Καθ. Δρ. Τάκις Αλεξίου - Η Δύναμη της Φιλίας

ΤΑΚΙ ΑΛΕΞΙΟΥ

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΥΡΑΝΝΙΑ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΠΟΧΕΣ

Το βιβλίο «Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ – Από την Tυραννία των Αγορών στην Κοινωνία των Πολιτών» του Καθ. Δρ. Τάκι Αλεξίου επανεκδίδεται ηλεκτρονικά το Γενάρη 2015. Διεύθυνση παραγωγής, καλλιτεχνική επιμέλεια και εξώφυλλο: Τάκις Αλεξίου. Επιμέλεια ελληνικού κειμένου: Κική Μπαρδάνη, Λίτσα Αλεξίου. Μετάφραση περίληψης στα αγγλικά: Σωτήρης Λάππας. Layout: Λίτσα Μαράντη. COPYRIGHT: Εκδόσεις Τέσσερις Εποχές, Τηλ:0030-6944128460, Fax: 0030-210-6011904, e-mail: profalex@otenet.gr ISBN 978-960-7453-21-1 2

ΚΑΘ. ΔΡ. ΤΑΚΙ ΑΛΕΞΙΟΥ

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ Από την Τυραννία των Αγορών στην Κοινωνία των Πολιτών

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΠΟΧΕΣ · ΑΘΗΝΑ 2015 3

Demokritus 4

Έτσι νομίζω ότι έχουν τα πράγματα. Αυτή είναι η θεωρία μου. Προσπαθήστε να τη βελτιώσετε. Θαλής ο Μιλήσιος Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας / Τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις, / Αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου, / Αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου. Κωνσταντίνος Π. Καβάφης Δε γνωρίζω κατά πόσο η ανθρωπότητα θα ακολουθήσει συνειδητά το νόμο της Αγάπης. Αλλά δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Ο νόμος θα εξακολουθήσει να ισχύει, όπως ακριβώς ισχύει ο νόμος της βαρύτητας, είτε τον δεχόμαστε, είτε όχι.

Mahatma Gandhi Ήσασταν της άποψης ότι το μυαλό σας λειτουργεί έτσι κι αλλιώς από μόνο του όπως πρέπει; Τότε δυστυχώς γελαστήκατε.

Prof. Gerald Hüther Οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στα θετικά συναισθήματα έχουν σχέση με την ικανότητα της σκέψης.

Dr. Daniel Goleman Η πιθανότητα της ανώτερης εξέλιξης … είναι το ίδιο ανοιχτή όπως η πιθανότητα να εξελιχθεί η ανθρωπότητα σε κοινότητα τερμιτών του χειρότερου είδους.

Prof. Konrad Lorenz Μόνον αυτός που χτίζει το μέλλον έχει δικαίωμα να κρίνει το παρελθόν…

Friedrich Nietzche Ο κριτικός διάλογος στα κακώς κείμενα δεν είναι αυτοσκοπός αλλά ο θεμέλιος λίθος για αλλαγή.

Prof. Mahmoud Helmi Νικώντας κάθε πόνο στη λάμψη του προσώπου σου / Τη στιγμή που τα όνειρά μας πάλι προβάλλουν / Σαν αστραπές γύρω από το δέντρο της ζωής.

Karl Marx Ουδείς διανοούμενος παρηρμηνεύθη τόσον, όσον ο Κάρολος Μαρξ. Παναγιώτης Κανελλόπουλος Οι Φίλοι μου είναι όλη μου η περιουσία.

Emily Dickinson 5

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Ν Ε ΤΑ Ι στη Φιλία, που μέσα από την Τέχνη μπορεί να αλλάξει τον Κόσμο Ειρηνικά. Γιατί όπως έλεγε και ο Naguib Mahfouz: «Η Επιστήμη είναι η γλώσσα του μυαλού. Η Τέχνη είναι η γλώσσα της ολοκληρωμένης ανθρώπινης προσωπικότητας.» Α Φ Ι Ε Ρ Ω Ν Ε ΤΑ Ι επίσης σε όσους επιθυμούν έναν ειλικρινή και εποικοδομητικό διάλογο για μια αληθινά Δημοκρατική και Δημιουργική κοινωνία. Α Φ Ι Ε Ρ Ω Ν Ε ΤΑ Ι τέλος και κυρίως σ’ όλους τους μαθητές και σπουδαστές που επιθυμούν από μόνοι τους να διεκδικήσουν μια εναλλακτική και ουσιαστικά Δημοκρατική σύγχρονη Παιδεία.

6

Immanuel Wallerstein 7

Ό

ΤΑΝ ΤΟ ΓΕΝΑΡΗ ΤΟΥ 2012 δημοσίευσα τη Δύναμη της Φιλίας, η Αριστερά, όπως έγραφα, δεν ήταν έτοιμη να κυβερνήσει… Τώρα όμως είναι, γι' αυτό άλλωστε κέρδισε και τις πρόσφατες εθνικές εκλογές, και δεν έχω καμία αμφιβολία, πως αν όλοι στηρίξουμε την προσπάθεια αυτή, και η Ελλάδα θα αλλάξει και η Ευρώπη θα αλλάξει και ολόκληρος ο Κόσμος θα αλλάξει, προς το καλύτερο φυσικά. Οι Merkel, Schäuble, Dijsselbloem, Schulz και όπως αλλιώς ονομάζονται, αποτελούν παρελθόν. Ιδιαίτερα οι Γερμανοί να μην ξεχνάνε πως ξεκίνησαν δύο παγκοσμίους πολέμους και παρά τον πόνο και την δυστυχία που προκάλεσαν, ηττήθηκαν οικτρά και αυτό ακριβώς τους περιμένει και με τον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, οικονομικό αυτή τη φορά, που κήρυξαν, και για τρίτη, και τελευταία, φορά θα έχουν την ίδια τύχη… Με τις εμφανώς αυταρχικές και εκδικητικές τους συμπεριφορές, καθώς και με τη βαθειά ριζωμένη νοοτροπία τους ότι αποτελούν τη φυσική προέκταση της παντοδυναμίας του Θεού, ΤΕΛΕΙΏΣΑΜΕ και αυτή τη φορά για τα καλά. Εμείς γευτήκαμε τον απαγορευμένο καρπό και είμαστε σε θέση να ξεχωρίσουμε το καλό από το κακό, την εντιμότητα από την ατιμία, την αλήθεια από το ψέμα, την αγάπη από το μίσος, και φυσικά την ειρήνη από τον πόλεμο… Μας πήρε κάποια χρόνια, δε λέω, ξυπνήσαμε όμως και για μας η εποχή του φόβου πέρασε και η νίκη, για έναν καλύτερο κόσμο, είναι δική μας. Κατανοούμε την αποικιοκρατική τους συμπεριφορά αλλά δεν την αποδεχόμαστε. Τελεία και παύλα. Και όπως ήδη ανέφερα, ο κόσμος τους ανήκει στο παρελθόν και ο δικός μας στο μέλλον. Για πρώτη φορά αισθάνομαι πολίτης αυτής της χώρας και δικαιωμένος για τους αγώνες και θυσίες των πατεράδων μας και τις δικές μας. Δεν επιτρέπεται να αποτύχουμε αυτή τη φορά και δεν θα αποτύχουμε. Να είστε όλοι σίγουροι. Δεν νομίζω ότι υπάρχει καλύτερος τρόπος να κλείσω το σύντομό μου αυτό σημείωμα, στην επανέκδοση της Δύναμης της Φιλίας, παρά με τα λόγια του κορυφαίου γερμανού φιλόσοφου Nietzche που είναι περισσότερο δικός μας παρά δικός τους: Πολλά είναι αυτά που βαραίνουν το πνεύμα, όμως αυτό είναι δυνατό και υπομένει, θέλει να παλέψει με το δράκο μέχρι να το νικήσει. Ποιος είναι αυτός ο δράκος, που δεν θέλει πια το πνεύμα να τον αποκαλεί "Κύριο"; "Εσύ Πρέπει" είναι το όνομά του… και του κλείνει το δρόμο. Το ελεύθερο πνεύμα του λέει κατά πρόσωπο "Εγώ Θέλω"… "Όλες οι αξίες έχουν ήδη 8

δημιουργηθεί. Δεν μπορεί να υπάρχει κανένα "Εγώ Θέλω"". Έτσι μιλάει ο δράκος. Όμως, το πνεύμα θέλει να γίνει το δικό του θέλημα. Τότε… αποφασίζει… και κατακτάει (την Ελλάδα, την Ευρώπη και) τον κόσμο. Τάκις Αλεξίου, Αθήνα, Γενάρης 2015

9

Ψ

ΕΥΔΕΤΑΙ ΑΣΥΣΤΟΛΑ όποιος ισχυρίζεται ότι «μπόρα είναι και θα περάσει»… Η κρίση αυτή δεν έχει επιστροφή για κανέναν. Ούτε φυσικά για τη Γερμανία και τη Γαλλία. Ούτε φυσικά και με τα πιο σκληρά μέτρα… Γι’ αυτό κερδισμένες, τελικά, θα βγουν εκείνες οι χώρες που, χωρίς άλλη καθυστέρηση, θα ξεκινήσουν τον σχεδιασμό και την σταδιακή εφαρμογή ενός νέου κοινωνικού συστήματος που θα μας συνοδεύσει τα επόμενα 500 χρόνια εξυπηρετώντας, για πρώτη φορά στην ιστορία της Ανθρωπότητας, τις πραγματικές ανάγκες όλων των πολιτών και όχι την απληστία και τα κερδοσκοπικά συμφέροντα των λίγων. Γιατί με τα λόγια του Karl R. Popper (που μας θυμίζει ο ιστορικός ελληνιστής και πολιτικός αναλυτής διεθνούς αναγνώρισης Καθηγητής Παύλος Τζερμιάς): «Ό,τι προσπαθεί πραγματικά να δείξει ο Marx, είναι, ότι υπάρχουν μόνο δύο δυνατότητες: Η διαρκής συνέχιση ενός απαίσιου κόσμου (ο οποίος γίνεται όλο και πιο απαίσιος) ή ο τελικός ερχομός ενός καλύτερου. Και επειδή δεν αξίζει τον κόπο να σταθμίσει κανείς στα σοβαρά το πρώτο, η προφητεία του Marx είναι πλήρως δικαιολογημένη.» Φτάνει να κατανοήσουμε ότι γι’ αυτόν τον σκοπό δεν χρειαζόμαστε μια αντικαπιταλιστική αλλά μια φιλοδημοκρατική συνείδηση. Και δεν χρειαζόμαστε μέτωπα αντιπαράθεσης, σύγκρουσης και πάλης για την ανατροπή της εξουσίας, αλλά έναν ειλικρινή και εποικοδομητικό διάλογο, χωρίς εγωισμούς και προκαταλήψεις, για την εγκαθίδρυση μιας καλύτερης κοινωνίας των πολιτών. Ο Καπιταλισμός των αγορών έχει χρεοκοπήσει στη συνείδηση όλων των Λαών. Όπως άλλωστε και ο Σοσιαλισμός της τ. Σοβιετικής Ένωσης. Ας μην χρεοκοπήσουμε κι εμείς μαζί τους. Προλαβαίνουμε!!!

Α

ΓΑΠΗΤΟΙ ΦΙΛΟΙ, δυο κορυφαίους ανθρώπους των Γραμμάτων έβγαλε η σύγχρονη Αίγυπτος: τον Καβάφη στην Αλεξάνδρεια και τον Mahfouz στο Κάιρο και θεωρώ τον Καβάφη, όχι αυθαίρετα, παιδί της Αιγύπτου διότι όταν σε ένα ταξίδι του στην Ελλάδα ρωτήθηκε γιατί ως Έλληνας δεν επιστρέφει στα πάτρια εδάφη, η απάντησή του ήταν: «Δεν είμαι Έλληνας, είμαι Αλεξανδρινός!»… Αλεξανδρινός λοιπόν κι εγώ, όπως ο Καβάφης, γνώρισα την Αίγυπτο καλύτερα μέσα από το μοναδικό έργο του Naguib Mahfouz. Το βιβλίο του δε που με έκανε να γνωρίσω τον ίδιο καλύτερα, περισσότερο ακόμα και από το «Η σοφία μιας ζωής», είναι το «Amman El Arsh» («Το Βασίλειο του 10

Θρόνου»), που πρωτοεκδόθηκε στα αραβικά το 1983 και μεταφράστηκε στα ελληνικά μόλις το 2011. Αναφέρομαι στις αρχές και αξίες του νομπελίστα συγγραφέα Naguib Mahfouz, σχετικά με την ελευθερία, την ηθική, την πολιτική και φυσικά τη Δημοκρατία… «Έχουμε την δική μας άποψη για το πώς θα αξιολογήσουμε τους κυβερνήτες της χώρας και τις πράξεις τους…», λέει σε κάποιο σημείο ο Όσιρις απευθυνόμενος στον βασιλιά Μήνη και σε κάποιο άλλο, ο Mustafa El Nahas, αναφερόμενος στον Πρόεδρο Anwar El Sadat λέει: «Άκουσα το διάγγελμά σου για τη Δημοκρατία και έμεινα αποσβολωμένος… Ύστερα κατάλαβα ότι επιθυμούσες δημοκρατική διακυβέρνηση, με μια όμως δικτατορική εξουσία…» Και συνεχίζει στο όνομα του Saad Zaghloul: «Η Δημοκρατία δεν παραχωρείται αλλά κατακτιέται… με ενότητα και ελευθερία, με εργασία και επιστήμη, με σοφία και λογοτεχνία, με μια κυβέρνηση από το Λαό για το Λαό, με απόλυτη κοινωνική δικαιοσύνη, με πολιτισμό και φυσικά με ειρήνη…». Το πόσο πολύ απέχει, πολλές φορές, το όραμα από την πραγματικότητα το γνωρίζουμε όλοι, όπως όλοι γνωρίζουμε, σήμερα πλέον, πόσο βεβαρημένη είναι η Δημοκρατία στον Δυτικό κόσμο ο οποίος έχει παραδοθεί με τα λόγια του Ακενατόν (στο ίδιο πάντα βιβλίο) «στην ειδωλολατρία των επίγειων πραγμάτων» και με τα λόγια ενός άλλου νομπελίστα στα οικονομικά, του Καθηγητή Josef E. Stiglitz, «στον άκρατο ατομισμό και τον φονταμενταλισμό των αγορών». Αναφέρομαι στο θέμα της Δημοκρατίας που είναι στις μέρες μας πιο επίκαιρο από ποτέ, όχι μόνο για την Αίγυπτο και τον Αραβικό κόσμο αλλά και για την Ελλάδα και ολόκληρη την Υφήλιο, και το θεωρώ εγκληματικό, αν η βεβαρημένη Δημοκρατία της Δύσης (για να μην πω από την αρχή τελείως απούσα), η οποία καμία απολύτως σχέση δεν έχει με μια διακυβέρνηση από το Λαό για το Λαό, ως όφειλε, εξαχθεί στους Άραβες για να αποτελέσει πρότυπο προς μίμηση. Καιρός είναι να πάψουν οι αγορές, με εμπροσθοφυλακή τους πολιτικούς στη Δύση, να πιστεύουν ότι μπορούν να ξαναποικίσουν τον κόσμο, αυτή τη φορά στο όνομα του «εκδημοκρατισμού» των λαών… Το πνεύμα του μεγάλου λογοτέχνη και γνήσιου Δημοκράτη Naguib Mahfouz δεν χάθηκε, όπως δεν χάθηκε το ήθος και η αξιοπρέπεια της El Ferdaus και πολλών άλλων Αιγυπτίων και Αράβων! Κι αυτή είναι η καλύτερη παρακαταθήκη για την επικράτηση μιας αληθινής Δημοκρατίας στην Αίγυπτο και ολόκληρο τον Αραβικό κόσμο…

11

Ο

ΤΑΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ 18 ΧΡΟΝΙΑ πρωτοεκδόθηκε το δοκίμιο «Για μια Ενωτική Κίνηση και Πολιτική στην Ελλάδα» (Τάκι Αλεξίου, Εκδόσεις ΠΑΝΙΦΕ, Αθήνα 2003), κανείς δεν περίμενε την καταστροφική κρίση που ζούμε σήμερα. Τότε η κρίση ήταν κυρίως θεσμική και πολιτισμική, σήμερα είναι και οικονομική. Τότε δεν άκουγε σχεδόν κανείς… Σήμερα ακούνε όλο και περισσότεροι, αφουγκράζονται και προβληματίζονται. Θυμάμαι, για πολλοστή φορά, τα λόγια του «κυρίου Κ.» του Bertold Brecht, που δεν ένιωθε την ανάγκη να ζει σε μια ορισμένη πατρίδα, λέγοντας ότι «μπορώ να πεινάω παντού», και όταν ως κατηγορούμενος, ερωτήθηκε από το δικαστή αν προτιμούσε να χρησιμοποιήσει κοσμικό ή θρησκευτικό όρκο, απάντησε: «Είμαι άνεργος»… Θυμάμαι επίσης δύο σύντομα αποσπάσματα που έλεγαν ότι: «Η Ενωτική Κίνηση ιδρύεται το 1993 μέσα από αντίξοες συνθήκες και το μεγάλο αδιέξοδο που οδήγησαν κυβέρνηση κι αντιπολίτευση την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Τα πάντα έχουν καταρρεύσει κι έχουν καταρρεύσει σε επικίνδυνο βαθμό (και) αν δεν ξεκινήσουμε σήμερα αυτή την προσπάθεια που μπορεί να αγκαλιάσει άτομα από όλες τις πολιτικές παρατάξεις του τόπου μας, εκτός φυσικά της άκρας Δεξιάς και άκρας Αριστεράς, πότε θα το πράξουμε; Τι περιμένουμε;» Θυμάμαι τέλος και τα ενθαρρυντικά λόγια του αείμνηστου Ακαδημαϊκού Άγγελου Αγγελόπουλου στην β΄ έκδοση του 1995, που παραθέτω: «Αγαπητέ Κύριε Αλεξίου, Σας ευχαριστώ πολύ για την επιστολή σας της 4.6.93 καθώς και για το τεύχος σας “Μια Ζωντανή Διδασκαλία”. Πραγματικά θα άλλαζε η όψη του κόσμου αν όλοι οι λαοί, όλοι οι άνθρωποι ενστερνίζοντο την έννοια της οικουμενικότητας, στην επικράτηση της οποίας αποβλέπει η Ενωτική σας Κίνηση. Με φιλικούς χαιρετισμούς. Άγγελος Αγγελόπουλος».

Π

ΟΛΛΟΙ ΘΑ ΑΝΑΡΩΤΗΘΟΥΝ ποια σημασία μπορεί να έχουν τα λόγια ενός Αγίου σε μια εποχή τόσο σκληρή όσο η δική μας: «Πίστη είναι να πιστεύεις σ’ αυτό που δε βλέπεις ακόμα, και η ανταμοιβή γι’ αυτή την πίστη είναι να δεις αυτό που πιστεύεις.» Άγ. Αυγουστίνος. Μπορεί κανείς ακόμα να αμφισβητήσει και τα λόγια ενός υπερβατιστή συγγραφέα, όπως αυτά του Henry David Thoreau: «Ο κόσμος αυτός δεν είναι παρά ένας άδειος καμβάς για τη φαντασία μας.» Ακόμα και τα λόγια ενός με Νόμπελ βραβευμένου θεατρικού 12

Josef E. Stiglitz 13

συγγραφέα: «Η φαντασία είναι η απαρχή της δημιουργίας. Φαντάζεστε αυτό που επιθυμείτε, αξιώνετε αυτό που φαντάζεστε επιστρατεύοντας τη θέλησή σας, και τελικά δημιουργείτε αυτό που αξιώνετε» George Bernard Shaw. Το ίδιο και με τον Νίκο Καζαντζάκη, που υποστηρίζει ότι: «Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα.» Να αφήσουμε απέξω και γνωστούς πολιτικούς ηγέτες όπως τον William Jennings Bryan που είπε: «Η μοίρα δεν είναι θέμα τύχης, είναι θέμα επιλογής» και τον Abraham Lincoln: « Η πίστη στα πράγματα που μπορείτε να δείτε και να αγγίξετε δεν είναι καν πίστη. Αλλά η πίστη στο αόρατο είναι θρίαμβος και ευλογία». Να κλείσουμε όμως τα μάτια και στον κορυφαίο φυσικό και νομπελίστα Albert Einstein που θεωρούσε ότι: «Η λογική θα σε πάει από το σημείο Α στο σημείο Β. Η φαντασία θα σε πάει παντού»;;; Δε νομίζω! Γιατί ήρθε η στιγμή να ανοίξουμε τα φτερά της Φαντασίας και να πάμε σε μια αληθινή Δημοκρατική κοινωνία, χωρίς κανείς να μπορεί να μας εμποδίσει σ’ αυτό…

Μ

Ε ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ και την δομή του τρισυπόστατου ανθρώπινου εγκεφάλου, η σεξουαλικότητα αντιστοιχεί στον ενστικτώδη ή σωματικό νου, ο έρωτας στον συναισθηματικό και η αγάπη στον λογικό… Από τη μεριά της, η Φιλία, εφόσον είναι παρούσα, συνοδεύει το σύνολο των λειτουργιών του ανθρώπου. Προϋποθέτει δε Αυτογνωσία και οδηγεί στην Συμμετοχή, που είναι η βασικότερη προϋπόθεση για το στήσιμο μιας καλύτερης κοινωνίας… Όσο για την Τέχνη, θεωρώ κι εγώ πως «όταν η ποίηση – όπως και κάθε μορφή Τέχνης– θα είναι κάτι που θα μπορούν να κάνουν οι πάντες, τότε ο ποιητής –όπως και κάθε καλλιτέχνης– θα μπορεί να είναι», με τα λόγια του Αργεντινού συγγραφέα César Aira «ένας άνθρωπος όπως όλοι, θα είναι απελευθερωμένος από όλη αυτή την ψυχολογική μιζέρια που έχουμε αποκαλέσει ταλέντο, στυλ, αποστολή, δουλειά και τα λοιπά βασανιστήρια.» Θα είναι δηλαδή απελευθερωμένος από την μιζέρια της καταστροφικής απληστίας, του άκρατου ατομισμού και θεοποιημένου εγωισμού μας…

Ε

ΝΝΟΙΕΣ ΟΠΩΣ ΑΥΤΕΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ, που παλαιότερα προέρχονταν κυρίως από το χώρο των θρησκειών και είχαν μεταφυσικό περιεχόμενο, αργότερα ενσωματώθηκαν στην 14

Ψυχολογία-Ψυχοθεραπεία-Ψυχιατρική, κυρίως λόγω της αναγνώρισης του σημαντικού ρόλου της Συναισθηματικής Νοημοσύνης (EQ: Emotional Quotient / Δείκτης Συναισθηματικής Νοημοσύνης) και ειδικότερα των θετικών συναισθημάτων, όχι μόνο στη σωματική υγεία αλλά και γενικότερα στην εξέλιξη της Ζωής. Τελευταία μάλιστα η έννοια του άκρατου εγωισμού-ατομισμού, η κορυφαία αρνητική συμπεριφορά, που βρίσκεται στον αντίποδα των θετικών συναισθημάτων, μπήκε στο λεξιλόγιο της Νευροβιολογίας, της έρευνας του ανθρώπινου εγκέφαλου, της Οικονομίας και πολύ πρόσφατα της Πολιτικής. Ας μην μας ξενίσουν λοιπόν οι επιστημονικά πλέον κατοχυρωμένες έννοιες της Αγάπης και της Φιλίας που ακολουθούν, καθώς και η μέγιστη σημασία τους στο ξεπέρασμα του αδιεξόδου και στη δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας, κατανοώντας επιτέλους ότι οι οποιεσδήποτε μορφές βίας, προερχόμενες από τραυματικά βιώματα και αρνητικά συναισθήματα, ακόμα και με τα λόγια του Marx: «Το μόνο που κατόρθωσαν … ήταν να τελειοποιήσουν το κράτος αντί να το καταλύσουν». Να το κάνουν δηλαδή ακόμα πιο αυταρχικό και απάνθρωπο… Εκτιμώ δηλαδή ότι η καλύτερη κοινωνία δεν θα έρθει κατεδαφίζοντας την παλιά, αλλά χτίζοντας την καινούρια σε νέο οικόπεδο, Ειρηνικά!!!

Τ

Ο ΤΣΙΓΑΡΟ ΒΛΑΠΤΕΙ ΣΟΒΑΡΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ… Πιο σοβαρά όμως βλάπτει την υγεία και σκοτώνει τον άνθρωπο η αδιαφορία και αναισθησία μας για τους πάντες και τα πάντα, που θεωρούμε ότι δεν υπηρετούν το απέραντο ΕΓΩ μας… Τα παραδείγματα καθημερινά και αμέτρητα: Εξαγοράζουμε τον «σεβασμό» των παιδιών μας με πανάκριβα δώρα αντί να τους προσφέρουμε ήθος και αγωγή ψυχής. Είμαστε ασυνεπείς στα ραντεβού μας και αγενείς στη συμπεριφορά μας, όταν, από το πρόσωπο που θα συναντήσουμε, δεν περιμένουμε άμεση εξυπηρέτηση και οφέλη. Το κατοικίδιο ζώο που μας κρατάει συντροφιά θα φάει όποτε το θυμηθούμε και το φυτό που ομορφαίνει και καθαρίζει τον αέρα του σπιτιού μας, που δεν γαβγίζει ή νιαουρίζει, μπορεί να περιμένει εβδομάδες για λίγο νερό και μαραίνεται. Όσο για τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας, αυτός είναι τελείως απών… Και όλα αυτά γιατί τρέχουμε και δεν προλαβαίνουμε, χωρίς να ξέρουμε από ποιον ή τι, τη στιγμή μάλιστα που, πέρα από τον εγωισμό και απληστία μας, δεν μας κυνηγάει απολύτως κανείς και τίποτα…

15

Υστερόγραφο: Άλλο πράγμα η αδιαφορία και η αναισθησία και άλλο η κακία και το μίσος. Άλλο πράγμα να γυρνάς την πλάτη σου στον πόνο του άλλου κι άλλο να τον βασανίζεις εσύ ο ίδιος. Το χειρότερο όμως, που συμβαίνει κι αυτό πολλές φορές, είναι να «απολαμβάνεις» τον πόνο του άλλου, να είσαι δηλαδή χαιρέκακος και σαδιστής…

Π

ΑΛΙΟΤΕΡΑ Η ΕΥΤΥΧΙΑ αποτελούσε γνωστικό αντικείμενο της Ποίησης και Φιλοσοφίας, αργότερα επεκτάθηκε στη Φιλολογία, Κοινωνιολογία, Ψυχολογία κι ακόμα πιο πρόσφατα στην Ιατρική και Οικονομία. Στα πλαίσια της σημερινής εγωκεντρικής κοινωνίας δεν είναι καθόλου τυχαία η προτίμηση της (παραπλανητικής) χρήσης του όρου της Ευτυχίας από αυτόν της Φιλίας, διότι η Ευτυχία είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον άκρατο ατομισμό, ενώ η Φιλία ξεφεύγει από τα στενά όρια του «Εγώ» και επεκτείνεται στο «Εσύ» και «Εμείς». Η Ευτυχία είναι μια ατομική υπόθεση, σε αντίθεση με τη Φιλία, η οποία προϋποθέτει τουλάχιστον δύο ή και περισσότερα συνειδητά άτομα με ελεύθερη βούληση… Όταν κατανοήσουμε πραγματικά τους λόγους για τους οποίους η σημερινή δομή στο χώρο της Πολιτικής παραδίδει άνευ όρων τα κυριαρχικά δικαιώματα των Λαών στα χέρια των χρηματαγορών, θα είμαστε σε θέση να αλλάξουμε τα πράγματα ριζικά και να επαναφέρουμε την ελπίδα και το χαμόγελο στα χείλη μας. Γνωρίζουμε ότι σύμπασα η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων (Karl R. Popper), όχι όμως, θέλω να προσθέσω, η επανάληψη και επιδείνωσή τους, όπως συμβαίνει δυστυχώς καθημερινά από τους πολιτικούς, κι όχι μόνο, χωρίς ποτέ οι ίδιοι να πληρώνουν τα λάθη τους. Για το σκοπό αυτό θεωρώ ότι οφείλουμε, αποκλείοντας κάθε μορφή βίας να επανεκτιμήσουμε μερικές έννοιες, όπως αυτές της Αυτογνωσίας, της Φιλίας, της Συμμετοχής και της Δημοκρατίας (Πολιτείας), αξιοποιώντας παράλληλα πλήρως τη σύγχρονη τεχνολογία των υπολογιστών και ειδικότερα αυτή των κοινωνικών δικτύων, για μια γρηγορότερη και αποτελεσματικότερη διεθνή επικοινωνία…

Α

ΦΕΤΗΡΙΑ ΜΑΣ Η ΠΛΗΡΗΣ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ότι η φονταμενταλιστική οικονομία των χρηματαγορών θεμελιώνεται στον άκρατο ατομισμό-εγωισμό μας και τρέφεται από τη βία που εμείς οι ίδιοι, βλακωδώς, μέχρι σήμερα προσφέρουμε απλόχερα. Με 16

Martin Buber 17

απλά λόγια η σημερινή απάνθρωπη κοινωνία χωρίς επιθετικότητα και βία θα κατάληγε ατροφική και χωρίς ατομισμό και εγωισμό παντελώς ανύπαρκτη… Έτσι το θέμα εγκαθίδρυσης μιας καλύτερης κοινωνίας δεν είναι καταρχήν πολιτικό-οικονομικό αλλά βιολογικό-ανθρωπολογικό και εξαρτάται άμεσα από την εκπαίδευσή μας στην πραγματική Φιλία. Όπως και να χαρακτηρίσει κανείς τη Φιλία, πραγματική, ειλικρινή, παλιά, δυνατή, καλή, αληθινή, εκλεκτή, μοναδική, βαθιά, καρδιακή κλπ., η Φιλία είναι μία ουσιαστική σχέση «Εγώ-Εσύ» που προϋποθέτει μια ουσιαστική σχέση «Εγώ-Εαυτός» (Αυτογνωσία) και επεκτείνεται σε μια ουσιαστική σχέση «Εγώ-Εμείς» (Συμμετοχή) Martin Buber. Στην περίπτωση δε της Φιλίας («Εγώ-Εσύ») αντιπροσωπεύει, με τα λόγια του Αριστοτέλη, μια ψυχή σε δύο σώματα. Μια σχέση δηλαδή στην οποία οι εξηγήσεις περιττεύουν (Catherine Mansfield) και απουσιάζουν παντελώς οι ρητορείες, αντιπαραθέσεις, αντιδικίες και αντιπαλότητες, με τις οποίες μας έχουν κατακλύσει όλοι όσοι ασχολούνται με την πολιτική. Κατά τον Robert McAfee Brown γερνάει εσωτερικά κανείς, όπως άλλωστε και η κοινωνία, όταν παύει να διατηρεί φιλικές σχέσεις, οι οποίες με τα λόγια της Rachel Naomi Remen στηρίζονται στη στοργική σιωπή, ακούγοντας δηλαδή προσεκτικά ο ένας τον άλλον. Έτσι η Φιλία δεν μπορεί παρά να είναι μια γλυκιά υποχρέωση και ποτέ μια (συμφεροντολογική) ευκαιρία (Khalil Gibran), που εμπεριέχει την Αγάπη, την Εμπιστοσύνη, την Ασφάλεια και φυσικά την Ευτυχία. Η άποψη του K.S. Lewis ότι η Φιλία φαίνεται περιττή όπως και η Φιλοσοφία, όπως και η Τέχνη, δεν αληθεύει, διότι σήμερα ακόμα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διαπιστώνει ότι η Ευτυχία (που εμπεριέχεται στη Φιλία) αποτελεί ένα βασικό παράγοντα της Υγείας. Η άποψη των Nicholas A. Christakis και James H. Fowler ότι είμαστε συνδεδεμένοι, δεν αποτελεί καμία καινοτομία. Αυτό λέει μεταξύ άλλων και το απόφθεγμα του Goethe, που μας υπενθυμίζει πως αν φερθείς στους ανθρώπους καθώς πρέπει, θα βοηθήσεις ώστε να γίνουν κι εκείνοι καθώς πρέπει. Ωστόσο την πραγματική αξία της χαράς θα την απολαύσει κανείς μόνο εφόσον την μοιραστεί (Mark Twain) γιατί με τα λόγια του Shakespeare, η ψυχή αγαλλιάζει με τη σκέψη και μόνο των καλών φίλων, όπως και με τη στοργή που αισθανόμαστε γι’ αυτούς (Thomas Jefferson). Χωρίς να ξεχνάμε ότι η Φιλία που διαλύθηκε δεν ήταν ποτέ αληθινή (Άγ. Ιερώνυμος), και ότι η πραγματική Φιλία χτίζεται 18

μόνο πάνω στα θεμέλια της Αλήθειας και της Γνώσης (Henry David Thoreau)… Συνεχίζω με την πολύ απλή διαπίστωση ότι η Φιλοσοφία άρα και ο Φιλόσοφος είναι κριτής και όχι εκφραστής της εποχής του (Hugo von Hofmannsthal), με δεδομένη την ανάγκη να ξεπεράσουμε την κριτική και να φτάσουμε στην πρόταση, μετά από ουσιαστικό διάλογο και την σταθερή επιθυμία να μαθαίνουμε προσεγγίζοντας την Αλήθεια και όχι να έχουμε δίκιο. Δεν επιτρέπεται να μας ενδιαφέρει στο ελάχιστο ο εντυπωσιασμός. Με τα λόγια του Schopenhauer, στόχος μας δεν είναι να σαγηνέψουμε αλλά να διδαχτούμε και να διδάξουμε: Να απελευθερωθούμε πνευματικά. Γιατί μόνο τότε θα είμαστε σε θέση να αλλάξουμε τον κόσμο, χρησιμοποιώντας πάντα μια γλώσσα ξεκάθαρη, απλή και ευθεία, γνωρίζοντας παράλληλα ότι «οι ώριμοι άνθρωποι δεν χρειάζονται ηγέτες» (H.G.Wells), αλλά φίλους με αυτογνωσία και επιθυμία για συμμετοχή στα κοινά, συντρόφους ζωντανούς, όχι νεκρούς και πτώματα (Friedrich Nietzsche), που ενώ επικαλούνται την ελευθερία και το φως, είναι τυφλοί σκλάβοι του άκρατου ατομισμού-εγωισμού τους και, άθελά τους πολλές φορές, υποστηρικτές μιας καταστροφικής φονταμενταλιστικής οικονομίας και πολιτικής!

Π

ΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΔΙΑΤΥΠΩΣΩ, όσο γίνεται πιο απλά και συνοπτικά, αυτό που αντιλαμβάνομαι για την γενικευμένη κρίση, η οποία δεν είναι μόνο ελληνική ή ευρωπαϊκή αλλά παγκόσμια και θεωρώ εγκληματική τη στάση όλων όσων ξέρουν και δε λένε όλη την Αλήθεια για το τι ακριβώς συμβαίνει, θέτοντας ανούσια θέματα, όπως αυτό της δανειακής σύμβασης, του δημοψηφίσματος, μιας άλλης συνταγής, των εκλογών και τα παρόμοια, παραμερίζοντας συστηματικά το θέμα της ατομικής ευθύνης και το ενδεχόμενο «εξέλιξης» της ανθρωπότητας, με τα λόγια του Lorenz, σε κοινότητα τερμιτών του χειρότερου είδους…

Γ

ΙΑ ΠΟΙΑΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΜΙΛΑΩ; «Μόνο με ανάπτυξη θα επιβιώσετε στο ευρώ», δηλώνει ο George Irvin, ενώ ο Franklin Allen θεωρεί ότι καλύτερη λύση είναι η χρεοκοπία. Ο Genaro Zezzo θέτει το δίλημμα, αλλαγές στους ευρωπαϊκούς θεσμούς ή κράτη «αποικίες» και ο επικεφαλής των σοσιαλιστών στο Ευρωκοινοβούλιο 19

Martin Schultz, δηλώνει ότι υπάρχουν λεφτά, μόνο που κατανέμονται λάθος… Πόσες φορές δεν το ακούσαμε αυτό και στην Ελλάδα;;; Τέλος η Μαρίκα Φραγκάκη, στα πλαίσια μιας εναλλακτικής οικονομικής πολιτικής για την Ευρώπη, είναι πεπεισμένη ότι ο περιορισμός και έλεγχος του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι τα δικά του συμφέροντα, είναι το ζητούμενο. Μια άποψη που θεωρεί ότι μια εναλλακτική οικονομική πολιτική θα ήταν σε θέση να εξαναγκάσει τον καπιταλισμό σε εξανθρωπισμό… Μια άποψη που αγνοεί πλήρως τη βασική αρχή που λέει ότι: «Τα συστήματα γεννιούνται, έχουν μακριά διάρκεια και σε κάποιο σημείο φτάνουν σε κρίση, διχάζονται και τέλος μετασχηματίζονται σε κάτι άλλο.» Συμπληρώνοντας ότι: «Η περίοδος μετάβασης είναι ιδιαίτερα απρόβλεπτη αλλά και ιδιαιτέρα δεκτική σε ατομικές και ομαδικές ενέργειες.» Prof. Immanuel Wallerstein

Ε

ΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΥΣ Σοβιετικούς οικονομολόγους και γνήσιος κοινωνικός αναμορφωτής της δεκαετίας του ’20, υπήρξε ο Nikolai Kontratieff. Εξορίστηκε το 1930 από το σταλινικό καθεστώς στη Σιβηρία και «εξαφανίστηκε»… Στη μνήμη του μεγάλου αυτού ανθρώπου και επιστήμονα ο Josef Subeter ονόμασε τις μακροχρόνιες διακυμάνσεις της οικονομίας «κύκλους Kontratieff». Οι κύκλοι αυτοί αποτελούνται από μία φάση «Α» ανόδου και μία φάση «Β» καθόδου μέσης διάρκειας 25 έως 35 χρόνων η καθεμία. Ότι διανύουμε μία φάση καθόδου, το γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά. Αυτό που ίσως να μη γνωρίζουμε είναι ότι η φάση αυτή συμπίπτει με έναν μεγαλύτερης διάρκειας ιστορικό κύκλο 500 περίπου χρόνων στον οποίο το προς αποχώρηση καπιταλιστικό σύστημα θα αντικατασταθεί από ένα άλλο, άγνωστο ποιο… Βέβαιο είναι ότι θα υπάρξει σύγκρουση σε επίπεδο ζωής και θανάτου γιατί, όπως μας πληροφορεί και ο κορυφαίος Αμερικανός κοινωνιολόγος Wallerstein, που προανέφερα, μιλάμε για το στήσιμο των βάσεων του ιστορικού συστήματος που θα μας συνοδεύσει τα επόμενα 500 χρόνια…

Τ

Ο ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΡΙΣΗ είναι αυτό της απληστίας του χρηματιστικού καπιταλισμού, η μεταβατική περίοδος του οποίου έχει ήδη ξεκινήσει, χωρίς όμως να γνωρίζουμε ποια μορφή θα πάρει «το κάτι άλλο», το κοινωνικό 20

Nikolai Kontratieff 21

σύστημα δηλαδή που θα ακολουθήσει. Αυτό όμως που με βεβαιότητα γνωρίζουμε είναι ότι σε περιόδους κρίσης ο αριθμός των ατόμων με ελεύθερη βούληση και συνειδητή σκέψη αυξάνει, προσφέροντας μια μοναδική ευκαιρία ανθρώπινης δημιουργικότητας, που θα είναι ίσως σε θέση να σκεφτεί και να βρει αποτελεσματικούς τρόπους και λύσεις στα σημερινά αδιέξοδα.

Ε

ΛΕΥΘΕΡΗ ΒΟΥΛΗΣΗ σημαίνει απλά μια υπεύθυνη στάση ζωής, η οποία προσδιορίζει τη συμπεριφορά εκείνων των ατόμων που συνειδητά καλλιεργούν ουσιαστικές σχέσεις α) με τον εαυτό τους, β) με τον διπλανό τους και γ) με την κοινωνία Prof. Martin Buber. Άτομα που ειλικρινά αποδέχονται τον άκρατο ατομισμό-εγωισμό τους και επιθυμούν, μέσα από ουσιαστικές σχέσεις πραγματικής Φιλίας να συμμετέχουν στα κοινά… Μιλάω για το τρίπτυχο: ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ – ΦΙΛΙΑ – ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ. Μιλάω για την ανάγκη ειρηνικού μετασχηματισμού της κοινωνίας, μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες και όχι την κατάκτηση της κρατικής εξουσίας…

Ε

ΙΝΑΙ ΑΔΥΝΑΤΟ να διαβάσεις ιστορία αρχαία και σύγχρονη, χωρίς να αποκτήσεις τη δυσάρεστη γνώση ότι ο Homo Sapiens είναι είδος με ασυνήθιστη ικανότητα για βία και καταστροφή…», επισημαίνει ο George Monbiot, χωρίς όμως να αναφέρει ότι ο Homo Sapiens μπορεί να είναι και το ακριβώς αντίθετο. Ο πολυβραβευμένος δημοσιογράφος και συγγραφέας, όπως και πολλοί άλλοι, θεωρεί ότι «η εξουσία ουδέποτε παραδίδεται οικειοθελώς (και πως) εάν την θέλουμε, θα πρέπει να την αρπάξουμε … (κάτι που) απαιτεί την ενεργό εμπλοκή ενός δικτύου επαναστατών, οι οποίοι θα πρέπει να είναι έτοιμοι να ρισκάρουν τις ζωές τους για να αλλάξουν τον κόσμο … (συντονίζοντας) την επίθεσή τους … ως μέλη όχι ενός έθνους αλλά ενός είδους … αδράζοντας τον έλεγχο της παγκόσμιας πολιτικής». Πρόκειται για μια ακόμα περίπτωση πλήρους νοητικής αντιφατικότητας και κυριολεκτικής α-νοησίας, η οποία ενδιαφέρεται για την εξουσία και όχι την αλλαγή και αγνοεί παντελώς το γεγονός ότι «η ζωή δεν είναι πρωταρχικά μια αναζήτηση της ηδονής» όπως πίστευε ο Freud , ή μια αναζήτηση της ισχύος, όπως δίδασκε ο Adler, αλλά μια αναζήτηση νοήματος… (που επιτρέπει στον άνθρωπο) να παραμείνει γενναίος, 22

αξιοπρεπής και ανιδιοτελής (κάτω κι από τις χειρότερες συνθήκες), όπως μας διαβεβαιώνει ο κορυφαίος καθηγητής ψυχιατρικής Viktor E. Frankl, ο οποίος πέρασε χρόνια σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης…

Π

ΟΛΥΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ για την «πραγματικη» οικονομια, παρότι, όπως μας ενημερώνουν οι ειδικοί, το χρήμα ανήκει στο χώρο της «εικονικής πραγματικότητας»… Όπως και να έχει, αυτό που σίγουρα λείπει, είναι η συνειδητοποίηση ότι η «πραγματική» οικονομία του καπιταλισμού είναι αυτή που έφερε στο προσκήνιο την κρίση. Από την άλλη υπάρχει όμως και η διαπίστωση του Friedrich Nietzche που λέει ότι «ο πραγματικός κόσμος είναι πολύ πιο μικρός από τον κόσμο της φαντασίας». Παρόλο λοιπόν που χρειαζόμαστε «ζεστό χρήμα» για να αντιμετωπίσουμε τις άμεσες ανάγκες μας, αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ είναι η Φαντασία, ο «πύραυλος» ενός Ιουλίου Βερν, που θα μας ταξιδέψει στην Πραγματικότητα ενός καλυτέρου κόσμου…

Ο

ΤΑΝ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ Ο ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΣΤΗ ΖΩΗ δεν υπάρχουν όρια αποδεκτής συμπεριφοράς», δηλώνει κατηγορηματικά ο Καθηγητής και Νομπελίστας Οικονομικών Josef E. Stiglitz, κάτι που φυσικά δεν αφορά μόνο τους τραπεζίτες και πολιτικούς αλλά κυρίως εμάς τους πολίτες, που με τον άκρατο ατομισμόεγωισμό και καταναλωτισμό μας, σε σημείο μάλιστα αναγωγής του σε «Ψυχοθεραπεία» (shopping therapy), συντηρούμε στη ζωή αυτό το απάνθρωπο χρηματοπιστωτικό σύστημα των αγορών… Θεωρώ λοιπόν ότι το θέμα δεν είναι καταρχήν οικονομικό, ούτε πολιτικό, όπως ισχυρίζονται πολλοί, το θέμα δεν είναι ούτε κοινωνικό αλλά πρωτίστως ατομικό, δηλαδή ηθικό. «Ήθος Ανθρώπω Δαίμων» έλεγε ο Ηράκλειτος, ή αν θέλετε με μια πιο σύγχρονη ορολογία, το θέμα είναι νευροβιολογικό, διότι: «Ζούμε πραγματικά σε έναν κόσμο όπου δεν είναι όλα όπως θα έπρεπε να είναι. Αυτός είναι όμως ο μοναδικός που έχουμε. Καθώς οι άνθρωποι όπως εμείς, τον έφτιαξαν έτσι όπως είναι, είμαστε οι μόνοι που θα μπορούσαμε να τον αλλάξουμε. Πρώτα θα έπρεπε βέβαια να αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι», όπως μας ενημερώνει και ο κορυφαίος Καθηγητής της Νευροβιολογίας της Πανεπιστημιακής Κλινικής Göttingen Gerald Hüther, προσθέτοντας ότι: «Αλλάζει το δίκτυο των νευρικών συνδέσεων μέσα στον εγκέφαλό 23

μας, όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να τον χρησιμοποιούν με διαφορετικό τρόπο»… Ο τρόπος τώρα με τον οποίο χρησιμοποιεί ένας άνθρωπος το όργανο της σκέψης του και το τι παράγει με αυτό, εξαρτάται άμεσα από το ποιο συναίσθημα τον διακατέχει, ποια κίνητρα τον ωθούν και ποιες προθέσεις τον οδηγούν… Όταν ο εγωισμός (και το χρήμα) καθίσταται η επωδός της σκέψης, της αίσθησης και της δράσης εκφυλίζεται κανείς στον κατώτερο κόσμο του κτήνους (Geerk F.), στον βάρβαρο δηλαδή κόσμο των χρηματαγορών που ζούμε τόσο έντονα τελευταία. «Το κάτι άλλο», ο άλλος δρόμος που μπορούμε να ακολουθήσουμε, με τα λόγια και πάλι του Hüther, είναι ο Δρόμος της Αγάπης και της Φιλίας … αυτό το βαθύ συναισθηματικό δόσιμο, αυτό το βαθύ συναίσθημα ενότητας μεταξύ των ανθρώπων … Όποιος λοιπόν θέλει να χρησιμοποιεί το μυαλό του τόσο πλατιά, πρέπει να μάθει να αγαπά, γιατί η Αγάπη γεννά στον άνθρωπο το αίσθημα ότι είναι βαθιά δεμένος με τα πάντα». Γιατί τα θετικά συναισθήματα, η Αγάπη και η Φιλία, είναι αυτά που διευρύνουν, όχι μόνο την αισθητηριακή και νοητική μας αντίληψη αλλά και τα συναισθήματα, τη συνείδηση και την ελεύθερη βούλησή μας, που είναι και η μοναδική προϋπόθεση για μία πραγματική αλλαγή…

Κ

ΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΛΟΙΠΟΝ δεν ειναι μονο οι τραπεζες, οι τραπεζίτες και οι μεγαλομέτοχοι. Καπιταλισμός δεν είναι οι μεγαλοβιομήχανοι, οι μεγαλοεπιχειρηματίες και οι μεγαλέμποροι. Καπιταλισμός δεν είναι οι χρηματαγορές και τα κερδοσκοπικά συμφέροντα των λίγων. Καπιταλισμός δεν είναι οι μεγαλοεπενδυτές –οι κάθε λογής «Soros»– και οι οίκοι αξιολόγησης… Καπιταλισμός, και μάλιστα ο χειρότερος του είδους, από τον οποίο τρέφονται όλοι οι άλλοι, δεν είναι παρά ο άκρατος ατομισμός-εγωισμός μας, αυτή η Χίμαιρα που από την εποχή της αρχαιότητας προσπαθεί να μας απαλλάξει, ανεπιτυχώς, ο Βελερεφόντης κι αργότερα ο Αϊ-Γιώργης και τόσοι άλλοι Σοφοί σ’ όλο τον κόσμο. Είναι αυτό Το τέρας που δεν μας αφήνει να προσέξουμε τον διπλανό μας άνθρωπο, να τον νιώσουμε και να νοιαστούμε ειλικρινά γι’ αυτόν… «Αγάπη, Αγάπη άλλη δουλειά δεν έχουμε…» έλεγε ο Ρούμι, ένας μεγάλος Ανθρωπιστής, Φιλόσοφος και Ποιητής του13ου αιώνα από τη Βακτριανή της Κεντρικής Ασίας, κι αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο που από κούφια λόγια θα πρέπει κάποτε να μετουσιωθεί σε πράξη αν θέλουμε να ζήσουμε καλύτερες μέρες…

24

Arthur Schopenhauer 25

«Δε γνωρίζω κατά πόσο η ανθρωπότητα θα ακολουθήσει συνειδητά το νόμο της Αγάπης. Αλλά δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Ο νόμος θα εξακολουθήσει να ισχύει, όπως ακριβώς ισχύει ο νόμος της βαρύτητας, είτε τον δεχόμαστε, είτε όχι.» υπογραμμίζει ο Gandhi Τι είναι Αγάπη; Αγάπη είναι ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη, ευγένεια, ειλικρίνεια, εντιμότητα, αξιοπρέπεια, απόλαυση, ευτυχία, ειρήνη, ελευθερία, ασφάλεια, ευαισθησία, διάλογος και σεβασμός… Καθώς και όλα τα θετικά συναισθήματα και οι εποικοδομητικές σκέψεις που δεν περιορίζονται στον άνθρωπο αλλά επεκτείνονται σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς, τη Φύση και ολόκληρο το σύμπαν…

Γ

ΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΓΙΚΗ ΝΟΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ δεν έχω παρά να παραπέμψω στο ξεχωριστό δοκίμιο του μεγάλου Φιλόσοφου Arthur Schopenhauer, «Η Τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο», στο οποίο αναφέρει μεταξύ άλλων τα παρακάτω τεχνάσματα: «Εκνευρίστε τον αντίπαλό σας», «Διακόψτε, σταματήστε, εκτρέψτε τη συζήτηση», «Διατυπώστε έναν ψευδή συλλογισμό», «Αποκρύψτε το σχέδιό σας», «Εξαγάγετε συμπεράσματα μόνοι σας», «Αντιστρέψτε τους όρους» και «Ισχυριστείτε πως νικήσατε, παρόλο που έχετε ηττηθεί»…

Γ

ΙΑ ΤΟΥΣ ΔΑΝΕΙΣΤΕΣ ΜΑΣ θεωρώ εξαιρετικά ενδιαφέρον το κεφάλαιο «Οι συμφορές του δανεισμού» από τα Ηθικά του Πλούταρχου (45-120 μ.Χ.), ο οποίος μεταξύ άλλων υπογραμμίζει ότι: «Μετατρέπουν την αγορά σε κολαστήρια για τους δύσμοιρους οφειλέτες. Σαν όρνεα τους κατακρεουργούν και τους κατασπαράζουν»… Καταλήγοντας στο συμπέρασμα: «Έχεις; Μην δανείζεσαι γιατί δεν σου λείπουν. Δεν έχεις; Μην δανείζεσαι γιατί δεν θα ξεπληρώσεις το χρέος σου», και τελικά θα περιοριστεί η ελευθερία σου και θα μπει σε πωλητήριο η αξιοπρέπειά σου.

Γ

ΙΑ ΤΟΥΣ ΟΦΕΙΛΕΤΕΣ, θεωρώ ότι σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να περιοριστούμε στα γνωστά, ότι δηλαδή βρεθήκαμε να χρωστάμε και να πληρώνουμε τα λάθη και τα κλοπιμαία των διεφθαρμένων πολιτικών, που οδήγησαν την χώρα σ’ αυτή την τραγική κατάσταση. Χρέος των οφειλετών, ημών δηλαδή των πολιτών, που συνειδητοποιούμε την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε και 26

επιθυμούμε να ενεργήσουμε υπεύθυνα, ως άτομα με ελεύθερη βούληση και συνειδητή σκέψη, είναι να συμβάλλουμε με όλες μας τις δυνάμεις στη δημιουργία μιας Συμμετοχικής Δημοκρατίας, που θα κατοχυρώνει συνταγματικά τις πραγματικές ανάγκες όλων των πολιτών και όχι, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα, τα κερδοσκοπικά συμφέροντα των λίγων, και μάλιστα με σοσιαλιστικές κυβερνήσεις…

Ο

Ι 20 ΠΙΟ «ΑΝΕΠΤΥΓΜΕΝΕΣ» και «ανταγωνιστικες» χωρες του κοσμου, όπως και οι 8 άλλωστε, που θέλουν να καθορίζουν την τύχη αυτού του πλανήτη, είναι και οι χώρες που «φιλοξενούν» τα περισσότερα εκατομμύρια φτωχών, άστεγων, άνεργων, πεινασμένων και εξαθλιωμένων ανθρώπων στις χώρες τους και μάλιστα παρά την εκμετάλλευση που ασκούν, ορισμένες από αυτές, και σε άλλες χώρες και λαούς, όχι μόνο οικονομικά αλλά και με πολέμους. Η περιβόητη λοιπόν «ανάπτυξη» και «ανταγωνιστικότητα» καμία απολύτως σχέση δεν έχουν με τις κοινωνίες των πολιτών οι οποίες δεν χρειάζονται ανταγωνιστικότητα αλλά συνεργασία. Όσο δε για την περιβόητη ανάπτυξη, αυτή οφείλει να είναι προσανατολισμένη στην ευημερία όλων και την προστασία του περιβάλλοντος. Με αυτή την λογική το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) αποτελεί κάκιστη μονάδα μέτρησης της κοινωνικής ευημερίας, διότι αποκλείει τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης πολλών εκατομμυρίων πάμφτωχων, χαμηλόμισθων και χαμηλοσυνταξιούχων, αποκλείει επίσης και την κατηγορία εκείνων των καταθλιπτικών που, αν και μεσαίουυψηλού εισοδήματος, αισθάνονται μετέωροι με παντελή έλλειψη νοήματος ζωής, υπογραμμίζοντας ότι ποτέ ως τώρα δεν είχε σημειωθεί τόσο μεγάλη αύξηση στη χρήση ψυχοφαρμάκων, όσο κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ιδιαίτερα την τελευταία… «Οι άνθρωποι στην ουσία», μας ενημερώνει ο Καθηγητής των Οικονομικών Richard Layard, που έχει ειδικευτεί στο θέμα της ευτυχίας, «δεν έγιναν ευτυχέστεροι τα τελευταία χρόνια. Έγιναν πιο πλούσιοι, δουλεύουν λιγότερο, έχουν περισσότερες διακοπές, ταξιδεύουν περισσότερο, ζουν περισσότερο… Αλλά δεν είναι πιο ευτυχείς. Αυτό το σοκαριστικό γεγονός οφείλει να είναι η αφετηρία για περισσότερη έρευνα…», ιδίως στο χώρο της Ψυχολογίας και Νευροβιολογίας των Κοινωνικών Επιστημών και της Οικονομίας… Με την ευκαιρία αυτή ας θυμηθούμε και τα λόγια του Δημόκριτου (460 π.Χ. – 370 π.Χ.), που προτιμούσε «τη ζωή σε μια φτωχική Δημοκρατία παρά τον 27

πλούτο σε μια Τυραννίδα». Και πίστευε ότι «η πενία σε μια Δημοκρατία είναι καλύτερη από όλα τα πλούτη κάτω από μια Αριστοκρατία ή μια Απολυταρχία, γιατί η Ελευθερία είναι καλύτερη από τη Δουλεία»…

Σ

ΥΧΝΑ ΑΚΟΥΩ ΤΟ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ» ότι πάντα υπήρχαν φτωχοί, άποροι, άστεγοι, πεινασμένοι και εξαθλιωμένοι και πάντα θα υπάρχουν… Διαφωνώ ριζικά και ισχυρίζομαι, με γεγονότα (και χωρίς εισαγωγικά), ότι κάποτε το δουλεμπόριο και τα σκλαβοπάζαρα άνθιζαν και η ανθρώπινη ζωή μετρούσε λιγότερο από ένα ιπτάμενο πιάτο σε άσκηση σκοποβολής… Και κάποτε οι γυναίκες δεν έχαιραν καμίας ισοτιμίας και απαγορευόταν να σπουδάσουν, όπως και οι κάτοικοι της Αμερικής, που προέρχονταν από την Αφρική… Μπορώ να αναφέρω κι άλλα πολλά παραδείγματα μα ένα είναι βέβαιο, ότι κάποτε θα πάψουν να υπάρχουν φτωχοί, φτάνει να τους δοθεί η ευκαιρία για μια αξιοπρεπή ζωή… Τι πιο αναγκαίο και ευγενικό για μια αληθινά δημοκρατική κοινωνική πολιτική; Για να γίνει όμως αυτό, εκτιμώ ότι θα πρέπει πρώτα να ανοίξει άμεσα το θεόκλειστο επάγγελμα των πολιτικών και να απαλλαγούμε από τον ολοκληρωτισμό όλων των παρατάξεων, που θέτουν το ατομικό και κομματικό τους συμφέρον, πάνω από την ιστορία της χώρας και το μέλλον του Λαού…

Τ

Ο ΛΥΠΗΡΟ ΕΙΝΑΙ ότι, όπως με την αποδοχή της φτώχιας, έτσι ακριβώς συμβαίνει και με την περιορισμένη χρήση βίας, που επιτρέπεται και επιβάλλεται πολλές φορές, σε μια δήθεν δημοκρατική κοινωνία… Ερώτηση: Όταν με τους λάθος πολιτικούς χειρισμούς κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, οδηγείς έναν ολόκληρο λαό στην απόγνωση και κατάθλιψη, πρόκειται για περιορισμένη ή εκτεταμένη χρήση βίας;;; Όταν με τους λάθος πολιτικούς χειρισμούς κυβέρνησης και αντιπολίτευσης οδηγείς εκατοντάδες χιλιάδες στην ανεργία, πρόκειται για περιορισμένη ή εκτεταμένη χρήση βίας;;; Κι όταν τέλος, με τους λάθος πολιτικούς χειρισμούς κυβέρνησης και αντιπολίτευσης οδηγείς έστω και έναν άνθρωπο στην αυτοκτονία, πρόκειται για περιορισμένη ή εκτεταμένη χρήση βίας;;; 28

Alain Touraine 29

Π

ΩΣ ΘΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΑΤΕ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ μιας πόλης και κατ’ επέκταση χώρας, για την οποία η γνωστή ποιήτρια και ζωγράφος Etel Adnan στο βιβλίο της «Περί πόλεων και γυναικών», κάνει λόγο για «την αθλιότητα των άστεγων, τους κατακαμένους δρόμους, ένα επίπεδο εγκληματικότητας που είναι αληθινός εμφύλιος πόλεμος, την αποσύνθεση της πόλης σε πλούσιους και φτωχούς, μαύρους και λευκούς, υγιείς και αρρώστους, όλο το άγχος, την αχαλίνωτη διαφθορά, τον ψυχρό πανικό και τον θάνατο»;;; Πρόκειται για τη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, σύμβολο «Ελευθερίας» και «Δημοκρατίας» του δυτικού κόσμου, που ούτε ελεύθερος, φυσικά, είναι, ούτε δημοκρατικός… Αναγκασμένοι να ζούμε σ’ αυτόν τον παράφρονα κόσμο όπου «όλα είναι αντίθετα απ’ ό,τι θα ’πρεπε να είναι…» Rumi, θυμήθηκα την περίπτωση της Ferdaus, μιας πραγματικά ελεύθερης και αξιοπρεπέστατης γυναίκας, ουσιαστικά άδικα καταδικασμένης σε θάνατο (επειδή είχε σκοτώσει έναν ιδιαίτερα βίαιο προαγωγό), που αρνήθηκε να της δοθεί χάρη από τον τότε Πρόεδρο της Αιγύπτου Sadat, για να μη χρωστά τη ζωή της στην εξουσία… Τι θέλω να πω; Είναι καιρός να ξυπνήσουμε και να δούμε κατάματα την πραγματικότητα, όχι για να συνεχίσουμε να την αποδεχόμαστε, όπως κάνουμε μέχρι σήμερα, αλλά για να την αλλάξουμε ειρηνικά, βήμαβήμα… Και μακάρι η κάθε εξουσία να είχε τέτοιες «πόρνες», όπως την Ferdaus, γιατί είναι βέβαιο ότι ο κόσμος μας θα ήταν ήδη πολύ καλύτερος…

Τ

Ο ΕΡΩΤΗΜΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Η ΤΥΡΑΝΝΙΔΑ θεωρητικά δεν τίθεται. Πρακτικά όμως και κάτω από τις απάνθρωπες συνθήκες που επιβάλλει ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, η Δημοκρατία έχει πλήρως καταλυθεί και μεταμορφωθεί σε «κοινοβουλευτική» Τυραννίδα. «…Σε μια δημοκρατική διακυβέρνηση με μία, όμως, δικτατορική εξουσία», όπως γράφει ο νομπελίστας συγγραφέας Naguib Mahfouz, στο εξαίρετο βιβλίο του «Ενώπιον του Θρόνου», αναφερόμενος στο πρόσωπο του Anwar el Sadad… Ο προσδιορισμός του Καθηγητή Φιλοσοφίας Karl R. Popper για τη Δημοκρατία ότι: «Ένα κράτος είναι πολιτικά ελεύθερο όταν οι πολιτικοί θεσμοί του επιτρέπουν έμπρακτα στους πολίτες του να αλλάζουν διακυβέρνηση χωρίς αιματοχυσία…», σε καμία περίπτωση δεν αρκεί, διότι και χωρίς αιματοχυσίες (που υπάρχουν), οι «Δημοκρατίες» που 30

δεν σέβονται και συστηματικά αγνοούν την λαϊκή κυριαρχία και τις πραγματικές ανάγκες ολόκληρου του Λαού και κάνουν χρήση βίας, δεν είναι σε καμία περίπτωση αληθινές Δημοκρατίες. Ζούμε για άλλη μια φορά, με τα λόγια του Konrad Heiden: «Μια εποχή πνευματικής και ηθικής ατιμίας» και ο μόνος τρόπος για να αποκτήσουμε μια στοιχειώδη ομαλότητα είναι η Αλήθεια, η Δικαιοσύνη και ο κριτικός Διάλογος, μακριά από ιδιοτέλεια, αλαζονεία, παρασκήνιο, διαφθορά, εξοπλισμούς, μυστικά κονδύλια και το χειρότερο απ’ όλα, μακριά από τη μυστική και αλλοπρόσαλλη διπλωματία, που υιοθετούν τα κόμματα και οι πολιτικές νοοτροπίες μέχρι σήμερα…

Ο

ΛΩΣ ΞΑΦΝΙΚΑ ξύπνησαν οι πνευματικοί μας ταγοί και ασχολούνται με θέματα όπως, Έθνος – Ευρώπη και Παγκοσμιοποίηση (Νίκος Παρασκευόπουλος), μας αναγγέλλουν ότι έχουμε κακές ειδήσεις από την Ευρώπη (John Keane) και διαπιστώνουν ότι υπάρχει έλλειμμα Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Erik O. Eriksen). Όλως ξαφνικά, μας ενημερώνουν ότι η Δημοκρατία βρίσκεται σε έκπτωση (Κώστας Δουζίνας), και ότι υπάρχει ένα νέο τρίγωνο ανωμαλίας που αφορά τις Αγορές, την Ε.Ε. και το Μνημονιακό Μπλοκ (Στάθης Κουβελάκης). Όλως ξαφνικά εντοπίζουν την αμηχανία της πολιτικής (Δημήτρης Χριστόπουλος), την πολιτική μυωπία των κυβερνήσεων (Luccino Galino) και υπογραμμίζουν ότι η Δημοκρατία είναι σε κίνδυνο (Luke Martell). Όλως ξαφνικά αναρωτιούνται για το ποιος είναι κυρίαρχος (Guinto Rossi), επιβεβαιώνουν την οπισθοδρόμηση της Δημοκρατίας (Jean Paul Fittoussi), αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει ευρωπαϊκή ολιγαρχία των αγορών (Ξενοφών Κοντιάδης) και φυσικά ότι η Ελλάδα έγινε το μπαλάκι τους (Gesine Letzsch). Όλως ξαφνικά το Δημοκρατικό έλλειμμα είναι η αιχμή της κοινωνικής αναταραχής (Serge Halimi), υπάρχει οπισθοδρόμηση της Δημοκρατίας (Giovanni Perelli), εξηγούν γιατί έπρεπε να είμαστε οργισμένοι (Rebecca Herms) και γιατί γίνεται επίθεση στα δικαιώματά μας (Judith Butler). Όλως ξαφνικά, τέλος, επιβεβαιώνουν την υλοποίηση του πραξικοπήματος των αγορών (Bili Meyer) και άλλα πολλά παρόμοια… Κολλήσαμε δηλαδή για τα καλά σε διαπιστώσεις και αναλύσεις που γίνονται εδώ και πολλές δεκαετίες, αφήνοντας κυριολεκτικά απέξω το κυριότερο: Τις συγκεκριμένες προτάσεις που οφείλουμε να κάνουμε όλοι, ο καθένας από τη δική του 31

σκοπιά, για μια καλύτερη κοινωνία στην οποία επιθυμούμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια εμείς, τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας…

Ο

ΛΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ότι ο περιβόητος «εξανθρωπισμός» του καπιταλισμού, ή «λαϊκός» καπιταλισμός, όπως αλλιώς ονομάζεται, δεν αποτελεί, μακροπρόθεσμα τουλάχιστον, εναλλακτική πρόταση για μια Δημοκρατική κοινωνία. Έτσι η πρόσφατη χρήση αυτοδιαχειριζόμενων μη κερδοσκοπικών πιστωτικών συνεταιρισμών στις ΗΠΑ, στους οποίους οι καταθέτες είναι οι μοναδικοί μέτοχοι, τα δε κεφάλαια επενδύονται σε αναπτυξιακά προγράμματα τοπικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων ή δήμων, όπως παλαιότερα και οι τράπεζες φτωχών (Grameen Bank), που ίδρυσε ο Οικονομολόγος και Νομπελίστας Καθηγητής Muhammad Yunus, δεν είναι δραστικές αλλά αντιδραστικές κινήσεις απέναντι σε ένα υπάρχον άδικο σύστημα, που παρά την προχωρημένη ηλικία του, είναι ακόμα σε θέση να διαλύει ή να αφομοιώνει, να εντάσσει δηλαδή στα συμφέροντά του, κάθε σώμα που θεωρεί ξένο, όπως άλλωστε ήδη έπραξε με τον Καθηγητή Yunus της Grameen Bank, που βρίσκεται κατηγορούμενος για ατασθαλίες…

Μ

ΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ με τη συνειδητοποίηση ότι α) η κρίση του χρηματιστικού καπιταλισμού είναι χωρίς επιστροφή και β) στη μεταβατική περίοδο που ήδη έχει ξεκινήσει, οφείλουμε να σχεδιάσουμε και να οικοδομήσουμε, χωρίς καμία άλλη καθυστέρηση, ένα ανθρωποκεντρικό και κοινωνικά δίκαιο σύστημα με άμεση προτεραιότητα την προστασία του περιβάλλοντος. Ήρθε η ώρα να συνειδητοποιήσουμε ότι: «Οφείλουμε να διακηρύξουμε ότι η Δημοκρατία (στην οποία κυρίαρχος είναι ο Λαός) που μετατρέπει τους εργαζόμενους σε υπεύθυνους πολίτες (συνώνυμο των πολιτών με ελεύθερη βούληση) είναι η βασική προϋπόθεση της οικονομικής και κοινωνικής ανόρθωσης, τουλάχιστον στις χώρες που έχουν επιλέξει την πολιτική ελευθερία αντί του ολοκληρωτισμού» Alain Touraine, εννοείται καπιταλιστικού ή κομμουνιστικού…

Σ

ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ Η ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ χωρίς την αρωγή μιας σθεναρής ηθικής. Μιας ακέραιης εντιμότητας που θα καθοδηγεί τις πολιτικές επιλογές.» υπογραμμίζει η ακαδημαϊκός 32

AndrĂŠ Breton 33

Jacqueline de Romilly γνωρίζοντας, είμαι βέβαιος, ότι στη σύγχρονη πολιτική δεν απουσιάζει μόνο η εντιμότητα και η ηθική, αλλά και αυτή ακόμα η διαφάνεια. Η σκέψη των πολιτικών δεν είναι μόνο ασαφής και κομματικά περιχαρακωμένη, αλλά και ιδιοτελής. Ο δε λόγος τους δεν είναι μόνο ανεπεξέργαστος και αντιφατικός, αλλά και υποκριτικός. Ο ειλικρινής κριτικός και εποικοδομητικός διάλογος παραμένει ζητούμενο αν και είναι ο μόνος «μηχανισμός» επίλυσης προβλημάτων και διεξόδου από την κρίση ειρηνικά… Παραδέχτηκε για πολλοστή φορά ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και πρώην Πρωθυπουργός, τα λάθη που διέπραξαν, ο ίδιος, η κυβέρνηση και η παράταξή του. Για πολλοστή φορά τα λάθη επαναλήφθηκαν και το κυριότερο δεν πληρώθηκαν από τους ίδιους αλλά από εμάς που δεν τα διαπράξαμε… Μέχρι πότε;;; Είναι καιρός να κατανοήσουν και οι πολιτικοί, όλων των παρατάξεων, και οι εκάστοτε κυβερνώντες ιδιαίτερα, ότι οφείλουν να πληρώνουν και αυτοί τα λάθη τους, όχι με μια απλή παραίτηση, που κι αυτή δεν υποβάλλουν ποτέ, αλλά και με τα περιουσιακά τους στοιχεία, όπως συμβαίνει και με μας όταν δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε (όχι τόσο από λάθος όσο από αδυναμία λόγω ανεργίας), στις δανειακές μας υποχρεώσεις και χάνουμε τα σπίτια μας…

Α

ΠΑΝΩΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΟΚ περάσαμε και περνάμε τελευταία, όχι τόσο από τα επακόλουθα των σκληρών οικονομικών μέτρων που παίρνει η κυβέρνηση, εις βάρος των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων, όσο από τις βίαιες αντιπαραθέσεις μεταξύ μελών της κυβέρνησης και της κοινοβουλευτικής ομάδας για καίρια θέματα που αφορούν το παρόν και μέλλον αυτής της χώρας και ιδιαίτερα από την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά ενός «εκτός τόπου και χρόνου» Πρωθυπουργού, ό οποίος άλλα λέει, άλλα εννοεί και άλλα κάνει, όχι μόνο στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό, αγνοώντας τους εταίρους του και περιφρονώντας έναν ολόκληρο Λαό, οδηγώντας τον βίαια στην άβυσσο. Ένα Λαό που οποτεδήποτε αναγκάζεται να εκφράσει τη δυσαρέσκεια και αγανάκτησή του, εκφοβίζεται, ξυλοκοπιέται και περιλούζεται με καρκινογόνα χημικά, κάτι που ανατρέπει και την πλέον στοιχειώδη λογική και προσδιορισμό της Δημοκρατίας, το κοινωνικό δηλαδή σύστημα που θεμελιώνεται στη Δικαιοσύνη, η οποία, αναζητώντας την Αλήθεια, επιλύει τις όποιες διαφορές προκύπτουν ΕΙΡΗΝΙΚΑ…

34

Σ

ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ: «Η κότα γέννησε το αυγό ή το αυγό την κότα», σήμερα ξέρουμε την απάντηση, όπως ξέρουμε ότι τα αδιέξοδα στις κοινωνίες προέρχονται από τα αδιέξοδα των ατόμων που τις απαρτίζουν. Έτσι οι καλύτερες κοινωνίες χρειάζονται καλύτερα μυαλά, τα οποία δεν φτιάχνονται με βία, εξεγέρσεις και επαναστάσεις, αλλά με ειρήνη και θετικά συναισθήματα που συνοδεύουν την επιθυμία του ανθρώπου για Γνώση. Άλλωστε η Αλήθεια συνδέεται άμεσα με τη Γνώση, όχι όμως με την εξουσία, που τείνει πάντα να είναι από φύση και πρόθεση ολοκληρωτική, ακόμα και στις πιο προηγμένες καπιταλιστικές «Δημοκρατίες», όπως αυτή της Δανίας…

Η

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ δεν είναι ούτε αστική, ούτε κεντρώα, ούτε συμμαχική, ούτε σοσιαλιστική, ούτε αριστερή, ούτε κομμουνιστική («λαϊκή»), ούτε βασιλευόμενη, ούτε προεδρευόμενη, ούτε χριστιανική, ούτε ισλαμική, ούτε άμεση, ούτε έμμεση… Η Δημοκρατία δεν έχει ανάγκη από επιθετικούς προσδιορισμούς! Η Δημοκρατία είναι ένα αυτόνομο κοινωνικό σύστημα, που θεμελιώνεται, όπως προανέφερα και επαναλαμβάνω, στη Δικαιοσύνη, η οποία αναζητώντας την Αλήθεια, επιλύει όποιες διαφορές προκύπτουν Ειρηνικά!!! Δημοκρατία και Καπιταλισμός ή Κομμουνισμός είναι ασυμβίβαστες έννοιες, επειδή χρησιμοποίησαν και χρησιμοποιούν ΒΙΑ. Και μάλιστα εκτεταμένη βία. Το θέμα δεν είναι ποιον κόσμο δεν θέλουμε, αλλά σε ποιον κόσμο θέλουμε να ζήσουμε. Η Δημοκρατία αποτελεί νόημα Ζωής και προϋποθέτει, με αυτή τη σειρά, ουσιαστικές σχέσεις με τον εαυτό μας, το διπλανό μας και την κοινωνία… Η Δημοκρατία είναι το μόνο Ειρηνικό Κοινωνικό Σύστημα που μπορεί να ενδιαφερθεί πραγματικά για τις ανάγκες όλων των πολιτών και όχι για την αισχροκέρδεια των λίγων…

Ο

Ι ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΙΝΗΘΟΥΝ… πρέπει να δράσουν ώστε να ανατρέψουν αυτά τα καθεστώτα… Δεν μπορούμε να αλλάξουμε την εικόνα του… κόσμου αν δεν αλλάξουμε τουλάχιστον τα πολιτικά μας συστήματα…», ισχυρίζεται, σε συνέντευξή της του 2005, η γνωστή ψυχίατρος και συγγραφέας Nawal El Saadawi… Αναρωτιέμαι όμως, για πολλοστή φορά, είναι αυτή η σειρά των πραγμάτων; Από την αιγυπτιακή επανάσταση του 1919 ενάντια στην βρετανική κατοχή, του 1952 κατά της Βασιλείας, μέχρι και την 35

επανάσταση κατά του Mubarak το 2011, τι άλλαξε πραγματικά πέρα από το ότι η αγγλική κατοχή έγινε αιγυπτιακή, στρατιωτική πρώτα και τώρα πιθανότατα θρησκευτική;;; Μετά την πλατεία Tahrir του Καΐρου ήρθε η σειρά της πλατείας Συντάγματος στην Αθήνα και το ερώτημα: Τώρα που ξυπνήσαμε, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι η Δημοκρατία, ως κοινωνικό σύστημα, απουσιάζει παντελώς από ολόκληρη την Υφήλιο και ότι είναι αυτή το άμεσο ζητούμενο;;; Η Δημοκρατία έχει τις δικές της δομές σε όλους τους τομείς της καθημερινής Ζωής και αυτές οφείλουμε να εφαρμόσουμε, βήμα-βήμα, στον 21ο αιώνα, με αφετηρία την αλλαγή της δομής του ίδιου μας του μυαλού. Αυτή είναι η μεγαλύτερη «επανάσταση» απ’ όλες, ουσιαστικά η μοναδική, που θα είναι σε θέση να μας βγάλει πραγματικά από το αδιέξοδο…

Σ

ΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ και για άλλη μια φορά οφείλω να τονίσω ότι: 1ο) Δεν υπάρχει Δημοκρατία! Και όσες προσπάθειες κι αν καταβληθούν να εξανθρωπισθούν οι χρηματαγορές, θα είναι μάταιες διότι ο Καπιταλισμός, ως σύστημα, κλείνει πλέον τον κύκλο της ζωής του. Να γυρίσουμε μερικές δεκαετίες τα ρολόγια μας πίσω, όταν ο καπιταλισμός είχε λιγότερο βάρβαρο πρόσωπο από σήμερα, δεν γίνεται.

2ο) Ο χρηματιστικός καπιταλισμός και η Δημοκρατία είναι τελείως ασυμβίβαστες έννοιες.

3ο) Ο Καπιταλισμός δεν έχει μέλλον και ήδη βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο με άγνωστο προορισμό, και με επίγνωση ότι η ανάσταση του κομμουνιστικού μοντέλου δεν αποτελεί εναλλακτική λύση στον 21ο αιώνα.

4ο) Είναι ολοφάνερο ότι χρειαζόμαστε μια καλύτερη κοινωνία. Μια κοινωνία πολιτών, συμμετοχική και ουσιαστικά δημοκρατική, που θα προκύψει ειρηνικά από ριζικές μεταρρυθμίσεις και όχι βίαια με επαναστάσεις (Eric Hobsbaum), κατοχυρώνοντας, όπως ήδη ανέφερα, συνταγματικά τις πραγματικές ανάγκες όλων των πολιτών και όχι την απληστία και τα κερδοσκοπικά συμφέροντα των λίγων…

Σ

ΤΟ ΕΥΛΟΓΟ ΕΡΩΤΗΜΑ πώς απαλλάσσεται κανείς από αυτή την παγκόσμια επιδημία της απληστίας, που στηρίζει τον χρηματιστικό καπιταλισμό ή όπως τον ονομάζει ο κορυφαίος οικονομολόγος Stiglitz «φονταμενταλισμό των αγορών», η απάντησή μας είναι, όπως και 36

Gerald H端ther 37

με κάθε ασθένεια, θεραπευτικά, και με φάρμακο την ουσιαστική Φιλία (έναν μη πολιτικό όρο), που προϋποθέτει Αυτογνωσία και οδηγεί στη Συμμετοχή, μέσα από την συνειδητή και στοχευμένη κοινωνικοποιημένη Τέχνη. «Οι ιδέες είναι αλυσίδες, από τις οποίες δεν μπορεί κανείς να απολυτρωθεί χωρίς να ραγίσει την καρδιά του», μας διαβεβαιώνει ο Karl Marx, χωρίς δηλαδή, με τα λόγια του Hüther, να συγκλονιστεί βαθειά, αναγνωρίζοντας ως λανθασμένη μια αρνητική (εγωιστική-ατομικιστική) στάση ζωής που έχει ακολουθήσει μέχρι τώρα… Πρόκειται για μια νέα προσέγγιση στο χώρο της Παιδείας και του Πολιτισμού γενικότερα, με επόμενο βήμα τη δημιουργία ενός φιλάνθρωπου και φιλοπεριβαλλοντικού πολιτικό-οικονομικού μοντέλου.

Δ

ΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ να εξαρτάται η τύχη ενός κράτους από το αν θα τα βρουν ή δεν θα τα βρουν οι δύο αρχηγοί των κομμάτων εξουσίας που οδήγησαν τη χώρα τα τελευταία 37 χρόνια στην άβυσσο. Εκλογές και κυβερνήσεις συνεργασίας δεν μπορεί να είναι η λύση του προβλήματος, για τον απλούστατο λόγο ότι το πρόβλημα είναι ο Καπιταλισμός των αγορών, τον οποίο στηρίζουν με νύχια και δόντια τα δύο κόμματα εξουσίας, και τα παρακλάδια τους. Η δε επονομαζόμενη παραδοσιακή και προοδευτική Αριστερά, δυστυχώς, δεν έχει καμία ολοκληρωμένη και ρεαλιστική εναλλακτική πρόταση για μια καλύτερη δημοκρατική κοινωνία, η οποία πέρα από χρόνο χρειάζεται πρωτίστως Φαντασία: Νέα μυαλά και νέες ιδέες, που απουσιάζουν παντελώς σ’ ολόκληρο το φάσμα της σύγχρονης πολιτικής…

Ε

ΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΤΡΟΠΗ του André Breton να αποκηρύξουμε τα κόμματα, ήδη από τη δεκαετία του 1950, είναι καιρός να ξαναθυμηθούμε και τα λόγια της Simone Weil που μας υποδεικνύει ότι άτομα που επιθυμούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στα κοινά, με οδηγό τη Δικαιοσύνη και Αλήθεια, οφείλουν να υποστηρίζονται από τους Φίλους τους και όχι από τα κόμματα, διότι: «Ένα πολιτικό κόμμα είναι μια μηχανή κατασκευής συλλογικού πάθους. Ένα πολιτικό κόμμα είναι ένας οργανισμός καμωμένος να ασκεί συλλογική πίεση στην σκέψη καθενός ανθρώπου που αποτελεί μέρος του. Πρώτος σκοπός και σε τελική ανάλυση ο μοναδικός κάθε πολιτικού κόμματος είναι να ενδυναμώνεται το ίδιο και τούτο χωρίς κανένα όριο. Το τριπλό αυτό 38

χαρακτηριστικό δείχνει ότι κάθε κόμμα είναι ολοκληρωτικό από φύση και πρόθεση.» Και συνεχίζει: «Τα κόμματα είναι οργανισμοί σχηματισμένοι δημόσια και επίσημα κατά τρόπο που να σκοτώνουν μέσα στην ψυχή την έννοια της Αλήθειας και της Δικαιοσύνης». Αυτό λοιπόν που θεωρείται τελείως απαραίτητο είναι, εμείς ως φορολογούμενοι πολίτες, να γυρίσουμε τις πλάτες μας στον κομματικό ολοκληρωτισμό και να πάψουμε να πληρώνουμε τα σπασμένα των οικονομικών ατασθαλιών τους, να εξοφλούμε τα δάνειά τους και να σηκώνουμε στις πλάτες μας το κόστος των εκλογών! Έως ότου λοιπόν απαλλαγούμε από την πολιτική και οικονομική αυτή γάγγραινα, ας αναλάβουν μόνοι τους και με πλήρη διαφάνεια τα έξοδά τους. Αξίζει σ’ αυτό το σημείο να αναφερθώ στην διαδικτυακή οικονομική ενίσχυση του Προέδρου των ΗΠΑ Barack Obama, στις τελευταίες εκλογές, από φιλικά προσκείμενους ψηφοφόρους του… Οι σοσιαλιστικές, σοσιαλδημοκρατικές, εργατικές καθώς και οι διάφορες συντηρητικές και νεο-φιλελεύθερες πολιτικές που έχουν τεθεί τυφλά στην υπηρεσία των χρηματαγορών, είναι καταδικασμένες, όπως καταδικασμένοι είναι και όλοι οι νοσταλγοί του κομμουνιστικού κοινωνικού μοντέλου της τ. Σοβιετικής Ένωσης…

Τ

ΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΥΧΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ «ΕΓΩΙΣΜΟΥΣ» αναφορικά με τη συμπεριφορά διάφορων πολιτικών προσωπικοτήτων στην Ελλάδα –κι όχι μόνο… Αυτοκριτική; Δε νομίζω! Αποδοχή μιας καταστροφικής συμπεριφοράς που αφορά την τύχη μιας ολόκληρης χώρας; Ούτε! Γιατί παρά την μεγάλη κρίση, δεν αποκτά κανείς συνείδηση και ελεύθερη βούληση από τη μια στιγμή στην άλλη. Αυτή είναι μια θεραπευτική διαδικασία, μια διαδικασία αλλαγής νοοτροπίας που θέλει το χρόνο της, όσο ειλικρινείς κι αν είναι οι προθέσεις του καθενός από μας που επιθυμεί να απαλλαγεί από τον άκρατο ατομισμόεγωισμό του, ο οποίος αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, μια παγκόσμια επιδημία, την χειρότερη απ’ όλες όσες γνώρισε ποτέ η Ανθρωπότητα μέχρι σήμερα…

Δ

ΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΠΛΩΣ ΘΕΑΤΕΣ που βρέθηκαν τυχαία σε μια κοσμική σκηνή. Είμαστε διαμορφωτές και δημιουργοί που ζούμε σ’ ένα συμμετοχικό σύμπαν.» υπογραμμίζει ο Prof. John Wheeler, συνάδελφος του Albert Einstein και του Niels Bohr. Mε τα λόγια του Bertolt 39

Brecht: «Ο άνθρωπος δεν είναι η σταγόνα στο ποτάμι της ζωής. Είναι η δύναμη που δημιουργεί και κινεί το ποτάμι της ζωής.» Και σαν τέτοια δημιουργική δύναμη, που μπορούμε να γίνουμε ως συνειδητοί άνθρωποι με ελεύθερη βούληση και κάτοικοι ενός συμμετοχικού σύμπαντος, δεν μπορεί παρά να απορρίπτουμε, με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο κάθε μορφή βίας και τυραννίας και να συμβάλλουμε με τη ζωή και το έργο μας στο σχεδιασμό και εδραίωση μιας Συμμετοχικής Δημοκρατίας, μιας κοινωνίας Ενεργών Πολιτών, της Πολιτείας του Αριστοτέλη…

Π

ΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΕΧΩ ΑΝΑΡΩΤΗΘΕΙ, πώς είναι δυνατόν ανάμεσα σε εταίρους και συμμάχους μια Ένωσης Λαών και χωρών με ενιαίο νόμισμα και σύνορα, να κυριαρχεί η γλώσσα της βίας και του πολέμου και όχι της Ειρήνης και του Διαλόγου. Και αυτό όχι μόνο με τις «σκληρές μάχες» που δίνουν κάθε λίγο οι κυβερνώντες μας στις Βρυξέλλες, αλλά και με τις «λαϊκές εξεγέρσεις και επαναστάσεις και πολέμους» που προτείνουν στους πολίτες οι αριστερές παρατάξεις, ανίκανες να κατανοήσουν το αυτονόητο, ότι δηλαδή οι εκλογές και η αναμενόμενη αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών, που κατηγορηματικά υπερασπίζονται, ως τη μόνη δημοκρατική διέξοδο στην κρίση, δεν πρόκειται να αλλάξουν ουσιαστικά το παραμικρό. Διότι όπως όφειλαν να γνωρίζουν, η Δημιουργική σκέψη δεν είναι συλλογική αλλά ατομική υπόθεση και το άτομο δεν αποκτά συνείδηση και ελεύθερη βούληση ξαφνικά. Που σημαίνει ότι αυτό που επιδιώκουν, δεν είναι το καλό του Λαού, όπως ισχυρίζονται, αλλά η συγκράτηση ή και η άνοδος των ποσοστών του κόμματος που εκπροσωπούν, αγνοώντας ότι το μόνο ουσιαστικό ερώτημα που χρήζει απάντησης είναι το αν στην μεταβατική περίοδο αλλαγής από τη μία κοινωνία στην άλλη, οι συνθήκες διαβίωσης ολόκληρου του Λαού θα είναι σχετικά πιο ανθρώπινες και αξιοπρεπείς, εντός ή εκτός της Ευρωζώνης και του ευρώ…

Ο

ΠΩΣ, ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ, δεν τίθεται ερώτηση Δημοκρατία η τυραννίδα, έτσι εκτιμώ ότι δεν τίθεται ερώτηση εντός ή εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τον απλούστατο λόγο, ότι οι κοινωνικές συνθήκες εντός της Ευρωζώνης και του ευρώ, για τα επόμενα χρόνια της μεταβατικής περιόδου από τον απάνθρωπο χρηματιστικό καπιταλισμό σε μια ειρηνική κοινωνία ενεργών πολιτών, θα 40

Simon Weil 41

είναι ασυζητητί καλύτερες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη ότι η κρίση δεν είναι μόνο ελληνική αλλά ευρωπαϊκή και παγκόσμια. Καθώς και ότι οι ζυμώσεις που θα λάβουν χώρα για μια αληθινή Δημοκρατία τα επόμενα χρόνια, δεν θα είναι μια εθνική αλλά ευρωπαϊκή και παγκόσμια υπόθεση…

Τ

Ο ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ της ζωής είναι η αβεβαιότητα και το μη προβλέψιμο. Και το δυτικό όνειρο του τούρμποκαπιταλισμού που εκπροσωπεί περισσότερο από κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης η Γερμανία, του πλήρους δηλαδή ελέγχου και κατάκτησης του (ευρωπαϊκού) κόσμου, είναι με βάση τη θεωρία του χάους μια φαντασίωση, γιατί τα χαοτικά συστήματα ξεπερνούν κάθε δική μας προσπάθεια και πρόβλεψη, έλεγχο και χειρισμό. Κάτι που σημαίνει με απλά λόγια ότι οφείλουμε, επιτέλους, να αντιληφθούμε ότι δεν είμαστε οι ρυθμιστές της φύσης (και κατ’ επέκταση της κοινωνίας), αλλά οι δημιουργικοί (οι συμμετοχικοί) συνεργάτες της Dr. F. David Peat – Prof.

John Briggs. Αποσαφηνίζοντας ότι η ατομική και συλλογική «χαοτική» συμπεριφορά μας που προέρχεται από τον άκρατο ατομισμό-εγωισμό μας, αυτό που ονόμασε ο κορυφαίος ψυχίατρος Prof. Irvin Yalom «τα σκουπίδια του μυαλού μας», δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με την επιστημονική θεωρία του Χάους…

Μ

ΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Η άποψη των βορειοευρωπαίων εταίρων μας ότι στην Ελλάδα (όπως και τώρα στην Πορτογαλία, Ιταλία και Ισπανία) δεν υπάρχουν υπεύθυνοι πολίτες, ενώ στις χώρες τους περισσεύουν, είναι ανακριβέστατη διότι η περιβόητη «υπευθυνότητά» τους περιορίζεται στην πλήρη υποταγή μεγάλης μερίδας τους σε ένα απάνθρωπο κοινωνικό και οικονομικό μοντέλο που έχει γεράσει (Samir Amin). Αυτού του είδους η υπευθυνότητα είναι μια επικίνδυνη φαντασίωση, παντελώς άσχετη με την ελεύθερη βούληση που είμαστε υποχρεωμένοι να αναπτύξουμε εάν θέλουμε να αποφύγουμε τα χειροτέρα και να δημιουργήσουμε μια καλύτερη κοινωνία. Αναρωτηθήκαμε πώς είναι δυνατόν η έβδομη πιο ανεπτυγμένη και ανταγωνιστική χώρα-οικονομία του κόσμου, η Ιταλία, να βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, και πέρα από την Πορτογαλία και Ιρλανδία να ακολουθεί η Ισπανία, το Βέλγιο και η Γαλλία;;; 42

Η

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ξεκίνησε με έναν πανέμορφο ελληνικό μύθο και πρωταγωνιστή τον έρωτα του Δία, προστάτη της φιλοξενίας, του όρκου, της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Η ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης του 20ου αιώνα, είναι μια ιστορία βαρβαρότητας, πόνου και δυστυχίας, με δύο παγκόσμιους πολέμους, αποικίες, ναζισμό, φασισμό, δικτατορίες, με φυλακές γεμάτες πολιτικούς κρατούμενους, στρατόπεδα συγκέντρωσης, βασανιστήρια, εκμετάλλευση, πείνα, ανεργία, εξαθλίωση και αμέτρητα θύματα. Η αποικιοκρατική πολιτική βαρβαρότητας, που γινότανε παλαιότερα στο όνομα του εκπολιτισμού των «άγριων» λαών, τελευταία αρχίζει να γίνεται στο όνομα του εκδημοκρατισμού των πολιτικά «απαίδευτων» λαών. Δηλαδή «όχι Γιάννης, αλλά Γιαννάκης»… Η Ευρώπη, στις μέρες μας, πεθαίνει μέσα από ένα απάνθρωπο οικονομικό σύστημα, με πρωταγωνιστή την Γερμανία και την θεοποίηση των αγορών. Αυτή λοιπόν η Ευρώπη του σκληρού πυρήνα είναι ολοφάνερο ότι στοχεύει να υποτάξει οικονομικά τις «ατίθασες» χώρες του νότου (αλλάζοντας ακόμα και τον πολιτικό τους χάρτη), αλλά και να επεκτείνει την επιρροή και τα σύνορα της αυτοκρατορίας της, δίνοντας παράλληλα δωρεάν «μαθήματα Ελευθερίας και Δημοκρατίας» στους Άραβες, που πρόσφατα εξεγέρθηκαν… «Πες, πες κάτι θα μείνει», έλεγε ο Υπουργός προπαγάνδας της ναζιστικής Γερμανίας Göbbels, εννοώντας μεταξύ άλλων τους Εβραίους που «βρωμούσαν». Σήμερα έχουμε τις χώρες του Ευρωπαϊκού νότου (PIGS), που κι αυτές, ως τεμπέλικα γουρούνια, βρωμάνε… Το περίεργο είναι ότι ενώ στους Γερμανούς η λέξη γουρούνι (Schwein) είναι χοντρή βρισιά, είναι και το αγαπημένο τους φαγητό…

Ο

ΤΑΝ ΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ προσδιορίζονται από το χρήμα και όχι από τον άνθρωπο, κάτι δεν πάει καλά… Το πόσο εγκληματική ήταν η άποψη του γνωστού φιλοναζί αρχιτέκτονα και πολεοδόμου Le Corbusier, ότι «η πόλη της ταχύτητας είναι η πόλη της επιτυχίας», σήμερα το γνωρίζουμε όλοι, ειδικοί και μη. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο φυσικό ήταν, πέρα από τα σπίτια «μηχανές», να δημιουργηθούν και τα γνωστά «φαστφουντάδικα», καταστρέφοντας ό,τι είχε απομείνει όρθιο από τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων των μεγαλουπόλεων, που «ζούσαν» στους ξέφρενους ρυθμούς μιας απάνθρωπης «Profitopolis», 43

κάνοντας σαφές, ήδη από την δεκαετία του ’70, ότι ο άνθρωπος χρειαζότανε μια άλλη πόλη (Josef Lehmbrock & Wend Fisher)… Όπως ο χρόνος είναι συνάρτηση της σκέψης, έτσι και η Αλήθεια είναι συνάρτηση της Γνώσης. Και η βιωματική γνώση που έχουμε από τις «Profitopolis» σ’ όλον τον κόσμο είναι ότι βλάπτουν σοβαρά και ανεπανόρθωτα την υγεία του ανθρώπου: σωματική, συναισθηματική, λογική και πνευματική… Τελευταία και παρά την συνεχιζόμενη δυτική εργασιομανία, που είναι, όπως όλοι γνωρίζουμε, μια σοβαρή ψυχασθένεια, το κλίμα αρχίζει να αλλάζει ριζικά με τη δημιουργία σειράς «slow food» εστιατορίων σ’ όλο το δυτικό κόσμο, ως αποτέλεσμα μιας ανθρωπιστικής φιλοσοφικής τάσης, γνωστής ως «slow living». Έτσι η θεωρία ότι ο άνθρωπος μαθαίνει από τα λάθη του, όταν τα αναγνωρίζει και τα αποδέχεται, επιβεβαιώνεται και σ’ αυτή την περίπτωση, κι αυτό είναι πολύ παρήγορο, γιατί άλλο πράγμα η εργατικότητα και άλλο η εργασιομανία που πέρα από ψυχασθένεια, υποδηλώνει εκμετάλλευση και υποδουλώνει τον άνθρωπο στη βάρβαρη εξουσία των αγορών και τα κερδοσκοπικά συμφέροντα των λίγων…

Α

ΛΛΑΞΕ, ΓΙΝΕ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΣΟΥ», μας παροτρύνει ο γνωστός Γερμανός Φιλόσοφος Nietzche, χωρίς να γνωρίζει φυσικά το μύθο που εξαπέλυσαν πρόσφατα οι συμπατριώτες του για τον αργόσχολο και τεμπέλη Έλληνα τελείως αδικαιολόγητα, και τον αναξιόπιστο Έλληνα πολιτικό και δη πρωθυπουργό, απόλυτα δικαιολογημένα. Μέχρι και σήριαλ «Go Greek» γίναμε στην αγγλική τηλεόραση… Όπως όμως όλοι γνωρίζουμε, ποτέ η γενίκευση δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα! Μήπως όμως αλλάζοντας τον τίτλο σε «Go Karagiozis» (που και τεμπέλης και δουλοπρεπής (καμπούρης) και απατεώνας (μακρυχέρης) και φυσικά κουτοπόνηρος είναι), έχει κάτι αληθινό όσον αφορά τη συμπεριφορά ορισμένων Ελλήνων και μάλιστα πολιτικών;;; Ακόμα και σήμερα η φιγούρα του Καραγκιόζη, οθωμανικής προέλευσης, που αναγορεύτηκε σε εθνικό ήρωα στη σύγχρονη Ελλάδα, αποτελεί αντικείμενο «ψυχαγωγίας» στα δημοτικά σχολεία –κι όχι μόνο– όλης της χώρας. Για τη σημερινή κατάντια της Ελλάδας σίγουρα δεν φταίει όμως μόνο αυτή η εξ’ ανατολών φιγούρα σκιών. Διότι όσοι από εμάς εγκαταλείψαμε αυτή τη νοοτροπία, πέσαμε στα δίκτυα του μιμητισμού μιας δυτικής, άπληστης και καταναλωτικής κουλτούρας που φορούσε jeans, έπινε coca-cola και χόρευε rock… Φαίνεται λοιπόν πως 44

Nawal El Saadawi 45

ήρθε η ώρα να συνέλθουμε και να ξαναγίνουμε οι εαυτοί μας…

Ο

ΝΕΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ άθελά του έβαλε σε μεγάλους μπελάδες τα δύο κόμματα εξουσίας και τους συνοδοιπόρους τους, όπως και τα κόμματα της Αριστεράς που εκπροσωπούνται στη Βουλή, για τον ίδιο λόγο: Το φόβο δηλαδή της αποδυνάμωσής τους μπροστά στο ενδεχόμενο επιτυχίας στο δύσκολο έργο του, της προσωρινής έστω ανακούφισης ενός Λαού που αναγκάζεται να επιβιώσει και χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Έτσι η ενδεχόμενη προσφορά του νέου Πρωθυπουργού, ως τεχνοκράτη και όχι ως πολιτικού, μπορεί να σηματοδοτήσει α) την απαρχή της σταδιακής κατάρρευσης ενός πολυέξοδου και ολοκληρωτικού κομματικού κατεστημένου και β) τη δημιουργία του καλύτερου δυνατού μεταβατικού οικονομικού κλίματος στην ελληνική κοινωνία για το σχεδιασμό και υλοποίηση, χωρίς βία, μιας ανθρώπινης κοινωνίας…

Ε

ΘΝΙΚΗ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ» ζητάει στη Βουλή, παραδόξως, Υπουργός και στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, την στιγμή που ένας κατά πολύ εμπειρότερος συνάδελφός του Υπουργός και στέλεχος του ίδιου κόμματος, ορθά επισημαίνει, σε τηλεοπτική εκπομπή, ότι στο μέλλον: «Θα απαιτηθεί να υπάρχει Δημοκρατία στα κόμματα». Που σημαίνει ότι ορθά έγινε λόγος για ολοκληρωτισμό στα κόμματα, για όσο χρόνο ακόμα θα κυριαρχεί η βαρβαρότητα του καπιταλισμού των χρηματαγορών… Και όλα αυτά διότι όπως δηλώνει τ. Υπουργός και στέλεχος της ΝΔ, στην ίδια εκπομπή: «Δεν υπήρχε κουλτούρα διαλόγου», που σημαίνει ότι δεν υπήρχε και δεν υπάρχει ακόμα η κυριότερη προϋπόθεση λειτουργίας ενός Δημοκρατικού Πολιτεύματος, που είναι ο διάλογος, και μάλιστα κριτικός και εποικοδομητικός… Το μόνο λοιπόν λογικό συμπέρασμα είναι να στρωθούμε άμεσα στη δουλειά, ξεπερνώντας την κακώς εννοούμενη κριτική και τα καλώς εννοούμενα ευχολόγια, και να σχεδιάσουμε συντονισμένα το επόμενο κοινωνικό και πολιτικό-οικονομικό σύστημα που θα εξυπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες όλων των πολιτών. Να σχεδιάσουμε και να ανοικοδομήσουμε δηλαδή ειρηνικά την Αληθινή Δημοκρατία του 21ου αιώνα, που θα μας συνοδεύσει, συνεχώς εξελισσόμενη, τους επόμενους 5 αιώνες περίπου, έχοντας επίγνωση ότι «η Βασιλεία των Ουρανών είναι μια κατάσταση 46

της καρδιάς, όχι κάτι που έρχεται επί γης ή μετά θάνατον» Friedrich Nietzche.

Ο

«ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ», όπως αποκαλούν οι Άγγλοι τη γνωστή αρχή του Hillel «μην κάνεις στους άλλους αυτό που δεν θέλεις να κάνουν οι άλλοι σε σένα», όπως και η τοποθέτηση του Kant αναφορικά με το σεβασμό του ατόμου, δεν αρκούν σε καμία περίπτωση για να χαρακτηρίσει κανείς ένα κράτος πολιτικά ελεύθερο… Θεωρώ επίσης ότι και η πιο διευρυμένη εκτίμηση του Popper ότι «είμαστε ελεύθεροι όταν μπορούμε να απαλλαγούμε από τους κυβερνώντες χωρίς αιματοχυσία» δεν αρκεί. Όσο λοιπόν κι αν θέλουμε να επαινέσουμε τη Δημοκρατία στο δυτικό κόσμο, χαρακτηρίζοντας την ως το καλύτερο καθεστώς που υπήρξε ποτέ, και βία είχε και έχει, και αιματοχυσίες είχε και έχει, και πείνα είχε και έχει και δυστυχία είχε και έχει και πόνο πολύ, που παίρνουν όλο και πιο εκρηκτικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια της κρίσης σε όλο τον κόσμο… Έτσι ένα κράτος μπορεί να είναι πολιτικά ελεύθερο, άρα και Δημοκρατικό, μόνο όταν μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες αποκλείεται όχι μόνο η βία και αιματοχυσία αλλά και η εκμετάλλευση και αδικία. Όταν δηλαδή το κράτος πάψει να εξυπηρετεί την κερδοσκοπία και αισχροκέρδεια των λίγων και στρέψει όλη του την προσοχή στις πραγματικές ανάγκες των πολλών, όλων δηλαδή των πολιτών μιας χώρας χωρίς ισομερείς περιορισμούς, συμψηφισμούς και τα παρόμοια… Προσωπικά εκτιμώ ότι το θέμα, αν και φαινομενικά πολιτικό, δεν πρόκειται να επιλυθεί από τους σημερινούς επαγγελματίες πολιτικούς που εκπροσωπούν ή υποκύπτουν στα συμφέροντα μιας απάνθρωπης κεφαλαιαγοράς. Η αλλαγή μπορεί και θα έρθει από συνειδητούς, φιλειρηνικούς, ενεργούς και αποφασισμένους πολίτες, καλλιτέχνες και φιλότεχνους, ο αριθμός των οποίων αυξάνει καθημερινά…

Σ

ΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ο Περικλής υποστήριζε ότι: «Παρόλο που μόνο λίγοι από μας είναι ικανοί να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν μια πολιτική, εντούτοις είμαστε όλοι ικανοί να την κρίνουμε». Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο Λαός που απαρτίζεται από σένα και μένα, από άτομα δηλαδή με ελεύθερη βούληση και συνειδητή σκέψη, δεν μπορεί να έχει ιδέες και να κυβερνήσει. Κάτι 47

τέτοιο πολύ απλά θα σήμαινε ότι επειδή κάποιοι από εμάς δεν είναι σε θέση να φτιάξουν ένα μουσικό όργανο είναι ανίκανοι και να παίξουν μουσική… Η Δημοκρατία δεν ήταν μέχρι σήμερα ποτέ Αληθινή. Υποστηρίζω όμως ότι μπορεί και πρέπει να είναι! Δεν είμαι εκ των προτέρων ενάντιος στις θέσεις του Popper, το αντίθετο. Εκτιμώ βαθύτατα, πέρα από την κοινή πίστη μας στο Διαφωτισμό, τον ορθολογισμό και τον κριτικό διάλογο. Θεωρώ όμως ότι πάρα πολλά άλλαξαν τα τελευταία 17 χρόνια από το θάνατό του και υποχρέωση ιερή έχουμε, με βάση τα νέα δεδομέναγεγονότα, να δούμε τα πράγματα από την αρχή. Άλλωστε και ο ίδιος ήταν θιασώτης της αντίληψης του Θαλή του Μιλήσιου, που απευθυνόμενος στους μαθητές του έλεγε: «Έτσι νομίζω ότι έχουν τα πράγματα. Αυτή είναι η θεωρία μου. Προσπαθήστε να τη βελτιώσετε.» Για το λόγο αυτό προσθέτω στα παραπάνω και τα λόγια του Δημόκριτου που υποστήριζε ότι: «Προτιμώ τη ζωή σε μια φτωχική Δημοκρατία παρά τον πλούτο σε μια Τυραννίδα», γιατί: «Η πενία σε μια Δημοκρατία είναι καλύτερη από όλα τα πλούτη κάτω από μια αριστοκρατία ή μία απολυταρχία. Γιατί η ελευθερία είναι καλύτερη από τη δουλεία». Και υπογραμμίζω ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει πια, διότι στις σύγχρονες επονομαζόμενες «δημοκρατίες» οι φτωχοί δεν μπορούν ούτε καν να επιβιώσουν… Όσο για την ελευθερία σίγουρα είναι καλύτερη από τη δουλεία. Αναρωτιέμαι όμως να την κάνεις τι, όταν είσαι άνεργος, άστεγος και πεινασμένος;;; Άλλωστε τα τελευταία χρόνια οι «δημοκρατίες» έχουν ξεπέσει σε κοινοβουλευτικές τυραννίδες των χρηματαγορών, αποκλείοντας έτσι, κατά κοινή ομολογία, κάθε διαφοροποίηση μεταξύ Δημοκρατίας και Τυραννίδας. Σ’ αυτό λοιπόν το πλαίσιο σκέψης η Δημοκρατία δεν επιτρέπεται να συνεχίσει να λειτουργεί αντιδραστικά, κατοχυρώνοντας, όπως ισχυρίζεται ο Popper, αποκλειστικά και μόνο, τους «θεσμούς» κατά μιας πιθανής δικτατορίας. Ήρθε η ώρα η Δημοκρατία να λειτουργήσει και δημιουργικά, κατοχυρώνοντας τη Φιλία καθώς και τους Θεσμούς που θα ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των πολλών (όλων) και όχι στα συμφέροντα των λίγων. Γιατί μόνο τότε στη Δημοκρατία θα είναι κυρίαρχος ο Λαός, ως όφειλε να είναι από την αρχή και μόνο τότε θα πάρει τέλος η κρίση και θα ευημερήσει ολόκληρη η Ανθρωπότητα…

48

Friedrich Nietzche 49

Ο

ΧΙ ΛΟΙΠOΝ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣIΑ ΤΩΝ ΚΟΜΜAΤΩΝ, το παρασκήνιο, τη μυστική διπλωματία, το κακώς εννοούμενο «εθνικό συμφέρον», την προπαγάνδα, τους εξοπλισμούς και τον πόλεμο. ΝΑΙ στη Δημοκρατία, τη διαφάνεια, την αλληλεγγύη των Λαών, το σεβασμό στη Διαφορετικότητα, την Παιδεία και το Διάλογο. ΟΧΙ στη βαρβαρότητα των χρηματαγορών, την εκμετάλλευση, την αδικία, την αισχροκέρδεια, τη συνειδητή και στοχευμένη βία. ΝΑΙ στον Πολιτισμό, την Κοινωνική Δικαιοσύνη, την ευημερία όλων των πολιτών, την συνειδητή και στοχευμένη Τέχνη. Πολλοί είναι αυτοί που δεν υιοθετούν την παθητική αντίσταση του Gandhi, θεωρώντας τη βία ως μοναδική λύση ή στην καλύτερη περίπτωση ως αναγκαίο κακό… Εκτιμώ όμως ότι σήμερα είμαστε σε θέση, όχι μόνο να απορρίψουμε τη βία και όλα τα καταστροφικά συναισθήματα αλλά και να καλλιεργήσουμε τα θετικά (Daniel Goleman) ξεπερνώντας την παθητική αντίσταση και συνειδητοποιώντας την μοναδική Αλήθεια του στίχου του μεγάλου μας ποιητή Καβάφη: «Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας / Τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις, / Αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου, / Αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου».

Π

ΩΣ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΩ τη συγγραφή αυτού του δοκιμίου όταν καθημερινά συμβαίνουν τα μύρια όσα που μας ταρακουνούν και συγκλονίζουν πραγματικά; Δεν αναφέρομαι στα πρωτοεμφανιζόμενα πρόσωπα στο βήμα της Βουλής, νεαρά ως επί το πλείστον μα και απελπιστικά ρηχά (αν φανταστεί κανείς το πολιτικό μέλλον αυτής της χώρας)… Δεν αναφέρομαι ούτε στους «ουρλιάζοντες» υπερασπιστές των φτωχών που μένουν σε ιδιόκτητες πολυτελείς βίλλες με πισίνες, ούτε φυσικά σ’ αυτούς που ξαφνικά απέκτησαν γένια και υπερασπίζονται τα δικαιώματα των «εργαζομένων»… Αφήνω απέξω και τον Γερμανό υφυπουργό Ελλάδος που αποκτήσαμε πρόσφατα… Αναφέρομαι στην είδηση ότι λιποθυμούν πλέον μαθητές στα σχολεία από υποσιτισμό, την ώρα που ο Πρόεδρος της Βουλής αναγγέλλει, και μη χειρότερα, την έγκριση επιδόματος «επίτευξης στόχων» στο προσωπικό της Βουλής και ένας αντιπρόεδρος του ΠΑΣΟΚ αποκαλεί γαλλιστί αυτή τη φορά τους Έλληνες, όχι «κοπρίτες» αλλά «μαλάκες»… Αναλαμβάνοντας τις ευθύνες μας, εκτιμώ ότι οφείλουμε να παραδεχτούμε 50

ότι υπήρξαμε «μαλάκες», ακριβώς όπως εκείνοι οφείλουν να παραδεχτούν ότι υπήρξαν και παραμένουν «νταβατζήδες» του χειροτερου είδους, καταστρέφοντας τελείως μια χώρα σε 38 χρόνια!!! Κι αυτό που έχει σημασία να υπογραμμίσω είναι ότι εμείς ξυπνήσαμε κι αυτοί όλοι, οι αμετανόητοι, θα εξαφανιστούν όχι μόνο από τη Βουλή των Ελλήνων αλλά και από τη Χώρα αυτή… Αλήθεια τι είναι χειρότερο, οι Έλληνες διεφθαρμένοι πολιτικοί ή οι Γερμανοί εργασιομανείς επιστάτες;;; Θεωρώ ότι σύντομα δεν θα χρειαζόμαστε κανέναν από τους δύο!!!

Σ

ΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ ΕΚΤΙΜΩ ΟΤΙ: Η καλύτερη κοινωνία που όλοι επιθυμούμε δεν θα έρθει κατεδαφίζοντας την παλιά, με λοστούς και μολότωφ, αλλά χτίζοντας την καινούρια σε νέο οικόπεδο, ΕΙΡΗΝΙΚΑ. Οι όποιες σκέψεις αναστύλωσης ή εκσυγχρονισμού ενός ερειπίου είναι εκ των προτέρων καταδικασμένες και γι’ αυτό μάταιες. Ο φονταμενταλισμός των χρηματαγορών συνδέεται άμεσα με τον άκρατο ατομισμό-εγωισμό μας, που βρίσκεται στον αντίποδα των θετικών συναισθημάτων της Αγάπης και της Φιλίας. Στηρίζεται επίσης στον τυφλό μιμητισμό-καταναλωτισμό μας που αναγορεύτηκε σε σχολή ψυχοθεραπείας (shopping therapy)… Έννοιες όπως αυτές της Αγάπης και Φιλίας βρίσκονται σήμερα στο επίκεντρο της έρευνας του ανθρώπινου εγκέφαλου και της νευροβιολογίας, αποδεικνύοντας τη μεγάλη σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης και ειδικότερα των θετικών συναισθημάτων όχι μόνο για τη σωματική μας υγεία αλλά και γενικότερα για την εξέλιξη της ανθρώπινης ζωής. Το ξεπέρασμα της παγκόσμιας κρίσης δεν είναι καταρχήν θέμα οικονομικό ούτε πολιτικό ή κοινωνικό. Είναι πρωτίστως θέμα ατομικό και ηθικό, δηλαδή νευροβιολογικό. Είναι θέμα Παιδείας και Πολιτισμού. Γιατί μόνο στο βαθμό που θα αλλάζουμε εμείς οι ίδιοι ως άτομα, αποκτώντας συνείδηση και ελεύθερη βούληση, θα αλλάζει η Παιδεία, ο Πολιτισμός και η Κοινωνία μας προς το καλύτερο. Η αποφυγή, κι όταν αυτή δεν είναι εφικτή, η άμεση επίλυση ακόμα και των απειροελάχιστων διαφορών-συγκρούσεων που προκύπτουν μεταξύ μαθητών, καθώς και μεταξύ μαθητών και δασκάλων, μέσω ενός ειλικρινούς, κριτικού και εποικοδομητικού διαλόγου, οφείλει να είναι το κύριο μέλημα της Παιδείας σε μια αληθινά Δημοκρατική κοινωνία… Το ίδιο ισχύει και μεταξύ παιδιών, καθώς και μεταξύ παιδιών και γονιών σε μια οικογένεια…

51

Το ότι ο απάνθρωπος χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός δεν έχει καμία σχέση με μια Δημοκρατική Κοινωνία Πολιτών, το γνωρίζουμε σήμερα σχεδόν όλοι, αναγνωρίζοντας επίσης ότι η επιθυμίας μας για μια αυθεντική Δημοκρατία προϋποθέτει αυθεντικά άτομα με Αυτογνωσία, σχέσεις Φιλίας και Συμμετοχής στα κοινά. Στην προσπάθειά μας αυτή, η συνειδητή κοινωνικοποιημένη και στοχευμένη Τέχνη μπορεί να προσφέρει πολλά, διευρύνοντας την ανθρώπινη αντίληψη και ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναζήτηση μιας καλύτερης κοινωνίας, που θα κατοχυρώνει τις πραγματικές ανάγκες όλων των πολιτών και όχι τα κερδοσκοπικά συμφέροντα των λίγων. Γι’ αυτό και απευθυνόμενοι στους G20 λέμε: Είσαστε 20 από έναν βίαιο κόσμο που φεύγει. Είμαστε εκατομμύρια από έναν ειρηνικό κόσμο που έρχεται…

Μ

Ε ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ το κυριότερο είναι να συνειδητοποιήσουμε: Το γεγονός ότι το απάνθρωπο κοινωνικό σύστημα των χρηματαγορών που αποκλείει τη Δημοκρατία και μας οδηγεί όλο και πιο βαθιά στην εξαθλίωση, πνέει τα λοίσθια και η όποια προσπάθεια να κρατηθεί στη ζωή θα είναι προσωρινή και βραχυπρόθεσμη. Ότι για να αλλάξει η κοινωνία θα πρέπει πρώτα εμείς ως άτομα να αλλάξουμε νοοτροπία. Και ότι η αλλαγή νοοτροπίας μας οφείλει να είναι αυτή που θα μας οδηγήσει, από τον άκρατο εγωισμό-ατομισμό μας, με όλα τα συνεπακόλουθά του, στη Φιλία, που προϋποθέτει Αυτογνωσία και πορεύεται στη Συμμετοχή. Και να κλείσω με μια ερώτηση, η απάντηση της οποίας επαληθεύει την ορθότητα του παραπάνω ισχυρισμού: Αλήθεια, τι καταφέραμε τα τελευταία 38 χρόνια, μετά την αποκατάσταση της «Δημοκρατίας», και γιατί αναρτήσαμε, φέτος, και πάλι το ίδιο μεγάλο πανό στο Πολυτεχνείο, όπως τότε, «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία»;;;

I

N SUMMARY, I CONSIDER THAT: The better society we all long for, will not come by demolishing the old one using crowbars and Molotov cocktails, but by building a new society, on new foundations, peacefully. Any attempts to restore or update a wreck society are doomed to fail and therefore hopeless.

52

Karl Marx 53

The fundamentalism of the money markets is directly connected to our excessive individualism and extreme selfishness, which lies on the opposite side of the positive feelings of Love and Friendship. It is also based on the blind, mimetic, consumerism that was promoted to psychotherapy status (shopping therapy)‌ Current research on the human brain and neurobiology focuses on the sense of Friendship and that of Love, thus proving the great importance of emotional intelligence and positive feelings in general, not only for our health but also for the general evolution of human life.

The overcome of the world economic crisis is not a financial, nor a political or social subject. It is mainly a personal and moral question, in other words, a neurobiological issue. It is a question of Education and Culture. Because our society will change for the better only to the degree we change as individuals, acquiring a conscience and a free will.

Now, we all know that the merciless financial capitalism has absolutely nothing to do with a Democratic Society of Citizens, and we are also aware that our desire for true Democracy requires innovative individuals with Self-awareness, Friendship relations and Participation in common issues.

In this effort, the conscientious, sociable and targeted Art can offer a lot, widening human perception and opening new horizons in the quest for a better society that will support the real needs of all citizens and not the profit interests of the few. That is why we turn to the G20 and say: You are 20 from a violent world that will soon be gone. We are millions from a peaceful world that is emerging ‌

I

N A FEW WORDS the most important thing is to realize that: The cruel social system of the money markets that excludes democracy and leads us deeper into destitution is coming to an end and any effort to keep it going will be short and temporary.

Next we must realize that in order to change society we as individuals must change our mentality first.

And our new mentality must be one that will lead us out of our uncontained selfishness and towards Friendship that requires Self-awareness and coincides with Participation.

I will close with a question, the answer of which verifies the above 54

claim: What did we really achieve in the last years, after “Democracy” was restored in our country and why we put up the same banner in this year’s Polytechnio celebrations as the original one, “Bread-EducationFreedom”???

55

EΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Martin Buber, Το πρόβλημα του Ανθρώπου, Εκδόσεις «Γνώση», Αθήνα 1987 Daniel Goleman, Συναισθηματική νοημοσύνη / Καταστροφικά συναισθήματα, Εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», Αθήνα 1998 / 2005 Παύλος Ν. Τζερμιάς, Ο Μαρξισμός από τον «υπαρκτό σοσιαλισμό» στην «παγκοσμιοποίηση», Εκδόσεις «Ι.Σιδέρης», Αθήνα 2002 Immanuel Wallerstein, Ουτοπιστική, Εκδόσεις «Κέδρος», Αθήνα 2007 Gerald Hüther, Οδηγίες χρήσης ενός ανθρώπινου μυαλού / Η βιολογία του φόβου / Η εξέλιξη της Αγάπης, Εκδόσεις «Πολύτροπον», Αθήνα 2007 / 2008 Τάκις Αλεξίου, Η Αισθητική της Αγάπης / Επιστροφή στις Αισθήσεις / Ο κύκλος της Αρμονίας, Εκδόσεις «4 Εποχές», Αθήνα 2008 Viktor E. Frankl, Το νόημα της Ζωής, Εκδόσεις «Ψυχογιός», Αθήνα 2010 Karl R. Popper, Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων, Εκδόσεις «Μελάνι», Αθήνα 2011 Arthur Schopenhauer, Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο, Εκδόσεις «Πατάκη», Αθήνα 2011 Alain Touraine, Μετά την κρίση, Εκδόσεις «Μεταίχμιο», Αθήνα 2011 Πλούταρχος, Οι συμφορές του δανεισμού, Εκδόσεις «Νεφέλη», Αθήνα 2011 Josef E. Stiglitz, Ο θρίαμβος της απληστίας, Εκδόσεις «Παπαδόπουλος», Αθήνα 2011 Simone Weil, Για την κατάργηση των κομμάτων, Εκδόσεις «Αρμός», Αθήνα 2011

56

Carl Popper 57

Ο Τάκις Αλεξίου γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 5 Ιανουαρίου του 1942. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στη Γερμανία (Δίπλωμα Αρχιτεκτονικής και Σχεδιασμού, Τεχνικό Πανεπιστήμιο, Δρέσδη, 1964). Το 1967 ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Αντιληπτική Ψυχολογία και το 1968 το διδακτορικό του στη Μηχανική. Έχει εργαστεί ως Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος, σε διάφορα έργα στην Ελλάδα, τη Γερμανία, την Ελβετία, τις ΗΠΑ, το Κουβέιτ, το Ιράν και τη Ζάμπια. Είναι μέλος Αρχιτεκτονικών και Τεχνικών Ενώσεων της Γερμανίας, Ελβετίας, Αγγλίας και Ελλάδας και έχει συμμετάσχει σε σεμινάρια, συμπόσια και συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει δώσει πολλές διαλέξεις σε Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια στη Γερμανία, την Ελβετία, την Αυστρία και την Ελλάδα και ήταν επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Offenbach / M. της Γερμανίας. Έδωσε επίσης διαλέξεις και ίδρυσε εργαστήρια για το Διάλογο, τη Δημοκρατία, τον Αρχιτεκτονικό Σχεδιασμό και την Τέχνη στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο της Αγίας Παρασκευής και ήταν για πολλά χρόνια καθηγητής στο Αμερικάνικο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έχει πραγματοποιήσει πολλές ιδιωτικές και ομαδικές εκθέσεις στην Δρέσδη, Βασιλεία, Παρίσι, Βενετία, Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Τόκιο, Κωνσταντινούπολη, Λευκωσία, Αλεξάνδρεια, Αθήνα, Ρόδο, και αλλού. Έχει διατελέσει Πρόεδρος του Κέντρου Τεχνών 4 Εποχές και της Πανελλήνιας Ιστορικής και Φιλοσοφικής Εταιρείας, οργανώνοντας Διεθνή Συμπόσια και Συνέδρια για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Συνέθεσε μια μουσική τετραλογία σε τέσσερα μέρη: «Χαμηλόφωνα», «Το Τραγούδι των Πουλιών», «Φωνές χωρίς πρόσωπο» και «Κόκκινος Άνεμος». Έχει βραβευθεί με το «Διεθνές Βραβείο Καβάφη» και χαρακτηρίστηκε ως «Μεγάλος Ευεργέτης» για την φιλανθρωπική προσφορά του στην Ελληνική Κοινότητα της Αιγύπτου. Τιμήθηκε με το Πρώτο Δίπλωμα από το International Art Addiction, Στοκχόλμη / Σουηδία. Το ABI / ΗΠΑ τον συμπεριέλαβε μεταξύ των 5000 προσωπικοτήτων στον Κόσμο και του απένειμε το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης 2010 για την εφαρμογή της ειρήνης με τη σκέψη, τη δράση και το παράδειγμα σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Τέλος το IBC του Cambridge (UK), τον βράβευσε ως έναν από τους 2000 διανοούμενους του 20ου αιώνα και το Who is Who, Zug / Ελβετία τον συμπεριέλαβε στις εκδόσεις του. Το όνομά του αναφέρεται σε διάφορες ελληνικές και διεθνείς εγκυκλοπαίδειες. Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα και βιβλία αρχιτεκτονικού, εκπαιδευτικού και κοινωνικού περιεχομένου. Μεταξύ αυτών: Η Ψυχολογία της Αρχιτεκτονικής στο παράδειγμα του Μουσείου Τέχνης, (1968), Ο Τρίτος Καβάφης, (1982), Ιαπωνία - Japan – Japon (1984), Αμπντί Ιπεκτσί (1986), Μια Ζωντανή Διδασκαλία Βιβλία 1-6 (1989-1993), Για μια Ενωτική Κίνηση και Πολιτική στην Ελλάδα (1993), Ιαπωνία: Η χώρα του Ζεν (1995), Ναζισμός και Παραθρησκεία στο Κατώφλι του 21ου αιώνα (1995), Για την Γυναίκα με 12 σχέδια του 58

Τάκι Αλεξίου (1995), 40 χρόνια μετά - Νίκος Καζαντζάκης (1997), Αντίο Νύχτα - Σχέδια και Λόγια (2001), Πέρα από την Τυραννία της Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής (2004), Η Εποχή του Φόβου πέρασε (2004), Υπατία, ο Δρόμος προς την Ελευθερία (2006), Κρατούμενος Συνείδησης (2006), Η αισθητική του Αγάπης (2008), Επιστροφή στις Αισθήσεις (2008), Ο Κύκλος της Αρμονίας (2008) και η Δύναμη της Φιλίας (2012), η οποία έχει, μέχρι τώρα, μεταφραστεί σε 12 γλώσσες. Το 2009, ως πρόεδρος του CA4S-AthensArt, δημιούργησε και διαχειρίζεται μέχρι σήμερα την ιστοσελίδα www.athensart-2010.ning.com Το 2010 διοργάνωσε το Διεθνές Φεστιβάλ Τεχνών AthensArt στην Τεχνόπολη / Αθήνα, όπου συμμετείχαν πάνω από 300 καλλιτέχνες από 5 ηπείρους και 72 χώρες του κόσμου. Από τότε έχει οργανώσει πολλές ομαδικές εκθέσεις και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, δίνοντας την ευκαιρία σε κάθε καλλιτέχνη και φιλότεχνο, χωρίς καμία διάκριση, να συμμετάσχει, προωθώντας «την θετική πλευρά της ζωής» και την ισχυρή πεποίθησή του ότι «η Φιλία μέσα από την Τέχνη μπορεί να αλλάξει τον Κόσμο», ειρηνικά. «... Η Δημοκρατία δεν είναι ούτε αστική, ούτε κεντρώα, ούτε συμμαχική, ούτε σοσιαλιστική, ούτε αριστερή, ούτε κομμουνιστική (« λαϊκή »), ούτε βασιλευόμενη, ούτε προεδρευόμενη, ούτε χριστιανική, ούτε ισλαμική, ούτε άμεση, ούτε έμμεση ... Η Δημοκρατία δεν έχει ανάγκη από επιθετικούς προσδιορισμούς! Η Δημοκρατία είναι ένα αυτόνομο κοινωνικό σύστημα, που θεμελιώνεται, όπως προανέφερα και επαναλαμβάνω, στη Δικαιοσύνη, η οποία, αναζητώντας την Αλήθεια, επιλύει όποιες διαφορές προκύπτουν Ειρηνικά! Δημοκρατία και Καπιταλισμός ή Κομμουνισμός είναι ασυμβίβαστες έννοιες, επειδή χρησιμοποίησαν και χρησιμοποιούν ΒΙΑ. Και μάλιστα εκτεταμένη βία. Το θέμα δεν είναι ποιον κόσμο δεν θέλουμε, αλλά σε ποιον κόσμο θέλουμε να ζήσουμε. Η Δημοκρατία αποτελεί νόημα Ζωής και προϋποθέτει, με αυτή τη σειρά, ουσιαστικές σχέσεις με τον εαυτό μας, το διπλανό μας και την κοινωνία ... Η Δημοκρατία είναι το μόνο Ειρηνικό Κοινωνικό Σύστημα που μπορεί να ενδιαφερθεί πραγματικά για τις ανάγκες όλων των πολιτών και όχι για την αισχροκέρδεια των λίγων... Το ξεπέρασμα της παγκόσμιας κρίσης δεν είναι καταρχήν θέμα οικονομικό ούτε πολιτικό ή κοινωνικό. Είναι πρωτίστως θέμα ατομικό και ηθικό, δηλαδή νευροβιολογικό. Είναι θέμα Παιδείας και Πολιτισμού. Γιατί μόνο στο βαθμό που θα αλλάζουμε εμείς οι ίδιοι ως άτομα, αποκτώντας συνείδηση και ελεύθερη βούληση, θα αλλάζει η Παιδεία, ο Πολιτισμός και η Κοινωνία μας προς το καλύτερο... Και η αλλαγή νοοτροπίας μας οφείλει να είναι αυτή που θα μας οδηγήσει, από τον άκρατο εγωισμό-ατομισμό μας, με όλα τα συνεπακόλουθά του, στη Φιλία, που προϋποθέτει Αυτογνωσία και πορεύεται στη Συμμετοχή...” Δήλωση Τάκι Αλεξίου 2012 59