Extra bijlage: 5 jaar na de aanslagen in Brussel

5 JAAR NA DE AANSLAGEN IN BRUSSEL 22.03 2016

22.03 2021

en toen was het

stil

22 maart 2016 De dag waarop alles anders werd. Brussel werd getroffen door een laffe daad van terreur.

Drie mannen vertrekken die ochtend met een taxi naar de luchthaven van Zaventem.

Twee anderen stappen naar de metro in het centrum van Brussel. Hun rugzakken en valiezen zitten vol zelfgemaakte bommen.

Om 7.58 uur blaast de eerste zelfmoordterrorist zichzelf op. Wat later doen nog twee anderen exact hetzelfde. Er ontploffen twee bommen in Zaventem en één in het metrostation van Maalbeek. Er vallen 32 doden en meer dan 300 gewonden. Daarbovenop werden ontelbare zielen zwaar getroffen door een trauma.

Wat er toen gebeurd is, mogen we nooit vergeten. Eerst brak de hel los, en toen…

Toen werd het stil.

Dit is een herdenking voor alle slachtoffers, nabestaanden en hulpverleners.

Ik heb getuigen gevraagd de ogen te sluiten, naar binnen te kijken en zo hun verhaal te vertellen. Aan de buitenkant zijn ze niet geraakt, aan de binnenkant des te meer.

Die gekwetste binnenkant, hun innerlijke pijn, probeer ik in één beeld te vatten.

met de medewerking van

Lieve Blancquaert

Op 22 maart 2016 werkt Patricia als grondstewardess op de lucht- haven van Zaventem. De aanslagen halen haar zorgeloze leven en dat van veel van haar collega’s compleet overhoop.

“Ik kijk met heel veel nostalgie terug naar mijn tijd op de lucht­ haven. Mijn collega’s waren mijn vrienden. Ik hield enorm van het afwisselende werk. En ik droeg mijn uniform graag.

Met het hele team hetzelfde uniform dragen, dat gaf mij een sterk groepsgevoel. Op 22 maart 2016 begon mijn shift om 8 uur op de plaats waar reizigers zelfstandig kunnen inchecken. Ik moest mijn collega en vriendin Kim aflossen.

Op tijd zijn is heel belangrijk op de luchthaven. Die ochtend was ik maar enkele minuten te laat.

Toen ik mijn jas had weggehangen en naar beneden wou vertrekken, ging de eerste bom af. Ik dacht dat er een enorme hoeveelheid bagage uit een vliegtuig op het tarmac was terechtgekomen. Pas bij de tweede bom werd duidelijk wat er aan de hand was. Toen is de paniek echt uitgebroken, hoewel het tegelijkertijd ook doodstil was. Ik zag mijn collega’s volledig onder het stof de break room binnenkomen.

We moesten daar zo snel mogelijk weg, maar dat lukte mij niet. Ik dacht aan de woorden van mijn vader die een beroeps­ militair is. Hij had me ooit de raad gegeven nooit de massa te volgen bij paniek. Ik bleef achter met twee collega’s van wie er één gewond was. Onder politiebegeleiding hebben we uiteindelijk de luchthaven verlaten. Die beelden, die ver­ woesting, die stilte, al die lichamen, dat bloed: daar heb ik geen woorden voor.

Ik zag een man zonder benen en met maar één arm meer.

Op papier ben ik een slachtoffer. Toch kan ik mezelf maar moeilijk als slachtoffer beschouwen als ik denk aan al die doden en zwaargewonden. Of als ik denk aan mijn collega

Ik wou hem helpen, maar ze zeiden dat het geen zin meer had.

Kim die ik moest aflossen. Haar hele lichaam zat vol scherven.

Het was te laat. Elke dag nog denk ik aan die man. Ik vecht

Mijn lichaam is oké, al ben ik diep geraakt vanbinnen. Ik heb

nog steeds met schuldgevoelens. Had ik meer kunnen doen?

geen fysieke letsels, maar ik voel mij wel kwetsbaar. Een glas

Tegelijk besefte ik hoe onverantwoord ik was. Ik ben

dat valt kan mij een volledige dag van de kaart brengen.

een moeder. Mijn kind had mij nodig. Toen brak ik.

Mijn onbezorgde leven is mij ontnomen.”

— Patricia, 35 jaar (toen 30)

5 JAAR NA DE AANSLAGEN IN BRUSSEL

“Beetje bij beetje komt mijn leven terug.”

Op 22 maart 2016 is Ingeborg aan het werk in een kofferwinkel als de bommen ontploffen. Alle koffers vliegen de lucht in. Tijdens haar vlucht naar buiten helpt ze een Chinese jongeman die niet meer op zijn benen kan staan. Ze zorgt voor hem als voor haar eigen kind, tot ze hem – verplicht – moet achterlaten.

“Mijn job op de luchthaven bracht mij terug onder de mensen.

Dat had ik nodig op dat moment. Ik genoot van de fijne colle­ ga’s. Ik had een sterke band met hen, vooral met mijn collega Mieke. Wij waren ook samen toen die eerste bom ontplofte.

Ik zette het eerst op een lopen omdat ik meteen wist dat het een bom was en instinctief dacht dat er nog zouden volgen.

Maar Mieke volgde niet. Die stond stil, als bevroren. Kort daarvoor had ik haar per sms beloofd dat ik er altijd zou zijn voor haar. Dat ze nooit meer alleen zou zijn. Daarom ben ik toen teruggelopen naar de winkel.

Op dat moment ontplofte de tweede bom. Als ik niet was

Ik ben drie kwartier bij hem gebleven, samen met een

teruggekeerd, dan was ik er nu niet meer. Ik was zo bang van

koppel. We hebben de jongen warm gehouden, getroost, ge­

de vijand met de kalasjnikovs dat ik me in een te klein kastje

rustgesteld. Hij zei ‘Thank you, I am from China, what’s your

wilde verstoppen. Mieke is 1 meter 80, dus voor haar was dat

name?’ Ik wou voor hem zorgen totdat er honderden dokters

zeker geen optie. Toch maande ik haar aan zich te bukken.

zich hollend zouden verspreiden over het gebouw en ieder­

Ik wou meteen een berichtje sturen aan mijn zonen. Hen

een zouden helpen, zoals in de films. Tot dan zou ik voor hem

geruststellen. Laten weten dat ik oké was. Maar die brave

zorgen, als moeder. De jongen wou een selfie met ons, wat ik

jongens waren natuurlijk nog diep aan het slapen. Ze hadden

echt heel raar vond. Uiteindelijk hebben we dat toch maar ge­

geen enkel idee van wat er in de wereld aan het gebeuren was.

daan. De jongen is langzaam onder onze handen weggegleden.

Wat volgde was een angstaanjagende, totale stilte. Dat vergeet ik nooit meer. De hele luchthaven leek in een grijze, dikke mist te zitten. Het bloed van de slachtoffers was niet

Wanneer hij precies gestorven is, is mij niet duidelijk.

Mieke en ik zijn naar Antwerpen gelift. Ik heb haar in bad gestoken en ik heb zelf naar de muziek van mijn vader geluis­

rood, maar grijs door het stof. Een militair heeft ons naar

terd. Ik moest thuiskomen. Daarna zijn mijn haren uitgeval­

buiten geëscorteerd. Ik herinner mij het beeld van een man

len. Ik huilde hele dagen lang en kwam niet meer buiten. Nog

zonder voet. Op weg naar buiten was er nog een andere mili­

steeds heb ik de meest gruwelijke nachtmerries. Uiteindelijk

tair die een Chinese jongen probeerde op te tillen. Ik heb hem

heb ik een opleiding fotografie gevolgd. Het is mijn manier

geholpen en voelde aan alles dat ik bij die jongen moest blij­

geworden om opnieuw vertrouwen te krijgen in mensen.

ven. Mijn handen hebben zijn gebroken lichaam gevoeld. Hij

Het lukt. Beetje bij beetje komt mijn leven terug.”

kon mijn zoon geweest zijn. Ik moest wel voor hem zorgen.

— Ingeborg, 54 jaar (toen 49)

22.03 2016

22.03 2021

Op 22 maart 2016 vertrekt Carmen met haar man en vier kinderen op vakantie naar Amerika.

Terwijl zij inchecken, spelen de kinderen wat verderop in een speelgoedvliegtuigje.

“Ik ben toen heel erg teruggevallen op mijn instinct.”

“Ik kan mij geen enkele knal herinneren. Integendeel, er heerste een absolute stilte. Ik zag de lucht trillen en het leek alsof er vlammen onze kant uitkwamen. We lagen op de grond, mijn man, mijn oudste zoon Jacob en ik.

We zijn meteen onze andere kinderen gaan zoeken.

Anna lag onder een speelgoedvliegtuigje. Zij en Julia waren niet gewond, maar de paniek in hun ogen zal ik nooit meer vergeten.

Mijn man is met onze kinderen naar buiten gegaan.

In een reflex heb ik een klein meisje meegenomen, omdat ze helemaal alleen stond te huilen. Ik heb mij daar nog lang schuldig over gevoeld. Haar papa moet een enorme paniek ervaren hebben tijdens zijn zoektocht naar haar. Ik ben toen heel erg teruggevallen op mijn instinct en ben gewoon blijven zitten met dat vreemde meisje op schoot. Achter mij gaapte een groot zwart gat.

Naast mij lag een kleine jongen, helemaal alleen.

Ik durfde hem niet op te tillen omdat ik er zeker van was dat zijn beentje eraf zou vallen. Hij sprak Frans en zijn naam was Philippe. Ik heb geprobeerd om hem te troos­ ten en wakker te houden tot ze hem naar de brandweer­ kazerne brachten. Niet veel later hebben ze de papa van het kleine meisje op mijn schoot ook teruggevonden.

Zijn opluchting was groot. Ik weet niet of hij toen al wist dat zijn vrouw overleden was.

Soms voelt het niet eerlijk. Wij stonden zo dicht bij die bom en we hadden amper iets. Mijn gezicht en mijn haren waren wat verbrand en er zat een scherf net boven mijn borst. Ook mijn oudste zoon had scherven in zijn schouder. Voor hem is het tot nu heel moeilijk om over de aanslagen te spreken. Maar we leven allemaal nog.

Een broer en een zus die naast ons stonden, hebben het niet overleefd. Dat is zo onrechtvaardig.

Ik had de kinderen meermaals gezegd dat vliegen de veiligste manier was om te reizen. Ik heb ze bedrogen en daardoor ben ik mijn mandaat kwijt. Er gaat geen dag voorbij of ik word herinnerd aan die mooie, zonnige dag op weg naar een mooie familievakantie die plots veranderde in angst, in een oorlog.”

— Carmen, 45 jaar (toen 40)

5 JAAR NA DE AANSLAGEN IN BRUSSEL

Op 22 maart 2016 spelen Anna en Julia met hun kleine broertje in een speelgoedvliegtuigje in de vertrekhal van de luchthaven. Hun beide ouders en grote broer checken op dat moment in voor Amerika. Net wanneer Julia op het landingsknopje in de cockpit drukt, ontploft de eerste bom.

“Amerika was een vakantie waar ik enorm naar uitkeek.

mama voor mij die helemaal onder het bloed zat. En ik hoor nog altijd baby’s huilen. Een brandweerman gaf mij deze knuffel. Voor mij was dat een heel belangrijk gebaar. Plots deed er iemand lief en normaal. Toen we eindelijk thuis waren, aten we schelpjespasta met rode saus.

— Anna, 14 jaar (toen 9) “In 2016 zat ik in het eerste leerjaar. Op de ochtend van de aan­

Ik telde de dagen af. 2016 was een schrikkeljaar en daardoor

slagen zag ik in de luchthaven een speelgoedvliegtuigje en ik

duurde het wachten nóg een dag langer. De avond voor ons

wilde er meteen in spelen. Ik zat in de cockpit. Net toen ik

vertrek sliepen we in een hotel vlakbij Zaventem. We hebben

op het knopje duwde om te landen, kwam er een grote knal.

er nog samen naar de finale van De Mol gekeken. Ik kon die

Ik zag een klein jongetje hoog de lucht in schieten en ik dacht

nacht niet zo goed slapen. Ik wou zo graag op reis en was

dat ík dat gedaan had. Ik had op dat knopje gedrukt. Het was

bang dat we het vliegtuig zouden missen.

dus mijn schuld. Ik heb daar lang niet over durven te praten.

We gingen heel vroeg naar de luchthaven. Terwijl mama en papa met de bagage stonden aan te schuiven, speelde ik met mijn zusje en broertje Abel in zo’n onnozel speelgoed­

Ik zie nog vaak dat donkere beeld voor mij, maar ik kan het niet beschrijven.

Ik dacht dat de soldaten met hun geweren de criminelen

vliegtuigje. Ineens werd alles zwart en lag ik op de grond

waren. Mijn broer en mama moesten naar het ziekenhuis

onder het vliegtuig. Ik dacht dat ik droomde, een nachtmerrie

omdat ze gewond waren. Daar zag ik nog meer kinderen.

dan. Mama heeft mij onder dat vliegtuig vandaan getrokken.

Ze waren er nog erger aan toe dan mijn broer. Sommigen

Ik zag soldaten met pistolen. Ze lagen op de grond, boven

hadden een masker op. Op weg naar huis was het heel stil.

op brokken plafond die naar beneden gekomen waren.

Ik wou huilen, maar ik kon het niet. Mijn tranen waren op

We zijn uiteindelijk met papa door de gebroken ramen naar

slot. We hebben nog veel nachten bij mama en papa geslapen,

een gebouw gestapt waar politie was.

op matrassen op de grond in hun slaapkamer.”

Pas toen ik iemand hoorde zeggen ‘Er zijn twee bommen ontploft’, besefte ik dat het heel erg was. Ik zie nog steeds een

— Julia, 11 jaar (toen 6)

22.03 2016

22.03 2021

“Elke ochtend als ik wakker word, voel ik dat het niet klopt.”

Op 22 maart 2016 verliezen Ed en Marjan in één klap hun beide kinderen Sascha en Alexander. Exact om 7.58 uur ’s ochtends werd het mooiste dat ze in hun leven hebben brutaal van hen afgenomen.

den vinden. Het duurde drie dagen voor we de bevestiging

“Over onze kinderen spreken is het liefste wat ik doe. Veel

de laatste moest zijn die ze vasthield. Eerst zag ik Alexander.

Toen wij doorhadden wat er gebeurd was, zijn we naar Brussel gereden. Om ze op te halen. We hadden zelfs de hond meegenomen, omdat we wisten dat de kinderen dat fijn zou­ kregen dat ze overleden waren. Als moeder vond ik dat ik

mensen durven het niet, maar voor mij is het belangrijk.

Hij lag er gewoon bij. Aan de voorkant zag je niet veel, omdat

Ik straal als ik over hen kan praten. Het waren zulke mooie

hij vooral geraakt was aan het achterhoofd. Bij Sascha heb ik

mensen: geestig, empathisch en intelligent. Mijn man Ed

eerst door het laken heen gekeken en aan haar hoofd gevoeld.

was aan het bellen met onze zoon Alexander. Die was met

Daarna heb ik het laken weggetrokken. Daar lag mijn dochter.

zijn zus Sascha aan het inchecken naar New York. Plots viel

Daar lag gewoon mijn kindje, mijn baby. Je denkt opeens

het contact weg. Wij hadden geen enkel idee dat onze beide

weer over hen als je baby’s. Ik heb ze vastgehouden en gekust.

kinderen toen al overleden waren. Er was geen knal te horen.

Toen ben ik weggegaan.

Alleen stilte aan de andere kant van de lijn. Achteraf hebben

Ik ben razend op de daders. Zij hebben mijn kinderen hun

we op de beelden van de bewakingscamera’s gezien hoe

leven ontnomen. Elke ochtend als ik wakker word, voel ik

de zelfmoordterrorist recht naar onze kinderen is gelopen

dat er iets niet klopt. Mijn hele lijf weet dat er iets is. Dat het

en zich daar heeft opgeblazen. Ik hoop dat ze het nooit

niet is zoals het moet zijn.”

geweten hebben. Ik weet ook dat onze zoon, die heel groot

— Marjan, 67 jaar (toen 62)

en breed was, de bom heeft opgevangen. Hij heeft mensen gered met zijn lichaam.

5 JAAR NA DE AANSLAGEN IN BRUSSEL

en toen was het stil Op 22 maart 2016 patrouilleert Mathieu op de luchthaven met zijn antiterreureenheid.

Even voor 8 uur zou hij met zijn team van positie wisselen. Net op dat moment verandert de vertrekhal in oorlogsgebied.

“In het leger gaan was voor mij een kinder­

Toen de tweede bom ontplofte, twijfelde ik

droom. Net na mijn opleiding kreeg ik de

niet meer aan een aanslag. We werden om­

opdracht om als onderofficier de bevolking

vergeblazen, en overrompeld door vluch­

te beschermen in de strijd tegen terrorisme.

tende mensen. We zijn onmiddellijk in

De luchthaven werd permanent bewaakt,

actie geschoten…

24/24 en 7/7. Dat was heel zwaar. Sommige

In het leger zijn we getraind om bij zo’n

nachten sliepen we maar drie uur. Om 7.55

aanval te anticiperen op een tweede of zelfs

uur die 22ste maart gingen mijn collega’s en

derde aanval, maar we werden verscheurd

ik naar de vaste post op Zaventem om infor­

tussen voor die beveiliging zorgen of men­

matie uit te wisselen, maar ik had een klein

sen helpen. We waren onderbemand voor

probleem. Mijn broeksriem was afgebroken

dit gruwelijke verhaal. Ik heb mensen kun­

en mijn broek zakte af. Ik ben toen naar

nen helpen, maar ik heb nog veel meer

het toilet gegaan om dat op te lossen. Ik her­

mensen niet kunnen helpen. De krater die

inner mij dat we erom moesten lachen:

de bom naliet, de geur van zelfgemaakte

een militair met zijn broek op de knieën.

bommen, de verkoolde lichamen, ik kan

Fotografe Lieve Blancquaert en regisseur Nathalie Basteyns staan stil bij de aanslagen van 22 maart 2016 in een aangrijpende docureeks. Een stil eerbetoon aan alle slachtoffers van Zaventem en Maalbeek en aan alle slachtoffers van terreur.

Met speciale dank aan iedereen die op die bewuste dag hulp bood.

En toen was het stil wordt uitgezonden in drie delen, op maandag 15, 22 en 29 maart 2021, telkens om 20u40 op één (VRT).

Toen ik met mijn teammate terug­

daar moeilijk over praten. Hoe je op zo’n

colofon

wandelde, hoorde ik een knal en voelde ik

plek aanslagen kan voorkomen? Ik vrees

concept, fotografie en documentaire:

een harde wind. Het dak leek naar beneden

echt dat dat een heel moeilijke taak is.

te komen en ik dacht dat er een vliegtuig

Het lijkt vreemd, maar mijn kapotte

Lieve Blancquaert, Nathalie Basteyns & De Mensen

in het gebouw was gecrasht. Ik hoor nu

riem heeft mijn leven gered. Ik draag hem

tekstredactie: Fieke Van der Gucht

soms nog het geschreeuw van mensen

nog steeds. Als bescherming.”

vorm: Kris Demey & Laura Beulens

op dat moment.

— Mathieu, 28 jaar (toen 23)

BRUZZ tv, BRUZZ radio (98.8 FM), BRUZZ.be, BRUZZ magazine