BTG in Business Najaar 2023

NAJAAR 2023

IN BUSINESS WWW.BTG.ORG

Digitale transformatie vraagt óók om duurzame digitalisering Victor Viveen (Wageningen University & Research): “Steeds meer behoefte aan samenwerking”

BUILDING BRIDGES TO A SUSTAINABLE SOCIETY

UITGAVE VAN DE BRANCHEVERENIGING VOOR IT & COMMUNICATIETECHNOLOGIE

Voorwoord

‘BUILDING BRIDGES TO A SUSTAINABLE SOCIETY’ Dit is hét jaarthema van BTG Vereniging in 2024 met volle focus op duurzame digitalisering.

Het roer moet om, dat is duidelijk. En dat Nederland op het punt van duurzaam digitaal een meer leidende rol moet innemen, is ook aan de orde.

Duurzame digitalisering is het komend jaar dan ook een van de hoofdthema’s binnen BTG en wordt naast ‘New Networks & Climate chance’ verankerd binnen een van onze BTG Expertgroepen. ‘Embedding Green ICT Maturity in Organisations’ leert Albert Hankel van SURF ons. Hankel is ook van mening dat dit een van de grootste uitdagingen is van de 21ste eeuw. Daar

zijn we het als BTG helemaal mee eens. We zijn allemaal connected en je kunt stellen dat ICT zich overal bevindt.

Dat ICT impact heeft op onze leefomgeving, is ook evident. Er zijn tal van onderzoeken die aangeven dat deze stelling klopt. Daarom zullen we in gezamenlijkheid ons gedrag moeten gaan aanpassen, zowel op het persoonlijke vlak als in organisaties, maar ook als maatschappij. Op dit vraagstuk van “duurzame digitalisering’ gaan we als BTG Vereniging, accuraat inspelen. We zijn daarvoor al betrokken bij een aantal samenwerkingsverbanden. Maar de focus voor 2024 houdt voor ons ook in, dat we verder gaan kijken, zowel nationaal als internationaal, waar we kunnen aansluiten bij al bestaande initiatieven.

We zijn al erg actief met bijvoorbeeld de bestaande participatie van BTG in de Nationale Coalitie Duurzame Digitalisering, het werken in de Tech Denk tank, waarin acht grote branches zijn vertegenwoordigd, en onze eigen Expertgroep ‘Duurzame Digitalisering’. Deze laatste zal de komende weken verder vorm en gestalte gaan krijgen. BTG participeert zoals gezegd met tal van partijen, waaronder ook andere brancheorganisaties, in de Nationale Coalitie Duurzame Digitalisering. In het onlangs gehouden Jaarcongres van ECP, het Platform voor de InformatieSamenleving, is het thema ‘duurzame digitalisering‘ ook ruimschoots aan de orde gekomen. Het gaat er vooral om dat we ons samen inzetten om de milieu-impact van en door digitalisering, terug te dringen. Dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid en die moeten we nemen! Echt samen, anders bereiken we geen impact.

Bekend is dat wij naast de Vereniging BTG voor IT & Communicatietechnologie, een dochter-organisatie hebben; BTG Services. Naast de bestaande diensten, waar ik verderop in deze editie van het BTG Magazine meer zal vertellen, gaan we ons in 2024 meer focussen op ‘Green IT/ICT’. Hierbij valt te denken aan producten en diensten die matchen binnen de Green ICT Strategy; ICT Services, ICT procurement, E-Waste policy en voorlichting op het vlak van Informatie Management & - Architectuur. Met daarbij in het achterhoofd Green ICT Supply Chain Management: wat heeft de gebruiker nodig? Immers, BTG en BTG Services brengen vraag en aanbod bij elkaar.

Dat doen we uiteraard in samenwerking met onze Solution Partners én door goed te luisteren naar wat bedrijven en organisaties nodig hebben op het vlak van ‘duurzame digitalisering’.

Als bestuur bedanken wij jullie hartelijk voor het in ons gestelde vertrouwen in 2023. En voor nu; samen op naar een succesvol 2024, waarin duurzame digitalisering centraal zal staan. Wordt vervolgd!

Petra Claessen Voorzitter BTG/Boardmember BTG Holding bv

IN BUSINESS

3

INHOUD

COLOFON

INHOUD

BTG & BTG Services BTG In Business is een uitgave van de Branchevereniging voor IT & Communicatietechnologie (BTG) en serviceorganistatie BTG Services.

De vereniging behartigt de belangen van leden inzake Telecommunicatie en ICT, biedt een netwerk voor uitwisseling van kennis en ervaring tussen leden en realiseert inkoopvoordeel via dochterorganisatie BTG Services.

Bestuur BTG Petra Claessen (voorzitter) Christian Visser (penningmeester) Madeleine Lamers (secretaris) Contactgegevens Pelmolenlaan 10 3447 GW Woerden Telefoon: 088-3532200 www.BTG.org Bladmanagement BTG Arianne Rutgers Productie en vormgeving Magenta Communicatie www.magentacommunicatie.nl Verspreiding BTG Magazine verschijnt in een oplage van 1.000 exemplaren. BTG-leden en bedrijfsvertegenwoordigers van de vereniging ontvangen het tijdschrift als onderdeel van hun lidmaatschap. Niet-leden kunnen het magazine op aanvraag ontvangen.

Niets uit deze uitgave mag in zijn geheel of gedeeltelijk worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder bronvermelding én uitdrukkelijke toestemming van de uitgever (BTG).

Hoewel deze uitgave op zorgvuldige wijze is samengesteld, zijn uitgever en auteurs niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden of onvolledigheden in deze uitgave. Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie. © 2023

18 3

6

10

Voorwoord

IN BUSINESS

Coverstory Victor Viveen

Petra Claessen

(Wageningen University &

BTG in het nieuws,

Research): “Steeds meer

activiteiten en events

behoefte aan

BTG 2024, “digitale

samenwerking”

transformatie vraagt óók

23

Column Peter Rake

om duurzame digitalisering”

24

Artificial Intelligence is er,

12

Innovatienieuws

16

BTG Services zet zich in voor ‘duurzaam digitaal’

en nu?

26

Vier jaar Do IoT Fieldlab geeft nieuwe inzichten in mogelijkheden 5G

PETRA CLAESSEN “DIGITALE TRANSFORMATIE EN DUURZAME DIGITALISERING ZIJN COMPLEMENTAIR AAN ELKAAR EN GAAN HAND IN HAND” LEES VERDER OP PAG. 10

4

18

INHOUD

VICTOR VIVEEN

“DIE TRIPLE HELIX TUSSEN EDUCATIE EN RESEARCH, BEDRIJFSLEVEN EN OVERHEID, DAT IS OOK EEN BRUG DIE BTG BOUWT” LEES VERDER OP PAG. 18

30

34

BTG prominent aanwezig

44

Implementatie NIS2 in 2024

op Smart City Expo World

zorgt nu al voor veel werk

Congress

aan de winkel

Eurofiber maakt digitale

50

connectiviteit CO2-neutraal

NL Tech Week toont Nederlandse Best Practices

53

Column Linda Frietman

54

Fun meets function

oplossingen rond energie

57

Column Frits Grotenhuis

voor de slimme stad

58

BTG Servicepagina

39

Column Esther Schoemaker

40

Civity bedenkt data

42

Nationaal debat Digitalisering

aan vooravond verkiezingen

24

26

30 IN BUSINESS

5

BTG IN HET NIEUWS

BTG Bestuur en Ledenraad publiceren Sociaal Jaarverslag Het bestuur van BTG en BTG Ledenraad hebben 2022 afgesloten met de publicatie van het Sociaal Jaarverslag. In dit verslag is een overzicht te vinden van de wijze waarop het verenigings-

beleid is uitgevoerd, de speerpunten van 2022 en de meest opvallende activiteiten. Het verslag is na te lezen op de website btg.org.

BTG Expertgroep AI organiseert succesvolle eerste masterclass

Hoe kun je AI inzetten in diensten voor je eigen organisatie? Dat onderwerp stond centraal tijdens de eerste masterclass over AI, georganiseerd door de BTG Expertgroep AI. De bijeenkomst vond plaats bij de Politie Delft. Naast presentaties over ontwikkelingen binnen AI was er ruimte voor een boeiend AI Project, dat door het Innovatie Team Den Haag van de Nationale Politie is gedefinieerd. Zie ook het artikel elders in dit nummer.

Civity wint Green Innovation Hub Contest 2023

Civity is deze zomer winnaar geworden van de Green Innovation Hub Contest 2023, waar verschillende start- en scale-ups hun innovatieve oplossing voor een duurzame en inclusieve leefomgeving presenteerden. De jury bestond uit UPAlmere!, Amsterdam Smart City, BTG, Future City Foundation, Floor Almere, Windesheim, Aeres, Provincie Flevoland, PRICE, Horizon en

VodafoneZiggo. Na een succesvolle pitch won de startup uit Amersfoort de Golden Award voor hun innovatieve oplossing: een smart city dataplatform voor de energietransitie. De Award omvat onder meer begeleiding om haar concept verder te ontwikkelen en kantoorruimte. Zie ook het artikel over Civity.

De stad van de toekomst in Minecraft

Met een spetterende kick-off door Justin Edwards, Director of Learning Programmes van Microsoft, zijn 200 studenten van Hogeschool Windesheim Flevoland in de Green Innovation Hub een dag bezig geweest met het in Minecraft bouwen van het nog te realiseren stadsdeel Pampus. Bijzonder, omdat Almere als tweede stad na London start met een Minecraft challenge voor de realisatie van een nieuwsbouwopgave. Het winnende studententeam van Windesheim kon haar concept presenteren in het Holland paviljoen tijdens het Smart City Expo World Congress in Barcelona.

Oproep gezamenlijke brancheorganisaties:

“De Toekomst is Digitaal”

Als aanloop naar de verkiezingen bundelden acht samenwerkende brancheorganisaties uit de digitale sector hun krachten om politieke partijen middels een gezamenlijk manifest een aantal adviezen aan te reiken. In zeven thema’s legt hun manifest uit hoe digitalisering kan bijdragen

6

IN BUSINESS

aan het oplossen van grote vraagstukken, en welke randvoorwaarden daarvoor belangrijk zijn.

Vanuit de overtuiging dat digitale vooruitgang een cruciale randvoorwaarde is voor Nederland in de komende decennia.

BTG IN HET NIEUWS

Jubileumboek over vier jaar Do IoT Fieldlab uitgereikt tijdens ‘5G Works’ Dit najaar organiseerden BTG en Do IoT Fieldlab het networking event ‘5G Works’. De bezoekers werden via presentaties, een infomarkt en live demo’s met ondernemers, wetenschappers en studenten bijgepraat over de tastbare resultaten met 5G-experimenten, die de afgelopen jaren in het Fieldlab zijn uitgevoerd. Een van de hoogte-

punten van de middag was de overhandiging van het jubileumboek ‘Celebrating 4 years of Do IoT Fieldlab’, met daarin een terugblik op vier jaar Do IoT Fieldlab en een vooruitblik naar de toekomst.

Meer over het DoIoT Fieldlab elders in deze BTG in Business.

Duurzame handleiding voor emissieloze werkplek Tijdens het ECP-jaarfestival is de handleiding ‘op weg naar een emissieloze online werkplek’ gepresenteerd, gepubliceerd door de Nationale Coalitie Duurzame Digitalisering.

Petra Claessen, Voorzitter van BTG – Branchevereniging voor IT en communicatietechnologie en Boardmember van BTG Holding nam de publicatie in ontvangst, uit handen van Karen van der Zanden van de Coalitie. Eerder tijdens deze dag, waarop ECP haar 25 jarig bestaan vierde, was Claessen panellid in de sessie over de emissieloze (online)thuiswerkplek.

Een van de gasten op deze bijzondere dag was Zijne Majesteit Koning Willem Alexander. In het bijzijn van Zijne Majesteit de Koning keken een keur aan sprekers terug op belangrijke, digitale ontwikkelingen van de afgelopen 25 jaar. En werd gekeken naar welke ontwikkelingen ons nog te wachten staan.

BTG prominent aanwezig op Smart City Expo in Barcelona Van 6 tot en met 9 november was BTG prominent aanwezig op het Smart City Expo World Congress in Barcelona, ’s werelds grootste en meest invloedrijke evenement voor steden en stedelijke innovatie. Zo maakte BTG deel uit van een

Nationaal debat ‘Nederland kiest: De toekomst is digitaal’

Een week voor de verkiezingen vond het eerste Nationale Debat over Digitalisering plaats bij Nieuwspoort. Verschillende (aspirant) Kamerleden gingen onder leiding van oud-Kamerlid Kees Verhoeven met elkaar in gesprek over het belang van digitalisering en de standpunten van verschillende partijen. Het debat werd georganiseerd door een consortium van organisaties die zich bezighouden met digitalisering, waaronder BTG. Lees het verslag van de bijeenkomst elders in dit nummer.

Ontwikkeling Nationaal Groeifonds project 6G Nederland van start Het Future Network Services consortium ontvangt voor de eerste fase 61 miljoen voor de ontwikkeling van de volgende generatie mobiele communicatienetwerken: 6G. In juni was het voorstel voorwaardelijk toegekend met 203 miljoen uit het Nationaal Groeifonds. Het consortium, bestaande uit tientallen telecombedrijven, technische universiteiten en kennisinstellingen, kan nu van start met als doel om tussen 2024-2030 een sterk Nederlands 6G-ecosysteem te ontwikkelen. De potentie van 6G is veelbelovend omdat het zo’n honderd keer sneller data kan versturen, vergeleken met 5G. De capaciteit van 6G kan daarnaast veel meer draadloze apparaten van internet voorzien. BTG is als kennispartner betrokken bij dit innovatieve project

consortium dat het Nederlandse paviljoen realiseerde. Het consortium is een samenwerking van BTG, DMI Ecosysteem, Future City Foundation, Green Innovation Hub, Trade and Innovate NL en RVO. Zie het artikel elders in dit nummer.

IN BUSINESS

7

NIS2: een pragmatisch eBook voor compliance Digitale systemen vormen in toenemende mate de ruggengraat van onze samenleving. Cruciale sectoren als gezondheidszorg, het bankwezen en nutsvoorzieningen kunnen niet meer zonder een veilige en goed werkende digitale infrastructuur. Dat maakt hen ook kwetsbaar voor kwaadwillenden die uit zijn op financieel gewin of ontwrichting van de maatschappij.

Dat vraagt om meer dan enkel maatregelen.

Het vraagt ook om wetgeving rondom securityvoorzieningen voor alle organisaties die een onmisbare rol spelen in de maatschappij.

De EU doet met NIS2 een hernieuwde poging om de lidstaten hierbij te helpen.

Scan de QR-code en lees alles over NIS2 in het eBook.

BTG IN HET NIEUWS

Agenda 2024 Barbara Kathmann meest Digibewuste Kamerlid Barbara Kathmann is uitgeroepen tot het Meest Digibewuste Kamerlid van 2023. Dat maakte juryvoorzitter Tineke Netelenbos bekend tijdens het 25e ECP Jaarfestival in Den Haag. Volgens de jury “heeft Kathmann zich al vanaf de start van de vaste Kamercommissie voor Digitale

Zaken laten zien als een betrokken en bevlogen lid, met veel kennis van zaken over tal van digitale thema’s.” Andere genomineerden waren Hawre Rahimi (VVD), Hind Dekker-Abdulaziz (D66) en Queeny Rajkowski (VVD).

Dit is een voorlopige planning.

Hou de website in de gaten voor het actuele overzicht van events en data!

25 januari Nieuwjaarsbijeenkomst Sociëteit De Witte Den Haag 26 februari – 29 februari Mobile World Congress (MWC)

Fira, Barcelona 8 maart Internationale vrouwendag, BTG

BTG blikt terug op geslaagde Masterclass NIS2 De door BTG georganiseerde masterclass over de nieuwe securityrichtlijn NIS2 op het hoofdkantoor van Huawei in Rijswijk was zeer geslaagd. De komst van deze Europese richtlijn heeft de nodige consequenties voor veel organisaties. Het panel van specialisten en industrie-

leiders ging dieper in op de gevolgen voor de groep bedrijven die ermee te maken krijgt. De boeiende en zeer informatieve bijeenkomst werd afgesloten met een rondleiding in het experience center van Huawei.

Women in Tech 6 juni BTG Business Event en uitreiking BTG Awards Grand Hotel Huis ter Duin te Noordwijk 5-7 november Smart City Expo World Congress

Fira, Barcelona

IN BUSINESS

9

OVER BTG

“DIGITALE TRANSFORMATIE VRAAGT ÓÓK OM DUURZAME DIGITALISERING” Nederland als koploper in de digitale transformatie; die rol moeten we gaan pakken op het gebied van digitale vernieuwing. Daarom is het zaak om per direct maatregelen te nemen, nu na de parlementsverkiezingen de formatie start en een nieuw kabinet gaat aantreden. BTG wil én kan daar als brancheorganisatie een actieve rol in spelen, stelt Petra Claessen, Voorzitter BTG en Boardmember BTG Holding bv.

10

IN BUSINESS

OVER BTG

Meer info rmatie?

Kijk op b tg.org of stuur een beric ht naar petraclae ssen@btg .org.

Als brancheorganisatie bundelen wij de belangen voor onze leden (onze Gebruikers) en vertegenwoordigen wij leveranciers (onze Solution Partners) en van organisaties als corporate bedrijven en overheden, op het gebied van ITen communicatietechnologie. Ook werkt BTG in de Tech Denk Tank nauw samen met een aantal brancheorganisaties uit de digitale sector.

BTG participeert in tal van andere samenwerkingsverbanden zoals de Nationale Coalitie AI in het Onderwijs en we nemen actief deel in de Nationale Coalitie Duurzame Digitalisering. Ook is BTG actief lid in de Stakeholderbijeenkomsten Cyber Resilience Act (CRA) en werken we nauw samen met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) op het vlak van Consultatierondes, zoals bij de diverse veilingen en met Rijksdienst Digitale Infrastructuur (RDI), waarmee we in dialoog zijn over tal van onderwerpen die de digitale transformatie raken.

Oplossing voor grote vraagstukken

Nederland doet het in de basis prima als het om digitalisering gaat. Deze positie behouden is een regelrechte uitdaging gebleken. In een snel veranderende wereld vraagt dit om adequaat handelen en een duidelijke visie.

BTG heeft, samen met acht brancheorganisaties, een manifest opgesteld. Hierin wordt uitgelegd hoe digitalisering kan bijdragen aan het oplossen van grote vraagstukken. Nieuwe technieken als kunstmatige intelligentie (AI), Edge computing, 5G en binnenkort 6G, dragen bij aan oplossingen op maatschappelijke vraagstukken. Om dit alles mogelijk te maken, moet de overheid onder meer aansluiting zoeken bij bedrijven, brancheorganisaties én consumenten. Op die manier wordt versnippering in de markt voorkomen, zodat er snel en doeltreffend beslissingen genomen kunnen worden. Iedereen in Nederland heeft immers te maken met digitalisering, is onze mening als BTG.

Snelheid geboden

Het is uitermate belangrijk dat er geen tijd verloren gaat aan discussies, vooral bij het maken van keuzes. Actie is nodig. Daarom pleit BTG ervoor om de post ‘digitalisering’ onder te brengen bij het hoogste orgaan binnen de overheid. In alle gevallen moeten we voorkomen dat er een rem

komt op de besluitvorming, omdat meerdere lagen tegelijk meepraten over een besluit.

In het manifest, aangeboden bij de regering voordat de verkiezingscampagnes van start gingen, kwam een zevental thema’s naar voren, te weten: 1.

2.

Een toekomstige economie is een gedigitaliseerde economie; Digitale technologie is een cruciaal onderdeel van de oplossing van huidige

vraagstukken; Verstevig de kabinetsregie over digitale zaken; 4. Zet in op effectieve invoering en uitvoering van nieuwe wet- en regelgeving; 5. Zet in op behoud van de kernstructuur- en waarde van het internet; 6. Verbeter de digitale kennis bij bestuurders en politici; 7. Verbeter digitale kennis in de breedte van de samenleving.

Deze zeven punten zijn essentieel om de toppositie van Nederland binnen Europa weer te heroveren als het gaat om digitale innovaties. Zo ontwikkelde de Europese Unie in de afgelopen jaren een reeks van nieuwe wet- en regelgevingen om het gebruik van digitale technologie te stimuleren. Als Nederland moeten we daarop sneller aansluiten. Er is niets mis met het hanteren van wetten in dit kader. Het gaat er uiteindelijk om dat we er samen voor zorgen dat we sneller kunnen schakelen en innovatie kunnen implementeren.

3.

Continuïteit cruciaal

Daarnaast is de continue bereikbaarheid op het beschikbare net een belangrijk aandachtspunt.

Politie, ziekenhuizen, bedrijven en particulieren moeten kunnen rekenen op continuïteit in bereikbaarheid. Er moet een goede én veilige toegang worden verleend tot het net. Dat vraagt om heldere en daadkrachtige beslissingen. De digitale infrastructuur van Nederland moet naar de mening van BTG meer worden gezien als een soort nutsvoorziening. En als dat zo is, laten we er dan samen naar handelen!

BTG doet dan ook een dringende oproep aan een volgend kabinet om stevig in te zetten op

digitalisering, digitale infrastructuur, innovatie en digitaal ondernemerschap. Het maatschappelijk middenveld moet betrokken worden bij de discussies over de digitale toekomst. En het kabinet moet zich vaker uitspreken tegen versnippering, aantasting van veiligheid en het mondiale karakter van het internet voor geopolitieke doelen. Verder is het zaak om digitale kennis te verbeteren, horizontaal én verticaal, binnen onze maatschappij. Digitale technologie is immers continu in beweging en dat moeten we zien bij te houden.

Digitaal en duurzaam

Digitale transformatie en duurzame digitalisering zijn complementair aan elkaar en gaan hand in hand. Zo is BTG actief betrokken bij de Nationale Coalitie Duurzame Digitalisering. Verder hebben we met het bestuur en onze ledenraad de keuze gemaakt om hiervoor een BTG Expertgroep op te richten; ‘Duurzame Digitalisering’. In deze expertgroep worden vraag en aanbod gebundeld en willen wij vanuit samenwerkingsverbanden de link leggen naar de overheid. Ons jaarthema voor 2024 sluit nauw aan bij de ontwikkelingen op het vlak van digitale transformatie. Met een focus op de bewustwording van duurzame digitalisering.

Daarbij gaan we nadrukkelijk de dialoog aan met onze achterban en samenwerkingspartners, vanuit de vraag; welke impact heeft deze ontwikkeling op ons klimaat? Met de oprichting van een Expertgroup ‘New Network & Climate Change’ sluiten we nauw aan bij nationale en internationale ontwikkelingen. Niet voor niets luidt ons Jaarthema voor 2024:

“BTG BUILDING BRIDGES TO A SUSTAINABLE SOCIETY.” Petra Claessen Voorzitter BTG/Boardmember BTG Holding BV

IN BUSINESS

11

.nl Europa’s meest betrouwbare messaging provider voor bedrijven; SMS, WhatsApp for Business & RCS www. spryng.nl | www.spryng.be | www.spryng.de | wwww.spryng.fr

INNOVATIENIEUWS

Nanorobots werken samen om 3D-objecten te bouwen Onderzoekers van de Universiteit Twente hebben een mijlpaal bereikt door twee microrobots succesvol samen te laten werken in het oppakken, verplaatsen en assembleren van objecten in 3D-omgevingen. Het overwinnen van de natuurlijke aantrekkingskracht tussen de magnetische robots was een uitdaging, maar door gebruik te maken van aangepaste controllers slaagden de onderzoekers erin de robots individueel te laten bewegen en hun interacties te regelen. De magnetische microrobots, elk slechts één millimeter groot, voerden met succes diverse taken uit, zoals het oppakken, verplaatsen en stapelen van kleine kubussen. Wat deze prestatie uniek maakte, was de 3D-omgeving waarin de robots werkten, waardoor ze niet alleen in horizontale richtingen, maar ook verticaal opereerden. De doorbraak opent de weg voor baanbrekende biomedische toepassingen, zoals het op afstand manipuleren van biomedische monsters zonder besmettingsrisico.

Met de luchttaxi verplaatsen op Olympische Spelen 2024

Energiezuinig alternatief voor Bluetooth

De Franse luchthavengroep ADP is van plan om tijdens de Olympische Spelen van 2024 in Parijs drie luchttaxi-routes te testen, waaronder één naar het centrum van de stad. Het afgelopen jaar voerden ADP, het Parijse openbaarvervoerbedrijf RATP, de regio Ile-de-France en de Duitse fabrikant Volocopter al succesvol testvluchten uit met de VoloCity. Tijdens de Olympische Spelen zijn drie routes gepland, met in totaal tussen de 2.000 en 2.500 vluchten. Belangrijke aspecten, zoals integratie in het luchtverkeer, milieueffecten en acceptatie door de lokale bevolking kunnen dan in de praktijk woden getest. Er zijn nog wel wat obstakels. De Franse milieuautoriteit vindt dat de VoloCity nog te veel stroom verbruikt en te veel geluid maakt voor gebruik in het stadscentrum.

Kun je energie zuiniger overdragen dan via Bluetooth? Het is onderzoekers van de Universiteit van Sussex gelukt om een energiezuiniger alternatief voor Bluetooth te ontwikkelen voor het overdragen van gegevens. Naast een efficiëntere manier om apparaten te verbinden, verbetert het ook de levensduur van de batterij. Daarnaast opent deze technologie tal van nieuwe slimmme mogelijkheden. Toegepast op draagbare apparaten zou het mogelijk zijn om deuren te ontgrendelen door aanraking of telefoonnummers uit te wisselen door handen te schudden.

In deze methodiek wordt gebruik gemaakt van elektrische in plaats van elektromagnetische golven. Dat is een meer energiezuinige manier om gegevens op korte afstand over te dragen. Dit met behoud van de hoge doorvoer die nodig is voor multimedia-toepassingen.

Nieuwe technologie verlicht de groei van IoT Alleen in het Verenigd Koninkrijk zijn naar schatting nu al vijfentwintig miljoen apparaten verbonden met mobiele netwerken.

Dit aantal zal naar verwachting stijgen tot dertig miljard in 2030.

Computerwetenschappers van de Universiteit van Leicester hebben een technologie ontwikkeld om de vraag op mobiele netwerken van meerdere gebruikers te beheren met behulp van terahertz-frequenties. In het licht van de groei van verbonden devices (IoT) kan deze oplossing niet alleen de snelheid en het energieverbruik voor gebruikers van mobiele apparaten verbeteren, maar ook de mogelijheden van de volgende generatie mobiele technologieën, zoals 6G, uitbreiden. De technologie is gedetailleerd beschreven in een nieuwe studie in IEEE Transactions on Communications.

IN BUSINESS

13

THE POWER TO CONNECT Flash garandeert veiligheid en efficiency in missie- en bedrijfskritische omstandigheden met de beste duurzame en toekomstbestendige technologische communicatie-oplossingen en diensten.

flash-connectivitygroup.com

+31 (0) 181 25 00 25

INNOVATIENIEUWS Google DeepMind wetenschappers bedenken oplossing voor effficientere zonnepanelen

Glasvezelnetwerken helpen met snel signaleren aardbevingen

Wetenschappers van Google Deepmind hebben met behulp van AI een technologie ontwikkeld die de efficiëntie van zonnepanelen aanzienlijk verbetert en de productiekosten drastisch verlaagt. De nieuwe technologie, gebaseerd op geavanceerde nanomaterialen, maakt gebruik van zonneenergie op een veel efficiëntere manier dan huidige methoden. Hierdoor kunnen zonnepanelen meer energie genereren, zelfs onder minder gunstige omstandigheden, zoals bewolkte dagen. Google streeft ernaar om de nieuwe technologie binnen enkele jaren op de markt te brengen.

Robots met botten, ligamenten en pezen uit de 3D-printer Onderzoekers van ETH Zürich en een Amerikaanse start-up hebben een nieuwe technologie ontwikkeld waardoor het nu mogelijk is om complexe en duurzame robots in één keer te 3D-printen met diverse hoogwaardige materialen. Deze technologie maakt het ook eenvoudig om zachte, elastische en rigide materialen te combineren en delicate structuren en onderdelen met gewenste holtes te creëren.

Geofysici van ETH Zurich hebben aangetoond dat elke golf van een aardbeving met een magnitude van 3.9 geregistreerd wordt in het ruisonderdrukkingssysteem van glasvezelnetwerken. Zo is het mogelijk om aardbevingen nauwkeurig te lokaliseren, de diepte te bepalen en de magnitude met grote nauwkeurigheid te meten Deze methode kan worden gebruikt om kosteneffectieve aardbeving- en tsunamiwaarschuwingssystemen op te zetten. Arme regio’s hebben vaak niet het geld voor het benodigde aantal sensoren, terwijl oceanen complexe systemen vereisen om minimale drukveranderingen op duizenden meters diepte betrouwbaar te meten en de datasignalen naar de oppervlakte te brengen. De vinding kan dus bijdragen aan betere tsunami- en aardbevingswaarschuwingen in minder ontwikkelde regio’s van de wereld.

Apparaat op zonne-energie combineert productie van schoon water en brandstof

Met behulp van deze nieuwe technologie is het de onderzoekers gelukt om voor het eerst een robotische hand te 3D-printen met botten, ligamenten en pezen, allemaal gemaakt van verschillende polymeren in één proces. De resultaten van deze technologische doorbraak zijn recent gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature.

Een apparaat op zonne-energie dat vervuild water of zeewater kan omzetten in zowel schone waterstof als gezuiverd water, waar ook ter wereld. Het is onderzoekers aan de Universiteit van Cambridge gelukt dit multifunctionele apparaat te ontwikkelen. Het innovatieve systeem, geïnspireerd op fotosynthese, werkt zonder externe energie en kan elke open waterbron benutten.

In tegenstelling tot eerdere ‘kunstmatige bladeren’, die groene waterstof produceerden uit schone waterbronnen, is dit nieuwe apparaat in staat om gelijktijdig schoon drinkwater te produceren uit vervuilde of zoute waterbronnen. Tests toonden aan dat het apparaat effectief schoon water kon produceren uit sterk vervuild water, zeewater en zelfs de rivier de Cam in het centrum van Cambridge. De methode maakt gebruik van een speciale coating op een dun en sterk koolstofnet, waardoor waterstof wordt geproduceerd zonder verstoring door onzuiverheden in het water.

IN BUSINESS

15

OVER BTG SERVICES

BTG- Services

BTG SERVICES ZET ZICH IN VOOR ‘DUURZAAM DIGITAAL’ BTG is dé branchevereniging voor IT & Communicatietechnologie. Aan de ene kant kennen we Gebruikers van IT en Communicatietechnologie en aan de andere kant hebben we Solution Partners (Leveranciers) aan ons gekoppeld. Verder heeft BTG een dochterorganisatie; BTG Services. Deze levert op het vlak van Telecom Expense Management (TEM) diensten aan grote organisaties zoals zorginstellingen, maar ook aan overheden en tal van andere bedrijven. Naast onze TEM diensten en services, leveren we ook diensten op het vlak van SMS, hebben we een webshop en zijn we aan de slag met de ontwikkeling van Consultancy Support. BTG en BTG Services brengen dagelijks vraag en aanbod bij elkaar, waarbij de Vereniging ‘content driven’ is en BTG Services ‘service driven.’

16

IN BUSINESS

Binnen onze BTG Expertgroepen vinden inhoudelijke en technisch georiënteerde discussies plaats. De uitkomsten van die discussies leiden vaak tot inzichten op het vlak van nieuwe producten, diensten en services. In elke discussie die plaatsvindt, ook binnen BTG Services, worden bedrijfsleven, gebruikers én de overheid actief betrokken. Het is altijd belangrijk om te weten wat wel en niet kan en/of wat bij wet is geregeld.

Volop kansen

Met BTG Services willen we nóg actiever inspelen op producten en diensten die een essentiële rol spelen in digitale duurzaamheid en een belangrijke bijdrage leveren aan onze samenleving. We zien interessante mogelijkheden op het gebied van Green ICT. Om deze stappen doelgericht te zetten, moeten we ons ook aan de verenigingskant verdiepen in zaken als hoe de organisatie denkt over Green ICT Strategy en hoeveel controle de ICT-afdeling heeft over alle ICT-services in de organisatie. Op deze manier kunnen we effectieve ondersteuning bieden.

OVER BTG SERVICES

Kijk voo informar meer tie www.b tgservicop es.nl

Een cruciaal aspect van onze ‘climate chance policy’ is het gebruik van een E-Waste beleid in organisaties om ICT-apparatuur te hergebruiken of te recyclen. Hoe gaan we dit aanpakken? Er moet een verandering in mindset plaatsvinden, niet alleen van bovenaf in organisaties, maar ook met bewustwording op alle niveaus.

Meer samenwerking

Naast het feit dat bewustwording binnen organisaties nodig is om gezamenlijk duurzamer te werken op het gebied van ICT, is het ook van belang om samen te werken met partijen buiten je eigen organisatie. Hoe mooi zou het zijn als we gezamenlijk bouwen aan een Green ICT Supply Chain? Hierbij zouden de ICT-afdelingen niet alleen rekening moeten houden met de milieueffecten van leveranciers tot eindgebruikers, maar ook moeten stilstaan bij aspecten zoals de netwerkarchitectuur, hardware capaciteit, data lifecycle management en meer.

Een ander punt waar BTG Services aandacht aan kan besteden, is Software & ICT Services.

Veel bedrijven worstelen hiermee, en ze hoeven dit niet allemaal zelf te ontwikkelen. We hebben betrouwbare partners die professionele producten en diensten leveren.

Tot slot willen we benadrukken dat BTG Services vanaf de start nauw samenwerkt met de MNO’s.

Zij leveren de diensten, en wij zorgen ervoor dat deze goed verankerd zijn bij onze klanten. De MNO’s zijn ook betrokken bij ontwikkelingen binnen BTG en BTG Services, en omgekeerd zijn wij ook betrokken bij innovaties bij de MNO’s.

Op deze manier is de samenwerking volledig en tonen we aan dat we continu inspelen op nieuwe ontwikkelingen in de markt.

Om onze ambities te kunnen realiseren, beschikt BTG Services en ook de Vereniging over een stevig en deskundig team, onder leiding van Jeroen Hofsté, Directeur Finance, Control & Operations voor de beide organisaties. Vanaf januari 2024 wordt dit team versterkt met een nieuwe directeur BTG & BTG Services die zijn opwachting gaat maken tijdens het BTG Event op 13 december.

Op deze wijze zijn BTG Vereniging én BTG Services onlosmakelijk aan elkaar verbonden! Daar waar de inhoudelijke discussie de toepassing en doorvertaling ‘raakt’ naar producten en diensten, passend binnen de actualiteit van dit moment en binnen het frame van ‘duurzame digitalisering’, vindt de discussie plaats binnen de Vereniging.

Zodra er sprake kan zijn van nieuwe producten en diensten, vraag gestuurd vanuit de behoefte van onze leden en achterban, vindt de uitrol ervan plaats via BTG Services. Vandaar ook ons gezamenlijk jaarthema 2024;

‘BTG & BTG Services Building Bridges to a sustainable Society’ Petra Claessen, Voorzitter BTG/ Boardmember BTG Holding bv

IN BUSINESS

17

COVERSTORY

Victor Viveen (Wageningen University & Research)

“ER KOMT STEEDS MEER BEHOEFTE AAN SAMENWERKING” 18

IN BUSINESS

COVERSTORY

Wageningen University & Research (WUR) is als universiteit internationaal koploper als het gaat om onderwijs en onderzoek in het domein van gezonde voeding en leefomgeving. Welke rol speelt digitalisering binnen de universiteit, hoe gaat zij bijvoorbeeld om met het gebruik van AI? We vragen het Victor Viveen, Directeur FB-IT bij Wageningen University & Research.

Geen onbekende binnen de BTG, zo was hij eerder actief als bestuurslid en is hij momenteel voorzitter van de Ledenraad.

Victor had een lange staat van dienst binnen de Nationale Politie, voordat hij ruim twee jaar geleden de overstap maakte naar WUR. “Ik heb een blauw hart en keer er mogelijk ooit nog eens terug maar was ook toe aan een andere organisatie. De rol van een organisatie met complexe IT en een maatschappelijk doel, dat is waar mijn hart ligt. Dit geldt voor universiteiten in het algemeen, maar voor Wageningen in het bijzonder. WUR heeft een prachtige missie: ‘To explore the potential of nature to improve the quality of life’. De doelstelling hier is om impact te maken in de maatschappelijke thema’s rond gezonde voeding voor iedereen, biodiversiteit en klimaataanpak door een balans van de maatschappij in onze natuur. Daarbij zijn we hier een heel goede opleider én doen we kwalitatief goed en relevant onderzoek. En vooral dat maatschappelijke doel motiveert mij enorm, omdat deze thema’s niet alleen voor mij en voor jou maar ook voor onze kinderen en toekomstige generaties vragen om veranderingen. “

om alles digitaal te maken, maar om te kijken hoe je digitale mogelijkheden toepast om onze missie te bereiken. Dus om te kijken wat ze betekenen voor je organisatie en om te onderzoeken welke kansen en bedreigingen daarin liggen. En dat zit eigenlijk in de as van de skills van de mensen. Jij doet je werk nu anders dan vijf jaar geleden, heb je daarin bewust keuzes kunnen maken in de mogelijkheden die technologie je bood?

Heeft het je geholpen?”

De voordelen van technologie

Bij de politie heeft de technologie enorm geholpen in mobiel werken, aldus Victor. “De politie werkte altijd al mobiel, want vaak op straat. Maar door de technische mogelijkheden konden ze daar ineens veel meer. Veel mogelijkheden dus en je bent verplicht daar iets mee te doen. Maar het geeft ook veel nieuwe vraagstukken op het gebied van techniek, veiligheid, opleiding maar ook rolverdeling in je organisatie. Dat zie je ook bij universiteiten, door de coronaperiode is er een versnelling gekomen in het digitaal kunnen lesgeven. Vanuit de techniek was het een uitdaging om dat in korte tijd te realiseren, maar de echte vraagstukken zijn aan de organisatie om optimaal gebruik te maken van wat de technologie biedt. En dat is niet alles digitaal. Ditzelfde geldt voor AI toepassingen. Mogelijke efficiencywinst in onderzoek, onderwijs en bedrijfsvoering, maar hoe ga je daar dan weer mee om? Voor ons als IT-organisatie extra uitdagend: Wat zijn de juiste producten? Welke afspraken maak je? Wat betekent het voor je infrastructuur en voor je licenties? Kortom, het geeft heel veel vraagstukken en dan moet je dus begrijpen wat er op je afkomt. Niet alleen voor de korte termijn, maar ook op langere termijn. Dat maakt het

Met IT het verschil maken

Daarbij wil hij ook met zijn IT-organisatie als onderdeel van dat proces het verschil maken. “Wat ik het mooie vond bij de politie is dat wij voor elkaar hebben gekregen dat de IT van de facilitaire kant verschoven is naar het primaire proces. Er zitten in de korpsleiding een CIO en een hoofd innovatie. Men is zich er van bewust dat, wat er ook maatschappelijk speelt, IT altijd een belangrijke rol speelt. Aan de kant van het probleem (vervuiling, criminaliteit) als in de oplossing (opsporing, handhaving) Kortom, alles heeft wel een digitale context. Een groot deel van het onderwijs hier is natuurlijk digitaal, maar gaat ook over digitale skills. De onderzoeken die je doet naar bijvoorbeeld een plant gebeuren niet meer alleen met groene vingers, maar tegenwoordig ook in vrijwel alle gevallen met technologische vingers.”

Digitalisering samenleving

“Het mooie van ons vakgebied, en de sector waar BTG ook actief in is, is dat wij zitten bij de bron van grote maatschappelijke veranderingen. En die digitalisering, dat is waar we als samenleving mee te maken hebben, met kansen en bedreigingen. Of je het leuk vindt of niet. Ons doel hier vanuit IT is niet

IN BUSINESS

19

COVERSTORY

vak leuk. Bij de politie was er natuurlijk een heel snel veranderende omgeving en dat zie ik bij WUR ook.”

Rol van IT-organisatie

“Als IT-organisatie ben je primair verantwoordelijk voor de continuïteit en daarnaast voor een groot deel van de veiligheid van je organisatie”, aldus Victor. “Je kunt continuïteit nooit garanderen zonder in te spelen op alle veranderingen die nu gaande zijn. Dan loop je achter de feiten aan. En in die veranderingen ben je niet alleen een productieve dienstverlener, maar zit je ook vaak aan tafel, omdat je kennis en kunde hebt. En dan verschuift je rol dus eigenlijk van dienstverlener naar partner.

Om die reden heb ik tegen elke medewerker hier gezegd; je moet van minstens drie andere instellingen weten hoe hun vakgebied wordt uitgevoerd. Welke technologie gebruiken ze, welke ontwikkelingen zien ze en wat voor diensten leveren ze? En daarnaast heb ik aangegeven dat hun doel moest zijn om minstens twee keer zo zichtbaar te zijn vanuit hun eigen vakgebied. Dat klinkt wat kort door de bocht en heeft nuance nodig, maar het geeft wel aan welke richting we kiezen.”

Verandering noodzakelijk

De gehele universiteit draait op IT, veiligheid en continuïteit is dus de essentiële basis. Maar dat is niet genoeg in deze snel veranderende tijd. Als je niet die stap naar voren zet, weet je niet wat er verder gebeurt. Zowel buiten als binnen WUR. Dan ben je te laat. En dat klinkt dan een beetje onheilspellend, maar als je het omdraait, is dat ook een sterke motivatie voor mensen. Net als bij de politie gaan mensen bij IT immers bij WUR werken, omdat ze de doelstelling van de universiteit een warm hart toedragen.”

20

IN BUSINESS

“Bij WUR zijn we bezig met een nieuw strategisch plan, onze visie en de uitwerking van de missie waarover ik net vertelde.

Ook vanuit onze nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur, die regelmatig in de media zichtbaar is om aandacht te vragen voor keuzes die we gezamenlijk moeten maken. Wat betreft het inspelen op de digitale transformatie hebben we best nog wat te doen, maar die uitdaging gaan wij graag aan.”

Samenwerken

Die digitale transformatie gaat natuurlijk vooral over veranderingen binnen onderzoek en onderwijs in de komende jaren, vervolgt Victor. “Dan leg ik de link naar BTG. Die doelstelling die ik formuleerde voor mijn medewerkers, die heb ik zelf ook.

Ik moet ook weten hoe andere instellingen het doen, welke ontwikkelingen er zijn. Zo ben ik onlangs bij de BTG-bijeenkomsten geweest over NIS2 en AI. Is dit ook van toepassing op ons en wat betekent dat? Het gaat er echter niet alleen om dat je kennis vergaart. De complexiteit van IT, vanuit bijvoorbeeld security, wetgeving, grote investeringen maakt het nodig dat je samenwerking zoekt buiten je eigen organisatie”, benadrukt Victor.

“Samenwerking moet georganiseerd worden en daar sla ik de brug naar BTG, die ons daarbij op landelijk niveau kan helpen.

Die kan als branchevereniging een cruciale rol spelen om de kennis en kunde die in de markt aanwezig is neutraal te organiseren. Ook de overheid heeft hulp nodig om vanuit een visie op deze digitale tijd met nieuwe technologie een visie te ontwikkelen en te adviseren rond goede wet- en regelgeving.

En vervolgens organisaties te helpen om die wet- en regelgeving op de juiste manier toe te passen. Ik denk dat de rol van brancheorganisaties in het algemeen opschuift van informeren

COVERSTORY

naar het bieden van hapklare brokken op praktische thema’s.

Ik wil geen algemene informatie over AI of NIS2, ik wil weten waar je dan als organisatie aan moet denken en wat je kunt doen.”

Focus leggen

Belangrijke thema’s van dit moment zijn volgens Victor de drie S’en; Sustainability, Security en Soevereiniteit. “Dat zijn drie randvoorwaarden voor je dienstverlening waar je een positie in moet nemen. Hoe duurzaam moet mijn voorziening zijn? Hoe veilig? Hoeveel tijd besteed ik eraan? Soevereiniteit gaat over je onafhankelijkheid. Bijvoorbeeld van leveranciers. Dit gaat over zelfstandigheid en continuïteit. Bij de universiteiten spreken we dan over publieke waarden, dat is voor kennisinstituten als universiteiten natuurlijk heel belangrijk. Je ambitie in die 3 S’en bepalen ook je keuzes, hoeveel tijd je er aan besteed en hoeveel geld.

Die afwegingen in de drie S’en komen bovenop ontwikkelingen in de markt en technologie. Denk aan het voorbeeld digitale assistenten op basis van AI, zoals Microsoft Copilot.

Hoe gebruik je zoiets veilig? Wat is het energieverbruik? En hoe soeverein ben ik nog op het moment dat ik zo’n soort product gebruik bij verschillende disciplines zoals software ontwikkeling, in mijn office omgeving of in een inkooptraject?

Die ontwikkelingen gaan zo snel, Microsoft Copilot bijvoorbeeld bestond een paar maanden geleden nog helemaal niet. Er is nog weinig nagedacht over regels voor gebruik, maar ook over kosten. Winst in productie is zichtbaar maar dat betekent ook dat je mogelijk met een kleine start nu in de toekomst niet meer terug kan. Kortom, eigenlijk elke keer als je nieuwe technologie inzet, waar AI het meest duidelijke voorbeeld van is, spelen die drie S’en.”

Duurzaamheid

Duurzaamheid is ook binnen de IT sector een steeds groter onderwerp. “Natuurlijk is het belangrijk dat onze eigen IT in Wageningen zo duurzaam mogelijk is”, stelt Victor. “Je kijkt dan naar energieverbruik en circulariteit van de hele IT-omgeving.

Maar veel belangrijker is dat al de technologie die we inzetten als Wageningen, op een duurzame manier gebruikt wordt en bijdraagt aan de maatschappelijke vraagstukken die we samen willen oplossen.

Deze digitale tijd vraagt om samenwerkingsverbanden. Het is alleen lastig dat alles met elkaar te maken heeft. Nieuwe technologie, regelgeving, je eigen ambitie en dat alles in dienst

van de bredere visie van WUR. Misschien wel het meest belangrijke daarin zijn de vaardigheden van medewerkers zelf. Voor ons als IT-organisatie is iedere medewerker de brug naar een nieuwe technologie en verbinding naar de thema’s waar WUR aan werkt. Het is zo veel dat ik het nooit allemaal kan begrijpen en vertalen, maar wij gezamenlijk wel. Maar ook alleen maar als je weer verder kijkt dan je eigen organisatie. Daar heb je platformen voor nodig en daar zul je meer gebruik van moeten maken. Dat is de brug die ook ik hier in mij rol binnen WUR nodig heb. Ook op al die onderwerpen die maatschappelijk spelen rond IT en waar de overheid een belangrijke rol heeft, zoals digitale vaardigheden veiligheid en privacy en soevereiniteit en duurzaamheid.

Die triple helix tussen educatie en research, bedrijfsleven en overheid, dat is ook een brug die BTG bouwt. Wat ik als lid nog zou wensen, is nog iets meer concrete hulp op onderwerpen, bij voorkeur als hapklare brokken aangeboden. Kennis op die onderwerpen zit zeer breed en BTG kan daarbij een gidsfunctie voor mijn organisatie zijn en ik denk voor heel veel andere organisaties ook. BTG Building Bridges dus!”

Over Victor Viveen

Victor Viveen is ruim twee jaar directeur IT bij Wageningen University & Research.

Hij heeft Technische Bedrijfskunde aan de Universiteit van Twente gestudeerd. “Mijn eerste werkgevers waren divers, met onder andere ook Amerikaanse en Japanse bedrijven. Daarna heb ik vijftien jaar gewerkt bij de Nederlandse politie in heel veel rollen. Vanaf april 2015 heb ik daar de transitie geleid naar integraal dienstenmanagement en servicelijnen. Daarna de transitie naar scaled agile werken met multifunctionele teams. Bij de politie heb je het dan meteen over wel 100 teams.

Ook in Wageningen werken we op die manier. We hebben dat opgedeeld in vier domeinen. Ons eigen IT domein bevat de hele infrastructuur en alle diensten die iedereen gebruikt zoals de werkplekken en verbindingen en algemene toepassingen, inclusief de ondersteuning van alle gebruikers. Daarnaast werken onze medewerkers en teams in de domeinen onderzoek, onderwijs en bedrijfsvoering.

Daar zet een dean of reseach of dean of education de lijnen uit.

Als totale IT organisatie moeten we de kennis en kunde aan boord hebben om datgene wat nodig is te onderkennen en te realiseren en dat in een breed netwerk met leveranciers, waaronder Surf.

Buiten mijn werk vind ik het leuk om totaal andere dingen te doen. Zo help ik mensen die het moeilijk hebben, zoals vluchtelingen, met het opknappen van fietsen en help ik als vrijwilliger bij de diensten op zondag in het detentiecentrum.”

IN BUSINESS

21

Within the current transition, we all know the challenges we are facing and are well aware change is needed. But how do we actually contribute to this change?

We need to create an environment that is safe, sustainable, and can adapt to every need the future has. This goal is not achievable if we don’t do this all together. Based on that reasoning, we combined our intelligence eco-partners, and used each other’s high-quality technology and expertise. Every single individual works together towards the same purpose.

As a leading pole manufacturer VDL Mast Solutions made it part of their mission to take initiative and develop a solution that will contribute to the future of our cities and its livable environment.

The key to this mission is our Smartpole. Our Smartpole solution creates a unique opportunity to start the city of tomorrow, today.

A modern-day, multifunctional network -filled with data collection, 5G charging stations, security drones stations, emergency facilities, and everything we could need in the futureneeds an intelligent backbone that connects all. Our Smartpole solution can facilitate that multi-functional network by being able to host every different application in an intelligent way “Our Smartpole is the backbone of smartcities and thus the key to a sustainable, livable and future proof environment.”

COLUMN

Peter Rake

is programmamanager bij TNO. Hiervoor was hij programma manager van het project 5Groningen. In 2019 is hij verkozen tot ICT/Telecom manager van het jaar door BTG.

DE MAGIE VAN HET WERKEN AAN INNOVATIE Werken aan innovatie heeft iets magisch. De afgelopen jaren heb ik met veel creatieve en ondernemende mensen mogen samenwerken aan gave nieuwe producten en diensten die zij hadden bedacht en die wij in onze 5Groningen proeftuin konden testen met 5G. Dat leverde mooie, en vaak ook maatschappelijk relevante, innovaties op zoals een alarmknop voor de zorg, een slimme aardappel voor akkerbouwers en drones die veilig ingezet kunnen worden voor vervoer van pakketjes.

En nu geef ik bij TNO leiding aan het Future Networks Services (FNS) programma, waarin we Nederland op de kaart willen zetten met zelf ontwikkelde technologie voor 6G. Ik vind het enorm inspirerend om samen met een team van excellente professionals op deze manier de toekomst van telecom vorm te mogen geven. Maar ik vind dat hier ook een opdracht voor ons ligt. Want innovatie is geen doel op zich. Wij werken aan nieuwe technologie omdat die ons leven en onze maatschappij mooier en beter, maar ook duurzamer kan maken.

singen in mobiliteit, zorg en industrie (‘market demand’) gaan hand in hand. Of zoals een econoom het zou formuleren: vraag en aanbod worden in evenwicht gebracht.

Als lid van de ledenraad van BTG zie ik een vergelijkbaar ecosysteem. Aanbieders en gebruikers van telecom en ICT werken samen om optimaal gebruik te maken van de innovatieve kansen die de sector biedt aan de BV Nederland. Het gaat om bruggen bouwen en elkaar weten te vinden. Daar is BTG ijzersterk in. In alles wat we samen doen moet duurzaamheid centraal staan. Dat is geen vrijblijvende opgave meer. Willen we onze planeet leefbaar houden voor onze kinderen en kleinkinderen, dan is duurzaamheid een onmisbare randvoorwaarde.

Ik ben daarom bijzonder verheugd met het thema dat BTG in het nieuwe jaar als rode draad door haar plannen weeft: Building bridges to a sustainable society. Laten we hier in 2024 samen een succes van maken.

Duurzaamheid is een breed begrip met veel lading. Voor mij staat het voor vernieuwing die onze leefomgeving kan verbeteren, zonder roofbouw op grondstoffen en onomkeerbare belasting van het milieu. Duurzaam innoveren kan alleen als je daar samen de schouders onder zet. Het mooie van FNS is dat partijen uit allerlei sectoren, waaronder BTG, samen werken aan de duurzame ontwikkeling van de volgende generatie mobiele netwerken, inclusief nieuwe toepassingen die daar gebruik van gaan maken. En daar ligt ook meteen de kracht van dit consortium: ontwikkeling van nieuwe mobiele technologie (‘technology push’) en het gebruik ervan in allerlei toepas-

IN BUSINESS

23

ARTIFICIAL INTELLIGENCE

ARTIFICIAL INTELLIGENCE IS ER, EN NU?

Artificial Intelligence (AI) is voor organisaties steeds makkelijker bereikbaar. Met name doordat bijna alle grote software ontwikkelaars als Microsoft, Salesforce, Hubspot, IBM of Adobe AI een primair onderdeel maken van hun producten.

Daarmee komt het automatisch geïntegreerd in handen van veel mensen en organisaties. Daarnaast zijn er ook hele specifieke sector gerichte AI gebaseerde oplossingen. Daarin zien we ook de kracht van ontwikkelinstituten, universiteiten, kennis ecosystemen en startups. Ook binnen de BTG leeft AI volop. Dit artikel geeft een introductie tot AI, belicht de missie en visie van BTG met betrekking tot AI en introduceert de Expertgroep AI.

De ontwikkelingen van AI gaan nog altijd enorm hard. Maar dat we er steeds meer mee te maken gaan krijgen betekent niet dat de integratie in diensten en organisaties vanzelf zal gaan. Wat heb je daar nu voor nodig? Hoe kun je AI bewust effectief en verantwoord inzetten in jouw organisatie? Laten we beginnen bij het begin, wat is AI en waar komt het vandaan? Vanaf die gezamenlijke basis kunnen naar de praktische inzet gaan kijken.

Wat is AI nu precies?

AI is een verzamelnaam voor verschillende

24

IN BUSINESS

soorten modellen die taken uitvoeren die normaal gesproken menselijke intelligentie vereisen, zoals leren, plannen, redeneren, problemen oplossen en begrijpen van natuurlijke taal. Een veel besproken subcategorie van AI is Machine Learning. Machine Learning modellen zijn trainbaar door ze te voeden met data. Het model gaat hieruit patronen en relaties herkennen en bedenkt een set aan regels waarmee ze nieuwe data op dezelfde manier kunnen analyseren. Hierdoor is het mogelijk om beslissingen en voorspellingen te maken over nieuwe data, zonder dat een persoon expliciet moet program-

meren. Dit principe zie je bijvoorbeeld bij je gepersonaliseerde aanbevelingen op streaming platformen.

Deep Learning is vervolgens een subcategorie van Machine Learning Deze variant is geïnspireerd op het menselijk brein: meerdere lagen van algoritmes en neuronen vormen samen een neuraal netwerk. Dit soort netwerken worden getraind met grote hoeveelheden diverse en ongestructureerde data. Voorbeelden hiervan zijn beeld- en spraakherkenning.

Deze ontwikkelingen brengen nieuwe mogelijk-

ARTIFICIAL INTELLIGENCE

het gebied van AI al decennia achter ons liggen.

Rond de jaren 50 werden de eerste modellen geschreven die op basis van een set aan regels geautomatiseerd data konden analyseren. In de jaren tachtig werden de eerste machine learning modellen gemaakt die geautomatiseerd data konden classificeren. Bovendien was het mogelijk om deze modellen te trainen door ze te voeden met… meer data!

Eind 20e eeuw liet men zich inspireren door het menselijk brein en ontstonden de eerste kunstmatige neurale netwerken. In 2017 publiceerde Google over een nieuwe architectuur voor neurale netwerken genaamd Transformers. Deze is bijzonder geschikt voor het begrijpen van taal.

Het jaar daarna ontstonden de Large Language Models als GPT (OpenAI) en BERT (Google).

Later volgden onder andere LLaMA (Meta) en Claude (Antropic). Deze modellen stellen ons voor het eerst in staat om op een “menselijk” niveau met AI te communiceren. Ze vormen niet alleen taalmodellen op basis van statistiek maar lijken ook in staat kennis te produceren door hun enorme trainingsdata.

BTG en AI

heden en uitdagingen met zich mee, en het is essentieel dat organisaties zoals BTG hun leden voorbereiden op deze veranderingen.

Iets nieuws, of al decennia oud?

Artificial Intelligence heeft de laatste jaren een indrukwekkende ontwikkeling doorgemaakt.

De recente hoogtepunten zijn eind 2022 gestart met de lancering van ChatGPT. Deze dienst van OpenAI stelt ons voor het eerst in staat om op een ‘menselijk’ niveau met AI te communiceren. De bekendheid van AI Intelligence is het afgelopen jaar hierdoor flink gestegen. We vergeten weleens dat de eerste doorbraken op

Natuurlijk willen we allemaal weten hoe we AI kunnen inzetten in onze eigen organisaties. Of het nu om intern gebruik of integratie in onze diensten gaat, we horen continue over de enorme potentie die AI heeft om ons te helpen innoveren.

De BTG heeft als missie haar leden te voeden met de nieuwste ontwikkelingen en trends op het gebied van AI. Met gezondheidszorg, onderwijs en overheid als belangrijke focusgebieden, streeft BTG naar een goed geïnformeerde en toekomstbestendige gemeenschap.

BTG visualiseert een toekomst waarin AI integraal onderdeel is van de Nederlandse samenleving.

Het benadrukt echter het belang van een verantwoorde en ethische implementatie, waarbij menselijke waarden en behoeften centraal blijven staan. Het doel is om stapsgewijs naar een toekomst te gaan waarin AI een positieve impact heeft op de maatschappij.

De focus van BTG ligt op de sectoren waar AI aanzienlijke relevantie en impact heeft. In de gezondheidszorg worden AI-toepassingen ingezet voor personalisatie van zorg, verbeterde diagnose en prognose en preventieve zorg.

In het onderwijs faciliteert AI gepersonaliseerd leren, lerarenondersteuning en levenslang leren.

Voor de overheid draagt AI bij aan efficiënte dienstverlening, datagedreven besluitvorming en transparantie met ethische overwegingen.

AI expertisegroep

Om deze missie en visie te verwezenlijken heeft BTG de Expertgroep AI opgezet met als doel de leden goed voor te bereiden op het nieuwe tijdperk en ervoor te zorgen dat AI optimaal benut wordt binnen hun sectoren.

Als eerste stap werd dit najaar eerste AI Masterclass georganiseerd door BTG. Deze vond plaats op een unieke locatie, de oude politieschietbaan bij het Innovatieteam van Eenheid Den Haag in Delft. Charles Maas, Mark Jenniskens, en Nienke Bink van Strict van de BTG Expertgroep AI deelden hun kennis tijdens deze inspirerende masterclass over Artificial Intelligence. De bijeenkomst begon met een historisch overzicht en definitie van AI, gevolgd door de verkenning van AI, actuele ontwikkelingen, tools en toekomstperspectieven. De masterclass eindigde met een praktisch perspectief, waarin Charles als projectmanager bij de politie een toelichting gaf over de cruciale aspecten tijdens de uitvoering van AI-projecten. Deze sessie vormde de aftrap van een reeks evenementen om BTG-leden voor te bereiden op het tijdperk van AI.

Van kennis naar praktijk

Na deze succesvolle masterclass staat BTG klaar om de volgende stappen te zetten. We zullen de opgedane kennis omzetten in praktijkgerichte sessies, waarin we dieper ingaan op specifieke toepassingen van AI binnen de sectoren van BTG. Ons doel is om niet alleen te informeren, maar ook om concrete handvatten te bieden voor het effectief inzetten van AI binnen de organisaties van onze leden.

In de komende edities van dit BTGmagazine zullen we dieper ingaan op de implementaties van AI in de gezondheidszorg, het onderwijs en de overheid. We nodigen alle leden uit om actief deel te nemen aan deze verdiepingssessies en zo samen de weg te banen naar een geavanceerde, AI-geïntegreerde toekomst.

Als expertgroep kijken we vol enthousiasme uit naar de voortzetting van deze reis, waarin BTG-leden worden geleid naar een tijdperk waarin AI niet alleen een innovatie is, maar een essentieel instrument voor positieve verandering in de samenleving!

IN BUSINESS

25

CONNECTIVITEIT

VIER JAAR DO IOT FIELDLAB

geeft nieuwe inzichten in mogelijkheden 5G Het Do IoT Fieldlab van de TU Delft bestaat vier jaar. Dit is onlangs uitgebreid gevierd tijdens een speciaal ‘5G Works’ event. De bezoekers werden via presentaties, een infomarkt en live demo’s met ondernemers, wetenschappers en studenten bijgepraat over de tastbare resultaten met 5G-experimenten, die de afgelopen jaren in het Fieldlab zijn uitgevoerd. Een van de hoogtepunten van de middag was de overhandiging van het jubileumboek ‘Celebrating 4 years of Do IoT Fieldlab’, met daarin een terugblik op vier jaar Do IoT Fieldlab en een vooruitblik naar de toekomst. In dit artikel gaan we met de initiatiefnemers Fernando Kuipers en Lenneke de Voogd-Claessen dieper in op wat het Do IoT Fieldlab precies is, welke projecten hen zijn bijgebleven en wat hun plannen voor de komende jaren zijn.

26

IN BUSINESS

De afgelopen vier jaar zijn op het terrein in Delft eigen, private 5G-faciliteiten geïnstalleerd, die wetenschappers, ondernemers en overheidsorganisaties de mogelijkheid bieden om samen te experimenteren. Deze nieuwste generatie communicatietechnologie is zo nieuw en onbekend, dat verkenning in een levensechte fieldlab-setting waardevol is gebleken om toekomstige toepassingen voor te bereiden.

Fernando Kuipers, hoogleraar Internet Science aan de TU Delft, heeft deze wetenschappelijke samenwerking op het gebied van IoT geïnitieerd. Om deze kennis nuttig te maken voor de samenleving, stelde hij zich een fieldlab voor, waar wetenschappelijk onderzoek, diepgaande expertise en praktische productontwikkeling samenkomen. Samen met Lenneke de Voogd, innovatie manager bij de TU Delft, stond hij aan

CONNECTIVITEIT

netwerk met een eigen 5G core, dat al de functies van het toekomstige 5G 3,5 GHz biedt. Samen met experts van onder meer TU Delft, TNO en MCS kunnen ondernemers hier experimenteren met innovatiete diensten en producten op het netwerk van de toekomst.

Lenneke: ”Wij geloven in de kracht van samenwerking, daarom stimuleren wij de samenwerking tussen wetenschappers, studenten, bedrijven en start-ups in de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten. Wij zijn ervan overtuigd dat je, door in een vroeg stadium met 5G toepassingen in de praktijk te experimenteren, kan helpen deze innovaties te versnellen.”

Sensortechnologie

de wieg van het innovatiecentrum, dat in oktober 2019 van start ging.

De kracht van samenwerken

Do IoT is dus als fieldlab op de TU Delft Campus gespecialiseerd in onderzoek en innovatie op het gebied van mobiele communicatietechnologie en het Internet of Things (IoT). Het doel is om digitale innovaties te versnellen. Dit door wetenschappers, startups, ondernemers en onderwijsorganisaties samen te laten werken aan de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten, die op basis van de meest moderne communicatietechnologieën werken. Op dit moment is dat 5G. Het Do IoT Fieldlab beschikt over eigen onderzoeksfaciliteten; een stand-alone privaat 5G

Het Do IoT Fieldlab heeft in haar nog korte geschiedenis een reeks interessante projecten uitgerold, waarvan Kuipers en de Voogd-Claessen er drie toelichten. Fernando: “In een onderzoeksproject werken we samen met collega’s van de TU Delft Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica en met de Haagse Hogeschool aan de ontwikkeling van nieuwe sensortechnologie om 5G straling te meten.

Dat is erg belangrijk, omdat we willen begrijpen wat de potentiële impact van elektromagnetische velden op mens en milieu is, voordat 5G op grote schaal wordt geïmplementeerd.

Daarom willen we dit in een vroeg stadium kunnen meten en inzichtelijk maken. Dat doen we door sensoren te ontwikkelen, te bouwen en te integreren in productprototypes, zoals kastjes aan gebouwen en in draagbare vesten.

Die hebben we geïmplementeerd op The Green Village, onze testlocatie op de TU Delft Campus.

De informatie van de metingen wordt weergegeven op een data-dashboard, zodat je op ieder moment van de dag kunt zien wat de stralingsniveau’s zijn. Ons fieldlab biedt de perfecte state-of-the-art faciliteiten en praktische omgeving voor dit onderzoek.”

Inspectie via drones

Een mooi voorbeeld van een project samen met een ondernemer gaat over het automatiseren van vliegtuiginspectie. Lenneke: “De startup Mainblades, gespecialiseerd in roboti-

ca-software, heeft een systeem ontwikkeld voor het inspecteren van vliegtuigen met behulp van drones. Mainblades combineert visuele camera-inspecties met kunstmatige intelligentie om kleine schades zoals blikseminslagen en afbladderende verf te detecteren. Met hulp van Do IoT Fieldlab verkent Mainblades de mogelijkheden van 5G om de sensor- en camera data rechtstreeks te streamen naar de cloud voor real-time gegevensanalyse. Zo kunnen ze in een hele korte tijd een vliegtuig inspecteren op mogelijke beschadigingen of afwijkingen.

Werken met drones gaat sneller dan traditionele inspecties door mensen en daardoor hoeven de vliegtuigen minder lang in de hangaar te staan.

Het is mooi om te zien hoe 5G-technologie echt een toegevoegde waarde heeft voor bedrijven als het gaat om efficiëntie en kostenreductie.”

Oplossing voor slechthorenden

Nog een voorbeeld van een succesvolle samenwerking is die met het bedrijf Audus. Fernando: “Dit was de eerste use case met onze 5G-testfaciliteiten. Audus is gespecialiseerd in audio-oplossingen voor slechthorenden. Zij hebben een oplossing waarbij de processing van het geluid niet in een gehoorapparaat plaatsvindt, maar via een server op een andere locatie. Voor live-gesprekken is het belangrijk om het geluid goed te kunnen synchroniseren met lipbewegingen.

Daarvoor moet die vertraging tussen de server en het gehoorapparaat heel klein zijn. Dat is waar 5G om de hoek komt kijken, want 5G biedt niet alleen hogere snelheid en bandbreedte dan 4G, maar ook een kortere vertragingstijd.”

Start in de coronacrisis

Do IoT Fieldlab startte ten tijde van de coronapandemie. Dat was niet altijd even makkelijk. Lenneke: “We hadden een heel mooi project en een gedreven team waarmee we in de startblokken stonden. Ineens waren we aan huis gekluisterd en moesten we juist gebruikmaken van een versnelling in andere digitale ontwikkelingen om ons eigen project op te starten. Onze kick-off meeting was online, via Zoom. Met BTG hielden we onze eerste openbare workshop als webinar en ook alle andere interacties met elkaar waren online. We hadden in die tijd ook wat vertraging opgelopen met het bestellen van

IN BUSINESS

27

Een duurzame digitale toekomst Eind 2024 treedt de nieuwe NIS2-richtlijn van de Europese Unie in werking. Organisaties die niet voldoen riskeren zowel juridische als strategische gevolgen. Maar hoe kun je als organisatie met zekerheid stellen dat je aan alle eisen voldoet?

Zorgeloos richting de NIS2 Ons team van Cybersecurity experts staat klaar om je te begeleiden door de complexiteiten van de NIS2-richtlijn en je organisatie voor te bereiden op de digitale toekomst. Ontdek hoe we dit doen via: eshgro.nl/nis2-richtlijn

Eshgro is dé IT-partner die organisaties begeleidt in hun digitale transformatie naar een toekomstbestendige werkplek.

Eshgro

info@eshgro.nl

www.eshgro.nl

linkedin.com/company/eshgro-ict

CONNECTIVITEIT

onze 5G-infrastructuur vanwege de schaarste aan chips. Ondanks deze moeilijke start hebben we in vier jaar tijd veel weten te bereiken.”

5G Works en BTG

In het kader van het vierjarig bestaan van Do IoT Fieldlab werd het event ‘5G Works’ georganiseerd. Lenneke: “Dit was het derde grote netwerkevent dat we hebben georganiseerd in samenwerking met BTG en onze innovatiepartners. Tijdens het event hebben onze onderzoekspartners resultaten en inzichten gepresenteerd van hun 5G-stralingsmetingen.

Ook waren er diverse live demo’s door studenten en bedrijven. Deze toonden hun innovatieve producten en oplossingen die met 5G werken. Zo was er onder andere een op afstand bestuurbare microauto, VR-tools en een toekomstige robot waarmee je op afstand kunt opereren. Daarnaast hebben we in een paneldiscussie met een aantal experts een vooruitblik genomen op de toekomst, namelijk de ontwikkeling van 6G. Hierbij werd gesproken over de uitdagingen in onderzoek en innovatie in 6G en welke nieuwe toepassingen er dan mogelijk worden. Het mooie van dit netwerk event was juist de interactie tussen de start-ups, studenten en onderzoekers, zodat ze konden discussiëren, informatie kunnen uitwisselen en elkaar kunnen inspireren.”

BTG heeft vanaf de start een belangrijke rol gehad binnen het Do IoT Fieldlab. Fernando: “BTG heeft geholpen bij het verspreiden van kennis, het betrekken van hun leden bij onze

projecten en specifiek ook het organiseren van onze netwerkevents, waar hun leden in contact konden komen met studenten, onderzoekers en ondernemers. Net als wij hebben zij ook het doel om die samenwerkingen te smeden. Zo is BTG een hele waardevolle partner gebleken in onze communitybuilding.”

Grootse plannen

Het Do IoT Fieldlab heeft grootse plannen voor de toekomst. Lenneke: “Als fieldlab willen we toekomstbestendig en ‘state of the art’ blijven.

Dit betekent dat je nu al moet gaan nadenken over de volgende generatie communicatietechnologie: 6G. We hebben samen met een consortium van 60 partners hard gewerkt aan een Nationaal Groeifonds projectvoorstel genaamd Future Network Services, dat gaat over de ontwikkeling van 6G. Ook hier speelt BTG een rol. Met dit project willen we met alle betrokken partijen innovatie en onderzoek in de telecom sector aanjagen en daarvoor ook het Do IoT Fieldlab koppelen met andere fieldlabs in Nederland. Zo vormen we samen met hen één nationaal fieldlab voor 5G en straks ook voor 6G innovatie. Ook kunnen we het ecosysteem dat we hebben opgezet door laten groeien, met kennisinstellingen, overheidsinstanties en bedrijven.”

en hen laten experimenteren met 5G. Dat is ook nog volop in ontwikkeling. In een project met de fieldlabs RoboHouse en Tomatoworld richten we ons nu specifiek op de glastuinbouwsector.

Deze twee fieldlabs werken al langer samen met techbedrijven om digitalisering en automatisering in de kassen te versnellen. Maar door de combinatie van de kasconstructie (glas met metaal) en de planten zelf werken verbindingen zoals Bluetooth en Wifi niet goed. En datacommunicatie via 4G is niet snel genoeg. Daarom helpen wij hen nu om een eigen 5G installatie in te richten in de kas. En wij zetten onze expertise in, om bedrijven en ondernemers te helpen met het experimenteren met 5G. Het gaat dan om die digitale oplossingen, zoals sensorsystemen en robots in de kas, die helpen om het werk in de kas lichter, makkelijker en duurzamer te maken.”

Fernando: “Het Future Netwerk Services programma is gericht op langetermijn onderzoek en innovatie, waarbij de eerste introductie van 6G in 2030 wordt verwacht. Ondertussen gaan we door met het ondersteunen van ondernemers

IN BUSINESS

29

SMART SOCIETY

BTG prominent aanwezig op

SMART CITY EXPO WORLD CONGRESS

30

IN BUSINESS

SMART SOCIETY

De volgende ed Smart City E itie van xpo World Congress sta at gepland voor 5-7 nov ember 2024 in Barcelona.

Van 6 tot en met 9 november was BTG prominent aanwezig op het Smart City Expo World Congress in Barcelona, ’s werelds grootste en meest invloedrijke evenement voor steden en stedelijke innovatie.

Zo maakte BTG deel uit van een consortium dat het Nederlandse paviljoen realiseerde. Het consortium is een samenwerking van BTG, DMI Ecosysteem, Future City Foundation, Green Innovation Hub, Trade and Innovate NL en RVO. Op het Nederlandse Paviljoen was het alle beursdagen een drukte van belang. E waren dan ook diverse interessante exposanten aanwezig op de uitgebreide stand. Tiler toonde speciale laadtegels die deelfietsen automatisch opladen, The Green Innovation Hub was er met een Minecraft-initiatief om studenten het nieuwe Almere Pampus te laten bouwen en ook Hardt Hyperloop liet zien dat de ontwikkelingen rond dit transportmiddel niet stil hebben gestaan. Verder waren er de Urban Strategy van TNO en Monady, dat werkt aan het integraal aanpakken van gebiedsontwikkeling en daarmee een interessante slag voor de circulariteit maakt.

Tijdens de Expo werd een groot aantal activiteiten vanuit Nederland georganiseerd. Ook vanuit het NL paviljoen, dat ook dit jaar prominent aanwezig was op de beursvloer. Zo was er op de dinsdag een internationaal walking dinner event en dezelfde dag het Smart City Business Forum – met als thema: ‘allianties bouwen voor de klimaatneutrale en slimme stad.’ Focus daar lag op de energietransitie en hoe bedrijven met hun waarde deze transitie aan kunnen sturen.

Nederland prominent

Jan-Willem Wesselink, programmamanager bij de Future City Foundation, is blij met de grote delegatie Nederlanders op de Smart City Expo, zo vertelt hij tegenover nieuwsmedium Stadszaken. “Hier zie je hoe belangrijk smart city is geworden in ons land. Een jaar of zes geleden liepen hier vooral starters in het vakgebied.

Gemeenten die onderzochten of smart city bij ze paste en bedrijven die begonnen in het werkveld.

Nu is het een serieus vakgebied geworden en vinden vraag en aanbod elkaar hier.” Dat zie je volgens hem ook terug op het Nederlandse Paviljoen. “Het is echt een marktplaats, zoals dat hoort op een beurs.”

De opening van het Nederlands Paviljoen op het Smart City Expo World Congress werd verricht door de Nederlandse ambassadeur van Nederland in Spanje, Roel Nieuwenkamp, hier midden op de foto, met naast hem v.l.n.r. Danny Frietman (Green Innovation Hub), Geert Jan Put (Gemeente Almere), Caspar de Jonge (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) en Yvonne Kemmerling (Future City Foundation).

IN BUSINESS

31

SMART SOCIETY

Bereikbaar Breda App wint Award in Barcelona De Beter Bereikbaar Applicatie voor mensen met een beperking heeft tijdens de Smart City Expo World Congres (SCEWC) in Barcelona de Living and Inclusion Award gewonnen.

De Nederlandse inzending had concurrentie van steden in China en Rwanda. Breda is vanuit Bredata lid van BTG. Judith van Brussel en Kees Kerstens namen namens de gemeente Breda de Award in Barcelona in ontvangst. De app toont basisvoorzieningen op één kaart overzichtelijk in beeld.

Het gaat dan om toiletten, rustpunten, maar ook parkeerplekken Organisatoren kunnen de app gebruiken om eigen informatie toe te voegen aan de basisinformatie van de gemeente.

32

IN BUSINESS

SMART SOCIETY

SCEW23 in cijfers 25.300 aanwezigen 1.106 exposanten 577 presentaties (onder meer van AirBnB en FC Barcelona) 800+ steden 140+ landen 273 totale sessies

Volgens Esther Schoemaker, strategisch communicatieadviseur mobiliteit en slimme, duurzame verstedelijking binnen het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), is de trip naar Barcelona van grote waarde voor het DMI-ecosysteem om volgende stappen te zetten.

“We hebben een groot aantal gemeenten en (internationale) bedrijven kunnen spreken en daarmee een visitekaartje af kunnen geven.

Ik sprak bijvoorbeeld iemand uit Zweden die aangaf echt verrast te zijn door de manier waarop we in Nederland binnen het ecosysteem publiek-privaat samenwerken.” Het Nederlandse paviljoen was volgens haar een mooi voorbeeld van hoe die samenwerking uitpakt. “Een groot aantal partners van DMI was hier aanwezig en heeft kunnen laten zien hoe we met elkaar die slimme, duurzame verstedelijking echt willen gaan versnellen.”

Waterstaat met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en tal van andere partijen. Doel is om slimme, duurzame verstedelijking te versnellen: door data vanuit verschillende domeinen te combineren en professionals te laten samenwerken aan een samenhangende aanpak. In februari kreeg DMI 85 miljoen euro uit het Nationaal Groeifonds. Het bedrijfsleven

draagt daar aanvullend zo’n 42 miljoen euro aan bij, betrokken overheden nog eens zo’n 50 miljoen.

Dutch Metropolitan Innovations (DMI) werd tijdens de Expo internationaal gelanceerd. Het ecosysteem moet steden slimmer en beter maken: duurzamer ingericht en daarmee beter leefbaar. Data is daarbij het middel, slim verbinden is het doel. DMI is een gezamenlijk initiatief van het ministerie van Infrastructuur en

IN BUSINESS

33

INFRASTRUCTUUR

EUROFIBER MAAKT DIGITALE CONNECTIVITEIT CO2-NEUTRAAL 34

IN BUSINESS

INFRASTRUCTUUR

Eurofiber is typisch zo’n bedrijf waar de meeste mensen weinig van weten. Zeker omdat de meeste van hun activiteiten zich ondergronds afspelen en ook buiten het zicht van de gebruiker. Toch is dit BTG-lid één van de belangrijkste schakels in de connectiviteit tussen heel veel organisaties.

Daarbij gaat het niet alleen om de meer dan 40.000 kilometer in glasvezel die het bedrijf in Nederland beheert, maar ook om security, redundancy, datacenters en niet in de laatste plaats circulariteit. We spreken een bevlogen directeur Paul Naastepad, die BTG al kent uit de begintijd van de brancheorganisatie.

België, Polen en Rusland

“Ik zit al mijn hele werkende leven in de telecom, en heb onder meer gewerkt in België, Polen en Rusland. In 1991 begon ik bij AT&T en via Libertel, Vodafone, Emtelle en XS4ALL kwam ik bij Eurofiber terecht. Ik heb heel veel dingen in de telecom gedaan, maar glasvezel komt toch steeds weer terug. Toevallig liet onlangs iemand tijdens het panelgesprek op het Total Telecom congres in Amsterdam de long-haul netwerken van Noord-Europa zien. Toen zei ik: “Dat lijntje wat je ziet tussen Warschau en Berlijn en tussen Warschau en Gdansk, dat heb ik aangelegd. Dat was glasvezel tussen de grote steden, de verbinding tussen Polen en Duitsland. Die glasvezel van Warschau naar Berlijn had vier vezels, iets wat toen heel bijzonder was.”

Nieuwe halte: Eurofiber

restricties om op ons netwerk te kunnen. Dit open netwerkmodel heeft Eurofiber geïnitieerd en dat trok mij heel erg aan.”

Hybride cloud

“En nu dus de cloud, waar alles draait om connectiviteit. We verbinden op een veilige manier naar de cloud. We zijn van een glasvezelboer veranderd naar een hybride connectiviteitsplatform. We hebben directe relaties met grote cloud partijen als Google, Amazon en Microsoft. We connecteren onze grootzakelijke klanten direct naar hun cloud, dus niet via andere partijen. De grote bedrijven hebben niet één public cloud, maar die hebben daar twee of soms drie. Daarnaast hebben ze vaak ook nog een private cloud. Die combinatie zorgt voor een hybrid cloud-oplossing en wij zorgen vervolgens weer dat die direct verbonden zijn met elkaar.”

Grootzakelijke markt

“Om je een beeld te geven, Eurofiber bedient ruim 70% van alle universiteiten, 83% van alle ziekenhuizen, 90% van alle datacenters, 85% van alle sluizen, bruggen en energiemaatschappijen en bijna 65% van al het mobiele dataverkeer in Nederland. Dat gaat allemaal over ons netwerk. We zijn voor veel mensen een grote onbekende, terwijl we onderdeel zijn van de vitale infrastructuur van Nederland. Als uptime -de tijd dat een netwerk bereikbaar/online is- beschikbaarheid en security van het hoogste belang is, dan zitten organisaties bijna altijd bij ons.”

Open netwerk

“Ruim twintig jaar geleden heeft Eurofiber in Nederland het open netwerk geïnitieerd. Dat betekent letterlijk dat wij met iedereen zakendoen. Sommige van onze klanten zijn soms ook

“Toen mijn voorgangster bij Eurofiber zag dat ik wegging bij XS4ALL, heeft zij mij benaderd. Eurofiber is een ongelofelijk professioneel bedrijf. Er werken heel veel mensen met ontzettend veel kennis en ervaring, het zijn echt allemaal experts. Vijf jaar geleden werkten er 300 mensen en inmiddels is dat aantal gegroeid naar 750 medewerkers die zich allemaal bezighouden met digitale connectiviteit.”

Digitale connectiviteit

“We bieden naast glasvezel ook cloudoplossingen. In het begin deden we alleen Dark Fiber, hiervoor hebben we inmiddels een groot netwerk van meer dan 70.000 kilometer glasvezel in Nederland, België, Frankrijk en Duitsland. Later zijn we ethernetdiensten gaan leveren. Dat is allemaal B2B, we leveren niet aan consumenten, maar de grote consumentenspelers zijn wel weer klant bij ons. Het businessmodel van Eurofiber is een volledig open netwerk, en dan bedoel ik ook écht open. Er zijn geen enkele elektronische, softwarematige of hardwarematige

IN BUSINESS

35

INFRASTRUCTUUR

onze concurrent. Wanneer een groot bedrijf of een overheid een grote tender heeft, dan bieden wij daarop. Maar mogelijk onze resellers of de nationale operators ook, dus dan zijn we concurrent. Als zij winnen, dan komen ze vaak alsnog op ons netwerk om te connecteren wat ze zelf niet kunnen. KPN heeft het grootste zakelijke netwerk van Nederland en wij komen gelijk daarna als tweede. En we blijven groeien! We graven zo’n 50 kilometer per week.”

Samen delen

“We hebben 40.000 kilometer glasvezel in Nederland. Dat is echt serieus veel. Als wij al een gebouw aangesloten hebben, dan is het veel goedkoper om via ons dat gebouw ook van diensten te voorzien. Ze huren dan ons netwerk, want dat is goedkoper dan wanneer ze het zelf moeten gaan aanleggen.

Omdat Eurofiber een open netwerk heeft, delen wij dat netwerk met andere spelers. We scheiden dat heel goed, maar we delen het wel. Dat is een deel van ons businessmodel; we leggen overal zakelijk glasvezel aan, iedereen mag er gebruik van maken en daarmee deel je kosten. Het voor heel veel partijen voordeliger om ons netwerk te gebruiken.”

Eurofiber in Europa

“Zo werkt Eurofiber in Nederland, maar we zijn ook actief in België, Frankrijk en Duitsland. We zijn 23 jaar geleden begonnen vanuit België. Nederland is wel veel sneller gegaan dan België.

Frankrijk en Duitsland hebben we de laatste jaren toegevoegd.

Het mooie is dat we eigenlijk in al die landen een andere aanpak hebben. We bieden altijd de glasvezelinfrastructuur met een transitie naar de cloud, maar in België hebben we een joint venture met Proximus voor Fiber To The Home. In Duitsland hebben we een landelijk Dark Fiber-netwerk en een partnership met Vattenfall, voor Fiber To The Home in Berlijn. In de Franse markt hebben we in de afgelopen vijf jaar een grote footprint opgebouwd door de aankoop van meerdere sterke regionale partijen. Het is onze intentie om in alle landen nog verder te groeien, zowel organisch als door acquisities.”

Cloud connectivity

“We houden zeker ook de focus op Nederland, want we zien hier nieuwe kansen ontstaan die er een paar jaar geleden nog niet waren. Eén daarvan is cloud connectivity. Daar zetten we vol op in. We hebben inmiddels tien datacenters, waarvan zes in Nederland. Die datacenters bieden weer nieuwe businessmodellen, zoals richting AI, de grote trend waar we nu in zitten.

Hiervoor is ontzettend veel rekenkracht nodig en al die rekenkracht moet getransporteerd worden. De grootste uitdaging die een Google en een Microsoft hebben, is die enorme hoeveelheid connectiviteit die ze nodig hebben tussen al die datacenters. Dat is één.”

36

IN BUSINESS

Edge datacenters

“Ten tweede hebben ze een grote uitdaging met de energievoorziening van die datacenters. Een van de oplossingen hiervoor is dat je veel meer kleine datacenters gaat bouwen.

We noemden dat in het verleden edge computing. Nu zeggen we; edge datacenters zijn in feite distributed datacentertjes.

Een Netflix bijvoorbeeld waar ook veel rekenkracht achter zit, daarbij gaat het signaal pas decrypten vlakbij de kijker en gebruiken ze op de reis naar de klant meerdere datacenters.

Als er in Nijmegen een verzoek voor een enorme berekening is, dan kun je gaan transporteren naar een computer in Amerika, daar de berekening uit laten oefenen en dan weer terugbrengen naar Nijmegen. Maar je kunt ook zeggen, laat ik dat eens proberen te doen via een groot datacenter in Nederland, bijvoorbeeld in Groningen. Of ik doe een deel alvast in mijn kleine datacenter in Nijmegen om de hoek. We zijn heel druk bezig met die lokalisering van de rekenkracht.”

Redundant connectie

“De afhankelijkheid van data is zo ongelooflijk gegroeid, dat de noodzaak voor uptime ook steeds verder groeit. Dit betekent dat een bedrijf al lang niet meer kan volstaan met één glasvezelverbinding. Veel bedrijven en organisaties, zelfs 72% van de MKB-bedrijven, hebben echter een redundante connectie via koper, coax of “consumentenglasvezel”. Deze alternatieven hebben een uptime die veel te laag is, dus willen veel bedrijven een tweede zakelijke glasvezelverbinding als backup.”

Hoog servicelevel

“We hebben bijvoorbeeld een groot contract gesloten met de luchtverkeersleiding Nederland, LVNL. Zij zijn viervoudig redundant. Viervoudig! De meeste bedrijven zijn nu tweevoudig redundant, waarbij de tweede laag in feite via een consumentennetwerk loopt. Veel bedrijven willen ook die tweede laag net zo professioneel hebben als de eerste laag. Er is geen bedrijf dat zo’n hoge servicelevel heeft en zo’n hoge uptime als Eurofiber. De redundantie wordt steeds beter als je meer

INFRASTRUCTUUR

“ALLES WAT WE DOEN, DOEN WE GROEN!

onderdelen van de verbinding scheidt en dupliceert. Zo kun je kiezen voor twee kabels die via twee routes naar twee verschillende Points of Presence naar twee verschillende datacenters lopen. Dan heb je de maximale redundantie op het glasvezelnetwerk. Op die manier krijg je twee keer het allerhoogste servicelevel van Nederland. Dit is een trend die wij in Nederland zien en waarin wij steeds meer kunnen en mogen leveren.”

CO2 Neutraal

“En alles wat we doen, doen we groen! Volgens de laatste internationale duurzaamheidsrating van EcoVadis behoort het ESG-programma van Eurofiber wereldwijde tot de top-5 procent best presterende bedrijven.

Daarnaast zijn we aangesloten op het Science-Based Target Initiative, een wereldwijd erkend initiatief waarbij partijen zich ertoe verbinden de uitstoot op jaarbasis te verminderen in lijn met de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs uit 2015, dus minder dan1,5 graden opwarming van de aarde.

Afgelopen oktober werden onze doelstellingen formeel goedgekeurd door SBTi. Hierbij focussen we ons op het verlagen van onze Scope 1, 2 en 3 emissies. Scope 1 betreft de emissies uit de eigen bouw-, transport- en productiegerelateerde activiteiten. Scope 2 omvat de indirecte CO2-emissies afkomstig van de opwekking van zelf gekochte en verbruikte elektriciteit of warmte. Scope 3 zijn indirecte CO2-emissies veroorzaakt door bedrijfsactiviteiten van een andere organisatie. Hier gaat het erom dat jouw keten ook CO2-neutraal wordt. Bij Eurofiber zijn we al ver met Scope 1 en 2.

SBTI Scope 3

“Momenteel bekijken we de mogelijkheden om de warmte die uit onze datacenters komt ter beschikking te stellen voor lokale verwarming van huizen. Eurofiber richt zich nu meer en meer op Scope 3 en dat is de keten. Dat is per definitie wat je niet zelf in eigendom hebt en hierdoor is de controle ook moeilijker.

Scope 1 en 2 zijn slechts een beperkt deel van onze totale CO2-footprint. Het grootste deel van onze footprint echter vindt plaats in Scope 3. Je kunt die CO2-reductie uitsluitend bereiken als die hele keten, dus je aannemers, leveranciers tot aan je klanten, de CO2-emissies gaat reduceren. We hebben afspraken gemaakt met onze belangrijkste leveranciers om stapsgewijs te komen naar CO2 neutrale aanleg en onderhoud van het Eurofiber-netwerk en het reduceren van verpakkingsmateriaal. Ook wordt er continu gekeken naar nieuwe mogelijkheden van hergebruik van apparatuur.”

Rol voor BTG

“Veel partijen zijn bezig met Scope 1 en 2, hun eigen energie footprint. Eurofiber is ook bezig met wat wij niet zelf kunnen beheersen, maar wat we wel veroorzaken. Hiervoor moet je dus met de hele keten samenwerken. Daar zien wij een belangrijke rol voor BTG. BTG zou een Scope 3-samenwerking kunnen opzetten bijvoorbeeld. Hoe gaan we de hele telecomindustrie CO2-neutraal krijgen? En hoe gaan we hem circulair krijgen?

We kunnen het uitsluitend samen doen. En daar kan een BTG, met alle partijen die hier lid zijn, gesprekken en discussies over initiëren. Ik praat er inderdaad heel gepassioneerd over, net als mijn collega’s. Het is voor ons als bedrijf geen vinkjes zetten.

Wij geloven absoluut dat dit een verantwoordelijkheid is die wij willen nemen.”

We streven naar een reductie van 50% in 2025 ten opzichte van het energieverbruik in 2021. Dat gaan we halen. Wij waren het eerste telecombedrijf in Nederland dat gezegd heeft dat alle auto’s 100% elektrisch moeten zijn. Al onze stroom is groen, we gebruiken LED en sensoren en kopen altijd bij gelijke kwaliteit het groene alternatief in.”

IN BUSINESS

37

Samenwerken aan een duurzame toekomst Immersion cooling is tot 50x keer efficiënter dan traditionele luchtkoeling en is uitermate geschikt voor het delen van restwarmte. Deze oplossing van Ixora past in een standaard 19 inch rack.

Wilt u meer weten? Scan de QR, bekijk de CEO van Intermax tijdens de Green Data Center Conference en ontdek wat deze techniek voor uw energietransitie kan betekenen.

CCOLUMN

Esther Schoemaker

is strategisch communicatieadviseur mobiliteit en slimme, duurzame verstedelijking binnen het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat/Dutch Metropolitan Innovations www.dmi-ecosysteem.nl

OPVALLEND ORANJE IN BARCELONA Voor wie nu verwacht dat deze column over voetbal gaat, helaas….. Nederlanders doen in Barcelona ook nog weleens andere dingen dan opvallen op het middenveld. Ook op andere terreinen lukt het ons prima om te scoren. Neem de Smart City Expo bijvoorbeeld, begin november. Niet zomaar een beurs of congres, maar hét internationale event bij uitstek op het gebied van slimme en duurzame steden. Met veel landen, veel bedrijven, veel drukte en hectiek. Zie dan nog maar eens op te vallen. Of in voetbaltermen, op de been te blijven. Het geheim van het succes? We deden het bovenal samen.

Vanuit een gezamenlijk verhaal, een boodschap waarin we ons als Nederlanders allemaal konden herkennen. Dat we nuchter zijn, van aanpakken weten. Dat we graag samenwerken, op elk niveau. Publiek-publiek en publiek-privaat: de lijnen zijn kort en de bal gaat snel rond. Nu snappen we natuurlijk ook als geen ander waar het om gaat. Wij beheersen dat spel steeds beter. Zo’n 95 procent van ons land is verstedelijkt en de grote opgaven waarover wereldwijd gesproken wordt, herkennen we hier feilloos. Woningbouw, klimaat en energie, duurzame mobiliteit en de wens om iedereen ook digitaal te laten meedoen. Die opgaven spelen in steden wereldwijd.

Los van elkaar ontwikkelen Nederlandse bedrijven slimme oplossingen. Van Apeldoorn tot aan Breda en van Alkmaar tot aan Rotterdam worden mooie stappen gezet. Maar een stervoetballer wint ook geen WK in zijn eentje. Succes valt of staat met het functioneren als team. Met eenzelfde doel voor ogen en een aansprekend Nederlands verhaal als uitgangspunt.

En met een visie op landelijke opschaling en concreet resultaat.

En zo ging het dit jaar ook in Barcelona.

Verliep het dan zonder slag of stoot? Nee, zeker niet. Maar hobbels werden genomen en de bal bleef binnen de lijnen.

Alsof we ook zonder 80.000 toeschouwers in Camp Nou wel voelden dat er iets moois in de lucht hing. Sterke combinaties werden gemaakt, publiek en privaat werkten samen en er viel echt iets te beleven. En het resultaat mocht er zijn. Het Nederlandse paviljoen was het drukstbezocht van alle paviljoens tijdens die 3-daagse beurs. Partijen stonden in de rij om zich alvast aan te melden voor volgend jaar. En vanuit het buitenland werd er met bewondering naar ons gekeken. Er werd zelfs hardop uitgesproken dat we trots mogen zijn op hoe we hier in Nederland in een ecosysteem samenwerken.

Zaak om dat enthousiasme de komende tijd goed vast te houden. Met een goed ingespeeld team is de sky immers de limit. We zijn er nog niet, maar we mogen wel trots zijn op de gezette stappen. Het (eco)systeem staat, nu verder versterken en uitbreiden.

IN BUSINESS

39

SMART SOCIETY

Civity bedenkt data oplossingen rond

ENERGIE VOOR DE SLIMME STAD Civity wil een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van steden door middel van slim datamanagement. Samenwerking met een keur aan organisaties, overheden en semi-overheden staat daarbij centraal. De aanpak leidde dit jaar tot het winnen van de contest van de Green Innovation Hub in Almere voor de meest innovatieve oplossing voor een duurzame en inclusieve leefomgeving. Dit met een concept voor het verzamelen van data over energieverbruik. “Je kunt het meest winnen door inzicht te verkrijgen op plekken waar de energie al beschikbaar is”, aldus Roelof Schram, managing director bij Civity.

te organiseren. Ik ben blij dat we daar stappen in kunnen zetten.

In Europa hebben wij aan een aantal Horizon 2020 projecten deelgenomen, allemaal geënt op innovatie. Eén daarvan was IRIS, een groot onderzoeksproject naar energie en technologie.

Daarbij is gekeken naar de manier waarop je techniek kunt inzetten om de energietransitie te ondersteunen met slimme technologie? Aan dit project hebben verschillende steden uit Europa meegedaan, waaronder Civity vanuit de gemeente Utrecht.”

Contest Green Innovation Hub Roelof is vorig jaar aan boord gekomen bij Civity.

Daarvoor was hij al volop bezig met energie en digitale dienstverlening. “We zien dat er veel experimenten zijn gedaan op dit gebied, maar het realiseren van structurele oplossingen die in het dagelijks gebruik omarmd wordt, is een probleem. Ik heb in de 17 jaar hiervoor bij een leverancier voor weboplossingen gezeten.

Toen zaten we ook in die fase van experiment naar validatie en van validatie naar een structurele oplossing. Streven daarbij was om tot online dienstverlening vanuit lokale overheden te komen. DigiD met eformulieren was hierin het vliegwiel vanuit de Belastingdienst, wat we met technologie ondersteunden. Daarvoor heb ik Media Technology gestudeerd aan de Universiteit Leiden. De studie ging in op AI en robotica, vanuit technologisch maar ook vanuit een sociaal

40

IN BUSINESS

psychologische invalshoek. Wat betekent het voor de mens als die technologie werkelijkheid wordt? “

Vragen stellen

“Met die achtergrond ben ik bij Civity aan de slag gegaan”, vertelt Roelof. “ Ik vind zaken als de betrouwbaarheid van data en begrijpen en waarom die data info geeft zoals hij dat doet erg interessant. Het is gaaf om daar een betekenisvolle rol in te spelen. AI zie je vandaag de dag technologie in veel gesprekken terugkomen.

De vraag is of iedereen snapt wat dit betekent.

Hoe kwalitatief hoogwaardig is de output die AI geeft? Op welke bronnen is het gebaseerd? Dat is waar wij in de core van Civity mee bezig zijn, om de organisatie van data en metadata en de kwaliteit die daaraan toegevoegd moet worden,

Civity won dit jaar ook de contest van de Green Innovation Hub. Deze contest is uitgeschreven door de Hub in samenwerking met onder andere de gemeente Almere, Vodafone/Ziggo, Provincie Flevoland en BTG. Doel was om starten scale-ups een mogelijkheid te bieden hun diensten in de omgeving van Almere uit te rollen ten behoeve van smart city oplossingen. De gemeente Almere wil bij het bouwen van nieuwe woningen en de vestiging van nieuwe bedrijven bij voorkeur geholpen worden door bedrijven die in de start-up/scale up fase zitten en die toekomstklare oplossingen bieden. De Green Innovation Hub benaderde hierop een aantal partijen, waaronder Civity.

Roelof daarover:”Wij hebben gewonnen met ons concept voor energieverbruik. Wij willen energie op een slimme manier verdelen. Hierdoor kan

SMART SOCIETY

den gaan we een demo- platform inrichten waar de data van verschillende belanghebbenden bij elkaar komt en waarin we die toegevoegde waarde gaan invullen. Vanuit het eerdere IRIS project weten we dat het technisch haalbaar is.

Nu gaan we valideren of dit toegepast kan worden in een nieuwbouwwijk of op een bedrijventerrein bij de gemeente Almere.”

Huidige status in steden

“ALS JE DAT TOTAAL NIET OVERZIET, WEET JE OOK NIET WAAR JE DE ENERGIE SLIMMER KUNT VERDELEN” een bedrijf zich toch vestigen, ondanks dat het hele energienetwerk vol zit. Of kan er een groene wijk worden neergezet waar ook plaats is voor een fiets of auto. Ons idee is dat private en publieke partijen data met elkaar gaan uitwisselen. Dit kan de data van jou als inwoner zijn, maar ook data van het energiebedrijf.”

Om het winnend concept goed uit te rollen en op te schalen, is Civity toegetreden tot het DMI-ecosysteem, waar ook gemeente Almere een onderdeel van is, om deze kennis, ervaring en technologie in te brengen. Het winnende concept van Civity in Almere gaf aan: ga een project bij de gemeente Almere beginnen en zet overheid, inwoners en bedrijven bij elkaar zodat ze in een veilige omgeving leren hoe ze data over die energie met elkaar gaan delen. Doe je dat, dan krijg je inzicht en kun je besluiten wat de beste manieren zijn om tot een oplossing te komen. Dit doen we door klein te beginnen met een project van de gemeente Almere, waarna wellicht een ander project volgt. Zo maken we stapje voor stapje het verschil.”

Dat is uiteraard niet fijn voor energieleveranciers, want zij missen daardoor inkomsten. De vraag hierbij is: hoe ga je daar een model of concept in ontwikkelen met elkaar? Er komen nu geen bedrijven bij, omdat het net vol zit. De gemeente wil wél meer aansluitingen, want dat levert geld op. Hoe ga je die kosten en baten zodanig met elkaar delen dat iedereen er beter van wordt?

Dat is het concept dat wij hebben neergezet.

Daarin staat de mens centraal. Die moet je het vertrouwen geven, én begrip hebben voor hun situatie, om ervoor te zorgen dat ze data gaan delen. Zo weten ze wat er met hun data gebeurt, waar het voor gebruikt wordt en dat iedereen er beter van wordt. De komende maan-

Hoe staan we er voor als het gaat om de energievoorziening in steden, vragen we Roelof: “Waar je het meeste kunt winnen is inzicht krijgen in waar die energie zit. Dat inzicht is nu te gefragmenteerd en niet samenhangend. Als je weet dat er in bestaande oplossingen al veel energie zit, wat niet slim wordt gedeeld met elkaar, zou je zomaar op nieuwe oplossingen kunnen komen. Het is in eerste plaats van belang goed inzicht te krijgen in waar die energie vooral zit en dat in relatie te krijgen met elkaar.

Dit kan bijvoorbeeld in gebouwen zijn. Ook de gemeente Almere heeft een keur aan woningen, bedrijven en bewegingen waar energie in zit. Als je dat totaal niet overziet, weet je ook niet waar je de energie slimmer kunt verdelen.”

Vertrouwen winnen

Hij noemt een voorbeeld met gebruikers van zonnepanelen. “Die leveren groene energie. Heb je een overschot, dan moet je daar op zonnige dagen met een flexibel contract mogelijk voor betalen. Stel dat je buurman dit niet heeft, dan zou je die kunnen laten inprikken om samen gebruik te maken van dit energieoverschot. Dan gaat de buurman jou betalen voor je energie.

IN BUSINESS

41

OVERHEID

Nationaal Debat over Digitalisering:

“WELK PROBLEEM LOSSEN WE OP MET EEN MINISTER VAN DIGITALE ZAKEN?” Moet er wel of geen minister van Digitale Zaken komen? Wat moeten we met AI, cybersecurity en het personeelstekort in de IT? Allemaal zaken die aan bod kwamen tijdens het eerste Nationale Debat over Digitalisering bij Nieuwspoort. Een debat in aanloop naar de recente Tweede Kamerverkiezingen, waarvoor 150 belangstellenden zich in Nieuwspoort hadden verzameld. De (aspirant) Kamerleden Henk Vermeer (BBB), Hawre Rahimi (VVD), Lisa van Ginneken (D66), Michael Teng-Li Ta (Volt)i Barbara Kathmann (Groen Links/ PvdA) en Jesse Six Dijkstra (NSC)gingen onder leiding van oudKamerlid Kees Verhoeven met elkaar in gesprek over het belang van digitalisering en de standpunten van verschillende partijen. Het debat werd georganiseerd door een consortium van organisaties die zich bezighouden met digitalisering, waaronder BTG.

42

IN BUSINESS

De discussie brandde direct los over het onderwerp datacenters in relatie tot ruimtelijke ordening. Ondanks dat de meeste partijen het eens waren over het belang van datacenters als onderdeel van de digitale infrastructuur was er wel discussie of we de beperkte ruimte die we in Nederland hebben hiervoor moeten opofferen.

Moet landbouwgrond hiervoor gebruikt worden?

In hoeverre kan restwarmte gebruikt worden om bijvoorbeeld huizen te verwarmen? Moeten we in de toekenning van datacentra rekening houden of er wel of geen publieke taak is weggelegd voor de opgeslagen data? Kortom: er was discussie, maar de grote lijn was: zorg voor een visie op ruimtelijke ordening en zorg voor een duidelijke industriepolitiek op de digitale infrastructuur.

Rol brancheorganisaties

Ook de rol van brancheorganisaties als BTG, die bij het debat waren betrokken, kwam ter sprake. Zo kunnen deze een rol spelen bij het vormen van een nieuwe autoriteit voor digitale zaken binnen de overheid. Maar ook voor het organiseren van opleidingen, zoals basisopleidingen voor ambtenaren maar ook scholing voor IT-personeel. Daarnaast kan een organisatie als BTG betrokken worden bij het toetsen van digitale voorstellen die in de Eerste en Tweede

OVERHEID

Kamer worden behandeld. Petra Claessen, Voorzitter van BTG en Boardmember van BTG Holding ziet een verandering binnen het denken over digitalisering binnen de politiek: “Er is in de politiek nog altijd te weinig aandacht voor digitale onderwerpen, gelukkig hebben de aanwezige partijen nu duidelijk laten zien dat ze er oog voor hebben, dat is een goed begin. We blijven er bij de politiek ook na de verkiezingen op toezien dat digitalisering en technologie hoger op de agenda komen.”

Minister Digitale Zaken

Een ander punt van discussie was of er wel of geen minister van Digitale Zaken moest komen.

Alle politici waren het er over eens dat de huidige inbedding van een staatsecretaris van Digitale Zaken bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties niet de juiste is. Of er wél of geen minister moest komen van Digitale Zaken, daarover was minder consensus. Sommigen vonden het symboolpolitiek, terwijl anderen het juist zagen als een mogelijke oplossing van de hoeveelheid losse plannen van het kabinet, of als oplossing voor het ontbreken van een nationale visie op digitalisering. Weer een ander (aspirant) Kamerlid gaf aan dat een minister niet de oplossing gaat brengen: het gaat om de uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving. Daar gaat een minister geen verandering in brengen. Tenslotte werd nog de opmerking gemaakt dat het belangrijk is dat er wetten en regels komen vanuit het vertrouwen en niet vanuit het wantrouwen.

Dit laatste zorgt voor onuitvoerbare regels én enorme regeldruk voor met name ondernemers.

Daarna kwam het onderwerp cybersecurity ter sprake, vooral in relatie met wet- en regelgeving.

Ook hier werd gesteld dat de uitvoerbaarheid van de wetten en regels heel belangrijk is. Met name ondernemers zien “door de bomen het bos niet meer”. Daar stelde een ander Kamerlid tegenover dat regulering te lang is uitgesteld op het gebied van digitale weerbaarheid, waardoor nu heel veel tegelijk op ons afkomt. Eén van de aspirant Kamerleden kwam met het voorstel van één centrale autoriteit, waardoor de RDI en het NCSC onder één dak verder zouden gaan. Ook kwam het onderwerp strategische autonomie ter sprake, waarbij een Kamerlid aangaf dat het nu veel te vaak gaat over reguleren in plaats van innoveren. En dat je juist innovatie nodig hebt om die autonomie te verkrijgen. Ook de aanbestedingswet kwam in deze context ter sprake: deze werkt niet goed in het digitale domein.

Kamerleden gaven hierbij aan dat de overheid het heeft laten liggen op dit dossier en dat het bedrijfsleven de handschoen grotendeels heeft opgepakt. Het vervolg zou moeten zijn dat de overheid hier ook haar verantwoordelijkheid in neemt. De praktijk wijst echter uit dat initiatieven die vanuit privaat worden opgepakt worden maar zelden door publieke organisaties worden overgenomen. Hierin zou dus veel meer publiek privaat samengewerkt moeten worden.

In relatie met de krapte op de arbeidsmarkt kwam ook het gebrek aan kennis van het digitale domein bij ambtenaren ter sprake. Onder andere op het gebied van het zinvol én ethisch inzetten van digitale technologie moet de overheid een inhaalslag maken onder ambtenaren. Generalistische kennis is er wel bij de overheid, terwijl juist ook specifieke kennis nodig is bij ambtenaren, aldus enkele Kamerleden. Ook moet de overheid meer kennis in huis halen zodat ze een betere

deze moet dan met name ten goede komen aan arbeidsmarkt-technische vraagstukken.

Denk aan de zorgsector of andere sectoren die maatschappij ontwricht worden vanwege de arbeidstekorten. Eén van de politici gaf aan dat we moeten uitkijken om niet dezelfde fout te maken als bij social media. Dat heeft geleid tot polarisatie en daar we gaan nu pas reguleren.

Ook werd nog een beroep gedaan op het Groeifonds. Deze is bedoeld om innovatie te stimuleren, dus ga daar geen greep uit doen voor andere doeleinden. Nederland is goed in het bouwen van high-tech ecosystemen. Denk aan Quantum en halfgeleiders. Om de kansen van AI te pakken moeten we minder afhankelijk worden van niet-Europese AI-aanbieders. Kleinschalig en soeverein door te innoveren in ecosystemen, door als overheid garant te staan om door te groeien van startups naar scale-ups.

opdrachtgever kunnen worden voor digitale projecten. De overheid moet het lef hebben om daar zalf haar verantwoordelijkheid in te nemen.

Deze bijeenkomst was een initiatief van BTG, Dutch Data Center Association, Dutch Cloud Community, DINL, NLdigital, Cyberveilig Nederland, iPoort en Fiber Carrier Association.

AI ontwrichtend

Natuurlijk bleef ook de snelle opkomst van Kunstmatige Intelligentie niet onbesproken. Het is steeds meer een systeemonderwerp aan het worden, want het zit of komt overal in. Ook brengt het kansen en uitdagingen met zich mee.

Eén partij is van mening dat de winsten van AI ten goede moeten komen aan de burger, niet alleen aan de bedrijven die dit inzetten of ontwikkelen.

Discussie kwam er over het wel of niet reguleren van AI. Want reguleren zorgt voor een rem. Een aantal partijen ziet zeker de kansen van AI, maar

Via deze link kun je het programma terugkijken https://ipoort.nl/actueel/verkiezingsdebat-nederlandkiestdigitaal/

Gebrek aan mensen én kennis

Ook de krapte op de arbeidsmarkt kwam uitgebreid aan bod tijdens het debat. Verschillende

IN BUSINESS

43

CYBERSECURITY

IMPLEMENTATIE NIS2 IN 2024 ZORGT NU AL VOOR VEEL WERK AAN DE WINKEL

Met de recente update van de NIS2-richtlijn staat de Europese Unie op het punt haar cybersecurityinspanningen naar een hoger niveau te tillen. Deze richtlijn, die een vervolg is op de originele NIS-richtlijn uit 2016, legt strengere eisen op aan bedrijven binnen de lidstaten om zich te wapenen tegen cyberaanvallen. Van meldplichten voor beveiligingsincidenten tot uitgebreide verantwoordelijkheden voor bedrijven in zowel essentiële als belangrijke sectoren, de NIS2 brengt een aanzienlijke uitbreiding en verdieping van maatregelen met zich mee. In deze snel digitaliserende wereld is het cruciaal voor bedrijven om zich voor te bereiden op deze nieuwe norm, aangezien de implementatie uiterlijk in oktober 2024 verplicht wordt.

44

IN BUSINESS

CYBERSECURITY

Met de nieuwe richtlijn wil de Europese Unie bedrijven binnen de lidstaten bestendig maken tegen cyberaanvallen. Concreet verplicht de originele richtlijn, die inmiddels in de Nederlandse Wet beveiliging netwerk- en informatiesystemen (Wbni), is verankerd, dat bedrijven in de EU-lidstaten over een minimumniveau van cybersecurity- en -weerbaarheid beschikken.

Wat beoogt NIS2?

De zich snel ontwikkelende digitalisering en het toenemende aantal cyberaanvallen hebben ervoor gezorgd dat eind 2022 deze NIS -richtlijn een ‘versie-update’ heeft gekregen. De NIS2-richtlijn (NIS2) moet het beveiligingsniveau en de cyberwaakzaamheid van bedrijven in de EU weer verder versterken en vergroten. Doel is dat de richtlijnen uiterlijk 17 oktober 2024 zijn omgezet in nationale wet- en regelgeving. Vanaf 18 oktober 2024 moeten bedrijven en instellingen die onder de richtlijn vallen hier ook aan voldoen.

Hiermee wordt op die datum ook de Nederlandse Wet Wbni van een ‘update’ voorzien.

NIS2 bevat nieuwe en meer ingrijpende maatregelen dan de originele richtlijn. Denk aan het aanscherpen van de al bestaande maatregelen, zoals een meldplicht voor security-incidenten en -kwetsbaarheden, maar ook aan strengere verplichtingen voor de hele productie- en aanleveringsketen, het stroomlijnen van rapportageverplichtingen en strenger toezicht van de relevante toezichthouders van de lidstaten.

Daarnaast krijgen toezichthouders meer onderzoeks- en handhavingsmogelijkheden en kunnen ze sancties opleggen wanneer bedrijven niet aan NIS2 voldoen.

Uitbreiding dekkingsgebied

Met NIS2 wordt het aantal bedrijven dat onder de richtlijn valt flink uitgebreid. Ging het bij de oorspronkelijke richtlijn uit 2016 alleen om aanbieders van zogenoemde ‘essentiële diensten’, in NIS2 draait het om twee categorieën bedrijven; de ‘essentiële’ en ‘belangrijke.’

In de eerste categorie vallen ‘grote’ bedrijven in bedrijfssectoren die voor de samenleving een ‘vitale’ rol spelen. Dit zijn de gezondheidszorg, de vervoerssector het bankwezen en organisaties voor de financiële markt, de drink- en afvalwatersector en de energiesector. Aanbieders van digitale infrastructuur en beheer van digitale

(ICT)-diensten, de overheid en ruimtevaart vallen hier ook onder.

De tweede categorie is nieuw en betreft ‘middelgrote’ bedrijven en meer bedrijfssectoren.

Dit zijn middelgrote bedrijven en organisaties voor post- en koeriersdiensten, afvalstoffenbeheer, levensmiddelen, de maakindustrie, de chemische sector en onderzoeksinstellingen.

Alle middelgrote ‘essentiële’ bedrijven vallen ook in deze categorie. Daarnaast vallen ook nog ketenpartners en kleinere bedrijven die voor de internetinfrastructuur belangrijk zijn onder NIS2.

Hans ten Hove, Area Vice President Continental Europe bij Datto hierover: “Door de toegenomen digitalisering zijn veel bedrijven onderdeel geworden van een keten (leverancier, partner etc.). De kwetsbaarheden zijn dan zo sterk als de zwakste schakel van deze keten. Bedrijven die onder NIS2 vallen, komen dan ook onder de keten aansprakelijkheid, wat een extra dimensie zal geven bij het inventariseren van kwetsbaarheden en verantwoordelijkheden en het beschermen van deze keten. Samenwerking, standaarden en certificeringen spelen dan een grote rol in het digitaal weerbaarheidsplan.”

Zorg- en meldplicht

Alle bedrijven die in aanmerking komen voor NIS2 hebben een zorg- en meldplicht. Onder de zorgplicht vallen maatregelen als een beleid voor risicoanalyse en -beoordeling, het analyseren van genomen securitymaatregelen en beveiliging van de supply chain. Daarnaast moeten zij zorgen voor voldoende ‘security awareness’ bij medewerkers, beleid hebben voor het versleutelen van data, fysieke beveiliging van kantoren, multi-factor authenticatie (MFA), het beveiligen van ICT-systemen en data, ‘security by design’ voor het ontwerpen en onderhouden van hun systemen en een beleid hebben voor het afhandelen van security-incidenten. Last, but not least, moeten bedrijven in beide categorieën voor de continuïteit van hun dienstverlening zorgen.

Bijvoorbeeld met een back-up- en recoveryplan.

De meldplicht houdt in dat bedrijven verplicht incidenten of verstoringen met een grote impact bij het (Nederlandse) Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) en de voor NIS2 verantwoordelijke toezichthouder moeten melden.

In Nederland wordt de Rijksinspectie voor de

IN BUSINESS

45

HET COMMUNICATIE BUREAU MET DE AANDACHT DIE JE VERDIENT Je kent je markt, je doelgroep en je weet wat je wil bereiken. Het ontbreekt je aan tijd en expertise om de communicatie met de markt goed in te vullen. Magenta Communicatie is dé specialist als het gaat om vorm, inhoud en rendement van jouw content.

Content distributie

Content creatie

Offline marketing

Branding storytelling Lead generation

Social media marketing

Online marketing

www.magentacommunicatie.nl

CYBERSECURITY

Digitale Infrastructuur (RDI), het voormalige Agentschap Telecom, deze toezichthouder.

Voor deze meldingen, via rapportages, gelden specifieke tijdstippen en er moet ook een eindverslag worden ingediend. Dit eindverslag rapporteert de onderzoeksresultaten, de gevolgen van het incident en de uitgevoerde maatregelen om herhaling te voorkomen.

Strenge sancties

De naleving van NIS2 is voor bedrijven allerminst vrijblijvend. Naast de al hierboven beschreven meldplicht, wordt de richtlijn straks ook in de Nederlandse wetgeving vastgelegd, inclusief de mogelijke sancties. Zo kan een toezichthouder bedrijven boetes opleggen als zij de vereisten niet nakomen. Deze boetes lopen op tot maximaal 10 miljoen euro of 2 procent van de totale jaaromzet voor de ‘essentiële‘ en tot 7 miljoen euro of 1,4 procent van de jaaromzet voor de ‘belangrijke’ bedrijven.

Veel belangrijker is, dat met de komst van NIS2, bestuurders een wettelijke aansprakelijkheid krijgen voor het nakomen van de NIS2-vereisten.

Bij ernstige incidenten en nalatigheid zijn ook alle bestuurders onder NIS2 persoonlijk en hoofdelijk aansprakelijk.

Het is dan ook belangrijk dat bestuurders dit goed beseffen en daar naar handelen, vindt Feyo Sickinghe, Counsel bij Bird & Bird en specialist in cybersecurity. ”De NIS2 richtlijn introduceert aansprakelijkheid voor bestuurders als zij zich niet op de hoogte stellen van de verplichtingen en niet toezien op de naleving binnen het bedrijf.

Bestuurders moeten daarom verplicht een training volgen en stimuleren dat de werknemers regelmatig worden getraind.”

Bedrijven krijgen het lastig

De bovenstaande maatregelen kunnen door bedrijven als zeer ingewikkeld en lastig worden ervaren. Vooral voor de vaak kleinere en middelgrote bedrijven kan dit enorme gevolgen hebben.

“NIS2 bepaalt onder meer dat veel bedrijven moeten onderzoeken of ze op korte termijn aan de eisen moeten voldoen. Voor een groot aantal van deze bedrijven zal het vervolgens een grote uitdaging worden aan de NIS2-vereisten te voldoen”, zegt Joepke van der Linden, Head of Regulatory Affaires bij Huawei Nederland.

Ook voor Hans en zijn onderneming als MSP én voor veel MKB-bedrijven heeft het gevolgen: “Het feit dat MSP’s onderdeel uitmaken van de NIS2 wetgeving zal een enorme impact hebben op het MKB, wat in grote mate haar IT-behoeften uitbesteed aan een MSP. Indirect zal NIS2 zo van toepassing zijn op MKB-bedrijven die vanuit hun sector wellicht niet in aanmerking zouden komen voor NIS2. Voorwaarden rondom het inventariseren van kwetsbaarheden voor techniek, mensen en processen moeten de digitale weerbaarheid vergroten met een maximale inspanning van de MSP (waarbij dus mogelijk nieuwe technieken worden ingezet welke voorheen nog niet in die mate gebruikt werden).

Tevens dient men de bedrijven te beschermen tegen de gevonden kwetsbaarheden en tenslotte een herstel strategie te hebben (business continuïteit) op het moment dat een incident zich daadwerkelijk voordoet.”

Voorbereiden op NIS2

Bedrijven uit alle geledingen doen er dus, door het dwingende karakter van NIS2, toch verstandig aan zich goed voor te bereiden. Hiervoor is een handig stappenplan beschikbaar gesteld door de overheid. Het Nationaal Cyber

Hans ten Hove (Datto): “Vergeet zeker de mens niet! Veel ransomware aanvallen zijn succesvol omdat personen in de organisatie op een link klikken in een phishing mail.”

Coen Zandstra (SPIE): “Kijk in ieder geval naar de basismaatregelen. Dat zijn de risico-analyse en -beoordeling, de maatregelen om zich tegen deze risico’s te beschermen en de procedures voor het detecteren, monitoren, oplossen en melden van incidenten.”

Security Center, dat valt onder het ministerie van Justitie en Veiligheid, heeft hiervoor een website ingericht met veel gestelde vragen, tips en een zelfevaluatie. Hier kunnen bedrijven onder meer een risicoanalyse uitvoeren. Hierbij moeten ze de mogelijke risico’s identificeren en analyseren en hieraan een prioriteit geven.

De tweede stap is het implementeren van veiligheidsmaatregelen. Dit op basis van de uitgevoerde risicoanalyses en -beoordelingen en de prioriteiten.

Daarnaast moeten zij technische en organisatorische maatregelen nemen om privacy, integriteit en beschikbaarheid van data en systemen te waarborgen.

De derde stap is het ontwikkelen van een noodplan bij incidenten. Bijvoorbeeld het

IN BUSINESS

47

Hét serviceplatform

voor advanced IT en communicatie-technologie

Altijd

exclusief voordeel

• Telecom Expense Management, inzicht in telecom en ICT uitgaven.

• Inkoop van connectiviteitsdiensten zoals vaste en mobiele telefonie, SMS en aanleg van glas.

• Hardware zowel nieuw als gebruikt vergelijken en kopen in de webshop.

• Consultancy dienstverlening van idee tot realisatie.

Onafhankelijke second opinion op telecom en ICT. • Toegang tot producten en diensten die uw kennis vergroten via het kennisplatform.

We

BTG Services is de serviceorganisatie van BTG. BTG Services levert producten en diensten die direct te maken hebben met de missie van beide organisaties: het versnellen van de digitale transitie.

boost your digital transformation btgservices.nl

CYBERSECURITY

opstellen van plannen en procedures, het bepalen van de verantwoordelijkheden van betrokken medewerkers, het opstellen van een evaluatie- en herstelproces voor systemen en data en het regelmatig trainen van medewerkers hierin.

De vierde en laatste stap is bewaking en evaluatie. Bedrijven moeten hierbij een monitoringsprogramma opstellen voor het detecteren en rapporteren van afwijkingen in systemen en data en regelmatig de effectiviteit van de securitymaatregelen en incident-responseplannen evalueren. Ook moeten zij de maatregelen aanpassen op basis van de ‘learned lessons’ van incidenten of wijzigingen in de bedrijfsomgeving en daarbij voldoen aan de NIS2-rapportagerichtlijnen.

“Kijk in ieder geval naar de basismaatregelen”, zegt Coen Zandstra, Information Security Officer bij SPIE Nederland. “Dit zijn de risico-analyse en -beoordeling, de maatregelen om zich tegen deze risico’s te beschermen en de procedures voor het detecteren, monitoren, oplossen en melden van incidenten.”

“De eerste actie is het inventariseren van de kwetsbaarheden voor technologie, processen en mensen voor de onderneming alsmede de keten”, aldus Hans. “Pas daarna kan je met een budget duidelijk maken hoe de risico’s afgedekt kunnen worden door middel van gerichte investeringen of veranderingen in de bedrijfsvoering.

En vergeet zeker de mens niet! Veel ransomware aanvallen zijn succesvol omdat personen in de organisatie op een link klikken in een phishing mail. Deze mails worden steeds professioneler en zijn vaak niet van echt te onderscheiden.

Investeer in training voor uw personeel en maak gebruik van simulatie software voor phishing om te meten hoe goed uw medewerkers de digitale aanvallen kunnen afslaan.”

Andere maatregelen zijn onder meer het, waar

mogelijk, gebruiken van bestaande (compliance) raamwerken en het blijven verkrijgen van belangrijke zakelijke certificeringen, zoals ISO 27001 of het NEN 7510-traject. Bedrijven en organisaties moeten zich wel realiseren dat deze certificeringen hen niet ‘automatisch NIS2-compliant’ maken.

“Best practices zijn de genoemde basismaatregelen, maar eigenlijk is het gewoon beantwoorden aan wetgeving. Harde maatregelen, verantwoordelijkheden en verplichtingen die moeten worden nageleefd en worden gecontroleerd”, zegt Coen.

Hoe gaat het verder?

Op dit moment is de (demissionaire) regering nog bezig de NIS2 in de (bestaande)wetgeving in te passen. In januari 2024 moet hierover een internetconsultatie starten. Nadat de Tweede- en Eerste Kamer de definitieve wet hebben goedgekeurd, treedt deze (in oktober 2024) in werking.

“Blijf de ontwikkelingen rondom cybersecurity-regelgeving, -standaardisering en -certificering goed volgen. Het liefst samen met een ervaren jurist en een IT-leverancier. Dan weten bedrijven wat er op hen afkomt, zodat ze tijdig maatregelen nemen om de nieuwe regels te implementeren.

Verder is het belangrijk regelmatig bij toeleveranciers en afnemers te checken hoe zij met cybersecurity in hun (cloud)dienstverlening omgaan”, geeft Feyo aan.

Er is dus voor veel bedrijven, ook binnen de ICT-sector, nog veel werk aan de winkel om zich voor NIS2 compliant te maken. “Elk bedrijf dat concurrerend wil blijven en tegelijkertijd zijn risicoprofiel wil verlagen, moet cyberbeveiliging serieus nemen. Eigenlijk zou hiervoor geen enkele wetgeving nodig moeten zijn”, besluit Joepke.

Aan de slag dus, als je bedrijf nog niet aan alle NIS2-eisen voldoet.

Joepke van der Linden (Huawei):” Elk bedrijf dat concurrerend wil blijven en tegelijkertijd zijn risicoprofiel wil verlagen, moet cyberbeveiliging serieus nemen.”

BTG actief met Masterclass BTG organiseerde eind november een Masterclass over de nieuwe securityrichtlijn NIS2 op het hoofdkantoor van Huawei in Rijswijk. Het was een goedbezochte en zeer informatieve bijeenkomst over dit actuele onderwerp, wat veel bedrijven en organisaties bezighoudt.

Een panel van specialisten en industrieleiders ging dieper in op de gevolgen voor de groep bedrijven die ermee te maken krijgt. De boeiende en zeer informatieve bijeenkomst werd afgesloten met een rondleiding in het Experience Center van Huawei.

Het panel bestond uit drie experts die ieder vanuit hun expertise unieke inzichten verschaften in het NIS2-framework en de directe implicaties ervan voor het MKB. Hans ten Hove van Datto ging daarbij verder in op het perspectief van de aanbieders. Coen Zandstra van SPIE bekeek de nieuwe regeling vanuit gebruikers perspectief en Feyo Sickinghe van Bird&Bird ging dieper in op de juridische implicaties. Zij komen in dit artikel ook aan het woord.

Feyo Sickinghe (Bird&Bird): “De NIS2 richtlijn introduceert aansprakelijkheid voor bestuurders als zij zich niet op de hoogte stellen van de verplichtingen en niet toezien op de naleving binnen het bedrijf

IN BUSINESS

49

BTG IN HET NIEUWS

NL Tech Week 2023 toont

NEDERLANDSE BEST PRACTICES Half juni 2023 vond voor het eerst de NL Tech Week plaats. Deze week heeft het in zich om op termijn het grootste technologie- en innovatie evenement van Nederland te worden, waarbij een groot aantal kennispartners, locaties en aanbieders van technologie zijn aangesloten. BTG heeft als initiator anderhalf jaar keihard gewerkt om dit bijzondere event van de grond te krijgen. Op deze pagina’s blikken we terug op de eerste editie.

Waar staan we? Welke best practices zijn er, wat zijn ontwikkelingen en mogelijkheden in de komende jaren? Tijdens de eerste editie van NL Tech Week stonden een aantal Nederlandse innovatiecentra en tech campussen centraal en openen zij hun deuren. We konden een groot aantal bezoekers verwelkomen die gekomen waren om de deskundige sprekers te horen en de nieuwste technologische innovatie te zien. De NL Tech Week werd afgesloten met een grootschalig BTG Business Event in Rotterdam. Samen met alle betrokken organisaties kijken we als BTG trots terug op het eindresultaat van deze bijzondere week.

Delen van kennis en kunde

“Het doel is om verbinding en kennisoverdracht te realiseren tussen wetenschappers, bedrijven, overheden, scholen, universiteiten en gebruikers. We zien namelijk steeds meer behoefte aan het delen van inzichten als het gaat over het toepassen van technologie in de diverse branches”, vertelt Petra Claessen, Voorzitter BTG en boardmember BTG Holding. “BTG kijkt terug op een succesvolle eerste editie NL Tech Week, dat in samenwerking met een aantal aangesloten branchepartijen en BTG-partners is georganiseerd.

Onderwerpen als duurzaamheid, digitalisering, 5G, digitale inclusie en Future Network Services stonden hierbij centraal.

We brachten in dit kader een bezoek aan diverse innovatiecentra en tech campussen in Nederland, waaronder Green Innovation Hub in Almere, NorthC Datacenters, 5G Hub in Eindhoven, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), Airbus en Unmanned Valley in Katwijk. Een succesvolle en vooral inspirerende week! Bij de afsluiting van NL Tech Week namen we daarnaast afscheid van vertrekkend voorzitter van

50

IN BUSINESS

BTG Eric Reij, die de afgelopen negen jaar een grote bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van BTG en BTG Services.”

De week in vogelvlucht Dinsdag

NL Tech Week gaat van start bij Green Innovation Hub in Almere. Deze Hub werd afgelopen februari geopend en richt zich op de ontwikkeling van digitale innovaties op het gebied van bouw, voedsel, energie, mobiliteit en (digitale) inclusie.

Centraal stonden duurzame digitalisering, waarbij ook circulariteit en security aan de orde kwamen.

In de middag is de delegatie van NL Tech Week te gast bij het datacenter van NorthC in Groningen. Deze ontmoeting werd georganiseerd met Dutch Data Center Association (DDA). NorthC heeft, als grootste regionale datacenterbedrijf van Nederland, haar datacenter in Groningen vorig jaar uitgebreid. Dit datacenter is het eerste in Europa dat op groene noodstroom draait. En het heeft ook mogelijkheden om de restwarmte die overblijft, door te geven aan bedrijven die daar wat mee kunnen. Tijdens dit bezoek was er een presentatie over de ontwikkelingen rond connectiviteit door Innovation Center Connected Solutions (voorheen 5Groningen) en uiteraard een rondleiding.

Woensdag

De tweede dag staat in het teken van Smart Society, gastheer is de High Tech Campus Eindhoven. Deze campus wordt ook wel de slimste vierkante kilometer van Europa genoemd, vertelt Paul van Son, Innovation manager bij de Campus. Het is een ecosysteem van ongeveer 300 hightechbedrijven en thuisbasis

BTG IN HET NIEUWS

van meer dan 12.500 innovators, onderzoekers en ingenieurs die de technologieën en bedrijven van morgen creëren Naast uitleg over de campus is er een presentatie van Ana Alanis over Brainport Eindhoven, waarin bedrijfsleven, onderwijs- en kennisinstellingen en overheden samenwerken om innovaties te realiseren die direct bijdragen aan de grootste uitdagingen van onze tijd.

VodafoneZiggo, Ericsson, Brainport Development en High Tech Campus openden in 2020 op de campus de 5G HUB. Deze is bedoeld als broedplaats voornieuwe 5G-technologie en een bezoek daaraan mocht uiteraard niet aan het programma ontbreken.

maken met de lanceerstructuren Ariane-6 en VEGA-C .

De deelnemers hoeven vanmiddag niet ver te reizen naar de volgende bestemming, want ’s middags zijn ze welkom op Unmanned Valley ,op het voormalig marinevliegkamp Valkenburg in Katwijk. Daar komen onder meer spectrumbeleid, digitale autonomie en 6G uitgebreid ter sprake.

Bovendien is er een demo rond de inzet van drones voor de inspectie van telecommasten. Tevens is er een presentatie over Extended Reality, waarmee je door middel van XR-technologie in een AR, VR of MR-beleving komt.

In de middag zijn we te gast bij HAN Nijmegen waar Artificial Intelligence in het onderwijs centraal staat. De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) vindt het belangrijk dat zowel studenten als docenten in het HBO-onderwijs digitaal- en datavaardig zijn. Speciaal rond de NL Tech Week is deze middag een goed bezocht seminar georganiseerd met als thema; ‘Docentprofessionalisering: Wat heeft de docent nodig ten aanzien van AI?’ Naast presentaties zijn er ook werkvormen en worden de uitkomsten daarvan gezamenlijk besproken.

Verder gaf Inge Moolenaar een presentatie over de rol van het Nationaal Onderwijsplan AI (NOLAI) in het onderwijs.

Vrijdag

We sluiten NL Tech Week af in op het hoofdkantoor van KPN in Rotterdam met een grootschalig BTG Business Event. Hier geven sprekers Vinood Mangroelal (KPN), Pieter Jeekel (NLAIC) en professioneel kitesurfer Roderick Pijls presentatie over trends en ontwikkelingen in Healthcare & IT. Het seminar wordt afgesloten met een feestelijke afscheidsreceptie voor Eric Reij.

Hij droeg per 1 juli, na 3 bestuurstermijnen, het voorzitterschap van BTG over aan Petra Claessen.

Donderdag

Bij Airbus in Leiden worden de bezoekers van de NL Tech Week welkom geheten door Rob Postma, MD van Airbus Netherlands B.V. Na enkele presentaties volgt een bezoek aan de Airbus locatie in Oegstgeest, waar geïnteresseerden een rondleiding en een exclusieve demo ‘kritische communicatie over Satcom’ krijgen. Deze innovatie met satellietdiensten maakt het mogelijk om, ook op plekken waar geen bereik is, veilig te communiceren. Verder konden de deelnemers kennis

IN BUSINESS

51

SPIE BRENGT HET IN BEWEGING

DANKZIJ EEN MULTIDISCIPLINAIRE AANPAK LEVERT SPIE ALTIJD DE JUISTE OPLOSSING VOOR DE VITALE INFRASTRUCTUUR VAN NEDERLAND, VOOR VANDAAG EN MORGEN.

ONZE AANPAK VOOR CIVIELE KUNSTWERKEN VAN A TOT Z Met de Z van zorgeloos. Een brug, sluis of gemaal moet namelijk veilig en betrouwbaar zijn, zowel in de bediening als in het gebruik. Wat is de huidige kwaliteit van een object? Welke cybersecurityrisico’s zijn er om het object te kunnen bedienen? Onze specialisten adviseren en ondersteunen bij het optimaal inrichten van alle assets. Of het nu gaat om het ontwerp en realisatie van een nieuw kunstwerk of om het onderhouden of renoveren van een bestaand object.

VAN CALAMITEITENDIENST TOT ASSETMANAGEMENT Deskundigen analyseren de huidige status van een object om te controleren hoe lang deze nog meegaat. Ook bepalen zij de conditiescore en maken zo een gericht plan binnen de gevraagde kaders. Met alle experts in eigen huis bieden we oplossingen als een one-stop-shop.

Enerzijds voeren we onopgemerkt een (spoed) reparatie uit, maar anderzijds adviseren en werken we ook mee aan een toekomstgericht voorspellend onderhoudsplan. Door de inzet van sensortechnologie krijgen we bijvoorbeeld meer zicht op de staat van een brug, sluis of gemaal en kunnen we beter en tijdig anticiperen. Een transparante aanpak hierin is vanzelfsprekend, met duidelijke afspraken en inzicht in gegevens en data. Zo bouwen we samen aan duurzame ambities en doelstellingen.

www.spie-nl.com

COLUMN

Linda Frietman

Oprichter en CEO van iamprogrez, Minecraft Skill Builder en GameGraded.

Iamprogrez is een data-tech bedrijf met een passie voor mensen en data. Hun datagedreven technologie en aanpak maximaliseert het potentieel van mensen en levert data-inzichten en daarmee sturingsinformatie aan HR en recruitment, bijvoorbeeld of iemand past bij de cultuur van een organisatie en team samenstelling op competentieniveau. In een krappe arbeidsmarkt is het van belang om te weten welk talent en skillset waar in de organisatie zit.

Met gamebased tech ontsluit iamprogrez data die komt uit game-data en game-profielen. Hiermee wordt de vertaalslag naar real life competenties en job skills gemaakt. Dit zorgt voor een oneindige stroom van reeds gekwalificeerde kandidaten en past bij de belevingswereld van de huidige generatie. Ter referentie: 9,8 miljoen Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 38 jaar gamen minimaal 1 uur per dag, 46% daarvan is vrouw. Een toepassing hiervan is dat uit Minecraft Education 21ste eeuwse vaardigheden certificaten behaald worden die aan leerdoelstellingen gekoppeld zijn (zoals Rijksmuseum, VVN, Pampus Almere).

Organisaties gebruiken deze technologie om sneller te kunnen selecteren en om op een laagdrempelige manier in contact te komen met potentiële werknemers. (O.a. Defensie, Politie, Axians, EY.)

ARBEIDSMARKT, EDUCATIE EN TECHNOLOGIE Kijkend naar de snel veranderende wereld waarin we nu leven en waarin we voor zulke grote, complexe sociale en maatschappelijke uitdagingen staan, waar de snelheid van ontwikkeling van nieuwe en innovatieve technologieën supersonisch is, verandert niet alleen de arbeidsmarkt continue maar ook de definitie van een productieve werknemer.

Van een werknemer wordt verwacht dat hij een vliegende start maakt, continu groeit en zich blijft ontwikkelen (live long learning). Organisaties hebben werknemers nodig die niet alleen nú succesvol zijn, maar die ook over vaardigheden beschikken die in de toekomst waardevol zullen blijven. Zij zijn op zoek naar medewerkers die problemen kunnen oplossen, zich goed kunnen aanpassen, creatief zijn, verbeeldingskracht hebben, kunnen samenwerken om innovatie gedreven teams te vormen en kritisch denkvermogen hebben.

In deze wereld waar constante veranderingen het nieuwe normaal zijn is niets in steen gebeiteld, vaardigheden die vandaag zijn aangeleerd en gewenst, zijn anders dan vaardigheden een jaar later.

Dit maakt ook meteen helder voor welke enorme opgave ons huidige educatiesysteem staat; enerzijds het juiste profiel opleveren, anderzijds omgaan met innovatieve technologieën

in het huidige curriculum.

Door deze worsteling van educatie zien we de vraag naar en opkomst van corporate learning exponentieel stijgen. Maar ook daar zitten uitdagingen: van flexibel meebewegen met de veranderende skillset van werknemers, het continue upskillen en reskillen en de verregaande wens van personalisatie van aanbod.

Zowel educatie als corporate learning zal de huidige en volgende generatie werknemers moeten voorbereiden op dit steeds veranderende landschap van werkgelegenheid, skillsets van werknemers en met name het gebruik en integratie van innovatieve technologieën.

En dat laatste staat wat mij betreft open voor discussie, want is het nodig dat iedereen een opleiding generative AI, Nanotech, AI, Advanced VR of Blockchain krijgt, of is het meer van belang dat we werknemers de skills aanleren om deze technologieën te gebruiken en toe te passen in hun dagelijkse werk (= de skillset Digital Dexterity by Gartner). *

IN BUSINESS

53

FUN MEETS FUNCTION

fun MEETS

FUNCTION Een fraaie werkplek met lifestyle accessoires Een nieuw merk voor werkplek-accessoires, kan dat nog in deze tijd van digitalisering? Jazeker, dacht Bart Jan Scholte van de nieuwe Nederlandse startup Aptiq. Vanuit het niets ontwikkelde de marketeer een lijn van fraai vormgegeven lifestyle accessoires voor de werkplek.

Te beginnen met een toetsenbord en muis, desk topper, laptop- en monitor standaard. Zijn doel is om een gezonde, inspirerende en creatievere werkomgeving thuis of op kantoor te creëren. De producten zijn geïnspireerd op de Scandinavische levensstijl en design. Rustige en natuurlijke kleuren, fijne materialen en minimalistische vormgeving. Alles is daarbij gericht op harmonie, rust en minimale afleiding.

Nooit meer koude koffie of thee Het is weer winter en de temperatuur staat op kantoor tegenwoordig vaak een graadje lager. Hoe handig is dan deze elektrische koffiemokverwarmer oftewel warmhoudplaatje van temu. Hij is voorzien van temperatuurinstellingen, automatische uitschakeling en een via USB aangestuurd verwarmingselement.

Een stekkerdoos, maar dit keer een mooie Stekkerdozen, kabels, we kunnen niet zonder, maar mooi zijn ze meestal niet. Dat kan anders, dachten de oprichters van het Zweedse Avolt. Zij vinden dat dergelijke basisproducten wel degelijk mooi én functioneel kunnen zijn. Het eerste product dat met veel succes op de markt is gebracht, zijn kleurige stekkerblokken die je met een klik aan een magneetplaatje aan de muur kunt ‘plakken’. De blokken en ook de losse usb-kabels zijn leverbaar in een hele range frisse kleuren die thuis en op kantoor niet misstaan.

54

IN BUSINESS

FUN MEETS FUNCTION

De draadloze headset met écht goede audio komt eraan!

Een BMW als een kameleon

Recent showde BMW haar i Vision Dee. Dee staat hier voor Digital Emotional Experience. Het unieke aan deze conceptcar is, dat hij is uitgerust met een e-inkt-exterieur waarmee je van delen van de De draadloze headset heeft de afgelopen jaren enorm aan populariteit gewonnen. De auto de kleur kunt veranderen. Je kunt kiezen uit 32 verschillende audio wordt daarbij gestreamd via Bluetooth, maar dat biedt wel mindere kwaliteit dantinten voor 240 verschillende segmenten van het exterieur van de een bekabelde variant. In 2024 staat de introductie van ultrabreedbandhoofdtelefoonsauto. Bijzonder is verder dat het head-up display te projecteren is op de planning. Daarvoor is de zogeheten UWB-technologie ontwikkeld, die levert over de gehele voorruit. Waarbij je zelf kunt kiezen wat er op je ruit geluid met een veel hogere resolutie en verliesvrije kwaliteit met, voor de kenners, eengeprojecteerd wordt. Ook op je zijruiten kun je trouwens projecteren. snelheid tot 24 bit/192 kilohertz. PSB Speaker zal als een van de eerste aanbieders haar UWB-headsets begin 2024 uitbrengen.

Drone die je huis bewaakt Ring was een van de eerste ondernemingen die het smart home tot bij de voordeur van veel consumenten bracht. Het bedrijf zal in 2024 ook letterlijk én figuurlijk een nieuw toestel in je woning of kantoor lanceren. Dit in de vorm van de Always Home Cam. Voor rond de 250 euro haal je hiermee een autonome drone in huis, die fungeert als beveiligingssysteem.

Met behulp van sensoren in je huis kan het apparaat langs vaste routes patrouilleren. Als je niet aanwezig bent, kun je op afstand meekijken.

VR en AR op premiumlevel Virtual Reality heeft de toekomst en als Apple (eindelijk) dit speelveld betreedt, dan weet je dat het menens is. Met de Apple Vision Pro zien gebruikers apps voor hun ogen verschijnen. Dat kan volgens Apple zowel in augmented reality,

met de échte wereld op de achtergrond dus, of in de volledig digitale VR-wereld. Door middel van 'eye tracking' kan het apparaat worden bestuurd.

Daarnaast zijn er opties voor het tikken met vingers en 'swipen'. De Apple Vision Pro is

met een prijs van 3.499 euro aanzienlijk duurder dan concurrerende headsets. Maar met de twaalf camera's, twee superieure processors en een ultrascherp display is de Vision Pro veruit de meest hightech VR-bril die er op de markt is.

IN BUSINESS

55

Building bridges in a digital society

verbindt

BTG organisaties in hun gezamenlijke belangen op het gebied van IT en Communicatietechnologie.

bundelt

BTG wensen, kennis en expertise van overheids-organisaties, (commerciële) bedrijven, kennis-organisaties, leveranciers van ICT diensten en providers. BTG-leden lossen gezamenlijk marktimperfecties op.

bouwt

BTG bruggen in het digitale domein.

Hiervoor organiseren we een structurele lobby tussen overheid, leveranciers en leden. Ook bieden we onze leden een netwerk voor ontmoeting en kennisdeling.

signaleert

BTG trends en vertaalt deze in strategie, duidingen activiteiten.

BTG: Branchevereniging BTG, Branchevereniging voor IT en Communicatietechnologie.

BTG telt circa 180 leden uit de grootzakelijke markt. Dit zijn overheidsorganisaties, (commerciële) bedrijven, kennisorganisaties, leveranciers van ICT diensten en providers.

www.btg.org

COLUMN

Frits Grotenhuis, directeur Topsector ICT is directeur-bestuurder, toezichthouder en strategie consultant.

Hij heeft zich gespecialiseerd in strategie ontwikkeling, publiek-private partnerships, innovatie, hoger onderwijs en onderzoek. Met een achtergrond in economie en een promotie in technische bedrijfskunde ligt Frits’ interesse, strategische netwerk en ervaring op het gebied van digitalisering. Denk daarbij aan sleutel technologieën zoals AI, data, cybersecurity, informatie- en communicatienetwerken.

Sinds oktober 2021 is hij directeur en sinds 2023 ook bestuurder van de Topsector ICT - TKI ICT

TOPSECTOR ICT: KATALYSATOR VOOR ICT-ONDERZOEK EN -INNOVATIE Nederland gidsland?

Nederland staat op de 3e plaats van de Digital Economy and Society Index (DESI). Met een sterke ICT-infrastructuur, hoogopgeleide beroepsbevolking en concurrerend niveau van ICT-kennis en -innovatie blaast Nederland haar deuntje mee.

Vanuit deze basis kan Nederland een gidsfunctie invulling geven. Tegelijkertijd zijn er veel (geopolitieke) uitdagingen waar Nederland mee aan de slag moet om haar voorsprong te behouden. Denk aan de oorlog in de Oekraïne, fake news, of de ontwikkelingen rond ChatGPT-4 om maar enkele voorbeelden te noemen, die enorme impact hebben op onze economie en maatschappij.

Europese samenwerking is daarbij cruciaal, denk alleen al aan de recente wetgeving door de EU, zoals de Digital Market Act en de Digital Services Act die de macht van Big Tech bedrijven inperken. Om internationaal mee te kunnen (blijven) doen én mee te kunnen sturen op de digitale transformatie is een stevig ICT-kennisfundament essentieel. Niet voor niets is ICT ook één van de tien topsectoren in Nederland, als onderdeel van het topsectorenbeleid van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat(EZK).

Topsector ICT als regisseur Als Topsector ICT identificeren, prioriteren en organiseren we ICT-onderzoek en -innovatie. Dat doen we door publiekprivate samenwerking te stimuleren en landelijke coalities te ontwikkelen, zoals op het gebied van AI met de NL AIC en het groeifonds programma AI NED, maar ook op het gebied van cybersecurity met het programma CS4NL dat we samen

met dcypher en andere partners hebben geïnitieerd. Een ander voorbeeld is Future Network Services (FNS), het bouwen van de nieuwe generatie communicatienetwerken, in het kort: de ontwikkeling van 5G naar 6G. Najaar 2021 hebben we als Topsector ICT, in nauwe samenwerking met TNO en het Ministerie van EZK, een impuls gegeven om het position paper Communicatienetwerken voor en door Nederland te kunnen schrijven. In het verlengde daarvan hebben we meegestuurd en meegefinancierd in de ontwikkeling van het uiteindelijke nationale groeifondsvoorstel FNS, dat net voor de zomer 2023 voorwaardelijk is gehonoreerd. Zo ook hebben we als Topsector beperkt budget om relevante digitale ontwikkelingen zoals FNS op strategische beurzen, zoals het Mobile World Congress, te stimuleren.

Samen met technische universiteiten, bedrijfsleven en overheden heeft TNO als coördinator van Future Network Services een sterk voorstel ontwikkeld dat Nederland verder brengt in Europa en daarbuiten. BTG is een belangrijke partner in dit consortium, als branchevereniging voor IT en communicatietechnologie. FNS is echt een strategisch onderwerp, waarmee we met elkaar de digitale transitie vormgeven. Laten we samen optrekken om Nederland als gidsland verder vorm en inhoud te geven!

IN BUSINESS

57

BTG SERVICEPAGINA

BEZOEK ONZE WEBSITE VOOR DAGELIJKS INNOVATIENIEUWS, RECENTE PUBLICATIES EN DE BTG EVENT-KALENDER

WWW.BTG.ORG BTG Services

is de serviceorganisatie van de Nederlandse Branchevereniging ICT en Telecommunicatie Grootgebruikers (BTG).

Exclusief voor leden van BTG leveren wij diensten en inkoopvoordelen rondom telecommunicatieproducten en -diensten. Ook handelt BTG Services de administratieve verwerking van complexe facturering af, zodat u meer overzicht krijgt, bijvoorbeeld voor bedrijven met veel vestigingen.

WWW.BTGSERVICES.NL 58

IN BUSINESS

www.strict.nl

Digitalisering begint bij connectiviteit.

En bij goed inzicht krijgen in data. Doe je met Internet of Things. Daarmee praten apparaten en dingen met elkaar via sensoren en internet. Ze geven info door over bijvoorbeeld temperatuur, luchtvochtigheid, beweging en nog veel meer. Zonder dat daar een mens voor nodig is. Zo helpen ze ons om slimmer te werken.

Laat je slimme apparaten de volgende stap zetten met IoT. Via het stabiele en betrouwbare netwerk van Odido.

Kijk snel wat er allemaal kan.

Ontdek ons slimme IoT aanbod.