснацох, о приселєню до тих крайох и о национално-културним живоце. И на годзинох руского язика и историї бешедоване о значеню Националного швета Руснацох у Сербиї. У ПУ „Бамби” Кула, у оддзелєню „Цицибан” виховательки у своїх воспитних ґрупох, на способ примерани возросту дзецох, означели Националне швето Руснацох. М. А.

18

Зоз родичами зме були на Централней преслави Дня Руснацох. Бул прекрасни концерт. Отримани є у Културним центру у Кули. На бини бул постер жени хтора мала фитюлу. Шветочносц почала зоз державну гимну и зоз гимну Руснацох. У програми участвовали и нашо наставнїци. Єдна грала на гушлї, друга на гармоники, а треца шпивала у хору. И наша баба участвовала на тим шветочним концерту.У публики шицки були крашнє пооблєкани. У сали дзе була отворена вистава, порихтани етно столи зоз рускима єдлами. Було капущанїка, рейтеша, белюша, череґи. Зоз шицкого сом коштовала. После концерту зме шицки пошли до велькей сали до „Непкеру” на коктел и на друженє. Гудаци барз крашнє грали руски шпиванки. Шицки танцовали. Остали зме до конца. Мария Жирош, III и Наталия Жирош, IV, Кула

МИХАЙЛО КОВАЧ

Т

ПОПЛАТАНИ ПАНТАЛОНИ

ераз лєто, та озда прето ми ше набавиц нє вериме, а у тим бависку и вшелїяки дурносци робиме. Єдного такого розиграного дня мац ми так гвари: – На, сину, тоти панталони стари. У нїх ше бав, та кед од того твойого бавеня буду готови, аж теди достанєш нови. Заш лєм, гоч тоти панталони часто и подарти и од блата, мац ми их ровно райбе и плата. Сце же би цо длужей тирвали и же би на нїх плати як заставки нє пирхали. И цо повесц, я мам тераз на панталонох плати же уж анї нє знам кеди шицки и дзе достати. Та попробуєм голєм за гевти цо знам повесц так по шоре: Першу дзирку достал сом на дворе од ґунара. Но, алє тота дзирка уж барз стара. Ю уж анї сам ґунар нє памета, бо ю справел ище прешлого лєта. Вец тота плата на ногавки. Ю я достал од – лавки. Зоз лавки єден гвоздзик викуковал, а я заш нє мерковал, та ми, видзице, тот гвоздзик наробел пакосци. Нє же ми роздар ногавку и скору, алє яґбачу вон вошол аж дакус и до косци. И тота треца дзирка и вона од влонї. Ю сом достал од яблонї. Тоти два коло кишенки достати од вишеньки. Гевта заш червена, то од баґрена. У баґреновей коруни гнїздо стало, та ми мира нє дало. У гнїздзе шедзел гавран вельки як наш ґунар. Лєм чарни бул як ґар. Но та тота плата од того гаврана достата на дар. Ище ше теди подо мну подламал конар, та сом спаднул з баґрена и то горезначки и то просто на – космачки. Седму и осму, тоту белаву я мам як памятку од нашей крави. Раз ше на мнє цошка брз погнївала, та ме на тоти свойо роги надзац пробовала. Я сцел прескочиц плоцик, алє то була велька висота. Но, и на остатку була така робота, же я остал вишиц на плоцику як зайдичка даяка. Була то, як видзице, робота нїяка. Мац ме з плоцика зняла, та як видзице, тоти места заплатала. Потим якиш час було мира. На панталонох ше нє зявела анї єдна дзира. Алє ше вец знова трафело нєщесце. Таке нєщесце же ми ше о нїм поправдзе анї приповедац нє сце. Бурко и Микола ше по обичаю цошка пооначели, а вец пришло до того же ше аж и биц сцели. Я Миколови помагал так же сом Бурка за хвост цагал. А Бурко ше нараз обрацел и мнє за ногавку хвацел. Тераз я, же бим ше Буркови вимсцел, вжал якушик подпорку. Бурко под подпорку подлєцел, та ме хвацел и за другу ногавку. Я теди зйойчал и хрибет Буркови обрацел, та почал сцекац так же нє вельо хибело же бим и тоти панталони страцел. Так видзице я достал на моїх панталонох ище дзири: дзевяту и дзешату, а на нїх на кажду по єдну плату. Оцец кед ме видзи у тих панталонох, зоз телїма платами, гвари: – Яни, зоз тебе би було красне страшидло на слами.

ЮЛИЯН ПАП

ЛЮБИМ БУЦ У БАБИ Гвари Мижо своєй нини Анґелини: Барз любим буц у баби Ирини. Яке красне рано на валалє! Птички шпиваю, мотилї лєтаю, курчатка за квоку бегаю, мачата ше у трави скриваю. Пшичок мачку оганя по дворе, а вона сцека на верх ореха и мявчи на ньго од горе. Любим з бабу копац заграду, квеце залївац, траву полївац, заметац, грабац, на пойд ше ґрабац, до куми зайсц, пайташох найсц. Любим кед ше полни двор назбераме, та ше лабдаме, оганяме скриваме и гомбаме. Любим кед вечар зуновани, окупани, задовольни лєгам спац. Рано знова треба стац! Справди вам гварим, тето: Барз любим буц у баби. Та прето – най би вше було лєто!

7

БОШКО ЛОМОВИЧ

Школяре авторе

ЦО НЄ ЗНА ЛЄВ, ЗНА МИША

И

шла жирафа по савани и окусовала лїсце. Найсладше було на єдним древе наоружаним зоз оштрима игелками. Таргаюци лїсце, уджобла нос, та за єден дзень, як печарка, вироснул єй мехир и загноєл ше. Барз ю болєл, та нє могла пасц. Мала и горучку.

– Панє лєве, ти мудри и сиґурно будзеш знац як най ше ришим того болю – озвала ше модляци ґу царови животиньох.

– Нє знам як бим ци помогнул, алє гайде, опитайме ше дакому кого перше стретнєме. Ишли вони так, ишли и стретли мишу. − Як зме налєцели на того малого тутмака – подумал лєв.

– Жирафа на церню поджобала нос. Загноєл ше и болї ю, а нє може анї єсц. Як най ше ментує болю? – заш лєм ше лєв опитал миши.

– Клїнок ше з клїнком вибива – гварела миша, а жирафа и лєв тото нє знали.

– Слухай ме добре, жирафо! Знова окусуй лїсце на тим древе и уджобнї ше на церень. Вон ци преджобнє мехир, гной вичури, рана зарошнє и ти знова годна єсц. ПОУКА: Нє знєважуй нїчийо знанє; цо нє зна професор, можебуц зна коминяр.

ПЕРО ЗУБАЦ

ПРЕЦО ПОСТОЯ МАЦЕРИ Дзеци треба крашнє воспитац, прето им треба сказки читац. Прето и постоя мамочки, же би дзецом читали кнїжочки.

ЛЇЛЯНА КРСТИЧ

ОПРАВЯНЄ ЦИПЕЛОХ Модлї мац ципелара най оправи ципелочки алє, кед може, цо скорей бо путую єй дзивочки.

8

Ивицови и Марици кед би читали, дзеци би по лєше сами нє блукали. Знаю то рошлїни, и ластови знаю же од сказкох дзеци вирастаю.

Прешпивала М. Р.

СПАСОЄ ЛАБУДОВИЧ

Трецу, осму, дванасту, трицету и пейдзешату, стоту и штерацец другу и дзеведзешат дзевяту.

Фебруар розшати, два-три днї му вжати,

Прешпивала М. Р.

РОЗШАТИ ФЕБРУАР

нє зна чи их страцел и хто му вик скрацел. ... и ище гвари: Их, можем я и без нїх!

Ivan Se}edi, III, Verbas

У НАШИМ ДВОРЕ Дома маме вельки и красни двор. У нїм єст дражки и два заградки. У заградкох рошнє вшелїяке квеце и древа. Заградки оградзени з цеглами. И на дворе наскладани цегли. Влєце розширени слункобран, а под нїм стол и карсцелї за шедзенє. На тераси розцагнути паньващик. На штред двора паланки, а на нїх направени роштиль. Коло паланкох стоя польопривредни машини. У дворе маме и шопу. До нєй оцец уганя авто. У нашим дворе найкрасше вжиме. Теди шицко биле, а спод стрехох виша цомплї. Любим наш двор, бо є красни и вше ушорени. Ясмина Мудри, III, Дюрдьов

ЯК СОМ ПРЕПРОВАДЗЕЛ РОЗПУСТ

Ципелар их поопатрал, шептал кус жалошнє. „Треба то оправяц барз длуго и схопнє.

Найдзце ви себе другого майстра за ципелочки, най путованє одложа два дзивочки СТОНОГОЧКИ!”

МОЙО МАЧИЧКИ

Прешпивала М. Р.

Мам я єдну Мау, то моя мачичка. Мам и Маузилу, то єй шестричка. Маузила швидка, гоч ма лєм єдно око. По кухнї дулує, вшадзи закукує. А Мау лєнїва, бавиц ше нє сце, помали ше руша, алє єсц вше сце. Кед ше вони зиду, такой войну дзвигню. Пасую ше, бию, и драпу дзе сцигню. Гоч я кричим: Шиц! То нє вредзи нїч.

Кед нам у децембру почал розпуст, я почал уживац. Мижо Баран, III, Жадал сом крашнє препровадзиц шлєбодни час, та сом зоз шеРуски Керестур стру и зоз братами пошол до баби и дїда до Дюдрьова. Кажди дзень нам бул весели. Там мам товариша Милоша зоз хторим ше любим бавиц. Нїґда нам нє допито. Тей жими було и дакус шнїгу, та зме ше оруцовали. Направели зме аж и змаганє у оруцованю зоз шнїгом. Зоз дїдом сом кармел животинї и бавел сом ше зоз псами. Баба нам кажди дзень варела смачни полудзенок и барз нас госцела. Найсмачнєйши ми були шпаґети. На Крачун зме ходзели по шпиваню. Зоз шестру и братами зашпивали зме вельо пакецики у хторих було вшелїяки лакотки. Того року наисце було крашнє на розпусту. Уж почало друге полроче и нови Klara Katrina, III, Ruski Kerestur школски обовязки. Иван Колбас, V, Нови Сад

17

АНДРЕЙ ЖИВОР

Школяре авторе

У

ДВОЯКА ЖИМА Єст жими двояки: дараз су дижджово: место шнїгу барки, та ношиме чижми ґумово. Ми волїме жими шнїгово: береме саночки братово, од мразу сцекаме и барз уживаме. Писньочку вєдно написали школяре II, III и IV класи у Дюрдьове на школскей годзини друженя зоз „Заградку”

НАЙМИЛШЕ БАВИСКО Мам вельо бависка, алє ми наймилше бависко фодбалска лабда. Достал сом ю за родзени дзень. Вона белаво-стриберно-шива. Любим кед до нас приду пайташе, та ше бавиме з тоту лабду. Кед сом сам, одходзим на стадион фодбаловац ше. Найволїм лабду. Стефан Буила, II, Коцур

Tiyna ]ajdo{, VII, Srbobran

ВЕЛЬКА БУНДАВА Дюри пошол до баби и дїда. Вони у загради садзели желєняву. И вон сцел дацо посадзиц, та му баба дала бундавово маґочки. Дюри их такой посадзел. Кажди дзень их полївал, плєл траву коло нїх и окоповал. Єдна бундава барз швидко росла. Кед раз Дюри пошол до загради, мал цо видзиц. Його бундава була така велька, же мушел волац дїда най му помогнє одорвец ю и однєсц до двора. Здогаднул ше же праве тих дньох ма буц змаганє за найвекшу бундаву. Однєсол ю з дїдом на тото змаганє. Була найвекша и мала найкрасшу помаранчецову фарбу. Дюри завжал перше место. Врацел ше дому барз щешлїви, а и баба була задовольна же його труд бул наградзени.

О ЖЕЛЄНЕЙ МАЧИЧКИ И КЛУБКУ

єдней фамелиї жили двоме хлапци, їх шестра и єдна мачичка. Тота мачичка була нєзвичайна. Мала желєну шерсц. Шицки ше чудовали одкаль желєна мачка. Таку нїхто нїґда нє видзел. Була то вироятно єдина желєна мачка на швеце. Док ище була мала, людзе думали же єй шерсц лєм тераз така, а кед вирошнє, будзе чарна, кафова лєбо шива. Алє, мачка и кед виросла, остала желєна.

– Єдного дня єден брат предложел: – Знаце цо? Такей як наша мачичка нєт нїґдзе на швеце. Гайде, предайме ю до зоолоґийней загради, та достанєме за ню вельо пенєжи.

– Чом бизме ю предавали, кед ю шицки любиме. Будзе без нас смутна – гварел му други брат. Вец ше озвала шестра:

– Знаце як ришиме тот проблем? Пущиме мачичку вонка, та увидзиме: кед ше истого дня враци дому, значи же сце буц у нас, а кед ше цали дзень нє враци, значи же єй добре гоч дзе, та ю вец предаме до зоо-загради. Шицки пристали. Пущели ю вонка, алє єй за хвост завязали єден конєц волни хтора була у клубку, же би ю, кед пойдзе далєко, могли найсц и врациц дому. Мачичка такой рушела. Як ишла, клубко ше одкруцало и зменшовало ше.

– Видзице як ше клубко швидко одкруца? – гварел перши брат. – Значи же мачка идзе далєко. Нє важни єй ми, волї вона вандровац.

– Жаль ми же пошла – гварел други брат. – Добре же зме єй завязали волну за хвост, та ю найдземе, же би ше нам нє страцела. Час преходзел и клубко ше скоро цалком розкруцело. Шицки знали же тераз готове и же вецей нє буду мац свою желєну мачичку. Вечар, кед ше клубко цалком одкруцело, влапели конєц волночки, та почали глєдац мачку. Лєм цо вишли вонка, обачели ю як шедзи у дворе при прощох, цага волну и скруцує ю до клубка.

– Видзице тераз же нє пошла од дому! – радошнє гварел брат хтори ю нє сцел предац.

– Вона цали час шедзела опрез хижи. Значи, нє даме ю до зоо-загради, алє останє з нами. Желєна мачичка ше задовольно шмишкала. Була щешлїва же останє зоз своїма приятелями у хижи хтору любела. Так ище длуго жили вєдно щешлїви. Преложела А. Р.

Теодора Фа, III, Руски Керестур

ГУМАНОСЦ НА ДЇЛУ Єст вельо людзох и дзеци хтори хори. Даєдни маю барз чежки хороти. Ми у школи одлучели помогнуц им. Єдного красного рана шицки дзеци ше зишли Leon Xri~, VI, Ruski Kerestur у школи. Орґанизовали зме гумаянитарну предавальню. Школяре од другей по осму класу преда ва ли ри жни предмети хтори сами направели. Було палаМОЙ ДВОР чинки, капущанїка, колача, медовнїка, лимунади, було баМой двор вельки. Друга часц двора виска, икебани, налїпки, слички... випатра як пажица, прето же єст вельо Ми теди ходзели до другей класи. Догварели зме ше зоз трави, а у нєй квитню лампащики. Кед учительку же будземе предавац вельо красни ствари, а налампащики побилєю, отаргнєм єден и йвецей швички у дунцох. Куповали шицки нашо родичи. У задуєм на ньго, а вон лєци тамальшколи була велька гужва.

-тадзи як пахулька. Кед гуманитарна акция була закончена, родичи поодходМой двор найкрасши влєце, кед зели дому, а школяре остали попораїц. Були зме щешлїви шицко желєне. Же би бул ушорени, раз же зме помогли дакому хто барз хори. у тижню кошиме траву. Любим ше зоз Треба робиц добри дїла. Помагаюци другим, окреме хотоваришами бавиц у нашим дворе. рим, чувствуєме ше крашнє. Ксения Вереш, III, Дюрдьов

16

Давид Гарди, V, Коцур

СТЕВАН БЕЛЯНСКИ

К

ед мац и оцец после длугого нагваряня конєчно пристали шестри и мнє купиц домашнього любимца, место же бизме му дали красне мено як Джеки, Рекс и подобне, наволали зме го Нєт Спаня. Предносци триманя домашнього любимца у фамелиї хтора ма квартель у вецейповерховим будинку шлїдуюци: Дзеци щешлїви же раз на дзень попатра на буравого розмазанка, а оцове и мацери нє звикню спац и кед треба и кед нє треба, нє затию, цо значи же буду ценки гоч нє буду ходзиц на вежби аеробику. Ниа, чом наш шерсцати приятель заслужел мац и мено и презвиско. Нєт Спаня – дурка додня рано, найчастейше коло пейцох

НЄТ СПАНЯ годзин, як шор, бо муши окончиц тото цо муши, а понеже родичи саную синох и дзивчата хтори позно полєгали кед вечар длуго були на варошу, та их нє сцу будзиц, муша место нїх пойсц вонка з малим розмазанком. Як оцец випатра пред швитаньом, нє удало ше нам видзиц, алє ранши ритуал заш лєм функционує. Нєт Спаня – Лєм цо зме шицки полєгали, кед щенє почина завивац, бо би ше бавело на 02,15 годзин по пол ноци. Оцец и мац ставаю змириц нашого любимца же би нє ошалєли сушеди, а и вони двойо. Нєт Спаня – Мац ше вноци гнєце на по сцелї и нє може

заспац од думки же ю чека щетканє шерсцох зоз посцелї, тепиха, райбанє шпляхох и платанє погрижених фиронґох. Нєт Спаня – Кед видзи розсцелєни посцелї, наш манди, як наймладши член фамелиї, допатрани и розмазани, перши вискакує на посцель и лєга на оцово место. Оцец до позних годзинох патри телевизор и дриме на фотелї, та вец з викривеним хрибтом и шицок поламани идзе на роботу. Други 273 причини чом зме щенєцу дали мено Нєт Спаня нє будзем начишльовац, бо ше нє складаю зоз красним домашнїм воспитаньом и рушанями у модерней педаґоґиї. Преложела А. Р.

9

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

СВЯЩЕНСТВО

И

сус ше остарал же би мал своїх нашлїднїкох, котри би, по його Вознесению, предлужели поучовац людзох о Богу и о вичних правдох. На Тайней вечери овласцел апостолох зоз священїческу власцу и потребнима ласками: „То робце на мой спомин.” Так установел чин священства як святу тайну Нового завиту. Апостоли по Исусовим розказу поучовали шицки народи, кресцели их и дзелєли другим чин священства. Зоз словами: „Котрим пребачице грихи, буду им пребачени, а котрим затримаце, буду им затримани” – Исус апостолом дал и власц одпущовац грихи. Тоту власц придали владиком и священїком. Священїк то: – предлужени Исусово уста, котри нам вигваряю Божи слова; – предлужени Исусово руки, котри нам зоз знаком крижа даваю благослов, – предлужене Исусово шерцо, котре нас люби. За священїкох Исус гвари: „Ви соль жеми”. Зоз тим сце повесц: Як цо соль потребна каждому створеню ту, на жеми, же би ше отримало у живоце, так и священїк зоз казанями, дзелєньом святих тайнох – нєбесна соль, котра отримує божи живот у чловековей души. Як цо ше єдзенє без солї швидко губи, так и людски шерца швидко препадаю у гриху без тей Божей солї. Як цо Исус длуго пририхтовал апостолох за своїх намиснїкох, так и Церква длуго пририхтує кандидатох за священїкох. ТАЙНА МИРА По законченей штреднєй школи (ґимназиї), вони шейсц роки И РАДОСЦИ уча богословски науки. Святу тайну священства може дац лєм владика, а священїка Нєшка пошвецим за владику пошвецую троме владикове. Пошвецени ше занавше дзешец минути сво- повязує зоз Христом. його часу добрей кнїжки; як цо єдзенє ГВАРЕЛИ О ЛЮБОВИ потребне за живот цела, так и добра НАЙОПАСНЄЙШИ ХОРОТИ ШЕРЦА ТО МЕРЖкнїжка потребна за НЯ, ЗАВИСЦ И ГАМИШНОСЦ. живот души. Перл Бак ЛЮБОЦ ЯК ОГЕНЬ: КЕД Ю НЄ РОЗПАЛЮЄМЕ, ГАШИ ШЕ. Михаил Лєрмонтов

ИСУСЕ, ДОБРУ НОЦ! Дїдо кажди вечар приводзи унука до церкви. На одходзе зоз церкви хлапец поздравя Исуса: „Исусе, добру ноц!” Паноцец обачел же так кажди вечар, та гварел дїдови: – Крашнє то, алє за вас барз вельо кажди вечар водзиц унука до церкви. Поведзце му же нє муши приходзиц так поряднє.

– Гварел сом му, алє вон ми одповед же прецо вец мацери и оцови кажди вечар треба повесц: „Добру ноц!” Парох злєгнул з плєцами, та одвитовал: – Кед так, вец го и далєй приводзце. Випатра же дзеци думаю баржей по християнски, як ми, старши... Кед зме дзеци Божо, нє шмеме вечар пойсц спац, покля зме Исусови нє поведли: „Добру ноц! ” зоз вечаршу молитву.

10

ПРИПОВЕДКА О ЖИВОТИНЇ Я дома мам єдну мачку. Мено єй Пепа. Шерсц ма билу, а очи желєни. Бива вонка. Люби ше пендрац на древо. Барз ше любим бавиц зоз мою мачку и прето сом надумал описац вам ю. Алекса Ґолубович, II, Руски Керестур

I}or ^orda{, III, Kocur

Школяре авторе ШНЇЄМ О ПУТОВАНЮ ДО ИТАЛИЇ Каждого року зоз родичами, або зоз дїдом и бабу даґдзе путуєм. Любим видзиц нови, нєпознати места. У моїм шерцу єдно окремне жаданє. Сцел бим пойсц до Италиї. Дома мам словнїк италиянского язика. У нїм окрем словох єст и слики хтори опатрам скоро кажди дзень. Италия прекрасна жем. Єй главни город Рим. Кед пойдзем до Италиї, перше ше застановим у Венециї. Задумуєм як бим шеднул до ґондоли и повожел бим ше по цалим беґелю. Потим бим пошол на площу святого Марка и оганял бим голуби. Шлїдуюци город у хторим бим ше застановел, бул би Рим. Шпацирал бим ше по площи и вошол бим до церкви святого Петра. Шнїєм же бим зашол и до Ватикану и стретнул ше зоз папом. Отамаль бим пошол до Милану, дзе бим нащивел найвекшу оперу на швеце. Вец бим ше одпочинул у даєдним познатим готелу, а потим бим одпутовал до Фиренци. Нє препущел бим нагоду ошвижиц ше зоз сладолядом найславнєйшим на швеце. Там бим и закончел свойо путованє и на авиону бим ше врацел дому. Часто роздумуєм и шнїєм же пойдзем до Италиї, а обецал сом себе же свой перши заробок потрошим на путованє. Марян Шанта, V, Коцур

ЦО МИ ЗАВАДЗА ПРИ СТАРШИХ Роки, роки... як швидко прешли од оводи по седму класу основней школи. Кед роздумам, я уж нє мала. Вецей сом нє гевто дзивче котре, кед збачи бабки, такой бежи ґу нїм. Ходзим до седмей класи, та ме родичи ровно опоминаю. Найбаржей ми завадза їх превелька застараносц за мнє. Цо робим? Зоз ким сом? Чи мам амрел кед почнє падац диждж? Хто ми послал порученє и цо пише? Родичи ме опоминаю и пре облєканє. Надпоминаю най ше нє облєкам як дзивка, алє так як швечи дзивчатом у моїх рокох. Знам я и сама, алє сцем провадзиц крочай з моду. Надпоминаю ми же бим ше дружела з дзецми мойого возросту, а же бим заобиходзела старших од себе. Кед даґдзе идзем, мац ми вше повторює исте виреченє: „Меркуй цо робиш! Розум до глави!” Нє розумим цо зоз тим сце повесц. Знам же мушим мерковац цо робим, алє сом досц мудра же кед ми ше дацо пове, нє треба тото повторйовац сто раз. Старши як старши. Кед ше идзем прешпацирац, оцец ми гвари же шмем остац лєм до дзешец годзин вечар. Мойо товарише оставаю длужей, цо я чувствуєм як вельку нєправду. При наставнїкох ми барз завадза же нє маю порозуменя за нас. Як и шицки школяре, и ми мушиме писац контролни и писмени задатки, и одвитовац, алє дараз думаю же зме уж досц вельки за бавенє и друженє, та нє знаю кеди досц кед нам задаваю цо маме учиц. Верим же док будзем дакус старша, зрозумим велї ствари, алє тераз, гоч як ше трудзим, нє шицко похопюєм.

Nady I}ra~ki, III, Kula

Валентина Михняк, VII, Дюрдьов

15

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

М Н О

14

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

МАРЧОВ СОН Шнїло ше єдней Марчи же єй пшичок Тарчи на правих скийох лєцел по шнїгу гладким яґод жвератко. А сушед Владко сцел го здогонїц. Вжал прави санки, попрагал гаче, влапел дєплови и почал гонїц. Бежи гачатко – цеши ше Владко. Нє да ше Тарчи. Начулєл уха яґод маґарчи. Ище лєм дакус, та є при Марчи. Праве кед вона влапиц го сцела же би на скийох зоз нїм лєцела, сон ше претаргнул и мала Марча ше зобудзела.

11

АГНЕТКА БАЛАТИНАЦ

ЗВОНКО Ганча Звонка обачела кед до школи ше рушела, вше ше на ньго припатрала, здогонїц го надумала. Очи красни то наш Звонко ма прето Ганча жуваче му да. Так то вона надумала док за Звонком понагляла. Швидко його здогонєла, алє вец ше заганьбела, лєм спод бради поздравкала, та до школи одскакала.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

У

ДЇДО ШНЇЖНЇК И КАНДУР ТОМИК

школским дворе дзеци направели Дїда Шнїжнїка. На главу му положели стари калап, нос з мархви, очи чарни з угля, а уста – червене яблуко. До рукох му положели стару метлу. Зоз своїма краснима, чарнима очми закукує до учальньох дзе ше дзеци уча. На закрицу обачел чарного кандурика Томика.

– Томику, чи видзиш яки красни дзень? Зидз долу, пойдземе на преходзку. Томик кандурик ше сприятелєл з Дїдом Шнїжнїком и кажди дзень приходзел ґу ньому. Приношел му вшелїяки дари. Єдного дня принєсол му паперики вшелїяких фарбох и налїпел му их на билу бундичку, як ґомбички.

12

Другираз му принєсол вельке биле пирко з гуски и захпал му го за калапчок... Єдного дня слунечко моцнєйше ограло и шнїг ше почал пущац. Кап... кап... Заплакал Дїдо Шнїжнїк...

– Томику, помож ми! – модлєл Дїдо Шнїжнїк свойого приятеля. – Слунечко зо мнє направи барку. Томик ше задумал. Здогаднул ше: „Шнїжнїка мушим скриц од слунка. Найлєпше будзе кед му дам свой амрелчок.” Одбегнул Томик по амрелчок и положел го над Дїда Шнїжнїка. „Тераз мой приятель будзе длуго жиц, аж до яри” – радосно подскаковал кандурик Томик. Маґдалена Колєсар

ЧЕКАМЕ ЯР Санки на пойд виложиме и лопати одложиме. Ша, то жима уж преходзи, а цепла нам яр приходзи. Док ше слунко цепле зяви, розшири ше запах трави и шпив птицох ухом мили, кед прилєца ґовлї били. Прилєца и ластовички, тоти нїжни, мали птички. Свойо гнїзда поглєдаю под гредками того краю.

13

АГНЕТКА БАЛАТИНАЦ

ЗВОНКО Ганча Звонка обачела кед до школи ше рушела, вше ше на ньго припатрала, здогонїц го надумала. Очи красни то наш Звонко ма прето Ганча жуваче му да. Так то вона надумала док за Звонком понагляла. Швидко його здогонєла, алє вец ше заганьбела, лєм спод бради поздравкала, та до школи одскакала.

СИЛВЕСТЕР Д. МАКАЇ

У

ДЇДО ШНЇЖНЇК И КАНДУР ТОМИК

школским дворе дзеци направели Дїда Шнїжнїка. На главу му положели стари калап, нос з мархви, очи чарни з угля, а уста – червене яблуко. До рукох му положели стару метлу. Зоз своїма краснима, чарнима очми закукує до учальньох дзе ше дзеци уча. На закрицу обачел чарного кандурика Томика.

– Томику, чи видзиш яки красни дзень? Зидз долу, пойдземе на преходзку. Томик кандурик ше сприятелєл з Дїдом Шнїжнїком и кажди дзень приходзел ґу ньому. Приношел му вшелїяки дари. Єдного дня принєсол му паперики вшелїяких фарбох и налїпел му их на билу бундичку, як ґомбички.

12

Другираз му принєсол вельке биле пирко з гуски и захпал му го за калапчок... Єдного дня слунечко моцнєйше ограло и шнїг ше почал пущац. Кап... кап... Заплакал Дїдо Шнїжнїк...

– Томику, помож ми! – модлєл Дїдо Шнїжнїк свойого приятеля. – Слунечко зо мнє направи барку. Томик ше задумал. Здогаднул ше: „Шнїжнїка мушим скриц од слунка. Найлєпше будзе кед му дам свой амрелчок.” Одбегнул Томик по амрелчок и положел го над Дїда Шнїжнїка. „Тераз мой приятель будзе длуго жиц, аж до яри” – радосно подскаковал кандурик Томик. Маґдалена Колєсар

ЧЕКАМЕ ЯР Санки на пойд виложиме и лопати одложиме. Ша, то жима уж преходзи, а цепла нам яр приходзи. Док ше слунко цепле зяви, розшири ше запах трави и шпив птицох ухом мили, кед прилєца ґовлї били. Прилєца и ластовички, тоти нїжни, мали птички. Свойо гнїзда поглєдаю под гредками того краю.

13

НАША АЗБУКА У тим школским року и „Мала заградка” будзе з вами, будуцима школяриками учиц нашу азбуку. У каждим чишлє будзеце мац три букви, а ваш задаток будзе нарисовац дацо цо почина на тоту букву. Найкрасши рисунки обявиме!

М Н О

14

МЕЛАНИЯ ПАВЛОВИЧ

МАРЧОВ СОН Шнїло ше єдней Марчи же єй пшичок Тарчи на правих скийох лєцел по шнїгу гладким яґод жвератко. А сушед Владко сцел го здогонїц. Вжал прави санки, попрагал гаче, влапел дєплови и почал гонїц. Бежи гачатко – цеши ше Владко. Нє да ше Тарчи. Начулєл уха яґод маґарчи. Ище лєм дакус, та є при Марчи. Праве кед вона влапиц го сцела же би на скийох зоз нїм лєцела, сон ше претаргнул и мала Марча ше зобудзела.

11

SVYTI TAJNI NOVOGO ZAVITU

СВЯЩЕНСТВО

И

сус ше остарал же би мал своїх нашлїднїкох, котри би, по його Вознесению, предлужели поучовац людзох о Богу и о вичних правдох. На Тайней вечери овласцел апостолох зоз священїческу власцу и потребнима ласками: „То робце на мой спомин.” Так установел чин священства як святу тайну Нового завиту. Апостоли по Исусовим розказу поучовали шицки народи, кресцели их и дзелєли другим чин священства. Зоз словами: „Котрим пребачице грихи, буду им пребачени, а котрим затримаце, буду им затримани” – Исус апостолом дал и власц одпущовац грихи. Тоту власц придали владиком и священїком. Священїк то: – предлужени Исусово уста, котри нам вигваряю Божи слова; – предлужени Исусово руки, котри нам зоз знаком крижа даваю благослов, – предлужене Исусово шерцо, котре нас люби. За священїкох Исус гвари: „Ви соль жеми”. Зоз тим сце повесц: Як цо соль потребна каждому створеню ту, на жеми, же би ше отримало у живоце, так и священїк зоз казанями, дзелєньом святих тайнох – нєбесна соль, котра отримує божи живот у чловековей души. Як цо ше єдзенє без солї швидко губи, так и людски шерца швидко препадаю у гриху без тей Божей солї. Як цо Исус длуго пририхтовал апостолох за своїх намиснїкох, так и Церква длуго пририхтує кандидатох за священїкох. ТАЙНА МИРА По законченей штреднєй школи (ґимназиї), вони шейсц роки И РАДОСЦИ уча богословски науки. Святу тайну священства може дац лєм владика, а священїка Нєшка пошвецим за владику пошвецую троме владикове. Пошвецени ше занавше дзешец минути сво- повязує зоз Христом. його часу добрей кнїжки; як цо єдзенє ГВАРЕЛИ О ЛЮБОВИ потребне за живот цела, так и добра НАЙОПАСНЄЙШИ ХОРОТИ ШЕРЦА ТО МЕРЖкнїжка потребна за НЯ, ЗАВИСЦ И ГАМИШНОСЦ. живот души. Перл Бак ЛЮБОЦ ЯК ОГЕНЬ: КЕД Ю НЄ РОЗПАЛЮЄМЕ, ГАШИ ШЕ. Михаил Лєрмонтов

ИСУСЕ, ДОБРУ НОЦ! Дїдо кажди вечар приводзи унука до церкви. На одходзе зоз церкви хлапец поздравя Исуса: „Исусе, добру ноц!” Паноцец обачел же так кажди вечар, та гварел дїдови: – Крашнє то, алє за вас барз вельо кажди вечар водзиц унука до церкви. Поведзце му же нє муши приходзиц так поряднє.

– Гварел сом му, алє вон ми одповед же прецо вец мацери и оцови кажди вечар треба повесц: „Добру ноц!” Парох злєгнул з плєцами, та одвитовал: – Кед так, вец го и далєй приводзце. Випатра же дзеци думаю баржей по християнски, як ми, старши... Кед зме дзеци Божо, нє шмеме вечар пойсц спац, покля зме Исусови нє поведли: „Добру ноц! ” зоз вечаршу молитву.

10

ПРИПОВЕДКА О ЖИВОТИНЇ Я дома мам єдну мачку. Мено єй Пепа. Шерсц ма билу, а очи желєни. Бива вонка. Люби ше пендрац на древо. Барз ше любим бавиц зоз мою мачку и прето сом надумал описац вам ю. Алекса Ґолубович, II, Руски Керестур

I}or ^orda{, III, Kocur

Школяре авторе ШНЇЄМ О ПУТОВАНЮ ДО ИТАЛИЇ Каждого року зоз родичами, або зоз дїдом и бабу даґдзе путуєм. Любим видзиц нови, нєпознати места. У моїм шерцу єдно окремне жаданє. Сцел бим пойсц до Италиї. Дома мам словнїк италиянского язика. У нїм окрем словох єст и слики хтори опатрам скоро кажди дзень. Италия прекрасна жем. Єй главни город Рим. Кед пойдзем до Италиї, перше ше застановим у Венециї. Задумуєм як бим шеднул до ґондоли и повожел бим ше по цалим беґелю. Потим бим пошол на площу святого Марка и оганял бим голуби. Шлїдуюци город у хторим бим ше застановел, бул би Рим. Шпацирал бим ше по площи и вошол бим до церкви святого Петра. Шнїєм же бим зашол и до Ватикану и стретнул ше зоз папом. Отамаль бим пошол до Милану, дзе бим нащивел найвекшу оперу на швеце. Вец бим ше одпочинул у даєдним познатим готелу, а потим бим одпутовал до Фиренци. Нє препущел бим нагоду ошвижиц ше зоз сладолядом найславнєйшим на швеце. Там бим и закончел свойо путованє и на авиону бим ше врацел дому. Часто роздумуєм и шнїєм же пойдзем до Италиї, а обецал сом себе же свой перши заробок потрошим на путованє. Марян Шанта, V, Коцур

ЦО МИ ЗАВАДЗА ПРИ СТАРШИХ Роки, роки... як швидко прешли од оводи по седму класу основней школи. Кед роздумам, я уж нє мала. Вецей сом нє гевто дзивче котре, кед збачи бабки, такой бежи ґу нїм. Ходзим до седмей класи, та ме родичи ровно опоминаю. Найбаржей ми завадза їх превелька застараносц за мнє. Цо робим? Зоз ким сом? Чи мам амрел кед почнє падац диждж? Хто ми послал порученє и цо пише? Родичи ме опоминаю и пре облєканє. Надпоминаю най ше нє облєкам як дзивка, алє так як швечи дзивчатом у моїх рокох. Знам я и сама, алє сцем провадзиц крочай з моду. Надпоминаю ми же бим ше дружела з дзецми мойого возросту, а же бим заобиходзела старших од себе. Кед даґдзе идзем, мац ми вше повторює исте виреченє: „Меркуй цо робиш! Розум до глави!” Нє розумим цо зоз тим сце повесц. Знам же мушим мерковац цо робим, алє сом досц мудра же кед ми ше дацо пове, нє треба тото повторйовац сто раз. Старши як старши. Кед ше идзем прешпацирац, оцец ми гвари же шмем остац лєм до дзешец годзин вечар. Мойо товарише оставаю длужей, цо я чувствуєм як вельку нєправду. При наставнїкох ми барз завадза же нє маю порозуменя за нас. Як и шицки школяре, и ми мушиме писац контролни и писмени задатки, и одвитовац, алє дараз думаю же зме уж досц вельки за бавенє и друженє, та нє знаю кеди досц кед нам задаваю цо маме учиц. Верим же док будзем дакус старша, зрозумим велї ствари, алє тераз, гоч як ше трудзим, нє шицко похопюєм.

Nady I}ra~ki, III, Kula

Валентина Михняк, VII, Дюрдьов

15

АНДРЕЙ ЖИВОР

Школяре авторе

У

ДВОЯКА ЖИМА Єст жими двояки: дараз су дижджово: место шнїгу барки, та ношиме чижми ґумово. Ми волїме жими шнїгово: береме саночки братово, од мразу сцекаме и барз уживаме. Писньочку вєдно написали школяре II, III и IV класи у Дюрдьове на школскей годзини друженя зоз „Заградку”

НАЙМИЛШЕ БАВИСКО Мам вельо бависка, алє ми наймилше бависко фодбалска лабда. Достал сом ю за родзени дзень. Вона белаво-стриберно-шива. Любим кед до нас приду пайташе, та ше бавиме з тоту лабду. Кед сом сам, одходзим на стадион фодбаловац ше. Найволїм лабду. Стефан Буила, II, Коцур

Tiyna ]ajdo{, VII, Srbobran

ВЕЛЬКА БУНДАВА Дюри пошол до баби и дїда. Вони у загради садзели желєняву. И вон сцел дацо посадзиц, та му баба дала бундавово маґочки. Дюри их такой посадзел. Кажди дзень их полївал, плєл траву коло нїх и окоповал. Єдна бундава барз швидко росла. Кед раз Дюри пошол до загради, мал цо видзиц. Його бундава була така велька, же мушел волац дїда най му помогнє одорвец ю и однєсц до двора. Здогаднул ше же праве тих дньох ма буц змаганє за найвекшу бундаву. Однєсол ю з дїдом на тото змаганє. Була найвекша и мала найкрасшу помаранчецову фарбу. Дюри завжал перше место. Врацел ше дому барз щешлїви, а и баба була задовольна же його труд бул наградзени.

О ЖЕЛЄНЕЙ МАЧИЧКИ И КЛУБКУ

єдней фамелиї жили двоме хлапци, їх шестра и єдна мачичка. Тота мачичка була нєзвичайна. Мала желєну шерсц. Шицки ше чудовали одкаль желєна мачка. Таку нїхто нїґда нє видзел. Була то вироятно єдина желєна мачка на швеце. Док ище була мала, людзе думали же єй шерсц лєм тераз така, а кед вирошнє, будзе чарна, кафова лєбо шива. Алє, мачка и кед виросла, остала желєна.

– Єдного дня єден брат предложел: – Знаце цо? Такей як наша мачичка нєт нїґдзе на швеце. Гайде, предайме ю до зоолоґийней загради, та достанєме за ню вельо пенєжи.

– Чом бизме ю предавали, кед ю шицки любиме. Будзе без нас смутна – гварел му други брат. Вец ше озвала шестра:

– Знаце як ришиме тот проблем? Пущиме мачичку вонка, та увидзиме: кед ше истого дня враци дому, значи же сце буц у нас, а кед ше цали дзень нє враци, значи же єй добре гоч дзе, та ю вец предаме до зоо-загради. Шицки пристали. Пущели ю вонка, алє єй за хвост завязали єден конєц волни хтора була у клубку, же би ю, кед пойдзе далєко, могли найсц и врациц дому. Мачичка такой рушела. Як ишла, клубко ше одкруцало и зменшовало ше.

– Видзице як ше клубко швидко одкруца? – гварел перши брат. – Значи же мачка идзе далєко. Нє важни єй ми, волї вона вандровац.

– Жаль ми же пошла – гварел други брат. – Добре же зме єй завязали волну за хвост, та ю найдземе, же би ше нам нє страцела. Час преходзел и клубко ше скоро цалком розкруцело. Шицки знали же тераз готове и же вецей нє буду мац свою желєну мачичку. Вечар, кед ше клубко цалком одкруцело, влапели конєц волночки, та почали глєдац мачку. Лєм цо вишли вонка, обачели ю як шедзи у дворе при прощох, цага волну и скруцує ю до клубка.

– Видзице тераз же нє пошла од дому! – радошнє гварел брат хтори ю нє сцел предац.

– Вона цали час шедзела опрез хижи. Значи, нє даме ю до зоо-загради, алє останє з нами. Желєна мачичка ше задовольно шмишкала. Була щешлїва же останє зоз своїма приятелями у хижи хтору любела. Так ище длуго жили вєдно щешлїви. Преложела А. Р.

Теодора Фа, III, Руски Керестур

ГУМАНОСЦ НА ДЇЛУ Єст вельо людзох и дзеци хтори хори. Даєдни маю барз чежки хороти. Ми у школи одлучели помогнуц им. Єдного красного рана шицки дзеци ше зишли Leon Xri~, VI, Ruski Kerestur у школи. Орґанизовали зме гумаянитарну предавальню. Школяре од другей по осму класу преда ва ли ри жни предмети хтори сами направели. Було палаМОЙ ДВОР чинки, капущанїка, колача, медовнїка, лимунади, було баМой двор вельки. Друга часц двора виска, икебани, налїпки, слички... випатра як пажица, прето же єст вельо Ми теди ходзели до другей класи. Догварели зме ше зоз трави, а у нєй квитню лампащики. Кед учительку же будземе предавац вельо красни ствари, а налампащики побилєю, отаргнєм єден и йвецей швички у дунцох. Куповали шицки нашо родичи. У задуєм на ньго, а вон лєци тамальшколи була велька гужва.

-тадзи як пахулька. Кед гуманитарна акция була закончена, родичи поодходМой двор найкрасши влєце, кед зели дому, а школяре остали попораїц. Були зме щешлїви шицко желєне. Же би бул ушорени, раз же зме помогли дакому хто барз хори. у тижню кошиме траву. Любим ше зоз Треба робиц добри дїла. Помагаюци другим, окреме хотоваришами бавиц у нашим дворе. рим, чувствуєме ше крашнє. Ксения Вереш, III, Дюрдьов

16

Давид Гарди, V, Коцур

СТЕВАН БЕЛЯНСКИ

К

ед мац и оцец после длугого нагваряня конєчно пристали шестри и мнє купиц домашнього любимца, место же бизме му дали красне мено як Джеки, Рекс и подобне, наволали зме го Нєт Спаня. Предносци триманя домашнього любимца у фамелиї хтора ма квартель у вецейповерховим будинку шлїдуюци: Дзеци щешлїви же раз на дзень попатра на буравого розмазанка, а оцове и мацери нє звикню спац и кед треба и кед нє треба, нє затию, цо значи же буду ценки гоч нє буду ходзиц на вежби аеробику. Ниа, чом наш шерсцати приятель заслужел мац и мено и презвиско. Нєт Спаня – дурка додня рано, найчастейше коло пейцох

НЄТ СПАНЯ годзин, як шор, бо муши окончиц тото цо муши, а понеже родичи саную синох и дзивчата хтори позно полєгали кед вечар длуго були на варошу, та их нє сцу будзиц, муша место нїх пойсц вонка з малим розмазанком. Як оцец випатра пред швитаньом, нє удало ше нам видзиц, алє ранши ритуал заш лєм функционує. Нєт Спаня – Лєм цо зме шицки полєгали, кед щенє почина завивац, бо би ше бавело на 02,15 годзин по пол ноци. Оцец и мац ставаю змириц нашого любимца же би нє ошалєли сушеди, а и вони двойо. Нєт Спаня – Мац ше вноци гнєце на по сцелї и нє може

заспац од думки же ю чека щетканє шерсцох зоз посцелї, тепиха, райбанє шпляхох и платанє погрижених фиронґох. Нєт Спаня – Кед видзи розсцелєни посцелї, наш манди, як наймладши член фамелиї, допатрани и розмазани, перши вискакує на посцель и лєга на оцово место. Оцец до позних годзинох патри телевизор и дриме на фотелї, та вец з викривеним хрибтом и шицок поламани идзе на роботу. Други 273 причини чом зме щенєцу дали мено Нєт Спаня нє будзем начишльовац, бо ше нє складаю зоз красним домашнїм воспитаньом и рушанями у модерней педаґоґиї. Преложела А. Р.

9

БОШКО ЛОМОВИЧ

Школяре авторе

ЦО НЄ ЗНА ЛЄВ, ЗНА МИША

И

шла жирафа по савани и окусовала лїсце. Найсладше було на єдним древе наоружаним зоз оштрима игелками. Таргаюци лїсце, уджобла нос, та за єден дзень, як печарка, вироснул єй мехир и загноєл ше. Барз ю болєл, та нє могла пасц. Мала и горучку.

– Панє лєве, ти мудри и сиґурно будзеш знац як най ше ришим того болю – озвала ше модляци ґу царови животиньох.

– Нє знам як бим ци помогнул, алє гайде, опитайме ше дакому кого перше стретнєме. Ишли вони так, ишли и стретли мишу. − Як зме налєцели на того малого тутмака – подумал лєв.

– Жирафа на церню поджобала нос. Загноєл ше и болї ю, а нє може анї єсц. Як най ше ментує болю? – заш лєм ше лєв опитал миши.

– Клїнок ше з клїнком вибива – гварела миша, а жирафа и лєв тото нє знали.

– Слухай ме добре, жирафо! Знова окусуй лїсце на тим древе и уджобнї ше на церень. Вон ци преджобнє мехир, гной вичури, рана зарошнє и ти знова годна єсц. ПОУКА: Нє знєважуй нїчийо знанє; цо нє зна професор, можебуц зна коминяр.

ПЕРО ЗУБАЦ

ПРЕЦО ПОСТОЯ МАЦЕРИ Дзеци треба крашнє воспитац, прето им треба сказки читац. Прето и постоя мамочки, же би дзецом читали кнїжочки.

ЛЇЛЯНА КРСТИЧ

ОПРАВЯНЄ ЦИПЕЛОХ Модлї мац ципелара най оправи ципелочки алє, кед може, цо скорей бо путую єй дзивочки.

8

Ивицови и Марици кед би читали, дзеци би по лєше сами нє блукали. Знаю то рошлїни, и ластови знаю же од сказкох дзеци вирастаю.

Прешпивала М. Р.

СПАСОЄ ЛАБУДОВИЧ

Трецу, осму, дванасту, трицету и пейдзешату, стоту и штерацец другу и дзеведзешат дзевяту.

Фебруар розшати, два-три днї му вжати,

Прешпивала М. Р.

РОЗШАТИ ФЕБРУАР

нє зна чи их страцел и хто му вик скрацел. ... и ище гвари: Их, можем я и без нїх!

Ivan Se}edi, III, Verbas

У НАШИМ ДВОРЕ Дома маме вельки и красни двор. У нїм єст дражки и два заградки. У заградкох рошнє вшелїяке квеце и древа. Заградки оградзени з цеглами. И на дворе наскладани цегли. Влєце розширени слункобран, а под нїм стол и карсцелї за шедзенє. На тераси розцагнути паньващик. На штред двора паланки, а на нїх направени роштиль. Коло паланкох стоя польопривредни машини. У дворе маме и шопу. До нєй оцец уганя авто. У нашим дворе найкрасше вжиме. Теди шицко биле, а спод стрехох виша цомплї. Любим наш двор, бо є красни и вше ушорени. Ясмина Мудри, III, Дюрдьов

ЯК СОМ ПРЕПРОВАДЗЕЛ РОЗПУСТ

Ципелар их поопатрал, шептал кус жалошнє. „Треба то оправяц барз длуго и схопнє.

Найдзце ви себе другого майстра за ципелочки, най путованє одложа два дзивочки СТОНОГОЧКИ!”

МОЙО МАЧИЧКИ

Прешпивала М. Р.

Мам я єдну Мау, то моя мачичка. Мам и Маузилу, то єй шестричка. Маузила швидка, гоч ма лєм єдно око. По кухнї дулує, вшадзи закукує. А Мау лєнїва, бавиц ше нє сце, помали ше руша, алє єсц вше сце. Кед ше вони зиду, такой войну дзвигню. Пасую ше, бию, и драпу дзе сцигню. Гоч я кричим: Шиц! То нє вредзи нїч.

Кед нам у децембру почал розпуст, я почал уживац. Мижо Баран, III, Жадал сом крашнє препровадзиц шлєбодни час, та сом зоз шеРуски Керестур стру и зоз братами пошол до баби и дїда до Дюдрьова. Кажди дзень нам бул весели. Там мам товариша Милоша зоз хторим ше любим бавиц. Нїґда нам нє допито. Тей жими було и дакус шнїгу, та зме ше оруцовали. Направели зме аж и змаганє у оруцованю зоз шнїгом. Зоз дїдом сом кармел животинї и бавел сом ше зоз псами. Баба нам кажди дзень варела смачни полудзенок и барз нас госцела. Найсмачнєйши ми були шпаґети. На Крачун зме ходзели по шпиваню. Зоз шестру и братами зашпивали зме вельо пакецики у хторих було вшелїяки лакотки. Того року наисце було крашнє на розпусту. Уж почало друге полроче и нови Klara Katrina, III, Ruski Kerestur школски обовязки. Иван Колбас, V, Нови Сад

17

Висти зоз щколох... ПРЕСЛАВЕНИ ДЗЕНЬ РУСНАЦОХ У ДЮРДЬОВЕ Дзень Руснацох у Дюрдьове означени 17. януара у КУД „Тарас Шевченко”. На тим будинку и на будинку Рускей школи виложена державна, войводянска и застава Руснацох. У просторийох Дружтва отримана пригодна програма. Участвовали и школяре ОШ „Йован Йованович Змай” и члени тамбурового оркестра. Пондзелок, 18. януара на годзинох руского язика здогадли зме ше того цо зме знали од скорей: прецо ше того дня слави Националне швето Руснацох, яки бул початок живота наших предкох на тих просорох, цо посцигнуте за вецей як 260 роки и яки задатки маю млади ґенерациї у будучносци. Вєдно зоз учительками и наставнїцу руского язика спомли зме визначни особи зоз нашей литератури, науки о язику

и култури, хтори допринєсли же би ше наш мацерински язик розвивал и чувал. Школяре руских оддзелєньох у Дюрдьове

У КУЛИ

У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ У шицких оддзелєньох Основней и штреднєй школи з домом школярох „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре перша школска годзина 18. януара того року була пошвецена Националному швету Руснацох. Пречитани пригодни текст о историї Руснацох, о приселєню до тих крайох и о национално-културним живоце. И на годзинох руского язика и историї бешедоване о значеню Националного швета Руснацох у Сербиї. У ПУ „Бамби” Кула, у оддзелєню „Цицибан” виховательки у своїх воспитних ґрупох, на способ примерани возросту дзецох, означели Националне швето Руснацох. М. А.

18

Зоз родичами зме були на Централней преслави Дня Руснацох. Бул прекрасни концерт. Отримани є у Културним центру у Кули. На бини бул постер жени хтора мала фитюлу. Шветочносц почала зоз державну гимну и зоз гимну Руснацох. У програми участвовали и нашо наставнїци. Єдна грала на гушлї, друга на гармоники, а треца шпивала у хору. И наша баба участвовала на тим шветочним концерту.У публики шицки були крашнє пооблєкани. У сали дзе була отворена вистава, порихтани етно столи зоз рускима єдлами. Було капущанїка, рейтеша, белюша, череґи. Зоз шицкого сом коштовала. После концерту зме шицки пошли до велькей сали до „Непкеру” на коктел и на друженє. Гудаци барз крашнє грали руски шпиванки. Шицки танцовали. Остали зме до конца. Мария Жирош, III и Наталия Жирош, IV, Кула

МИХАЙЛО КОВАЧ

Т

ПОПЛАТАНИ ПАНТАЛОНИ

ераз лєто, та озда прето ми ше набавиц нє вериме, а у тим бависку и вшелїяки дурносци робиме. Єдного такого розиграного дня мац ми так гвари: – На, сину, тоти панталони стари. У нїх ше бав, та кед од того твойого бавеня буду готови, аж теди достанєш нови. Заш лєм, гоч тоти панталони часто и подарти и од блата, мац ми их ровно райбе и плата. Сце же би цо длужей тирвали и же би на нїх плати як заставки нє пирхали. И цо повесц, я мам тераз на панталонох плати же уж анї нє знам кеди шицки и дзе достати. Та попробуєм голєм за гевти цо знам повесц так по шоре: Першу дзирку достал сом на дворе од ґунара. Но, алє тота дзирка уж барз стара. Ю уж анї сам ґунар нє памета, бо ю справел ище прешлого лєта. Вец тота плата на ногавки. Ю я достал од – лавки. Зоз лавки єден гвоздзик викуковал, а я заш нє мерковал, та ми, видзице, тот гвоздзик наробел пакосци. Нє же ми роздар ногавку и скору, алє яґбачу вон вошол аж дакус и до косци. И тота треца дзирка и вона од влонї. Ю сом достал од яблонї. Тоти два коло кишенки достати од вишеньки. Гевта заш червена, то од баґрена. У баґреновей коруни гнїздо стало, та ми мира нє дало. У гнїздзе шедзел гавран вельки як наш ґунар. Лєм чарни бул як ґар. Но та тота плата од того гаврана достата на дар. Ище ше теди подо мну подламал конар, та сом спаднул з баґрена и то горезначки и то просто на – космачки. Седму и осму, тоту белаву я мам як памятку од нашей крави. Раз ше на мнє цошка брз погнївала, та ме на тоти свойо роги надзац пробовала. Я сцел прескочиц плоцик, алє то була велька висота. Но, и на остатку була така робота, же я остал вишиц на плоцику як зайдичка даяка. Була то, як видзице, робота нїяка. Мац ме з плоцика зняла, та як видзице, тоти места заплатала. Потим якиш час було мира. На панталонох ше нє зявела анї єдна дзира. Алє ше вец знова трафело нєщесце. Таке нєщесце же ми ше о нїм поправдзе анї приповедац нє сце. Бурко и Микола ше по обичаю цошка пооначели, а вец пришло до того же ше аж и биц сцели. Я Миколови помагал так же сом Бурка за хвост цагал. А Бурко ше нараз обрацел и мнє за ногавку хвацел. Тераз я, же бим ше Буркови вимсцел, вжал якушик подпорку. Бурко под подпорку подлєцел, та ме хвацел и за другу ногавку. Я теди зйойчал и хрибет Буркови обрацел, та почал сцекац так же нє вельо хибело же бим и тоти панталони страцел. Так видзице я достал на моїх панталонох ище дзири: дзевяту и дзешату, а на нїх на кажду по єдну плату. Оцец кед ме видзи у тих панталонох, зоз телїма платами, гвари: – Яни, зоз тебе би було красне страшидло на слами.

ЮЛИЯН ПАП

ЛЮБИМ БУЦ У БАБИ Гвари Мижо своєй нини Анґелини: Барз любим буц у баби Ирини. Яке красне рано на валалє! Птички шпиваю, мотилї лєтаю, курчатка за квоку бегаю, мачата ше у трави скриваю. Пшичок мачку оганя по дворе, а вона сцека на верх ореха и мявчи на ньго од горе. Любим з бабу копац заграду, квеце залївац, траву полївац, заметац, грабац, на пойд ше ґрабац, до куми зайсц, пайташох найсц. Любим кед ше полни двор назбераме, та ше лабдаме, оганяме скриваме и гомбаме. Любим кед вечар зуновани, окупани, задовольни лєгам спац. Рано знова треба стац! Справди вам гварим, тето: Барз любим буц у баби. Та прето – най би вше було лєто!

7

Висти зоз щколох... МАКЕТИ ЯК РЕКРЕАЦИЯ ТОДЕ НИКОЛЕТИЧ

ДРАМОЛЄЦЕНЄ Збува ше у школским конку на вельким одпочивку. Єленко є бурек. Приходзи Вилотиє. ОСОБИ: Єленко, Вилотиє, Виолета ЄЛЕНКО (одушевено): Вилотиє! Вичо! Вичко! Гибай най це Єленко побочка за твойо ровне чоло! (Бочка го.) ВИЛОТИЄ: Чекай, Єленко! Цо ши нападнул на мнє як на бурек? (Уцера ше.) Достал ши петицу, чи цо? ЄЛЕНКО: Петицу! Та, яку петицу! Дзешатку! Главну премию! Бинґо! ВИЛОТИЄ: Яй, Єленко! Винчуєм! Значи же зме богати! (Скака.) ЄЛЕНКО: Стань, Вилотиє! Нє скакай и нє рич як маґарец. Шеднї най ци потолкуєм... (Шедаю на лавку.) Алє о тим же биш нє писнул анї слово. ВИЛОТИЄ: Будзем цихо як риба. Гутор... ЄЛЕНКО: Слухай тото. (Шепта.) Рано сом дознал од Санї, же єй гварела Сашка, же Виолета претаргла вязу зоз Неманьом, пре Тияну... ВИЛОТИЄ: Озда нє! Чи можлїве? ЄЛЕНКО: Анї то нє шицко! Кед тото дознал Небойша, такой явел Милошови, най пове Ґоранови. Алє Ґоран шицко виберблял Оґнєнови. Розумиш? ВИЛОТИЄ: Розумим. Лєм нє розумим зоз ким претаргла вязу Сашка. ЄЛЕНКО: Нєвироятно! Нїч ши нє зрозумел. Сашка у тей приповедки вообще нє важна. Вона залюбена до гевтого Марка фодбалера зоз седмей класи. ВИЛОТИЄ: До Марка? Га, так ми поведз. А я думал же у питаню Ґоран. ЄЛЕНКО: Хтори Ґоран? ВИЛОТИЄ: Нє знам анї я. Нє познам го. ЄЛЕНКО: Яааай, яки ти глупи! Як ноц! Ґоран нє ма нїякей вязи зоз тоту любовну мервенїну. Ґоран вельки плєткар. Радио Милева. Розумиш? ВИЛОТИЄ: Агаааа! Ґоран то Милева! Ясне ми. (Злєгує з плєцами.)

6

ЄЛЕНКО: Е, дзекуюци Ґоранови, Виолета дознала о Неманьовей и Тияновей вязи. Бо, Тияна Ґоранова бувша дзивка. Цо гвариш за тото? ВИЛОТИЄ: Нє можем вериц. Значи, Неманя розтаргнул вязу зоз Ґораном? ЄЛЕНКО: Уф, як ме секираш, змотанку! Неманя розтаргнул вязу зоз Виолету. Тераз ше мнє указала нагода дац ґол. ВИЛОТИЄ: А процив кого бавиш змаганє? ЄЛЕНКО: Нє можем вериц! Нїч ти нє розумиш. Чловече! Мам можлївосц почац ходзиц зоз Виолету! Ниа, приходзи! Знал сом же сом єй симпатични! ВИОЛЕТА: Здраво, хлапци! Вилотиє, розположени ши нєшка на вечар присц до мнє вежбац математику и слухац музику? ВИЛОТИЄ: На кельо годзин? ВИОЛЕТА: Коло пол шестей, кед ци одвитує. ВИЛОТИЄ: Одвитує ми. Лєдво чекам. ВИОЛЕТА: Шерцо ши. (Бочка го за лїцо.) ЄЛЕНКО (запрепасцено): Так, значи! Шерцо! Плєткару! Зраднїку! Спреводзкошу!!! (оганя за нїм.) Преложела М. Р.

У

Макетарским клубу на Новосадским отвореним универзитету медзи активнима и успишнима членами и Лука Вуячич, школяр седмей класи Основней школи „Петефи Шандор” у Новим Садзе. Макетарство то конар применєней уметносци. Гоби барз интересантни и едукативни, та Лука уж штварти рок з макетами розвива „виюґи” у мозґу. Од школских предметох найволї два, анї кус нє зродни предмети – историю и хемию. Ходзи и на годзини руского язика, а член є и дзецинскей фолклорней секциї у Руским културним центру у Новим Садзе, алє є найкреативнєйши у макетарскей секциї.

– Од малючка сом любел слухац и читац о Другей шветовей войни. Озда ме тоти приповедки и зацикавели за воєни превозки, та кед сом ше у трецей класи уключел до Макетарского клубу, почал сом склапац тенки и други превозки на колєса. Зоз панелох на хторих макета, знїмам фалаток по фалаток и склапам цо уж виберем, а вец макету мам и офарбиц. Участвовал сом на даскелїх змаганьох у Новим Садзе, Беоґрадзе и Панчеве, а єдна моя макета була на змаганю у Нишу. У Новим Садзе и Панчеве завжал сом перше место. Награди ше состоя зоз дипломох и медальох. Найлєпша макета ми – русийска воєна превозка и ракета на хторей Аполо пошол до вселени – виприповедал своїм парняком, читачом „Заградки” Лука. За складанє єдней макети дараз треба цали тидзень, а боме, дараз и єден мешац, бо єст макети зоз сто до двасто, алє и зоз штиристо фалаткох. За тот гоби и дома потребни окремни куцик. Треба дзешка складац готови макети, а хто будзе успишни як Лука, будзе мушиц мац специялни орман лєбо полїчку за дипломи и медалї.

В

КНЇЖКА ВИРНИ ПРИЯТЕЛЬ

елї школяре дзечнєйше читаю кнїжки хтори сами виберу у библиотеки, як тоти з обовязней лектири, о хторих вец треба дацо написац до теки и то за оцену. Марина Джуджарова, школярка пиятей класи у Руским Керестуре нє лєм же барз люби читац, алє зна барз крашнє описац найважнєйши подїї и свойо упечатки о пречитаним литературним дїлу.

– Читац сом почала у першей класи. Баба ми купела кнїжку Дюри Папгаргая „Наталка, дзивче хторе любело конї”. То ми була перша руска кнїжка. Першу и другу класу основней школи закончела сом по сербски у Крущичу, алє сом там ходзела на годзини руского язика як виборного предмету. Вец зме ше приселєли до Керестура дзе сом предлужела школу по руски. Часто ходзим до школскей библиотеки, бо волїм читац як шедзиц опрез компютера лєбо ше бавиц з мобилним телефоном. Ходзим и на рукомет, и до Дому култури на фолклор, а од влонї ходзим и до Музичней школи дзе ше учим грац на клавире. Шицки тоти активносци мам раз лєбо два раз у тижню, алє мам досц часу и за ученє и за читанє интересантних кнїжкох – гвари Марина. Нєдавно пречитала кнїжку Зорици Кубурович „Школа за русалки”, та кед єй наставнїца руского язика Каролина Папуґа видзела як Марина написала кратки „приказ” того романа за дзеци, похвалєла ше „Заградки” яку ма талантовану школярку. Чи будзе писателька, чи учителька, лєбо, як тераз гутори, вихователька, увидзиме, алє кед єй уж тераз кнїжка вирни приятель, вериме же ше руска заєднїца будзе з ню цешиц. Марина у школи найволї анґлийски, нємецки и сербски язик. Пробує писац и писньочки, та часто по сила до „Заградки” и литературни и подобово роботи, бо люби и рисовац. М. Р.

19

ЛАВИРИНТ

REBUSI

Автор: Силвестер Д. Макаї

Найдз драгу по хторей древорубач Матей сцигнє ґу златней гуски.

ПОВЯЖ ЧИСЛА

БАВИСКО ЗОЗ БУКВАМИ Зоз буквох у слову ЧИТАНКА мож вискладац ище голєм шейсц слова хтори маю по три, штири лєбо пейц букви.

КАНА, ЧИК... СКРИВАЦИ ВИРЕЧЕНЯ У каждим зоз тих виреченьок скрива ше по єдна назва войводянских городох. Найдз их.

1. Я купим квасу, бо ти цали дзень нє будзеш дома.

2. Розказал сом Йовґенови садзиц зоз братняком ягоди.

3. Жалосна верба спущела свойо конари аж до води.

4. Ти, козо, тельо нє беч, ей-нє, єй-нє!

5. Таку лакотку сом ище нїґда нє єдол.

6. Чи ши дома, чи даґдзе у драже?

20

Повяж числа од 1 по 46, та достанєш рисунок хтори будзе ище красши и веселши кед го и офарбиш.

оцец уж дораз рано нє опил, чи млоди весели... и шицко таке. Одразу, одкальшик зоз гущави у цеплїнки, озвала ше єдна длуговаста риба: – Ага, скаранїку єден, дармоєду швецки, больґову себични, мизераку нїчомни, зазраку нїяки! Ту ши тераз? Женїш ше, га? А зоз ким? Свадзебни ше почали оглядац же хто ше то надзера, а кед видзели – нє могли власним очом вериц. Ша то Пеструшка, странска риба хтора у нашим беґелю нїґда нє бивала. „Одкаль ше лєм вжала ту?” прелєцело им през глави, бо знали же таки риби жию лєм у швидких горских рикох. А тота ше у медзичаше предлужела вадзиц: – Оєй, млоди и пол! Можем себе задумац! Яки ми ту хлоп за женїдбу! Швечи му буц млоди яґод крави штверц, як страки рукавици, як шлїмакови чижми, як оси окуляри, як жаби шерсц, як гушенїци машля, як... И хто зна докля би Пеструшка ище шоровала же як швечи старому Карасови женїдба, кед би ю нє прервал видавач Карп: – Цо же то? Хто там? Цо ше случело? Чом ше хтошка так надзера? Прецо ше нєповолани миша до порядку?

– Ша вера хто и вера цо! – скричала ище гласнєйше Пеструшка. – Озда вам ище нє ясне? Опитайце ше вашому красному млодийови, най вам вон пове! Питайце ше му цо ми обецал кед ше влонї круцел коло мнє цали три мешаци! Най пове и цо шицко наприповедал о вашей фамелиї... же би вашу дзивку нє сцел анї кед би була Златна Рибка!

– Чом би ю нє сцел? – одразу подзвигнул глас младей Чуки оцец.

– Най вам пове! Питайце ше му! – одвитовала Пеструшка и зацагла ше до густей трави коло кореньох наду. Шицки ше обрацели ґу млодийово, алє його уж нє було. Док свадзебни патрели на Пеструшку, вон уж чмиґнул и скапал, змасцел и зґлайзал, здимел и випарел ше у нєпознатим напряме. Шицки го глєдали, обколєли кажду цеплїнку, кажди прелазок и гущаву, закуковали аж и до крутили при шлайсу, алє старого Караса нїґдзе нє було. Свадзба ше розишла. А цо було далєй? Млада Чука остала нєодата. Вецей нїхто ю нє сцел, бо теди дожила скандал и ганьбу, аферу и баламуту, вишмейованє и видрижньованє цалого рибного народу од єдного по други шлайс. А цо найгорше, найбаржей ше шмеяли тоти менши риби – иґлинци, червенопирки, каращики, терпещики и подобна дробенява. На тото ше и млада чука и єй родичи и родзини нагнївали и розєдли, та почали нємилосердно нападац на шицки дробни риби. Прето и нєшка чуки лапаю кажду рибу меншу од себе и безочлїво ю знїщую.

ОБЛАЧОК ДО ШВЕТА

П

ЗОРИЦА КУБУРОВИЧ

озната сербска писателька за дзеци Зорица Кубурович народзена 1951. року у Беоґрадзе, дзе и нєшка жиє, роби, твори. Закончела Медицински факултет и специялизацию урґентней медицини. Написала кнїжки: „Лїк зоз брескиньового лїсца”, роман-сказку „Школа за русалки”, сказки „Чаривне жвератко”, крачунску сказку „Русалков двор”, а заступена є и у даскелїх антолоґийох. Обявює и писнї и есеї у велїх теолоґийних и литературних часописох. З часу на час трима Школи писаня сказкох.

ШКОЛА ЗА РУСАЛКИ Виривок Панї Марияна шедла на фотелю и ошмихла ше сцерпезлїво: – Пред тим як ше рушиме на драгу, виприповедам вам єдну приповедку, цалком правдиву, як цо правдиви шицки приповедки.

– Гайде! – гварел Ведрич и скочел на фотелю. Светлич ше намесцел ґу нєй.

– То приповедка о русалковей принцези... – почала панї Марияна.

– Нє сцем о русалкох. Знаш и сама же нє постоя – гварел поучно Ведрич. Панї Марияна сцерпезлїво здихла.

– То приповедка о мнє. Можебуц же я нє постоїм (хто може буц сиґурни?), алє сцела сом вам виприповедац приповедку о мойому оцови Кральови Виленякох, о моєй мацери Кралїци Маґичних Стварох, и о мнє, русалковей принцези Марияни.

– Приповедай – гварел Светлич шнїюцо.

– Значи – гварел Ведрич – твой оцец нє капитан ладї хтори зоз жену и дзивку плїва по далєких рикох? Його ладю зме каждого рана чекали у пристанїщу. Сцели зме пойсц зоз нїм. И бали зме ше же ше нє зявює. То вон?

ПРЕЧИТАЛА СОМ КНЇЖКУ Баба ми часто приповедала о русалкох, алє я сцела знац ище вецей. У библиотеки сом нашла кнїжку „Школа за русалки”. Барз є интересантна, та ю накратко опишем и так препоручим шицким дзецом най ю цо скорей пречитаю.

– Була єдна русалка котра пошла жиц до швета людзох. Одала ше и народзела два дзивочки. Кед дзивчата повирастали, мац им гварела же су русалки. Перше єй нє верели и думали же франтує. Накадзи им шицко потолковала и поуказовала, прешвечела их. Позберали ше и рушели ше до швета русалкох. Голєм у пол кнїжки описане їх возбудлїве путованє. Кед ше врацели дому, чекало их нєсподзиванє. Алє, я вам нє виволам цо ше случело. Мушице сами пречитац кнїжку. Гоч є груба, нє побануєце. Марина Джуджар, V, Руски Керестур

5

МИКОЛА СКУБАН

4

є так то лєгко правиц свадзбу под воду. Задумайце лєм себе:надумаю дружки звисковац, а хтора як отвори уста так єй уходзи вода до нїх... могла би ше аж и задавиц. Або таке: кума нєше торту на свадзбу, як тому шор, а фил єй у води розмокнє, розпущи ше, розводнї и розлєє. О гудацох нє треба нїч бешедовац: як же то мож грац на гушлї з мокрим смиком, або дуц до кларинета зоз котрого место музики виходза ґомбульки? Та заш лєм... Млада Чука у беґелю уж єден час нє така як треба. Лєм плїва геваль-тамаль, нїч нє роби, скоро анї нє шпи, а нє барз може анї єсц. Шицки риби обачели же з ню цошка нє у шоре. Питаю ше єй же у чим ствар, же чи ма даяки проблеми, алє вона цихо и лєм себе здихує. Як цо и кажда тайна дотераз нє могла навше остац тайна, так и таїнствене справованє младей Чуки було нєодлуга розяшнєне: вона ше залюбела. И то, гайде но, кед би ше залюбела як швет – до дакого себе ровного котри би єй швечел – алє яке! Задумайце лєм себе: залюбела ше до старого Караса, ґдовца, чию першу жену якиш зазрак ище влонї влапел на циґонь.

– Май розум, дзецко мойо! – опоминала ю мац.

– Ша вон нє пара ґу тебе! Вон уж стари, уж бул оженєти, ма и дробни дзеци, та нацо ци таку бриґу на карк? Риби нє маю карк, алє то нїч нє завадзало же би Чукова мац так поведла. А до бешеди ше умишал и Чуков оцец: – Окрем того, вон менши од тебе. Як будзеце випатрац кед ше даґдзе рушице внєдзелю пополадню, та на вас шицки буду патриц и шмеяц ше же приставаце єдно ґу другому як „гога” и „пр”.

– Алє розумице ви цо то любов? – зйойкла млада Чука. – Нє, ви то нє розумице, бо ше ви нє пре любов побрали, нїґда сце ше нє любели... Вас родичи нагнали побрац ше пре якиш там рахунки, же би ше маєток нє дзелєл, же би прелазок у надзе остал у власнїцтве фамелиї.

– Як то бешедуєш зоз своїма родичами? – заслупла мац. – И хто ци о нас таке лєм насплєтал?

– Шицко ше зна! – закляпкала зоз пирками млада Чука. – Наш беґель нє таки вельки, та ше шицки познаме и кажде о каждим шицко зна.

– Но та цо, кед зме ше нє любели? – помекнул оцец и жадал даяк вигладкац ствар, з тим скорей же їх бешеду прислуховали сушеди. – Заш лєм зме, ниа, цалком крашнє жили. Цо же нам хиби?

– Лєм нам ти тераз правиш бриґи – доруцела мац. И уж як було, так було – заш лєм любов и младосц победзела. Старим Чуковим родичом нїч инше нє остало лєм пристац.

– Та, кеди же пошлєме питачку? – опитала ше мац.

– Яка вас питачка нашла? – зачудовала ше млада Чука. – То при людзох питачка идзе питац млоду за млодия, а нє млодия за млоду. Алє нам то анї нє потребне. Ми ше зоз Карасом уж порадзели.

– Цо гвариш? – зврещал оцец и озвал ше ґу мацери: – Чула ши? Вони ше порадзели! Вони! А ми, цо ми ту представяме? Хто ше нам дацо питал, га? Заш лєм, як ше млади порадзели, так и було. Даремни були одгваряня, дармо ше умишали и родзини и сушеди, нїч нє помогло. Та так зме сцигли и на сам дзень свадзби. Свадзбу ше мушело направиц – таки то шор и обичай, таки порядок и звичай. Чи ше родичом пачело чи нє – шицко голєм пред шветом мушело випатрац крашнє. Же би нє було плєтки и критики, огваряня и дошпинтованя, пригварки и доганяня. Спочатку шицко ишло як треба. Стари Карас пришол зоз своїм дружтвом по млоду, а ту ше посходзели и родзини. Жаби були поєднани нє лєм як музика, алє и як ґрупа шпивачох. Спитованє було красне, аж смутне, лєм же у води нє мож було видзиц хто ма, а хто нє ма слизи у очох. Вецка ше шицки рушели до дому млодого припитац млоду. За млодятами ишли дружбове и дружки, вец Чуково родичи, та браца и шестри, а потим други свадзебни: кума Потька, шовґор Шуль, братняк Терпеш, шестринїца Харча, сваха Червенопирка, андя Златица, вец якиш дальши родзини Амур и Лєняк, старостове Чик и Коляк, свашки Кечиґа и Кечуга, и сушеди Иґлинєц и Деверика. Таку дробеняву як цо, поведзме, пши риби, анї нє волали на свадзбу, бо би их вельо коштало. Иду так вони, а од вшадзи ше на нїх припатраю. Шацую чи млода красна, чи гудаци добре граю, чи ше гришни

G

Н

РИБНА СВАДЗБА

U

ПЕЧАРКИ Пита ше школярови наставнїк биолоґиї: – По чим препознаваме отровни печарки?

– По корчох у бруху – одвитує школяр. СЕМАФОРИ – Дзеци, мушиме патриц на семафори! – надпомина транспортни полицай школяром.

– Уж зме их видзели. Шицки єднаки, чом вше патриц на нїх?

MO

R

ШКОЛСКА ТАБЛА – Цо чисте кед є чарне, а брудне кед є биле?

– Школска табла. МАЛИ ОГЛАШКИ Черам пейц єдинки за єдну петицу. Шифра: Оптимиста Наставнїком без надополнєня фотокопирам задатки за контролни и писмени. Шифра: Добродїй TРОУГЕЛНЇКИ

Кельо троугелнїки єст на тей слики?

КРИЖАЛЬКА

Горизонтално: 1. Велька судзина за варенє; 2. Пресцера ше го на стол; 3. Мали орех; 4. Бабова баба, а моя...; 5. Роздрец, виквачиц, розпарац; 6. Зармуцени, смутни; 7. По сербски: штап, мотка, а по руски... Вертикално: Кед точно ришиш шицки горизонтални колони, у вертикалней червеней колони достанєш назву предмета зоз хторим ше чешеме (множина).

ДЗБАНИ

Найдз дзбан хтори нє ма свою пару.

21

За фебруарске число „Заградки” до Редакциї сцигли 126 роботи. Руски Кере стур: Яна Варґа (I); Мая Сопка, Дорияна Пап, Хелена Новта, Лора Новакович, Даница Плавшич, Ґлориян Штранґар (III); Ивана Фейди, Лана Кнежевич, Єлена Фейди, Уна Планчак, Яна Настасич, Йована Вилянац, Велько Шомодї, Дарко Провчи, Никола Бульчик, Матей Сабадош, Марко Попов, Теодор Надь, Марко Иличич, Мануел Сивч, Филип Будински, Адриан Русковски (IV); Марина Джуджар, София Семан, Емина Симич (V); Теодора Русковски, Мая Колошняї, Леон Юрич, Деян Надь, Дарко Надь (VI). Вєдно 63 роботи. Дюрдьов: Ивана Молнар, Никола Йованов (овода); Ана Рамач, Катарина Джуня, Анастасия Мушицки, Николина Зекавчевич, Ивана Пеїч, Анастасия Кишадамов,

Ивана Степанович, Йована Джамбас, Ана Данґубич, Стефан Молнар, Серґей Салонски, Никола Яковлєвич, Михайло Мушицки, Славко Йованов, Синиша Раткович, Деян Такач, Давид Будински (I); Ксения Вереш, Ясмина Мудри, Марина Барна, Кристина Дюранїн, Валентино Пушкаш, Никола Орос, Михал Хромиш, Кристиян Будински, Борис Тиркайла (III); Иван Скубан, Иван Хромиш, Мирослав Марянов, Лука Кухар и заєднїцка робота школярох другей, трецей и штвартей класи. Вєдно 53 роботи. Кула: Мартина Барна (II); Надя Иґрачки, Мария Жирош, Невена Яшович, Дарко Вукелич (III); Наталия Жирош (IV). Вєдно 6 роботи. Нови Сад; Михайло Ковач (III); Ана Монар, Милица Петрич, Иван Колбас (V). Вєдно 4 роботи.

ЦО ТРЕБА РОБИЦ ЖЕ БИ НАША КЛАСА БУЛА УСПИШНА Же виберанкова кампаня може буц запровадзена и у школи, указали школяре руского оддзелєня шестей класи у Дюрдьове. Виберали предсидателя класи, та кажди школяр предкладал цо треба зробиц же би ше злєпшало дисциплину и ученє. Кед бим бул предсидатель класи, шицки бизме ше тримали шора.

• На годзинох би шицки дзвигали руки кед би сцели одвитовац • Почитовали би єдни других • Нє було би цильованя и руцаня паперикох на годзинох • Почитовали бизме старших • Нє бегали бизме по школских конкох • Зиходзели бизме ше у дакого и вєдно бизме учели • Нє мали бизме слаби оцени и уха на кнїжкох • Нєприємни ситуациї бизме ришовали без битки и звади • Шицки би ше трудзели мац красни рукопис • Кед би ше дахто уруцовал до бешеди, бул би покарани Владимир Горняк, VI, Дюрдьов

Direktor Martica Tama{ Odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar Vihodzi raz na me{ac u {kolskim roku • Vidava NVU “Ruske slovo” • Bulevar o{lwbodzeny 81/VII 21 000 Novi Sad, • Telefon (021) 6613-697 • @iro rahunok ~islo: 160-923244-82 • Ro~na predplata 1 000 dinari; za ino`emstvo 25 evra • Kompxterski obrobok: Mariy Gudak • Lektor: Ysmina Dxran>n • Rukopisi {e nw vraca • Drukuw: Drukarny “Maxima graf” Petrovaradin • Na osnovi dumany Ministerstva kulturi Republiki Serbi> ~islo 413-00-1103/98-04, na ~asopis {e nw placi porcix • YU ISSN 0353-9938 • E-mail: ruske@eunet.rs

CIP – Katalogizacija u publikaciji Biblioteka Matice srpske, Novi Sad 821-93 ZAGRADKA: ~asopis za dzeci/odvi~atelqni redaktor Melaniy Rimar. – Ro~. 50, ~. 1 (1991) – . – Novi Sad: Ruske slovo, 1991 –. – Ilustr. ; 24 cm Mese~no tokom {kolske godine. – Nastavak publikacije: Pionirska zahradka ISSN 0353-9938

Ana Monar, V, Novi Sad

Даєдни школяре на тоту рубрику нїґда анї нє попатрели, та вец у нєй анї нє могли препознац свойо язични гришки, алє єст и таких хтори нє лєм же читаю гришки своїх парнякох, алє ше на нїх уча и барз ше трудза приповедац и писац чисто по руски. Прето и далєй вашо состави читаме тримаюци у руки червене пенкало. Того мешаца ше означує Европски дзень язикох. Нє оганяйме свой мацерински язик же би цо швидше бежал ґу концу – ґу нєставаню. Чувайме го за будуци ґенерациї руских школярох, за свойо дзеци и унучата.

22

^ASOPIS ZA DZECI

Ilustraci>: Aleksandra Medw{i

НЄ ТАК, АЛЄ ТАК

• ПРОБОВАЛА сом ЛЕШНИКОВУ торту.

• Путуєм зоз БАБОМ и дїдом.

• Сара пошла на ТАКМИЧЕНЄ.

• У парку сом ВИЯЛ ГОЛУБОХ.

• Боїм ше путовац ЗОЗ АВИОНОМ.

Zdravo zagradkare!

КОШТОВАЛА сом ЛЇСКОВЦОВУ торту. Путуєм зоз БАБУ и дїдом. Сара пошла на ЗМАГАНЄ. У парку сом ОГАНЯЛ ГОЛУБИ. Боїм ше путовац НА АВИОНУ.

На насловним боку Означованє Националного швета Руснацох: 1. На школскей годзини у руским оддзелєню у Дюрдьове 2. Дзеци у руским оддзелєню предшколскей установи „Дюрдєвак” у Дюрдьове

У януару бул лєм увод до другого полроча, а тераз починаю прави змаганя за оцени и за поени. И за награди! У децембру прешлого року „Заградка” розписала наградни подобови конкурс за школярох, на тему „Национални символи Руснацох”. Найкрасши малюнок будзе обявени на муровим календаре Националного совиту Руснацох за 2017. рок. Конкурс отворени по конєц фебруара, та ище нє позно приявиц ше за змаганє – послац малюнок до Редакциї вашей „Заградки”. Лєм школяре зоз Дюрдьова уж послали свойо подобово роботи, а зоз других наших школох чекаме. Ище цошка важне: од того числа на 19. боку будземе писац о школярох хтори маю даяки интересантни гоби, хтори посцигли винїмкови успих нє лєм зоз хемиї, математики лєбо анґлийского, алє и зоз плїваня, пасованя, скаканя до висока лєбо до далєка, красного писаня, танцованя лєбо шаханя. Нє ганьбце ше похвалїц ше зоз диплому и медалю. Шепнїце пайташови най яви до Редакциї, або най вон напише вистку. Поздравя вас ваша редакторка

ДЮРА ПАПГАРГАЇ

ЧЕСНЕ СЛОВО Сто раз сом ше уж зарекал, пришагал з меном мацери же анї раз нє попатрим вецей на ню кед войдзе на школски дзвери. Сто раз давал чесне слово же єй нїґда нє пошептам анї о єдним питаню. А якошик нє витримам. Кед ю наставнїк превола, видзи ше ми: обраци ше цала школа и шепта єй на пол гласа цала класа. Та вец и я сам поґажим и пришагу и задати чесни слова та ме уста сами зрадза – вилєци зо мнє лекция яґод кулька зоз олова. Кого ище на тим швеце таки проблеми провадза же го живот на грих женє. Єдине ми поцешенє же уж нєшка мода нова, та таки и чесни слова.

3

ЖИВИ БАРОМЕТРИ

Л

юдзе правя вше новши, сучаснєйши машини и инструменти же би себе олєгчали живот. Завераю ше до своїх обисцох и до себе, оддалюю ше од природи, та ше з ню нє можу згваряц. А вона и єй жителє би часто, место барометрох и гидрометрох, компасох и других инструментох, дзечнє шепли чловекови яка будзе хвиля...

БУД ЗЕ СЛУНЕЧНИ, ЧИ ДИЖДЖОВНИ ДЗЕНЬ Невен – квеце чийо помаранчецово квитки квитню од юлия по перши мрази, познати барометер. Главки отвера накадзи ше почнє розвидняц, а завера их у змерку. Кед рано обачице же квитки остали заварти, а уж прешло седем годзин, верце же того дня сиґурно будзе падац диждж.

Танєчнїки КУД „Петро Кузмяк” зоз Нового Орахова

Танєчнїки КУД „Яким Ґовля” зоз Миклошевцох

Дует Теодора Русковски и Йована Казак зоз Руского Керестура Танєчнїки РКЦ зоз Нового Саду

ЧАСОПИС И ЗА НАЙМЛАДШИХ

НАЩИВЕЛА НАС РЕДАКТОРКА ЧАСОПИСА „ЗАГРАДКА”

Зоз „Заградку” ше дружели и предшколски дзеци у ПУ „Дюрдєвак” у Дюрдьове. Зоз виховательку Марину Сабадошову научели вельо кратки писньочки наших писательох, та шицки вєдно и рецитовали. Годзина була весела, бо таки и будуци школярики у тей воспитней ґрупи. Крашнє приповедаю по руски, та ше вихователька барз цеши з нїма, а будзе ше цешиц и учителька хтора на єшень будзе учиц дзеци у руским оддзелєню першей класи. Шицки любя рисовац и чекаю свойо рисунки обявени у „Заградки”. Р-р

2

Концом януара у нашей школи у Дюрдьове була одвичательна редакторка часописа „Заградка”, Мелания Римарова. У учальнї були школяре руских оддзелєньох трецей и штвартей класи и школяре другей класи хтори руски язик виучую факултативно. З нїма були и їх учительки и наставнїца руского язика. Редакторка нам приповедала о „Заградки” и о тим як ше почина писац и вец ше постава писатель. Гварела же идуцого року тот часопис будзе славиц 70. родзени дзень. Наглашела же за „Заградку” найважнєйши ми, школяре, бо кед бизме ю нє читали и нє писали до нєй, нє мала би пре кого виходзиц. Обецали зме же и далєй будземе писац, рисовац и поряднє посилац свойо роботи. Будземе ше трудзиц бешедовац правилно по руски и так чувац свой мацерински язик. На тей годзини друженя зоз нашим часописом шицки вєдно, наглас, написали зме кратку писньочку о двоякей жими. Ясмина Мудри и Борис Тиркайла, III Дюрдьов

Лампащик – кед ясни, слунечни дзень, лампащики часом офарбя на жовто цалу пажицу. Алє накадзи ше похмари, квитки ше такой завераю. Пчоли – чувствуюци слунечни дзень, пчоли рано одходза далєко од кошнїцох, та гоч ше дакус и похмари, знаю же нє будзе падац, а кед ше нє оддалюю од обисца, знаю же ше злєє диждж. Єленї и сарнї – кед скорей (пред змерком) виходза на пашу, кед пашу швидко, ровно ослухую, дзвигаю глави и патра до горе, нєодлуга будзе нєпогода. Ластовки – годзину-два пред дижджом лєца барз нїзко, чвиринкаю и лапаю инсекти хторих прицисок воздуху наганя цо нїжей ґу жеми.

Кандур – зоз дзвигнутим хвостом указує тим хтори ше нє розумя до метеоролоґиї, же будзе красна хвиля. Тащки, шкорванчки и когути – зоз барз гласним вешелєньом – чвиринканьом и кукуриканьом наявюю красни, слунечни дзень. З кукуриканьом на поладнє когут сце повесц же будзе падац диждж, а кед стої лєбо ше шпацира по дижджу, значи же ище нє престанє падац. Ґаталинка – мала желєна жабка – док шедзи на конаре над воду, проґнозує цеплу и суху хвилю, алє кед ше почнє спущовац на маховину у води, нєбо ше похмари и будзе падац диждж.

Павуки – у проґнозох хвилї нїґда нє погриша. Кед виходза зоз мрежи и правя нову павучину, будзе красна хвиля, алє кед понагляю до штред мрежи, чувствую же ше рихта падац диждж.

Pririhtala R. ]. Petrovi~

23

c

m y

k

ROK LXIХ • ^ISLO 2 ФЕБРУАР • 2016 CENA 100 DIN

Ana-Mariy Malacko, III, Ruski Kerestur

Darko Vukeli~, III, Kula

Marko Lozinyk, IV i Aleksandar Devi~, I, [id

Valentina Sabado{, III, Verbas

^ASOPIS ZA DZECI