Svensson Telen&Trends Jaargang 5 Uitgave 9

telen&trends jaargang 6 # uitgave 9 # februari 2017

Svensson inspiratiemagazine voor innovatieve tuinders.

Internationaal

“Oppervlakte telt niet, het gaat om de kwaliteit van de teelt�

Pag. 29

Kassucces

Yilmaz Radijs teelt niet voor eigen risico Pag. 26

Het nieuwe Luxous:

voor meer licht en energiebesparing Pag. 44

Verkassen

Colofon Uitgever Ludvig Svensson BV Marconiweg 2 3225 LV Hellevoetsluis Nederland T: +31 181 39 26 66 F: +31 181 39 26 62 E: info.nl@ludvigsvensson.com I: www.ludvigsvensson.com

Verkassen of blijven zitten

Concept en vormgeving Campagne

4

Copy Eduard Voorn Mario Bentvelsen Marianne Lourens Fotografie Hans van de Pol Joris Lugtigheid

24

De redactie heeft dit telen&trends magazine met zorg samengesteld.

Desondanks kan Svensson geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele onjuistheden of onvolkomenheden. Uit deze uitgave mag met toestemming van Svensson worden overgenomen. Het telen&trends magazine verschijnt in een oplage van 7.000 exemplaren.

De Proefschuur

LVG Plants

Aan tafel bij... Pieter van de Stadt

36

46

En verder in dit nummer:

Yilmaz Radijs teelt niet voor eigen risico ............................... 26

Verkassen met subsidie ..................................................................10

Karintorps Tomater: Oppervlakte telt niet ............................. 29

Interview: Paprikateler Jaap Vink Column: Ver(re)-kassen?

.............................................. 14

.............................................................. 17

Een dag op pad met... Hugo Plaisier Kersvers is de kers van Vernooij

...................................... 32

............................................... 40

Restaurant Instock kookt met verspild voedsel ..................18

Even voorstellen: Lars van Baar ................................................ 43

Een leven elders ..................................................................................19

Het nieuwe Luxous: Voor meer licht en energiebesparing ... 44

De kop van het nieuwe jaar is eraf, we zitten inmiddels in februari 2017. Het leven raast voort en verandert in hoog tempo. We hebben de IPM in Essen, de Fruit Logistica in Berlijn en de HortiContact in Gorinchem al achter de rug. Dit allemaal in vier weken tijd. Best wel veel, dat klopt. Maar het was ook wel erg leuk, want overal kom je andere mensen uit de business tegen. In Essen veel mensen uit de Duitstalige landen en centraal Europa, die voornamelijk actief zijn in de snijbloemen en potplanten. Op de Fruit Logistica is het publiek uit de hele wereld afkomstig, voornamelijk mensen die veelal actief zijn in verse groente en fruit.

Op de beurs in Gorinchem zijn het toch voornamelijk de Nederlandse tuinders die langskomen.

Dat roept de vraag op waarom het in Nederland niet lukt een grote beurs te creëren, zoals we dat vroeger hadden. Ik snap die nostalgie wel naar de Horti Fair (of naar Bleiswijk), maar ja… de tuinbouwwereld verandert ook en het verleden komt nooit meer terug. Wil dat zeggen dat we niet moeten proberen een grotere Nederlandse beurs op te bouwen? Zeker wel, maar wel een ander soort beurs dan die we uit het verleden of heden kennen. Svensson wil daar graag aan bijdragen!

Het thema van dit nummer is overigens wat anders, namelijk: ‘verkassen’ in de breedste zin van het woord.

We besteden aandacht aan verkassen vanuit het Westland naar andere regio’s in Nederland of de markt opzoeken in het buitenland, van Zweden tot Zuid-Afrika. Maar er zijn ook voorbeelden van mensen die met hun bedrijf uit bijvoorbeeld België of Turkije naar Nederland zijn gekomen.

Zülküf Yilmaz is daar een mooi voorbeeld van. Deze uit Turkije afkomstige ondernemer is inmiddels de grootste radijsteler van Europa.

We laten een aantal dames aan het woord die alleen of hun echtgenoot volgend in een vreemde omgeving een nieuw leven proberen op te bouwen. En wij zijn weer eens uitgenodigd bij een burgemeester aan zijn eettafel, na Sjaak van der Tak en Ahmed Aboutaleb zitten we nu aan tafel bij Pieter van de Stadt, de burgervader van Lansingerland. Onder het genot van een simpel broodje vertelt hij hoe de glastuinbouw in zijn regio wordt aangesloten op een nieuwe spoorverbinding naar China.

Zijn hoop is dat Chinese telers door deze nieuwe zijderoute hierheen verkassen.

Ik wens u veel leesplezier in het inmiddels al weer negende nummer van het Svensson inspiratiemagazine telen&trends.

Heeft u vragen, opmerkingen, kritiek of suggesties dan kunt u mij mailen op: maarten.oostenbrink@ludvigsvensson.com Maarten A.D. Oostenbrink, managing director Ludvig Svensson

telen&trends 3

Verkassen of blijven zitten?

4 telen&trends

Visie

Groentetelers verkassen steeds vaker naar gebieden buiten de Randstad, maar is dat erg? Welke kansen zijn er voor de ‘blijvers’? Is herstructureren à la HOT dé oplossing?

Of wordt het tijd om te gaan kijken naar andere verdienmodellen?

We vragen het onder meer aan tomatenteler Frank van Kleef, die met zijn partners al sinds 2006 in de Wieringermeer tuint.

Hij vertegenwoordigt de Federatie Vruchtgroenten Organisaties in het adviesorgaan van Coalitie HOT. Hij motiveert: “We moeten er in het Westland voor zorgen dat we de logistieke draaischijf op gang houden. Je hebt niets aan een logistieke draaischijf zonder productie en andersom ook niet. Die moeten elkaar goed in evenwicht houden.” Maar de vraag is: welke productie? “Het is gewoon heel simpel: er is in het Westland geen ruimte voor grootschalige glasgroenteteelt. Dan heb ik het over een bedrijf van 20 ha of meer.

Er zal best nog eens een hoekje beschikbaar komen waar je een bedrijf van 10 ha kan maken. Dat is voor een tomatenbedrijf niet te klein, maar als je op termijn wil doorgroeien naar 30, 40 of 50 ha is mijn ervaring dat je dat het beste bij elkaar hebt liggen. En niet op vijf locaties van 10 ha, die ook nog eens 150 km uit elkaar liggen.”

Herstructurering Ontwikkelingsbedrijf HOT wil met de hulp van provincie en gemeente jaarlijks 50 hectare Westlands areaal herstructureren.

Dat is nodig om het gebied weer toekomstbestendig te maken. Maar gaat dat lukken? Frank heeft reserves: “Wel als de mensen verstandig zijn, met elkaar gaan

praten en de kaarten op tafel leggen.

Er zijn best wel veel hoeken waar mensen wat kunnen en zouden willen. Maar dan moet je wel met elkaar communiceren.

Ook moeten we begrijpen dat het Westland niet meer te koop is voor 25 euro per m2, maar dat het ook geen 110 euro meer wordt.

Laat niet alles van een grote zak geld afhangen, maar ga eens puzzelen met de mogelijkheden die er zijn. Nu is het vaak zo van: iemand wil wat en dan hoor je ‘laat ze

“Het is gewoon heel simpel: er is in het Westland geen ruimte voor grootschalige glasgroenteteelt.”

maar komen’ en ‘alles is te koop’ en dat soort praat. Maar dan ga je er samen niet uit komen.” Hij vervolgt: “De eerste vraag die je je moet stellen is: ga ik verder of niet? Als het antwoord nee is, dan is de tuin vandaag waard wat het op de markt waard is. Als je zegt: ik wil verder: dan moet je gaan kijken hoe je dat wil, waar je dat wil en wat dat dan kost. Als je zegt: ik heb 100 euro betaald en ik ga niet weg onder de 100 euro en je wilt doorgroeien naar een bedrijf van 6 of 10 ha en je kan dat ergens anders kopen voor

>> telen&trends 5

>>

40 euro, waarom zou je dan vasthouden aan die 100 euro? Als je in zwaar weer zit en het net aan elkaar gebreid krijgt, dan kan het weleens verstandiger zijn om met je bank te gaan praten en je verlies te nemen.

Je moet dus naar de lange termijn kijken.”

“Als we een aantal Katalysator mooie percelen in het Frank ziet Coalitie HOT vooral als een katalysator: “Daar waar er initiatieven zijn en Westland kunnen creëren, er bijvoorbeeld infrastructuur aangepast laat die dan ten goede moet worden, moet HOT ervoor zorgen dat komen aan de sierteelt.” er een beetje olie in de machine komt.

Nu alle partijen met elkaar aan tafel zitten zie je ook de bereidheid bij gemeente en provincie om mee te denken in oplossingen, bijvoorbeeld over het uitplaatsen van woningen of aanpassingen op het bestemmingsplan.” Hij voegt daar aan toe: “Als we een aantal mooie percelen in het Westland kunnen creëren, laat die dan ten goede komen aan de sierteelt. Voor de sierteelt zijn percelen van 5 tot 10 ha meestal groot genoeg. Ik vind het niet slim om tomaten te gaan telen onder de rook van de bloemenveiling. De sierteelt is veel afhankelijker van het Westland en de

6 telen&trends

bloemenveiling, omdat er veel meer kopers en handelaren gevestigd zijn.”

Draaischijffunctie Tot nu toe is de draaischijffunctie grootschalig produceren, importeren en exporteren - het dominante verdienmodel in de glastuinbouw. Met het Westland als logistieke spil. Maar blijft dat zo? Zijn er ook kansen voor andere verdienmodellen?

“Ja, met name door het toevoegen van waarde door producten te verpakken en - voor een deel - zelf te verwerken”, zegt Frank van Kleef, en noemt daarbij Greenpack als voorbeeld. Ook ziet hij ‘megagrote’ kansen voor telers over de grens.

“Ik zie soms projecten in het buitenland voorbijkomen, bijvoorbeeld in Rusland, waar miljoenen in worden geïnvesteerd, maar die niet van de grond komen door gebrek aan kennis. Neem zo’n investeerder bij de hand en ga hem helpen met de juiste begeleiding in ruil voor een aandeel in het bedrijf. Daardoor komt hij misschien later wel toe aan fase 2, 3 en 4 en bouw je ook echt iets op. Zo houd je ook een stukje zicht op de handel.”

Visie

Megacities

Koploperstrategie

Martin van Gogh, CEO van Hoogendoorn, ziet ook andere mogelijkheden.

Zijn verdienmodel voor de toekomst luidt: ‘feeding megacities’. Wat neerkomt op: het duurzaam en vraaggestuurd produceren van verse producten, in of om de grote steden, wereldwijd. Hij licht toe: “In de komende 25 jaar ontstaan 200 tot 300 megacities en zal de wereldbevolking groeien naar 9 of 10 miljard mensen.

Die moeten allemaal gevoed worden en dat moet je zoveel mogelijk lokaal doen.

Net zoals wij dat nu al doen met het Westland binnen West-Europa. Of dat nu in vertical farms, kassen of in de vollegrond zal plaatsvinden doet er niet toe. Je zult het rondom die miljoenensteden moeten creëren.”

Naast het bundelen van alle initiatieven, moet Nederland weer koploper worden in kennis en innovatie, zegt Martin. “Die positie zijn we internationaal kwijtgeraakt. Dat kunnen we doen door onze thuismarkt opnieuw te definiëren en daar de productie op af te stemmen. Denk aan cross-overs, personalised food, inhoudsstoffen, gezondheid en welbevinden. Koppert Cress is zo’n voorbeeld, waarbij je heel dicht op de consument of gebruiker gaat zitten, goed luistert en met oplossingen in de vorm van producten, maar ook diensten komt.

Er moeten meer producten met toegevoegde waarde komen, in de mix van bulk en specialties. Als je dat vraaggestuurde en duurzame verdienmodel voor de thuismarkt eenmaal goed voor elkaar hebt, kun je dat gaan exporteren.”

Laten we ervoor zorgen dat we onze kennis niet weggeven, maar als oplossing verkopen, vervolgt Martin. “Daar zullen we de krachten voor moeten bundelen. We moeten multidisciplinair gaan samenwerken en naar een gezamenlijk loket toewerken. Dat gebeurt nu nog niet. ‘Bring in the Dutch’ is nu een gevleugelde kreet bij problemen met water, maar nog niet bij voedsel. Daar moeten we aan werken. Het gaat eerst om de visie en de oplossing, en daarna om de technologie en het management.”

De achterliggende ‘drivers’ van dit verdienmodel zijn: het terugdringen van de CO2-footprint en de trend naar meer zelfvoorziening. “In veel landen ontstaat een verstrekt gevoel van autonomie, men wil minder afhankelijk zijn van import. Frankrijk heeft dat letterlijk uitgesproken: wij willen de komende decennia onafhankelijk worden van de import van voedsel. Dat zie je ook in Rusland, maar dan om een andere reden: de boycot. Je hoort op steeds meer plekken in de wereld mensen zeggen: we gaan stoppen met het slepen van voedsel en starten met lokale voedselproductie.”

“Er moeten meer producten met toegevoegde waarde komen, in de mix van bulk en specialties.”

>>

telen&trends 7

>>

“We moeten weer nummer 1 in de wereld van de tuinbouw worden.”

Van Gogh pleit ook voor een ministerie van agrifood, voeding en gezondheid.

“We moeten weer nummer 1 in de wereld van de tuinbouw worden en niet alleen op het gebied van kostenverlaging en productieverhoging. Begin bij de klant!

Laten we de muren tussen het onderzoek, het onderwijs en de sector weghalen. Laten we in thema’s gaan denken, als het gaat om bioscience, personalised food en inhoudsstoffen. Denk ook aan digitaal telen, gesloten teeltsystemen en big data.

Daar moeten wij bovenop zitten! Laten we dat samen oppakken met de universiteiten en hbo’s, het onderzoek en de primaire sector. De triple helix moet snel weer terug.”

Clustervoordeel Jan-Willem Donkers, onder meer werkzaam voor de Greenport Westland-Oostland, verwacht ook dat lokale en regionale teelt belangrijker zullen worden. “Het Westland dat nu 800 km rondom belevert, kun je ook ontwikkelen voor andere steden en regio’s.

Maar dan met andere producten, voor andere klanten, met andere wensen en een andere demografie. Voorwaarde is wel dat het economisch en duurzaam kan.”

Hij vervolgt: “Wij hebben de mazzel dat we hier aardwarmte kunnen gebruiken, waardoor we een duurzaamheidsslag kunnen maken. Daar komt misschien nog een warmterotonde bij. Dat is echt een clustervoordeel van deze regio. In Aalsmeer is het toch veel lastiger, omdat daar een hele andere bodemstructuur is.”

Hij verwacht dat het Westland zich in de toekomst meer zal gaan richten op andere soorten teelten en verdienmodellen: kleinschaliger, meer gericht op speciale wensen. Het verschil tussen vers en bewerkt zal kleiner worden en meer worden toegespitst op bepaalde gebruikersgroepen.

“Denk aan inhoudsstoffen en biobased.

Meer focus op innovatie en toegevoegde waarde in plaats van volume en kostprijs.

Er moet ook veel meer interactie tussen verse tuinbouw en de food industrie ontstaan.”

Vertical farming Stadstuinbouw zal niet in staat zijn om de volumes die nodig zijn om hele steden te voeden halen, denkt Jan-Willem. “Daar zal wel ontwikkeling in komen, maar de conversiefactor is nog te laag. Voor een deel zal het wel kunnen, waarbij je heel ‘agile’ kunt inspelen op de lokale klantvraag. Voor de verbinding van mensen in de stad met wat zij eten of in de vensterbank zetten - we moeten de sierteelt niet vergeten - is het wel heel belangrijk.” Hij verwacht dat er uiteindelijk 8 telen&trends

Visie

ook over 25 of 50 jaar - altijd een mix zal zijn van lokaal, regionaal en internationaal aanbod. Vertical farming in gesloten ruimten?

De technologie daarvan wordt snel goedkoper. Staay Food Group bouwt momenteel in Dronten een grote vertical farm, die deze zomer opent. In Nederland is het aantal VF-initiatieven op een hand te tellen, maar elders in de wereld groeit het aantal projecten als kool. Missen wij hier niet de boot? “Klopt. Ga geen namen noemen, maar VF is hier door bepaalde kennisinstellingen jarenlang afgedaan als ‘spielerei’. Daar hebben we een achterstand in opgelopen. Hetzelfde geldt voor de windmolenindustrie. Daar hebben wij ook enorm zitten pitten.” Als gesloten teeltsystemen de nieuwe norm zouden worden en algoritmes de teelt gaan sturen, met goedkope sensoren van de TU Delft of Eindhoven en steeds efficiëntere en goedkopere led-belichting, zijn er dan op termijn nog wel telers nodig? Is tuinbouw dan niet overal op de wereld mogelijk waar een internetverbinding bestaat? Jan-Willem: “Voorlopig nog niet, maar die kant zou het op kunnen gaan.”

HortiValley Waar moet de gemeente Westland op inzetten? Volgens Aad Janssen van adviesbureau AAB zal de groenteteelt uit het Westland steeds meer verdwijnen: “In de afgelopen vijf jaar zijn er hier plantenkwekerijen, chrysantenkwekerijen en potplantenkwekerijen nieuw gebouwd, maar geen groentebedrijven. Die vertrekken naar en breiden uit in gebieden buiten de Randstad: Wieringermeer, Luttelgeest, Terneuzen, Dinteloord en Venlo. Voor grootschalige groenteteelt in het Westland - 15 ha en meer - zul je echt richting het ontwikkelen van nieuwe gebieden moeten denken, zoals de Oranjebuitenpolder.

Maar dat is gemeente Rotterdam en ligt

politiek gevoelig. Puur door reconstructie hier ruimere kavels ontwikkelen blijft een lastige zaak.”

Aad vindt dat de gemeente ook andere ontwikkelingen dan kassen, die de tuinbouwsector kunnen versterken, zou moeten toelaten, zoals laboratoria of kweekcellen. “Dat zijn ook kweekmedia.

Het gaat niet om de hoeveelheid m2 glas, maar om de toegevoegde waarde per m2.

Als je ziet hoeveel problemen Priva en Rijk Zwaan tegenkwamen om hier te mogen uitbreiden... En hoe erg is het voor de sector dat grote groentebedrijven naar de Wieringermeer gaan? De sierteeltbedrijven die hier blijven, hebben vaak een hogere toegevoegde waarde. Bedrijven gaan meer diversificeren. Als er morgen een kweker bij de gemeente komt die een hal wil bouwen en daar op meerdere lagen sla wil telen, dan zou die formeel geen vergunning krijgen, want het is geen kas. Maar als dat de toekomst van de slateelt zou kunnen worden en dus het cluster versterkt, zou de gemeente dat moeten omarmen. Dan krijg je hier pas een echte ‘HortiValley’ oftewel ‘Silicon Valley van de tuinbouw’.”

“Dan krijg je hier pas een echte ‘HortiValley’ oftewel ‘Silicon Valley van de tuinbouw’.”

telen&trends 9

“Subsidies voor verkassende tuinders zijn er alleen in bepaalde gebieden.�

10 telen&trends

Uitgelicht

Verkassen met subsidie Voor tuinders die willen verkassen of vernieuwen zijn er verschillende subsidies beschikbaar.

Voor welke subsidies kunt u in aanmerking komen en wat is - voor een zo groot mogelijke slagingskans - het beste advies? We vragen het aan René van den Nouweland, consultant van adviesbureau AAB. Subsidies voor verkassende tuinders zijn er alleen in bepaalde gebieden, zegt René van den Nouweland. “Algemene subsidies voor verkassende tuinders zijn er heel weinig.

Ze zijn heel regionaal en gebiedsgericht, met soms heel specifieke voorwaarden.”

Westland In de tuinbouwgebieden is het mogelijk om bouwrechten voor burgerwoningen te verkrijgen als agrarische woningen worden gesloopt in het kader van reconstructie.

De opbrengst is weliswaar geen subsidie, maar stimuleert reconstructie en nieuwbouw.

Voor andere regelingen is het vooralsnog wachten op Coalitie HOT.

Gelderland Zo is er een verplaatsingssubsidie van de provincie Gelderland. Die heeft een plattelandsontwikkelingsprogramma, waarvoor in 2016 3 miljoen euro beschikbaar was. De subsidie geldt voor solitair gelegen

glastuinbouwbedrijven die zich willen verplaatsen naar een glastuinbouwconcentratiegebied of een ontwikkelingsgebied. “Dan praat je met name over de Bommelerwaard. Er gold een maximum van 1 miljoen per bedrijf. De regeling wordt in 2017 weer opengesteld. Het bedrag verandert elk jaar, de voorwaarden ook, maar daar is nu nog niets over bekend”, aldus René. In de gemeente/regio Bemmel wordt verder een erfpachtregeling aangeboden, vergelijkbaar met die van de provincie Limburg (zie verder).

Limburg Er zijn ook stimuleringsmogelijkheden voor tuinders die naar Limburg willen verkassen.

De provincie biedt tuinders de mogelijkheid om grond in erfpacht te kopen. De provincie koopt de grond van de verkoper en geeft dat weer uit in erfpacht met een looptijd van 50 jaar. De erfpachtcanon bedraagt 5% van de grondwaarde. “Je hebt het recht om de

>> telen&trends 11

glaskerngebieden in heel Noord-Holland en om de modernisering van Greenport Aalsmeer. De financiering is bedoeld om de herstructurering en modernisering van het teeltareaal te realiseren.

Ruimte-voor-ruimte regeling

>>

grond binnen een bepaalde periode te kopen van de provincie voor de prijs die is overeengekomen met de verkoper”, aldus René. Er zijn wel voorwaarden aan een eventuele aankoop verbonden: je moet de grond binnen een bepaalde periode bebouwen, je mag er niet mee speculeren en je bent verplicht om van de aanwezige energievoorziening gebruik te maken in de daarvoor aangewezen tuinbouwlocaties Californië en Siberië.

Noord-Holland De provincie Noord-Holland stelt dit jaar 10 miljoen euro ter beschikking voor herstructurering en verduurzaming van de glastuinbouwgebieden in Noord-Holland.

Het gaat hierbij om de verplaatsing van glastuinbouwbedrijven naar 12 telen&trends

Voor verkassende telers geldt verder een ruimte-voor-ruimte regeling. “Die wordt vrij veel gebruikt in Zuid-Holland, maar ook in Noord-Brabant”, vervolgt René. “De regeling wordt tegenwoordig vaak opgenomen in bestemmingsplannen. Het is oorspronkelijk een provinciale regeling, nu zijn gemeenten vrij om daar gebruik van te maken.”

De regeling is bedoeld om tuinders te stimuleren uit een buitengebied te vertrekken en te verhuizen naar een glastuinbouwconcentratiegebied.

Op de vrijgekomen grond mogen tuinders een aantal woningen (maximaal 1 woning per 5.000 m2) realiseren. “De processen verlopen wel moeizaam. Het overgrote deel bestaat uit stoppende kwekers. De opbrengsten zijn niet extreem hoog, zeker in de tijd dat woningen moeizaam liepen. Maar in een enkel gebied, zoals de Eendrachtspolder in Zevenhuizen, mag je 60 tot 70% extra woningen realiseren. Dan wordt het wel aantrekkelijker. Als voorwaarde geldt dat het hele gebied wordt gesaneerd, dat op de nominatie staat om groene natuur en recreatie te worden.”

SDE+ regeling Voor stimulering van duurzame energieproductie, zoals aardwarmteprojecten, is er de SDE+ regeling. Het gaat dit jaar om een flinke pot: 6 miljard euro in het voorjaar en 6 miljard in het najaar.” Een risico is dat de SDE+ regeling snel overtekend is, vervolgt René.

“De SDE zit zo in elkaar dat de goedkoopste technieken in relatie tot de hoeveelheid geproduceerde duurzame energie voor gaan.

Uitgelicht

Daardoor is er vorig jaar heel veel subsidie bij de kolencentrales voor bijstook van biomassa terechtgekomen. Geothermie vraagt om hoge investeringen, maar als je die in verhouding bekijkt tot de hoeveelheid duurzame energie die geproduceerd wordt, is het een goedkope techniek. Daarmee maak je dus een goede kans.”

Overige subsidies Voor tuinders die niet willen verkassen, maar wel willen verbouwen of helemaal vernieuwen is er een aantal andere subsidiemogelijkheden, zoals Groenlabel, Energieinvesteringsaftrek en Milieuinvesteringsaftrek. Daarin treden dit jaar geen grote veranderingen op, zegt René.

Uitzondering is de Regeling Groenprojecten, waarvoor de eisen strenger zijn geworden.

“Er was eerst sprake van dat ze fors strenger zouden worden, maar dat is uitgesteld.

Er wordt op dit moment naar gekeken.”

Wat zijn de meest populaire subsidies?

“In de afgelopen periode is heel veel met EHG gedaan, een investeringssubsidie op energiebesparing, zoals diffuus glas.

Qua bedragen kan de SDE heel interessant zijn. Is heel veel vraag naar, vooral voor zonnepanelen.” Een SDE-aanvraag voor zonnepanelen is in 2017 absoluut kansrijk.

Ook de EHG-regeling wordt waarschijnlijk dit jaar weer opengesteld, aldus de adviseur.

“Een SDE-aanvraag voor zonnepanelen is in 2017 absoluut kansrijk.”

Subsidietips Het aanvragen van subsidies is niet altijd bepaald eenvoudig en kan ondernemers veel frustraties opleveren.

René adviseert om elke aanvraag uit te besteden aan een daarin gespecialiseerde partij, zoals AAB. “Wij hebben de contacten en kennen de mensen bij de RVO, waar de landelijke subsidies worden aangevraagd. Ook veranderen de voorwaarden elk jaar. Wij zijn daarvan op de hoogte en helpen bij het indienen van een correcte aanvraag.

Als je niet goed aanvraagt, krijg je het gewoon niet. Dan is de inschrijving gesloten en ben je te laat.”

Een voorbeeld: de subsidieregeling in Gelderland. “Dit is een verplaatsingssubsidie, die is heel duidelijk. Dan zie je dat er heel veel informatie gevraagd wordt. Niet allemaal even makkelijk. Er moeten onder andere jaarcijfers worden ingeleverd en een bedrijfsplan. Dat dient goed in elkaar te zitten. Alles moet compleet zijn, anders gaat er gelijk een streep doorheen.

Er moet dus zorgvuldig naar gekeken worden. Onderdeel daarvan is de investeringsbegroting, die moet erbij zitten.

En het moet ondertekend zijn door een onafhankelijk adviseur. Dan kom je snel bij een partij als de onze terecht.”

Wat is zijn beste advies voor verkassende, dan wel vernieuwende tuinders? “Zorg dat je de aanvraag tijdig en zorgvuldig indient. Je kunt zaken vaak dubbel gebruiken. Bij een bank moet je ook een bedrijfsplan indienen. Voor sommige subsidies is een bedrijfsplan, weliswaar in aangepaste vorm, ook nodig. Dat bespaart tijd.”

AAB is een adviesbureau voor de internationale glastuinbouw. Het waardeert onroerend goed en bedrijfsbelangen, ontwikkelt hightech kascomplexen, schrijft bestemmingsplannen en realiseert innovatieve energietoepassingen.

telen&trends 13

PAPRIKATELER JAAP VINK

“Ik hoef niet zo nodig de toren van Naaldwijk te zien”

Door krapte in overvolle glastuinbouwgebieden als het Westland en Oostland zoeken telers steeds vaker dunner bevolkte gedeelten van Nederland op.

Paprikateler Jaap Vink uit Sion liet om die reden een verhuiswagen voorkomen en reed bijna 200 kilometer ‘naar boven’. Even ten noorden van Leeuwarden in het Friese dorpje Bitgum begon hij met zijn vrouw Evelien en drie kinderen een nieuw leven.

14 telen&trends

Interview “Ik ben op mijn gevoel afgegaan. Nu zou een bank het niet zo snel gefinancierd hebben.”

Als de Elfstedentocht op die dag zou worden gereden dan ging het interview niet door.

Randstedeling Jaap Vink, vrouw en kinderen zijn al echt ingeburgerd: ze spreken geen Fries, maar verstaan het uitstekend.

“Ik heb mijn hart verloren aan Friesland in 1985 en 1986. In die beide jaren werd er een Elfstedentocht verreden. Ik was toen nog te jong om mee te mogen doen, dus heb ik de Elfmerentocht in die jaren geschaatst. Nu ben ik lid van Vereniging De Friesche Elf Steden, en zie ernaar uit om die prachtige tocht nog een keer te mogen schaatsen.”

Lef om te gaan voor houtgestookte WKK Vink Sion is tot nu toe de enige teler in Nederland die zijn kascomplex verwarmt en van energie voorziet door middel van een bio-WKK. De aanleiding voor het bouwen van een houtgestookte WKK waren oplopende gasprijzen in de jaren rond 2005 en iets doen aan de verduurzaming van de teelt. Het was geen standaard beslissing, geeft Jaap Vink toe. “Ik ben op mijn gevoel afgegaan. Nu zou een bank het niet zo snel gefinancierd hebben. Gelukkig wordt verduurzaming van de teelt steeds belangrijker. Afnemers eisen dat ook en terecht.”

Van Sion naar Bitgum Op deze januaridag van het interview hangt een zware mist over het Friese landschap.

Het zicht is hoogstens 75 tot 100 meter.

De berg houtsnippers van 500 kubieke meters voor de bio-WKK wordt omsloten door klamme grauwheid. De temperatuur schommelt rond het vriespunt.

Het is waterkoud, dus een Elfstedentocht gaat wederom in januari niet door. Jaap blijft hopen. De enorme bio-WKK centrale voor de paprikakassen heeft een behaaglijke temperatuur. Het hout wordt hier bij 1.000 graden Celsius opgestookt, waarbij warmte en elektriciteit worden geproduceerd. Gedurende de rondgang door de kas, de centrale en op kantoor vertellen hij en zijn vrouw Evelien waarom ze vertrokken uit het Westen.

“De belangrijkste reden was dat ik wilde groeien.

De enorme installatie is gebouwd door het bedrijf van Herman Klein Teeselink, HoSt. Elke dag wordt er 160 kuub houtsnippers opgestookt. De elektriciteit die over is, levert de kwekerij aan het elektriciteitsnet. Deze groene stroom gaat naar klanten van energieleverancier Greenchoice.

Tot enkele maanden geleden was een ‘wasstraat’ voor de rookgassen die vrijkwamen bij de verbranding onderdeel van het energiesysteem. Op uiterst vernuftige wijze werd met behulp van amine uit de rookgassen zuivere CO2 gehaald en de kas in geblazen. “Helaas, de installatie is afgebroken. De techniek was te complex en daardoor ging het ten koste van de exploitatie.

Nu gebruiken we vloeibare CO2. We blijven op zoek naar duurzame oplossingen!”

>> telen&trends 15

Gelukkig konden de kinderen snel aarden en via hun basisscholen een dorp verder (Berlikum) zijn we actief geworden in de buurt.”

Jaap benoemt toch een keerzijde van bewust door hem opgezochte weidsheid; geen gesprekken meer ‘over de heg’ over de teelt.

Hij zoekt daarom regelmatig de dialoog op door richting West- en Oostland te gaan.

Westland te duur

>>

In het nostalgische tuinbouwgebiedje Sion had ik een kas van 1½ ha. In die tijd groot genoeg om van te kunnen leven. Maar de ontwikkeling van grotere kassen door schaalvergroting begon in die periode rond het millennium te spelen. Om ook in de toekomst rendabel te kunnen blijven telen moest ik naar minimaal 4 ha. Uiteindelijk staat er nu een complex van 11 ha. In Sion was dat niet mogelijk.”

“Hier heb ik een Weids Friesland weids uitzicht, dat is zalig. Hij toerde in 2000 door Nederland met drie eisen in zijn hoofd: ruimte om te kunnen Daarnaast moet je ook groeien, niet verder dan 10 km van zee sociaal kunnen aarden.” vanwege het kusteffect op de teelt en een mooie plek om te wonen. Wat zou hij met dat laatste bedoelen? “Hier heb ik een weids uitzicht, dat is zalig. Daarnaast moet je ook sociaal kunnen aarden. Telen kan je overal, maar leven is toch een ander verhaal.”

Zijn vrouw Evelien springt bij: “Het heeft enkele jaren geduurd, nadat we hier in 2002 begonnen om een sociale structuur op te bouwen. Je moet het zelf maken.

16 telen&trends

Het bedrijf van Jaap Vink, Vink Sion, is kostprijs gedreven. Het doel is een zo hoog mogelijk rendement per vierkante meter teelt te realiseren. “Om dit voor elkaar te krijgen speelt de grondprijs een belangrijke rol”, vertelt Jaap en geeft het verschil aan tussen het Westland en waar hij nu teelt. “Voor mijn groeiplan en visie op kostprijs was het Westland veel te duur. De grondprijs is vele malen hoger dan hier. Daarnaast waren er allerlei regelingen om hier in Friesland een kas te kunnen realiseren.” De teler greep de verhuizing niet aan om van groente te veranderen. Hij teelt al 47 jaar paprika’s.

Zo nam Jaap, de 5e generatie, het van zijn vader over. “Ik ken de teelt door en door.

Het kunstje van paprika’s telen beheersen we wel. Paprika is ons ding, maar….”, hij valt even stil, denkt na, “misschien dat ik er in de toekomst wat anders bij ga doen. Ik heb wel wat ideeën. Ik ben wel ondernemer, dus stilzitten kan ik niet.”

Hij kijkt bij die woorden naar Evelien die zijn passie als globetrotter kent. Maar de realiteit is dat er nu 250.000 planten staan die vanaf maart gesneden moeten gaan worden door vaste en flexibele medewerkers die via een payroll-bedrijf komen. “Ik heb gewerkt en gekeken bij een oom in Brazilië. Was ooit bijna in Brazilië begonnen, maar dat was voordat ik Evelien leerde kennen. Ik ben geen kuddedier.

Ik hoef niet zo nodig altijd de toren van Naaldwijk te zien.”

Managing Director Delphy

Aad van den Berg

Column

VER(RE)-KASSEN? Het spreekwoord zegt: “Een oude boom moet je niet verplaatsen”.

Nu is het mooie van spreekwoorden dat ze lang bestaan, omdat ze een waarheid in zich hebben. Op hoge leeftijd verplaatsen zou, door verminderd aanpassingsvermogen, niet leiden tot succes.

Verplaatsen in de tuinbouw lijkt al net zo moeilijk, zowel binnen Nederland als daarbuiten.

Is verkassen voor de tuinbouw een vraag?

Verkassen lijkt mij op termijn onontkoombaar, enerzijds door de toenemende vraag naar grond voor andere doelen dan tuinbouw, anderzijds omdat de vraag van de markt ‘verplaatst’. We zien een toename in de vraag naar lokale producten in Europa. Engelsen willen producten uit Engeland, in de toekomst nog eens versterkt door de Brexit. Duitsers willen producten ‘aus Hintengarten’ en de Fransen waren altijd al chauvinistisch. En dan wordt zelfs in een boek over ‘de eigen tomaat’ geschreven, dat produceren in Spanje beter is voor de (CO2) footprint. Moeten wij als Nederlandse tuinbouw dan verkassen?

Een oplossing ligt misschien wel in verre-kassen, eigen kassen op afstand dus.

Een oplossing ligt misschien wel in verre-kassen, eigen kassen op afstand dus. De wereld, ook Europa, vraagt om de Nederlandse kennis en expertise, gecombineerd met ons ondernemerschap. En natuurlijk is de juiste partner vinden lastig, verhuizen ook en zeker in landen verder naar het oosten. Deze verre-kassen komen echter steeds dichterbij door de toenemende ICT-mogelijkheden en kennis om ze op afstand te managen.

Deze ontwikkeling zal zich door (moeten) zetten.

Als ondernemer van middelbare leeftijd dien je jouw tijd nog wel uit in Nederland, geen zorgen maken. Echter voor de onderneming dient de vraag wel aan wat de toekomst is en waar die ligt. Een basis zal (of moet) altijd wel in Nederland blijven, maar voor toekomst en winstgevendheid kan ondernemen ‘in den verre’ wel eens een voorwaarde zijn.

Iedere ondernemer heeft zo zijn plan te maken, voor jezelf als ondernemer, maar met name voor de onderneming en de duurzaamheid daarvan; verre-kassen is dan een goede optie. Begin op tijd en voorkom dat je als oude boom moet worden verplant... telen&trends 17

Restaurant Instock kookt met verspild voedsel De restaurants van Instock No Waste koken met producten die overblijven in de supermarkten van Albert Heijn. Een tomaat met een ‘deukje’ of een stukje vlees dat tegen de houdbaarheidsdatum loopt, vindt zijn weg in de keukens van Instock.

Het is een doorslaand succes.

Aan voedselverspilling hebben Freke van Nimwegen, Merel Laarman, Selma Seddik en Bart Roetert een broertje dood. Deze vier jonge ondernemers lieten daarom hun carrière bij AH/Ahold achter zich en begonnen in 2014 restaurant Instock. Hun missie is om voedselverspilling te verminderen. Uit een onderzoek van het CBL (Centraal Bureau Levensmiddelenhandel), de brancheorganisatie van de supermarkten, blijkt namelijk dat supermarkten jaarlijks 5 procent verspillen. Het is voor Freke, Merel, Selma en Bart genoeg om inmiddels drie restaurants - Amsterdam, Utrecht en Den Haag - draaiende te houden. Van onverkochte producten koken de koks elke dag en inmiddels ook in een toko en een food truck in Amsterdam.

Halen jullie ook groente en fruit op bij telers, vragen we aan Danique Levering van Instock?

“Nee, groente en fruit komen van Albert Heijn-winkels.

Dit zijn producten die uit de winkels worden gehaald

Fotograaf: Arnoud Clijncke

18 telen&trends

Fotograaf: Ruben de Ruijter

vanwege bepaalde kwaliteitseisen en overschotten.

Denk bijvoorbeeld aan een appel met een plekje, een netje sinaasappels met één slechte ertussen of brood van een dag oud. Dit zijn producten die niet meer verkocht worden, maar nog goed zijn om te eten. Instock haalt deze anders verspilde producten op, waarna onze chefs er heerlijke gerechten van creëren. De ‘oogst van de dag’ is elke dag anders, dus onze menu’s ook.”

Gebruiken jullie alle producten?

“Het is best veel wat we op dit moment ophalen bij de supermarkten. Sinds kort bieden we daarom Instock-groente en -fruit ook aan bij andere horecaondernemingen, zodat we nog meer kilo’s van de verspilling kunnen redden.”

Instock won tijdens de laatste Horecava de Karel de Vos Duurzaamheid Award voor het door jullie gebrouwen Pieper Bier. Hoe doen jullie dat?

“De aardappels komen van de verpakker. Ze worden anders verspild, vanwege overschotten of omdat ze niet de juiste vorm hebben. Het gaat om miljoenen kilo’s per jaar.

We hebben 600 kilo aardappelen gebruikt.

Met Pieper Bier, een pale ale type bier gebrouwen bij Brouwerij Troost in Amsterdam, gaan we niet dit probleem oplossen. Maar het is wel een manier om mensen te inspireren, door te laten zien wat je nog met reststromen kunt doen.”

Interview

EEN LEVEN ELDERS. VIER VROUWEN OVER HUN VERHUIZING. Verhuisd naar een andere regio of zelfs naar een ander land.

Vanwege een mooie kans voor het bedrijf, de ambitie van de partner of een fascinatie voor het onbekende. Vier vrouwen over hoe de verhuizing hun leven heeft beïnvloed.

>>

ANN WUYTS Is in 2014 van Westmalle in de Antwerpse Kempen naar Assenede in Oost-Vlaanderen verhuisd. Woont hier met haar gezin.

Wat was de reden van de verhuizing?

“Op de Autrichepolder in Westdorpe was meer ruimte voor ons bedrijf. Ook konden we hier aansluiten op de restwarmte van kunstmestfabrikant Yara. Omdat mijn man en ik de dagelijkse leiding over VGT Zeeuws-Vlaanderen hebben, was het noodzakelijk om dichtbij het bedrijf te wonen. De eerste stap was naar Assenede, zodat onze kinderen op een Belgische school konden blijven.

De volgende stap wordt verhuizen naar Westdorpe, nóg dichterbij het bedrijf.”

Welke impact heeft dat op jouw leven gehad?

“Door samen te werken in een groep zoals VGT is onze levenskwaliteit verbeterd. In de drukke periodes krijgen we ondersteuning. Zo kan iedereen op zijn beurt ongestoord op vakantie. Voor de kinderen was het wennen; vriendjes achterlaten, een nieuwe school. Vooral voor onze oudste dochter is het lastig geweest. Voor onze zoon ging het vlot en onze jongste dochter past zich het snelste aan.

Zij praat nu al Oost-Vlaams tegen haar vriendjes, een ander dialect dan het Westmals.”

Noem eens een prettig en een minder prettig gevolg van de verhuizing?

“Ook al zijn we verhuisd vanwege het bedrijf, we voelen ons hier nu werkelijk thuis.”

20 telen&trends

“Samenwerken in een groep met vooruitstrevende collega’s en kennis doorgeven aan de jongere generatie is heel prettig. Ook is het hier rustiger en uitgestrekter. We wonen vlak bij zee, dus we rijden makkelijk voor een uurtje op en neer. Onze familie en vrienden uit Westmalle zien we weliswaar minder, maar als we elkaar bezoeken is het des te fijner. Een groot gemis blijft mijn tweelingzus; we woonden allebei in hetzelfde dorp en zagen elkaar dagelijks.”

Is deze stap uitgepakt zoals je had verwacht?

“In 2015 is de eerste kas gebouwd en in 2017 de tweede, precies zoals gepland. Nu kan ik me richten op het werk en op mijn gezin. Ook al zijn we verhuisd vanwege het bedrijf, we voelen ons hier nu werkelijk thuis.”

PETRA BARENDSE Is in 2007 van Poeldijk in het Westland verhuisd naar Hollands Kroon in de kop van Noord-Holland. Woont hier met haar gezin.

Wat was de reden van de verhuizing?

“Mijn man en ik wilden ons paprikateeltbedrijf Barendse-DC uitbreiden. In het Westland bleek weinig ruimte, bovendien was de grond er duur. We kregen de kans om op Agriport, toen nog Wieringermeer, een kavel van 47 hectare aaneengesloten aan te kopen. Hier konden we efficiënt en grootschalig gaan telen: oranje en rode paprika’s en Tommies snoeptomaatjes.”

Welke impact heeft dat op jouw leven gehad?

“Voor onze vier kinderen was de overgang soepel, na de eerste schooldag kwamen ze al enthousiast naar buiten met de vraag of er vriendjes mochten komen spelen.

Mede vanwege de kinderen vond de familie de verhuizing jammer. Daarnaast zijn ze ook trots op ons dat we die stap durfden te zetten. Ik zie het als een verrijking van mijn leven.

Als je ervoor gaat, lukt het om er iets van te maken.

Ik houd van het Westland maar dit is nu thuis.”

Noem eens een prettig en een minder prettig gevolg van de verhuizing?

“Om kennis te maken, heb ik de mensen uit de omgeving uitgenodigd voor een bezichtiging van onze kassen.

Daar reageerden ze zo positief op dat ik ‘Bezoek Agriport Excursies’ heb opgezet. Ik geef rondleidingen aan schoolklassen, familie-uitjes en excursies voor bezoekers van over de hele wereld. Een ideale combinatie van mijn twee passies onderwijs en telen. Nadeel zijn de afstanden, we rijden ons een slag in de rondte. We wonen naast ons bedrijf, vrij afgelegen. De dichtstbijzijnde kernen zijn Middenmeer en Medemblik, allebei zes kilometer hiervandaan. De kinderen fietsen hier in de polder wat af.”

Is deze stap uitgepakt zoals je had verwacht?

“Plannen lopen altijd anders dan gedacht, maar we hebben het hier goed naar ons zin. Het gaat erom of je ergens anders ook gelukkig kunt zijn, dat is zeker gelukt.”

“Het gaat erom of je ergens anders ook gelukkig kunt zijn, dat is zeker gelukt.”

telen&trends 21

VERÓNICA CORTÉS Is in 2011 van Quito in Ecuador naar Heerhugowaard in Nederland verhuisd. Woont nu met haar echtgenoot in Den Bosch.

Wat was de reden van de verhuizing?

“In Ecuador werkte ik als commercieel manager bij een bedrijf in de rozenbranche. Toen ik naar een tuinbouwbeurs in Nederland ging, raakte ik gecharmeerd van het land en de mensen. Ik besloot mijn baan op te zeggen en de sprong te wagen. In januari ben ik verhuisd. Mijn koffer zat vol kleren, maar die waren alleen geschikt voor warm weer.

De eerste dag in Nederland ben ik meteen winterkleding gaan shoppen.”

Welke impact heeft dat op jouw leven gehad?

“Ik moest wennen aan het klimaat, het eten, de cultuur.

Zo was ik uitgenodigd voor een feestje en verwachtte een dansparty met cocktails, maar iedereen zat in een kring aan de koffie. Eind 2012 werd ik bij Svensson aangenomen als Area Manager Mediterranean Countries. Deze baan is mij op het lijf geschreven: veel persoonlijk contact met klanten en het verbinden van verschillende culturen.”

Noem eens een prettig en een minder prettig gevolg van de verhuizing?

“Het moeilijkst vind ik dat ik ver van mijn familie woon.”

22 telen&trends

“Na een tijdje heb ik mijn huidige man leren kennen.

We wonen in Den Bosch, een heerlijke stad, rijk aan groen en een bourgondische cultuur. En hier houden ze ook van carnaval, net als ik. Het moeilijkst vind ik dat ik ver van mijn familie woon. Telkens als ik mijn nichtjes via Skype zie, vind ik ze zo groot geworden. Ik heb hun eerste tandje, hun eerste schooldag gemist. Ecuadorianen zijn heel familiegericht.”

Is deze stap uitgepakt zoals je had verwacht?

“Ik ben gelukkig en heb nieuwe vrienden gemaakt.

Ik spreek Nederlands en versta zelfs het Achterhoeks dialect, waar mijn man vandaan komt. Toen mijn moeder over was voor ons huwelijk afgelopen zomer was ze blij te zien dat twee verschillende culturen toch zo goed bij elkaar kunnen passen, want ondanks alle verschillen hebben we dezelfde normen en waarden.”

BRIGIT VAN KAMPEN Is eind 2007 van Hoorn naar America in Noord-Limburg verhuisd. Woont nu met haar gezin in Horst, Noord-Limburg.

Wat was de reden van de verhuizing?

“Mijn vriend en ik woonden in Hoorn. Ik werkte als komkommerveredelaar bij het veredelingsbedrijf Enza Zaden in Enkhuizen. Mijn vriend, die ook aan de HAS heeft gestudeerd, ambieerde na enkele jaren werkervaring een eigen bedrijf. Hij heeft toen het bedrijf van zijn vader overgenomen en uitgebreid op een nieuwe locatie, een komkommerproductiebedrijf in het Limburgse Grubbenvorst. Ik ben pas jaren later naar Limburg verhuisd, vlak voor de geboorte van onze eerste zoon in 2008, want ik had het enorm naar mijn zin bij Enza Zaden.

Ongeveer drie jaar lang heb ik heen en weer gereden.

Pas na de geboorte van onze tweede zoon in 2009 heb ik mijn baan bij Enza Zaden opgezegd.”

Welke impact heeft dat op jouw leven gehad?

“Ik vind veranderingen niet vervelend, ik was al vaker verhuisd en heb veel gereisd. Ook was ik niet gehecht aan Noord-Holland. Maar mijn werk bij Enza Zaden loslaten, vond ik ontzettend lastig. Ik vind veredelaar namelijk het mooiste beroep dat er is en het is een prachtig bedrijf.”

Noem eens een prettig en een minder prettig gevolg van de verhuizing?

“Na enige tijd kwam ik erachter dat bij ons in de buurt de Limgroup zat, een veredelingsbedrijf in asperges, aardbeien en paddenstoelen. Ik ben er in 2010 aangenomen in het aardbeien veredelingsteam, gelukkig ook een erg leuke baan. Mijn familie en vrienden wonen nu wel verder weg.

Toch is de afstand geen probleem, we stappen makkelijk in de auto.”

Is deze stap uitgepakt zoals je had verwacht?

“Ik wist niet of ik nog als veredelaar zou kunnen werken, dus dat is verrassend goed uitgepakt. We wonen nu precies tussen het komkommerproductiebedrijf van mijn vriend en de Limgroup in. In tien minuten fietsen ben ik op mijn werk.”

“Ik vind veranderingen niet vervelend, ik was al vaker verhuisd en heb veel gereisd.” telen&trends 23

Coöperatie voor verse groente en fruit op Voorne-Putten ‘Samen zijn we sterker en verser’. Met deze slogan in het achterhoofd begonnen akkerbouwers, vollegrondsgroentetelers en glastuinders op Voorne-Putten coöperatie De Proefschuur. Doel is lokaal verbouwde seizoensproducten als fruit, tomaten, paprika´s, kool en aardappelen lokaal en regionaal via supermarkten en cateraars aan de consument te brengen.

“We gaan met lokale supermarkten in gesprek om een plaats voor onze producten te krijgen in hun winkels.”

24 telen&trends

Het verhaal over De Proefschuur begint bij de bekende onderneemster Annemarie van Gaal.

In haar televisieprogramma’s hamert ze vaak op het nemen van eigen verantwoordelijkheid.

Voor gezeur moet je niet bij haar zijn.

Zij was in het najaar van 2014 uitgenodigd door belangenbehartiger LTO Noord, afdeling Voorne-Putten en hoorde het geklaag van boeren en telers dat zij te weinig voor hun producten kregen, terwijl ze voor veel in de supermarkt lagen. In de zaal luisterde Anneke Lugtenburg met plezier en aandacht naar haar verhaal en pakte met een aantal gelijkgestemde ondernemers de handschoen

op. Als mede-eigenaar van Akkerbouwbedrijf Lugtenburg en oud-medewerker van de lokale Rabobank wist zij bij de oprichting van De Proefschuur veel neuzen de juiste kant op te krijgen. “Inmiddels hebben circa veertig telers en tien financiers toegezegd”, vertelt zij vol passie. “We gaan met lokale supermarkten in gesprek om een plaats voor onze producten te krijgen in hun winkels.

We verwachten dat er zo’n veertien gaan deelnemen. Er is al belangstelling getoond vanuit Rozenburg, Brielle en Hellevoetsluis.

Daarnaast gaan we ook in gesprek met enkele grote cateraars.”

Uitgelicht

Local-for-local trend De Proefschuur haakt in op de trend local-forlocal. Consumenten worden steeds kritischer over de herkomst van groenten, fruit, vlees, zuivelproducten, bloemen en planten.

“Zij vinden het maar raar dat hun groenten van ver komt, met alle gevolgen voor ons milieu”, gaat Anneke verder. “De afstand tussen teelt van onze producten en de supermarkt is van enkele honderden meters tot hoogstens 20 kilometer vanaf ons distributiecentrum.

Het logistieke centrum komt in Tinte in de nieuwe belevingstuin van de lokale ondernemer Jan Varekamp, Vers van Voorne.

Vanuit hier bedienen we de supermarkten en de cateraars. Door zo te werken halen we er een hele tussenlaag uit.” Het assortiment van De Proefschuur bestaat uit diverse aardappelrassen, groente en fruit. Vlees is lastig vanwege de hoge eisen aan voedselveiligheid. Mogelijk kunnen in de toekomst ook de lokale bloemen en planten worden toegevoegd aan het assortiment.

Seizoensproducten met een gezicht Coöperatie De Proefschuur is niet alleen een inkooporganisatie, maar ook een verkoop- en marketingbedrijf. Er moet namelijk ook voor

worden gezorgd dat de lokale en liefst ook regionale supermarkten een zo goed mogelijk assortiment van Proefschuurproducten aan haar klanten kan aanbieden. “Desnoods kopen we groenten in van lokale boeren en telers die nog niet bij ons zijn aangesloten.

Soms moeten we echter ‘nee’ verkopen.

Dat is de charme van seizoensproducten.

Wij zorgen voor een gebundelde aanvoer van de groenten, zodat er tijdens het seizoen een mooie rode verse paprika in de winkel ligt.

Daarnaast moet bij elk product duidelijk zijn wie de teler of boer is en waar het product heeft gegroeid. We gaan daar mooie borden voor bij de schappen ontwerpen. Als we onze producten een gezicht geven en het verhaal erbij vertellen, dan komt dat de verkoop ten goede. Op die manier prikkelen we consumenten ook lokale tomaten of aardappelen te kopen. Het gaat ons erom dat de inwoners onze kakelverse producten op een eenvoudige manier kunnen verkrijgen.

En als je weet wat je eet - Anneke valt even stil - …proef je immers ook meer.

Het is geslaagd als consumenten in supermarkten speciaal om producten van De Proefschuur vragen omdat de smaak en het verhaal hen raakt.”

De tomaten van Dukker als ambassadeur Kwekerij Dukker is één van de leveranciers aan De Proefschuur. Het familiebedrijf - opgericht in 1985 - met locaties in Tinte en Oostvoorne gaat tomaten leveren. Mieke Dukker: “We doen mee om het gebied op de kaart zetten.

Voorne-Putten heeft een divers aanbod van alle mogelijke producten. In het verleden was het de overloop van het Westland. Daarnaast is alles wat wij hier produceren vers en lekker. Het verdient daarom een plaats in de lokale en ook liefst regionale supermarkt. Het is raar als groenten hier bij de super uit het buitenland komen, terwijl ze ook bij wijze van spreken om de hoek worden geteeld.” Kwekerij Dukker produceert bijna geheel voor de export trostomaten San Mazzo mini en cocktail tomaten met acht stuks aan een tros. Mieke: “Een paar procent is voor de thuismarkt. Uit die stroom halen we dan de producten die we aan De Proefschuur gaan leveren. Het is wel wat extra werk, maar de moeite waard om zo het gebied op de kaart te zetten.”

telen&trends 25

Yilmaz Radijs teelt niet voor eigen risico Verkassen kan ook andersom: naar Nederland komen. De Turkse boerenzoon ZĂźlkĂźf Yilmaz heeft het zo gedaan. Op 15-jarige leeftijd vertrok hij uit Midden-Turkije, waar zijn ouders een gemengd bedrijf hebben, om naar zijn oudere broers in het Westland te gaan. In 2001 begon hij voor zichzelf met een gehuurde kas. Nu is hij de grootste en modernste radijsteler van Europa en de grootste buiten zijn geboorteland Turkije.

26 telen&trends

Kassucces

“De kracht van ons bedrijf is ook goed personeel dat zorgt voor de hoge kwaliteit van onze radijzen”.

Zülküf - iedereen noemt hem overigens Zoef - Yilmaz (35) heeft schik in zijn werk.

Zijn ogen stralen pret en hij lacht met regelmaat. Hij praat in lange zinnen over zijn weg om eerst een goede tuinder te worden, “maar dat maakt je nog geen goede ondernemer”, zegt hij regelmatig. “Met vallen en elke keer weer opstaan heb ik beide geleerd”, om deze zin af te sluiten met een soort-van-Cruijffiaanse-wijsheid: “Niks is duurder dan slechte kwaliteit.”

Gedurende het gesprek gaan de zaken gewoon door. Zijn verkoopleider steekt een paar keer zijn hoofd om de deur om even iets af te stemmen. “Goed dat we er 0,02 eurocent bovenop gooien voor de transportkosten”, mompelt hij om vervolgens de loftrompet te steken over zijn personeel.

“De kracht van ons bedrijf is ook goed personeel dat zorgt voor de hoge kwaliteit van onze radijzen. In de kassen en op kantoor werk ik met een vast team. Ik werk daar niet met losse arbeid via een uitzendbureau.”

Het levensverhaal van Yilmaz leest als een succesverhaal, toch heeft hij keihard moeten werken om te bereiken waar hij nu staat: 20 ha radijsteelt dat voor 80/85 procent naar het buitenland vertrekt. Duitsers en Engelsen zijn echte radijseters. Al kralen rijgend heeft hij zijn radijsimperium opgebouwd.

“In 2001 ben ik voor mijzelf begonnen met het huren van een kas van 5.000 vierkante meter. Elk jaar kwam daar een kas bij en moderniseerde ik de teelt. Zo schafte ik in 2004 de eerste bosmachine aan. Het oogsten van de radijzen is de belangrijkste kostenpost.

De grootste slag maakte ik in 2015 door een kas te kopen van 10 ha in ’s-Gravenzande.

Op dit moment telen we op acht locaties in het Westland vele tonnen losse en bossen radijs per week. In de toekomst moet dat wel zijn teruggebracht naar twee of drie locaties.

We werken zes dagen in de week om zo elke dag bij onze afnemers verse radijs te kunnen leveren.”

>> telen&trends 27

Onderdeel van Zoefs zijn groeistrategie was ook dat de radijsondernemer los wilde komen van de veiling. Het tot stand komen van een goede prijs vond hij te onzeker. “Wij zijn onze eigen afzet gaan organiseren door rechtstreeks zaken te gaan doen met retailers en supermarkten. Door onze onafhankelijkheid konden we een betere prijs maken.” Wat ook meespeelt is dat elk zaadje (komen van Hazera/red.) is verkocht. “Alles wat hier op het inpakstation wordt aangeleverd is verkocht.

Ik teel niet voor eigen risico.”

Belichte radijsteelt

>> “Ons bedrijf is inmiddels zo georganiseerd dat er van kas tot consument niet langer dan 36 uur over mag worden gedaan.”

28 telen&trends

Eigen pakstation Op de vraag waarom hij met dit pittige rode knolletje begon, komt als antwoord dat zijn broers er al mee waren begonnen.

“Meer was het echt niet. Nu kan ik na 15 jaar niets anders.”

Het geluid wordt even overstemd door een vertrekkende vrachtwagen. Het gesprek vindt namelijk plaats op zijn pakstation op ABC Westland in Poeldijk. In één van de laaddocks staat één van zijn vrachtwagens.

Zoef: “Vanaf al onze teeltlocaties worden de radijzen elk uur hierheen gebracht. Op deze locaties wordt alles gespoeld, gesorteerd en voor sommige afnemers netjes ingepakt.

Mijn wens is dat verwerken uiteindelijk voor alle afnemers te doen. Sommige van de grootwinkelbedrijven willen het zelf doen.

Om de kwaliteit hoog te houden is het het beste om gelijk tot een goede verpakking over te gaan. Ons bedrijf is inmiddels zo georganiseerd dat er van kas tot consument niet langer dan 36 uur over mag worden gedaan.”

De innovatie die Yilmaz op grote schaal heeft doorgevoerd, is dat de teelt onder glas plaatsvindt en in de nieuwste kas geheel is geautomatiseerd. Het proces van zaaien tot oogsten wordt in deze kas volledig automatisch beheerd. In het verleden was het een vollegrondgewas - voor zand- of zavelgronden -, dat in een korte zomerse periode geteeld kon worden voor het hebben van die karakteristieke pittige radijssmaak.

Met enige jaloezie kijkt hij naar zijn collega’s in de tomatenteelt. “Zij gebruiken licht om smaakvolle tomaten te telen. Om die reden heb ik eind 2016/begin 2017 in mijn nieuwste kas een proef gedaan met belichte teelt.

Het resultaat was super: fantastische smaak.”

Hij kijkt daar triomfantelijk bij om gelijk weer door te gaan. “Doel van die belichting is 12 maanden per jaar radijs te telen van een goede smaak. Tot nu toe lukte ons dat in 7 maanden: einde van de lente, de zomer en begin herfst. In die periode is er veel zonlicht.

Met die lichtproef hebben we bewezen het hele jaar door radijs van goede smaak en kwaliteit te kunnen telen.” Om de unieke smaak van de belichte radijs te benadrukken gaan ze onder een eigen naam, RedFresh, de markt op. Voor Zoef moet de eindconsument zien en vooral ook proeven dat het hem lukt om midden in de donkere winter een radijs te hebben die smaakt alsof het hartje zomer is.

Internationaal

KARINTORPS TOMATER:

“Oppervlakte telt niet, het gaat om de kwaliteit van de teelt” Zweden zijn dol op de tomaten van Cees Groenewegen. Uit zijn kas, die de naam Karintorps Tomater draagt, van nog geen halve hectare, tovert hij gedurende het teeltseizoen 21 soorten tevoorschijn. Zijn tomaten eindigen niet alleen bij winkeliers en supermarkten in de buurt, maar ook bij chef-koks in de Zweedse hoofdstad Stockholm.

Bij Nederlandse telers, die in het buitenland beginnen, is vaak de grootte van de kas belangrijk; even West- of Oostland over de grens nadoen door 20 ha de grond uit te stampen. Cees Groenewegen gaat niet in die stroom mee en gelooft daar ook niet in. “Het gaat hier om handwerk.

Blaadjes afsnijden, de trossen goed hangen, zodat er meer licht bij de vrucht kan komen en zelf water en licht regelen.

Zo stuur ik ze. Het resultaat mag er zijn, alleen maar tevreden afnemers en consumenten die naar onze winkel aan de kas komen. Ik houd van mijn plantjes.”

Van Sexbierum naar Karintorp Bij het vertrek uit Nederland in 2006 naar het piepkleine Zweedse plaatsje Karintorp in Midden-Zweden - westelijk van Åsbro en zuidelijk van Örebro - werd hij bij wijze van

grap door vrienden benoemd tot scout in buitengewone dienst van Heerenveen, en mag hij voor deze Friese voetbalclub op jacht naar Zweedse groeibriljanten.

Cees Groenewegen moet lachen als de interviewer hiermee begint. “Ik kijk weleens naar ÖSK, dat staat voor Örebro Sportklubb, maar dat is toch al gauw 40 minuten met de auto rijden. Er is hier verder qua voetbal weinig in de buurt.” De interviewer leidt eruit af dat de wens van Riemer van der Velde, de charismatische oud-voorzitter van sc Heerenveen, niet geheel uit de verf is gekomen.

Heerenveen zal zelf moeten scouten.

Maar waarom vertrok Cees met zijn vrouw Nynke en drie kinderen van Sexbierum naar de leegte van het Zweedse landschap? Hij was per slot van rekening in dienst bij een

>>

telen&trends 29

>>

teler van paprika’s in deze Friese plaats en komt uit een Westlandse tuindersfamilie.

“Ik heb een korte tijd in het verleden voor mijzelf gewerkt toen ik in 1991 naar Sexbierum vertrok. Ondernemerschap begon toch weer te kriebelen, maar het is erg duur om in Nederland een complex te kopen of er één te laten bouwen. Op een gegeven moment viel mijn oog op een advertentie in het vakblad Groenten & Fruit (GFactueel.nl/red.). Hier werd een kas en huis aangeboden voor koop.

Om een lang verhaal kort te maken: we brachten onze vakantie door in Zweden en bezochten de kas. We waren om en vertrokken in 2006 naar Karintorp.”

Teelt van hoge kwaliteit Geen Rabobank waar je op kunt leunen in Zweden, de belangrijkste financier van de glastuinbouw in Nederland. Cees vertelt dat het nog best een uitdaging was om zijn wens gefinancierd te krijgen. Het werd uiteindelijk Handelsbanken die de aankoop en een gedeeltelijke vernieuwing financierde. “Kopen in Zweden is nog altijd aanzienlijk goedkoper dan in Nederland.” Hij zegt nadrukkelijk, hoewel hij nog nooit in Zweden was geweest, dat het beslist geen ‘Ik-vertrek-verhaal’ was, zoals je tegenwoordig bij sommige televisieprogramma’s als Helemaal ’t einde ziet. “Er is door ons bewust en vooral grondig over nagedacht. Het was beslist geen ‘vlucht’ uit Nederland. Ik stort mij ook niet in een vreemde sector. Zweden is een goed land en de economie staat er goed voor. Daarnaast is het gebied waar wij wonen en werken voor Zweedse begrippen best dichtbevolkt.”

Inmiddels spreken zijn drie kinderen vloeiend Zweeds en helpen zij pa en ma met enige regelmaat bij het corrigeren van brieven en e-mails. “Soms kan dat Zweeds best lastig zijn, maar spreken gaat goed. Het is soms net Fries.

Mensen die in de winkel hier aan de kas onze 30 telen&trends

tomaten kopen praten met ons en geven ons complimenten over de kwaliteit, want daar gaat het om: het telen van de lekkerste tomaten.”

Smaakvolle en soms unieke tomaten De planten komen uit Nederland van Plantenkwekerij Vreugdenhil, net als de rest van het kasmateriaal. De kokosmatjes komen bijvoorbeeld van Van der Knaap Groep, en worden in de maanden januari en februari in de kassen geplant. Op de website van Karintorps staan vier grote en zeventien kleine soorten tomaten met verschillende karakteristieke smaken en opvallende kleuren.

Het doet sterk denken aan het werk van glastuinder Mats Olofsson van Vikentomater.

In een eerdere editie van telen&trends legde deze Zweedse teler in het plaatsje Viken uit waarom hij 83 soorten in zijn kassen had staan: consumenten van de meest smaakvolle tomaten voorzien. Mats toen: “Oppervlakte (nog geen 1 ha/red.) telt niet.

Het gaat om de kwaliteit van de teelt.

Daar zijn we erg goed in. We telen uiterst smaakvolle en soms unieke tomaten. Het klopt dat ik van sommige rassen maar twintig planten heb staan. Maar als chef-kok Tareq Taylor of consumenten ze graag willen hebben en er ook nog goed voor willen betalen, dan teel ik ze.” Voor Cees gaat dat ook op. Hij wil zijn consument door en door kennen. Het resultaat is daar: de Zweedse consument wil graag extra betalen voor zijn uiterst smaakvolle tomaten en chefs tot in Stockholm gebruiken zijn verse producten.

“Door mond-tot-mondreclame zijn wij wat we nu zijn. We leveren doosjes van enkele soorten, maar ook een mix aan supermarkten en plaatselijke groentewinkels in een straal van 150 kilometer. Vroeger deden we die bestellingen zelf, maar door de groei hebben we dat uitbesteed aan een speciale expediteur”, vertelt Cees met trots.

Internationaal

Grillig klimaat De familie heeft het elfde teeltseizoen in Zweden achter de rug en maakt zich op voor nummer twaalf. Op de vraag hoe hij terugkijkt op die periode komt het antwoord snel.

“Met uiterst veel plezier. We krijgen waardering voor de producten die we telen en niet onbelangrijk: we houden er een lekkere boterham aan over. Op die manier is de bank af te lossen en kunnen we voor de komende tijd investeringen doen. We willen in de toekomst bijbouwen, maar het blijft bescheiden, niks mega. Daarnaast wil ik een tweede energiescherm gaan aanleggen en investeren in onze houtkachel die de kassen warm stookt, want het klimaat is wel anders dan in Nederland.” Het weer in dit noordelijke deel van Europa is kouder en grilliger dan in Nederland of aan de zuidelijke kust van Engeland. Er zijn dagen dat Cees eerst de sneeuw van het glazen kasdek moet stoken om het noodzakelijke daglicht toe te laten.

Om goed te groeien hebben tomaten minimaal 1.000 joules per dag nodig, maar op slechte dagen ligt dat tussen 0 en 20 joule.

“Ik heb ermee leren leven”, zegt Cees met enige berusting in zijn stem. “Ik zal moeten

accepteren dat mijn tomatenplanten niet zo hard groeien. Dit gebied loopt ongeveer qua weer een maand achter op Nederland. Soms mopper ik op het weer, maar toch gaan we lekker door.”

Tomatenketchup van Karintorps Tomatenteler Karintorps Tomater gooit niets weg. Tomaten die niet aan de hoogste eisen van teler Cees Groenewegen van het bedrijf voldoen gaan naar de buurtjes Helena en Erik Angelsten van Karintorps förädling AB. Al jaren maken zij van die tomaten dressings, marmelades en chutneys voor bij het eten of de BBQ. Cees Groenewegen: “Zweden vinden die producten erg lekker en vooral origineel. We verkopen deze producten onder andere in onze winkel, maar ook in winkels in de buurt. Helena en Erik en Karintorps versterken elkaar, omdat beide bedrijven hetzelfde doel hebben, gaan voor de hoogste kwaliteit.”

telen&trends 31

“Op het gebied van schermen wil ik het beste hebben.”

EEN DAG OP PAD MET...

Hugo Plaisier ADVISEUR VAN SVENSSON

De adviseur is een belangrijk gezicht van Svensson.

Tuinders, maar ook installateurs en vandaag ook een zaadveredelaar, willen graag geïnformeerd worden over de nieuwste trends op het gebied van klimaatschermen. Hugo Plaisier rijdt richting de Noordoostpolder voor zijn advieswerkzaamheden.

32 telen&trends

Svensson

“Energie vormt een behoorlijke kostenpost, dus door goed te schermen kunnen we besparen op gas.”

08.30 uur De dag begint vroeg en zal naar later blijkt lang duren.

De eerste sneeuwvlokken zorgen namelijk in de middag voor geniepige files, maar dit ongemak is pas voor later.

De ochtend gebruikt Hugo om zijn twee bezoeken van vandaag voor te bereiden, en een belangrijke salesvergadering op het kantoor in Hellevoetsluis de volgende dag.

te gaan. Het doel van het eerste bezoek is om naar Ton Noorland te luisteren over zijn zojuist geïnstalleerde tweede scherm, het nieuwe Luxous 1147 FR. Het is een nieuw energiebesparend klimaatscherm dat speciaal voor de teelt van vruchtgroenten is ontwikkeld en ook een zeer hoge transparantie heeft. Veel licht is noodzakelijk bij de teelt van paprika’s. Svensson rolt dit klimaatscherm nu uit.

Noorland is één van de eerste gebruikers.

11.00 uur

13.00 uur

De eerste rit van de dag vanuit zijn huis in Barendrecht gaat naar paprikateler Noorland in IJsselmuiden, een dorp tegenover Kampen. De IJssel vormt de scheiding.

Het wordt een tocht van bijna 2 uur. De broers Ton en Jan Noorland lieten in 2006 Oostland achter zich om hier hun grote wens te vervullen, een kas van 7 ha voor de teelt van groene paprika’s met de mogelijkheid om ooit uit te breiden. In Oostland zaten ze klem. Op de weer-app wordt gewaarschuwd voor slecht weer, maar daar is nu nog niets van te merken.

Om door een ringetje te halen, zo ziet het complex van de gebroeders Noorland eruit. In de kantine schenkt Ton koffie in om met Hugo over de installatie van het scherm te praten. Zijn broer Jan is in de kas bezig om samen met zijn medewerkers honderden potjes met paprikaplantjes (Frazier van Enza Zaden/red.) op Grodan Vital neer te zetten en deze aan te sluiten op zwarte druppelslangetjes.

Als hij klaar is zullen er meer dan 130.000 stuks staan.

Elke plant zal vier stengels krijgen die allemaal aan een eigen touw - geel voor de eerste en wit voor de tweede - omhoog groeien. Het oogsten vangt aan vanaf midden maart. “Energie vormt een behoorlijke kostenpost, dus door goed te schermen kunnen we besparen op gas”, legt Ton het nut van het tweede scherm uit.

12.00 uur In Routiers Restaurant Nunspeet aan de A28 neemt Hugo snel een soepje met een broodje om daarna weer rap door

telen&trends 33

>>

>>

“Een ander argument om te kiezen voor het nieuwe Luxous was dat ik van folie af wilde. Veel te arbeidsintensief om aan te brengen en te verwijderen. Op het gebied van schermen wil ik het beste hebben. Daar willen we in voorop lopen.

Ik ga daar geen euro op bezuinigen.” Hugo kijkt zichtbaar tevreden. De energiereductie zal met deze twee schermen aanzienlijk zijn ten opzichte van wat in de oude situatie werd verstookt. Ton en Hugo rekenen uit dat 30 kuub per vierkante meter makkelijk te halen moet zijn, maar Ton heeft al van een andere paprikateler gehoord dat het best eens 27 kubieke meter kan worden. Met deze daling in energieverbruik spelen de broers in op hun visie hoe er omgegaan moet worden met de fossiele brandstoffen.

Het voordeel van dit zeer heldere doek is ook dat de productie per vierkante meter hoger wordt, omdat er meer licht op het gewas valt.” Aan het eind van de rondgang neemt Ton Hugo nog even apart.

Noorland heeft wat vragen over het vervangen van het eerste scherm dat er nu 10 jaar hangt en gaat slijten.

Over niet al te lange tijd wil hij dit scherm ook vernieuwen om zo maximale energiebesparing te krijgen. Hugo belooft hier binnenkort op terug te komen. Eerst maar even de resultaten van de eerste teelt onder het nieuwe Luxous 1147 FR afwachten.

34 telen&trends

15.00 uur Nog nooit van Bant gehoord? In de wereld van de aardappelveredeling is dit the place to be. Aan de rand van dit dorpje in de Noordoostpolder heeft Agrico haar onderzoeks- en ontwikkelafdeling gevestigd, omringd door uitgestrekte landbouwgebieden. Hier worden door het kweek- en researchbedrijf van deze coöperatie nieuwe aardappelrassen voor de wereldmarkt ontwikkeld voor de consument (de Milva) en voor de productie van frieten (de Fontane). Een kas is voor dit werk onontbeerlijk.

Sjefke Allefs, directeur Agrico Research, ontvangt Hugo in de hal en neemt hem mee naar boven. Hugo heeft een koffer met documentatie en een grote map met stalen bij zich. “Dit wordt onze derde onderzoekskas”, legt Allefs aan hem uit. “De tweede wordt over een paar weken gesloopt.

De nieuwe kas verdubbelt in omvang; 4.000 vierkante meter.

In de verschillende afdelingen bootsen we een hele teelt na van klonen tot uitzaaien. In afdeling 4, de KorteDagkas, gaan we bijvoorbeeld aan de slag met wilde aardappelen, die je rond de evenaar aantreft.”

15.20 uur De bouwvergadering vangt aan en staat onder voorzitterschap van Allefs. Naast hem zit de externe

Svensson

“Schermen moeten ons maximaal ondersteunen bij ons werk. Dus er moet koelte zijn voor onze onderzoekers, licht en lucht voor onze planten en ze moeten ook nog eens energie besparen.”

technische adviseur Theo Herngreen. In de zaal zitten verder vier onderzoekers die in de kas moeten gaan werken. De grote bouwtekening van kasontwerper en bouwer Certhon ligt voor Hugo en hangt ook aan de muur.

Herngreen heeft al samen met Certhon de verschillende schermen ingetekend. Allefs wil eigenlijk van Hugo horen of de juiste keuzen zijn gemaakt. Het personeel moet niet alleen prettig kunnen werken, maar ook het assimilatielicht moet worden beteugeld. Allefs: “Schermen moeten ons maximaal ondersteunen bij ons werk. Dus er moet koelte zijn voor onze onderzoekers, licht en lucht voor onze planten en ze moeten ook nog eens energie besparen.”

Per afdeling lopen Theo, Sjefke en Hugo de nieuwe kas door. Aan de hand van een vuistdik naslagwerk pingpongen de drie over sommige schermkeuzen en soms betrekken ze één van de onderzoekers erbij. Op advies van Hugo vinden enkele kleine schermaanpassingen plaats, maar die hebben geen consequenties voor de bouw. Sjefke Allefs houdt het bouwschema strak in de gaten. Eind juni gaan namelijk de schermen in de kas die begin 2018 geheel operationeel moeten zijn. Hugo constateert aan de hand van de vragen dat de toekomstige gebruikers nog geen ervaring hebben met het juist gebruiken van de schermen.

Hij biedt aan om terug te komen en ze dan les te geven

in het gebruik van schermen. Met humor: “Ik ben beschikbaar en stuur geen factuur.”

16.30 uur Het is inmiddels donker als Hugo de parkeerplaats van Agrico Research in Bant verlaat. De rit naar huis in Barendrecht vangt aan, maar het scherm op het dashboard geeft al flinke files aan. Nederland valt stil bij winterse (sneeuw)buien. Met commercieel directeur Wouter de Jong voert hij een kort gesprek over de wensen van één van de installateurs waar Svensson zaken mee doet. “Ik zal ook even nalopen of alle doeken voor Agrico op voorraad liggen”, zegt hij tegen Wouter. “Het is toch een atypische klant.” Hij kijkt tevreden terug op het gesprek, omdat zijn aanwezigheid een meerwaarde had. Hugo belt zijn vrouw dat eten om 19.00 uur er niet in zit, omdat het verkeer erg traag is. Met klimaatdata analist en productmanager Paul Arkesteijn neemt Hugo op de valreep het gesprek met teler Noorland door. De rode remlichten kleuren zijn gezicht.

telen&trends 35

LVG PLANTS :

“De kas heet hier kweekhuis” 36 telen&trends

Internationaal

Nederlandse ondernemers kom je over de gehele wereld tegen, dus ook in Zuid-Afrika. Het land en het Afrikaanse continent zijn vooral geliefde vestigingsplaatsen voor telers van bloemen en planten. Lourens van Geest vertrok met zijn gezin drie decennia geleden naar Zuid-Afrika en is nu met LVG Plants de grootste producent van potplanten van Zuidelijk Afrika.

Lourens doet op de achtergrond aan het gesprek mee. De pater familias van LVG Plants is inmiddels de 70 jaar gepasseerd.

Hij heeft het bedrijf in handen gegeven van zijn drie zonen. Geert van Geest (36) is de algemeen directeur, terwijl broers Ivo en Bart andere functies hebben. Geert voert het gesprek. Broer Ivo is directeur van het verkoop- en marketingbedrijf Plantimex, voor de volle 100 procent in bezit van de familie Van Geest. Hij is onder andere belast met Pure Emotions, de premium-lijn. Bart is belast met de productie van LVG Plants.

De derde generatie Van Geests studeert nog en misschien dat één van de vier kleinzonen of twee kleindochters van Lourens ermee verder gaat.

Smiemans-kas “Ik ben als driejarige naar Zuid-Afrika verhuisd”, steekt Geert van wal.

Zijn Nederlands is gelardeerd met een Zuid-Afrikaanse tongval. “De kas heet hier

kweekhuis. Na meer dan 30 jaar kun je wel stellen dat ik geheel Zuid-Afrikaner ben geworden. Het land stroomt als het ware door mijn aderen. Terug naar het Westland waar mijn vader vandaan komt? Nooit!

De weidsheid en het klimaat zijn zo mooi, daar wegen de nadelen van dit land en continent niet tegenop. Vanuit mijn tuin heb ik een vrij uitzicht van 6 kilometer en de herten lopen er doorheen.” Het verhaal van Lourens van Geest, die bijna 30 jaar geleden vanuit Naaldwijk naar Krugersdorp bij Johannesburg vertrok, loopt via Joop Smiemans. Deze kassenbouwer wilde aan de Zuid-Afrikaner Pieter Toxopeus een zogenoemde Smiemans-kas verkopen.

“Joop en Pieter kwamen bij ons kijken”, vertelt Geert, terwijl papa op de achtergrond hem helpt met de namen. “Toxopeus zei toen tegen mijn vader als geintje, of hij geen zin had om die nieuwe kas te runnen?

Van het een kwam het ander. In 1986 richtte Toxopeus LVG Plants op. In 1995 kwam het

>> telen&trends 37

>>

bedrijf geheel in bezit van onze familie.

Samen met een andere familie werd in 1999 ons distributie-, verkoop- en marketingbedrijf Plantimex opgericht, dat in 2014 geheel in onze handen kwam. Dit bedrijf regelt met vijftien vrachtwagens ook de logistiek.”

Westland-mentaliteit In de afgelopen dertig jaar is LVG Plants Group uitgegroeid tot de grootste producent van potplanten in Zuidelijk Afrika. Terwijl de meeste rozentelers in Afrika voor de export naar Europa produceren, houdt LVG Plants het uitsluitend op het eigen thuisland en omringende landen als Namibië, Botswana en Zimbabwe. “Van onze productie op 16 ha, is 10 ha van onszelf en de rest kopen we in.

Hiervan gaat toch zo’n 80 procent naar thuismarkt Zuid-Afrika”, vertelt Geert. “Het is wel een kleine markt voor planten. Van de circa 52 miljoen inwoners zijn er maar circa 5 miljoen financieel in staat om een plant te

38 telen&trends

kopen. Het zit niet in hun cultuur om planten en bloemen te kopen, omdat veel van het leven zich buiten afspeelt.” Wat pa op zijn zonen heeft overgebracht is de Westlandmentaliteit: nooit opgeven, gaan voor absolute kwaliteit en duurzaam telen.

Geert steekt niet onder stoelen of banken dat het politieke, het sociale en economische klimaat niet altijd meezit. “Op het vlak van onze veiligheid en dat van ons personeel hebben we, vanwege de hoge criminaliteit, onze maatregelen getroffen. Als door politieke maatregelen de koers van de Rand ten opzichte de Euro verandert, kan dat vervelend zijn, omdat we ons uitgangsmateriaal uit Nederland importeren.

Het nieuws goed in de gaten houden is daarom belangrijk, maar voor ons is Zuid-Afrika nog steeds uitstekend te doen.”

Veel uitdagender is eigenlijk het vinden en behouden van goed personeel. LVG Plants heeft 240 mensen in vaste dienst en zestig seizoenarbeiders. “In vergelijking met Nederland moeten wij ons personeel, dat ongeschoold is, het werk heel goed uitleggen en het vooral blijven herhalen.

Onze arbeiders komen uit Afrika, die hebben toch een heel andere mentaliteit in vergelijking met arbeiders die in Nederlandse kassen werken. Ik heb er geen moeite mee hoor. Ik ben in dit land opgegroeid, dus ik begrijp het wel.”

Zonnecollectorencentrale Op het vlak van duurzaamheid wil het bedrijf van haar kolenstook af. De kassen werden op 28 graden Celsius gehouden door

Internationaal

jaarlijks 3.650 ton kolen te verstoken.

Met de oplevering van de grootste zonnecollectorencentrale van Zuid-Afrika in juni vorig jaar, een investering van 25 miljoen Rand, moet de CO2-uitstoot met 80 procent worden gereduceerd. “Met een collectorenvlakte van over 1 ha verwarmen we water dat wordt opgeslagen in een buffertank. ’s Nachts gaat dit warme water via pijpen naar de kassen”, aldus Geert van Geest.

De kassen zijn alle voorzien van een scherminstallatie uitgerust met scherm van Svensson en enkele eveneens met een verduisteringsinstallatie. Bij al deze ontwikkelingen is Nederland nooit ver weg.

Geert vertelt dat Zuid-Afrika toch ‘een soort eiland’ is. “Ik vlieg gemiddeld tweemaal per jaar naar Nederland om bij leveranciers te kijken. Ik mis het praatje over ontwikkelingen op het vlak van de plantenteelt, daarom laat ik ook regelmatig mijn vaste adviseurs uit Nederland invliegen. De tuinbouw in kassen met foliedek in Zuid-Afrika is in opkomst dus moet ik producten en kennis uit Nederland halen. Één van de zaken die nu erg veel aandacht krijgt, is het gebrek aan water.

Het regent nu, maar voor de rest van het jaar is het verder behoorlijk droog. Hoe pak je de waterproblematiek aan?”

Iedere week vlucht met planten naar Zuid-Afrika LVG Plants is een belangrijke klant van de KLM en van de containerrederijen. Hun Nederlandse dochter in Lisse, LVG International, organiseert sinds 2009 elke week een luchtvrachtvlucht van Amsterdam naar Johannesburg. “Belangrijkste reden is dat we nu de gehele lijn in eigen handen hebben. Alle tussenschakels zijn eruit gehaald en dat scheelt in de kosten,” aldus Geert van Geest, algemeen directeur van LVG Plants. “Jonge planten van bijvoorbeeld Anthura en Beekenkamp Plants met een totaalgewicht van 2,5 ton gaan met KLM Cargo.” Elke week gaan er ook nog eens twee à drie 40-voets zeecontainers met potgrond, onderdelen van kassen en keramieken potten richting Krugersdorp.

telen&trends 39

Kersvers is de kers van Vernooij De kers is met een glorieuze comeback bezig. De local-for-local trend helpt daarbij, maar ook het feit dat telers andere rassen gebruiken en de inzet van folie en kappen hebben ontdekt. “Het kersenseizoen moet langer worden.”

Theo en Martine Vernooij laten er geen gras over groeien.

De postbode komt speciaal het boek ‘Tot in de kersentijd!

Verleden, heden en toekomst van de kersenteelt in de Kromme Rijnstreek’ afleveren. Een goede voorbereiding is het halve werk, moeten ze hebben gedacht. De twee runnen in het dorp Cothen een fruitteeltbedrijf met een omvang van 38 ha. “In het kader van risicospreiding telen we niet alleen kersen, maar ook appels (Kanzi) en peren (Conference)”, steekt Theo Vernooij (1960) van wal. Hij is de derde generatie Vernooij die in dit gebied in de provincie 40 telen&trends

Utrecht fruit teelt. De vierde, zijn zoon Erik, staat al klaar om het bedrijf over te nemen. “Maar”, gaat hij enthousiast verder, “tegenwoordig hoort bij ons businessmodel ook een Landwinkel, het Kersenmuseum en het jaarlijkse Kersenfestival.”

De kersenteelt leidde jarenlang een kwijnend bestaan.

Het telen in zogenoemde hoogstamboomgaarden is vanwege de inzet van ladders en ander klimgereedschap arbeidsintensief en daarnaast is de concurrentie uit het

Kassucces

“Je merkt dat consumenten steeds bewuster aan het worden zijn wat zij eten en waar het vandaan komt.

De local-for-local trend zet echt door.” buitenland moordend. Theo: “Tevens speelt het weer een allesbepalende factor.

Nachtvorst of een stevige hagel-, regen- of sneeuwbui hebben een verschrikkelijke uitwerking op de kersenbloesem én als de kers bijna rijp is. In het verleden werden boomgaarden bij vorst natgespoten, zodat om de tak en knop een beschermend ijslaagje kon komen, of er werden tientallen vuurpotten onder de bomen geplaatst.

Door het slechte voorjaar ging vorig jaar een deel van onze oogst verloren.”

Kersbeleving Toch heeft de kers nu de wind in de rug.

Dat is onder andere te danken aan de inzet van Theo Vernooij. Hoewel hij dat tijdens het gesprek zal wegwuiven. In zijn Landwinkel en Schenkerij De Kersenhut, dat op zijn terrein in Cothen staat, zijn tijdens het seizoen volop verse kersen aanwezig. “In de zomermaanden is het druk in de winkel, waar we ook nog andere verse streekproducten verkopen. We voeren in onze winkel een eigen label met zelfgemaakte kersenproducten onder de naam ‘Kromme Rijnse Kersen’. Je merkt dat consumenten steeds bewuster aan het worden zijn wat zij eten en waar het vandaan komt. De local-forlocal trend zet echt door. Om die reden gaat een behoorlijk deel van onze kersenoogst naar supermarkt Plus, die het onder het streeklabel GIJS verkoopt.” Om de kers in de schijnwerpers te houden organiseren Theo en zijn team voor het 17e jaar het Kersenfestival (24 en 25 juni in Cothen).

Voor geïnteresseerden die er geen genoeg van kunnen krijgen hebben Theo en Martine in 2014 Het Kersenmuseum geopend.

In dit (interactieve) museum kan de

>> telen&trends 41

kersenbomen om plaats te maken voor lage bomen. De bomen blijven klein, maximaal 4 meter hoog, omdat ze geënt zijn op zwakgroeiende onderstammen.

De hoogstam boom (8 tot 10 meter hoog/ red.) hebben we nu nog voor de ‘beleving’ alleen naast de landwinkel en het Kersenmuseum staan. Op dit moment heb ik 10 ha kersenboomgaard onder folie staan.

Daar komt nog 3 ha bij (Vernooij is met 16 ha de grootste kersenteler in de Kromme Rijnstreek/red.). De bouw van die overkappingen gebeurt in de lente.

Het moet! Je kunt je geen misoogsten permitteren.”

>>

bezoeker kennismaken met de rijke historie van de kersenteelt. Een bijzonder aspect in dit museum is de afmijnzaal die afkomstig is uit de gesloopte fruitveiling van Wijk bij Duurstede. “We doen alles om de beleving rond de kers hoog te houden.”

Onder kappen telen

“Om een beter klimaat te hebben zou je de boomgaard kunnen afdekken met folie of kappen.”

42 telen&trends

Hoe zorg je ervoor dat je eerder, langer en veiliger kersen kunt telen? Deze vragen houden elke kersenteler in hun greep.

De oplossing kwam uit de wereld van de glastuinbouw. “Om spreeuwen buiten de boomgaard te houden werden er netten overheen gespannen”, vertelt Theo Vernooij.

“Om een beter klimaat te hebben zou je de boomgaard kunnen afdekken met folie of kappen. Geheel onder glas telen is voor ons een onbetaalbare exercitie. Om beschermd te kunnen telen verdwijnen de hoogstam

Dan heeft Theo nog de wens om eerder te gaan oogsten en iets langer door te telen.

Zijn doel is het Nederlandse kersenseizoen de hele zomer te laten duren, tot midden augustus. “Door rassen als Kordia, Maaikers en Regina in de boomgaard te hebben zit je nooit zonder verse kersen, omdat ze in rijpheid elkaar opvolgen. Met Boomkwekerij Fleuren uit Baarlo hebben we nauw contact om te komen met nieuwe rassen.

Verder is er goed contact met het ooit door WUR opgerichte Proeftuin Randwijk.

Dit is dé centrale plaats in Nederland waar innovatie en kennisontwikkeling voor de Nederlandse fruitteelt plaatsvindt.

Zo vindt er een driejarige proef plaats voor verlate kersenteelt waar wij samen met onze afzetorganisatie Fruitmasters aan deelnemen. Doel is om al begin juni te gaan plukken en dan eind augustus/begin september te eindigen. Door folie in bijvoorbeeld februari/maart dicht te trekken met daaronder het juiste ras kun je al begin juni gaan plukken.”

Even voorstellen

“Mijn rol is telers te overtuigen dat schermen bijdragen aan Het Nieuwe Telen” Het gezicht van Svensson is de adviseur. Hij of zij ondersteunt in binnen- en buitenland installateurs en telers bij het kiezen van het juiste scherm. Het team van adviseurs is uitgebreid. Een kennismaking met de nieuwe adviseur, Lars van Baar.

In het leven van Lars van Baar (38) speelt de glastuinbouw een grote rol. Sinds zijn opleidingen verdient hij als teler van rozen en tomaten ‘onder glas’ zijn boterham. De roos loopt wel als een rode draad door zijn leven. “Ik verdiende in mijn jeugd wat bij toen er in de buurt een rozenkas werd gebouwd. Zodoende hoort deze bloem al 20 jaar bij mij.”

Je bent dus een rozenman?

Hij moet lachen om die vraag, maar vult aan dat hij ook in de tomaten heeft gewerkt. “Ik heb de laatste 5 jaar bij Combivliet gewerkt als teeltspecialist. Ik was daar verantwoordelijk voor een kas van 12 ha. Na mijn scholing (MAS Hoorn en HAS Dronten) heb ik tot Combivliet wel altijd in rozenkassen gewerkt.”

Je hebt kort in Amerika gewerkt.

“Ik was klaar met mijn school en kon aan de slag bij een rozenkweker in Oxnard, een stad ten noorden van Los Angeles. En werd er na korte tijd bedrijfsleider. Het was een leerzame periode, maar ik had uiteindelijk de behoefte om mij in Nederland verder te ontwikkelen. Ik kon aan de slag bij Rozenkwekerij ‘De Rozenburg’ in Stompetoren.”

Je bent mede-eigenaar geweest van Rozenkwekerij Baarenburg en Streekrozen.nl.

“Het is een uiterst leerzame periode in mijn leven geweest.

De rozenmarkt was toen al aan het krimpen. We hebben

zes jaar tegen de stroom in geroeid. Het doet mij pijn om te zien hoe de rozenproductie aan het verhuizen is naar Afrika.

Rozentelers in Nederland zijn schaars aan het worden.

Zie ik kansen voor ze? Ja, als ze zich nog uitsluitend richten op topkwaliteit en duurzaamheid.”

Hoe zie jij de rol van de adviseur?

“Tuinders die nog sceptisch zijn over Het Nieuwe Telen overtuigen dat het gebruik van schermen uiterst waardevol is. Hun producten worden uiteindelijk niet alleen beter, maar ook het energieverbruik daalt. Kijk hoe snel bedrijven als NS en Google aan het vergroenen zijn. De glastuinbouw kan en mag daarbij niet achterblijven, vooral omdat de samenleving eist dat hun voedsel, planten en bloemen duurzaam worden geteeld. Hoe ik dat ga doen? Door telers te overtuigen met kennis en harde cijfers. Big data wordt steeds belangrijker.”

Wat is je toegevoegde waarde?

“Ik ben jaren zelf ondernemer geweest. Ik heb alle facetten van het ondernemerschap geleerd en vooral ook meegemaakt. De teler kan ik daardoor beter begrijpen als hij het over zijn werk heeft. Ook snap ik hoe de besluitvorming binnen hun tuindersbedrijf verloopt. Daarnaast heb ik als teler veel ervaring in de glastuinbouw opgedaan.”

HET NIEUWE LUXOUS:

voor meer licht en energiebesparing Voor meer overzicht groepeerde Svensson haar schermdoeken in vijf productfamilies. Doel is een duidelijk overzicht om gerichter advies te geven voor een beter teeltresultaat en uiteindelijk ook een beter bedrijfsresultaat. Luxous is één van de Svensson productfamilies. Begin dit jaar kwam het nieuwe Luxous 1147 FR op de markt. Dit nieuwe energiebesparende klimaatscherm zorgt voor meer licht, zonder dat dit ten koste gaat van energiebesparing en vochtdoorlatendheid.

Het Nieuwe Telen (HNT) is een niet meer te stoppen ontwikkeling in de glastuinbouw.

Het doel is om energiezuinig te telen en tegelijk een optimale productie te halen.

Om dit te realiseren zijn de transparante energieschermen uit de Luxousfamilie van Svensson onmisbaar. “In ons Zweeds onderzoekscentrum in Kinna werken we constant aan de verbetering van onze schermen. Het nieuwe Luxous 1147 FR is daar een mooi voorbeeld van”, vertelt Paul Arkesteijn, adviseur van Svensson.

“Dit energiescherm is glashelder. Het heeft daardoor als voordeel dat het 89 procent direct licht doorlaat, dat is een verhoging van 2 procent ten opzichte van de vorige generatie. Het is daarmee het meest lichtdoorlatende scherm wat op dit moment op de markt te verkrijgen is. Daarnaast levert het een besparing op van 47 procent.

Het nieuwe Luxous is geschikt voor teelten waar veel licht nodig is, zoals paprika, tomaat, aubergine en komkommer.”

Svensson is dit energiebesparende scherm, na een proef gedurende 2016 in het 44 telen&trends

Improvement Centre van Delphy in Bleiswijk, aan het uitrollen. De eerste Nederlandse paprikatelers - Valstar en Noorland - hebben het eind vorig jaar als tweede energiescherm geïnstalleerd. “Hun reactie is dat het inderdaad meer licht doorlaat dan het oude Luxous.

Maar we kunnen meer zeggen over de voordelen voor de productie aan het einde van het jaar als de teelt geheel is afgerond”, aldus Arkesteijn, die kort de proef bij Delphy toelicht. “We hebben een afdeling van 1.000 vierkante meter Luxous 1147 FR als onderscherm geplaatst en een Luxous 1547 D FR erboven. Het doel voor Svensson was om zoveel mogelijk schermuren te maken.

Het nieuwe Luxous is totaal voor zo’n 5.300 uur gebruikt. Het resultaat was minder energieverbruik en de kwaliteit van de geteelde paprika’s was goed. Er is maar 16,8 kuub gas per m2 (exclusief stoken voor C02) over het gehele jaar verbruikt.”

Het scherm is ‘gereedschap’ om de teelt naar de hand te zetten. In combinatie met een juiste klimaatcomputer is energieneutraal telen in zicht. Het Zweedse Svensson is al

Svensson

met de volgende stap bezig van HNT. “Op dit moment draaien we in het Improvement Centre een proef met drie Luxous 1147 FR schermen boven elkaar bij een paprikateelt.

Doel is de piekvraag van gas per week nog meer te verlagen in de winterperiode. Dit sluit aan bij het toenemend gebruik van aardwarmte installaties in de glastuinbouw.

Vorig jaar was het piekverbruik per week 1 kuub per vierkante meter, maar dit jaar willen we naar 0,7 kuub. In de afgelopen koude weken is deze doelstelling dankzij de drie LUXOUS 1147 FR lagen gehaald.�

Welk schermdoek is geschikt voor uw teelt?

Vraag het Paul Arkesteijn via helpdesk@ludvigsvensson.com of bel 06 - 46 10 03 14.

Waarom Luxous 1147 FR? Meer productie in de winter Twee procent meer licht met Luxous 1147 FR betekent vroeger en meer oogsten in de winter als de prijzen hoog zijn.

Meer schermuren overdag Luxous 1147 FR is zeer transparant waardoor het mogelijk is om overdag meer schermuren te maken wat zorgt voor extra energiebesparing.

Warmere plantkop - minder kans op condensatie Tijdens de nacht draagt Luxous 1147 FR jaarrond bij aan een beter groeiklimaat aangezien het uitstraling blokkeert. De kop van de plant blijft warmer, met minder kans op gewascondensatie, wat resulteert in een snellere groei.

telen&trends 45

‘Aan tafel bij...’

Pieter van de Stadt BURGEMEESTER LANSINGERLAND

Vitaal is Pieter van de Stadt én de stad waar hij leiding aan geeft, Lansingerland. Als burgemeester zorgt hij goed voor eigen lichaam en geest door een sober eetpatroon. Daarnaast is hem er alles aan gelegen om de glastuinbouw in zijn stad topfit te houden. Met de komst van Holland Rail Terminal wil hij deze sector aan laten sluiten op de nieuwe zijderoute naar China.

De beste inburgeringscursus voor een burgemeester is daar te gaan wonen waar het geld wordt verdiend. Voor Van de Stadt en zijn gezin was dat tussen de kassen in een woning die hij huurde van de Bleiswijkse tomatenteler Van den Bosch. “Voor mij was dat de juiste manier om snel na overkomst uit Heemstede het gebied, maar ook de glastuinbouw te leren kennen. In Lansingerland is dat de grootste werkgever. Er ging een wereld voor mij open”, zegt deze liberaal soepel. “Je leert dan bijvoorbeeld snel de voedingswaarden van de groenten hoor. Tomaat en paprika zijn dan ook in mijn keuken opgewaardeerd en helemaal onmisbare ingrediënten geworden, vooral als ik mij stort op de Italiaanse keuken. De kinderen vinden het zalig als ik spaghetti of risotto voor ze kook, en ze vergeten nooit mijn onvolprezen pannenkoeken. In ons gezin is boodschappen doen en koken verdeeld. Mijn vrouw werkt als zelfstandige en ik heb soms avonden dat ik pas om elf uur klaar ben, maar soms ook tussendoor thuis kan zijn. Ik ben meer dan zo’n werkende man die alleen in het weekend kookt.”

46 telen&trends

De laatste zin rolt er met een lach uit. Van de Stadt zegt met enige regelmaat dat vitaal voor hem alles te maken heeft met matigheid en een gezonde samenstelling van de maaltijd.

“Die matigheid zie jij bij mijn lunch hier in ons restaurant op het stadhuis. Door mijn drukke werk is het vaak simpel: een gezond broodje met kaas en alles met lokale producten bereid!”

China Van de Stadt is nu anderhalf jaar burgemeester van Lansingerland (dat is ontstaan uit een fusie van de dorpen Bleiswijk, Bergschenhoek, Berkel en Rodenrijs in 2007/red.).

Voor de sollicitatiecommissie was zijn internationale kijk en netwerk belangrijk. De glastuinbouw acteert in een internationaal domein waar Lansingerland maar een piepklein plekje van inneemt, maar wel het meest innovatieve plekje.

Toch zijn zijn ambities groot om deze sector vitaal en in de kopgroep te houden. “Door de aanwezigheid van onder andere Wageningen UR Glastuinbouw, Delphy,

Persoonlijk Koppert Biological Systems, Anthura, Royal Lemkes, Bunnik Plants en meer dan 230 glastuinbouwbedrijven zijn we het meest innovatieve glastuinbouwgebied van Nederland, dat moet wel zo blijven.

De bedrijven zullen dat in de kern wel zelf moeten doen, maar als gemeente kunnen we faciliteren. Je moet dan denken aan het wegnemen van barrières, bijvoorbeeld als het gaat om bedrijfsverplaatsingen.

De sector consolideert en dat gaat gepaard met schaalvergroting. Wij willen ze optimaal faciliteren, maar ook nieuwe bedrijfsvestigingen en uitbreidingen mogelijk maken.

Op dit moment hebben we nog circa 200 ha ruimte voor aan de glastuinbouw gerelateerde bedrijvigheid beschikbaar.”

Waar de burgervader zich, op verzoek van het bedrijfsleven, ook voor inzet is de komst van de Holland Rail Terminal. Dit multimodale vervoersknooppunt in Bleiswijk wordt aangesloten op de spoorlijn tussen Den Haag en Utrecht, en slaat een brug naar de rest van Europa én de nieuwe zijderoute, vult Van de Stadt dat laatste rap aan. “Alles, containers en trailers met bloemen en groenten, maar ook met andere producten, kunnen hier worden geladen voor de im- en export. Het levert een enorme verduurzaming

op, doordat er minder vrachtwagens gaan rijden en alles energieneutraal wordt ingericht.

Belangrijk is dat we met deze terminal ook een aansluiting op de spoorlijn China-Duitsland krijgen, ook wel de nieuwe zijderoute genoemd. We hebben dan met Xinjiang en Shandong, de kasgebieden van China, een snelle verbinding, maar ook met onze zusterstad Yangling, de voedselhoofdstad van China. Met deze steden en provincies hebben we goede economische en politieke contacten.

De Shouguang Vegetable Group (CSV) is nog steeds de enige Chinese teler van Europa, maar niets voor niets hier in Lansingerland gevestigd, maar met zo’n verbinding gaat dat vast veranderen. Om die reden gaan we van 19 tot en met 24 april een grote Nederlandse Greenport handelsmissie leiden naar Shouguang. Als ‘Guest of Honour’ krijgen we de beschikking over een Holland Paviljoen van 4.000 vierkante meter op de grootste tuinbouwbeurs van China. Precies daar ligt onze, als lokale overheid, toegevoegde waarde: we open deuren in een moeilijke markt als China en we faciliteren het bedrijfsleven om zelf optimaal zaken te kunnen doen. Zij zijn ten slotte de motor en wij slechts de smeerolie om hun ondernemerschap soepel te laten verlopen. Alleen samen kunnen we het verschil maken!”

Wie is Pieter van de Stadt? drs. P.H. (Pieter) van de Stadt (VVD) is burgemeester van de gemeente Lansingerland (60.000 inwoners). Van de Stadt (1968) was van 2006 tot midden september 2015 wethouder in de gemeente Heemstede. Van 2000 tot 2006 is hij senior-beleidsmedewerker geweest voor buitenlandse zaken, Europese zaken en energie bij de Tweede Kamerfractie van de VVD. Gedurende die periode was Van de Stadt ook assistent voor Frits Bolkestein bij het Kabinet van de Eurocommissaris voor interne markt en belastingen. Van de Stadt: “Mijn missie voor de glastuinbouwsector is om de doelstellingen van de, door ons bedrijfsleven, breed gedragen Position paper Greenport 2015-2018 tot een succes te maken. De Paper leidt de weg naar een sterke, toekomstbestendige en vitale glastuinbouwsector, daar maak ik me hard voor, en waar ik kan voeg ik een klein vleugje internationalisering toe, zoals bij een goede en gezonde Italiaanse pasta!”

telen&trends 47

NEW

Luxous 1147 FR. Het meest transparante energiebesparende klimaatscherm ooit.

Een beetje extra licht maakt een groot verschil. En soms zijn het juist de dingen die je niet ziet, die het verschil maken. Dit nieuwe energiebesparende klimaatscherm zorgt voor meer licht, zonder dat dit ten koste gaat van energiebesparing en vochtdoorlatendheid. Het nieuwe Luxous 1147 FR draagt bij aan een beter groeiklimaat, waarvan u als teler de vruchten plukt.

Kijk voor meer informatie op ludvigsvensson.com

Harmony Luxous Obscura Solaro Tempa