PIGRUB (2021-2031 Bizkaiko Hondakinak Kudeatzeko Plan Integrala) onartzeari buruzko adierazpena

PIGRUB (2021-2031 Bizkaiko Hondakinak Kudeatzeko Plan Integrala) onartzeari buruzko adierazpena 2020. urtearen amaieran, PIGRUB (Bizkaiko hiri-hondakinak kudeatzeko plan integrala) berria onartu beharko da, 10 urterako. Gaur egungo 2006ko Plana 2016an amaitu zen, eta oraindik indarrean jarraitzen du, egindako luzapenagatik.

PIGRUBek hiri-hondakinen kudeaketa arautzen du Bizkaiko lurralde osoan, eta, beraz, haren edukia, proposamenak eta jarraitu beharreko estrategia oso garrantzitsuak dira gizarte osoarentzat. Ezinbestekoa izango da PIGRUB berria Estatuko eta Europako indarreko legeriarekin bat datozen araudiekin egitea eta gaur egun dauden teknologia berrietara egokitzea.

Ekimen hau sinatzen dugunok gogoan izan nahi ditugu Zaldibarko hondakindegiaren erorketa izugarrian hildako bi langileak. Hondamendi horrek argi eta garbi indartzen du hondakin horien kudeaketaren norabidea aldatzeko beharra.

Ekimen honen bultzatzaile gisa, dei egiten diogu Bizkaiko gizarteari Zero hondakinezko gizarte baterantz joateko, eta Bizkaiko Foru Aldundiari eskatzen diogu ziklo materialak ixteko filosofiarekin bat datorren PIGRUB berria egiteko, Ekonomia Zirkularra izenekoa.

Europan zein Euskal Autonomia Erkidegoan onartutako Klima-larrialdiko adierazpenek trantsizio ekologiko eta energetiko egokia gauzatzea proposatzen dute. Hondakinen kudeaketaren erreforma premiazkoa da, gaur egun berotegi-efektuko gasen iturri nagusietako bat baita, bai eta ekonomia zirkularreko politikak aplikatzea ere. Ildo horretan, Hondakinen Kudeaketari buruzko 2018/851/EE Zuzentarauak ezartzen du kudeaketa hori hobetu eta materialen kudeaketa jasangarri bihurtu behar dela, produktuen bizi-ziklo osoa barne hartuz, zikloa ixtean baliabideak babestu ahal izateko, berotegi-efektuko gasen isuriak murriztuz eta saihestuz. Horretan datza Ekonomia Zirkularra.

Horregatik guztiagatik, EBk Ekonomia Zirkularra bultzatzeko Ekintza Plan bat jarri zuen martxan 2015ean, eta, besteak beste, 2030ean % 65eko udal-hondakinen birziklatze-tasa lortzea eskatu zuen (indarrean dagoen helburua % 50ekoa da 2020 baino lehen). "Ekonomia zirkularraren paketea" Europako Parlamentuak 2018ko maiatzetik 2019ko ekainera bitartean onartutako 5 zuzentarauk osatzen dute, eta estatuko eta eskualdeetako gobernuei eskatzen diete zuzentarau horiek lehenbailehen transposatzeko.

Filosofia hori aurrera doa Europan, berrerabiltzeari eta birziklatzeari lotutako aberastasuna sortuta; Bizkaian, berriz, agortuta dago hondakinak tratatzeko egungo sistema. Zaldibarko zabortegia erortzeaz gain (kudeaketa pribatua eta kontrol publiko eskasa, ingurumenhondamendia eta pertsonen osasunerako eta bizitzarako arriskuak), azken hamarkadetako kudeaketa errausketan eta hondakinen isurketan oinarritu delako ere agerian utzi du. Gure lurraldeko hiri-hondakinen kudeaketaren bizkarrezurra Zabalgarbi izan da. Duela 30 urte asmatutako erraustegia da, eta modu erabakigarrian baldintzatu du Bizkaiko hondakinen tratamendua.

.- 2019an Zabalgarbik 217.000 tona hondakin erraustu zituen; horietatik 150.000 tona inguru nahastuta, inolako aurretratamendurik gabe erraustuta. .- nahastutako 15.000 tona hondakin zabortegira joan ziren zuzenean, aurre-tratamendurik gabe. .- 87.000 tona hiri-hondakinek zabortegietan amaitu zuten, TMBk prozesatutako hondakinetatik eratorritako 45.000 tona erregai barne, balorizatu egin behar zirenak. .- Bestalde, Bizkaian, 13.000 tona biohondakin baino gutxiago bildu ziren bereizita; eta gutxienez beste 65.000 tona biohondakin jasotzeari utzi zitzaion bereizita, konposta egon zitekeenak.

Horregatik guztiagatik, 2019an Bizkaiko Lurralde Historikoak ez zuen % 50eko birziklatzetasa lortu, Europako araudiak 2020rako eskatzen duen helburua, alegia. Kopuru hori ezagutzeko, Foru Aldundiak berak egindako kalkuluetatik deskontatu besterik ez da egin behar, hala nola Eraikuntzako eta eraispeneko Hondakinak (EEH), ez baitira hiri-hondakin bat, eta beste partida batzuk, "Bereizita" jasota, birziklatu gabe isuri edo errausten baitira.

Kalkulatzen dugu Bizkaiko birziklatze-ehunekoa, datuak ditugun azken urterako (2019-2011), ez dela % 42 baino handiagoa izan.

Egoera horren aurrean, begi-bistako ondorioa da 2020an hondakinak kudeatzeko edozein sistemak hondakinak bereizita biltzea izan behar duela ardatz, biohondakinaren bilketa bereizia bereziki azpimarratuz, bai eta gainerako zatiak murriztea, berrerabiltzea eta birziklatzea ere.

Ezin dugu inertzia zaharrei eusten jarraitu, are gehiago egungo sistema ekonomikoaren eta baliabideen kudeaketa pribatuaren ahultasuna agerian utzi duen testuinguru batean. PIGRUB berria egiteak bira emateko eta beste eredu desberdin baterantz igarotzeko estrategiak garatzeko aukera ematen digu, bizitzaren eta planetaren zaintza erdigunean jarriko duena eta kutsatu gabe enplegua eta aberastasuna sortzea ahalbidetuko duena.

Unea da ekonomia zirkular baterantz aurrera egiteko eta baliabide naturalen erabilera eta berotegi-efektuko gasen emisioa errotik murrizteko, planetaren mugak errespetatuz.

Horixe da defendatzen ditugun gizarte iraunkor, zuzen eta ekitatiboen oinarria. Norabide horretan aurrera egiteko, ezinbestekoa da sare komunitarioak sortzea eta elkarrekin lan egitea. Horregatik, sinatzaileok eta taldeok Zero hondakinaren aldeko eremu komun bat sortzea bultzatzen dugu.

Bizkaiko hondakinak kudeatzeko plan berri baterako proposamenak Hona hemen Estatuko eta Europako araudietako Ingurumen eta Osasun betebeharrak betetzeko ezinbesteko elementu batzuk: 1.- PIGRUB berriak herritarren gardentasuna eta parte-hartze demokratikoa izan behar ditu helburuen artean, erabakiak hartzerakoan entzun dakion. Talde politikoek proposatutako adituen testigantzazko esku-hartzetik harago.

2.- PIGRUB berriak Estatuan eta Europan indarrean dagoen araudia hartu behar du oinarritzat, eta Zero hondakinerantz eta benetako ekonomia zirkularrerantz joateko teknika erabilgarri onenei (Teo) lehentasuna eman behar die.

Plan berri honen oinarrizko printzipioak hondakinen sorrera prebenitzea eta minimizatzea izan behar dira, eta, horretarako, honako oinarrizko proposamen hauek onartu behar dira: • Berrerabilgarriak, birziklagarriak edo konpongarriak ez diren produktuak fabrikatzea zailduko – Eta are eragotziko – Duten neurriak proposatzea, programatutako zaharkitzea berariaz debekatuz eta, horretarako, produktu guztietarako diseinu zirkularreko betekizunak definituz. Era berean, Planak bitartekoak jarri behar ditu erabilera bakarreko plastikoak eta produktuak erabiltzeari uzteko. Eta hori guztia lortzeko, denbora-helburu zehatz eta lotesleak ezarri behar ditu, materialak murrizteko, berrerabiltzeko, birziklatzeko eta garbi ekoizteko. Era berean, ekoizlearen erantzukizuna zabaltzea eta legeak egitea proposatzen dugu, Europako zuzentarau berriek ezartzen dutenaren ildotik.

• Materia organiko guztiaren (gordina, kozinatua, haragia eta arraina) nahitaezko gaikako bilketa, sistemarik eraginkorrenen bidez, biohondakinaren gaikako bilketaren denborahelburuak ezarriz eta hura isurtzea berariaz debekatuz.

• Zerga-araudi bat, pizgarri ekonomiko eraginkorrak ezarriko dituena hondakinak aurrezteko estrategiak garatzeko – Hala nola, sortzeagatiko tasa (kutsatzen duenak ordaintzen du) –, ontzien murrizketa indartzeko karga progresiboak, plastiko berrerabilezinei ezarritako zergak, eta isurketa- eta errausketa-tasak, besteak beste.

• Sorkuntzaren eta tratamenduaren arteko hurbiltasuna bermatzea, zatiki nagusien tratamendu deszentralizatuen alde eginez, autosufizientzia eta sinpletasun teknikoarekin, gerta daitezkeen aldaketen aurrean malguak eta herritarren parte-hartzeari irekiak. Ildo horretan, gure

lurraldean ekoizten den materia organikoa aprobetxatzeko beharrezkoak diren konpostatzeko eskualdeko planta berriak eraiki behar dira.

• Plan berri horretan, ontzi espezifikoak berrerabiltzeko Gordailu eta Itzulera Sistema (SDDR) baten alde egitea, berrerabiltzeko helburu kuantitatiboak ezarriz.

• Bilketa bereizia saltokietan orokortzea eta Bizkaia osoan nahitaez ezartzea.

• Bizkaiko hondakinen errausketa eta baterako errausketa ezabatzeko plangintza egitea.

Hondakinen prebentzioko eta ekonomia zirkularreko jarduerak sustatzeko, Zabalgarbiko erraustegiaren ahalmena ezabatu behar da pixkanaka, eta horrek gaikako bilketa hobetzea ekarriko luke, bai eta sorkuntza elektrikoaren pixkanakako deskarbonizazioan aurrera egitea ere.

• Bilketa bereiziaren antolaketa hobetzea, auzo bakoitzean puntu berde bat sortuz, gainerakoen zatikiko edukiontzien kopurua murriztuz.

• Hezkuntza-, informazio- eta sentsibilizazio-kanpainak egitea Bizkaian, minimizazioa eta bilketa bereiziak sustatzeko.

• Kontratazio publikoaren agirietan klausula sozialak, ingurumenekoak eta etikoak sartzea, bai eta hondakinen kudeaketarekin lotutako zerbitzuak esleitzeko klausula sozialak ere, hirugarren sektoreko enpresak eta kooperatibak kontratatzeari lehentasuna emateko eta kontratazioa errazteko.

• Planaren emaitzak jakinarazteko sistema fidagarri eta gardena sartzea, Europako Batzordearen zuzentarauetan proposatutako neurketa-tresnekin bat datorrena.

• Europako politiken ildotik, finantzaketa eta laguntza publikoak hondakinen hierarkiarekin bat datozen tratamendu-aukeretara bideratzen direla zaintzea, eta lehentasuna ematea hondakinak prebenitzeari, berrerabiltzeari, bereizita biltzeari eta birziklatzeari.

Bilbo, 2020ko urriaren 28a.